DOING BUSINESS 2014 - risk.gtb.gov.trrisk.gtb.gov.tr/data/52a830df487c8edc3cda80e0/DOING BUSINESS...

DOING BUSINESS 2014

A copublication of The World Bank and the International Finance Corporation.

http://www.doingbusiness.org/~/media/GIAWB/Doing%20Business/Documents/Annua

l-Reports/English/DB14-Full-Report.pdf

T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI

RYKGM - EKONOMİK ANALİZ VE DEĞERLENDİRME DAİRESİ

25.11.2013 ANKARA

YAYIN NO: 355

A.ATIL, S.MERT, İ.NARİN, M.DUMAN

http://www.doingbusiness.org/~/media/GIAWB/Doing%20Business/Documents/Annual-Reports/English/DB14-Full-Report.pdf

http://www.doingbusiness.org/~/media/GIAWB/Doing%20Business/Documents/Annual-Reports/English/DB14-Full-Report.pdf

T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI Kasım 2013 RYKGM - Ekonomik Analiz ve Değerlendirme Dairesi

1

İÇİNDEKİLER

YÖNETİCİ ÖZETİ .............................................................................................................................................. 2

I. GENEL OLARAK DB 2014 ......................................................................................................................... 6

DB 2014 sıralaması .................................................................................................................................... 6

En İyi Eğrisine Uzaklık .......................................................................................................................... 7

2012/13 Döneminde Gerçekleştirilen Reformlar ...................................................................... 8

2009-2013 Döneminde Gerçekleştirilen Reformlar ................................................................. 9

II. SINIR ÖTESİ TİCARET ........................................................................................................................... 10

2012/2013 Döneminde Sınır Ötesi Ticaret Kriterinde Gerçekleştirilen Reformlar .. 11

2009-2013 Döneminde Sınır Ötesi Ticaret Kriterinde Gerçekleştirilen Reformlar .. 11

Tek Pencerede Uygulama Örnekleri ................................................................................................. 13

SİNGAPUR ............................................................................................................................................... 15

KOLOMBİYA ........................................................................................................................................... 17

AZERBAYCAN ........................................................................................................................................ 18

Sınır Ötesi Ticaret Kriterinde Türkiye ............................................................................................. 20

III. İŞE BAŞLAMA .......................................................................................................................................... 24

2012/2013 Döneminde İşe Başlama Kriterinde Gerçekleştirilen Reformlar .............. 24

2009-2013 döneminde İşe Başlama Kriterinde Gerçekleştirilen Reformlar ............... 25

İşe Başlama Kriterinde Türkiye .......................................................................................................... 26

IV. DİĞER DB KRİTERLERİNDE TÜRKİYE ........................................................................................... 29

Yatırımcıların Korunması Kriterinde Türkiye .......................................................................... 29

İnşaat İzinlerinin Alınması Kriterinde Türkiye ........................................................................ 31

Elektrik Temini Kriterinde Türkiye .............................................................................................. 32

Tapu Siciline Kayıt Kriterinde Türkiye ........................................................................................ 33

Kredi Temini Kriterinde Türkiye ................................................................................................... 34

Vergi Ödeme Kriterinde Türkiye ................................................................................................... 35

Sözleşmelerin Uygulanması Kriterinde Türkiye ..................................................................... 36

İflasın Çözümü (Tasfiye Süreci) Kriterinde Türkiye .............................................................. 37

DB Kriterlerinde Türkiye/Genel Görünüm ................................................................................ 38


2

YÖNETİCİ ÖZETİ

Dünya Bankası (WB) ve Uluslararası Finans Kuruluşu (IFC) ortaklığıyla hazırlanan, 189

ülkede iş yapma kolaylığını ölçen “Doing Business 2014” raporunda yine birçok ülke iş

yapmanın kolaylaştırılması (veya çeşitli kısıtlamalar, bariyerler getirerek zorlaştırılması)

yönünde birçok reform/düzenleme yapmış ve buna göre 2014 raporunda yerlerini

almışlardır. 2014 raporunun kapsadığı 2012/13 döneminde 114 ülkede 238

düzenleyici reform hayata geçirilmiştir. Böylece toplam reform sayısı bir önceki döneme

göre % 18 artmıştır.

Doing Business tarafından yapılan hesaplamalara göre; 2007’den beri sınır ötesi ticaretin

en kolay yapıldığı yer Singapur olmuştur. DB 2014’te sırasıyla Singapur, Hong Kong, Yeni

Zelanda, ABD, ve Danimarka bir önceki rapordaki yerlerini koruyarak ilk beş sırada yer

almışlardır. Türkiye ise bir önceki rapor dönemine göre üç sıra ilerleme kaydederek

189 ülke içinde 72. sıradan 69. sıraya yükselmiştir.

2009-2013 döneminde Sınır Ötesi Ticaret Kriterinde 133 reform gerçekleşmiştir.

Ticareti kolaylaştırıcı reformlardan en yaygın olanı elektronik bildirim ve işlemenin

tanınması ve geliştirilmesidir. Otomatik sistemlerin kullanılması reformlar arasında

önemli rol oynamaya devam etmiştir.

Son 5 yılda 100 ülkede gerçekleşen reformların hepsi sınır ötesi ticareti dünya çapında

hızlı ve kolay hale getirmiştir. 2009’da standart konteyner bir kargonun deniz taşımacılığı

yoluyla ihracatının gerçekleme süresi (dünya ortalaması) 23,5 gün, ithalatının dünya

ortalaması ise 25,9 gündü. Bugün ihracatta ortalama 21,8 gün ve ithalatta 24,2 gün

olmuştur. Ortalama dünya ticaretinin gerçekleşme süresinde 2 günlük azalma dahi

oldukça önemlidir. Araştırmalar bir ürünün sevk edilmeden beklediği her ek günün

ticaret hacminin %1’den fazla düşmesine yol açtığını göstermektedir.

DB 2014 raporunda tek pencere sistemini kullanmanın, bilgi akışını hızlandırarak ticaret

yapma süresini ve maliyetleri azaltabileceğinden söz edilmektedir. Bugün 73 ülke tek

pencere sistemini farklı uygulamalar yoluyla benimsemiştir. Bu ülkelerde standart

bir kargonun ihracat ve ithalatı çok daha hızlı yapılmaktadır. Ayrıca ithalatta istenen

belgeler daha azdır (Örneğin, tek pencere sistemini kullanmayan ekonomilerde ortalama

7,8 doküman gerekirken bu sistemi uygulayan ekonomilerde bu sayı ortalama 6,6’dır).


3

DB 2014’te “Sınır Ötesi Ticaret” endeksinde Türkiye, 189 ülke arasında geçen yıla

göre 1 sıra gerileyerek 86. sırada yer almıştır. Rapora göre Türkiye’de standart bir eşya

konteynerinin dış ticaretinde;

İhracatta gerekli evrak sayısı 7, ithalatta gerekli evrak sayısı 8

İhracatın gerçekleşme süresi 13 gün, ithalatın gerçekleşme süresi 14 gün

Konteyner başına ihracat maliyeti 990 dolar, ithalat maliyeti 1.235 dolardır.

Türkiye, 24 ülkeden oluşan Doğu Avrupa ve Orta Asya grubunda yer almaktadır.

Grupta ihracat süresi 25, ithalat süresi 26 gün, konteyner başına ihracat maliyeti

2.109, ithalat maliyeti 2.339 dolar olup ithalat ve ihracat işlemleri için istenen belge

sayısı Türkiye ile aynıdır. Bu anlamda bulunduğu ülke grubu ile kıyaslandığında ihracat

ve ithalat süreleri ile maliyetler hususunda Türkiye iyi durumdadır.

Türkiye, OECD grubu ile kıyaslandığında ihracat maliyeti hariç tüm hususlarda geride

kalmaktadır. OECD grubunda ihracat süresi 11 gün, ithalat süresi 10 gün, konteyner

başına ihracat maliyeti 1.070, ithalat maliyeti 1.090 dolar, ihracatta ve ithalatta

istenen evrak sayısı 4’tür.

Doing Business 2014 Raporunda Türkiye “İşe Başlama Kolaylığı Endeksi”nde bir

önceki rapor dönemine göre 20 sıra gerileyerek 93’üncü sırada yer almıştır. Türkiye’de

bir iş yerinin açılması için 6 işlemden geçilmesi gerekmekte ve bu işlemlerin yapılması

6 gün sürmektedir. 2004 yılında yapılması gereken işlem sayısının 13 olduğu ve bu

işlemlerin gerçekleştirilmesi için toplam 38 gün gerektiği göz önünde tutulduğunda, uzun

vadede işe başlama prosedürlerinin kolaylaştırıldığı ve bu alanda iyi bir performans

sergilendiği gözlenmektedir. Ancak yeni Türk Ticaret kanunu ile işe başlamada asgari

sermaye miktarının artırılması ile bu alanda maliyetler yükselmiş, bu nedenle Türkiye son

raporda işe başlama kriterinde 20 sıra birden gerilemiştir.

2014 Doing Business Raporu’nda Türkiye’de işe başlama işlemlerinin maliyeti, kişi

başına düşen milli gelirin yüzde 12,7’sine tekabül etmektedir. İşe başlamak için

gereken asgari ödenmiş sermaye miktarı kişi başına gelirin yüzde 13,2’sine eşittir.


4

Yatırımcıların korunması kriterinde Türkiye bir önceki rapor dönemine göre 33

sıra birden yükselerek 34’üncü sırada yer almıştır. Doing Business raporunda bu

önemli ilerlemenin Türk Ticaret Kanununda yapılan, yatırımcıların korunmasını

güçlendiren düzenlemelerden kaynaklandığı belirtilmektedir.

İnşaat izinlerinin alınması kriterinde Türkiye 2014 DB Raporu’nda bir önceki

döneme göre bir sıra gerileyerek 148. sırada yer almıştır. Türkiye’de inşaat izni

alınması için 20 farklı işlemden geçilmesi ve bu işlemlerin tamamlanması için toplam 164

gün gerekmektedir. Türkiye’de inşaat izninin alınması maliyeti kişi başına düşen milli

gelirin yüzde 142,5’sine tekabül etmektedir. İnşaat izinlerinin alınması DB kriterleri

içinde Türkiye’nin en geride kaldığı alandır.

