DOING BUSINESS 2016 - Ticaretrisk.gtb.gov.tr/data/52c2b9c5487c8e312c01317f/DB2016_02_2016.pdf ·...

DOING BUSINESS 2016

http://www.doingbusiness.org/~/media/GIAWB/Doing%20Business/Documents/Annua

l-Reports/English/DB16-Full-Report.pdf

T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI

RYKGM - EKONOMİK ANALİZ VE DEĞERLENDİRME DAİRESİ

ANKARA

Şubat, 2016

YAYIN NO: 649

http://www.doingbusiness.org/~/media/GIAWB/Doing%20Business/Documents/Annual-Reports/English/DB16-Full-Report.pdf

http://www.doingbusiness.org/~/media/GIAWB/Doing%20Business/Documents/Annual-Reports/English/DB16-Full-Report.pdf

T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI Şubat 2016 RYKGM - Ekonomik Analiz ve Değerlendirme Dairesi

1

İÇİNDEKİLER

YÖNETİCİ ÖZETİ ................................................................................................................................ 4

İŞ ORTAMI (DOING BUSINESS) RAPORUNDA METODOLOJİ ............................................... 6

Dahil Edilmeyen Konular ........................................................................................................... 8

Verinin Toplanması ..................................................................................................................... 8

Metodolojinin Güçlü ve Zayıf Yanları ................................................................................. 11

Metodolojinin Gelişimi ............................................................................................................ 12

DB 2016 RAPORU’NDA NE DEĞİŞTİ? ....................................................................................... 12

Tapu Siciline Kayıt .................................................................................................................... 12

İnşaat İzinlerinin Alınması ..................................................................................................... 13

Elektrik Temini .......................................................................................................................... 13

Sözleşmelerin Uygulanması ................................................................................................... 13

Sınır Ötesi Ticaret ...................................................................................................................... 14

İleride Planlanan Değişiklikler ............................................................................................ 15

DB 2016 RAPORU’NDA ÖNE ÇIKAN KONULAR..................................................................... 16

İşe Başlama .................................................................................................................................. 16


Elektrik Temini .......................................................................................................................... 29

Sınır Ötesi Ticaret ...................................................................................................................... 34

Tapu Siciline Kayıt .................................................................................................................... 41

İflasın Çözümü ............................................................................................................................ 44

Sözleşmelerin Uygulanması ................................................................................................... 46

DB 2016 RAPORU’NDA YER ALAN REFORMLAR ................................................................. 48

İş Ortamını Etkileyen Düzenlemeler ve Ekonomik Refah ........................................... 48

Etkinlik ve Kalite........................................................................................................................ 49

İş Düzenlemeleri ve İnternet Kullanımı ............................................................................ 49

Şirket Birleşmelerinin Düzenlenmesi ................................................................................ 50


Daha Hızlı ve Etkili Elektriğe Erişim ................................................................................... 50


2

Birleştirilmiş Mülkiyet Kayıt Sistemleri ............................................................................ 51

Vergi Uyumu İçin Elektronik Beyan .................................................................................... 51

Uluslararası Ticaretin Serbestleştirilmesi ....................................................................... 52

Yasal Kurumların Güçlendirilmesi ...................................................................................... 52

Teminat İşlemleri İçin Hukuki Çerçevenin Güçlendirilmesi ..................................... 53

Kredi Bilgi Sistemlerinin Geliştirilmesi ............................................................................. 53

Azınlık Hissedarlarının Haklarının Korunması ............................................................. 53

Alternatif Uyuşmazlık Çözümü Mekanizması .................................................................. 54

Değişen İşgücü Piyasaları Düzenlemesi ............................................................................ 54

Genel Bulgular ............................................................................................................................ 55

DB 2016 RAPORU – TÜRKİYE .................................................................................................... 58

İşe Başlama Kriterinde Türkiye ........................................................................................... 58

İnşaat İzinlerinin Alınması Kriterinde Türkiye .............................................................. 60

Elektrik Temini Kriterinde Türkiye ................................................................................... 63

Tapu Siciline Kayıt Kriterinde Türkiye ............................................................................. 66

Sınır Ötesi Ticaret Kriterinde Türkiye ............................................................................... 67

Kredi Temini Kriterinde Türkiye ........................................................................................ 71

Azınlık Hissedar Haklarının Korunması Kriterinde Türkiye .................................... 72

Vergilerin Ödenmesi Kriterinde Türkiye ......................................................................... 74

Sözleşmelerin Uygulanması Kriterinde Türkiye ............................................................ 75

İflasın Çözümü Kriterinde Türkiye ..................................................................................... 77


3

TABLOLAR ve GRAFİKLER LİSTESİ

Tablo 1: İş Ortamı Raporu’nda Yer Alan Göstergeler

Tablo 2: İş Ortamı Raporu’nun Dahil Etmediği Konular

Tablo 3: Metodolojinin Avantajları ve Kısıtları

Tablo 4: Gümrük Birliği’ne Üyeliğin Belge ve Gümrük İşlemleri İçin Gereken Ortalama Süreye

Etkisi

Tablo 5: Etkinlik ve Kalite Ölçütlerine Göre Reformlar

Tablo 6: Türkiye’nin Genel ve Göstergeler Bazında Sıralaması

Tablo 7: İşe Başlama Kriterinde En Başarılı Ülkeler

Tablo 8: Türkiye’nin ve Seçilmiş Ülkelerin İşe Başlama Kriterindeki Performansları

Tablo 9: İşe Başlama Kriteri Göstergeleri

Tablo 10: İnşaat İzinlerinin Alınması Kriterinde En Başarılı Ülkeler

Tablo 11: Türkiye’nin ve Seçilmiş Ülkelerin İnşaat İzinlerinin Alınması Kriterindeki

Performansları

Tablo 12: Türkiye’de İnşaat İzinlerinin Alınmasında Gerekli Olan Prosedürler

Tablo 13: Elektrik Temini Kriterinde En Başarılı Ülkeler

Tablo 14: Türkiye’nin ve Seçilmiş Ülkelerin Elektrik Temini Kriterindeki Performansları

Tablo 15: Türkiye’de Elektrik Temininde Gerekli Olan Prosedürler

Tablo 16: Seçilmiş Ekonomilerin Elektrik Fiyatı Açısından Karşılaştırması Tablo 17: Tapu Siciline Kayıt Kriterinde En Başarılı Ülkeler

Tablo 18: Türkiye’nin ve Seçilmiş Ülkelerin Tapu Siciline Kayıt Kriterindeki Performansları

Tablo 19: Sınır Ötesi Ticaret Kriterinde En Başarılı Ülkeler

Tablo 20: Türkiye’nin ve Seçilmiş Ülkelerin Sınır Ötesi Ticaret Kriterindeki Performansları

Tablo 21: Türkiye’de İstenen İhracat ve İthalat Belgeleri

Tablo 22: Türkiye Sınır Ötesi Ticaret Ölçümünde Ele Alınan Faktörler

Tablo 23: Kredi Temini Kriterinde En Başarılı Ülkeler

Tablo 24: Türkiye’nin ve Seçilmiş Ülkelerin Kredi Temini Kriterindeki Performansları

Tablo 25: Azınlık Hissedar Haklarının Korunması Kriterinde En Başarılı Ülkeler

Tablo 26: Türkiye’nin ve Seçilmiş Ülkelerin Azınlık Hissedar Haklarının Korunması Kriterindeki

Performansları

Tablo 27: Vergilerin Ödenmesi Kriterinde En Başarılı Ülkeler

Tablo 28: Türkiye’nin ve Seçilmiş Ülkelerin Vergilerin Ödenmesi Kriterindeki Performansları

Tablo 29: Sözleşmelerin Uygulanması Kriterinde En Başarılı Ülkeler

Tablo 30: Türkiye’nin ve Seçilmiş Ülkelerin Sözleşmelerin Uygulanması Kriterindeki

Performansları

Tablo 31: İflasın Çözümü Kriterinde En Başarılı Ülkeler

Tablo 32: Türkiye’nin ve Seçilmiş Ülkelerin İflasın Çözümü Kriterindeki Performansları

Grafik 1: Ekonomilerin göstergelere göre DTF puanı farklılaşması

Grafik 2: İşe Başlama Sürecindeki Bazı Aşamaların Ortalama Maliyetleri ($)

Grafik 3: Noter Hizmetlerinin İşe Başlama Sürecinde Noter Hizmetlerinin Kullanım Yoğunluğu

Grafik 4: Bölgeler İtibarıyla Noter Hizmetlerinin Yoğunluğu (%) ve Ortalama Maliyeti ($)

Grafik 5: Bölgeler İtibarıyla Vekâlet Hizmetlerinin Yoğunluğu (%) ve Ortalama Maliyeti ($)

Grafik 6: Oto Parçaları İthalatında Süre ve Maliyetler

Grafik 7: Etkinlik ve Kalite Ölçütleri Arasında DTF Puanı Farkı

Grafik 8: Ülkelerin Endeks Değerleri Arasındaki Fark


4

YÖNETİCİ ÖZETİ

Dünya Bankası ve Uluslararası Finans Kuruluşu (IFC) ortaklığıyla hazırlanan, 189 ülkenin

iş yapma kolaylığı bakımından incelendiği İş Ortamı (Doing Business - DB) 2016 Raporu,

bu doğrultuda belirlenen 10 göstergeyle ülkelerin söz konusu alandaki performanslarını

ölçmektedir. Ülke performansları sınır puana uzaklık değeri (Distance to Frontier-DTF)

ve iş yapma kolaylığı sıralaması olmak üzere iki farklı ölçü ile değerlendirmektedir.

DB 2016 Raporu uyarınca Singapur iş yapabilmenin en kolay olduğu ülke konumunu

sürdürmektedir ve DTF puanı 87,34'tür. Singapur’u sırasıyla Yeni Zelanda, Danimarka,

Kore ve Hong Kong izlemiştir. Türkiye genel sıralamada bir önceki yıla göre 4 sıra

gerileyerek 55 inci olmuştur ve DTF puanı 69,16 olarak hesaplanmıştır.

İşe başlama kriterinde en başarılı performans Yeni Zelanda'nın olmuştur. Türkiye bu

kriterde geçen seneye göre 6 basamak gerileyerek 88 inci sıradan 94 üncü sıraya

gerilemiştir. Türkiye’de işe başlama için gereken prosedür sayısı 8 olurken bu

prosedürlerin tamamlanması 7,5 gün sürmektedir. Türkiye’de işe başlama

prosedürlerinin tamamlanması girişimcilere kişi başına düşen gelirin %16,6’sı düzeyinde

iken işe başlama için gereken asgari ödenmiş sermaye miktarı ise kişi başına gelirin %11’i

kadardır. İnşaat izinlerinin alınması kriterinde Singapur birinci sırayı almıştır. Türkiye

bu kriterde 2015 yılında 108 inci sırada bulunurken, 2016 yılında 10 sıra yükselerek 98

inci sıraya çıkmıştır. Elektrik temini kriterine baktığımızda ilk sırada geçen sene de

olduğu gibi Güney Kore gelmektedir. Türkiye bu kriterde bir önceki döneme göre bir sıra

gerileyerek 36. sırada yer almıştır. Rapora göre tapu siciline kayıt kriterinde en iyi

performansı Yeni Zelanda sergilemiştir. Kriterde 2015 yılında 52 inci sırada bulunan

Türkiye 2016 yılında bir basamak yükselerek 73,01 puanla 51 inci sırada yer almıştır.

Sınır ötesi ticaret kriterinde DTF puanı 100 puana erişen, dolayısıyla birinciliği paylaşan

16 adet ülke yer almaktadır. Bunlar Avusturya, Belçika, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti,

Danimarka, Fransa, Macaristan, İtalya, Lüksemburg, Hollanda, Polonya, Portekiz,

Romanya, Slovakya, Slovenya, İspanya’dır. Türkiye söz konusu kriterde bu rapor

döneminde bir sıra gerileyerek 62 inci sırada yer almıştır. Türkiye’de ihracatta sınırdan

geçiş işlemleri 8 saat, belgelerin hazırlanması 2 saat sürmekteyken; sınırdan geçiş

işlemlerinin maliyeti 356 ABD Doları ve belgelerin hazırlanmasının maliyeti 87 ABD

Dolarıdır. İthalatta ise sınırdan geçiş işlemleri 36 saat, belgelerin hazırlanması 11 saat


5

sürmekteyken; sınırdan geçiş işlemlerinin maliyeti 655 ABD Doları ve belgelerin

hazırlanmasının maliyeti 142 ABD Dolarıdır. Türkiye’de ihracat için toplam 7 belge temin

edilmesi gerekirken, bu rakam ithalatta 13 belgeye yükselmektedir.

Kredi temini kriterinde en iyi performans Yeni Zelanda'ya aittir. Türkiye ise 2015 yılında

71 inci sırada iken 2016 yılında 8 sıra gerileyerek 79 uncu sıraya gelmiştir. Türkiye bu

kriterde en iyi performansı kredi bilgisi derinliği endeksi göstergesinde elde etmiştir ve

en yüksek alınabilen değer olan 8 üzerinden 7 puan almıştır. Azınlık hissedar haklarının

korunması kriterinde ilk sırayı Hong Kong almıştır. Türkiye, 2015 ve 2016 yıllarında

azınlık hissedar haklarının korunması kriterinde 20 inci sırada yer alarak bu alanda iyi

bir performans sergilemeyi sürdürmüştür. Vergilerin ödenmesi kriterinde en başarılı

ülke Katar olmuştur. Türkiye 2015 yılında bu kriterinde 56 ıncı sırada iken 2016 yılında

5 basamak gerileyerek 61 inci sırada yer almıştır. Sözleşmelerin uygulanması

kriterinde en iyi performansı Singapur sergilemiş, Türkiye bu kriterde 36. sırada yer

almıştır. İflasın çözümü kriterinde ilk sırada yer alan ülke Finlandiya olmuştur. Türkiye

bu alanda 2015 yılında 102 inci sırada yer alırken 2016 yılında 22 basamak düşerek 124

üncü sıraya gerilemiştir.


6

İŞ ORTAMI (DOING BUSINESS) RAPORUNDA METODOLOJİ

2003 yılından beri yayımlanmakta olan İş Ortamı (DB) Raporu, küçük ve orta ölçekli

girişimleri etkileyen belli başlı düzenleyici sınırlandırmalara ilişkin niceliksel veri

sunmaktadır. DB 2016 Raporu’nda 189 ekonominin iş yapabilmeyi ilgilendiren

düzenlemelerinden 10 farklı göstergede bilgi derlenmiştir. Bu göstergeler;

1) işe başlama kolaylığı,

2) inşaat izinlerinin alınması,

3) elektrik temini,

4) tapu siciline kayıt,

5) kredi temini,

6) yatırımcıların korunması,

7) vergi ödeme,

8) sınır ötesi ticaret,

9) sözleşmelerin uygulanması

10) iflasın çözümü (tasfiye süreci) alt ana başlıklarından oluşmaktadır.

Bu 10 gösterge setinin yanı sıra işgücü piyasasının etkinliğine ilişkin de veri toplanmakla

birlikte ülkelerin iş yapma kolaylığı endeks sıralaması hesaplanırken işgücü piyasası dahil

edilmemektedir. Tablo 1’de her bir gösterge başlığında İş Ortamı Raporlarının dikkate

aldığı hususlar yer almaktadır.

Tablo 1: İş Ortamı Raporu’nda Yer Alan Göstergeler Gösterge Seti Ne Ölçülüyor? İşe Başlama Prosedürler, süre, maliyet ve asgari sermaye

İnşaat izinlerinin alınması Depo inşası için gereken prosedürler, süre ve maliyet ile inşaat izinlerinin verilmesinde kontrol ve emniyet mekanizmalarının kalitesi

Elektrik Temini Elektrik bağlantısı kurmak için gereken prosedürler, süre ve maliyet ile elektrik tedariğinin güvenilirliğinin ölçümü ve elektrik kullanımı maliyeti

Tapu Siciline Kayıt Mülkiyet devri için gereken prosedürler, süre ve maliyet ile arazi yönetimi sistemlerinin kalitesi

Kredi Temini Taşınır teminat hakları ve kredi bilgi sistemleri Azınlık Hissedar Haklarının Korunması

İlgili taraf işlemlerinde ve kurum yönetiminde azınlık hakları

Vergi Ödeme Vergi düzenlemeleri ile uyumlu olması için bir firmanın toplam vergi oranı, ödemeleri ve süre

Sınır Ötesi Ticaret Rekabetçi avantaja sahip ürün ihracatı ile oto parçaları ithalatında süre ve maliyet

Sözleşmelerin Uygulanması Ticari anlaşmazlıkları çözmek için gereken prosedürler, süre ve maliyet ile yargı süreçlerinin kalitesi

İflasın Çözümü Ticari iflas için süre, maliyet ve toparlanma oranı ve iflasta yasal yapının gücü

İş Piyasası Düzenlemeleri İstihdam düzenlemelerinde esneklik ve iş kalitesinin özellikleri Kaynak: DB 2016 Raporu


7

İş Ortamı Raporu, sınır puana uzaklık değeri (Distance to Frontier-DTF) ve iş yapma

kolaylığı sıralaması olmak üzere iki farklı ölçü ile ekonomilerin performansını

değerlendirmektedir. DTF, düzenlemelerin performansının mutlak düzeyini ve zamanla

nasıl geliştiğini değerlendirmeye yardımcı olmaktadır. DTF, her bir ekonominin sınır

puana uzaklığını göstermektedir ki sınır puan 2005 yılından ya da herhangi bir gösterge

için toplanan verinin üçüncü yılından itibaren İş Ortamı Raporu örnekleminde yer alan

ekonomilerde gözlemlenen en iyi performansı yansıtmaktadır (Puan olarak hesaplanan

göstergelerde, örneğin yasal haklar endeksi ya da arazi yönetimi kalitesi endeksinde sınır

ulaşılabilecek en yüksek değerdir). Bu şekilde, herhangi bir zamanda herhangi bir

ekonomi ile en iyi performans sergileyen ekonomi arasındaki fark gözlemlenebilmekte ve

ekonominin iş ortamı düzenlemelerindeki mutlak değişiklik değerlendirilebilmektedir.

DTF, öncelikle her bir gösterge için hesaplanmakta olup daha sonra göstergelere göre

ortalama alınıp ekonominin ortalama DTF puanı bulunmaktadır. DB’de başvurulan diğer

ölçü olan iş yapma kolaylığı endeks sıralaması ise bir ekonominin diğer ekonomiler ile

olan karşılaştırmalı durumunu göstermektedir.

Bir ekonominin DTF puanı ve endeks sıralaması göstergeler bazında değişkenlik

gösterebilmektedir. Bir ekonomi göstergelerden birinde oldukça iyi performans

sergilerken diğerinde oldukça kötü performans sergileyebilir. Grafik 1’de her bir ekonomi

için en iyi performans sergilenen 3 göstergedeki ortalama DTF puanı, en kötü performans

sergilenen 3 göstergedeki DTF puanı ve ortalama DTF puanı görülmektedir. Örneğin,

Kırgızistan’ın ortalama DTF puanı 66,01 iken, ülke işe başlamada 92,94, tapu siciline

kayıtta 90,59, inşaat izinlerinin alınmasında 79,98, iflasın çözümünde 34,66, elektrik

temininde 43,95 ve sözleşmelerin uygulanmasında 49,49 DTF puanına sahiptir.

Grafik 1: Ekonomilerin göstergelere göre DTF puanı farklılaşması

Kaynak: DB 2016 Raporu


8

Dahil Edilmeyen Konular

Herhangi bir ekonominin iş ortamını ve uluslararası rekabetçiliğini etkileyen faktörlerin

tümü İş Ortamı Raporu’nda ölçülmemektedir. Örneğin, Rapor kapsamına

makroekonomik istikrar, finansal sistemin durumu, işgücünün yetenekleri ve eğitim

düzeyi, rüşvet ve yolsuzluğun yaygınlığı, piyasa büyüklüğü ve emniyet gibi konular dahil

edilmemektedir.

Bununla birlikte, benzer durum göstergelerin kapsamı için de geçerlidir. Örneğin,

göstergelerden sınır ötesi ticaret başlığında eşyanın ithalatı ve ihracatında gerekli maliyet

ve süre kapsam dahilinde iken uluslararası ulaşım ve vergi maliyetleri kapsam dışıdır. Bu

nedenle, İş Ortamı Raporu firmaların karşılaştıkları altyapı sorunlarına ilişkin dar bir

çerçeveye sahiptir: Raporda uygun olmayan karayolları, demiryolları, limanlar ve

iletişimin firmanın maliyetini ve rekabetçiliğini nasıl etkilediği hususuna açıklık

getirilmemektedir.

Diğer bir husus da İş Ortamı Raporu’nda herhangi bir düzenlemenin toplumun tamamına

maliyetinin veya katkısının ele alınmamasıdır. Örneğin, vergi ödemede toplam vergi

oranının iş dünyasına maliyeti incelenmekte olup vergi gelirleri ile fonlanan sosyal ve

ekonomik programlara olan katkı incelenmemektedir.

Tablo 2: İş Ortamı Raporu’nun Dâhil Etmediği Konular Dâhil Edilmeyen Alanlar Makraoekonomik İstikrar Finansal sistemin durumu İşgücünün yetenekleri ve eğitim düzeyi Rüşvet ve yolsuzluğun yaygınlığı Piyasa büyüklüğü Emniyet Mevcut Alanlarda Dâhil Edilmeyen Özellikler Vergi ödemede kişisel gelir vergisi oranları Kredi temininde para politikası duruşu ve ilişkili olarak firmalar için kredi sıkılaştırılması veya kolaylaştırılması Sınır Ötesi Ticarette ihracat ve ithalat vergileri ve sübvansiyonlar


Verinin Toplanması

İş Ortamı Raporu’nda veri idari yükümlülüklerin yanı sıra yerel kanunların ve

düzenlemelerin detaylı bir şekilde okunması neticesinde toplanır. Veri 189 ekonomiyi

içermektedir. Uzmanlardan (özel sektör temsilcileri ve kamu görevlileri) anket cevapları,

konferans aramaları, yazışmalar ve ziyaretler yolu ile interaktif bir şekilde devamlı olarak

veri elde edilmektedir. Raporda yer alan bilgiler 4 kaynağa dayanmaktadır: İlgili kanun ve

düzenleme, İş Ortamı Raporu anketine katılanlar, ele alınan ekonomilerin hükümetleri ve

Dünya Bankası’nın bölgesel personeli.


9

Sınır Puana Uzaklık Değeri (Distance to Frontier-DTF) Nasıl Hesaplanmaktadır:

Sınır puana uzaklık değeri her bir göstergede en iyi performansa olan uzaklığı ortaya

koyarak ekonomileri en iyi uygulamalar bağlamında kıyaslamayı amaçlamaktadır.

DTF değeri bir ekonominin 10 gösterge seti (kriter) içinde yer alan 36 gösterge

kapsamında sergilediği performans ile bu göstergelerdeki en iyi uygulama arasındaki

farkı gözler önüne sermektedir.

DTF puanı hesaplaması iki ana aşamada gerçekleştirilmektedir.

İlk aşamada tüm göstergelerde elde edilen değerlerin normalleştirilmiş değeri

hesaplanır. DTF puanı 0 ila 100 arasında alınan değerlerle gösterilmektedir. Bir

göstergede bir ekonominin elde ettiği 0 puan en kötü, 100 puan ise en iyi, yani sınır puanı

ifade etmektedir. Uygulanan normalizasyon yöntemi göstergelerde elde edilen verileri tek

bir düzen içerisinde ele alabilmek maksadıyla belirlenen en küçük (0) ve en büyük (100)

değerlere göre tüm verileri normalleştirerek bu aralıkta kalan tüm verileri 0-100

aralığına yaymak için kullanılır. Böylece, bir göstergede hesaplanan en kötü performans

5 ise bu 0 değerine, en iyi performans 48 ise bu 100 değerine normalleştirilir. DB’de söz

konusu yeniden ölçeklendirme doğrusal dönüşüm yöntemi uygulanarak

gerçekleştirilmektedir. Buna göre 36 göstergenin her biri1 (y);

(en kötü performans – y) / (en kötü performans – sınır performans)

hesaplamasına tabi tutulur.

Belirtilmesi önem arz eden bir nokta, bu formülasyonda kullanılan sınır performansı

belirleyen en iyi performansın söz konusu yıldaki en iyi performansı gösteren

ekonominin elde ettiği değer olmamasıdır. Her bir göstergede 2005 yılından beri

gösterilen en iyi performans sınır puan olarak kabul edilmekte, eğer bir gösterge DB

analizine yeni eklenmiş ise göstergenin eklendiği üçüncü yıldan itibaren gösterilen en iyi

performans sınır puan olarak kabul edilmektedir. Hem en kötü hem en iyi performanslar

belirlendikleri yıldan itibaren her beş yılda bir güncellenmekte ve beş yıl boyunca söz

konusu ara dönemde verilerde değişiklik olmasına bakılmaksızın aynı kalmaktadır. Bu

nedenle bir ekonomi takip eden yıllarda en iyi performansı sergileyen ekonomi olmaktan

çıkmış olsa dahi bu süreç içerisinde sınır puanı belirlemeyi ta ki göstergenin sınır puan

güncelleme yılı gelene değin sürdürür.

Bazı göstergelerde DTF puanı hesaplamaları bu temel yöntemden farklılık arz etmektedir:

- “Yasal Hakların Gücü Endeksi” ile “Arazi Yönetimi Kalitesi Endeksi”nde sınır puan

ulaşılabilecek en yüksek değerdir.

- “Toplam Vergi Oranı” göstergesinde sıralamaları hesaplarken bir eşik değer kullanılması ile uyumlu olarak, sınır değer 2015 yılı verilerini de içermek üzere bugüne kadar analize dâhil edilen bütün yıllar için dağılımın 15. yüzdeliğindeki toplam vergi oranı olarak tanımlanmıştır. Böylece bu göstergede tüm ekonomilerden toplam vergi oranı en az olan %15lik kesime giren ekonomiler sınır puanını belirlemektedir. İlaveten, bu gösterge diğer göstergelerden farklı

1 “Toplam Vergi Oranı” göstergesi DTF puanı hesaplaması farklı bir şekilde yapılmaktadır ve ileriki paragraflarda açıklanacaktır.


10

olarak doğrusal olmayan dönüşüm yöntemi kullanılarak normalleştirildikten sonra Vergilerin Ödenmesi kriterinin DTF puanı hesaplamasına dâhil edilmektedir. Bunun yapılmasındaki amaç, söz konusu göstergede yanlılık oluşmasını engellemektir. Zira, bir ekonomide DB analizinde kullanılan standart örnek olay kapsamında belirlenen türdeki şirketlerden kayda değer bir vergi tahsilatı yapılmıyor ancak kamu gelirleri DB örnek olayınca dikkate alınmamış başka yollardan karşılanıyor ise söz konusu ekonominin lehine bir yanlı sonuç çıkmasının önüne bu şekilde geçilmesi amaçlanmıştır.

- “Vergi ödeme süresi” göstergesinde sınır, üç temel vergi olan kazanç vergisi, işçi

vergileri ve zorunlu katkı payları ve katma değer vergisi veya satış vergisi toplayan

tüm ekonomiler içinde en az süre gerektiren ekonominin değeridir.

- Sınır işlemlerinin tamamlanması için gereken sürenin ortaya konduğu göstergede

sınır birçok ekonomide gerekli süre çok daha az olsa da 1 saat olarak

belirlenmiştir.

En kötü performansın hesaplanması:

Yeniden ölçeklendirilmiş verilerin dağılımında aykırı değerlerin etkisini hafifletmek

amacıyla göstergelerin birçoğunda en kötü performans hesaplanırken aykırı değerler

hesaplama dışı bırakılmaktadır.

Her bir göstergede “aykırı değerlerin” ne olacağı o göstergedeki dağılıma göre

belirlenmektedir. Bu bağlamda “aykırı değer” belirlenirken en dağınık dağılıma sahip

göstergelerde (asgari sermaye, vergi ödeme sayısı, süre ve maliyet göstergeleri gibi)

dağılımın 95. yüzdeliği, prosedür sayısı göstergelerinde ise dağılımın 99. yüzdeliği dikkate

alınmaktadır. Bu yüzdelikler dışında kalan değerler aykırı değer kabul edilerek en kötü

performans hesaplamasına katılmamaktadır.