Elektrik Temini kriterinde Türkiye, bir önceki rapor dönemine göre 18 sıra

ilerleyerek 49’uncu sırada yer almıştır. Türkiye’de elektrik temini için toplam 6 işlem

gerekmekte ve bu işlemlerin tamamlanması altı gün sürmektedir. Öte yandan Türkiye’de

elektrik temini işlemlerinin maliyeti kişi başına düşen milli gelirin yüzde 475,3’üne

tekabül etmektedir

Tapu Siciline Kayıt kriterinde Türkiye, bir önceki rapor dönemine göre 8 sıra

gerileyerek 50’inci sırada yer almıştır. Türkiye’de bir mülkün tescil edilmesi için

toplam 6 işlem gerekmekte ve bu işlemlerin tamamlanması 6 gün sürmektedir. Öte

yandan Türkiye’de tapu siciline kayıt işlemlerinin maliyeti mülk değerinin yüzde 4’üne

tekabül etmektedir

Kredi Temini kriterinde Türkiye, bir önceki rapor dönemine göre 4 sıra

gerileyerek 86’ıncı sırada yer almıştır. Türkiye yasal hakların gücü endeksinde 4

puana sahipken kredi bilgisi derinliği endeksinde ise 5 puandadır. Öte yandan Türkiye’de

kredi temininde resmi sicil kapsamı yetişkin nüfusun yüzde 27’sine tekabül etmektedir.

Vergi ödeme kriterinde Türkiye bir önceki rapor dönemine göre 3 sıra ilerleyerek

71’inci sıraya yükselmiştir. Rapora göre Türkiye’de bir firma yılda 11 defa vergi

ödemekte, bunun için 226 saat zaman harcanmakta ve toplam vergi (vergiler, primler ve

diğer) oranı % 40,2 olmaktadır.


5

Sözleşmelerin uygulanması kriterinde Türkiye bir önceki rapor dönemindeki

sıralamasını koruyarak 38’inci olmuştur. Rapora göre Türkiye’de sözleşmelerin

uygulanması (uyuşmazlıkların çözümü) 420 gün sürmekte, bunun için katlanılan maliyet

uyuşmazlık konusunun % 24,9’una denk gelmekte ve 36 prosedür izlenmektedir.

İflasın çözümü (tasfiye süreci) kriterinde Türkiye, bir önceki rapor dönemine göre

4 sıra gerileyerek 130’uncu sırada yer almıştır. İflasın çözümü DB kriterleri içinde

Türkiye’nin en geride kaldığı 2’nci alandır.

Sonuç olarak DB 2014’te Türkiye 3 kriterde ilerleme, 6 kriterde gerileme

kaydederken, 1 kriterde ise sırasını korumuştur. En çok ilerleme sağlanan alan

“Yatırımcıların Korunması” olurken, en çok gerilemeyle karşılaşılan alan “İşe

Başlama” konusunda olmuştur.


6

I. GENEL OLARAK DB 2014

DB 2014 SIRALAMASI

İş Yapma Kolaylığı Raporu’nda DB sıralaması her bir ekonomi için 300’den fazla veri

noktasının ortalamalarını göstermektedir. Kriterler bazındaki sıralama ile genel sıralama

farklı resimler ortaya koyabilmektedir. Örneğin; DB sıralaması 27 olan Japonya’nın

kriterler bazındaki en düşük üç sıralamasının ortalaması 117, en yüksek üç sıralamasının

ortalaması 3’tür. Bu değişkenlik, iş yapabilmenin önündeki önemli engelleri

göstermektedir. Bir ekonomi işe başlamayı kolaylaştırabilir ancak o ekonomide

finansman elde etmek zor ise bu durum yeni firmaların büyümesi ve girişimcilik açısından

yine sorun teşkil etmektedir.

İş Yapma Kolaylığı Raporu’nda en yüksek sıralamada yer alan ülkeler hiçbir

düzenlemenin yer almadığı ülkeler değildir; bu ekonomiler öyle bir düzenleyici sistem

kurmuşlardır ki hem piyasadaki işlemler kolaylaşmış hem de özel sektörün gelişmesini

engellemeden önemli kamu haklarını koruyabilmişlerdir. Diğer bir ifade ile bu ülkeler,

güçlü kurumlarla birlikte düşük işlem maliyetlerine sahiptir.

Tablo 1: DB Sıralamasına Göre Ülkeler

Ülke Sıra Singapur 1 Hong Kong 2 Yeni Zelanda 3 ABD 4 Danimarka 5 Malezya 6 Kore 7 Gürcistan 8 Norveç 9 İngiltere 10 Türkiye 69

Kaynak: Doing Business 2014

DB 2014 Raporu’nda Singapur, Hong Kong, Yeni Zelanda, ABD, Danimarka bir önceki

rapordaki yerlerini koruyarak ilk beş sırada yer almışlardır. Bir önceki raporda 12. sırada

yer alan Malezya 6. sırada yükselmiştir. Türkiye ise DB 2014’te bir önceki rapor dönemine

göre üç sıra ilerleme kaydederek 189 ülke içinde 72. sıradan1 69. sıraya yükselmiştir.

1 DB_2013 Raporunda Türkiye, 181 ülke içerisinde 71. sırada yer almıştır. Yapılan düzeltmelerle DB_2014 raporunda Türkiye’nin bir önceki sıralaması 72 olarak belirlenmiştir.


7

“En İyi” Eğrisine Uzaklık2

En iyi eğrisine uzaklıklarına göre değerlendirildiğinde, ekonomilerin en iyi durumda

oldukları alan “İşe Başlama” kriteri, en kötü durumda oldukları alan “İflasın çözümü

(tasfiye süreci)” kriteridir. Bölgesel olarak ekonomilerin performansına bakıldığında

ekonomilerin performans olarak birbirine yakınlaştığı alan yine “İşe başlama” kriteridir.

Sapmaların en çok gözlemlendiği kriterler ise “Kredi Temini”, “Sözleşmelerin

uygulanması” ve “İflasın çözümü (tasfiye süreci)” kriterleridir.

Grafik 1: En iyi eğrisine uzaklık ölçütüne göre DB kriterlerinde ekonomik bölgeler


“İşe Başlama” ve “Tapu Siciline Kayıt” kriterleri dışındaki tüm DB kriterlerinde OECD

yüksek gelir grubu, en iyi eğrisine diğer bölgesel ekonomilere göre daha yakındır. Bu iki

kriterde, öne çıkan bölge Avrupa & Orta Asya’dır. Avrupa & Orta Asya bölgesinin diğer

bölgelere göre en iyi eğrisine daha uzak olduğu tek alan ise “İnşaat İzinlerinin Alınması”

kriteridir. Sahraaltı Afrika ülkeleri ise 10 DB kriterinden 6’sında en iyi eğrisine en uzak

konumda bulunmaktadır.

2 Doing Business Raporu’nda ülkelerin uzun dönemdeki performanslarını değerlendirmek için iş düzenleyici sistemlerin etkinliğini

ölçmek amacıyla mutlak bir ölçü tanımlanmıştır; ortalama olarak bir ekonominin en iyi eğrisine olan (herhangi bir ekonominin her bir DB kriterlerinde 2003 yılından beri veya o kriterdeki verilerin toplandığı ilk yıldan itibaren elde ettiği en iyi performansına) uzaklığı. Bu uzaklık ölçüsü 0 ile 100 arasında normalize edilmiş olup yüksek skor en etkin iş düzenleyici sistemi göstermektedir.


8

2012/13 Döneminde Gerçekleştirilen Reformlar

2012/13 döneminde 114 ülke 238 düzenleyici reformu hayata geçirmiştir; toplam reform

sayısı geçen seneye göre % 18 daha fazladır. Bu reformlar neticesinde 2012 yılında DB

kriterleri bazında toplam işlem sayısı 21.272, bu işlemleri tamamlama süresi 248.745 gün

ve bu işlemlerin toplam maliyeti 15,2 milyar dolar iken; 2013 yılında toplam işlem sayısı

21.001’e, tamamlanma süresi 243.283 güne ve toplam işlem maliyeti 14,9 milyar dolara

düşmüştür.

Hayata geçirilen reformlar bölgeler bazında değerlendirildiğinde, bölgede yer alan

ekonomilerin %75’inin en az bir reform gerçekleştirmesi ile Güney Asya bölgesi ilk sırada

yer almıştır. Güney Asya’yı sırasıyla Avrupa & Orta Asya bölgesi (%73), Sahraaltı Afrika

bölgesi (%66), Doğu Asya & Pasifik bölgesi (%60), Latin Amerika & Karayipler (%53) ,

Orta Doğu & Kuzey Afrika (%40) izlemiştir.

Reformların niceliğine bakıldığında ise işlemlerin karmaşıklığını ve maliyetini azaltmaya

yönelik reformların (işe başlama, inşaat izinlerinin alınması, elektrik temini, tapu siciline

kayıt, vergilerin ödenmesi ve sınırötesi ticaret kriterlerindeki reformlar) kurumların

güçlendirilmesine yönelik reformlardan (kredi temini, yatırımcıların korunması,

sözleşmelerin uygulanması, iflasın çözümü/tasfiye süreci kriterlerindeki reformlar) daha

fazla olduğu görülmektedir.

2012/13 döneminde iş ortamını iyileştirmeye yönelik 3 veya daha fazla reform

gerçekleştiren ülkelerin sayısı 29’dur. Bu ekonomilerin 5’i yüksek gelir grubu, 9’u orta-

üst gelir grubu, 12’si alt-orta gelir grubu ve 3’ü düşük gelir grubunda yer alan ülkelerdir.

Bunlar arasında da en iyi eğrisine uzaklık ölçütüne göre en fazla gelişme kaydeden

ülkeler; Ukrayna, Ruanda, Rusya, Filipinler, Kosova, Cibuti, Fildişi Sahili, Burundi,

Makedonya ve Guatemala’dır. Bu ekonomilerde genel olarak inşaat izinlerinin alınması,

işe başlama, tapu siciline kayıt ve vergilerin ödenmesi kriterlerinde reformlar

gerçekleştirilmiştir.

2012/13 döneminde iş ortamını iyileştirmeye yönelik 8 reform gerçekleştirerek en fazla

gelişme kaydeden ülke ise Ukrayna olmuştur. Ukrayna’nın gerçekleştirdiği belli başlı

reformlar:


9

İstatistik Ofisi’ne kayıt yapılmasını içeren ayrı bir işlemden vazgeçerek ve katma

değer vergisi kaydı için ödenen harcı yürürlükten kaldırarak işe başlamayı

kolaylaştırmıştır.

Basit ve risk faktörü az olan yapılar için işlemleri kolaylaştıran risk tabanlı başvuru

sistemi oluşturarak inşaat izinlerinin alınması sürecini kolaylaştırmıştır.

Mülkiyet hakları yasasında yaptığı değişiklik ile gayrimenkul içim mülkiyet hakkı

kayıtlarındaki süreci kolaylaştırmıştır.

Özel kredi bürosu (IBCH) bankalardan firmalar hakkında bilgi toplamaya başlamış

ve bu bilgiyi kredi verenlere ve borç alacaklara açmıştır.

Katma değer vergisi ve birleşik sosyal katkı için basit formlar oluşturarak vergi

uyumu için gerekli süreyi azaltmıştır.

Yeni Gümrük Kanunu’nun uygulamaya geçirilmesi ile ihracat ve ithalat işlemlerine

ayrılan süreler kısalmıştır.

İflas Kanunu’nda yapılan değişiklik ile iflasın çözümü-tasfiye sürecinde kolaylık

sağlanmıştır.

2009-2013 Döneminde Gerçekleştirilen Reformlar

2009 yılından bu yana 5 yıllık süreçte gerçekleştirilen reformların 2/3’ü işlemlerin

karmaşıklığını ve maliyetini azaltmaya yönelik reformlar iken 1/3’ü kurumların

güçlendirilmesine yönelik reformlardır. Bu zaman zarfında tüm bölgelerde ve farklı gelir

düzeyindeki tüm ekonomilerde ortalama olarak iyileşme gözlenmiştir. Örneğin, 5 yıllık

süreçte en iyi eğrisine uzaklık ölçütüne göre değerlendirildiğinde, Sahraaltı ekonomileri

OECD yüksek gelir grubunun en iyi eğriye olan uzaklığında kaydettiği ilerlemenin 3 katı

kadar gelişme kaydetmiştir. Gelir gruplarında da düşük gelir ülkeleri yüksek gelir

ülkelerinin en iyi eğriye uzaklığına göre kaydettiği ilerlemenin 2 katı kadar gelişme

göstermiştir. Bunun bir nedeni, zaten en iyi eğrisine yakın olan yüksek gelir ülkelerinin

gelişme kaydedeceği alanların daha sınırlı olmasıdır.

Bölgesel olarak 5 yıllık süreçteki reformlarda en yüksek payı “İşe Başlama” kriterine

ilişkin reformlar oluşturmaktadır.


10

“İflasın Çözümü (tasfiye süreci)” ve “Vergi Ödeme” OECD yüksek gelir ekonomilerinde de

Avrupa&Orta Asya bölgesinde de en çok reform yapılan alanlardır. Reform alanlarının

tercihi, küresel finansal krize verilen tepkinin bir göstergesi olarak değerlendirilebilir.

En iyi eğrisine uzaklık ölçütüne göre 2009 yılından beri en fazla gelişme kaydeden ilk 20

ülkenin 9’u Sahraaltı Afrika bölgesinde, 8’si Avrupa & Orta Asya bölgesinde, 2’si Doğu

Asya & Pasifik bölgesinde ve 1 tanesi OECD yüksek gelir grubunda yer almaktadır. İlk 20

ülkenin beş yılda gerçekleştirdiği düzenleyici reform sayısı 253 olup bu sayı aynı

dönemde gerçekleştirilen toplam reform sayısının 1/5’ini oluşturmaktadır.

II. SINIR ÖTESİ TİCARET

Sınır işlemlerinin karmaşıklığı ve bürokratik engeller, küresel pazarlara erişimi azaltarak

ticareti ve ekonomik büyümeyi kısıtlar. Bu durum gelişmekte olan ekonomilere özgü bir

sorundur. Bazı Afrika ülkelerinde yetersiz sınır işlemlerinden dolayı, gelir kaybı

GSYİH’nın %5’ini aşmaktadır. İhracat ve ithalatta lüzumsuz gecikmelerin yaşanması

ticaret hacminde düşüşlere sebep olabilmektedir.

Ülkelerin ticari yöntemleri ve yatırımları, ticaretteki rekabeti büyük oranda

etkilemektedir. İhracat veya ithalat yapmanın maliyeti ne kadar yüksek ve zaman alıcı

olursa, yerel şirketlerin-özellikle denize kıyısı olmayan ekonomilerde- uluslararası

pazarlara erişimi o kadar zor olacaktır. Çağdışı ve etkin olmayan sınır işlemleri, yetersiz

altyapı ve sağlıksız lojistik hizmetleri ticaret yapmak için gereken zamanı artıran

etkenlerdir.

Tacirlerin karşılaştığı bürokratik ve lojistik engellere ışık tutmak maksadıyla Doing

Business, denizyolu bağlantılı ihracat ve ithalat ile ilgili zaman ve maliyetler ile işlemleri

tamamlamak için gerekli evrak sayısını ölçmektedir.

Doing Business tarafından yapılan hesaplamalara göre; 2007’den beri sınır ötesi ticaretin

en kolay yapıldığı yer Singapur olmuştur. Doküman hazırlama, liman ve terminal

işlemleri, gümrük işlemleri ve ülke içi taşımacılık, Doing Business raporunda ticaretin

dört bileşeni olarak adlandırılmıştır. Bu bileşenler arasında doküman hazırlama ve ülke

içi taşımacılık, düşük-gelirli ekonomilerde idari güçlükler ve zayıf altyapı nedeniyle en

önemli iki engeli oluşturmaktadır.


11

2012/2013 Döneminde Sınır Ötesi Ticaret Kriterinde Gerçekleştirilen Reformlar

Doing Business, Haziran 2012-Haziran 2013 döneminde sınır ötesi ticareti kolaylaştıran

22 reform kaydetmiştir. Sahra-altı Afrika bu reformlardan 10’unu, Avrupa ve Orta Asya

6’sını gerçekleştirmiştir. Latin Amerika ve Karayipler’de 4, OECD yüksek-gelir

ekonomilerinde 1 ve Güney Afrika’da 1 reform kaydedilmiştir. Sahra-altı Afrika’da 3, Latin

Amerika ve Karayipler’de 1 olmak üzere dört ülke sınır ötesi ticareti zorlaştırıcı yönde

düzenleme yapmıştır.

2012/2013 döneminde Benin sınır ötesi ticaret kriterinde en büyük gelişmeyi

kaydetmiştir. Bu dönemde, ithalat ve ihracat sürelerindeki ertelemeleri %10 oranında

azaltacak bir takım değişikliklere gidilmiştir. İdari sorumluluklar devam etmesine

rağmen, tacirler için ticaret yapmak oldukça kolaylaşmıştır. 2006 yılına göre ithalat

yapmak %29; ihracat yapmak ise %24 daha az zaman almaktadır.

2012/13 döneminde ise üzerinde en çok çalışılan konu gümrük yönetiminde reforma

gidilmesi olmuştur. Bu anlamda sekiz ülke gümrük işlemleri için gerekli doküman sayısını

azaltmıştır. Bu ülkelerin 4’ü doküman hazırlama süresinin ticaret için önemli bir engel

teşkil ettiği Sahra-altı Afrika’dadır. Söz konusu bölgede doküman hazırlama nedeniyle

ortalama ihracatta 16,8 gün, ithalatta ise 20,6 gün gecikme yaşanmaktadır.

2009-2013 Döneminde Sınır Ötesi Ticaret Kriterinde Gerçekleştirilen Reformlar

2009-2013 döneminde Sınır Ötesi Ticaret Kriterinde 133 reform gerçekleşmiştir. Ticareti

kolaylaştırıcı reformlardan en yaygın olanı elektronik bildirim ve işlemenin tanınması ve

geliştirilmesidir. Otomatik sistemlerin kullanılması reformlar arasında önemli rol

oynamaya devam etmiştir. Önceki yıllarda olduğu gibi bazı ekonomiler -örneğin;

Yunanistan, Madagaskar ve Rusya-gümrük beyanlarını otomatik hale getirmiş ve

elektronik para yatırma ve ödeme sistemlerine geçiş yapmışlardır.

Geçen 5 yılda, bölgeler arasında Sahra-altı Afrika sınır ötesi ticaret yapma süresini en çok

azaltan bölge olmuştur. Avrupa ve Orta Asya, ihracat ve ithalat için gerekli belge sayısını

en çok azaltan bölgeler olmuşlardır. OECD’ye göre yüksek gelirli ekonomiler ise, ihracat

ve ithalat maliyetlerinde en büyük kesintileri yapmışlardır.


12

Sahra-altı Afrika şimdiye kadar, 46 reform ile en çok reformu gerçekleştiren bölgeler

arasında olmuştur. Aynı süre boyunca, bu bölgedeki ekonomilerin %70’i en azından bir

reform gerçekleştirmiştir. Avrupa ve Orta Asya ile Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgelerinin

her ikisi de gerçekleşen reformlardan %67’lik pay almış ve reform yapan ülkeler arasında

büyük bir orana sahip olmuşlardır.

Yapılan reformların etkileri bölgelere göre değişiklik göstermektedir. Avrupa ve Orta

Asya ithalat ve ihracat için gereken belge sayısını en çok azaltan bölge olmuştur. OECD

yüksek gelir ekonomileri ithalat ve ihracat maliyetlerinde en fazla kesintiyi yapmıştır.

Sahra-altı Afrika ise ticaret yapmak için gereken zamanda en çok azaltan bölge olmuştur.

Son 5 yılda, 100 ekonomide gerçekleşen reformların hepsi sınır ötesi ticareti dünya

çapında hızlı ve kolay hale getirmiştir. 2009’da standart konteynerli bir kargoyu deniz

taşımacılığı yoluyla ihracının dünya ortalaması 23,5 gün, ithalatının dünya ortalaması ise

25,9 gündü. Bugün ihracatta ortalama 21,8 gün ve ithalatta 24,2 gündür(Grafik 2).

Ortalama dünya ticaretinde 2 günlük azalma küçük bir başarı olarak görünebilir, ancak

küçük kazanımlar bile belirgin yararlar sağlayabilir. Araştırmalar bir ürünün

sevkedilmeden beklediği her ek günün ticaret hacminin %1 den fazla düşmesine yol

açtığını göstermektedir.

Grafik 2: 2010-2014 Bölgeler Arası İhracat ve İthalat Süreleri



13

Birçok ülke geçen 5 yılda uluslararası ticaretin gelişimine katkı sağlamada büyük

aşamalar kaydetmesine rağmen, Beyaz Rusya’nın ki oldukça dikkate değerdir. Beyaz

Rusya risk tabanlı yönetim sistemi ve sınır geçişi işlemlerini de içeren gümrük idaresi ve

elektronik beyan konularında birtakım reformlar gerçekleştirmiştir. Tüm bunlar,

özellikle 2009’da beri sınır ötesi ticarette açığı kapatmak açısından düzenleyici

uygulamalarda gözle görülür kazanımlar olmuştur.