Bunun dışında, Geri Kazanım Oranı göstergesi, Kredi Bilgisi Derinliği Endeksi, Çıkar

Çatışması Düzenlemelerinin Kapsamı Endeksi, ve Uyuşmazlık Çözümü Endeksi gibi bir

tanımlama veya bir kurguya dayalı göstergelerde ise en kötü performans

hesaplamalarında aykırı değerler hesaplama dışına atılmazlar.

DTF puanı hesaplamalarının ikinci aşamasında her ekonomi için tüm göstergelerden

elde edilen puanların önce her bir kriter bazında sonra da tüm 10 kriter bazında

ortalamaları alınır. Bu ortalamalar alınırken önce kriterlerdeki her bir göstergenin, daha

sonra toplam DTF puanı hesaplanırken her bir kriterin puanı aynı ağırlığa sahip kabul

edilir.

En büyük iki ticaret kentinden toplanan verilerle çalışılan ekonomilerde (11 ekonomi),

söz konusu ekonominin DTF puanı iki kentin de DTF puanının nüfusa göre

ağırlıklandırılan ortalaması oranında belirlenir. Nüfusa göre ağırlıklandırma işlemi hem

toplam DTF puanında, hem bu toplam puanı oluşturan tüm kriterlerde, hem bu kriterleri

oluşturan tüm göstergelerde uygulanır. Böylece iki kentin toplam DTF puanına etkisi

nüfusları oranında olmuş olur.


11

Metodolojinin Güçlü ve Zayıf Yanları

İş Ortamı Raporu farklı birçok ekonominin verisini kıyaslanmak zorundadır. Bu nedenle,

göstergeler standart ve belli özellikteki varsayımlara dayılı senaryolar üzerinden

değerlendirilmektedir. Bu ise ekonomilerin kıyaslanabilir olmasını sağlamakla birlikte

genelleştirmeden kaynaklanan sorunlar yaratabilmektedir.

Örneğin, İş Ortamı Raporu varsayımlarından bir tanesi, iş dünyasının bulunduğu yer

üzerinedir ve bu varsayım çerçevesinde yapılan ölçümde söz konusu ekonominin en

büyük şehri ele alınmaktadır. Ancak bir ülkenin değişik şehirlerinde iş dünyasını

etkileyen faktörler arasında oldukça farklılık olabilmektedir. Bu durum, verinin temsil

yeteneğini azaltabilmektedir. Bu sıkıntının bir nebze telafisi adına, İş Ortamı Raporu

analizlerinde geçen seneden itibaren 2013 yılında 100 milyonun üzerinde nüfusa sahip

ekonomilerdeki ikinci büyük şehir de çalışma kapsamına alınmıştır. Yine başka bir

varsayım, girişimcilerin uygulanmakta olan düzenlemeler ile uyumlu oldukları ve konu

hakkında bilgi sahibi olduklarıdır. Ancak bu durum kayıt dışı ekonominin yüksek olduğu

ekonomilerde gerçeği yansıtmamaktadır.

Tablo 3’te mevcut durumda İş Ortamı Raporu metodolojisinin avantajları ve kısıtlarına

yer verilmiştir. Metodolojinin geliştirilmesi kapsamında şirketler için düzenleyici

kriterlerden hangilerinin önemli olduğu ve bunların en iyi nasıl ölçüleceğine ilişkin

çalışmalar hâlihazırda devam etmektedir.

Tablo 3: Metodolojinin Avantajları ve Kısıtları

Özellik Avantajları Kısıtları Standart örnek olayların kullanılması

Ekonomilerin karşılaştırılabilir olmasını ve metodolojinin şeffaf

olmasını sağlar.

Verinin kapsamını daraltır ve sadece ölçülen alanlardaki

düzenlemeleri izlemeyi sağlar. En büyük şehre odaklanılması

Veri toplamanın yönetilebilir (maliyet etkin) olmasını ve verinin

kıyaslanabilir olmasını sağlar.

Verinin temsil yeteneğini azaltır (Bir ekonomi içinde

farklı konumda yer alan şehirler arasındaki puan farkı

yüksekse). Yerel ve yasal sektöre odaklanılması

Düzenlemelerin ilişkin olduğu ve firmaların üretken olduğu sektöre

yoğunlaşmayı sağlar.

Kayıtdışı sektörlerdeki gerçekliği yansıtmamaktadır (kayıtdışı ekonomide önemli

yer tutuyorsa sorun yaratmaktadır).

Uzman cevaplarına dayandırılması

Verinin ölçülen işlemlerde en fazla deneyime sahip olanların bilgisini

yansıtmasını sağlar.

Girişimciler arasındaki farklı deneyimleri ölçmeyen

göstergeler elde edilebilir. Kanuna odaklanması Göstergelerin eyleme geçilebilir

nitelikte olmasını sağlar. (Kanunlar politika yapıcıların değiştirebileceği

alan olduğu için)

Kanuna sistematik uyumun olmadığı durumları yansıtmamaktadır.



12

Metodolojinin Gelişimi

İş Ortamı Raporu’nun ilk kez yayımlandığı 2003 yılından bu yana iş ortamını etkileyen

düzenlemelerdeki iyi uygulamaların gelişmesi, kamunun vatandaşlarla ve iş dünyası ile

etkileşiminin yeni teknolojilerle birlikte değişime uğraması metodolojinin de

güncellenmesi ihtiyacını doğurmuştur. Bunun neticesinde, 2013 yılında gerçekleştirilen

bir panelde, iki yıllık bir sürenin iş ortamını etkileyen gösterge setinin revizyonu için

değerlendirilmesine ve sonuçta farklı ekonomilerde iş yapabilme kolaylığının ölçümünün

daha iyi hale getirilmesine karar verilmiştir.

Bu çerçevede, süreç, harcanan süre ve maliyet gibi etkinlik ölçütlerine göre

değerlendirme yapan İş Ortamı Raporu’na artık birçok kriterde kaliteye yönelik

ölçütler eklenmiştir. Önceki yıllarda kalitenin ölçülmesine yönelik ölçütler sadece kredi

temini ve yatırımcının korunması gibi kriterlerde mevcut iken belirlenen iki yıllık süreçte

diğer kriterlerde de göstergelerin kapsamı kaliteyi içerecek şekilde genişletilmiştir. Bu

kapsamda 10 göstergeden 8’i iyileştirilmiştir. Göstergelerin iyileştirilmesinde iki husus

gözetilmiştir. Birincisi, özellikle bir kamu kurumu tarafından sağlanan hizmet veya

işlemin etkinliğinde (örn. tapu siciline kayıt), kapsam hizmetin kalitesini içerecek şekilde

genişletilmiştir. İkincisi, hâlihazırda düzenlemenin kalitesine ilişkin ölçütler bulunduran

göstergelerde (örn. azınlık hissedar haklarının korunması) kapsam o alandaki iyi

uygulamaları içerecek şekilde genişletilmiştir. Bazı değişiklikler de ilgili göstergenin

anlamlılığını artırmaya yönelik gerçekleştirilmiştir (örn. sınır ötesi ticaret).

DB 2016 RAPORU’NDA NE DEĞİŞTİ?

DB 2016 Raporu, revizyonların gerçekleştirildiği ikinci yıl olup bu nedenle önemli

değişiklikleri içermektedir. DB 2015 Raporu’nda kredi temini, azınlık hissedar haklarının

korunması ve iflasın çözümü alanlarında gösterge setlerinin kapsamı genişletilmişti. DB

2016 Raporu’nda ise tapu siciline kayıt, inşaat izinlerinin alınması, elektrik temini,

sözleşmelerin uygulanması alanlarında gösterge setlerinin kapsamı genişletilmiş, sınır

ötesi ticaret başlığında ise gösterge setinin anlamlılığı artırılmıştır. Gösterge setleri

genişleyen konu başlıklarına ve diğer değişikliklere aşağıda yer verilmiştir:

Tapu Siciline Kayıt

Tapu siciline kayıt gösterge seti, bir şirketten diğerine mülkün transferinde prosedürleri,

süreyi ve maliyeti ölçerek arazi yönetimi sistemlerinin etkinliğini değerlendirmektedir.

Bu seneki raporda, sistemin kalitesinin özelliklerini kapsayan yeni bir gösterge

eklenmiştir. “Arazi Yönetimi Kalitesi Endeksi”, güvenilirlik, şeffaflık ve arazi yönetim

sistemlerinin coğrafi kapsamının yanı sıra arazi sorunlarında uyuşmazlıkların çözümünü


13

de ölçmektedir. Gösterge, DTF puanı hesabında (1/4’ünü oluşturmaktadır) kullanılmakta

olup sıralamayı etkilemektedir.

İnşaat İzinlerinin Alınması

İnşaat izinlerinin alınması gösterge seti, lisans ve izinlerin elde edilmesi, gerekli

denetimlerin tamamlanması ve gerekli hizmet bağlantılarının elde edilmesi de dâhil

olmak üzere bir depo inşa etmek için gerekli olan prosedürleri, süreyi ve maliyeti

ölçmektedir. Bu seneki raporda, inşaat düzenlemelerinde iyi uygulamaları içerecek

şekilde kapsamı genişleten “Bina Kalite Kontrol Endeksi” gösterge setine eklenmiştir. Yeni

gösterge DTF puanı hesaplamasında (1/4’ünü oluşturmaktadır) kullanılmakta olup

sıralamayı etkilemektedir.

“Bina Kalite Kontrol Endeksi”nin kapsamı, mimari planları onaylamak ve gözden

geçirmekle sorumlu profesyonellerin ve inşaatı yönetmek ve denetlemekle yetkili

kişilerin yeterlilikleri için nelerin gerektiği, binanın yapısal güvenliğini etkileyen

problemlerde ve inşaat kusurlarında kimlerin yasal olarak sorumlu olacağı, yine binanın

yapısal güvenliğini etkileyen problemlerde ve inşaat kusurlarında zararları telafi etmek

için kanunlar tarafından kimlerin sigorta politikasını elde edeceği hususlarını

içermektedir.

Elektrik Temini

Elektrik temini gösterge seti, standart bir depoya elektrik bağlantısı kurma sürecinin

etkinliğini prosedürler, süre ve maliyet açısından ölçmektedir. Ancak elektrik

bağlantısının yüksek maliyetlerinin ve karmaşıklığının yanı sıra uygunsuz ve güvenilir

olmayan güç arzı ve elektrik tüketiminin fiyatı da gelişmekte olan dünyada iş dünyasını

etkileyen kısıtlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle, elektrik dağıtım sektörünün

tamamı hakkında daha iyi bir fikre sahip olmak için bu seneki raporda iki gösterge daha

eklenmiştir: “Arz Güvenilirliği ve Tarife Şeffaflığı Endeksi” ile “Elektrik Fiyatı”. Arz

Güvenilirliği ve Tarife Şeffaflığı Endeksi, DTF puanı hesabında (1/4’ünü oluşturmaktadır)

kullanılmakta iken diğer gösterge olan elektrik fiyatı DTF puanı hesabına dâhil

edilmemektedir.

Sözleşmelerin Uygulanması

Sözleşmelerin uygulanması gösterge seti, ticaret mahkemeleri sisteminin etkinliğini, iki

firma arasındaki ticari uyuşmazlığın çözümünü prosedürler, süre ve maliyet açısından

ölçerek göstermektedir. Bu seneki rapor ayrıca mahkeme sistemlerinin etkinliğini ve

kalitesini destekleyen iyi uygulamalara odaklanarak “Yargı Süreçlerinin Kalitesi

Endeksi”ni de kapsama almıştır.


14

Yeni gösterge olan “Yargı Süreçlerinin Kalitesi Endeksi”, herhangi bir ekonominin 4 belli

başlı alanda iyi uygulamaları benimseyip benimsemediğini ölçer: mahkeme yapısı ve

yargılama, dava yönetimi, mahkeme otomasyonu ve alternatif uyuşmazlık çözümü. “Bir

sözleşme için gerekli prosedür sayısı” göstergesi yerine kullanılan “Yargı Süreçlerinin

Kalitesi Endeksi”, DTF puanının 1/3’ünü oluşturmaktadır.

Sınır Ötesi Ticaret

Sınır Ötesi Ticaret gösterge seti, ele alınan ekonominin başlıca ticaret partnerinden ithal

edilen ve o partnere ihraç edilen bir gönderi kapsamı eşyaya ilişkin süre ve maliyeti

ölçmekteydi. İş Ortamı Raporu’nda önceki yıllarda standart örnek olay, eşyanın önceden

seçilmiş altı ürün arasından biri olduğunu varsaymaktaydı. Ancak bu durum ülkelerin

genellikle her şeyden biraz ithal etmeyi tercih ederken rekabetçi avantaja sahip oldukları

ürünleri ihraç etmeleri nedeniyle özellikle ihracat süreçlerinde önemli bir eksikliğe yol

açmaktaydı.

Sınır ötesi ticaret göstergelerinin anlamlılığını artırmak için DB 2016 Raporu’nda, örnek

olayda ithalat ve ihracat süreçleri için farklı ürünler varsayılmıştır. Yeni örnek olayda, her

ekonomi doğal ithalat partnerinden (o ekonominin oto parçalarını en fazla ithal ettiği

ülke) 15 metrik ton konteyner kapsamı oto parçaları ithal etmektedir. İhracatta ise her

ekonominin rekabetçi avantaja sahip olduğu (değer olarak en fazla ihraç ettiği) ürün ve

bu ürünü en fazla ihraç etiği ülke - doğal ihracat partneri - ele alınmaktadır. Bunun için

United Nations Commodity Trade Statistics Database (UN Comtrade)’den en güncel dört

yıllık dönem verisi kullanılmıştır.

DB 2016 Raporu’nda diğer bir değişiklik sınır ötesi ticarette kullanılan taşımacılık şekline

ilişkin yeni varsayımların eklenmesi olmuştur. Önceki yıllarda ticaretin denizyolu ile

yapıldığı varsayılmaktaydı. Karayla çevrili ekonomilerde süre ve maliyete ilişkin

hesaplamalar transit ekonomilerdeki sınır süreçlerini de içermekteydi. Yeni örnek olayda,

doğal ticaret partnerleri karayolu ile ulaşılabilen komşu ülkeler olabilmektedir. Bu

nedenle, ticaretin en fazla kullanılan taşıma moduyla gerçekleştirildiği varsayılmıştır ve

ekonomiye ilişkilendirilen süre ve maliyetler gönderinin o ekonominin coğrafik sınırları

içerisinde iken oluşan süre ve maliyetler olarak alınmaktadır.

Yeni metodoloji bölgesel ticarete imkan verirken gümrük birliklerinin önemini de

vurgulamıştır. Yeni metodolojiye göre en iyi DTF puanına sahip ülkelerden biri AB üyesi

Hırvatistan’dır. Örnek olayda, Hırvatistan yine AB üyesi olan Avusturya’ya ihracat

gerçekleştirirken, başka bir AB üyesi olan Almanya’dan ithalat gerçekleştirmektedir. Bu

nedenle, sınırdaki işlemler kısa sürede sonuçlanmakta ve maliyetler düşmektedir. Eski

metodolojide ise Hırvatistan’ın ihracat ve ithalat partnerleri AB üyesi olmadıklarından

belge yükümlülükleri ve sınır prosedürleri süre ve maliyet açısından yüksek çıkmaktaydı.


15

Sınır ötesi ticarette iki önemli değişiklik daha yapılmıştır. Birincisi, ödemenin kredi

mektubu ile yapıldığı varsayımının terk edilmesidir. Diğeri ise, ihracat ve ithalat

süreçlerinde gerekli belge sayılarına ilişkin veri hâlâ toplanmakla birlikte artık bu

bilgilerin iş yapma kolaylığı sıralamasını hesaplarken dâhil edilmemesidir.

DB 2016 Raporuyla getirilen yenilik çerçevesinde sınır ötesi ticaret kriteri

hesaplamalarında ihracat ve ithalatta sınırdan geçişe uygunluk işlemleri ile gerekli

belgelerin temini işlemleri için harcanan süre ve maliyet, DTF puanının bir parçası iken

ithalat ve ihracatta yurtiçi ulaşım için harcanan süre ve maliyet DTF puanı

hesaplamalarına dâhil edilmemektedir.

İleride Planlanan Değişiklikler

Vergi ödeme gösterge seti, vergi ödeme ve katkılarının idari yükünün yanı sıra orta ölçekli

bir şirketin bir yılda ödemekle yükümlü olduğu zorunlu katkıları ve vergilerini

hesaplamaktadır. Gösterge şimdilik vergilerin (gelir vergisi, tüketim vergisi ve işçi

vergileri) ödenmesi, hazırlanması ve vergi formların doldurulması süreçleri ile ilgili idari

yükü ölçmektedir. Ancak vergi formların doldurulmasından sonraki vergi denetimleri,

vergi iadeleri ve vergi itirazlarını içeren süreç de firmalar üzerinde önemli idari yük

oluşturmaktadır. Bu itibarla, bir sonraki raporda vergi formlarının doldurulmasından

sonraki sürece ilişkin ölçütlerin eklenmesi planlanmaktadır. Bu yeni göstergenin, masa

başındaki denetimleri, saha denetimleri ve kontrolleri, iade talep etmek için gereken süre

ve süreç gibi hususları kapsaması planlanmaktadır.


16

DB 2016 RAPORU’NDA ÖNE ÇIKAN KONULAR

İşe Başlama

İşletmelere yasal bir kimlik sağlayan ve kanun sistemine katılımı artıran şirket tescilleri

ülkelerde işe başlama sürecinin en önemli aşamalarından biri olarak karşımıza

çıkmaktadır. Tescil edilen firma sayısının bir dönemde artış göstermesi verimliliği ve

beraberinde istihdamı da artırdığı için düzenleyici kuralların işe başlama sürecini

kolaylaştıran nitelikte olması büyük öneme sahiptir. Öte yandan, aşırı hantal bir işe

başlama düzenlemesi ekonomilerde rüşvet ve kayıt dışılık gibi istenmeyen sonuçlar

doğurabilmektedir.

Küresel eğilim elektronik sisteme doğru evrilmektedir. 2013 yılında Dünya Bankası’nın

95 ekonomi üzerinde yapmış olduğu girişimcilik anketinde yer alan ekonomilerin

%60’ında işe başlama süreci için çevrimiçi başvuru hizmeti sunulurken %58’inde ise

şirket kayıtları uzaktan erişim ile tamamlanabilmektedir. Yine DB 2016 Raporu’nun

sonuçlarına göre birçok ekonomi işe başlama sürecindeki prosedürleri artık elektronik

ortama taşımaktadır. Elektronik sisteme geçiş ile beraber hem zaman hem de mali

tasarruf sağlanmaktadır. Örneğin, ekonomilerin birçoğu, işletme tescili sürecinde birçok

prosedürün tamamlanması için tek bir hizmet noktasını girişimcilerin hizmetine sunan

tek durak uygulamasını yürürlüğe koymuştur. Bu tek hizmet noktası, girişimcilerin sırayla

ziyaret ettiği birkaç kamu görevlisinin yer aldığı ofisten ya da birkaç pencereden

oluşabilmektedir. Bazı tek duraklar bir girişimci ve işletme tescilinde yer alan tüm kamu

kurumları arasında etkileşim noktası “one-window shops” sağlamaktadır. Bu tek

duraklarda girişimci işletme tescili için gerekli tüm evrakları tek pencereden sunmakta

ve sonra evraklar ilgili kamu kurumlarına işlem ve onay için dağıtılmaktadır.

DB 2016 Raporu’nda İşe Başlama Kriteri Genel Görünüm

Bilindiği gibi ekonomilerde işe başlama süreçlerinin kolaylığı ve zorluğu ekonomiler

arasında farklılıklar gösterebildiği gibi girişimciler karmaşık süreçlerin daha kolay hale

getirilmesi için noter ve vekâlet hizmetleri gibi hizmetlerin de içinde bulunduğu üçüncü

şahıs hizmetlerine yönelmektedir.

DB 2016 Raporu’nda işe başlama süreçleri ile bu süreçlerde üçüncü şahıs hizmetlerine

yönelime ilişkin olarak belirtilen başlıca hususlar şöyle sıralanabilir:

İşe başlama maliyetlerinin büyük bir kısmını sürece dâhil olan avukat, noter gibi üçüncü şahısların verdiği hizmetlerin maliyetleri oluşturmaktadır.

Girişimciler işe başlama süreçlerinde üçüncü şahıs hizmetlerin maliyetlerine, söz konusu hizmetler çok karışık olduğu için katlanmak zorunda kalmaktadır.


17

Üçüncü şahısların sağlamış olduğu avukatlık, noter vb. hizmetlerin işe başlama

sürecinde büyük bir entegrasyona sahip olduğu ekonomilerde söz konusu süreçlerin diğer ekonomilere göre daha gayri resmî bir ortamda gerçekleştiği görülmektedir. Bu tür ekonomilerdeki işe başlama süreçlerinde yasa ve düzenlemelere görece daha düşük bir oranda entegrasyon sağlanırken medeni hukuk sistemlerinin de daha az etkin olduğu görülmektedir.

DB 2016 Raporu’nun bu yıl incelemiş olduğu 189 ekonominin 76’sında işe başlama

sürecinde noter hizmetlerinin kullanıldığı görülmektedir.

İşe başlama süreçlerinde yasal hizmetlerin kullanılması konusunda en yüksek orana sahip ekonomiler Latin Amerika ve Karayipler Bölgesi’ndeki ekonomilerdir.

Haiti’de işe başlama süreci, 12 prosedürün yaklaşık üç ayda tamamlanmasıyla ancak

bitirilebilmektedir. Bir şirketin tescil edilmesi süreci fazlaca karmaşık bir yapıda

olduğundan avukatlık, noter gibi üçüncü şahıs hizmetleri olarak nitelendirilecek

hizmetler alınmadan tamamlanması zor bir süreç olarak karşımıza çıkmaktadır.

Firmaların kuruluş aşaması genellikle bir avukat tarafından takip edilmekte ve tescil

süreci noter huzurunda tamamlanmaktadır. Bu durum girişimcilere sektöre henüz giriş

aşamasında ekstra maliyetler doğurmaktadır. Öte yandan, Yeni Zelanda’da bir girişimci

oluşturulan tek bir çevrimiçi prosedürün gerçekleştirilmesi ile işe başlama sürecini birkaç

saat içerisinde tamamlayabilmektedir. 2012 yılında Haiti’de her 100.000 çalışabilir

insana 6 firma düşerken Yeni Zelanda’da bu sayının 1.507 olması, Haiti’de işe başlama

sürecinin yaklaşık üç ay sürerken Yeni Zelanda’da birkaç saat içerisinde tamamlanması

farklılığının bir sonucu olarak değerlendirilebilir.

Günümüz ekonomi dünyasında resmileşmenin birçok faydası bulunmaktadır. Resmi

olarak tescil edilmiş şirketlerin daha yüksek kar oranlarına, yatırımlara ve üretkenliğe

sahip olduğu görülürken bu şirketlerde çalışan kimselerin ise sosyal güvenlik başta olmak

üzere diğer yasal koruma hizmetlerinden faydalandıkları bilinmektedir. Bunun yanında,

tescil edilmiş iş kollarının ve şirketlerin sayılarının artmasının ekonomik büyüme ve

istihdam yaratma konularında olumlu etkilere sahip olduğu görülmektedir.

Bir iş kolunun resmileştirilmesi süreci, karmaşık süreçlerde talep edilen üçüncü şahıs

hizmetleri ile kamusal hizmetlerin iç içe bulunduğu bir süreci beraberinde getirmektedir.

Her ne kadar söz konusu hizmetler her ülkede işe başlama sürecinde gerekli olmasa da

bazı ekonomilerdeki etkin olmayan bürokratik aşamalar yolsuzluk ve rüşvet olasılıklarını

da beraberinde getirmektedir. Araştırmalar, ekonomilerde daha ağır düzenlemelerin

daha yüksek bir oranda yolsuzluk ve rüşvet olasılığına denk geldiğini göstermektedir. İşe

başlama süreci daha ağır ve daha karışık bir hal aldıkça noter ve vekâlet gibi üçüncü

şahısların yürüttüğü hizmetlerin de işe başlama süreci içerisindeki ağırlıkları

artmaktadır.


18


DB 2016 Raporu’nda rapora konu ekonomilerde işe başlama sürecine dâhil olan

prosedürler kayıt altına alınmakta ve işe başlama süresi, asgari sermaye gibi gereklilikler

bazında ülkelerdeki işe başlama süreçlerinin karşılaştırılması yapılmaktadır.

Karışık ve ağır işe başlama süreçlerinin girişimciler tarafından daha kolay ve anlaşılır bir

hale getirilmesi için başvurulan hizmetlerden ilki olarak noter hizmetleri yer almaktadır.

Rapora konu olan 189 ekonominin %53’lük kısmında işe başlama sürecinde noter

hizmetlerinin gerekli olduğu belirtilmiş olup Sahraaltı Afrika, Latin Amerika ve Karayipler

ve Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgelerinde yer alan ülkelerin, noter hizmetlerinin en

yaygın olarak var olduğu ekonomiler olduğunun altı çizilmiştir.

Raporda noter hizmetlerinin işe başlama sürecinde en yoğun olarak kullanıldığı aşamalar

şirketin kuruluş ve vergi tescili aşamaları olarak verilmektedir. Bu durumun temel nedeni

olarak ise söz konusu iki aşamanın, işe başlama sürecinde yer alan diğer aşamalara kıyasla

daha karmaşık ve sıkıntılı bir yapıda olduğu ifade edilmektedir.

Bilindiği gibi, her ne kadar ülkelere ve ülkelerin gelir seviyelerine göre değişiklik gösterse

de işe başlama süreci şirketler için maliyetli bir unsur olarak değerlendirilmektedir. DB

2016 Raporu’nda bu doğrultuda, maliyetli işe başlama süreçlerinde maliyetlerin büyük

bir çoğunluğunu karmaşık yapıdaki süreçler nedeniyle alınan profesyonel desteklerin

oluşturduğu ifade edilmektedir. Sadece bürokratik engeller değil profesyonel hizmetlerin

Şirketin taslak tüzük ve

yönetmelik dokümanları

Şirket unvanının temsili

Tescil dokümanları

Şirket unvanının kontrolü

Teminat

Kuruluş için başvuru

Ödemeler

Yasal gerekliliklerin tamamlanması

Vergi kurumlarına tescil

Lisansın elde edilmesi

Çalışanların sosyal güvenliğe kayıtları

Noter hizmetleri Avukatlık hizmetleri

Noter Hizmetleri

Diğer tescil

dokümanlarının

tamamlanması

Tescil Öncesi

Tescil

Tescil Sonrası

Şekil 1: DB 2016 Raporu’na Göre İşe Başlama Süreci


19

yüksek maliyetleri de ülkelerde işe başlama süreci performanslarını yakından etkileyen

unsur olarak karşımıza çıkmaktadır.

Daha önce de ifade edildiği gibi, girişimcileri noter ve vekâlet hizmetleri gibi üçüncü şahıs

hizmetleri olarak tanımlanan hizmetlere yönlendiren en büyük etken işe başlama

sürecinin karmaşıklığı ve söz konusu süreçteki bürokratik zorluklardır. Bunun yanında

bu tip profesyonel desteklerin maliyetli yapısından dolayı girişimciler işe başlama

süreçlerini daha gayri resmi bir yapıda sürdürmeyi seçebilmektedirler.

Grafik 2: İşe Başlama Sürecindeki Bazı Aşamaların Ortalama Maliyetleri ($)


Noter ve vekâlet hizmetleri gibi üçüncü şahıs hizmetlerini yoğun olarak gerektiren

karmaşık yapıdaki işe başlama süreçleri, DB Raporu’nda ülkelerin şeffaflık ve

izlenebilirlik kriterlerinde görece daha az puan alarak işe başlama kriterinde sıralamada

geriye düşmesine neden olmaktadır. Araştırmalar ve sonuçları göstermektedir ki,

izlenebilirlik, öngörülebilirlik, şeffaflık ve bilgiye açıklık gibi unsurlar işe başlama

süreçlerinin etkin olarak yönetildiği ekonomilerde yaygın görülen unsurlar olarak

karşımıza çıkmaktadır. İşe başlama süreçlerinin iyi yönetildiği ülkelerde bu özellikler

sonucu yatırımcıların ve girişimcilerin ilgisi artmakta, söz konusu ülkelerde yatırımlar ile

işe başlamalar artış göstermektedir.