Aynı zamanda, düzenleyici uygulamalarda en fazla ilerlemeyi kaydeden 10 ülkenin 9’u

Sahra-altı Afrika’dadır. Sınır ötesi ticaretin hala en zor olduğu bir bölgede, Angola,

Burundi, Etiyopya, Lesoto, Ruanda, Güney Afrika, Sudan, Uganda ve Zambiya tacirlerin

denizaşırı ortaklarıyla ticaret yapmasını kolaylaştırma konusunda önemli adımlar

atmıştır.

Küresel anlamda, geçen 5 yılda bütün bölgelerdeki ticaret kolaylaştırıcı reformların en

yaygın özelliği elektronik beyanın tanıtılması ya da gelişmesi ve gümrük beyanlarının bu

şekilde işlemesiydi. Gümrük idaresini iyileştirme ve liman kurallarının genişletilmesi,

özellikle Sahra-altı Afrika ve Orta Doğu ve Kuzey Afrika’da ikinci ve üçüncü en yaygın

özellik oldu. Risk temelli denetim sisteminin tanıtılması ya da gelişmesi, özellikle Avrupa,

Orta Asya ve Latin Amerika ve Karayipler’de ticareti kolaylaştırmıştır.

TEK PENCEREDE UYGULAMA ÖRNEKLERİ

DB 2014 raporunda tek pencere sistemini kullanmanın, bilgi akışını hızlandırarak ticaret

yapma süresini ve maliyetleri azaltabileceğinden söz edilmektedir. Bugün 73 ülke tek

pencere sistemini farklı uygulamalar yoluyla benimsemiştir. Bu ülkelerde standart bir

konteynerin ihracat ve ithalatı çok daha hızlı yapılmaktadır. Ayrıca ithalatta istenen

belgeler daha azdır (Örneğin, tek pencere sistemini kullanmayan ekonomilerde ortalama

7,8 doküman gerekirken bu sistemi uygulayan ekonomilerde bu sayı ortalama 6,6’dır).

Daha az dokümanla işlemlerin gerçekleştirilebilmesi, bilgi aktarımının bu sistem

sayesinde daha etkili yapıldığının göstergesidir(Grafik 3).


14

Grafik 3: İthalat İşlemlerinde Tek Pencere Sisteminin Etkisi


Tek pencere sistemini uygulamaya koymaktaki motivasyonları ve ilkeleri aynı olmasına

rağmen, Azerbaycan, Kolombiya ve Singapur’daki sistemler arasında büyük farklılıklar

bulunmaktadır. Bu sistemlerin seviyeleri ve gelişmişlikleri ne zaman uygulanmaya

başladığına bağlı olarak oldukça değişkenlik göstermektedir. Söz konusu ülkeler,

emsallerinden örnekler almıştır ve çalıştıkları yerin gelişmişlik seviyesine ve ortam

koşullarına uyum sağlayacak sistemler üretmişlerdir.

Tek pencere sistemini başarılı bir şekilde uygulamak ancak güçlü bir siyasi irade ve

bağlılık içinde gerçekleşebilir. Dahası işleri daha ileri götürebilmek için öncü bir

kuruluşun ve hükümet ile ticaret topluluğu arasında sıkı bir işbirliğinin bulunması

gerekmektedir.

Tek pencere sistemi uzun süreli bağlılık gerektirir.

Singapur’un tek pencere sistemi 20 yıldır kullanılmaktadır ve hala gelişimini

sürdürmektedir. Hala dünyada işletilemeyen tek pencere sistemleri bulunmaktadır. Tek

pencere birçok hareketli noktası bulunan kompleks bir makineye benzetilebilir. Bir

parçanın eksik olması ya da çalışmaması bütün sistemi etkilemektedir. Kolombiya

örneğinde olduğu gibi bazı hükümetler projeye, zaman içerisinde daha çok kurumu

entegre edip daha fazla fonksiyon ekleyerek sistemi daha ileri seviyelere

götürebilmektedirler.


15

Özel sektörle işbirliği gereklidir.

İşletmeler tasarım sürecinden uygulama aşamasına kadar tek pencere sistemine dahil

olmalıdır. Ayrıca işletmelere, geribildirim yapma olanağı verilmelidir. Kolombiya

sorunları belirlemek için memnuniyet anketleri kullanmıştır. Singapur ise devlet ile

kullanıcılar arasında açık, olumlu ilişkileri yürütebilmek için online anketler

düzenlemiştir.

Yasal temel oluşturulmalıdır.

Tek pencere sistemleri gümrük idarelerindeki prosedürlerin değişimini gerektirmektedir

ve birçok kurumun işlemlerini etkilemektedir. Kesin bir değişimi garantiye almak için,

yeni sistemi uygularken temiz ve anlaşılır bir yasal temel oluşturulmuş olmalıdır.

Raporda, Azerbaycan, Kolombiya ve Singapur’un uygulamaya koyduğu tek pencere

sistemleri üzerine bir inceleme yapılmıştır.

SİNGAPUR

Singapur’da 1989 yılında kullanılmaya başlayan tek pencere sistemi olan TradeNet;

hükümet ile Singapur ticaret topluluğu üyeleri arasında ticaret mesajlarının bilgisayar

yoluyla iletilmesine olanak veren bir elektronik veri değişimi sistemi olarak ortaya

çıkmıştır.

1980’lerde yaşanan durgunluk sonrası, Singapur Hükümeti ekonominin güçsüz yönlerini

tespit etmek ve ekonomik rekabeti artırıcı politikalar geliştirmek için özel bir komite

oluşturmuştur. Bu komitenin tavsiyelerinden biri; ticarette bilgi teknolojilerini

kullanmaktır.

Düşünce ve Uygulama Süreci

Singapur hükümeti TradeNet’in kurulumu için; ulusal bir elektronik veri değişimi

sisteminin yürütülmesini denetlemek amacıyla bir izleme komitesi oluşturmuştur. Deniz

taşımacılığı, hava taşımacılığı ve devlet organları için 1’er tane olmak üzere 3 alt komite

oluşturulmuştur. Her alt komite ticaret için gerekli dokümanları belirlemiş ve uluslararası

ticarette kullanılan 20 den fazla formu tek bir online form haline dönüştürmüştür. Bu

form yeni bilgisayar bazlı sistemin temelini oluşturmuştur.


16

Hükümet TradeNet’i yönetebilmek amacıyla özel bir firma kurmuş, bu firma 1988’de

CrimsonLogic ismiyle bilinen Singapur Network Servisi’ne dönüşmüştür. TradeNet’teki

ilk işlem 1 Ocak 1989’da yapılmış, 1989 yılı sonunda TradeNet, Singapur’daki deniz ve

hava taşımacılığının belgeleme işlemlerinin %45’ini yapar duruma gelmiştir.

Karşılaşılan Engeller

Singapur’da yukarıda bahsedilen sistemin kullanılmasında, başlangıçtaki en büyük

güçlük, kullanıcıları elektronik ticaret beyanlarını kullanmaya ikna etmek olmuştur. Bu

nedenle kullanıcıların değişime ayak uydurabilmesi için sisteme aşamalı olarak geçiş

yapılmış; önce kontrole ve gümrük vergisine tabi olmayan mallar için sistem kullanılmaya

başlanmış, kontrole ve gümrük vergisine tabi mallar daha sonra sisteme dahil edilmiştir.

TradeNet 1989’da kullanıma açılmasına rağmen, uyum sağlama çalışmaları sebebiyle

kullanımı 1991’e kadar tercihe bağlı tutulmuştur.

Ayrıca bu yeni elektronik sistem işletmelerin bazı düzenlemeler yapmasını gerektirmiştir.

Bilgisayar altyapısı olmayan şirketler için bu düzenlemeler daha fazla olduğundan,

hükümet bu konuda eğitim ve yardım sağlamıştır. Singapur Gümrüğü kurslar düzenlemiş

ve kamusal terminaller küçük şirketler için tesis edilmiştir. Şirketlerin yeni sisteme

geçişini desteklemek için, TradeNet üzerinden yapılan bir işlemde doküman başına alınan

vergi 6,5$ iken manuel işlemde doküman başına alınan vergi 10$ olarak belirlenmiştir.

Bugün TradeNet’e bir günde 30,000’den fazla beyanname gelmekte ve izinlerin %99’u 10

dakikada verilmektedir.

Sırada Ne Var?

Singapur; 2007’den bu yana ticaret-finans işlemlerini(örneğin, yük sigortası başvuruları

ve faktöring başvuruları için destekleyici belgeler) ve ticari belgeleri(ticari faturalar ve

nakliye senedi de dahil) içeren TradeXchange isimli bir sisteme geçiş yapmaya

çalışmaktadır. Ancak benzer girişimlerde bulunan ekonomilerde olduğu gibi-Güney

Kore’de u-TradeHub, Çin’de Digital Trade& Transportation Network- bu sistem henüz iş

dünyası tarafından tam anlamıyla benimsenememiştir.


17

KOLOMBİYA

Kolombiya dış ticaret için Ventanilla Unica de Comercio Exterior (VUCE) isimli tek

pencere sistemini 2000’lerin başında oluşturmaya başlamıştır. Paydaşlara danışıldıktan,

süreçleri gözden geçirdikten sonra Kolombiya hükümeti bir eylem planı hazırlamış ve dış

ticarete dahil olan kurumları uyumlu hale getirmek için bir iş ekibi kurmuştur. Böylece

2005 yılında kullanılmaya hazır hale gelen tek pencere sistemi oluşturulmuştur.

Özellikler ve Uygulama

Tek pencere sistemi; dış ticaretin içinde olan –bilhassa bakanlıklar, sağlık ve güvenlik

kuruluşları olmak üzere-21 kamu idaresini ve e-imza sertifikaları ve kayıtlı tacirlerin

yasal bilgilerini temin eden 3 özel şirketi birleştirmektedir. Tek pencere; bu kurumların

ithalatçı, ihracatçı, gümrük komisyoncusu ve borsacılarla bağlantısını, kullanıcılara

prosedürleri, onayları, yetkileri ve ithalat ve ihracat yapmak için gerekli diğer belgeleri

talep etme olanağı sunan online bir platform üzerinden yapmaktadır.