İşe başlama sürecinin karmaşıklığının ve süreçteki bürokratik zorlukların azaltılması için

örnek ülkelerde yaygın olarak kullanılan yöntem, şirketlerin kuruluş sürecindeki

aşamaların elektronik ortama taşınarak girişimcilerin işe başlama süreçlerini çevrimiçi

bir şekilde tamamlayabilmelerine olanak vermektir. Ülke örneklerinde yapılan çalışmalar

göstermektedir ki, çevrimiçi hizmetlerin yaygınlaşmasıyla işe başlama süreci daha az

maliyetli bir yapıya bürünebilmekte ve bu yapı orta ve uzun dönemde girişimciliği,

ekonomik büyümeyi ve kalkınmayı desteklemektedir.

DB Raporu’nda yer alan 189 ekonomideki işe başlama süreçleri incelendiğinde, işe

başlama sürecinde tabi olunan yasa ve düzenlemelerin etkinliği azaldıkça girişimcilerin

noter ve vekâlet gibi üçüncü şahıs hizmetlerine olan bağımlılığı artmakta; söz konusu

0

200

400

600

800

1000

1200

YasalHizmetler

NoterHizmetleri

Tescil Lisanslama Duyurular Diğer

Ort

alam

a M

aliy

et (

$)


20

hizmetler işe başlama süreci içerisine daha yoğun bir şekilde dâhil olmaktadır. Bölgeler

arasındaki gelir farklılıkları dikkate alındığında da söz konusu negatif korelasyon

istatistiksel olarak anlamlı çıkmaktadır. Bu sonuç doğrultusunda ayrıca işe başlama

süreciyle ilgili kurallar ve düzenlemelerin etkin bir biçimde çalışmadığı ekonomilerde

üçüncü şahıs hizmetlerine olan yönelim daha yoğun bir düzeyde gerçekleşmektedir.

Grafik 3: İşe Başlama Sürecinde Noter Hizmetlerinin Kullanım Yoğunluğu


Bazı ekonomilerde avukatlara noterlerin verdiği hizmeti verme hakkı tanınırken DB 2016

Raporu’nda yer alan 189 ekonomiden 76’sında noter hizmetleri kullanılmaktadır. Bu

noktada dikkat çeken bir husus ise, noter hizmetlerinin yürürlükte olduğu 76 ekonominin

40’tan fazlasında noter hizmetleri yasal bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bölgeler gelir seviyelerine göre incelendiğinde noter hizmetlerinin en yoğun olarak

kullanıldığı bölge düşük gelirli ülkeler olurken üst-orta gelirli ülkeler ise noter

hizmetlerinin en az oranda kullanıldığı bölge olmuştur.

Grafik 4: Bölgeler İtibarıyla Noter Hizmetlerinin Yoğunluğu (%) ve Ortalama Maliyeti ($)


0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

Düşük Gelir Alt-Orta Gelir Üst-Orta Gelir Yüksek Gelir

No

ter

Hiz

met

leri

nin

İşe

Baş

lam

a Sü

reçl

erin

dek

i Ku

llan

ım Y

oğu

nlu

ğu

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

0

10

20

30

40

50

60

Sahraaltı Afrika Latin Amerikave Karayipler

Orta Doğu veKuzey Afrika

OECD YüksekGelir

Avrupa ve OrtaAsya

Doğu Asya vePasifik

Noter Hizmetlerinin Kullanım Oranı (%) Noter Hizmetlerinin Ortalama Maliyeti ($)


21

Ülkeler coğrafi bölgeler itibarıyla incelendiğinde ise noter hizmetlerinin en yoğun olarak

kullanıldığı bölgeler sırasıyla Sahraaltı Afrika, Latin Amerika ve Karayipler ve Orta Doğu

ve Kuzey Afrika olarak sıralanmaktadır.

Sahraaltı Afrika bölgesi her ne kadar noter hizmetlerinin işe başlama sürecinde en yoğun

olarak kullanıldığı bölge olarak dikkat çekse de 2014 yılında 17 üye ülke ile iş hukuku

uyumlaştırılması için toplanan Bakanlar Konseyi’nin çalışmaları ile üye ülkelerde işe

başlama sürecindeki noter hizmetleri zorunluluk olmaktan çıkarılmıştır. Her ne kadar

ülkelerdeki uygulamalarda noter hizmetlerinin işe başlama sürecindeki konumu devam

etse de üye ülkelerdeki girişimciler eğer isterlerse noter hizmetlerine başvurmadan da işe

başlama sürecini tamamlayabilmektedirler.

Öte yandan yüksek gelirli OECD ülkelerinin arasında İtalya ve Polonya, noter

hizmetlerinin işe başlama sürecinde yaygın olarak kullanıldığı ülkeler olarak dikkat

çekmektedir. Avrupa’da Belçika gibi birçok yüksek gelirli ülke noter hizmetlerini

elektronik ortama taşımayı başarmıştır. Raporda Avrupa ve Orta Asya bölgesinde noter

hizmetlerinin %31 oranında kullanımda olduğu; Bosna Hersek, Kazakistan ve Türkiye’de

bu hizmetlerin yaygın olarak kullanıldığı ifade edilirken söz konusu hizmetlerin aynı

zamanda girişimciler için işe başlama sürecinde ekstra bir maliyet unsuru olduğu

belirtilmiştir. Öyle ki, rapora konu olan 189 ekonomi incelendiğinde noter hizmetlerinin

işe başlangıç sürecinde ortalama olarak kişi başına gelirin %5,6’ı kadar bir maliyete sahip

olduğunun altı çizilmiştir

İşe başlama sürecinin karmaşıklığını ve süreçteki bürokratik zorlukların olumsuz

etkilerini azaltmak için başvurulan hizmetlerden bir diğeri de vekâlet hizmetleridir. Noter

hizmetleri gibi vekâlet hizmetleri de girişimciler için ekstra bir maliyet unsuru

oluşturmaktadır.

DB 2016 Raporu’nda yer alan 189 ekonomiden 17’sinde vekâlet hizmetleri yasal bir

zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır. Örneğin Bahamalar’da, bir şirketin kuruluş

aşamasındaki tüm belgelerin hazırlanması ve şirketin tescil edilmesi aşamaları için

girişimciler bir avukat istihdam etmek zorundadır. Diğer ülkelerde vekâlet hizmetleri

yasal bir zorunluluk olarak görünmese de girişimciler tescil sürecinin daha sağlıklı ve

etkin işleyebilmesi için vekâlet hizmetlerine başvurabilmektedir. Örneğin, St. Kitts ve

Newis’te herhangi bir yasal zorunluluk olmasa da işe başlama sürecinde girişimciler

tarafından görevlendirilen avukatlar resmi belgeleri hazırlamakla yükümlü iken

Venezuela’da ise yasal değerlendirmeler ve kuruluş işlemleri avukat tarafından

yürütülmektedir. Venezuela’da söz konusu süreç beş gün sürerken girişimciye maliyeti

ise kişi başına gelirin %87’sine kadar ulaşmaktadır.


22

Grafik 5: Bölgeler İtibarıyla Vekâlet Hizmetlerinin Yoğunluğu (%) ve Ortalama Maliyeti ($)


Bölgesel olarak bakıldığında vekâlet hizmetlerini en yoğun olarak kullanan Latin Amerika

ve Karayipler bölgesindeki ülkeler olurken söz konusu hizmetlerin en yüksek maliyeti

içerdiği bölge de yine Latin Amerika ve Karayipler olmuştur. Sahraaltı Afrika ülkeleri ise

vekâlet hizmetlerinin en az yoğunlukta kullanıldığı bölgedir. Sahraaltı Afrika ülkelerinde

işe başlama sürecindeki tescil prosedürleri avukatlık hizmetleri olmadan da

tamamlanabilmektedir.

Avrupa ve Orta Asya Bölgesi ise Latin Amerika ve Karayipler Bölgesi’nden sonra vekâlet

hizmetlerinin en maliyetli olduğu ikinci bölge olarak dikkat çekmektedir. Örneğin

Macaristan’da işe başlama sürecinin ilk prosedürünün avukat tarafından tamamlanması

girişimcilere ortalama olarak 1.000 dolara mal olmaktadır.

Ancak şu hususun altı çizilmelidir ki, her ne kadar vekâlet hizmetleri girişimcilere ekstra

bir maliyet unsuru oluştursa da tescil ve kuruluş sürecinin etkin ve sağlıklı bir şekilde

tamamlanabilmesi ve güvenilir sonuçların ortaya çıkabilmesi için pratikte gerekli bir

husus olarak karşımıza çıkmaktadır.

Reformlar ve İyi Uygulama Örnekleri

DB 2016 Raporu’nda işe başlama sürecinin kolaylaştırılması ve bürokratik engeller ile

prosedürlerin ortadan kaldırılmasına yönelik iyi uygulama örnekleri de paylaşılmıştır.

Bunlardan ilki olan Endonezya’da 2007 yılında kullanıma açılan çevrimiçi sistem ile

beraber noterler şirket ismi sorgulama ve tescil için rezerve etme işlemlerini çok daha

hızlı bir biçimde yapabilir hale gelmişlerdir. 2008 yılından itibaren ise söz konusu

çevrimiçi sistem şirket kuruluşları için de yürürlüğe girmiştir. 2009 yılında düşürülen

noter hizmetleri masrafları da eklenince bütün bu gelişmeler girişimciler tarafından işe

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

LatinAmerika veKarayipler

Orta Doğu veKuzey Afrika

Güney Asya Doğu Asya vePasifik

Avrupa veOrta Asya

OECD YüksekGelir

SahraaltıAfrika

Vekalet Hizmetlerinin Kullanım Oranı (%) Noter Hizmetlerinin Ortalama Maliyeti ($)


23

başlama sürecinin daha kolay ve daha az maliyetli bir şekilde tamamlanmasını mümkün

kılmıştır.

Raporda, Endonezya’nın bu ivmede devam ettiği durumda ilerleyen dönemlerde DB

Raporu’nun işe başlama kriteri için en güzel örnek ülkelerden biri olacağı ve yakın

dönemde işe başlama sürecinde üçüncü şahıs hizmetlerinin kaldırılmasının olası olduğu

ifade edilmektedir.

Endonezya dışında rapora konu ekonomilerden işe başlama prosedürlerini kolaylaştıran

ve girişimcilere daha kolay, anlaşılır ve tamamlanabilir bir süreç sunmayı başaran

ülkelerden bazıları şöyledir:

Burundi 2011 yılında işe başlama sürecinde noter hizmetlerinin gerekliliğini

kaldırmıştır. Bu gelişmeyle beraber Burundi’de işe başlama süreci dört gün kısalırken

sürecin maliyeti ise %21 oranında azalmıştır.

Arnavutluk, 2007 yılında noter hizmetlerini işe başlama sürecinde zorunluluktan

çıkararak isteyen girişimcilerin inisiyatifine bırakmıştır. Böylece Arnavutluk’ta işe

başlama maliyetleri %8 oranında azalmıştır.

Samoa’da 2008 yılında yürürlüğe giren uygulama ile beraber vekâlet hizmetleri işe

başlama sürecinden kaldırılarak sürecin 7 gün kısalması ve maliyetlerin %4 oranında

azalması sağlanmıştır.

Macaristan’da ise hem noter hem de vekâlet hizmetlerinde zorunluluklar

kaldırılarak girişimcilerin işe başlama sürecini daha kolay bir şekilde tamamlamalarının

önü açılmıştır. Bu gelişmeyle beraber Macaristan’da işe başlama sürecinin hem parasal

hem de zaman maliyetleri azaltılmıştır.

Başarılı ülke örnekleri genel olarak incelendiğinde oluşturulan çevrimiçi platformlar ile

hem noter hem de vekâlet hizmetlerinin işe başlama sürecine getirdikleri zorluklar

ortadan kaldırılmaya, en azından en aza indirgenmeye çalışılmaktadır. İşe başlama

prosedürlerinin çevrimiçi ortama aktarılmaya başlamasıyla ayrıca yolsuzluk ve rüşvet

riski de ortadan kaldırılmaktadır. Üçüncü şahıs hizmetlerine bağımlılığı azaltan çevrimiçi

hizmetler ile beraber sürecin elektronik ortama taşınması veri güvenliği ile doğrulama

imkânını da artırmaktadır. Öyle ki, Portekiz ve Almanya’da şirket kuruluşlarının

elektronik ortamdan tamamlanabilmesi ile süreç altı gün kısalmıştır. Benzer şekilde,

Makedonya’da yürürlüğe giren uygulama ile beraber belgeler elektronik ortamda

doğrulanarak noter hizmetleri süreçten kaldırılmıştır.

Özetle, araştırmalar göstermektedir ki, ülkelerde işe başlama sürecinin karmaşık ve

bürokrasinin yoğun olduğu bir yapıda olması girişimcilerin daha maliyetli olsa da süreci

kolaylaştıracak üçüncü şahıs hizmetleri gibi alternatif yollara başvurmasını beraberinde


24

getirmektedir. Ancak, bu tip üçüncü şahıs hizmetlerinin yoğun olarak kullanıldığı

ekonomilerde düzenleyici kuralların daha az şeffaf ve daha az etkin olması sorunu ortaya

çıkmaktadır.

DB 2016 Raporu’nda birçok ekonomide işe başlama süreçlerinin kolaylaştırılması ve daha

girişimci dostu bir yapıya dönüştürülmesi konusunda büyük ölçüde avantajlar ve şanslar

bulunduğunun altı çizilmektedir. Yapıcı düzenlemeler ile işe başlama sürecinin

karmaşıklığına son verilerek üçüncü şahıs hizmetlerinin süreç içerisindeki yoğunluğu

azaltılabilir ve böylece işe başlama sürecinin maliyetleri daha düşük seviyelere

indirilebilir. Söz konusu raporda bu gelişim için en önemli adımlardan biri olarak işe

başlama sürecinde yer alan prosedürlerin elektronik ortama taşınması ya da süreçte

başvurulabilecek üçüncü şahıs hizmetlerinin zorunlu halden çıkarılması örnek olarak

verilmektedir.


İnşaat izinlerinin alınması gösterge seti, bir depo inşa etme sürecinde gerekli lisansların

ve izinlerin alınması, gerekli bildirimlerin ve denetimlerin tamamlanması ve diğer

bağlantıların yapılması gibi formalitelere uyum sağlamak için gereken prosedürleri,

zamanı ve maliyeti ölçmektedir. Bu şekilde bu yıla kadar DB inşaat izin sisteminin

kalitesini değil, sadece etkinliğini ölçmüştür. DB 2016 Raporu’nda ise gösterge setine

“Bina Kalite Kontrol Endeksi” eklenmiş olup inşaat izinlerinde hem etkinlik hem de kalite

ölçülmeye başlanmıştır.

Yeni eklenen gösterge olan bina kalite kontrolü endeksi, 189 ekonomide kalite kontrolü

ve güvenlik mekanizmalarını altı ana alanda değerlendirmektedir. Bu alanlar, inşaat

mevzuatının saydamlık ve kalitesi; inşaat öncesi, inşaat süresince ve inşaat sonrası kalite

kontrolü; sorumluluk ve sigorta rejimleri ve mesleki belgelerdir. Yeni bir bina kalite

kontrolü endeksi oluşturulması ile birlikte bina izin göstergelerinin kapsamı

genişlemiştir. DB 2016 Raporu’na göre gerekli kalite kontrolü ve güvenlik

mekanizmalarına sahip olmak ülkelerin yolsuzluğu azaltmasında ve daha etkin bina izin

sistemlerine sahip olmasında önemli rol oynamaktadır.

İnşaat izin sisteminin kalitesi binanın ve vatandaşların güvenliğinin sağlanmasında önem

arz etmektedir. Genel olarak, yüksek gelirli ülkeler daha iyi kalite kontrolü ve güvenlik

mekanizmalarına sahiptir. Bu ekonomilerin birçoğu gerekli güvenlik kontrollerine hem

kanunda yer vermişler, hem de bunları etkin bir şekilde kullanmaktadırlar.

Diğer taraftan, genelde inşaat izinlerinin alınmasında etkinlik ve kalite bir arada

bulunmaktadır. Diğer bir ifadeyle, daha etkin inşaat izin sistemlerine sahip ülkelerde daha

iyi kalite kontrolü ve güvenlik sistemleri bulunmaktadır.


25

İnşaat İzinlerinin Alınması Göstergeleri Neleri Ölçer?

1. Yasal olarak bir depo inşa etmek için izlenmesi gereken prosedürler (adet)

Gerekli bütün dokümanların sunulması ve gerekli lisansların, izinlerin, sertifikaların alınması

Gerekli bildirimlerin yapılması ve gerekli denetimlerden geçilmesi Su ve kanalizasyon bağlantılarını yaptırmak Depo inşaatı bitiminde kaydını ve satışını yaptırmak

2. Her prosedürü tamamlamak için gereken süre

Bilgi toplamak için geçen süre dâhil edilmemektedir. Her prosedür ayrı bir günde başlamaktadır. Görevlilerle ön görüşme yapılmamaktadır.

3. Her prosedürü tamamlamak için gereken maliyet (depo değerinin yüzdesi

olarak)

Sadece resmi maliyetler dâhil edilmektedir.

4. Kalite kontrolü endeksi

Bina düzenlemelerinin kalitesi (0-2) Bina inşaatı öncesi kalite kontrolü (0-1) Bina inşaatı boyunca kalite kontrolü (0-3) Bina inşaatı sonrası kalite kontrolü (0-3) Sigorta ve sorumluluk şekilleri (0-2) Profesyonel belgelendirmeler (0-4)

İnşaat Mevzuatının Saydamlığı

Yeni gösterge ile birlikte artık bina kodunun veya bina mevzuatının izin belgesi

gerekliliklerini ne kadar açık anlattığı ve mevzuatın ne kadar erişilebilir olduğu

ölçülmektedir.

İnşaat mevzuatının saydamlığı ve kalitesini ölçmek için DB mevzuatın internet üzerinden

erişilebilir olmasına, ihtiyaç sahibi kurumların ücretsiz erişim sağlayabilmesine ve resmi

bir yayın aracılığıyla erişime açık olmasına bakmaktadır. DB 2016 Raporu’na göre, bütün

bölge ve gelir düzeyi aralığındaki ekonomilerin %68’inin mevzuatlarına internet

üzerinden erişilebilmektedir. Ancak, mevzuat yeterince açık değilse, inşaat mevzuatını

kolayca erişilebilir kılmak yeterli değildir.


26

Kalite Kontrollerinin Yapılması

İyi bir mevzuatın yanında, etkin bir denetim mekanizmasının olması kamu güvenliği

açısından önemlidir. İyi bir denetim sistemi olmadan binaların güvenlik standartlarına

uygunluğunu sağlamak ve yapısal kusurların önüne geçmek mümkün olmamaktadır. Bu

nedenle, DB 2016 Raporu’nda inşaat öncesi, inşaat sürecinde ve sonrasında olmak üzere

kalite kontrolü değerlendirilmeye başlanmıştır.

İnşaat Öncesi Kalite Kontrolü

İnşaat öncesinde kalite kontrolü, lisanslı bir mühendis veya mimar tarafından inşaat

düzenlemeleri ile mimari planların uyumunun doğrulanmasıdır. Neredeyse bütün

ülkelerde (189 ülkenin 178’inde) bina planlarının mevzuatla uyumlu olduğunu

kanıtlamak için bir devlet kurumu gereklidir. Bu ülkelerin 19’unda planların hem devlet

kurumu hem de ulusal mimar derneği ya da bağımsız bir uzman tarafından incelenmesi

gerekmektedir. İnşaat izni verilmeden önce bina planının incelenme zorunluluğu

bulunmayan tek ülke Ukrayna’dır.

Düşük gelirli ülkelerde inceleme için sadece bir devlet kurumu yeterli iken, yüksek gelirli

ülkelerde çoğunlukla devlet kurumunun yanında bir uzmanın da görüşüne ihtiyaç

duyulmaktadır.

Tamamı üst orta ya da yüksek gelirli olan 13 ülkede planlar hem devlet kurumu hem de

bağımsız bir uzman tarafından incelenmek zorundadır. Bu ülkeler; Avustralya, Bosna-

Hersek, Bulgaristan, Fransa, Almanya, Hong Kong Çin, Letonya, Lübnan, Maldivler,

Karadağ, Sırbistan, Singapur ve İspanya’ dır.

İnşaat Süresince Kalite Kontrolü

İnşaat sürecinde kalite kontrolü, inşaat sürecinde kanun tarafından ne tip denetimlerin

gerekli olduğunu ve bu denetimlerin uygulanıp uygulanmadığı hususlarını

değerlendirmektedir. İnşaat süresince yapılan kalite kontrolü binanın güvenli olması

açısından gereklidir. Ayrıca, yapım aşamasında ortaya çıkabilecek kusurların yerinde

tespit edilmesini sağlar. Ülkeler, bina güvenliğini sağlamak için farklı denetim

mekanizmaları kullanmaktadır. 46 ülkede binanın güvenli olduğunun denetimini bir

devlet kurumu değil, denetimden sorumlu bir mühendis ya da firma yapmaktadır. Bu

ülkelerin 23’ünde inşaat şirketinin kendi içinden bir mühendisin inşaatı denetlemesi,

16’sında inşaat şirketinin dışarıdan bir mühendis ya da firma tutması ve 7’sinde hem

şirket içi bir mühendisin hem de dışarıdan bir mühendisin denetimi gerekmektedir. Diğer

ülkelerin birçoğunda bir devlet kurumu denetimi yürütürken şirket içi ya da dışarıdan bir

mühendisin de denetim yapması gerekmektedir.

Şirket içi bir mühendisin denetimden sorumlu olması en çok Avrupa ve Orta Asya

ülkelerinde (ülkelerin %73’ünde) ve Doğu Asya ve Pasifikte (ülkelerin %56’sında)


27

görülmektedir. Avrupa ve Orta Asya ülkeleri ile OECD yüksek-gelir grubunda yer alan

ülkelerde denetim yapmak için dışarıdan bir mühendis ya da firma tutmak yaygın

değildir. Ancak, Avustralya, İzlanda ve Yeni Zelanda gibi OECD yüksek-gelir grubunda yer

alan ülkelerden bazıları belirli denetimleri yapmak için dışarıdan bir firma ile

çalışmaktadır.

İnşaat Sonrası Kalite Kontrolü

İnşaat süresince yapılan denetimler kalite kontrolünün önemli bir kısmını

oluşturmaktadır. İnşaattan sonrası kalite kontrolü ise, binanın onaylı planlara ve inşaat

düzenlemelerine uygun inşa edilip edilmediğinin son kez denetime tabi tutulmasının

kanun tarafından gerekliliği ve bu denetimin gerçekten yapılıp yapılmadığı hususlarını

incelemektedir.

İnşaat bitiminde yapılan kalite kontrolleri, binanın planlara uygun olarak yapıldığını ve

kullanımının güvenli olduğunu teyit etmek açısından önemlidir.

Müteahhitler bazen onaylanmış bina planlarını değiştirirler. Bu durum, daha küçük bir

bina için inşa izninin daha az maliyetli olacağı durumlar gibi genellikle, maliyeti düşürmek

için yapılır. Ancak, sonuçlar ciddi olabilir. Örneğin, yapısal hesaplamalar iki katlı bir

binaya göre yapılırsa ve müteahhit daha çok kat çıkarsa, bu durum temelin zarar

görmesine ve binanın yıkılmasına neden olabilir. Bu tip olaylar inşaat süresince yapılan

kalite kontrolünde tespit edilebilirken, bina tamamlanınca yapılacak denetimde önceden

gözden kaçmış konuların son bir defa üzerinden geçilmesini ve binanın güvenliğinin

garanti altına alınmasını sağlar.

OECD yüksek-gelir grubunda bulunan bütün ülkelerde, Avrupa ve Orta Asya’da inşaat

bitiminde bir denetim yapılması kanunen zorunludur. Son denetimin kanunen zorunlu

olduğu ülkelerin oranı en düşük olan bölgeler ise Güney Asya ile Doğu Asya ve Pasifik’ tir.

Bu bölgelerde bile denetimin kanunen zorunlu olduğu ülkelerin oranı %82 ve %85 ile

oldukça yüksektir.

13 ülkede son denetimin yapılması gibi yasal bir zorunluluk bulunmamaktadır. Bu

ülkeler; Afganistan, Komor Adaları, Ekvator Ginesi, Etiyopya, Guyana, Kiribati, Liberya,

Maldivler, Marşal Adaları, Mikronezya, Nikaragua, Samoa ve Yemen’ dir. Bu ülkelerin

neredeyse tamamı düşük ya da düşük-orta gelirli ülkelerden oluşmaktadır.

Yapısal Kusurlarda Sorumlular Binanın inşası süresince kusurlarla karşılaşılırsa bunların önüne geçilmesi daha kolay

olmaktadır. Ancak, genellikle sorunlarla bina tamamlandıktan sonra karşılaşılmaktadır.

Bu aşamada sorunları düzeltmek hem maliyetli hem de zaman alıcıdır. Bu nedenle,

yükümlülüğü binanın yapımından sorumlu taraf almalı ve binanın tasarımına, kontrolüne

ve inşasına dahil olan tarafların herhangi bir yapısal kusurun maliyetini karşılayacak

sigortayı yaptırmış olmaları gerekmektedir.


28

Belize, Yeni Zelanda ve İngiltere’de bina tamamlandıktan sonra sigortanın geçerlilik

süresi bir ile üç yıl arasında değişmektedir. Bu süre boyunca herhangi bir sorun çıktığında

müteahhit sorumludur. Müteahhitler kanunen böyle bir zorunlulukları bulunmasa bile

genelde, bu tip harcamaları karşılamak için sigorta yaptırmaktadırlar.

Diğer ülkelerde ise sorumluluk müteahhit ve mimar arasında paylaşılmaktadır. Örneğin

Avustralya’da hem müteahhidin hem de mimarın 10 yıllık sigortası olması gerekmektedir.

Ancak yüksek gelirli ülkelerin dahi çok azında sigorta zorunluluğu bulunmaktadır.

Sahra altı Afrika dışında bütün bölgelerdeki ülkelerin %60’ından fazlasında, planları çizen

mimar ya da inşaat şirketi herhangi bir kusurda sorumlu tutulmakta, denetimi yapan

mühendis ya da şirketin herhangi bir sorumluluğu bulunmamaktadır. Çoğu durumda,

sorumlu tutulan kişi kusurun türüne göre değişmektedir. Örneğin, kusur tasarım

aşamasından kaynaklanmakta ise, mimar sorumlu olmaktadır. Ülkelerin %22’sinde

kanunen hiçbir tarafın sorumluluğu bulunmamaktadır.

Uzmanların Yeterlilikleri İçin Gereken Belgeler Denetimleri yapan uzmanlar binaların güvenli olup olmadığına karar vermektedirler. Bu

nedenle bu uzmanların gerekli sertifikalara ve teknik bilgiye sahip olması önemlidir.

Benzer olarak, bina planlarını inceleyen ve onaylayan kişilerin yeterli mimari ve

mühendislik bilgisine sahip olması gerekmektedir.

Ülkelerin %84’ünde bina planlarını inceleyen uzmanların mimari ya da mühendislik

alanında üniversite diplomasına sahip olması; %62’sinde ise ulusal mimarlar ya da

mühendisler odasına kayıtlı olması gerekmektedir. Ülkelerin sadece %46’sında bu

uzmanların az deneyime sahip olması yeterlidir. 20 ülkede bina planlarını inceleyen

kişiler için herhangi bir yeterlilik kısıtı bulunmamaktadır.

İyi Uygulama Örneği: Azerbaycan’daki Yeni Bina Kodu

2012 yılının Eylül ayında Azerbaycan Hükümeti yeni bir Şehir Planlama ve İnşaat Kodu

kullanmaya başlamıştır. Bu yeni kod; inşaat izinleri, inşaat denetimleri, çalışanlar için

kalite gereklilikleri ve binanın kullanım izni gibi inşaat düzenlemelerini tek çatı altında

toplamaktadır.

Kod ile gelen önemli unsurlar; küçük projeler için basitleştirilmiş idari prosedür, inşaat

yetki sürecinde gerekli doküman listesi ve süre limitleri, tamamlanması gereken görevler

ile onaylı çalışanların kaydıdır.


29

Elektrik Temini

Elektrik Temini gösterge seti, standart bir depoya elektrik bağlantısı kurma sürecinin

etkinliğini prosedürler, süre ve maliyet açısından ölçmektedir. Bağlantı sürecinin etkinliği

elektrik sektörünün etkinliği için yararlı bir etken olsa da bu ölçümler sektörün

performansının sadece küçük bir parçasını oluşturmaktadır. Elektrik bağlantısının

yüksek maliyetlerinin ve karmaşıklığının yanı sıra yetersiz ve güvenilir olmayan güç arzı

ve elektrik tüketiminin fiyatı da gelişmekte olan dünyada iş dünyasını etkileyen kısıtlar

olarak karşımıza çıkmaktadır.

Elektrik dağıtımı sektörüne daha kapsamlı bir bakış sunmak için, DB 2016 Raporu’nda

elektrik temini göstergelerinin kapsamı genişletilmiş ve söz konusu kritere iki yeni

gösterge eklenmiştir. Bu yeni göstergelerden ilki “Arz Güvenilirliği ve Elektrik

Tarifelerinin Şeffaflığı Endeksi” (reliability of supply and transparency of tariffs index),

ikincisi ise “elektrik fiyatı” olarak belirlenmiştir. “Arz Güvenilirliği ve Elektrik

Tarifelerinin Şeffaflığı Endeksi” göstergesi DTF puanı ve “iş yapma kolaylığı sıralaması”

hesaplamalarına dahi edilmişken, “elektrik temin fiyatı” göstergesi hesaplama dışı

bırakılmıştır. DTF puanı ve sıralama hesaplamalarına katılan dört gösterge kriter puanını

basit ortalama yöntemi ile hesaplanan değerlerde etkilemektedir. Her göstergenin puan

hesaplamasına yansıması %25 oranındadır.

Elektrik temini kriterinin yeni göstergelerinden olan “Arz Güvenilirliği” (Reliability of

supply) göstergesini saptamak için öncelikli olarak elektrik kesintilerinin süre ve sıklığı

(duration and frequency of power outrages) ölçülmektedir. Bu ölçüm için iki endeks

kullanılmaktadır: Sistem Ortalama Kesinti Süresi Endeksi (System Average Interruption

Duration Index – SAIDI) ve Sistem Ortalama Kesinti Sıklığı Endeksi (System Average

Interruption Frequency Index – SAIFI). SAIDI, bir yıllık dönemde müşteri tarafından

deneyimlenen kesintilerin toplam süresinin ortalamasını, SAIFI ise bir yıllık dönemde

müşteri tarafından deneyimlenen kesintilerin ortalamasını ölçer. Bu iki ölçü genellikle

hizmet sağlayıcılar tarafından kaydedilmekle birlikte verinin toplanması bilginin

varlığına ve hizmet sağlayıcıların söz konusu bilgileri toplamadaki yeteneğine bağlı

olduğundan sorunlar çıkabilmektedir. SAIDI ve SAIFI ölçütleri güç kesintilerinin aşırı

olduğu durumları belirtmek için kullanılmaktadır. Kesintilerin aşırı olmadığı durumlarda

ise, hizmeti gözetleyen veya düzenleyen kurumların rolü ve gözetlemenin kalitesi önemli

hale gelmektedir. “Arz Güvenilirliği ve Elektrik Tarifelerinin Şeffaflığı Endeksi” verisi,

elektrik dağıtım şirketlerinin güç kesintilerini gözetlemek ve güç arzını tamir etmek için

kullandıkları yöntemleri ve kesintilerin gözetlemesinde düzenleyici kurumların rolünü

kaydetmektedir. Bir ekonominin bu endeksten puan alabilmesi için ilk şart elektrik

idarelerinin elektrik kesintilerinin verilerini toplamasına bağlıdır. Eğer ülkedeki elektrik

idareleri tüketici başına düşen ortalama kesinti sayısını ve süresini ölçmüyorsa söz

konusu ülke bu endeksten puan alamaz. İkinci şart ise toplanan verilerin SAIDI endeksine

göre yapılan ölçümünde sonuçların eşik kabul edilen 100 saatlik kesintiyi, SAIFI

endeksinde ise eşik kabul edilen 100 adet kesintiyi aşmaması gerekliliğidir. Raporda yeni


30

göstergelerden “Elektrik Tarife Dizininin Şeffaflığı”nın ölçümünde kıstas olarak tarifelerin

şeffaflığı ve tarife bilgilerinin ulaşılabilirliği belirlenmiştir.

“Elektrik Fiyatı” (price of electricity) göstergesinin ölçümünde ise elektrik tüketiminin

fiyatlandırılması ölçülürken eşya depolamasında kullanılan ve söz konusu ekonominin en

büyük ticaret kentinde (11 ekonomide en büyük ikinci ticaret kentinin verileri de

toplanmaktadır) faaliyet gösteren standart bir depo için aylık elektrik faturasının tutarı

kaydedilmektedir. Raporda elektriğin fiyatı kilovat-saat başına harcanan sent ile ifade

edilmektedir.

Elektrik Temini Kriterinin Göstergeleri Neyi Ölçer? 1. Elektrik bağlantısının temini için gerekli olan prosedürler (adet)

İlgili evrakın ibrazı ve tüm gerekli izin ve ruhsatların temini, Gerekli tüm bildirimlerin ve denetimlerin tamamlanması, Harici işlerin temini ve bu işler için gerekecek malzemelerin alımı, Gerekli tedarik sözleşmelerinin akdedilmesi ve nihai arzın temini

2. Gerekli prosedürlerin tamamlanmasında ihtiyaç duyulan süre

Her bir prosedürün en az bir gün sürdüğü, Her prosedür ayrı bir günde başlamaktadır. Hesaplamalara işlemlerin nasıl yapılacağına dair tüketici tarafından daha önce

yapılan araştırmalar ve toplanan bilgiler dahil edilmez. Sadece uygulamada harcanan zaman göz önünde bulundurulur.

3. Her bir prosedürün tamamlanmasının maliyeti (ekonomide kişi başına düşen

gelirin yüzdesi olarak)

Maliyet ölçümüne sadece resmi giderler dahil edilirken rüşvet veya katma değer vergisi hesaplama dışı tutulmaktadır.

4. “Arz Güvenilirliği ve Elektrik Tarifelerinin Şeffaflığı Endeksi”

Dikkate alınan hususlardan ilki nicel olarak hesaplanabilen elektrik kesintilerinin sıklık ve süreleridir.

Diğer beş ölçüm ise nitel unsurlar içermektedir. Bunlar,

Kesintilerin izlenmesi için gerekli araçların varlığı ve verimli kullanımı (otomatik ölçme sistemlerinin kullanılıp kullanılmadığı),

Elektriğin yeniden sağlanması için gerekli araçların varlığı ve gelişmişliği (otomatik sistemlerin kullanıp kullanılmadığı),

Elektrik idarelerinin performansını denetleyen bağımsız denetleyici kurumların varlığı ve sık ve düzenli denetim yapıp yapmadığı,


31

Kesintileri azaltmak için mali caydırıcıların (örneğin tüketicilerin kesintiden kaynaklanın zararlarının tazmini veya kesintiler belli bir limiti aşınca ceza ödenmesi) varlığı ve işlerliği,

Uygulanan elektrik tarifelerinin şeffaflığı ve tarife bilgilerine tüketicilerce kolayca ulaşılıp ulaşılamadığı olarak sıralanmıştır.

DB 2016 Raporu’nda verileri toplanan ancak sıralama hesaplamalarına dahil edilmeyen

“elektrik fiyatı” göstergesi ise,

Örnek olayda belirlenen ticari deponun saatte 112, ayda 26,880 kilovat-saat

elektrik tükettiği, Ayın 30 günü saat 9 ila 5 arasında çalıştığı, Alternatif elektrik sağlayıcıların varlığı durumunda bunlardan en ucuz arz

sağlayanı tercih ettiği halde, Ödediği aylık elektrik faturasına göre hesaplanmaktadır. Hesaplamada dikkate alınan aylık fatura Mart ayı faturasıdır. Elektriğin fiyatı kilovat-saat başına harcanan sent ile ifade edilmektedir. Elektriğin maliyeti değil fiyatı hesaplanmaktadır çünkü maliyet servisin

sağlanmasında idarenin giderleri anlamına gelirken fiyat tüketicin ödemesi gereken tutardır ve maliyetten yüksek de düşük de olabilmektedir.

DB 2016 Raporu’nda Elektrik Temini Kriteri Genel Görünüm

DB 2016 kapsamında incelenen 189 ülkenin 133’ünde bir ulusal enerji denetleme

organı ülkedeki kesintilerin sıklık ve sürelerini takip etmektedir. Bunların 66’sında

denetleyici organın saptadığı limitleri aşan kesinti durumlarında elektrik idareleri

tüketicilerin kesintiden kaynaklanan zararlarını tazmin etmekte veya ceza ödemektedir.

İş yapabilmede elektrik kesintileri önemli maliyetler doğurmaktadır. Elektrik arz

güvenilirliğinin olmamasının ekonomik maliyetler dışında bir toplumun refahı ve yaşam

şartları üzerinde de kötü etkileri bulunmaktadır. Pakistan’da firmaların kesinti kaynaklı

yıllık gelir kaybı %34’e, Orta Afrika Cumhuriyeti’nde %25’e ulaşmaktadır. Kesintiler işleri

sekteye uğratmakta ve elektronik aletlerin bozulmasına neden olabilmektedir. Şirketler

kesintilerin yarattığı sıkıntılardan kaçınmak için maliyetlerini arttıracak şekilde jeneratör

kullanımına yönelmek durumunda kalmaktadır. Örneğin Orta Doğu ve Kuzey Afrika’da ve

Güney Asya ve Sahra Altı Afrika’da yer alan 61 gelişmekte olan ekonomide faaliyet

gösteren firmaların %40’ından fazlası jeneratör kullanmak durumunda hissetmektedir.

Toplumun refahı ve yaşam şartları açısından örneklere bakıldığında, Kenya’da sağlık

kuruluşlarının sadece %25’inin güvenilir elektrik arzına sahip olduğu, Hindistan’da sağlık

kuruluşlarının yaklaşık yarısının elektriğe sahip olmadığı bilinmektedir. Ayrıca, birçok

kamu hizmetinin kesintiler yüzünden sekteye uğrayabildiği ve kesintilerin sokak

lambalarının, trafik ışıklarının veya hırsız alarmlarının çalışmaması gibi durumlarda

kişisel güvenliğe de bir tehdit oluşturabileceği belirtilmektedir.


32

Elektrik arzında yaşanan dengesizlikler söz konusu ekonomide işsizliği

yükseltirken firmaların üretimini düşürmektedir. Örneğin, Nijerya üzerine bir çalışmada

ülkedeki işsizliğin temel nedenleri arasında sanayi sektörüne sağlanan elektriğin

yetersizliği ve dengesizliği sayılmaktadır. Söz konusu çalışmaya göre, ülkede elektriği

kendi temin etmek zorunda kalan firmaların maliyetleri yükselmekte, bu da firmaların

rekabetçiliklerini düşürmekte ve dolayısıyla da işgücü talepleri de düşmektedir. Elektrik

arzı problemi Nijerya’daki çok uluslu şirketlerin faaliyetlerini başka ülkelere

kaydırmalarına neden olmaktadır. Diğer bir örnek olan Bangladeş’te ise 2001-03 arasında

elektrik kesintileri yüzünden sanayi sektörünün elektrik talebinin %13,6’sı

karşılanamadığından üretim seviyeleri düşmüştür.

DB 2016 Raporu’na göre bağlantı sürecinin etkinliği ile elektrik arz güvenilirliği

arasında korelasyon bulunmaktadır. Diğer bir deyişle, elektrik temini kolay olan ülkeler

aynı zamanda iyi gelişmiş ve güvenilir elektrik bağlantı ağına sahip ve kesintilere nadiren

rastlanan ülkelerdir. Örneğin, Güney Kore hem elektrik temininin en kısa sürede ve az

maliyetle tamamlandığı, hem de “Arz Güvenilirliği ve Elektrik Tarifelerinin Şeffaflığı

Endeksi”nde mümkün olan en yüksek puana sahip ülkedir. Diğer taraftan Nijer’de elektrik

temini uzun süren ve oldukça maliyetli (kişi başına gelirin %6,200’ü) bir süreç iken aynı

zamanda da tüketiciler neredeyse her gün kesintilere maruz kalmakta ve ülkede bir

denetleme kuruluşu bulunmamaktadır.

DB kapsamında ele alınan 189 ekonominin %52’sinde, OECD yüksek gelir grubu

ülkelerinin %93’ünde, diğer yandan Doğu Asya ve Pasifik ülkelerinin yalnızca %35’inde

çok zamanlı tarife uygulaması seçeneğinin olduğu belirtilmektedir. Bu uygulamanın

yararlı bir uygulama olduğu ancak karmaşıklığı dolayısıyla tarife bilgilerinin tüketicilerin

bilgisine kolayca ulaşabilir olmasının önemli olduğu belirtilmektedir.

Kesintilere Karşı Alınabilecek Önlemler

DB 2016 Raporu’na göre, kesintilere karşı hükümetlerin gözetim ve teşvikler yardımıyla

sağlam bir düzenleyici çerçeve devreye sokması, denetleyici kurumların elektrik

idarelerinin tarifeler ve kesintiler bağlamında performanslarını düzenli ve dikkatli bir

şekilde denetlemelerinin sağlanması, minimum kalite standartları belirlenerek elektrik

idarelerine yönelik caydırıcı önlemler alınması gerekmektedir. DB verilerine göre 2014

yılında toplamda en fazla bir saate kadar elektrik kesintisi yaşanan ekonomilerin

%95’inde düzenli ve gerçek zamanlı denetimler yapan bir denetleyici kuruluş varken, bu

konunda başarısız olan çoğunlukla düşük ve orta gelir grubu ekonomilerinin düzenleyici

denetim kurumlarının önemini azımsadıkları görülmektedir. Denetleyici kuruluşlarca

belirlenen kesinti sayı ve süresi üst limitinin aşılması halinde tüketicilere tazminat

verilmesi veya elektrik idarelerine ceza kesilmesi gibi uygulamaların da elektrik arz

güvenilirliğini geliştirici olduğu görülmektedir. 2014 yılında bu tarz mali caydırıcı

önlemler alan ekonomilerde ortalama elektrik kesintisi sayısı 14 ve süresi toplamda 30

saat iken, bu tarz mali önlemlere başvurmayanlarda 5 kat daha fazla ve 10 kat daha uzun


33

kesintiler yaşandığı bilinmektedir. Bu nedenle bu tarz bir düzenlemenin de fayda

sağlayacağı ifade edilmektedir.

Diğer taraftan, elektrik idarelerinin elektrik kesintilerini ölçen ve kesintileri onaran

bilişim teknolojileri sistemlerine yatırım yapmanın önemini kavramaları gerekmektedir.

189 ekonominin 119’u bu tarz elektronik sistemleri kullanmaktadır. Bunun ötesinde,

elektrik idareleri kesintilerin kaynağına inmeli ve yanlış donanım, yetersiz üretim

kapasitesi, eskimiş güç üniteleri ve altyapı gibi eksikliklerin giderilmesine yatırım

yapmalıdır. Bu tür yatırımlar önemli harcamalara neden olsalar da tüketicilerin ödeme

gücünü zorlamayacak şekilde fiyatlara yansıtılabilir. DB analizine göre istikrarlı elektrik

arzı düşük fiyatlarla da sağlanabilmektedir. Bu kombinasyon daha ziyade akaryakıt enerji

kaynaklarınca zengin ülkelerce sağlanabilse de bunun istisnalarının varlığı umut

vericidir. DB raporu bu konuda Türkiye’yi başarılı bir örnek olarak göstermiş ve

İstanbul’da elektrik tüketicilerin yılda ortalama beş kesintiye maruz kaldıklarını ve

elektrik tarifelerinin küresel ortalamanın altında kalarak kilovat-saat başına 14 sent

olduğunu belirterek Türkiye’nin istikrarlı elektrik arzının düşük fiyatlarla da

sağlanabileceğinin bir örneği olduğunu vurgulamaktadır.

Reformlar ve İyi Uygulama Örnekleri

Tüm bölgelerdeki ekonomiler geçmiş yıllarda elektrik temini sürecini kolaylaştıracak

reformlar gerçekleştirmiş ve iyileştirmelere gitmişlerdir. DB 2016 döneminde 22

ekonomi elektrik teminini kolaylaştıracak reformlar gerçekleştirmiştir. Bu ülkelerden

Hindistan’da elektrik idaresi ülkenin elektrik denetim kurlunca yapılan iç tesisat

denetlemelerini kaldırarak elektrik bağlantısını daha basit ve hızlı bir süreç haline

dönüştürmüştür. Bu ülke ayrıca elektrik idaresinin iç çalışma süreçleriyle

koordinasyonunu iyileştirerek elektrik bağlantısı için gereken prosedürleri ve süreyi

azaltmıştır. Polonya, yeni elektrik bağlantısı taleplerinde müracaatların işleme

konulmasında yaşanan gecikmeleri insan ve sermaye kaynaklarını arttırarak ve servis

sunumu zaman çizelgeleri uygulamasını yürürlüğe sokarak azaltmıştır. Rusya, elektrik

sağlayıcılarca yapılan sayaç muayenesini kaldırarak ve bağlantı tarifelerini revize ederek

elektrik bağlantısı sağlama sürecini daha basit, hızlı ve az maliyetli hale getirmiştir.

Tayvan’da elektrik idareleri belediyeden elektrik bağlantısı için asfalt kesimi ve kazı

izinleri alınması prosedürünü basitleştirerek elektrik bağlantısı kurulması sürecini

kısaltmıştır. Birleşik Arap Emirlikleri bağlantı maliyet keşfi için gereken süreyi kısaltarak

ülkede elektrik teminini kolaylaştırmıştır. Türkiye’nin bu kriterdeki son reformu DB 2014

dönemine denk gelmiştir. Bu dönemde Türkiye harici denetimleri kaldırarak ve bazı idari

masrafları azaltarak ülkede elektrik temininde iyileştirmeye gitmiştir.


34

İyi Uygulama Örneği: Meksika’da Elektrik Arz Güvenilirliğinin Arttırılması

2010 yılında ülkenin başkenti Meksiko şehrinde yaşayan tipik bir tüketici 7,33 saat süren

elektrik kesintilerine muhatap olmaktaydı. Sadece dört yıl sonra, 2014 yılına gelindiğinde

bu oran 55 dakikaya düşürüldü. Bu başarıyı elde etmek için Meksiko’da öncelikle elektrik

kesintilerinin ana nedenleri olan eskimiş altyapı, yanlış teçhizat, elektrik arzı darlıkları,

hatta kötü hava koşulları ve düşen ağaçlar konusunda neler yapılabileceği düşünülerek

2010-2014 yılları arasında elektrik idaresince elektrik devrelerinin ve altyapı ağının

modernizasyonu, trafoların, enerji istasyonlarının ve diğer ilgili varlıkların bakımı ve

ağaçların budanması gibi işlemlere 244 milyon dolarlık yatırım yapılmıştır. Bunların yanı

sıra elektrik idaresi elektrik kesintilerinin izlenmesinde kullanılan sağlam bir sistemi

devreye sokmuştur (SCADA sistemi). Ulusal düzeyde de 2012 yılında hizmete giren ileri

teknolojili bir izleme sisteminin devreye girmesiyle toplam elektrik kesintileri ve süreleri

düşürülmüştür.

Sınır Ötesi Ticaret

Sınır ötesi ticaret göstergeleri, ülkelerin dış ticaret alanındaki performanslarını analiz

ederken, ihraç veya ithal edilen standart bir grup eşyaya ilişkin gereken belgeleri temin

etmek için ve sınırdan geçiş işlemlerinin tamamlanması için gerekli olan süre ve

maliyetleri ölçmektedir.

DB 2016 Raporu’nda sınır ötesi ticaret alanında ülke performanslarını hesaplarken bazı

metodolojik değişikliklere gidilmiştir. Yeni metodolojiye göre bir ülkenin ihracat ve

ithalat işlemlerini gerçekleştirebilmesi için gerekli olan süre ve maliyeti ölçerken üç

prosedür dikkate alınmıştır. Bunlar, gerekli belgelerin temini(documentary compliance),

sınırdan geçişe uygunluk [elleçleme, gümrükleme, gümrük ve gerekli hallerde diğer resmi

kurumlarca yapılan eşyanın ihracat veya ithalata uygunluğunun incelendiği muayene ve

denetim işlemlerini ifade etmektedir] (border compliance) ve yurt içi taşıma hizmetleridir

(domestic transport).

Verilerin ülkeler arasında karşılaştırılabilir olması için, ticareti gerçekleştirilen eşyalar ve

ticaret işlemleri hakkında bazı varsayımlarda bulunulmuştur. Buna göre;

Süre, saatlik hesaplamayı içermektedir. Örneğin, gümrük işlemleri ve muayenesi 7,5 saat sürmekteyse veri 7,5 saat olarak kayıtlara geçilmiştir. Fakat gümrük idaresine saat 08.00’da sunulan belgeler gece işleme tabi tutuluyorsa ve ertesi gün saat 08.00’da teslim ediliyorsa bu halde gümrük işlemleri 24 saat sürmese de prosedürler yüzünden fazla zaman kaybedildiği için veri yine de 24 saat olarak kayıtlara alınmıştır.

Sigorta maliyeti ve faturasız mallar için gerçekleştirilen gayri resmi ödemeler maliyete dâhil edilmemektedir. ABD Doları cinsinden olan maliyet verileri, yerel


35

para biriminin geçerli olan günlük kur üzerinden ABD Dolarına çevrilmesi ile hesaplanmaktadır.

DB tarafından ele alınan 189 ülke için ticaret işlemlerinin, ihracat gerçekleştiren ülkenin en büyük ticaret kentinden ithalat gerçekleştiren ülkenin en büyük ticaret kentine yapıldığı varsayılmıştır. Aynı varsayımlar altında olmak üzere, 11 ülke için ise veriler ülkenin ikinci en büyük ticaret kenti de dahil edilerek hesaplanmıştır.

• İhracata tâbi olan eşya ile ithalata tâbi olan eşya belirlenirken bu iki eşya grubu

için varsayımlar farklı tutulmuştur.

İthalatı yapılan eşyanın standartlaştırılmış 15 tonluk konteynerde taşınan “Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar” (HS 8708 - oto parçaları) olduğu varsayılmıştır. İthalat yapılan ülke ise ele alınan ekonominin kıymet bazında “Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar” eşya grubunu en fazla ithal ettiği ticaret partneri varsayılmaktadır. Raporda buna “doğal ithalat partneri” denmektedir.

İhracatı yapılan eşya ise ihracatçı ülkenin en fazla karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olduğu yani kıymet bakımından en fazla ihraç ettiği ürünü kapsamaktadır. Ülkenin ihracatı ihraç eşyası olarak kabul edilen eşyanın en büyük alıcısı olan ticaret partnerine yaptığı varsayılmıştır. Raporda buna “doğal ihracat partneri” denmektedir. Kıymetli taş ve madenler, canlı hayvanlar, eczacılık ürünleri muhtemel ihraç ürünleri listesine dâhil edilmemiştir. Ek olarak, bir ülkenin kıymet bakımından en fazla ihracat gerçekleştirdiği ikinci ürün grubu da gerektiği takdirde değerlendirmelere tabi tutulmuştur.

DB, her ülke için ticaret partnerini ve ihraç edilen eşyayı belirlemek için son dört yıllık periyod içinde United Nations Commodity Trade Statistics Database (UN Comtrade) gibi uluslararası veri tabanlarından veri toplamıştır. Ticaret verileri mevcut olmayan ülkeler için ise devlete bağlı kuruluşlardan ve Dünya Bankası Ülkeler Masası’ndan ihraç ürününe ve ticaret partnerine ilişkin veriler derlenmiştir.

İhracatın konteyner ile gerçekleştirilmesinin şart olmadığı; fakat “Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar” (oto parçaları) ithalatının konteyner ile gerçekleştirildiği varsayılmıştır.

Nakliye maliyetlerinin ağırlık bazında hesaplanmasının, kıymet bazında

hesaplanmasından daha fazla bir maliyet bedeli ortaya çıkaracağı varsayılmıştır.

Eğer devlete ödenecek vergi ve harçlar sevkiyatın kıymeti üzerinden hesaplanacaksa, kıymetin 50.000 ABD Doları olduğu varsayılmıştır.

İhracatçı firma, taşıyıcıyı veya gümrük müşavirini veya her ikisini de işe almada ve

ödemelerini yapma konusunda sorumludur. Gerçekleştirilen yurt dışı sevkiyat işlemleri, yurtiçi taşımacılık işlemleri, gümrük idarelerinin ve devlete bağlı diğer denetleyici kuruluşların geçiş izni ve zorunlu kontrolleri ile ilgili işlemler ile elleçleme işlemleri neticesinde ortaya çıkan tüm maliyetlerden ve gerekli belgeler için ödenecek vergi, harç vb. gibi maliyetlerden ihracatçı firma sorumludur.


36

İthalatçı firma ise gerçekleştirdiği ithalat işlemleri için yukarıda bahsi geçen maliyetlerin hepsinden sorumludur.

Ticaret işlemleri gerçekleştirilirken taşıma türü (karayolu, havayolu, denizyolu)

olarak, ülkeler için seçilmiş olan ihraç ve ithal ürününün ve ticaret partnerinin en yaygın olarak kullandığı ihraç ve ithal edilme yöntemi esas alınmıştır.

DB 2016 Raporu'nda sınır ötesi ticaret alanında ülkelerin potansiyelini ölçmek amacıyla

belirlenen varsayımlarda geçen yıla göre değişikliklere gidilmiştir. Geçen yılki

metodolojiye göre ihracat ve ithalat gerçekleştirecek firmanın özellikleri ile ilgili çeşitli

varsayımlarda bulunulmuş iken yeni metodolojide ticareti gerçekleştirecek firma ile ilgili

bir varsayım yapılmamıştır. Raporda yalnızca ticaretin ihracat gerçekleştiren ülkenin en

büyük ticaret kentinden ithalat gerçekleştiren ülkenin en büyük ticaret kentine yapıldığı

varsayımı belirtilmiştir.

Rekabetçi Avantaja Sahip Ürünün İhracatı

DB 2016 Raporu'nda HS 1996 sınıflamasına göre mevcut olan 97 fasıldan 39 tanesi 189

ülke ihracatı için öncü fasıl olmuştur. Bu fasıllar süt ürünlerinden başlayıp makine ve

elektrikli aletler arasında değişim göstermektedir. Fasıllar genel anlamda gruplandırıldığı

zaman raporda ele alınan ülkelerin %37’sinin ihraç ürününün tarımsal ürünler,

%29’unun ihraç ürününün ağır imalat sanayi ürünleri, %22’sinin ihraç ürününün hafif

imalat sanayi ürünleri ve %12’sinin ihraç ürününün ise metal ürünleri olduğu sonucu

çıkmaktadır. Bu durum analiz edildiğinde ise en fazla tarımsal ürün ihracatı

gerçekleştiren ülkelerin genellikle Afrika ve Okyanusya civarında yığılırken; ağır imalat

sanayi ürünleri ihracatı gerçekleştiren ülkelerin ise çoğunlukla Kuzey Amerika ve

Avrupa’da mevcut olduğu sonucuna varılmıştır.