Tek pencerenin uygulanması kademeli olarak gerçekleşmiştir. Öncelikle, ithalat tescili

başvuruları ve belli ürünler için ithalat lisanslarını içeren ithalat modülü kullanılmaya

başlanmıştır. Kasım 2006’dan beri bu türdeki başvuruların hepsi elektronik yoldan

gerçekleştirilmektedir. Aynı yıl hükümet ihracat modülünü ihracat yetkililerine

tanıtmıştır. 2008’de üçüncü bileşen olan tek dış ticaret modülü kullanılmaya başlanmıştır

ve kullanıcıları yurtiçi üreticilerle bir araya getirmiştir. 2010 yılında kontrol

kuruluşlarıyla anti-narkotik ajansları arasında eş zamanlı olarak bilgi alış-verişine olanak

tanıyan dördüncü modül uygulamaya konulmuştur.

Onaylama

Hükümet kaynaklarına göre sistem, kurumlara gitme zorunluluğunu ortadan kaldırmış,

kurye servisine bağımlılığı azaltmış ve kağıt üzerine basılı kopya kullanımını azaltmıştır.

Böylece tacirlerin ithalatta yapması gereken 135 prosedür ve doldurması gereken 35

form, 1 adıma indirgenmiştir. Bölgesel işyerlerinden yapılan başvurulara ortalama cevap

süresi yaklaşık 5 güne düşmüştür. Ayrıca, sistem aracılığıyla lisans vermek %30 daha az

zaman almaktadır.


18

Devam Eden İşler

Bütün ilerlemelere rağmen, Kolombiya tek pencere sistemine bütünüyle entegre

olabilmek için çalışmalara devam etmekte ve bazı güçlüklerle karşılaşmaktadır. Tek

pencere sistemine bağlı olan kurumların elektronik ortamda uyguladıkları prosedürler

değişiklik gösterebilmektedir. Örneğin, Kolombiya Ulusal Vergi ve Gümrük Makamı

(DIAN) elektronik olarak tek pencere sistemine bağlıdır ancak ihracat ve ithalat

beyanlarını ayrı bir sistem aracılığıyla almaktadır.

Hükümet bu sorunların farkındadır ve nasıl ticarete dahil olan bütün kurumları istenen

verimlilik düzeyine çıkaracağını araştırmaktadır. 2012 yılında bir kararname ile tek

pencereye bağlı olan kurumların zaman limitleri açıklanmıştır. 2012 yılı ile 2013 yılı

başları arasında bu kararname, Ticaret, Endüstri ve Turizm Bakanlığı’nda ithalat tescil

başvuruları için cevap sürelerini %95’ten fazla azaltmaya yardımcı olmuştur.

AZERBAYCAN

Gümrük hizmetlerini modernleştirmede ve ticaret ortamını geliştirmede önemli bir adım

olan tek pencere sisteminin kurulması Azerbaycan hükümetince uzun süredir üzerinde

durulan bir husustur. Bu amaçla 2008 yılında Azerbaycan başkanı devlet sınırlarını geçen

malların ve taşıtların kontrolü için Devlet Gümrük Komitesi’ne yetki vermiştir.

Uluslararası Uygulamaların İncelenmesi

İlk adım olarak Devlet Gümrük Komitesi sınır kontrol noktalarından geçen malların ve

taşıtların muayene sürecini değerlendirmiştir. Ayrıca tek pencere sisteminin küresel

anlamda iyi uygulamaları üzerine çalışmış ve uluslararası örnekleri ve standartları

araştırmıştır.

Bu kapsamda yaygın 3 farklı tip tek pencere sistemi göz önüne alınmıştır. Tek bir yetkili

merci prensibine dayanan birinci tipte, (Hollanda ve İsveç’in de kullanmakta olduğu

sistem) gümrük otoriteleri, bütün sınır kontrol işlemlerinin uygulanması ve

koordinasyonundan diğer kurumlara karşı sorumludur. İkinci tip, tacirlerden

standartlaştırılmış veri toplayan ve bunları işleyip uluslararası ticarete dahil olan bütün

kurumlara dağıtan tek bir sistemdir (Amerika Birleşik Devletleri bu tip bir sistem

kullanmaktadır). Üçüncü tip, tacirlerin işleme ve onay için yetkili kurumlara tek bir

elektronik beyan sunduğu ve yetkili kurumların kullanıcılara elektronik ortamda onay


19

verdiği bir otomatik sistemdir (Mauritius ve Singapur bu tipte bir tek pencere sistemi

kullanmaktadır). Azerbaycan, belirli sorumlulukları yetkili kurumlardan Gümrük

Komitesi’ne aktarmayı içeren tek yetkili modelini uygulamayı seçmiştir.

Uygulama

Tek pencere sistemine hazırlık amacıyla Gümrük Komitesi yeni sistemi uygulayacak bir

komite belirlemiştir. Hükümet tek pencere sistemine entegre olması için ana mercileri

Gümrük Komitesi, Tarım Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Vergiler Bakanlığı,

Ulaştırma Bakanlığı, Merkez Bankası, Devlet Yol Polisi, Devlet Standardizasyon Komitesi,

Meteoroloji ve Patentler, deniz işleriyle ilgili bir devlet kurumu ve Acil Durumlar

Bakanlığı’na bağlı nükleer ve radyolojik bir ajans olarak belirlemiştir. Gümrük Komitesi

çalışanlarını yeni sistemde karşılaşılan güçlüklere karşı hazırlama zorunluluğu

duymuştur. Buna paralel olarak Hükümet yerel gümrük otoritelerinin personel

kapasitesini güçlendirmiş ve yeni sistemin yazılım ve donanım altyapısını kurmuştur.

Tek pencere sisteminin tanıtılması farklı devlet otoritelerinin merkezi veri tabanlarının

gelişmesine katkı sağlamıştır. Ayrıca bu sistem, sınırı geçen mal ve taşıtların tipleri, ilgili

bakanlıklar arasında elektronik sertifika değişimi, beyan edilmiş mallar hakkında varış

öncesi bilgi ve sınırı geçen taşıtların hakkında ön varış bildirisi hakkında bilgi alınmasına

olanak vermiştir.


20

SINIR ÖTESİ TİCARET KRİTERİNDE TÜRKİYE

Sınır ötesi ticaret kriterinde Türkiye, geçen yıla göre 1 sıra gerileyerek 189 ülke arasında

86. sırada yer almıştır. Doing Business tarafından toplanan verilere göre, Türkiye’de

standart bir eşya konteynerini ihraç etmek için 7 doküman doldurmak gerekmekte,

ihracat 13 günde gerçekleşmekte ve 990$’a mal olmaktadır. Aynı eşya konteynerinin

ithalatında ise 8 doküman gerekmekte, ithalat 14 günde 1235$’a gerçekleşmektedir.

Grafik 4: Türkiye ve Diğer Ülkelerin Sınır Ötesi Ticareti Kolaylaştırma Sıralaması


Tablo 2: Yıllar İtibariyle Türkiye’de Sınır Ötesi Ticaretin Kolaylaştırılması3

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Sıra 85 86

İhracat için gerekli doküman sayısı

8 8 7 7 7 7 7 7 7

İhracat için gereken zaman (gün)

20 20 14 14 13 13 13 13 13

İhracat maliyetleri(dolar)

713 713 865 940 990 990 990 990 990

İthalat için gerekli doküman sayısı

13 13 8 8 8 8 8 8 8

İthalat için gereken zaman (gün)

25 25 15 15 14 14 14 14 14

İthalat maliyetleri(dolar)

935 935 1013 1063 1063 1063 1063 1235 1235

Kaynak: Doing Business Raporları

3 Rapor içindeki tablolarda yer alan yıllar, Doing Business verilerinin derlendiği bir rapor dönemini ifade etmektedir.


21

İthalat ve ihracat yapmak için gerekli doküman, süre ve maliyet konusunda bölgesel ya da

küresel olarak en iyi performansı gösteren ülkelerle yapılan karşılaştırmalar sınır ötesi

ticareti kolaylaştırmada nelerin mümkün olduğunu göstermeye yardımcı olmaktadır.

Bölgesel ortalamalardaki değişiklikler Türkiye’nin nerede iyi durumda olup nerede

geride kaldığını göstermektedir. Türkiye, 24 ülkeden oluşan Doğu Avrupa ve Orta Asya

grubunda yer almaktadır. Bulunduğu ülke grubu ile kıyaslandığında ihracat ve ithalat

süreleri ile maliyetler hususunda Türkiye’nin durumunun gruba göre oldukça iyi olduğu

görülmektedir. Grupta ihracat süresi 25, ithalat süresi 26 gün, konteyner başına ihracat

maliyeti 2.109, ithalat maliyeti 2.339 dolar olup ithalat ve ihracat işlemleri için istenen

belge sayısı Türkiye ile aynıdır.

Türkiye, OECD grubu ile kıyaslandığında ihracat maliyeti hariç tüm hususlarda geride

kalmaktadır. OECD grubunda ihracat süresi 11, ithalat süresi 10 gün, konteyner başına

ihracat maliyeti 1.070, ithalat maliyeti 1.090 dolar, ihracatta ve ithalatta istenen evrak

sayısı 4’tür.

Tablo 3: Ülke Gruplarına Göre Sınır Ötesi Ticaret Göstergeleri ve Türkiye

İhracat için

Gerekli Belge Sayısı

İhracat Süresi (Gün)

İhracat Maliyeti

(Konteyner Başına $)

İthalat için


İthalat Süresi (Gün)

İthalat Maliyeti


Doğu Asya ve Pasifik 6 21 856 7 22 884 Latin Amerika ve Karayipler

6 17 1.283 7 19 1.676

Orta Doğu ve Kuzey Afrika

6 20 1.127 8 24 1.360

Güney Asya 8 33 1.787 10 34 1.968 Sahra-altı Afrika 8 31 2.108 9 38 2.793 OECD Yüksek Gelir Grubu

4 11 1.070 4 10 1.090

Doğu Avrupa ve Orta Asya

7 25 2.109 8 26 2.339

Türkiye 2014 7 13 990 8 14 1.235

Türkiye 2013 7 13 990 7 14 1.235 Kaynak: Doing Business 2014

2013 yılı raporunda Türkiye sıralaması 78 olarak görünse de, 2014 yılı raporundaki yeni

hesaplamalar sonucunda 2013 yılındaki sıralama 85 olarak tespit edilmiştir. Türkiye,

2014 Doing Business sınır ötesi ticaret alanında, bir önceki rapor dönemine göre 1 sıra

gerileyerek 86’ıncı sırada yer almıştır. Sıralamayı etkileyen faktörlere göre Türkiye’de;

http://www.doingbusiness.org/Data/ExploreEconomies/finland/trading-across-borders/

http://www.doingbusiness.org/Data/ExploreEconomies/estonia/trading-across-borders/


22

İhracatta gerekli evrak sayısı 7, ithalatta gerekli evrak sayısı 8

İhracatta geçen süre 13 gün, ithalatta geçen süre 14 gün

Konteyner başına ihracat maliyeti 990 dolar, ithalat maliyeti 1.235 dolardır.