En çok ihraç ettiği ürünü tarımsal ürünler olan ülkelerin sınır işlemleri için gereken

sürenin diğer ülkelerin sınır işlemleri için gereken ortalama süreden %70 daha fazla (35

saat daha fazla), belge işlemleri için gereken sürenin ise iki kat daha fazla olduğu

sonucuna da ulaşılmıştır. Tarım ürünü ihracatçısı ülkelerde tarım ürünleri için belge

hazırlamanın maliyetinin de, çeşitli belgelerin temini, hazırlanması ve teslimi açısından

düşünüldüğünde başka bir ürün grubunu ihraç etmek için gereken belge hazırlama

maliyetinden iki kat daha fazla olacağı sonucuna ulaşılmıştır. Bu durumun temel nedeni

ihraç ürünü tarım ürünleri olan ülkelerin %81’inin ihracat işlemlerinin her ürüne özgü

özel denetim ve prosedürler içermesidir. Fakat buna karşılık ihraç ürünü imalat sanayi

ürünleri olan ülkelerin yalnızca %20’sinin ihracat işlemleri her ürüne özgü özel denetim

ve prosedürler içermektedir.

Oto Parçalarının İthalatı

DB 2016 Raporu'nda ülkeler için ihracat ürünü sınırlamasına gidilmeyerek her ülkenin en

fazla ihraç ettiği ürün esas alınırken ithalat ürünü her ülke için aynı olarak belirlenmiştir.


37

Bu durum modern üretim tekniklerinin küresel yapısından kaynaklanan endüstri içi

ticaret ile açıklanmaktadır. Hammadde, ara malları ve nihai mallar için üretim ve dağıtım

olanakları fiyat kalite parametresi açısından gelişmiştir ve bu gelişme maliyet ve süre

açısından pozitif etki yaratmaktadır. Bu durum ele alınan 189 ülke söz konusu olduğunda

tek bir ürün grubu için geçerli olmaktadır ve söz konusu ürün grubu oto parçalarıdır.

İthalat sürecinde tek bir homojen mala odaklanmak sonuçları daha karşılaştırılabilir

kılmıştır.

İthalatta sınır işlemlerinin ve belge işlemlerinin maliyetini ve süresini artırıcı denetim

işlemleri ve prosedürler ile daha fazla karşılaşmak, oto parçaları ithalatının oto parçaları

ihracatından daha fazla maliyet ve süre kaybına neden olduğu sonucunu doğurmaktadır.

Ele alınan ülkelerden %40’ında oto parçaları ithalatı gerçekleştirirken gümrük idaresinin

denetimlerine ek olarak başka kurumların da denetim yapması gerekliliği mevcuttur.

Oto parçaları ithal etmenin ortalama süresi ve maliyeti neredeyse tarım ürünü ihraç

etmenin ortalama süre ve maliyeti ile yakın seyretmektedir. Bu durumun bir nedeni ele

alınan ülkelerin başka bir %17’lik kısmının sevkiyat öncesi denetim ve muayeneyi şart

koşmasıdır. Bu ekonomilerde oto parçaları ithalatı sırasında sınır ve belge işlemleri için

gerekli olan süre ve maliyet artmaktadır.

Grafik 6: Oto Parçaları İthalatında Süre ve Maliyetler


Grafik 6, ithal edilen oto parçalarının yalnızca gümrük idarelerinin denetimine tabi

tutulduğunda sınır işlemleri ve belge işlemleri için gerekecek olan süre ve maliyeti,

gümrük idarelerinin yanında çeşitli kurum ve kuruluşlarca ek denetim ve muayeneyi şart

koşan ülkelerde oto parçaları ithalatı için gerekecek olan süre ve maliyeti ve sevkiyat

öncesi denetimi şart koşan ülkelerde oto parçaları ithalatı için gerekecek olan süre ve


38

maliyeti göstermektedir. Tüketicileri korumak açısından bazı ithalat kontrollerinin ve

denetimlerinin önemli olmasının yanında sevkiyat öncesi denetim ve kontrollerin

verimliliğini artırmak ve ticaret yapanlar için maliyetleri düşürmek de mümkündür. Oto

parçaları ithalatında çeşitli denetim önlemleri alan ülkeler arasında sınır işlemleri için

gereken sürenin 56 saat ile 1.330 saat arasında değişiyor olması da bu denetim

süreçlerinin iyileştirilmesi ve geliştirilmesi gerekliliğini ortaya koymaktadır.

DB 2016 Raporu’nda, ithalat işlemlerinin ihracat işlemlerine kıyasla daha fazla süre ve

maliyet gerektirdiği gerçeğinin yanında, ihracat işlemleri gerçekleştirilirken süre ve

maliyet konusunda iyi bir performans gösteren ülkenin, aynı zamanda oto parçalarının

ithalat işlemlerini gerçekleştirirken de iyi bir performans gösterdiği sonucuna

ulaşılmıştır. İhracat gerçekleştirirken sınır işlemleri için gerekli olan süre konusunda en

iyi performans gösteren ilk 10 ülkenin (AB ülkeleri dâhil) 6’sı aynı zamanda ithalat

gerçekleştirirken sınır işlemleri için gerekli olan süre konusunda en iyi performans

gösteren ilk 10 ülke arasında yer almıştır. Benzer şekilde bahsi geçen konu ile ilgili olarak,

ihracatta en kötü performans gösteren ilk 10 ülke içinde yer alan ülkelerden 5’i ithalatta

da en kötü performans gösteren ilk 10 ülke içinde yer almıştır.

Benzer bir durum da bölgeler arasında karşımıza çıkmaktadır. İhracat ve ithalat işlemleri

diğer ülkelere kıyasla yüksek gelirli OECD ülkelerinde daha az süre gerektirmektedir.

Örneğin, ABD gümrükleri ile arasında iyi işleyen aktif bir elektronik sistem ağına sahip

olan ve bu durumun ticareti gerçekleştirenlerin yararına olduğu Kanada’da ABD ile

yapılan tüm ihracat-ithalat işlemleri süreci sadece 2 saatte tamamlanabilmektedir. Sınır

işlemlerinin maliyeti ise ihracatta 167 ABD Doları ve ithalatta 172 ABD Doları tutarında

olup hem Kanadalı ihracatçı hem de Kanadalı ithalatçı için neredeyse aynıdır. Bunun tam

tersine Sahraaltı Afrika’da ise ithalatçı için sınır işlemleri ortalama 160 saat sürmekte iken

ihracatçı için ortalama 108 saat sürmektedir. Örneğin, Kamerun’da bitki sağlığı denetimi

gerekliliği olduğundan kakao ihraç etmenin maliyeti 983 ABD Doları iken, kakao ihraç

etmek için gereken süre 202 saattir. Sevkiyat öncesi denetime tabi tutulması gereken oto

parçaları ithalatının maliyeti ise 1.407 ABD Doları iken gereken süre 271 saattir.

Dolayısıyla tüm bahsi geçen konulara göre DB2016’da şu sonuca varılmıştır: İthalatta

etkinliği daha düşük olan ülkenin ihracatta da etkinliğinin daha düşük olması

muhtemeldir.

Gümrük Birliklerinin Önemi DB 2016 Raporu'nda değiştirilen bir diğer metodoloji değişikliği ise taşıma türlerinde

görülmektedir. Bir önceki raporda tüm ülkeler için taşıma türü olarak denizyolu ile

taşımacılık esas alınmış iken son raporda her ülkenin ihracatını ve ithalatını

gerçekleştirdiği ürünün işlemlerini gerçekleştirirken en fazla kullandığı taşıma türü esas

alınmıştır.


39

Bir önceki raporda ticaret yapılırken taşıma türü olarak yalnızca denizyolunun seçiliyor

olması ve yeni metodolojik değişiklik ile birlikte bu varsayımın kaldırılarak ticaret yapan

ülkenin ticaretini gerçekleştirdiği eşya için en fazla hangi taşıma türünü kullanıyor ise o

yöntemle yani karayoluyla veya havayoluyla da ticaret gerçekleştirilebileceği

varsayımının eklenmesi çeşitli ülkelerin ihracat ve ithalat partnerlerinin karayolu ile

ulaşabileceği en yakınındaki ülkeler olarak değişmesi sonucunu doğurmuştur. Böylelikle

yeni metodoloji bölgesel ticareti de içermeye başlamış ve bazı ülkeler için maliyet ve süre

hesaplamalarını olumlu yönde etkileyip ilgili ülkelerin sıralamadaki yerini önlere

taşıyarak Gümrük Birliği’nin önemini ortaya çıkarmıştır. Örnek verilecek olursa, Avrupa

Birliği’nin bir üyesi olan Hırvatistan yeni metodoloji ile birlikte sıralamada daha yüksek

bir değer almıştır. Yeni metodolojinin varsayımlarına göre Hırvatistan’ın hem ihracat hem

de ithalat partneri sırasıyla Avrupa Birliğine üye ülkeler olan Avusturya ve Almanya’dır.

Dolayısıyla belge ve sınır işlemleri için gerekli süre ve maliyetler oldukça düşüktür. Bu

durum bir önceki DB ile karşılaştırıldığında metodolojide taşıma türü denizyolu

olduğundan Hırvatistan’ın ihracat ve ithalat partnerinin Avrupa Birliği dışında kalan

ülkeler olduğu ve bu durumun da gerek belge gerekse de sınır işlemleri için süreyi ve

maliyeti artıran bir durum olduğu ortaya çıkmaktadır.

DB 2016 Raporu’nda ele alınan 189 ülkenin yarısından fazlası Gümrük Birliği’ne dâhildir.

Bu ülkelerin 33 tanesinin ihracat partnerleri Gümrük Birliği’ne dâhil iken; 39 tanesinin

ithalat partnerleri Gümrük Birliği’ne dâhildir. Bahsi geçen bu ülkeler için, belge ve sınır

işlemleri süresince gerekli olan süre diğer ülkeler için gereken süre ortalamasından

oldukça düşüktür. Diğer taraftan, tüm Gümrük Birlikleri’nin aynı olmadığı, yüksek gelirli

OECD ülkelerindeki Gümrük Birliklerinin, Avrupa ve Orta Asya’daki ve Sahra Altı Afrika

ülkelerindeki Gümrük Birliklerinden daha iyi performans gösterdiği de raporda ifade

edilmiştir.

Tablo 4: Gümrük Birliği’ne Üyeliğin Belge ve Sınır İşlemleri İçin Gereken Ortalama Süreye Etkisi

Belge İşlemleri İçin Gereken Ortalama Süre

(Saat)

Sınır İşlemleri İçin Gereken Ortalama Süre (Saat)

AB Üyesi Ülkeye İhracat Yapan AB Üyesi Ülke

0,8 3,5

AB Üyesi Olmayan Ülkeye İhracat Yapan AB Üyesi Ülke

2,0 19,9


Coğrafyanın Ticaretteki Rolü Yeni metodolojide coğrafyanın ticaretteki rolü iki şekilde açıklanmıştır. Birincisi her ülke

için ticaretin o ülkenin doğal ticaret partneri ile olacağı, yani o ülkenin ihraç ürününü en

fazla satın alan ülke ile ve oto parçalarını en fazla arz eden ülke ile olacağı, taşıma


40

türünden veya rotasından bağımsız olarak varsayılmıştır. Bunun sonucunda ülkelerin

%97’sinde, ihraç ürününün en fazla ihracatının yapıldığı doğal ticaret partnerinin aynı

zamanda ülkenin en büyük ticaret partneri olduğu sonucu ortaya çıkmıştır. Böylece süre

ve maliyet için alınacak olan tedbirler daha geniş bir şekilde uygulanabilir hale gelmiştir.

Ülkenin bulunduğu coğrafya ve diğer ülkelere mesafesi, ihracat partnerini belirlemede

önemli bir rol oynamaktadır. Örneğin geniş alanlara sahip ülkeler veya kara sınırı ülkeleri

daha çok sınır komşuları ile bölgesel ihracata yatkındır. Fakat oto parçaları ithalatı için

ülkeler daha geniş bir coğrafi dağılıma sahiptir. Örneğin, ele alınan ülkelerin %57’si oto

parçalarını Almanya, Japonya, ABD ve Fransa olmak üzere dört ülkeden talep

etmektedirler. Bu durum da ülkenin bulunduğu coğrafyanın ve diğer ülkelere olan

mesafesinin, söz konusu durum güvenilir, verimli ve yüksek kaliteli oto parçası ithal

etmekse, daha az etkiye sahip olduğu sonucunu doğurmuştur.

DB 2016 Raporu’nda ele alınan 189 ülkeden 42 tanesi kara sınırı ülkesi iken 28 tanesi kıyı

ülkesi olmasına karşın doğal ihracat partneri kara sınırı ülkesidir. Geriye kalan 119 ülke

ise kıyı ülkesidir ve doğal ihracat partnerine ihracatını denizyoluyla yapmaktadır. İhracat

partnerinin en yakın coğrafik komşu olduğu durumlar kara sınırı ülkeleri için %33 iken

adalar hariç tutulduğunda kıyı ülkeler için bu oran %22’dir. Coğrafik komşuları ile ticaret

gerçekleştiren ülkeler Avrupa’da bulunan yüksek gelirli OECD ülkeleridir. DB 2016

Raporu’nun ele aldığı 189 ülkenin en yaygın ihracat partnerleri Avrupa’da bulunan

yüksek gelirli OECD ülkeleri olup bunu Avrupa’da bulunmayan yüksek gelirli OECD

ülkeleri, Doğu Asya ülkeleri ve Pasifik ülkeleri takip etmektedir.

Yeni metodolojide ülkenin bulunduğu coğrafyanın ticaret üzerindeki etkisinin incelendiği

ikinci alan ise yurtiçi taşımacılığın süre ve maliyetidir. Bir önceki raporda kara sınırı

ülkeleri için sınır ötesinde bulunan ana limana kadar yapılan nakliyatın süre ve maliyeti

esas alınmakta iken yeni metodolojiye göre ülkenin en büyük ticaret kentindeki

antrepodan, ülkenin en yoğun kullanılan limanına, hava limanına veya kara sınır kapısına

gerçekleştirilen nakliyat ile alakalı olan maliyetler ve süreyi içeren yalnızca gümrük

sınırları içindeki yurt içi taşımacılık esas alınmaktadır. Yurtiçi taşımacılık için hesaplanan

süre ve maliyet, antrepoda gerçekleştirilen yükleme ve boşaltma işlemlerini de

kapsamaktadır. Fakat DB 2016 Raporu’nda, yurtiçi taşımacılık için hesaplanan süre ve

maliyet ülkelerin iş yapma kolaylığı bakımından sıralamalarını etkilememiştir. Bu

varsayımlar hesaplamalardan hariç tutulmuştur; çünkü yurtiçi taşımacılığa ilişkin

varsayımlar topoğrafya ve coğrafi uzaklıklar gibi önceden belirlenmiş olan faktörlere

bağlıdır. Altyapı, trafik düzenlemeleri ve taşımacılık sektörü regülasyonları coğrafi

yapının etkilerini hafifletebilir ve bu ve benzeri faktörler hükümetin reform değişikliği

yapabilmedeki başarısına bağlıdır. Yine de yurtiçi nakliyat hızı ve kilometre başına düşen

maliyet verileri altyapı çalışmalarının artması için, ülkeler arası taşımacılık düzenlemeleri

üzerinde çalışılması için bir başlangıç noktası oluşturabilir. Gelir gruplarına göre

oluşturulan yurtiçi nakliyat maliyeti ve yurtiçi nakliyat hızı verileri açık bir şekilde

ekonomik gelişme ile birlikte yurtiçi nakliyat hızının da arttığını göstermektedir.


41

Tapu Siciline Kayıt

Tapu siciline kayıt gösterge seti, bir şirketten diğerine mülkün transferinde prosedürleri,

süreyi ve maliyeti ölçerek arazi yönetimi sistemlerinin etkinliğini değerlendirmektedir.

Ancak tapu işlemlerinde alım satım işlemlerinin sürelerinin ve bunların maliyetlerinin

yanında tapu idaresinin güvenilirliği de çok önemli bir husustur. Nitekim kişiler veya

firmalar tapu kayıtları ile ilgili bilgilerin güncel ve kesin olmasını isterler. İdarenin üçüncü

kişilerin bilgiye erişiminde sağladığı kolaylık, kurumun şeffaf bir yapıda olması ve

idarenin tapu anlaşmazlıklarının çözümüne sağladığı katkı da gayrimenkul sektörü için

önemli bir göstergedir. Altyapının güvenilirliği, tapu ve kadastro ile ilgili bilgilerin

toplanması, kaydedilmesi ve depolanması veya farklı kaynaklarda yer alan verilerin

toplanması, mevcut verilerin güncelliği ile ilgili uygulamaların neticesinde oluşmaktadır.

Bilgiye erişim ve şeffaflık sıralamasında, halkın tapu bilgilerine erişimi, işlemler sırasında

ödenecek ücretlerle ilgili bilgiler, şikâyet mekanizması gibi uygulamalar etkili olmaktadır.

Tüm ülkeyi kapsamayan bir coğrafi veri ve tapu idaresi mülkiyet hakkı konusunda

teminat sağlayamaz. Bunun için resmi veya gayri resmi olarak kayıt altına alınması

gerekmektedir. Bu bağlamda coğrafi verinin kapsamı da arazi yönetimi kalitesini artıran

önemli bir unsurdur. Tüm bu sebeplerle DB 2016 Raporu’na yeni bir gösterge eklenmesi

gerekliliği ortaya çıkmıştır. Yeni eklenen gösterge ile yukarıda sayılan hususlar da

ölçülebilecektir. Bu seneki rapora eklenen yeni gösterge sistemin kalitesinin özelliklerini

kapsamaktadır. Böylece sayılan hususlar ölçülebilir hale gelmiştir. “Arazi Yönetimi

Kalitesi Endeksi”, güvenilirlik, şeffaflık ve arazi yönetim sistemlerinin coğrafi kapsamının

yanı sıra arazi sorunlarında uyuşmazlıkların çözümünü de ölçmektedir.

Mülkiyet hakları üzerine bilginin güvenirliliğini sağlamak, arazi yönetimi sistemlerinin

olmazsa olmaz işlevlerindendir. Bir sistemin bu işlevi ne kadar iyi gerçekleştirdiğini

ölçmek için “arazi yönetimi kalitesi endeksi”, arazi parselleri ve mülkiyet haklarında

toplama, kayıt, depolama ve işlemede kullanılan uygulamaları kaydeder. Yüksek puanlar,

birleştirici, standardize edilmiş ve uyumlu kayıtların varlığı gibi verinin güvenirliliğini

destekleyen ve hata riskini azaltacak şekilde gerekli altyapıyı kuran uygulamalara

verilmektedir. Şeffaflık hususunda ise arazi ile ilgili yeni veri kaydının halka açık olup

olmadığı, süreçlerin ve mülk transferlerinin şeffaf olup olmadığı ve kamu hizmetlerindeki

harçlara ilişkin bilginin kolayca erişilebilir olup olmaması değerlendirilmektedir. Tapu

kayıtlarının ve harita sistemlerinin coğrafik kapsamı da önem arz etmektedir. Ülkenin

tamamını kapsamayan arazi yönetim sistemi, arazi üzerinde kurumsal bilgiden yoksun

alanlarda mülkiyet haklarının korunmasını sağlayamaz. Bu durum, yasal ve yasal olmayan

iki arazi piyasası oluşturur.

Yeni eklenen gösterge arazi uyuşmazlıklarının çözümünün ekonomilerde kıyaslanmasına

imkân vermektedir. Bu gösterge, uyuşmazlıkların çözümü mekanizmalarına


42

ulaşılabilirliği ve arazi işlemlerinde kayıt yapan kurumların ve kişilerin sorumluluğunu

ölçmektedir.

Tapu Siciline Kayıt Kriteri göstergeleri neyi ölçer?

1. Gayrimenkul satışı sırasındaki işlemler (adet)

Tescil öncesi masraflar: Gayrimenkul üzerindeki alacakların, hacizlerin öğrenilmesi amacıyla yapılan masraflar, noter masrafları, emlak vergisi gibi vergiler.

Ülkenin en büyük şehrindeki tescil işlemleri Tescil işlemi sonrası belediye, tapu ve vergi dairesindeki işlemler.

2. Tescil sırasındaki işlemler (takvim günü)

Bilgi temini amacıyla harcanan süreler hariç tutulur. Her işlemin farklı günlerde başlayacağı varsayılır. Online işlemler yarım gün

sayılmaktadır. İşlemin ancak son belgenin alınmasıyla tamamlanacağı varsayılır. Yetkililerle yapılan ön görüşmeler hariç tutulur.

3. Her bir işlemin tamamlanma maliyeti (Gayrimenkul değerinin yüzdesi)

Sadece resmi harcamalar dâhil, rüşvet hariç. Katma değer ve gayrimenkul değer artışı kazancı vergileri hariç.

4. Arazi yönetimi kalitesi

İdarenin altyapısının güvenilirliği. Bilgiye erişim ve şeffaflık Verinin coğrafi kapsamı. Tapu anlaşmazlıklarının çözümü

Dijital Tapu Sicili Sistemi

Dijital tapu sicili sistemine yatırım yapan ülkeler en başta yüksek etkinlik olmak üzere

birçok yönden fayda sağlar.

Elektronik sistem bilgi saklamada tekilleşmeyi azaltmaya yardımcı olarak tek bir veri

tabanında çok daha fazla bilgi saklamayı mümkün hale getirir. Aynı zamanda, iş akış

süreçlerini belli bir düzene sokarak süreçleri optimize eder ve eski sistemlerde mümkün

olmayan miktardaki verilerin derlenmesine imkân tanır. İşlemlerin daha hızlı

sonlandırılması sayesinde gayrimenkul alım satımında harcanan zaman, maliyet ve

masraflar azalır ve kredi işlemleri hızlanır; böylece hem alıcılar hem satıcılar kazanmış

olur. Elektronik sisteme geçiş ayrıca tapu dairelerine bir veri takip mekanizması kurma,


43

böylece hem performansını değerlendirme hem de vatandaşlara verdiği hizmeti

geliştirme fırsatı sunar.

Bilgilerin doğru ve güncellenebilir olması bu sistemin sağladığı bir başka avantajdır.

Çünkü sisteme girilen her bilgi otomatik olarak doğrulanabildiği gibi, bu bilgiler daima

güncellenebilmektedir.

Elektronik sistem kalite kontrolü için dâhili bir mekanizma kurulmasını da sağlar, böylece

tapu idaresinde çalışanların bilgileri sürekli olarak doğrulamasını mümkün kılar. Eldeki

bilgilerin yedeklenmesi ile bilgi güvenliği de artırılabilmektedir. Sisteme girilen her bilgi

sanal ortamda kaydedilmek suretiyle sel, yangın gibi doğal afetlere karşı olduğu gibi iç

savaş ve kundaklama gibi olumsuz durumlara karşı da korunma altına alınmış olur.

Sistemin bir diğer avantajı ise şeffaf olmasıdır. Burada kayıt altına alınan bilgiler bütün

paydaşların erişimine açık hale gelir. Bu sistem sayesinde, kayıtlardaki bilgilere farklı

yerlerde bulunan insanlar eş zamanlı olarak erişim şansına sahiptir. Online bilgi paylaşımı

sayesinde personelin takdir yetkisi ortadan kalkar ve keyfi uygulamalarda azalma

kaydedilir.

Birçok ekonomi tapu sicil kayıt sistemlerini modernize edip bir sonraki aşamaya geçişi

düşünürken, bazı ekonomiler ise halen eski kayıt sistemlerini muhafaza etmektedirler.

DB tarafından yapılan araştırmaya göre, 189 ülkeden 74’ü halen en büyük ticaret

merkezlerinde işletme kayıtlarını kâğıt formatında saklamaya devam etmektedirler. Bu

durum tapu sicil ofislerinin kalitesini ve etkinliğini ciddi şekilde etkileme riski

taşımaktadır.

Değişik ekonomik ve gelir seviyesinde olan çok sayıda ülke tapu sicil kayıt sistemlerini

dijital ortama aktarmayı başarmış ve büyük ölçüde toprak yönetim sistemlerini de

yeniden yapılandırmaya tabi tutmuştur. Tapu sicil idarelerini dijitalize etmek sadece daha

fazla etkinlik sağlamaz; aynı zamanda daha güvenli ve güvenilir kayıt ve daha şeffaf

süreçler üzerinden de fayda sağlar. Sistemin sürekli erişime açık, güvenilir ve geçerli bilgi

sağlaması sayesinde gayrimenkul piyasası da daha fonksiyonel hale gelir. İşletme

kayıtlarının güvenliğini geliştirerek ve bilgiye erişimi mümkün kılarak, sistem

vatandaşlara da fayda sağlar.


44

İflasın Çözümü

Finansal sıkıntı içerisinde olan işletmelerin faaliyetlerine devam etmek için birtakım

kaynaklara ihtiyacı olabilir. Ancak kredi için kefil bulmakta sorun yaşayan işletmelere

kredi vermek çoğu zaman kredi kaynakları için karlı bir yatırım olarak görülmemektedir.

Bu nedenle, mali sıkıntı içinde olan ama gelecek vaat eden işletmelerin kredi kaynaklarına

erişimine olanak sağlayacak ama aynı zamanda kredinin ödenmeme riskini de düşürecek

yeni bir sisteme ihtiyaç duyulmaktadır.

Bir işletme borçlarını ödeyemeyip iflas ettiği zaman işletmenin kendisi ya da alacaklıları

tarafından iflas prosedürü başlatılabilir. Etkili bir sistem oluşturulabilirse, işletmenin

yeniden organizasyonu süreç içerisinde sağlanabilir.

İflasın eşiğine gelmiş işletmenin yeniden organizasyon sürecinde (işine devam edecekse)

borçlarının ödenmesi olmazsa olmaz unsurdur. Bu aynı zamanda likidite sürecinde

borçlunun varlıklarının değerlerini koruma açısından da önemlidir. İflasın eşiğine gelmiş

işletme faaliyetlerine devam edebilmek için ek kaynaklara erişme ihtiyacı duyacaktır. Bu

durumda faaliyetlerin sürmesi için hizmet-mal alımı ve çalışan ücretlerinin ödenmesi gibi

kalemlerin iç kaynaklarla sağlanması zor olacaktır. Bu nedenle işletme dış kaynak

arayışına girecektir.

İflas halindeki firmaya tasfiyesinin başlamasının ardından sağlanan kaynak yeniden

yapılandırma finansmanı (post-commencement finance) olarak bilinir. Yeniden

yapılandırma finansmanı iflas başvurusunun hemen ardından, yapılandırma planı onayı

ve hazırlanması sürecinde ya da varlıkların satılarak tasfiyesinden önce gibi farklı

aşamalarda yapılabilir.

Raporda yer alan veriler yeniden yapılandırma finansmanının varlığı ile firmaların iş

hayatında ayakta kalabilme olasılığı arasındaki ilişkileri göstermektedir. Bu iki durum

arasında nedensel bir ilişkinin kurulduğu anlamına gelmese de veriler kanunları yeniden

yapılandırma finansmanına olanak sağlayan ekonomilerde bir işin iflastan kurtulması

ihtimalinin daha yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Bu bağlamda, bir ekonominin

yeniden yapılandırma kredilerinde öngörülebilir ve uygulanabilir bir çerçeveye sahip

olması tasfiye sürecindeki faaliyetine devam edebilme ihtimali olan firmalara sağlanan

kredilerin sürmesine katkı sağlayan ve bu kredilerin şartlarını iyileştiren bir ortam

yaratarak bu durumdaki firmaların yeniden organize olup faaliyetlerine devam edebilir

hale gelmelerine imkân sağlar.

Raporda incelenen 189 ülkeden 84’ünde yeniden yapılandırma finansmanına ilişkin

hukuki mevzuat varken 84’ünde yoktur. Kalan 21 ülkede ise tasfiyeye ilişkin kayıtlar

bulunmamaktadır, bu sebeple bu ülkeler bu kriterin analizden çıkarılmıştır.


45

Raporunun topladığı verilere göre, yeniden yapılandırma finansmanına yönelik

hükümlerin iflas sürecinde kredilendirmeye ilişkin uygulanabilir ve öngörülebilir

kurallara sahip olması alacaklıları yeniden yapılandırmaya yönelik iyi koşullarda kredi

verme konusunda cesaretlendirip teşvik eden bir durumdur. Finansal olarak sıkıntılı

firmaların yeni kaynaklara ulaşımında yasal hükümler varsa, bu firmaların yeniden

yapılanarak iş dünyasında hayatta kalmayı başarma ihtimalleri yüksek olacaktır. Bu

sebeplerle iflasın çözümü konusu bir ekonominin sağlıklı işleyişinde önemli bir yer

tutmaktadır.

İflasın Çözümü Kriteri göstergeleri neyi ölçer?

1. Borçların Ödenmesi İçin Gereken Süre (Yıl)

Takvim yılı esas alınmıştır. Vade uzatma başvuru ve talepleri dâhildir.

2. Borçların Ödenmesi İçin Katlanılan Maliyet (Borçlunun Malvarlığının Yüzdesi)

Mahkeme masrafları. İcra iflas idaresinin masrafları. Avukatlık masrafları. Eksper, yediemin ve açık arttırma masrafları. Diğer masraflar.

3. Netice

Mevcut işletmenin devamı ya da tüm malvarlığın satılması.

4. Alacakların Tahsili Oranı (Geri Kazanım Oranı) (dolar/sent)

Teminatlı alacaklılar tarafından tahsil edilen parayı ölçer. Mevcut firmanın iflas edip etmemesi alacağın maksimum değerini belirler. İflas sürecinde yapılan resmi harcamalar hariç tutulur. Demirbaşlardaki amortisman (değer kaybı) dahil tutulur. Tahsil edilen alacağın güncel değeri.

5. İflas Sisteminin Etkinliği Endeksi (0-16)

İflas sürecinin başlaması endeksi (0-3) Borçluların malvarlığının yönetimi endeksi (0-6) Yeniden yapılanma süreci endeksi (0-3) Kreditörlerin iştirak durumu endeksi (0-4)

Göstergeler, avukatlar, mali müşavirler, danışmanlar gibi uzman kişilerden anket

yöntemiyle elde edilen detaylı bilgiler ışığında hazırlanmıştır.


46

İflas, tacir ya da tacir statüsündeki bir borçlunun borç mükellefiyetini artık ifa edememesi

(borcunu ödeyememesi) halidir. İflas halinde borçlunun bütün mal varlığına el konulur.

Sadece tacirler, müflis duruma düşebilir. Ancak raporda sadece tacirlerin değil anonim ve

limited şirket gibi tüzel kişilerin de iflası değerlendirilmiştir. Bu bağlamda sadece

sermaye şirketleri ve kooperatiflerin yararlanabileceği iflas erteleme müessesesi de bu

başlık altında değerlendirilmiştir.

İflas Sisteminin Etkinliği Endeksinin ölçtüğü dört boyut vardır. İlk olarak, borçlular ve

alacaklıların tasfiye işlemlerine başlama hakkının olup olmadığı, yeniden örgütlenme

işlemleri ya da her ikisi ve borçlunun ödeme aczinde olup olmadığını belirlemede hangi

standardın kullanıldığı kayıt altına alınmaktadır. İkincisi, tasfiye işlemleri sürecinde,

başlangıç sonrası finansmanına izin verilip verilmediği ve başlangıç sonrası alacaklılara

ne düzeyde öncelik hakkı tanındığı gibi konularda borçlunun kontratlarına ne olduğu test

edilmektedir. Üçüncü olarak, yeniden örgütlenme planı için onay süreci test edilir ve bu

plan için esas gereklilikler ölçülür. Son olarak, tasfiye işlemlerine hangi alacaklıların grup

olarak katılabileceği ve bireysel alacaklıların dava açmak için haklarının ne şekilde

düzenlendiği dikkate alınır.

Sözleşmelerin Uygulanması

Etkili sözleşme uygulaması ekonomik kalkınma ve sürdürülebilir büyüme için gereklidir.

Ekonomik ve sosyal gelişme hukukun üstünlüğüne saygı duymaksızın ve hakların etkili

korunması olmaksızın gerçekleştirilemez. Bunlar; gerçekleşme vakaları makul bir süre

içinde çözen, öngörülebilir, erişilebilir ve iyi işleyen bir yargı sistem ile mümkün

olabilmektedir. Yargısal sistemi daha etkili olan, mahkemelerin sözleşmeden doğan

yükümlülükleri daha etkili uygulayabildikleri ekonomiler daha gelişmiş kredi piyasasına

ve genel olarak yüksek düzeyde büyümeye sahiptirler. Güçlü yargı küçük firmaların daha

hızlı büyümesiyle de yakından ilişkilidir. Yargısal sistemin etkinliğinin arttırılması; iş

ortamını düzenler, yeniliği besler, doğrudan yabancı yatırımları çeker ve vergi gelirlerini

güvence altına alır.

Sözleşmelerin uygulanması gösterge seti, ticaret mahkemeleri sisteminin etkinliğini iki

firma arasındaki ticari uyuşmazlığın çözümünü prosedürler, süre ve maliyet açısından

ölçerek göstermektedir. Ekonomilerin bu alanda etkinliğinin ölçülmesi için bir takım

göstergeler tespit edilmiş ve ülke sıralamaları bu göstergelere göre yapılmıştır.

2016 Raporu’nda Yapılan Değişiklikler

DB sözleşmelerin uygulanması kriterinin ölçüm metodolojisinde bu yıl önemli bir

değişikliğe gitmiş ve mahkeme sistemlerinin etkinliğini ve kalitesini destekleyen iyi

uygulamalara odaklanarak “yargı süreçlerinin kalitesini” de kapsama almıştır. Böylece

kriter aynı varsayımlar altında standart bir ticari uyuşmazlık çözümünün zaman ve

maliyetini ölçmeye devam ederken, şimdi her ekonominin ticari mahkeme sistemindeki

kalite ve verimliliği arttırmak için bir dizi iyi uygulamayı benimseyip benimsemediğini

http://mal.nedir.com/


47

test etmeye başlamıştır. Bu göstergenin kriterin ölçümüne eklenmesi ile her ekonomideki

yargı sisteminin yeni ve daha eylemsel yönlerinin yakalanması, anlaşmazlıkların

çözümünde zaman ve maliyetin ötesinde yargısal verimliliğin ölçülmesi amaçlanmıştır.

Önceki raporlarda yer alan “Bir sözleşme için gerekli prosedür sayısı” göstergesinin yerini

alan “yargı süreçlerinin kalitesi endeksi”, herhangi bir ekonominin 4 belli başlı alanda iyi

uygulamaları benimseyip benimsemediğini ölçer: Mahkeme yapısı ve yargılama, dava

yönetimi, mahkeme otomasyonu ve alternatif uyuşmazlık çözümü endeksin dört

bileşenine tekabül etmektedir. Yargı süreçlerinin kalitesi endeksi puanı bu dört bileşenin

toplam puanıdır. Endeks puanı 0-18 arasında değişmektedir. Yüksek değerler daha etkili

bir yargı sürecinin varlığını göstermektedir.

Sözleşmelerin Uygulanması Kriteri göstergeleri neyi ölçer?

1. Sözleşmelerin mahkemeler yoluyla uygulanması için gereken zaman (takvim günü)

Dosyalama ve sunum zamanı Dava zamanı ve yargılamaya zamanı Hükmü uygulama zamanı

2. Mahkemeler yoluyla Sözleşmenin uygulanması için gereken maliyet (sözleşme

değerinin yüzdesi)

Avukat Ücretleri Mahkeme Ücretleri Uygulama ücretleri

3. Yargı süreçlerinin kalite endeksi (0-18)

Mahkeme yapısı ve yargılama (0-5) Dava yönetimi(0-6) Mahkeme otomasyonu(0-4) Alternatif uyuşmazlık çözümü(0-3)

“Yargı süreçlerinin kalite endeksi”nin göstergeleri :

1. Mahkeme yapısı ve yargılama

Özel bir ticari mahkeme veya bölümün varlığı, Küçük davalar için basitleştirilmiş prosedürler veya bu davalar için ayrı küçük

mahkemelerin varlığı, Malvarlığına tedbir konulması imkanı, Dosyaların hakimlere tevdi edilmesinde uygulanan kriterler.


48

2. Dava yönetimi

Temel hukuki olaylar için süre belirleyen düzenlemelerin varlığı, Erteleme ve temdit ile ilgili düzenlemeler, Performans ölçüm mekanizmalarının varlığı, Ön inceleme duruşması uygulamasının varlığı, Elektronik dava yönetim sisteminin varlığı

3. Mahkeme otomasyonu

İlk şikâyetin elektronik ortamda yapılabilmesi, Hizmet sürecinin elektronik yapılabilmesi, Mahkeme ücretlerinin elektronik olarak ödenebilmesi, Kararların yayınlanması

4. Alternatif uyuşmazlık çözümü

Tahkim düzenlemesinin varlığı ve durumu, Gönüllü arabuluculuk veya uzlaştırma düzenlemelerinin varlığı ve durumu

DB 2016 RAPORU’NDA YER ALAN REFORMLAR

İş Ortamını Etkileyen Düzenlemeler ve Ekonomik Refah

Son yıllarda ülkelerin iş dünyasına yönelik düzenlemeleri ile ekonomik refah arasında

korelasyon kuran araştırmalar göze çarpmaktadır. Örneğin ekonomik büyümenin birden

çok belirleyicisi bulunmakta iken, küçük ve orta ölçekli işletmelere yönelik yapılan

geliştirici düzenlemelerin bu belirleyiciler arasında belirgin bir fark yarattığına yönelik

ciddi bulgular elde edilmiştir. Yapılan son araştırmalarda iş yaşamına yönelik

gerçekleştirilen dörtte birlik gelişimin, ekonomilerin kişi başına milli gelir düzeyindeki

büyüme üzerinde %0,8’lik bir etki yarattığı ileri sürülmektedir.

Açık düzenlemeler ve basit bürokratik süreçler, tecrübeli ve yeni girişimciler açısından iş

yaşamında karşılaşılması muhtemel riskleri azaltması açısından önemlidir. Araştırmalar

göstermektedir ki; bu reformlar yeni girişimcileri cesaretlendirdiği gibi, iş ölçeğinin

büyümesine de yardımcı olmaktadır. Örneğin Rusya Federasyonu’nda lisanslama

prosedürlerinde yapılan düzenlemeler küçük işletmelerin yıllık satış gelirlerinde

%4,5’luk bir artış yarattığı gibi, devlet denetimlerinde %12’lik bir azalmaya yol açmıştır.

Yine güçlü hukuk sistemi desteğinde yaratıcı ve büyüyen iş yaşamının en önemli

ayaklarından bir tanesi de gelişmiş idari uygulamalardır. 38 Avrupa ülkesinde

gerçekleştirilen son araştırmalarda görülmüştür ki hukuki sistemle idari uygulamalarının

güvenirliği arasında güçlü bir korelasyon bulunmaktadır. Diğer taraftan bu bulgu


49

kapsamında gelişmiş yargı sistemi ve firma büyüklüğü arasında da güçlü kanıtlar elde

edilmiştir. Örneğin İspanya’da gelişmiş yargı sistemi ve basit uygulamaların firma

büyüklüğünü %0,6-%2,8 aralığında artırdığı ve iş kurma oranlarını %8,8-9,5 aralığında

etkilediği tespit edilmiştir.

Yargı kalitesi ile şirket hacmi arasındaki güçlü ilişkiyi doğrulayan uygulama

örneklerinden bir tanesi de Meksika’dır. Meksika’da daha önce yargı sistemine duyulan

güven ve yargı kalitesi düşük iken bu alanda yapılan iyileştirmeler neticesinde ortalama

şirket hacimlerinin iki kat arttığı görülmüştür. Bununla birlikte daha verimli iş ortamının

oluşturulması neticesinde yargı kalitesinin milli geliri %8 artırdığı tespit edilmiştir.

Etkinlik ve Kalite

Yapılan son araştırmalar göstermektedir ki etkin düzenleyici süreçlere sahip ülkeler aynı

zamanda kaliteli düzenlemelere sahiptir. Bu durum, iş ortamının düzenlenmesinde

etkinlik ve kalitenin bir arada başarılabileceğini göstermektedir. Bununla birlikte,

ekonomiler genel olarak etkinlik göstergelerinde kalite göstergelerine göre daha iyi

performans sergilemektedirler.

Etkinlik ve kalite arasındaki DTF puan farkının en az olduğu bölge Avrupa ve Orta

Asya’dır. En büyük fark ise Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgesinde görülmektedir (İki ölçüt

arasındaki DTF puanı farkı Irak’ta 39, Yemen’de 30’a ulaşmaktadır).

Grafik 7: Etkinlik ve Kalite Ölçütleri Arasında DTF Puanı Farkı


İş Düzenlemeleri ve İnternet Kullanımı

Dünyanın her bölgesinde işlerin yürütülme şekli ve düzenlemelerin şekli, bilginin

yayılması ve iletişim teknolojisi ile birlikte değişim geçirmiştir. Internet kamu

hizmetlerine ve bilgiye erişimde yeni bir platform sağlamıştır. Kamu yönetiminde şeffaflık


50

ve etkinlik için yeni fırsatlar sunmuştur. Örneğin, DB 2016 Raporu’nda yer alan 189

ekonominin %80’ninden fazlası (152 ekonomi) ihracat ve ithalat beyannamelerinde web-

tabanlı uygulamalar kullanmaktadır. Yine ekonomilerin %75’înden fazlasında bankalar

ve kredi büroları kredi bilgisine erişimde online platformlar kullanırken ekonomilerin

%40’ından fazlası vergi beyanlarının elektronik ortama aktarılmasına imkan

vermektedir.

İnterneti en fazla kullanan ülke/ülke grupları, OECD yüksek gelir ekonomileri ve Avrupa

ve Orta Asya bölgesinde yer alan ekonomilerdir. Buna karşılık, interneti en az kullanan

ekonomiler de Sahra altı Afrika bölgesinde yer alan ekonomilerdir.

Şirket Birleşmelerinin Düzenlenmesi

Dünyanın birçok bölgesinde işe başlamada rastlanan formalitelere yönelik düzenlemeler

devam etmektedir. 2014/15 döneminde 45 ekonomide işe başlamalarda prosedürlerin

azaltılması zaman ve maliyet avantajı kazandırmıştır. Bu ekonomiler arasında Myanmar

işe başlama kolaylığı alanında en fazla gelişim gösteren ülkedir. Myanmar’da şirket

birleşmelerinde minimum sermaye tutarı hariç düşük birleşme harcı alınmakta ve

birleşme sertifikalarında geçici ve sürekli olma durumu yürürlükten kaldırılmıştır. Bu

alanda en fazla gelişim gösteren bir diğer ülke ise Makedonya’dır. Makedonya’da işe

başlama kolaylığı kapsamında bütün firmalar elektronik tek durak kapsamına alınmıştır.


2014/15 döneminde 17 ekonomi bu alanda reform süreci geçirmiştir. Bu ülkelerden

birçoğunun inşaat ruhsat uygulamalarına yönelik iç denetim sürecini başlatmış olması

süreci daha etkin ve hızlı kılmaktadır. Örneğin, Benin inşaat ruhsatları konusunda tek

durak ofisleri kurmuş ve bu konuya yönelik önceliklerini beşten ikiye düşürmüştür. Sri

Lanka inşaat ruhsatları ile alakalı farklı kurumlardan çalışma grupları oluşturmakta ve

ihtiyaç duyulan tüm bilgiler kullanıcılara açılmaktadır. B.A.E sivil savunma onayı ile inşaat

ruhsat uygulama sürecini kombine şekilde sürdürmektedir.

Daha Hızlı ve Etkili Elektriğe Erişim

2014/15 döneminde elektrik temininin kolaylaştırılmasına yönelik 22 adet reform

kaydedilmiştir. Reformların çoğu elektrik teminine ilişkin rutin prosedürlerin azaltılması

ve gün sayısının düşürülmesine yöneliktir. Örneğin, Togo yeni elektrik bağlantıları

kurmak için bir dizi yeni girişimlerde bulunmuştur. Togo Elektrik ve Enerji Kurumu

serbest tüketicilere yönelik elektrik uygulamalarını kapsayıcı tek pencere sistemi

geliştirmiştir.


51

2014 Aralık ayında Botswana hizmet sunum dağıtım çizelgesi uygulaması başlatmış ve bu

kapsamda tüketici servis grubu ağı oluşturarak elektriğe erişim sürecini 121 günden 77

güne indirmiştir. Rusya’da ve Hindistan’da da elektrik teminine yönelik yeni ve teknik

uygulamalar geliştirilmiş, prosedürler azaltılarak hem zaman maliyeti azaltılmış hem de

gereksiz idari denetimlerin önüne geçilmiştir.

Birleştirilmiş Mülkiyet Kayıt Sistemleri

2014/15 döneminde 22 ekonomi mülkiyet kayıt sistem transferini kolaylaştırmıştır. En

çok gelişim gösteren konular; mülkiyet transfer vergilerinde indirim, kayıt

prosedürlerinin olmaması yahut birleştirilmesi, elektronik platformların entegrasyonu,

hızlandırılmış prosedür süreci ve idari verimliliktir.

Kazakistan ve Butan bu alanda en fazla gelişim gösteren ve mülki kayıt sisteminde en fazla

kolaylık sağlayan ülkelerin başında yer almaktadır. Örneğin, 2014 Aralık ayında

Kazakistan alıcı ve satıcıyı bir araya getiren teknik pasaport sistemini kurmuştur. Bu

sayede tek bir prosedür oluşmuş ve zaman tasarrufu sağlanarak 6,5 günde yapılmasının

önü açılmıştır.

Avrupa ve Orta Asya’da bulunan altı ekonomi mülkiyet transferlerini gereksiz

prosedürlerden arındırmış, kayıt formalitelerini azaltarak zamandan tasarruf etmişlerdir.

Örneğin, Belarus ve Rusya Federasyonu mülki transferlerin devlet kayıtlarına etkin

zaman limiti getirmişlerdir.

Vergi Uyumu İçin Elektronik Beyan

2014/15 döneminde vergi ödeme sistemleri konusunda en fazla gelişim gösteren

ekonomi İspanya olmuştur. İspanya’da 2014 yılında kapsamlı bir vergi reformu

uygulanarak girişimcilerin desteklenmesi ve yatırımların özendirilmesi hedeflenmiştir.

Bununla birlikte iş dünyası üzerindeki vergi yükünün azaltılması ve ticari hayatın yeni

vergi uygulamaları ile birlikte verimli olması amaçlanmıştır. Cl@ve adlı reel sektörle

kamu sektörü arasında entegre bir elektronik platform oluşturulmuştur. Yeni elektronik

sistemle birlikte istenen bilgiye erişim kolaylaşmıştır.

İspanya’nın yanı sıra 17 ekonomide vergi beyanlarının elektronik ortama aktarılmasına

yönelik reformlar gerçekleştirmişlerdir. Gambiya, Hong-Kong, Çin, Vietnam ve Maldivler

vergi yükümlülüğü konusunda basitleştirmeler getirmişlerdir. Geri kalan diğer

ekonomiler vergiler üzerindeki finansal yükü azaltmaya, özel sektörün gelişimini temin

ve yeni yatırımların özendirilmesine ilişkin vergi oranlarının makul düzeyde tutulması ve

iş dünyasının yeniden yapılandırılması ile ilgili çalışmalar gerçekleştirmişlerdir. Şüphesiz


52

bu durum özellikle küçük ve orta ölçekte işletmelerin büyümesini destekleyici ve yeni iş

sahalarının yaratılmasını özendirici niteliktedir.

17 ekonomi 2014 yılında mali kazanç vergisi oranlarını düşürmüşlerdir. Örneğin; Norveç

kurumlar vergisi oranlarını %28’den %27’ye düşürmüştür. Benzer şekilde, Portekiz

kurumlar vergisi oranlarını düşürmüştür.

Sonuç itibariyle ekonomilerin çoğu; iş âlemi üzerindeki vergi yükünün azaltılmasına

yönelik uygulamaları seçmiş olup kamu gelirlerinin korunmasını temin edici sağlam vergi

tabanı oluşturmayı hedeflemişlerdir.

Uluslararası Ticaretin Serbestleştirilmesi

2014/15 döneminde sınırötesi ticaret alanında kayda geçen reformlar; gümrük

birliklerine katılım için ticarete yönelik altyapının geliştirilmesi, risk bazlı denetim

sistemlerinin kurulması ve belgelerin elektronik ortama aktarılmasına kadar geniş bir

alanı kapsamaktadır.

Yeni metodoloji ile birlikte DB Raporu, komşu ülkeler arasında karayoluyla yapılan

ticareti de kapsadığından bölgesel ticaretin kolaylaştırılması anlaşmaları da artık dikkate

alınmaktadır. Örneğin Brezilya ticaretin kolaylaştırılmasına yönelik elektronik sistem

yatırımı yapan ülkelerin başında gelmektedir. Kurulan online platform sayesinde

bürokrasi minimize edilmiş, işlemler basitleştirilmiş ve gümrükleme süreleri

düşürülmüştür. Benin elektronik tek pencere sistemini 2012 yılından bu yana mükemmel

bir şekilde uygulamaktadır. Bu sayede, Benin gümrük süreçlerinde önemli zaman

tasarrufu sağlamıştır.

Yasal Kurumların Güçlendirilmesi

2014/15 döneminde 53 ekonomide toplamda 66 adet yasal kurumların

güçlendirilmesine ve yasal çerçevenin oluşturulmasına yönelik reform uygulanmıştır. Bu

reformlar arasında en büyük payı “Kredi temini” almaktadır. Bu alanda yapılan 32

reformun 14 tanesi Sahra altı Afrikası’nda uygulama zemini bulmuştur. Sözleşmelerin

uygulanması alanında yapılan reformların %64’ü ile iflas çözümüne yönelik 9 reformdan

4’ü Avrupa ve Orta Asya’da uygulama zemini bulmuştur.

Güney Asya ile Ortadoğu ve Kuzey Afrika Bölgesi’nde iflas çözümüne yönelik herhangi bir

reform yapılmamıştır.


53

Teminat İşlemleri İçin Hukuki Çerçevenin Güçlendirilmesi

2014/15 döneminde 10 ekonomi teminat işlemlerine ve borçluların iflas prosedürlerine

yönelik hukuki reformlar getirmişlerdir. Bu reformların amacı, coğrafi olarak birleşik

online teminat kayıt sistemini geliştirmektir. Bu reformlar gayrimenkulden ziyade

teminat olarak sadece taşınır varlıkları bulunan küçük ve orta ölçekli işletmeler için

krediye erişimi kolaylaştırmaya yöneliktir. Örneğin, Kosta Rika, El Salvador, Çin ve Hong

Kong’da taşınır mallar üzerindeki rehinler online kayıt altına alınmaktadır.

Ayrıca Kosta Rika ve El Salvador arasında finansal kiralama, faktöring sözleşmeleri, pey

akçeleri başlıkları altındaki haklar da ortak kayıt sistemi içerisindedir.

Kredi Bilgi Sistemlerinin Geliştirilmesi

2014/15 döneminde 22 ekonomide kredi bilgi sistemlerinin geliştirilmesine yönelik

reformlar uygulanmıştır. Kenya, bu alanda en çok gelişim gösteren ülkedir. Kenya’da

uygulanan ve kredi kullananların sicilinin bulunduğu sistem sayesinde kredi sigortaları

hacmi %14,8 büyüme göstermiştir.

Bölgesel bazda da Sahra altı Afrika Bölgesi kredi bilgilerinin paylaşımı ve ulaşılabilirliği

konusunda birçok reformun uygulandığı bölgedir.

Azınlık Hissedarlarının Haklarının Korunması

2014/15 döneminde Honduras azınlık hissedarlarının haklarının korunmasına yönelik en

fazla gelişim gösteren ülkedir. 1948’den bu yana ülkede uygulanan ticaret kanunu 2014

yılı Aralık ayı itibariyle yenilenmiş ve iş kurma, girişimciye özel teşvikler, yatırımcı

haklarının korunmasına yönelik bir dizi yapısal ve hukuki düzenlemeler getirilmiştir.

Anılan dönemde; Honduras dışında 13 ülkede de azınlık hissedarlarının haklarının

korunmasına ilişkin gelişmeler ve reform süreci yaşanmıştır. Örneğin; İspanya kurumsal

yönetişimin iyileştirilmesi hedefi altında sermaye şirketleri kanununu revize etmiştir.

Yeni düzenlemeyle birlikte azınlık hissedarlarının şirket içerisinde konumu

güçlendirilmek istenmiştir. Litvanya’da anonim şirketler kanununda değişikliklere

gidilmiştir. Söz konusu düzenlemeyle hâkim şirket iştiraklerine sınırlamalar getirilmiş,

pay ve mülkiyet sınırları konusunda daha fazla açıklık getirilmiştir.


54

Alternatif Uyuşmazlık Çözümü Mekanizması

2014/15 döneminde sözleşme uygulamalarının kolaylaştırılması alanında 11 adet reform

kaydedilmiştir. Geçtiğimiz yıl elektronik dosyalama reformların ortak özelliği olarak ön

plana çıkmıştır. Gürcistan ve İtalya mahkemelerini elektronik sistemle donatarak daha

etkin hale getirmişlerdir. Davacılar dosyalarına elektronik ortamdan rahatça

ulaşabilmektedir. Mahkemeler arasında kurulan hızlı ve yaygın bir elektronik servis ağı

mahkeme süreçlerinin şeffaflığı artmış ve mahkeme kararlarının kaybı ve yok olması

önlenmiştir.

Alternatif uyuşmazlık çözüm mekanizması; sözleşmelerin uygulanması alanında temel

reform olarak ön plana çıkmaktadır. Alternatif uyuşmazlık çözümü iş âlemi için daha iyi

koşullar yaratmıştır. Aynı zamanda mahkemelerin üzerindeki iş yükünün hafifletilmesi ve

daha etkin bir mahkeme sisteminin oluşturulması noktasında önemli bir görev

üstlenmiştir. Fildişi Sahilleri, bu alanda ön plana çıkan ülkedir. Fildişi Sahilleri bu

uygulamayı başarıyla yürütmesi sayesinde ticari anlaşmazlıkların çözümünü, 770 günden

585’e güne düşürmüştür. Litvanya tahkim uygulamasını getirmiş ve bunun yanı sıra

aracılık kanununu yeniden düzenlemiştir.

Değişen İşgücü Piyasaları Düzenlemesi

İşgücü piyasaları göstergeleri; işe alım, iş planlaması ve iş yedeklemesini içeren

düzenlemelerin esnekliğini ölçmektedir. Geçtiğimiz iki yılda göstergelerin kapsamı

genişlemiş ve aynı zamanda iş kalitesinin ölçülmesine yönelik farklı bileşenler

eklenmiştir. 2014/15 dönemindeki uygulanan birçok reform; işçi hakları, çalışma barışı

ve sosyal koruma alanları ile alakalıdır.

Örneğin, Fas işsizlik sigortası programını uygulamaya sokmuş, Gürcistan ve Yeni Zelanda

ücretli doğum sürelerini artırmışlardır.

İçinde Almanya, Ekvador, Laos ve Litvanya’nın bulunduğu dört ülke işe alım konusunda

revizeler yapmıştır. Almanya asgari ücret seviyesini yeniden belirlemiştir. Ekvador belirli

süreli istihdam sözleşmelerini kaldırmış, Laos ise istihdam sözleşme sürelerinin tavanını

36 ay olarak belirlemiş, Litvanya ise bu süreyi 36-60 ay arasında belirlemiştir.

İçinde Hırvatistan, Portekiz, İtalya ve Laos’un bulunduğu dört ülke işten çıkarma

kurallarında değişikliğe gitmişlerdir. İtalya işten çıkarmalarda mahkeme yolundan çok

uzlaşma müessesini teşvik eden yasayı yürürlüğe sokmuştur. Laos kıdem tazminatlarına

ilişkin asgari süreleri belirlemiştir. Hırvatistan çalışanların yeniden eğitimi ve yeniden

atanma gerekliliğini ortadan kaldırmıştır. Portekiz işten çıkarmalarda işverenlere yönelik

sıkı kurallar getirmiştir.