Tablo 4: Ülkelere Göre Sınır Ötesi Ticaret Sıralaması ve Türkiye

Sıralama İhracat için


İhracat Süresi (Gün)

İhracat Maliyeti


İthalat için


İthalat Süresi (Gün)

İthalat Maliyeti


Singapur 1 3 6 460 3 4 440 Hong Kong SAR, Çin

2 3 6 590 3 5 565

Güney Kore 3 3 8 670 3 7 695 B.A.E 4 3 7 655 5 7 615 Malezya 5 4 11 450 4 8 485 İsveç 6 3 9 725 3 6 735 Estonya 7 3 6 765 4 5 795 Danimarka 8 4 6 795 3 5 745 Finlandiya 9 4 9 615 5 7 625 İsrail 10 4 10 620 4 10 565 Türkiye 2014

86 7 13 990 8 14 1.235

Türkiye 2013

85* 7 13 990 7 14 1.235


Tablo 5 : Türkiye’deki İhracat ve İthalat Maliyetlerinin Bileşenleri

Prosedürler Süre (gün) Maliyet ($)

İhracat İthalat İhracat İthalat

Belge hazırlama 6 8 220 280

Gümrük ve teknik kontroller 2 2 200 200

Liman ve terminal işlemleri 3 3 270 355

İç taşımacılık ve işlemleri 2 1 300 400

Toplam 13 14 990 1.235


http://www.doingbusiness.org/Data/ExploreEconomies/hong-kong-china/trading-across-borders/

http://www.doingbusiness.org/Data/ExploreEconomies/hong-kong-china/trading-across-borders/

http://www.doingbusiness.org/Data/ExploreEconomies/korea/trading-across-borders/


http://www.doingbusiness.org/Data/ExploreEconomies/israel/trading-across-borders/


23

Tablo 6:Türkiye’de İstenen İthalat ve İhracat Belgeleri

Belge Türü İhracat İthalat

Konşimento X X

Kargo Bırakma Emri (Cargo Release Order)

- X

Fatura X X

Menşe Şahadetnamesi X X

Beyanname X X

Çeki Listesi X X

Teknik Standartlara Uygunluk Belgesi

X X

Terminal İşlemleri Makbuzları X X

Toplam 7 8


Tablo 7 : Türkiye’de Sınır Ötesi Ticarette Yapılan Reformlar

DB Raporu Reform 2008 Türkiye, BT altyapısını kolaylaştırıp EDI sistemini kurarak, 2500

çalışanı ve 14.000 taciri eğiterek ticareti kolaylaştırmıştır. Bu gelişmeler Gümrüklerin Modernizasyonu Projesi kapsamında

yapılmıştır. 2009 Yok 2010 Yok 2011 Yok 2012 Yok

2013 Yok 2014 Yok



24

III. İŞE BAŞLAMA

Doing Business Raporu’nun İşe Başlama bölümünde bir işe başlamanın tescil öncesi, tescil

ve tescil sonrası olmak üzere üç farklı aşaması incelenmekte ve ülkelerdeki kolaylık

derecelerine göre sıralama yapılmaktadır. İşe başlama kriteri her yıl genellikle en fazla

düzenlemenin yapıldığı ve ülke ekonomilerin bu düzenlemeler sonucunda yarar sağladığı

bölüm olarak belirtilmektedir. İşe başlamayı kolaylaştırıcı düzenlemeler resmen bir işe

başlamayı kolaylaştırdığı gibi tescil edilen firmaların ve bu firmaların ekonomik

performanslarının da yukarıya taşınmasını sağlamaktadır.

İşe başlamanın en kolay olduğu Yeni Zelanda’da yeni bir işe başlamak için yapılması

gereken işlem sayısı sadece bir iken bu işlem sadece yarım gün sürmektedir. Yeni

Zelanda’da işe başlamanın maliyeti kişi başına gelire göre yüzde 1 düzeyindedir ve işe

başlamak için asgari ödenmiş sermaye gerekmemektedir.

2012/2013 Döneminde İşe Başlama Kriterinde Gerçekleştirilen Reformlar

İşe başlamanın kolaylaştırılması için Haziran 2012-Haziran 2013 döneminde 189 ülkede

toplam 51 reform gerçekleştirilirken bu reformların sayısı son 5 yılda 244 olmuştur.

2012/2013 döneminde raporda yer alan ülkelerin çoğu işe başlamanın kolaylaştırılması

anlamında gelişim sağlarken en büyük gelişmeyi Gine-Bissau ve Fildişi Sahilleri

kaydetmiştir. Bölgeler arasında ise en büyük gelişme Sahra-Altı Afrika ülkelerinde

görülmüştür.

2012/2013 döneminde 51 ülke işe başlamayı kolaylaştırırken 13 ülke başlangıç

maliyetlerini ve asgari ödenmiş sermaye miktarını arttırarak işe başlamayı

zorlaştırmıştır. Kolaylaştıran ülkelerden bazıları çevrimiçi tek durak ofis kurarak

girişimcilere prosedürleri tek bir web sitesi üzerinden tamamlama imkânı sağlamıştır.

Örneğin; Fildişi Sahilleri firma kurulumu için kurduğu tek durak ofis ile kurulum sırasında

kurucuların sabıka kaydı yerine yeminli beyan alınmasını sağlarken; Kosta Rika, Portekiz

gibi ülkeler tescilden sonraki işlemleri basitleştirmiştir. Polonya’da ise girişimciler

firmalarını artık Ulusal İşgücü Denetim Kurulu’na tescil ettirmek zorunda değildir.


25

2009-2013 döneminde İşe Başlama Kriterinde Gerçekleştirilen Reformlar

Geçtiğimiz beş yılda Doing Business, 135 ülkede 244 adet tescil reformu kaydetmiştir.

2009’dan bu yana işe başlama ortalama süresi 13 gün azalmıştır. Bölgeler bazında Sahra-

altı Afrika işe başlama ortalama süresini 55 günden 33 güne düşürerek en büyük

gelişmeyi sağlasa da diğer bölgelere göre işe başlama süresi Sahra-altı Afrika’da halen

yüksek seyretmektedir. İşe başlama kolaylığında OECD yüksek gelirli, Avrupa ve Orta

Asya ekonomileri hala ilk sıralarda yer almaktadır.

İşe başlama işlemlerini gözden geçirerek kolaylaştırma reformlarını gerçekleştiren

ülkeler işe başlama kolaylığı sıralamasında da kendilerine daha üst sıralardan yer

bulmaktadırlar. Örneğin Şili, 2010’da getirdiği şirket kurulumu için çevrimiçi kayıt

sistemi, 2011’de çıkardığı şirketlerin geçici ve/ya sürekli çalışma izinlerinin verilmesi

konusunda yerel yönetimlerin yetkilendirilmesi konulu yasa ve 2013’te yürürlüğe

koyduğu girişimcilerin belirli türlerdeki tüzel kişiliklere çevrimiçi olarak ve ücretsiz tescil

edilmesi reformlarıyla Santiago’da işe başlama süresi 2009’daki 27 gün seviyesinden

2013’teki 5,5 gün düzeyine düşmüştür.

Ermenistan, Azerbaycan, Bulgaristan, Kolombiya, Ürdün, Litvanya, Makedonya, Moldova,

Mozambik, Peru, Portekiz, Slovakya ve Ukrayna yaptıkları düzenlemelerle işe başlamayı

kolaylaştıran diğer ülkeler olmuştur.

2009’dan bu yana işe başlamanın zamansal ve parasal maliyeti dünya genelinde düşüş

göstermiştir. Tescil işlemlerinin basitleştirilmesi en yaygın olarak görülen reform

olmuştur.

Son 5 yılda tüm ekonomiler tescil ücretlerini ya düşürmüş ya da yürürlükten kaldırmıştır.

Benin ve Güney Afrika noter ücretlerini önemli bir ölçüde azaltırken İspanya küçük ve

orta büyüklükteki işletmeleri bazı vergilerden muaf tutmuştur. Lesotho, Moğolistan ve

Uruguay noter işlemlerini ortadan kaldırarak, Romanya ve Bhutan ise güvenlik izni

sertifikası temin etme işlemini kolaylaştırarak işe başlamayı kolaylaştıran ülkelerden

olmuşlardır.


26

İŞE BAŞLAMA KRİTERİNDE TÜRKİYE

Doing Business 2014 Raporunda Türkiye “İşe Başlama Kolaylığı Endeksi”nde bir önceki

rapor dönemine göre 20 sıra gerileyerek 93’üncü sırada yer almıştır.

Tablo 8: Yıllar İtibariyle Türkiye’de İşe Başlama Kolaylığı

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Sıra 63 61 73 93

Prosedürler (Adet) 6 6 6 6 6 6 6 6 6

Süre (Gün) 6 6 6 6 6 6 6 6 6

Maliyet (Kişi Başına Gelire Göre %)

27,4 26,5 20,7 14,9 14,2 17,2 11,2 10,5 12,7

Asgari Ödenmiş Sermaye (Kişi Başına Gelire göre %)

20,9 18,7 16,2 10,9 9,5 9,9 8,7 7,2 13,2


Türkiye’de bir iş yerinin açılması için altı işlemden geçilmesi gerekmekte ve bu işlemlerin

yapılması 6 gün sürmektedir. 2004 yılında yapılması gereken işlem sayısının 13 olduğu

ve bu işlemlerin gerçekleştirilmesi için toplam 38 gün gerektiği göz önünde tutulduğunda,

işe başlama prosedürlerinin kolaylaştırıldığı, sürecin azaltıldığı ve bu alanda iyi bir

performans sergilendiği gözlenmektedir. Ancak yeni Türk Ticaret kanunu ile işe

başlamada sermaye miktarının artırılması ile bu alanda maliyetler yükselmiş, bu nedenle

Türkiye son raporda işe balama kriterinde 20 sıra birden gerilemiştir.

Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere 2014 Doing Business Raporu’nda Türkiye’de işe

başlama işlemlerinin maliyeti, kişi başına düşen milli gelirin yüzde 12,7’sine tekabül

etmektedir (2004 DB raporunda bu oran % 36,8’e, 2006’da % 27,4’e, 2013’te % 10,5’e

eşittir).

İşe başlamak için gereken asgari ödenmiş sermaye miktarı ise kişi başına gelirin yüzde

13,2’sine eşittir. 2004 yılında kişi başına düşen milli gelirin yüzde 31,6’sına denk gelirken,

2013 yılında bu oranın % 7,2’ye kadar gerilediği görülmektedir (Rapora göre, Türkiye

kuruluş sözleşmesi ve diğer belgeler için noter ücretlerinde indirime giderek 2012 yılında

işe başlama sürecinde maliyetleri düşürmüştür).


27

Tablo 9: Ülke Gruplarına Göre İşe Başlama Sıralaması ve Türkiye

İşlem Sayısı

Süre (Gün)

Maliyet (Kişi Başına Gelir %)

Ödenmiş Sermaye (Kişi Başına Gelir %)

Doğu Asya & Pasifik 7 37,8 29,8 293,3

Latin Amerika ve Karayipler

9 36,1 33 3,6

Orta Doğu ve Kuzey Afrika 8 19,8 28,9 45,4

Güney Asya 7 16,2 19,8 15,8

Sahraaltı Afrika 8 29,7 67,4 125,7

OECD Yüksek Gelir Grubu 5 11,1 3,6 10,4

Doğu Avrupa ve Orta Asya 5 12,8 6,7 3,5

Türkiye 2014 6 6 12,7 13,2

Türkiye 2013 6 6 10,5 7,2


Türkiye, 24 ülkeden oluşan Doğu Avrupa ve Orta Asya grubunda yer almaktadır ve

bulunduğu ülke grubu ile kıyaslandığında işe başlama süresi hususunda daha avantajlıdır.

Grupta işe başlama süresi 12,8 gün iken Türkiye’deki işe başlama süresi 6 gündür. Ancak

ödenmiş sermaye ve işe başlama maliyeti konularında Türkiye, bulunduğu grubun

gerisinde yer almaktadır. Grupta ödenmiş sermaye ortalama olarak kişi başına gelirin

yüzde 3,5’i kadarken Türkiye’de yüzde 13,2’si; işe başlamanın maliyeti ise grupta

ortalama kişi başına gelirin yüzde 6,7’si iken Türkiye de % 12,7’si kadardır.

Doğu Avrupa ve Orta Asya grubundaki ülkeler sıralandığında, Türkiye 23’üncü sıraya

gerilemiştir. 2013 DB Raporu’na göre 16. Sırada yer alan ve Tacikistan, Hırvatistan,

Özbekistan, Moldova, Rusya, Letonya, Kosova ve Bosna Hersek gibi ülkeleri geride bırakan

Türkiye 2014 DB Raporu’na göre sadece Kosova, San Marino ve Bosna Hersek’i geride

bırakabilmiştir.

Türkiye, OECD yüksek gelir grubu ile kıyaslandığında tek avantajlı olduğu nokta işe

başlamak için gerekli süredir. OECD ülkelerinde işe başlamak için gerekli süre 11,1 gün

iken, Türkiye’de bu süre 6 gündür. Diğer tüm hususlarda Türkiye, OECD grubunun

gerisindedir. OECD grubunda işe başlamak için gerekli işlem sayısı 5 iken Türkiye’de 6;

OECD grubunda işe başlamanın maliyeti yüzde 6,7 iken Türkiye’de % 12,7; OECD

grubunda işe başlamak için gerekli ödenmiş sermaye % 3,5 iken Türkiye’de % 13,2’dir.

http://www.doingbusiness.org/Data/ExploreEconomies/finland/trading-across-borders/



28

Tablo 10: Ülkelere Göre İşe Başlama Sıralaması ve Türkiye

Sıralama İşlem Sayısı

Süre (Gün)

Maliyet (Kişi Başına Gelir

%)

Ödenmiş Sermaye (Kişi Başına Gelir %)

Avustralya 4 3 2,5 0,7 0

Singapur 3 3 2,5 0,6 0

Polonya 116 4 30 14,3 12,6

Gürcistan 8 2 2 3,5 0

Endonezya 175 10 48 20,5 38,5

Hindistan 179 12 27 47,3 124,4

Güney Afrika

64 5 19 0,3 0

Hong Kong 5 3 2,5 0,8 0

Makedonya 7 2 2 1,9 0

Güney Kore 34 5 5,5 14,6 0

Azerbaycan 10 3 7 1 0

Türkiye 2014 93 6 6 12,7 13,2

Türkiye 2013 72 6 6 10,5 7,2


Tablo 11: Türkiye’deki İşe Başlamak için Gerekli İşlem Sayısının Bileşenleri

Prosedür Süre (gün) Maliyet 1 Şirket yöneticilerinin imza sirkülerinin ve ticari

defterlerinin notere sunulması 1 Evrak ve noter

hizmet maliyeti birlikte 780 TL

2 Rekabet Kuruluna sermayenin belirli bir yüzdesinin teminat olarak verilmesi

1 Sermayenin %0,04’ü

3 Başlangıç sermayesinin bir bankaya teminat olarak verilerek ödenmiş sermaye belgesinin alınması

1 Yok

4 Şirket bildirim mektubu ve taahhütnamenin dosyalanması ve ticaret odasına kayıt

2 Toplam 1227 TL

5 Resmi defterlerin noterce onaylanması 1 (bir önceki işlemle aynı

gün)

332,4 TL (6 kitap)

6 Ticaret odasının kayıt bildirimini müteakip vergi dairesi işlemlerine başlama

1 YOK


Tablo 12: Türkiye’de “İşe Başlama” Alanında Yapılan Reformlar

DB Raporu

Reform

2008 Yok

2009 Yok

2010 Yok

2011 Yok

2012 Sözleşme ve diğer belgelere ilişkin noter ücretleri azaltılarak işe başlama maliyeti düşürüldü

2013 Yok

2014 Asgari ödenmiş sermaye miktarı arttırıldı


http://www.doingbusiness.org/Data/ExploreEconomies/australia/starting-a-business/

http://www.doingbusiness.org/Data/ExploreEconomies/singapore/starting-a-business/

http://www.doingbusiness.org/Data/ExploreEconomies/macedonia-fyr/starting-a-business/

http://www.doingbusiness.org/Data/ExploreEconomies/belarus/starting-a-business/


29

IV. DİĞER DB KRİTERLERİNDE TÜRKİYE

Yatırımcıların Korunması Kriterinde Türkiye

“Doing Business”, şirket malvarlığının kişisel menfaat için yöneticiler tarafından kötüye

kullanılmasına karşı, küçük hissedarlarının haklarının korunmasının etki derecesini

ölçmektedir. Göstergeler, ilgili tarafların işlemlerinin şeffaflığı (Bilgilendirme Kapsamı

Endeksi), İş yönetiminde sorumluluk (Yönetici Sorumluluğu Kapsamı Endeksi) ve

hissedarların memur ve yöneticilerin vazifeyi suiistimallerine karşı dava açabilme

imkânları (Hissedar Davalarının Kolaylığı Endeksi) olmak üzere yatırımcıların

korunmasının 3 boyutu üzerinde ölçüm yapmaktadır. Söz konusu göstergeler azınlıktaki

yatırımcıların korunmasını tüm yönleriyle ölçemese de bu alanda iyi bir sırada yer almak

ilgili ülkenin mevzuatının güçlü bir yatırımcı koruma sistemi sunduğunu göstermektedir.

Yatırımcıların korunması kriterinde Türkiye bir önceki rapor dönemine göre 33 sıra

birden yükselerek 34’üncü sırada yer almıştır. Doing Business raporunda bu önemli

ilerlemenin Türk Ticaret Kanunu vasıtası ile yatırımcıların korunmasını güçlendiren

düzenlemelerden kaynaklandığı belirtilmektedir.

Bu düzenlemelerle, ilgili tarafların işlemlerinde hile/kötüye kullanma var ise sorumluluğu

olan yöneticilerin elde ettikleri karları geri vermesi zorunlu hale getirilmiştir. Ayrıca pay

sahiplerine, zarara yol açtığı iddia olunan menfaat çatışmasını araştırmak üzere bir

denetçi atanmasını talep etme hakkı verilmiştir. Rapora göre Yeni Ticaret Kanunu’nda yer

alan bu düzenlemeler ile birlikte Türkiye’de yatırımcıların korunması güçlenmiştir.

Bu hususta Türk Ticaret Kanunu’nun, “Denetçi, özel denetçi, riskin erken saptanması ve

yönetimi komitesi; bağlı şirketin, hâkim şirketle veya diğer bağlı bir şirketle ilişkilerinde

hilenin veya dolanın varlığını belirtir şekilde görüş bildirmişse, bağlı şirketin her pay sahibi,

bu konunun açıklığa kavuşturulması amacıyla, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye

ticaret mahkemesinden özel denetçi atanmasını isteyebilir” hükmünü içeren 207’nci

maddesi ile “Haksız Alınan Kâr Paylarının Geri Verilmesi” başlıklı 611’nci maddesinin

anılan reformların kaynağı olduğu değerlendirilmektedir.


30

Tablo 13 : Yıllar İtibariyle Türkiye’de Yatırımcıların Korunması

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Sıralama 67 34

Bilgilendirme Kapsamı Endeksi (0-10)

8 8 8 9 9 9 9 9 9

Yönetici Sorumluluğunun Kapsamı Endeksi (0-10)

4 4 4 4 4 4 4 4 5

Hissedar Davalarındaki Kolaylık Endeksi(0-10)

4 4 4 4 4 4 4 4 5

Yatırımcıların Korunmasının Gücü Endeksi (0-10)

5,3 5,3 5,3 5,7 5,7 5,7 5,7 5,7 6,3


Tablo 14: DB 2014 Yatırımcıların Korunması Kriterinde Türkiye

Tü

rkiy

e D

B2

01

3

Tü

rkiy

e

Aze

rba

yca

n

Bu

lga

rist

an

Gü

rcis

tan

Ro

ma

ny

a

Ru

sya

Uk

ray

na

Sıralama 67 34 22 52 16 52 115 128

Bilgilendirme Kapsamı endeksi (0-10) 9 9 7 10 9 9 6 5

Yönetici Sorumluluğunun Kapsamı Endeksi (0-10)

4 5 5 2 6 5 2 2

Hissedar Davalarındaki Kolaylık Endeksi(0-10) 4 5 8 6 6 4 6 6

Yatırımcıların Korunmasının Gücü Endeksi (0-10) 5,7 6,3 6,7 6,0 7,0 6,0 4,7 4,3

Kaynak: www.doingbusiness.org

Tablo15: Türkiye’de “Yatırımcıların Korunması” Alanında Yapılan Reformlar

DB Raporu

Reform

2009 Türkiye, onay öncesi bir adım olarak ilgili taraflar arasındaki işlemleri değerlendirmek üzere bağımsız bir organ (denetçi) öngörerek yatırımcıların korunmasını güçlendirdi.