Bununla birlikte İtalya, Belarus ve Makedonya gibi ülkeler geçtiğimiz dönemde iş

kanunlarında değişikliklere gitmişlerdir. Örneğin İtalya işsizlik sigortasında, istihdam


55

sözleşmelerinde ve annelik ve babalık izninde değişiklik içeren çerçeve yasayı kabul

etmiştir. Makedonya sosyal destek, sağlık harcamaları, yıllık izin ve istihdam

sözleşmelerinde bir dizi değişiklik yapmıştır. Belarus ücret düzenlemeleri, tahkim ve fazla

mesailerin yeniden hesaplarında değişikliğe gitmiştir.

Genel Bulgular

DB 2016 Raporu’nda tüm ekonomileri kapsayan başlıca bulgulara maddeler halinde

aşağıda yer verilmiştir:

Singapur iş yapabilmenin en kolay olduğu ülke olarak konumunu sürdürmektedir.

Singapur’u sırasıyla Yeni Zelanda, Danimarka, Kore ve Hong Kong izlemiştir.

İlk 20’de yer alan ülkeler geçen seneki ülkeler ile büyük ölçüde aynıdır. Yalnızca

Litvanya ve Makedonya 2016 Raporu’nda ilk 20’ye girerken Gürcistan ve İsviçre liste dışı

kalmıştır.

İlk 30 ülkeye bakıldığında bu ülkelerin hiçbir düzenlemeye sahip olmayan ülkeler

değil, bir taraftan kamu yararını korurken diğer taraftan etkin ve şeffaf iş ve piyasa

ortamına sahip oldukları görülmektedir.

2014/15 döneminde dikkate değer gelişim sağlayan ekonomiler arasında Kosta

Rika, Uganda, Kenya, Kıbrıs, Moritanya, Özbekistan, Kazakistan, Jamaika, Senegal ve Benin

yer almaktadır.

OECD yüksek gelir ülkeleri ortalamada en iyi değerlere sahip olmuştur.

En az bir reform gerçekleştiren ekonomilerin büyük bir çoğunluğu Avrupa ve Orta

Asya’dadır. Bu bölgede bulunan 9 ekonomi en az üç reform hayata geçirmiştir. Kazakistan

7 düzenleyici reformla bu bölgede en fazla reformu hayata geçiren ülke olmaktadır.

DTF puanları bakımından en iyi ve en kötü performans sergileyen ülkelerin endeks

değerleri arasındaki fark Sahraaltı Afrika, Orta Doğu ve Kuzey Afrika ile Doğu Asya ve

Pasifik bölgelerinde oldukça fazladır.


56

Grafik 8: Ülkelerin Endeks Değerleri Arasındaki Fark


2003 yılından beri 2600 reform kaydedilmiştir. 2014/2015 döneminde ise toplam

231 reform gerçekleşmiş olup 122 ekonomi en az bir reforma sahiptir. Bu reformların

%71’i mevzuatta karşılaşılan karmaşayı ve düzenleyici süreç maliyetlerinin azaltılmasını

hedeflemekte geri kalanı ise yasal kurumların sağlamlaştırılmasına odaklanmaktadır.

2014/15 döneminde yapılan reformlar arasında en sık karşılaşılan; işe başlamada

mevzuatlarda karmaşanın ve süreç maliyetlerinin azaltılmasıdır. Önümüzdeki dönemde

görülebilecek en fazla reform alanları ise; vergi ödeme, elektrik temini ve tapu sicillerine

yönelik olacaktır. En az uygulama alanı bulan göstergeler ise sınır ötesi ticaret ve inşaat

ruhsatlarıdır.

2014/15 döneminde yasal kurumların güçlendirilmesine yönelik reformlar

arasında en büyük payı kredi alımları alırken en küçük payı ise iflasın çözümü almıştır.

2014/2015 döneminde gerçekleştirilen reformların birçoğu etkinliği artırmaya

yönelik reformlar olup kaliteyi artırmaya yönelik reformlar görece daha az kalmıştır.

Tablo 5: Etkinlik ve Kalite Ölçütlerine Göre Reformlar

Kriter Etkinliği Artıran Reformlar Düzenlemenin Kalitesini

Artıran Reformlar

İnşaat izinlerinin alınması 17 0

Elektrik temini 20 2

Tapu siciline kayıt 20 2

Sözleşmelerin Uygulanması 2 9

İflasın Çözümü 2 7

Toplam 61 20



57

2014/2015 yıllarında gerçekleştirilen reformların çoğu elektronik platformların

ve hizmetlerin uygulamaya konulmasına veya geliştirilmesine yöneliktir. Geçen yıl

ekonomilerin 18’inde online vergi ödeme sistemleri kurulmuş ve geliştirilmiştir. 13 ‘ünde

sınır geçişlerindeki ticareti kolaylaştıran web-tabanlı sistemler kurulmuş ve/veya

geliştirilmiştir. 11’inde elektronik iş kayıt sistemleri kurulmuştur. Diğer taraftan, 6

ekonomide tapu siciline kayıt için 2 ekonomide de sözleşmelerin uygulanması alanında

online araçlar oluşturulmuştur.

Son 12 yılda tüm gelir düzeylerindeki ve tüm bölgelerdeki ekonomilerde

düzenlemelerin etkinliği ve kalitesi gelişme göstermiştir. 2004 yılında OECD yüksek gelir

ülkelerinin puanları oldukça yüksek olduğundan son 12 yıldaki gelişme en fazla düşük

gelir ülkelerinde gözlenmiş olup düşük ve yüksek gelir ülkeleri bu anlamda birbirlerine

yaklaşmışlardır. Bölgesel olarak en fazla gelişme Avrupa ve Orta Asya bölgesinde

görülürken bu bölgeyi Sahra altı Afrika ve Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgeleri izlemiştir.

Son 12 yılda en fazla gelişme gösteren ekonomi Gürcistan olmuştur. Kişi başına

gelir bu süreçte %66 artış kaydederken iş yoğunluğu 3 kattan fazla artış göstermiştir.

Gürcistan’ın belli başlı reformları arasında işe başlamada asgari sermaye yükümlülüğünü

kaldırması, inşaat izinlerinde tek durak ofislerinin kurulması, elektrik temininde alınan

harçların azaltılması, tapu siciline kayıtta noter yükümlülüklerinin kaldırılması, kişisel

bilgilerin korunmasına yönelik çıkarılan yasa ile kredi bilgi sisteminin güçlendirilmesi,

vergi ödemelerinin elektronikleşmesi, uyuşmazlıkların çözümü sisteminin modernize

edilmesi sayılabilir.

Son 12 Yılda bölgesel olarak en başarılı ekonomiler, Gürcistan – Avrupa ve Orta

Asya, Ruanda – Sahra altı Afrika, Kolombiya – Latin Amerika ve Karayipler, Mısır – Orta

Doğu ve Kuzey Afrika, Çin – Doğu Asya ve Pasifik, Hindistan – Güney Asya, Polonya – OECD

yüksek gelir grubu olmuştur.

Son 12 yılda kriterler bazında da en çok gelişme kaydedilen başlık, “İşe Başlama”

olmuştur. Bu kriteri sırasıyla “Kredi Temini” ve “Sınır Ötesi Ticaret” başlıkları izlemiştir.

En az gelişme gösterilen kriter ise “Sözleşmelerin Uygulanması” olmuştur.


58

DB 2016 RAPORU – TÜRKİYE

DB 2016 Raporu’na göre Türkiye genel sıralamada bir önceki yıla göre 4 sıra gerileyerek

55 inci olmuştur ve DTF puanı ise 69,16 olarak hesaplanmıştır. Tüm kriterler ele

alındığında, inşaat izinlerinin alınması kriteri Türkiye’nin en fazla gelişme gösterdiği alan

olmuştur. Bu kriterde Türkiye bir önceki yıla göre 10 sıra ilerleyerek 98 inci sıraya

yükselmiştir. Sıralamada en fazla gerileme kaydedilen alan olan iflasın çözümü kriterinde

ise, Türkiye bir önceki yıla göre 22 sıra gerileyerek 124 üncü sıraya düşmüştür.

Tablo 6: Türkiye’nin Genel ve Göstergeler Bazında Sıralaması DB 2016

Sıralaması DB 2015 Sıralaması Değişim

Genel Sıralama 55 51 -4 DTF puanı 69,16 69,93 0,77 İşe Başlama 94 88 -6 İnşaat İzinlerinin Alınması 98 108 10 Elektrik Temini 36 35 -1 Tapu Siciline Kayıt 52 51 -1 Kredi Temini 79 71 -8 Azınlık Hissedar Haklarının Korunması 20 20 0 Vergilerin Ödenmesi 61 56 -5 Sınır Ötesi Ticaret 62 61 -1 Sözleşmelerin Uygulanması 36 17 -19 İflasın Çözümü (Tasfiye Süreci)

124 102 -22


İşe Başlama Kriterinde Türkiye

DB 2016 Raporu’na göre işe başlama kriterinde en iyi performansa sahip ülke Yeni

Zelanda olurken bu ülkeyi sırasıyla Makedonya, Kanada, Hong Kong ve Ermenistan takip

etmektedir.

Tablo 7: İşe Başlama Kriterinde En Başarılı Ülkeler

Ye

ni

Ze

lan

da

Ma

ke

do

ny

a

Ka

na

da

Ho

ng

Ko

ng

Erm

en

ista

n

Sıralama 1 2 3 4 5

DTF Puanı (0-100) 99,96 99,86 98,23 98,12 97,78

Prosedürler (Adet) 1 1 2 2 2

Süre (Gün) 0,5 1 1,5 1,5 3

Maliyet (Kişi Başına Düşen Gelir Yüzdesi) 0,3 0,1 0,4 1,2 1

Ödenen Minimum Sermaye (Kişi Başına Düşen Gelir Yüzdesi)

0 0 0 0 0



59

En iyi performansa sahip Yeni Zelanda’da işe başlama süreci için gereken tek prosedür

girişimcilerin yalnızca yarım gününü alırken sürecin maliyeti ise Yeni Zelanda’da kişi

başına düşen gelirin yalnızca %0,3’ü kadardır. İkinci sıradaki Makedonya’da girişimciler

işe başlama süreci için gereken bir prosedürü yalnızca bir günde tamamlayabilmekte iken

bu sürecin girişimcilere maliyeti Makedonya’da kişi başına düşen gelirin %0,1’i kadar

gerçekleşmektedir. Üçüncü sıradaki Kanada’da ise işe başlama süreci toplamda 1,5 gün

süren 2 adet prosedür ile tamamlanabilmektedir.

Türkiye işe başlama kriterinde geçen seneye göre 6 basamak gerileyerek 88 inci sıradan

94 üncü sıraya gerilemiştir. Türkiye’de işe başlama için gereken prosedür sayısı 8 olurken

bu prosedürlerin tamamlanması 7,5 gün sürmektedir. Türkiye’de işe başlama

prosedürlerinin tamamlanması girişimcilere kişi başına düşen gelirin %16,6’sı düzeyinde

iken işe başlama için gereken asgari ödenmiş sermaye miktarı ise kişi başına gelirin %11’i

kadardır.

Tablo 8: Türkiye’nin ve Seçilmiş Ülkelerin İşe Başlama Kriterindeki Performansları

Tü

rkiy

e D

B2

01

5

Tü

rkiy

e D

B 2

01

6

Av

rup

a &

Ort

a A

sya

B

ölg

ese

l O

rta

lam

a

OE

CD

Yü

kse

k G

eli

r G

rub

u

Bu

lga

rist

an

Gü

rcis

tan

Hin

dis

tan

Ro

ma

ny

a

Ru

sya

Uk

ray

na

Sıralama 88 94 - - 52 6 155 45 41 30

DTF Puanı (0-100) 85,1 85,2 91,27 91,63 91 97,8 73,6 91,9 92,4 93,9

Prosedürler (Adet) 8 8 5 5 4 2 12,9 5 4,4 4

Süre (Gün) 7,5 7,5 10 8,3 18 2 29 8 10,5 7

Maliyet (Kişi Başına Gelire Göre %) 16,4 16,6 4,8 3,2 0,7 3,1 13,5 2 1,1 0,6

Asgari Ödenmiş Sermaye (Kişi Başına Gelire Göre, %)

12,1 11 9,8 9,6 0 0 0 0,6 0 0



60

Tablo 9, Türkiye’de işe başlama sürecinde yer alan prosedürleri ve süreleri

göstermektedir.

Tablo 9: İşe Başlama Kriteri Göstergeleri Gösterge Süre Maliyet

Kuruluş protokollerinin MERSİS'e elektronik ortamda sunulması

<1 gün -

Şirket dokümanlarının notere onaylatılması 1 gün 1.605 TL Vergi Kimlik Numarasının alınması 1 gün - Rekabet Kurumu'na sermaye teminatının sunulması

1 gün Sermayenin %0,04'ü

Başlangıç sermayesinin en az %25'ine karşılık bankadan teminat alınması

1 gün -

Ticaret Siciline tescil başvurusu 2 gün

Yasal defterlerin Notere onaylatılması 1 gün

Şirket kuruluşunun tamamlanması 1 gün - Kaynak: DB 2016 Raporu

İnşaat İzinlerinin Alınması Kriterinde Türkiye

İnşaat izinlerinin alınması kriterinde en iyi beş ülke sırasıyla Singapur, Birleşik Arap

Emirlikleri, Yeni Zelanda, Avustralya ve Danimarka’ dır.

En iyi performansa sahip Singapur’da inşaat izinlerinin alınması süreci 26 günde ve 10

prosedür ile tamamlanmaktadır. İkinci sırada yer alan Birleşik Arap Emirlikleri’nde

inşaat izinleri alınması 43,5 gün süren 8 prosedür ile tamamlanmaktadır. Bina kalite

kontrol endeksinde en yüksek değer olan 15 puanı alan Yeni Zelanda’da ise inşaat

izinlerinin alınması için 10 prosedür ve 93 gün gerekmektedir.

Tablo 10: İnşaat İzinlerinin Alınması Kriterinde En Başarılı Ülkeler

Sin

ga

pu

r

Bir

leşi

k A

rap

E

mir

lik

leri

Ye

ni

Ze

lan

da

Av

ust

raly

a

Da

nim

ark

a

Sıralama 1 2 3 4 5

DTF puanı (0-100) 92,97 88,79 87,92 86,56 86,3


Süre (Gün) 26 43,5 93 112 64

Maliyet (Antrepo Değeri %) 0,3 0,2 1,8 0,5 1,8

Bina Kalite Kontrol Endeksi (0-15) 14 11 15 14 11


İnşaat izinlerinin alınması kriterinde Türkiye 2015 yılında 108 inci sırada bulunurken,

2016 yılında 98 inci sıraya yükselmiştir. 2015 yılında Türkiye’nin DTF puanı 66,26 iken;

2016 yılında bu değer 67,82 olmuştur.


61

Tablo 11: Türkiye’nin ve Seçilmiş Ülkelerin İnşaat İzinlerinin Alınması Kriterindeki Performansları

Tü

rkiy

e 2

01

5

Tü

rkiy

e 2

01

6

Av

rup

a v

e O

rta

Asy

a

Bö

lge

sel

Ort

ala

ma

OE

CD

Yü

kse

k G

eli

r G

rub

u

Gü

rcis

tan

Bu

lga

rist

an

Ro

ma

ny

a

Ru

sya

Uk

ray

na

Hin

dis

tan

Sıralama 108 98 - - 11 51 105 119 140 183

DTF Puanı (0-100) 66,3 67,8 65,23 75,5 82,77 74,5 67,2 66,5 61,4 34,6

Prosedürler (Adet) 19 18 15,9 12,4 7 16 15 19 10 40

Süre (Gün) 104 103 176,3 152,1 48 110 257 244 67 147

Maliyet (Antrepo Değeri %)

4 3,6 4,4 1,7 0,2 4,1 2,3 1,7 15,2 25,3

Bina Kalite Kontrol Endeksi (0-15)

9,5 9,5 11,2 11,4 7 13 13 14 8 11


Türkiye’de izinlerin alınması için 18 prosedür ve 103 gün gerekmekte ve maliyet depo

maliyetinin %3,6’sını oluşturmaktadır. Avrupa ve Orta Asya ortalamasına bakıldığında;

izinlerin alınması için 15,9 prosedür ve 176,3 gün gerekmekte ve maliyet depo

maliyetinin %4,4’ünü oluşturmaktadır. 0-15 arasında değerler alan bina kalite kontrolü

endeksine göre Türkiye 9,5 puan almış, Avrupa ve Orta Asya ortalaması ise 11,2 olmuştur.

İnşaat izinlerinin alınması kriterinde 11 inci sırada yer alan Gürcistan 82,77 DTF puanı ile

karşılaştırılabilir yakın ekonomilere göre oldukça yüksek değere sahiptir. Gürcistan’da

inşaat izinlerinin alınması için ortalama 7 prosedür ve 48 gün gerekmektedir.


62

Tablo 12: Türkiye’de İnşaat İzinlerinin Alınmasında Gerekli Olan Prosedürler Prosedür Bitirme Süresi Bitirme Maliyeti (TRY)

1 İmar Durumu 4 gün 200

2 Aplikasyon Krokisi 3 gün 123

3 İnşaat İstikamet Rolevesi ve Kot Kesit Belgesi

5 gün 557

4 Bağımsız bir bina denetim elemanı tutmak

4 gün 16.452

5 Belediyeden mimari çizimlerin onayını almak

30 gün 470

6 Su ve kanalizasyon altyapısının temizliğini ispat etmek ve ödemesini yapmak

7 gün 5.208

7 İnşaata başlamadan önce Sosyal Güvenlik Enstitüsüne başvurmak

1 gün ücretsiz

8 Bina izni almak 30 gün 10.275

9 Belediyeden hafriyat izni almak 1 gün 1.609

10 Vergi Dairesinden ödenmemiş vergisi olmadığına dair belge almak

1 gün ücretsiz

11 Bina tamamlandığında sosyal güvenlik primi bulunmadığına dair belge almak

1 gün ücretsiz

12 Belediye Yangın Biriminden son denetim almak

1 gün 2.861

13 Belediyeye son denetim raporunu göndermek ve son denetim onayı almak

5 gün ücretsiz

14 Yer kullanım izni almak 15 gün ücretsiz

15 Arsa tapu senedini bina tapu senedi olarak değiştirmek

10 gün 286

16 Belediyeden kullanım izni almak 15 gün 2.500

17 İSKİ Su ve Kanalizasyon Biriminin denetimi

1 gün ücretsiz

18 Su ve kanalizasyon bağlantısı yaptırmak 8 gün 250



63

Elektrik Temini Kriterinde Türkiye

Ülkeler itibariyle elektrik temini kriterine göre, ilk sırada geçen yıl da olduğu gibi Güney

Kore gelmektedir. Bu ülkeyi sırasıyla Tayvan, Almanya, Birleşik Arap Emirlikleri ve İsviçre

takip etmektedir. Kriterin birincisi Güney Kore’de elektrik temini işlemleri maliyeti kişi

başına gelirin %39,8’ine denk gelen 3 prosedür gerektirmekte ve bunların tamamlanması

için 18 güne ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ülke kriterin yeni göstergesi olan “Arz Güvenilirliği

ve Elektrik Tarifelerinin Şeffaflığı Endeksi”nden tam puan (8) almıştır.

Tablo 13: Elektrik Temini Kriterinde En Başarılı Ülkeler

Gü

ne

y K

ore

Ta

yv

an

Alm

an

ya

Bir

leşi

k A

rap

E

mir

lik

leri

İsv

içre

Sıralama 1 2 3 4 5

DTF puanı (0-100) 99,88 99,4 98,8 95,28 94,4


Süre (Gün) 18 22 28 32 39

Maliyet (Kişi Başına Gelire Göre %) 39,8 42,8 42 23,5 57,2

Arz Güvenilirliği ve Elektrik Tarifelerinin Şeffaflığı Endeksi

8 8 8 7 7


Elektrik temini kriterinde Türkiye’nin 2016 Rapor döneminde bir önceki döneme göre bir

sıra gerilediği gözlemlenmektedir. Türkiye, 2015 yılı Raporunda 35 inci sırada yer alırken

2016 Raporunda 36 ıncı sırada yer almıştır. Türkiye’de elektrik temini için 63 gün süren

4 prosedür gerekirken ilgili prosedürlerin maliyeti kişi başına gelirin %599,6’sına denk

gelmektedir. Prosedürler açısından Türkiye rapor kapsamındaki 189 ülke arasında 60

ıncı sırada yer alırken, gerekli süre açısından 58 inci sırada, maliyet açısından 111 inci

sırada, “arz güvenilirliği ve elektrik tarifelerinin şeffaflığı” açısından ise 44 üncü sıra yer

almaktadır.


64

Tablo 14: Türkiye’nin ve Seçilmiş Ülkelerin Elektrik Temini Kriterindeki Performansları

Tü

rkiy

e D

B 2

01

5

Tü

rkiy

e D

B 2

01

6

Av

rup

a v

e O

rta

Asy

a

Bö

lge

sel

Ort

ala

ma

OE

CD

Yü

kse

k G

eli

r G

rub

u

Bu

lga

rist

an

Gü

rcis

tan

Hin

dis

tan

Ro

ma

ny

a

Ru

sya

Uk

ray

na

Sıralama 35 36 - - 100 62 70 133 29 137

DTF Puanı (0-100) 82,6 82,84 66,24 83,45 65 76,2 74,6 56,4 84,2 54,8

Prosedürler (Adet) 4 4 5,7 4,8 6 4 5 8 3 5

Süre (Gün) 70 63 118,5 77,7 130 71 90,1 182 161 263

Maliyet (Kişi Başına Gelire Göre %)

433 599,6 440,2 65,1 314 462 442 574 93,1 795

Arz Güvenilirliği ve Elektrik Tarifelerinin Şeffaflığı Endeksi

6 6 4,7 7,2 5 4 5,5 7 8 5

Kaynak: DB 2016 Raporu *100 ve 8 bulundukları göstergelerdeki en iyi performansa, 0 en kötü performansa tekabül eder.

OECD Yüksek Gelir Grubu ortalamasıyla Türkiye kıyaslandığında ülkemizin sıkıntı

yaşadığı iki gösterge göze çarpmaktadır. Bunlardan ilki yüzde olarak hesaplanan

“Maliyet” göstergesi iken, ikincisi elektrik temini kriteri hesaplamalarına bu seneki

raporla dahil edilen “Arz Güvenilirliği ve Elektrik Tarifelerinin Şeffaflığı Endeksi”dir. Bu

iki gösterge dışında diğer tüm göstergelerde Türkiye OECD Yüksek Gelir Grubu

ortalamasının üzerinde bir performansa sahiptir. Türkiye ile kıyaslaması yapılan ülkeler

arasında en iyi performans bu kriterde 29 uncu olan Rusya Federasyonu’na aittir ve

Türkiye bu ülkenin ardından ikinci sırada yer almaktadır. Tablo 14’te kıyaslama yapılan

ülkeler arasında Prosedürler göstergesinde en az prosedür (3 adet) Rusya’da iken,

işlemlerin en kısa sürede tamamlandığı ülke Türkiye olmuştur. Yine kıyaslama yapılan

ülkeler arasında elektrik temini işlemleri en az maliyetli olan ülke Rusya iken, en yüksek

maliyetli ülke Ukrayna ve ardından Türkiye olmuştur. Kriterin yeni göstergesi “Arz

Güvenilirliği ve Elektrik Tarifelerinin Şeffaflığı Endeksi” bağlamında bahse konu

ülkelerden en başarılı ülke bu göstergeden tam puan alan Rusya iken, en başarısız ülkeler

bu göstergeden 5 puan alan Bulgaristan ve Ukrayna olmuştur.


65

Tablo 15: Türkiye’de Elektrik Temininde Gerekli Olan Prosedürler

Prosedür Süre

(gün) Maliyet

(TL)

Elektrik mühendisinin tutulması, elektrik bağlantısı için ilgili kuruma başvurulması, tahmini bekleme süresi ve elektrik bağlama anlaşmasının imzalanması

30 4.202,32

Belediyeden elektrik bağlantısı için asfalt kesimi ve kazı izinleri alınması 8 1.000 Özel bir firma veya profesyonel elektrik mühendisinden harici işlerin temini

18 128.891,67

Elektrik Projesinin ibrazı ve sayaç kurulumu ile nihai bağlantı işlemlerinin beklenmesi

7 2.687,91

TOPLAM 63 136.781,90 Kaynak: DB 2016 Raporu

Tablo 15, Türkiye’de elektrik temininde gerekli olan prosedürleri ve bunların süre ve

maliyetlerini göstermektedir. Buna göre, “elektrik mühendisinin tutulması, elektrik

bağlantısı için ilgili kuruma başvurulması, tahmini bekleme süresi ve elektrik bağlama

anlaşmasının imzalanması” prosedürü en çok zaman alan prosedürken, “özel bir firma

veya profesyonel elektrik mühendisinden harici işlerin temini” prosedürü en maliyetli

prosedür olarak görülmektedir.

Tablo 16: Seçilmiş Ekonomilerin Elektrik Fiyatı Açısından Karşılaştırması Elektrik Fiyatı (sent/kilovat-saat)

Türkiye 14

Bulgaristan 13

Gürcistan 8

Hindistan 20

Romanya 9

Rusya* Moskova 12

St. Petersburg 10

Ukrayna 14

Kaynak: DB 2016 Raporu *Rusya’nın en büyük iki ticaret kenti hesaplamalara katılmaktadır.

Tablo 16, kriterin analizine yeni eklenen ancak sıralama hesaplamalarına dahil edilmeyen

bir diğer yeni gösterge olan “elektrik fiyatı” göstergesine göre seçilmiş ekonomiler ile

Türkiye’de elektrik fiyatlarının karşılaştırmasını içermektedir. Buna göre bu ekonomiler

içerisinde en düşük elektrik tüketim fiyatı Gürcistan’da iken, en yüksek fiyat

Hindistan’dadır.

Türkiye’de elektrik tüketim fiyatı kilovat-saat başına 14 senttir. Rapordaki tüm ülkelerin

bu göstergedeki durumu incelendiğinde görünen, ticari işletmelere uygulanan elektrik

tarifelerinin genel olarak kilovat-saat başına 10 ila 30 sent arasında olduğudur. Ancak

bazı ekonomilerde elektrik tüketim fiyatları bu genel değerlere göre oldukça yüksek

kalmaktadır. Veriler bu alanda da başarılı bir performans sergileyen Güney Kore’de

elektrik tüketim fiyatının kilovat-saat başına 10 sent olduğunu ve böylece ülkenin görece

düşük elektrik fiyatlarına sahip olduğunu göstermektedir. Bunun aksine, elektrik

fiyatlarının en yüksek olduğu ülkelerden biri olan Liberya’da elektrik tüketim fiyatı

kilovat-saat başına 56 senttir.


66

Tapu Siciline Kayıt Kriterinde Türkiye

Tapu siciline kayıt başlığı altında en iyi 5 ülke sırasıyla Yeni Zelanda, Litvanya, Gürcistan,

Estonya ve Slovakya’ dır.

En iyi performansa sahip Yeni Zelanda’da tapu siciline kayıt kriteri için gereken 2

prosedür girişimcilerin yalnızca 1 gününü alırken, ikinci sıradaki Litvanya’ da tapu siciline

kayıt süreci için gereken 3 prosedür 2,5 günde tamamlanmaktadır. Üçüncü sıradaki

Gürcistan’da ise tapu siciline kayıt için sadece 1 gün süren 1 adet prosedür gerekmektedir.

Tablo 17: Tapu Siciline Kayıt Kriterinde En Başarılı Ülkeler

Ye

ni

Ze

lan

da

Lİt

va

ny

a

Gü

rcis

tan

Est

on

ya

Slo

va

ky

a

Sıralama 1 2 3 4 5

DTF Puanı (0-100) 94,46 93 91,2 91,01 91


Süre (Gün) 1 2,5 1 17,5 16,5

Maliyet (Mülkiyet Değerine Göre %) 0,1 0,8 0,1 0,5 0

Arazi Yönetimi Kalitesi Endeksi 26 28,5 19,5 27,5 26,5


Rapora göre tapu siciline kayıt alt başlığında 2015 yılında 189 ülke içinde 52 inci sırada

bulunan Türkiye 2016 yılında bir basamak yükselerek 73,01 puanla 51 inci sırada yer

almıştır. Türkiye’de gayrimenkul almak için tamamlanması gereken 7 işlem 7 günde

tamamlanmakta ve tescil için yapılan harcamalar gayrimenkul değerinin %4’üne tekabül

etmektedir.


67

Tablo 18: Türkiye’nin ve Seçilmiş Ülkelerin Tapu Siciline Kayıt Kriterindeki

Performansları

Tü

rkiy

e D

B 2

01

5

Tü

rkiy

e D

B 2

01

6

Av

rup

a v

e O

rta

Asy

a

Bö

lge

sel

Ort

ala

ma

OE

CD

Yü

kse

k G

eli

r G

rub

u

Gü

rcis

tan

Ru

sya

Uk

ray

na

Bu

lga

rist

an

Ro

ma

ny

a

Hin

dis

tan

Sıralama 52 51 - - 3 8 61 63 64 138

DTF Puanı (0-100) 73 73 75,32 76,7 91 90,5 69,4 69,3 69,2 50,3

Prosedürler (Adet) 7 7 5 5 1 3 7 8 8 7

Süre (Gün) 7 7 22 21,8 1 15 23 11 19 47

Maliyet (Mülkiyet Değerine Göre %)

4 4 2,6 4,2 0,1 0,2 2 2,9 1,4 7,5

Arazi Yönetimi Kalitesi Endeksi

21,5 21,5 19,4 22,7 20 26 15,5 18 16 7


Gürcistan, Rusya, Ukrayna, Bulgaristan, Romanya ve Hindistan gibi bölge ülkeleri ile

kıyaslandığında Türkiye bu ülkeler içinde Gürcistan ve Rusya’nın ardından 3 üncü sırada

yer almaktadır. 91,16 puanı olan Gürcistan 189 ülke içinde 3 üncü iken 90,51 puanı olan

Rusya ise 189 ülke içinde 8 inci sırada yer almaktadır.

Sınır Ötesi Ticaret Kriterinde Türkiye

DB 2016 Raporu’nda sınır ötesi ticaret kriterinde DTF puanı 100 puana erişen 16 adet

ülke yer almaktadır. Dolayısıyla sınır ötesi ticaret alanında ilk 16 ülkenin hepsi sıralamada

birinci gelmektedir. 17 inci ülke olan İsveç ise 99,29 olan DTF puanı ile 100 puan alan

ülkelerden sonra ikinci sırada gelmektedir.

Sınır ötesi ticaret alanında birinci gelen ülkelerden Avusturya’da, Belçika’da,

Hırvatistan’da ve diğer birinci ülkelerin çoğunda ihracatta ve ithalatta sınır işlemleri bir

saati aşmayan bir süre zarfında ve maliyetsiz olarak tamamlanabiliyorken, belge işlemleri

ise 1 saatte ve yine maliyetsiz olarak tamamlanabilmektedir. İsveç’te ise ihracatta sınır

işlemleri süresi 2 saat, belgelerin hazırlanması süresi 1 saat sürmekteyken; sınır

işlemlerinin maliyeti 55 ABD doları tutarındadır ve belgelerin hazırlanmasının maliyeti

ise yoktur. İsveç’te ithalatta ise sınır işlemleri bir saati aşmayan bir süre zarfında ve

maliyetsiz olarak tamamlanırken; belge işlemleri ise 1 saat sürmektedir ve maliyetsizdir.


68

Tablo 19: Sınır Ötesi Ticaret Kriterinde En Başarılı Ülkeler

16

ek

on

om

i*

İsv

eç

Sa

n M

ari

no

Lit

va

ny

a

Bu

lga

rist

an

Sıralama 1 2 3 4 5

DTF Puanı (0-100) 100 99,29 98,22 97,7 97,45

İhracat

Sınır İşlemleri

Süre (Saat) 0 2 0 9 4 Maliyet (Dolar)

0 55 0 58 52

Belge İşlemleri


0 0 0 28 52

İthalat

Sınır İşlemleri


0 0 150 0 0

Belge İşlemleri


0 0 0 0 0

Kaynak: DB 2016 Raporu *Bu 16 ülke Avusturya, Belçika, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Fransa, Macaristan, İtalya, Lüksemburg, Hollanda, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya ve İspanya’dır.

Tablo 20, Türkiye’nin karşılaştırılabilir olduğu seçilmiş bazı ülkeler ile sınır ötesi ticaret

alanında karşılaştırmasını göstermektedir. Romanya 100’lük DTF puanı ile bu grupta 1

inci gelirken bu ülkeyi 97,45’lik DTF puanı ile genel sıralamada 20 inci sırada yer alan

Bulgaristan ve 81’lik DTF puanı ile 62 inci sırada yer alan Türkiye takip etmiştir.

Sınır ötesi ticarette gerçekleştirilen metodolojik değişikliklerden biri, ihracatın ve

ithalatın aşamalarıdır. Bir önceki raporda ihracat ve ithalat aşamalarının süre ve

maliyetleri “Gümrük Muayenesi ve Denetleme”, “Belge Hazırlama”, “İç Taşıma Hizmetleri”

ve “Limanlar ve Terminal Nakliyesi” şeklindeki dört bileşene göre ölçülmekteyken DB

2016 Raporu’nda ihracat ve ithalat maliyetlerinin bileşenleri sınırdan geçişe uygunluğun

sağlanmasını ifade eden “Sınır İşlemleri” ve gerekli belgelerin teminini ifade eden “Belge

İşlemleri” şeklindedir.

Türkiye’de ihracatta sınır işlemleri 8 saat, belgelerin hazırlanması 2 saat sürmekteyken;

sınır işlemlerinin maliyeti 356 ABD Doları ve belgelerin hazırlanmasının maliyeti 87 ABD

Dolarıdır. İthalatta ise sınır işlemleri 36 saat, belgelerin hazırlanması 11 saat

sürmekteyken; sınır işlemlerinin maliyeti 655 ABD Doları ve belgelerin hazırlanmasının

maliyeti 142 ABD Dolarıdır.


69

Tablo 20: Türkiye’nin ve Seçilmiş Ülkelerin Sınır Ötesi Ticaret Kriterindeki

Performansları

Tü

rkiy

e D

B 2

01

5

Tü

rkiy

e D

B 2

01

6

Ru

sya

Gü

rcis

tan

Ro

ma

ny

a

Bu

lga

rist

an

Uk

ray

na

Hin

dis

tan

Av

rup

a v

e O

rta

Asy

a

Bö

lge

sel

Ort

ala

ma

OE

CD

Yü

kse

k G

eli

r G

rub

u

Sıralama 61 62 170 78 1 20 109 133 - - DTF Puanı (0-100) 81 81 37,39 75,31 100 97,45 63,72 56,45 82,42 93,33

İhra

cat

Sınır İşlemleri

Süre (Saat)

8 8 96 14 0 4 26 88 28 15

Maliyet (Dolar)

356 356 1.125 383 0 52 75 368 219 160

Sınır İşlemleri

Süre (Saat)

2 2 43 48 1 2 96 61 31 5

Maliyet (Dolar)

87 87 500 200 0 52 292 104 144 36

İth

ala

t

Sınır İşlemleri

Süre (Saat)

36 36 96 14 0 1 52 311 23 9

Maliyet (Dolar)

655 655 1125 396 0 0 100 556 202 123

Belge İşlemleri

Süre (Saat)

11 11 43 24 1 1 168 67 27 4

Maliyet (Dolar)

142 142 500 200 0 0 292 139 108 25


Tablo 21, Türkiye’de ihracatta ve ithalatta aranılan belgelerin listesini göstermektedir.

Buna göre, Türkiye’de ihracat için toplam 7 belge temin edilmesi gerekirken bu rakam

ithalatta 13 belgeye yükselmektedir.

Tablo 21: Türkiye’de İstenen İhracat ve İthalat Belgeleri

İhracat İçin Gerekli Belge Türü İthalat İçin Gerekli Belge Türü

ATR ATR

Konşimento Konşimento

Menşe Şahadetnamesi Menşe Şahadetnamesi

Karayolu Taşıma Belgesi (CMR) Karayolu Taşıma Belgesi (CMR)

Fatura Fatura

Beyanname Beyanname

Çeki Listesi Çeki Listesi

Kargo Bırakma Emri

TIR Karnesi

Navlun Faturası

Sigorta Poliçesi

Teknik Standartlara Uygunluk Belgesi (TAREKS)

Antrepo Beyannamesi


70


Sınır ötesi ticaret kriteri varsayımları dikkate alındığında Türkiye için tanımlanan ihracat

ve ithalat işlemlerinin gerçekleştirildiği şehir Türkiye’nin en büyük ticaret kenti olan

İstanbul’dur. Diğer detaylar Tablo 22’de yer almaktadır.

Tablo 22: Türkiye Sınır Ötesi Ticaret Ölçümünde Ele Alınan Faktörler

İhracat İthalat

Eşya HS 87: Motorlu kara taşıtları,

traktör, bisiklet, motosiklet ve diğer

HS 8708:

Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar

Ticaret Partneri Fransa Almanya

Sınır Derince Limanı Ambarlı Limanı

Uzaklık (Km) 90 38

Yurtiçi Nakliyat Süresi (Saat)

3 3

Yurtiçi Nakliyat Maliyeti (Dolar)

550 263

Yurtiçi Nakliyat Hızı (Km/Saat)

30 12,7

Uzaklık Başına Yurtiçi Nakliyat Maliyeti (Dolar/Km)

6,1 6,9


Bir önceki DB Raporu, ihracat eşyası için HS 87 ve ithalat eşyası için 20'lik yük

konteynerinde taşınan HS 8708 tarife pozisyonlu eşyayı dikkate almaktaydı. DB 2016'da

ise ithal eşyası olarak 15'lik yük konteynerinde taşınan HS 8708 tarife pozisyonu esas

alınmış iken ihraç eşyası olarak ihracatı gerçekleştiren ülkenin ilgili yıl içinde en fazla

ihraç ettiği eşya grubu dikkate alınmıştır.


71

Kredi Temini Kriterinde Türkiye

Kredi temini kriterinde en iyi beş ülke sırasıyla Yeni Zelanda, Kolombiya, Ruanda, ABD ve

Avustralya’dır.

Tablo 23: Kredi Temini Kriterinde En Başarılı Ülkeler

Ye

ni

Ze

lan

da

Ko

lom

biy

a

Ru

an

da

AB

D

Av

ust

raly

a

Sıralama 1 2 2 2 5

DTF Puanı 100 95 95 95 90

Yasal Hakların Gücü Endeksi (0-12) 12 12 11 11 11

Kredi Bilgisi Derinliği Endeksi (0-8) 8 7 8 8 7

Resmi Sicil Kapsamı (Yetişkin Nüfusa Göre %) 0 0 5,4 0 0

Özel Büro Kapsamı (Yetişkin Nüfusa Göre %) 100 88,7 18,8 100 100


Türkiye kredi temini kriterinde 2015 yılında 71 inci sırada iken 2016 yılında 8 sıra

gerileyerek 79 uncu sıraya gelmiştir. Türkiye en iyi performansı kredi bilgisi derinliği

endeksi göstergesinde elde etmiştir. En yüksek alınabilen değer olan 8 üzerinden Türkiye

7 puan almıştır. En kötü performansın kaydedildiği gösterge olan yasal hakların gücü

endeksinde ise 12 puan üzerinden Türkiye 3 puan almıştır.

Tablo 24: Türkiye’nin ve Seçilmiş Ülkelerin Kredi Temini Kriterindeki

Performansları

Tü

rkiy

e D

B 2

01

5

Tü

rkiy

e D

B 2

01

6

Av

rup

a v

e O

rta

Asy

a

Bö

lge

sel

Ort

ala

ma

OE

CD

Yü

kse

k G

eli

r G

rub

u

Gü

rcis

tan

Ro

ma

ny

a

Uk

ray

na

Bu

lga

rist

an

Ru

sya

Hin

dis

tan

Sıralama 71 79 51 - 7 7 19 28 42 42

DTF Puanı 50 50 62,2 62,2 85 85 75 70 65 65

Yasal Hakların Gücü Endeksi (0-12) 3 3 6,2 6 9 10 8 9 6 6

Kredi Bilgisi Derinliği Endeksi (0-8)

7 7 6,3 6,5 8 7 7 5 7 7

Resmi Sicil Kapsamı (Yetişkin Nüfusa Göre %)

64 75 23,8 11,9 0 16 0 65 0 0

Özel Büro Kapsamı (Yetişkin Nüfusa Göre %)

0 0 37,4 66,7 75 50 37 0 70 22



72

Romanya, Bulgaristan, Rusya, Gürcistan, Ukrayna ve Hindistan gibi ekonomik ve bölgesel

olarak karşılaştırılabilir ekonomiler ile kıyaslandığında Türkiye’nin bu ülkeler içinde en

düşük DTF puanına sahip olduğu görülmektedir. Yasal hakların gücü endeksinde

Romanya 10 puan, kredi bilgisi derinliği endeksinde 8 puan ile Gürcistan dikkat

çekmektedir.

Azınlık Hissedar Haklarının Korunması Kriterinde Türkiye

Azınlık hissedar haklarının korunması gösterge seti, yöneticilerin kişisel kazanç için

şirket varlıklarını kötüye kullanımına karşı azınlık hissedarını korumadaki gücünü

ölçmektedir. Ayrıca ilgili taraf işlemlerinin ötesinde şirket yönetiminde hissedarların

haklarını ölçmek için başka göstergeler de içermektedir.

Üçer alt göstergeden oluşan “Çıkar Çatışması Düzenlemelerinin Kapsamı Endeksi” ve

“Paydaş Yönetim Endeksi” göstergelerinin ortalaması “Azınlık Yatırımcıyı Koruma Gücü

Endeksi”nin değerini oluşturmaktadır.

“Çıkar Çatışması Düzenlemelerinin Kapsamı Endeksi”ni oluşturan alt göstergeler

“Hesapların Aleniliğinin Kapsamı Endeksi”, “Yönetici Sorumluluğunun Kapsamı Endeksi”

ve “Hissedar Davalarında Sağlanan Kolaylıklar Endeksi” iken, “Paydaş Yönetim Endeksi”ni

oluşturan alt göstergeler “Hissedar Haklarının Kapsamı Endeksi”, “Mülkiyet ve Kontrolün

Kapsamı Endeksi” ve “Kurumsal Şeffaflığın Kapsamı Endeksi”dir.

DB 2016 Raporu’na göre azınlık hissedar haklarının korunması kriterinde ilk 5 ülke

sırayla Hong Kong, Yeni Zelanda, Singapur, Malezya ve İngiltere olmuştur.

Tablo 25: Azınlık Hissedar Haklarının Korunması Kriterinde En Başarılı Ülkeler

Ho

ng

Ko

ng

Ye

ni

Ze

lan

da

Sin

ga

pu

r

Ma

lezy

a

İng

ilte

re

Sıralama 1 2 3 4 5

DTF Puanı (0-100) 83,3 83 83 78,3 78

Azınlık Yatırımcıyı Koruma Gücü Endeksi (0-10) 8,3 8,3 8,3 7,8 7,8

Çıkar Çatışması Düzenlemelerinin Kapsamı Endeksi (0-10) 9 9,3 9,3 8,7 8,3

Paydaş Yönetim Endeksi 7,7 7,3 7,3 7 7,3


Türkiye, 2015 ve 2016 yıllarında azınlık hissedar haklarının korunması kriterinde 20 inci

sırada yer almıştır. DTF puanı 100 üzerinden 68,33 iken azınlık yatırımcıyı koruma gücü


73

endeksinde puanı 10 üzerinden 6,8’dir. Çıkar Çatışması Düzenlemelerinin Kapsamı

Endeksi ve Paydaş Yönetim Endeksi kriterlerinde 10 üzerinden sırasıyla 6,7 ve 7 almıştır.

Türkiye’nin kıyaslandığı ülkeler arasında Hindistan 8 inci, Bulgaristan 14 üncü ve

Gürcistan da 20 nci olmuştur.

Tablo 26: Türkiye’nin ve Seçilmiş Ülkelerin Azınlık Hissedar Haklarının Korunması

Kriterindeki Performansları

Tü

rkiy

e D

B 2

01

5

Tü

rkiy

e D

B 2

01

6

Av

rup

a v

e O

rta

Asy

a

Bö

lge

sel

Ort

ala

ma

OE

CD

Yü

kse

k G

eli

r G

rub

u

Hin

dis

tan

Bu

lga

rist

an

Gü

rcis

tan

Ro

ma

ny

a

Ru

sya

Uk

ray

na

Sıralama 20 20 46 - 8 14 20 57 66 88

DTF Puanı (0-100)

68,33 68,33 61,87 63,9 73,33 71,67 68,33 58,33 56,67 53,33

Azınlık Yatırımcıyı Koruma Gücü Endeksi (0-10)

6,8 6,8 6,2 6,4 7,3 7,2 6,8 5,8 5,7 5,3

Çıkar Çatışması Düzenlemelerinin Kapsamı Endeksi (0-10)

6,7 6,7 6,1 6,3 6,7 6,3 7,7 6 5 4

Paydaş Yönetim Endeksi (0-10)

7 7 6,3 6,4 8 8 6 5,7 6,3 6,7



74

Vergilerin Ödenmesi Kriterinde Türkiye

Vergilerin ödenmesi kriterinde ilk beş ülke ise sırasıyla; Katar, Birleşik Arap Emirlikleri,

Suudi Arabistan, Hong Kong ve Singapur olmuştur.

Söz konusu kriterde ilk sırada bulunan Katar’da yıllık vergi ödeme sayısı 4 iken, karın

yüzdesi olarak toplam vergi oranı %11,3’ tür. İkinci sırada bulunan Birleşik Arap

Emirlikleri’nde yıllık vergi ödeme sayısı 4, toplam süre 12 saat ve toplam vergi oranı

%15,9’ dur.

Tablo 27: Vergilerin Ödenmesi Kriterinde En Başarılı Ülkeler

Ka

tar

Bir

leşi

k A

rap

Em

irli

kle

ri

Su

ud

i A

rab

ista

n

Ho

ng

Ko

ng

Sin

ga

pu

r

Sıralama 1 2 3 4 5

DTF Puanı (0-100) 99,44 99,4 99,2 98,71 96,6

Ödemeler (Yıllık Sayı) 4 4 3 3 6

Süre (Yıllık Saat) 41 12 64 74 83,5

Toplam Vergi Oranı (%kar) 11,3 15,9 15 22,8 18,4


Türkiye 2015 yılında vergi ödeme kriterinde 56 ıncı sırada iken 2016 yılında 5 basamak

gerileyerek 61 inci sırada yer almıştır. Türkiye’nin DTF puanı ise 100 üzerinden 79,44

olmuştur. Raporda Türkiye’nin karşılaştırıldığı ülkelerden Gürcistan 40 ıncı, Rusya 47

inci ve Romanya 55 inci olmuştur.


75

Tablo 28: Türkiye’nin ve Seçilmiş Ülkelerin Vergilerin Ödenmesi Kriterindeki

Performansları

Tü

rkiy

e D

B

20

15

Tü

rkiy

e D

B

20

16

Av

rup

a v

e O

rta

A

sya

Bö

lge

sel

Ort

ala

ma

OE

CD

Yü

kse

k

Ge

lir

Gru

bu

Gü

rcis

tan

Ru

sya

Ro

ma

ny

a

Bu

lga

rist

an

Uk

ray

na

Hin

dis

tan

Sıralama 56 61 73 - 40 47 55 88 107 157

DTF Puanı (0-100)

79,74 79,44 76,15 81,5 82,76 81,6 80,7 74,2 70,7 56,1

Ödemeler (Yıllık Sayı)

11 11 19,2 11,1 5 7 14 14 5 33

Süre (Yıllık Saat)

226 226 232,7 177 362 168 159 423 350 243

Toplam Vergi Oranı (%kar)

40,3 40,9 34,8 41,2 16,04 47 42 27 52 60,6


Sözleşmelerin Uygulanması Kriterinde Türkiye

Sözleşmelerin uygulanması kriterinde en iyi 5 ülke ise Singapur, Güney Kore, Litvanya,

Avusturya ve Rusya şeklinde sıralanmaktadır.

En iyi performansı gösteren Singapur’da sözleşmelerin uygulanması 150 gün sürmekte ve

maliyet sözleşme değerinin %25,8’ini oluşturmaktadır. İkinci sırada yer alan Güney

Kore’de sözleşmelerin uygulanması 230 gün sürmekte ve maliyet sözleşme değerinin

%10,3’ünü oluşturmaktadır. Sözleşmelerin uygulanma süresi 300 gün ve maliyeti %23,6

ile Litvanya bu kriterde üçüncü sırada yer almaktadır.

Tablo 29: Sözleşmelerin Uygulanması Kriterinde En Başarılı Ülkeler

Sin

ga

pu

r

Gü

ne

y K

ore

Lit

va

ny

a

Av

ust

raly

a

Ru

sya

Sıralama 1 2 3 4 5

DTF Puanı 84,91 84,8 79,8 79,72 78,6

Süre (Gün) 150 230 300 395 307

Maliyet (sözleşme değerinin %'si) 25,8 10,3 23,6 21,8 16,5

Yargı süreçlerinin kalite endeksi (0-18) 15,5 13,5 14,5 15,5 12,5



76

Tüm bölgelerdeki ekonomiler geçmiş yıllarda sözleşmelerin uygulanmasına ilişkin

iyileştirmelere gitmişlerdir. Türkiye 2013 yılında sözleşmelerin uygulanmasını

kolaylaştırmak amacıyla medeni usul hukukunda düzenlemeler yapmıştır. Bunun yanı

sıra 2015 yılı için ise mahkeme kullanıcıların hizmetine elektronik dosyalama sistemi

sunarak sözleşmelerin uygulanmasını kolaylaştırmıştır.

Tablo 30: Türkiye’nin ve Seçilmiş Ülkelerin Sözleşmelerin Uygulanması

Kriterindeki Performansları

Tü

rkiy

e D

B 2

01

5

Tü

rkiy

e D

B 2

01

6

Av

rup

a v

e O

rta

Asy

a

Bö

lge

sel

Ort

ala

ma

OE

CD

Yü

kse

k G

eli

r G

rub

u

Ru

sya

Gü

rcis

tan

Ro

ma

ny

a

Bu

lga

rist

an

Uk

ray

na

Hin

dis

tan

Sıralama 17 36 50 - 5 13 34 52 98 178

DTF Puanı 73,25 68,87 66,43 67,9 78,56 75,1 69,2 65,1 57,1 32,4

Süre (Gün) 420 580 481 538,3 307 285 512 564 378 1420

Maliyet (sözleşme değerinin %'si) 24,9 24,9 26,2 21,1 16,5 29,9 28,9 23,8 46,3 39,6

Yargı süreçlerinin kalite endeksi (0-18) 13 13 10,5 11 12,5 13 13 10,5 8 7,5


Türkiye’de ticari anlaşmazlıkların mahkemeler yoluyla çözüm sürecinin verimliliğine

bakıldığında; sözleşmelerin uygulanması 580 gün almakta ve maliyeti ise sözleşme

değerinin %24,90’ı oranına tekabül etmektedir. Sözleşmelerin uygulanması kriterinde

Türkiye DB 2015 verilerinde 17 inci sırada iken 19 sıra gerileyerek DB 2016 Raporu’nda

36 ıncı sıraya gerilemiştir. Yargı süreçlerinin kalite endeksine bakıldığında 18 puanın en

üst sınırı gösterdiği alt başlıkta Türkiye 13 puan almaktadır.

Romanya, Bulgaristan, Rusya, Gürcistan, Ukrayna ve Hindistan gibi ekonomik ve bölgesel

olarak karşılaştırılabilir ekonomiler ile kıyaslandığında Türkiye bu ülkeler içinde Rusya,

Gürcistan ve Romanya’nın ardından 68,87 puanla 4 üncü sırada yer almaktadır. 78,56

puanı olan Rusya 189 ülke içinde 5 inci, 75,06 puanı olan Gürcistan 13 üncü, 69,23 puanı

olan Romanya 34 üncü sırada yer almaktadır.


77

İflasın Çözümü Kriterinde Türkiye

İflasın çözümü kriterinde en iyi 5 ülke Finlandiya, Japonya, Almanya, Güney Kore ve ABD

şeklinde sıralanmaktadır.

En iyi performansı gösteren Finlandiya’da iflasın çözümü süreci ortalama 0,9 yıl sürmekte

ve varlığın %3,5’ine denk gelecek bir maliyete neden olmaktadır. İkinci sırada yer alan

Japonya’da iflasın çözümü süreci ortalama 0,6 yıl sürmekte ve mal varlığının %3,5’ine

denk gelecek bir maliyet oluşturmaktadır.

Tablo 31: İflasın Çözümü Kriterinde En Başarılı Ülkeler

Fin

lan

diy

a

Jap

on

ya

Alm

an

ya

Gü

ne

y K

ore

AB

D

Sıralama 1 2 3 4 5

DTF Puanı 93,81 93,8 92 90,3 90

Zaman (Yıl) 0,9 0,6 1,2 1,5 1,5

Maliyet (%) 3,5 3,5 8 3,5 8,2

Geri Kazanım Oranı (dolar/cent) 90,1 92,9 83,7 83,6 80

İflas Sisteminin Etkinliği Endeksi (0-16) 14,5 14 15 14,5 15


İflas süreci Türkiye’de ortalama 4,5 yıl sürmekte ve varlığın %14,5’ine denk gelecek bir

maliyete neden olmakta ve genellikle müflisin malvarlığının satılmasıyla

neticelenmektedir.

Türkiye iflasın çözümü kriterinde 2015 yılında 102 inci sırada yer alırken 2016 yılında 22

basamak düşerek 124 üncü sıraya gerilemiştir. İflas sisteminin etkinliğine baktığımızda

ise 16 puanın en etkin durumu simgelediği alt başlıkta Türkiye 8 puan almaktadır.


78

Tablo 32: Türkiye’nin ve Seçilmiş Ülkelerin İflasın Çözümü Kriterindeki

Performansları

Tü

rkiy

e D

B2

01

5

Tü

rkiy

e D

B 2

01

6

Av

rup

a v

e O

rta

Asy

a

Bö

lge

sel

Ort

ala

ma

OE

CD

Yü

kse

k G

eli

r G

rub

u

Ro

ma

ny

a

Bu

lga

rist

an

Ru

sya

Gü

rcis

tan

Hin

dis

tan

Uk

ray

na

Sıralama 102 124 74 - 46 48 51 101 136 141 DTF Puanı 40 35,09 51,06 76,68 59,77 58,9 58,4 40,2 32,6 31,1 Zaman (Yıl) 3,3 4,5 2,3 1,7 3,3 3,3 2 2 4,3 2,9 Maliyet (%) 14,5 14,5 13,2 9 10,5 9 9 10 9 42 Geri Kazanım Oranı (dolar/cent)

28 18,7 38,3 72,3 32,7 34 41,7 39,9 25,7 8,3

İflas Sisteminin Etkinliği Endeksi (0-16)

8 8 9,7 12,1 13,5 13 11,5 6 6 8,5


Ekonomik ve bölgesel olarak karşılaştırılabilir ekonomiler ile kıyaslandığında Türkiye

sıralamada Romanya, Bulgaristan, Rusya ve Gürcistan’ın gerisinde yer almıştır. 59,77

puanı olan Romanya 189 ülke içinde 46 ıncı, 58,93 puanı olan Bulgaristan 48 inci, 58,39

puanı olan Rusya 51 inci ve 40,24 puanı olan Gürcistan ise 101 inci sırada yer almaktadır.

DOING BUSINESS 2016 - Ticaretrisk.gtb.gov.tr/data/52c2b9c5487c8e312c01317f/DB2016_02_2016.pdf ·...

Documents

Transcript of DOING BUSINESS 2016 - Ticaretrisk.gtb.gov.tr/data/52c2b9c5487c8e312c01317f/DB2016_02_2016.pdf ·...