2010 Yok

2011 Yok

2012 Yok

2013 Yok

2014 İlgili tarafların işlemlerinde hile/kötüye kullanma var ise sorumluluğu olan yöneticilerin elde ettikleri karları geri vermesi zorunlu hale getirilmiştir. Ayrıca pay sahiplerine, zarara yol açtığı iddia olunan menfaat çatışmasını araştırmak üzere bir denetçi atanmasını talep etme hakkı verilmiştir


http://www.doingbusiness.org/


31

İnşaat İzinlerinin Alınması Kriterinde Türkiye

İnşaat izinlerinin alınması kriterinde Türkiye 2014 DB Raporu’nda (Haziran 2012-

Haziran 2013 dönemi) bir önceki döneme göre bir sıra gerileyerek 148. sırada yer

almıştır. Rapora göre, Türkiye’de inşaat izni alınması için 20 farklı işlemden geçilmesi ve

bu işlemlerin tamamlanması için toplam 164 gün gerekmektedir. Türkiye’de inşaat

izninin alınması maliyeti kişi başına düşen milli gelirin yüzde 142,5’sine tekabül

etmektedir. Türkiye inşaat izni alınması için gereken işlem sayısında Doğu Avrupa ve Orta

Asya (18 gün) ve OECD (13 gün) gruplarının gerisinde kalmıştır. İnşaat izinlerinin

alınması DB kriterleri içinde Türkiye’nin en geride kaldığı alandır.

Tablo 16: Yıllar İtibariyle Türkiye’de İnşaat İzinlerinin Alınması Kolaylığı

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Sıra 153 155 147 148

Prosedürler (Adet) 24 24 24 24 24 24 20 20

Süre (Gün) 189 189 189 189 189 189 182 164


385,8 357 240,6 211,2 223,5 198 152 142,5


Tablo 17: DB 2014 İnşaat İzinlerinin Alınması Kriterinde Türkiye

Tü

rkiy

e D

B2

01

3

Tü

rkiy

e

Aze

rba

yca

n

Bu

lga

rist

an

Gü

rcis

tan

Ro

ma

ny

a

Ru

sya

Ho

ng

Ko

ng

Sıralama 147 148 180 118 2 136 178

1


Süre (Gün) 182 164 212 104 97 287 297 71


152,3

142,5

282,3

222,9

46,7

71,2

89 15,4




32

Elektrik Temini Kriterinde Türkiye

Elektrik Temini Endeksi’nde Türkiye, bir önceki rapor dönemine göre 18 sıra düşerek

49’uncu sırada yer almıştır. Türkiye’de elektrik temini için toplam 6 işlem gerekmekte ve

bu işlemlerin tamamlanması altı gün sürmektedir. Öte yandan Türkiye’de elektrik temini

işlemlerinin maliyeti kişi başına düşen milli gelirin yüzde 475,3’üne tekabül etmektedir.

Tablo 18 : Yıllar İtibariyle Türkiye’de Elektrik Temini Kriteri

2010 2011 2012 2013 2014

Sıra 67 49

Prosedürler (Adet) 5 5 5 5 4

Süre (Gün) 70 70 70 70 70


688,9 714 624,4 517,9 475,3


Tablo 19: DB 2014 Elektrik Temini Kriterinde Türkiye

Tü

rkiy

e D

B2

01

3

Tü

rkiy

e

Aze

rba

yca

n

Bu

lga

rist

an

İzla

nd

a

Su

ud

i A

rab

ista

n

Ka

tar

Ira

k

Sıralama 67 49 181 135 1 15 27 39


Süre (Gün) 70 70 241 130 22 61 90 47


517,9 475,3 570,8 320 14,4 31,1 4 238,1




33

Tapu Siciline Kayıt Kriterinde Türkiye

Tapu Siciline Kayıt Endeksi’nde Türkiye, bir önceki rapor dönemine göre 8 sıra düşerek

50’inci sırada yer almıştır. Türkiye’de bir mülkün tescil edilmesi için toplam 6 işlem

gerekmekte ve bu işlemlerin tamamlanması altı gün sürmektedir. Öte yandan Türkiye’de

tapu siciline kayıt işlemlerinin maliyeti mülk değerinin yüzde 4’üne tekabül etmektedir.

Tablo 20: Yıllar İtibariyle Türkiye’de Tapu Siciline Kayıt Kolaylığı

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Sıra 39 44 42 50


Süre (Gün) 6 6 6 6 6 6 6 6

Maliyet (Mülkiyetin Değerine Göre %)

3,1 3,1 3 3 3 3,3 3,3 4


Tablo 21: DB 2014 Tapu Siciline Kayıt Kriterinde Türkiye

Tü

rkiy

e D

B2

01

3

Tü

rkiy

e

Aze

rba

yca

n

Bu

lga

rist

an

Gü

rcis

tan

Ro

ma

ny

a

Ru

sya

Uk

ray

na

Sıralama 42 50 13 62 1 70 17 97


Süre (Gün) 6 6 11 14 2 20 22 45

Maliyet (Mülk Değerine Göre %)

3,3 4 0,5 2,9 0 1,6 0,1 1,9




34

Kredi Temini Kriterinde Türkiye

Kredi Temini Endeksi’nde Türkiye, bir önceki rapor dönemine göre 4 sıra düşerek 86’ıncı

sırada yer almıştır. Türkiye yasal hakların gücü endeksinde 4 puana sahipken kredi bilgisi

derinliği endeksinde ise 5 puandadır. Öte yandan Türkiye’de kredi temininde resmi sicil

kapsamı yetişkin nüfusun yüzde 27’sine tekabül etmektedir.

Tablo 22: Yıllar İtibariyle Türkiye’de Kredi Temini

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Sıra 82 86

Yasal Hakların Gücü Endeksi (0-10)

4 4 4 4 4 4 4 4

Kredi Bilgisi Derinliği Endeksi (0-6)

5 5 5 5 5 5 5 5

Resmi Sicil Kapsamı (Yetişkin Nüfusa Göre %)

6,7 10,3 12,7 15,9 18,3 23,8 23,5 27

Özel Büro Kapsamı (Yetişkin Nüfusa Göre %)

27,6 27 26,3 42,9 42,2 60,5 63 71,7


Tablo 23: DB 2014 Kredi Temini Kriterinde Türkiye

Tü

rkiy

e D

B2

01

3

Tü

rkiy

e

Ma

lezy

a

Gü

rcis

tan

Po

lon

ya

Sin

ga

pu

r

Mıs

ır

Bre

zily

a

Sıralama 82 86 1 3 3 3 86 109

Yasal Hakların Gücü Endeksi (0-10)

4 4 10 9 9 10 3 3

Kredi Bilgisi Derinliği Endeksi (0-6)

5 5 6 6 6 5 6 5

Resmi Sicil Kapsamı (Yetişkin Nüfusa Göre %)

23,5 27 52,9 0 0 0 5,3 50,4




35

Vergi Ödeme Kriterinde Türkiye

Doing Business, orta ölçekli bir firmanın bir yıl içinde ödemekle yükümlü olduğu vergiler

ile zorunlu prim ödemelerini kaydetmekte ve vergi ödemenin yarattığı idari yükü

ölçmektedir. Bunu yaparken; seçilen bir firma için bir yıl içindeki vergi ödeme sayısı, vergi

ödemede harcanılan zaman ve toplam vergi oranı olmak üzere 3 temel gösterge

kullanılmaktadır.

Vergi ödeme kriterinde Türkiye bir önceki rapor dönemine göre 3 sıra ilerleyerek 71’inci

sıraya yükselmiştir. Rapora göre Türkiye’de bir firma yılda 11 defa vergi ödemekte, bunun

için 226 saat zaman harcanmakta ve toplam vergi (vergiler, primler ve diğer) oranı % 40,2

olmaktadır.

Tablo 24 : Yıllar İtibariyle Türkiye’de Vergi Ödeme

2010 2011 2012 2013 2014

Sıra - - - 74 71

Ödemeler (sayı) 11 11 11 11 11

Süre (saat) 223 226 226 226 226

Gelir Vergisi(%) - - - 18,1 18,1

İşgücü vergi ve primleri (%) - - - 18,8 18,8

Diğer vergiler(%) - - - 3,1 3,2

Toplam Vergi Oranı(% kar) 43,3 43,3 40,0 40,0 40,2


Tablo 25: DB 2014 Vergi Ödeme Kriterinde Türkiye

Tü

rkiy

e D

B2

01

3

Tü

rkiy

e

Hin

dis

tan

Bu

lga

rist

an

Gü

rcis

tan

Ro

ma

ny

a

Ru

sya

Uk

ray

na

Sıralama 74 71 158 81 29 134 56 164

Ödemeler (sayı) 11 11 33 13 5 39 7 28

Süre (saat) 226 226 243 454 280 200 177 390

Toplam Vergi Oranı(% kar) 40,0 40,2 62,8 27,7 16,4 42,9 50,7 54,9




36

Sözleşmelerin Uygulanması Kriterinde Türkiye

Sözleşmelerin uygulanması kriteri ile Doing Business, 2 yerli işletme arasındaki bir ticari

dava sonuçlanana kadar geçen süre, katlanılan maliyet ve izlenen prosedürleri

ölçmektedir.

Sözleşmelerin uygulanması kriterinde Türkiye bir önceki rapor dönemindeki sıralamasını

koruyarak 38’inci olmuştur. Rapora göre Türkiye’de sözleşmelerin uygulanması

(uyuşmazlıkların çözümü) 420 gün sürmekte, bunun için katlanılan maliyet uyuşmazlık

konusunun % 24,9’una denk gelmekte ve 36 prosedür izlenmektedir.

Tablo 26 : Yıllar İtibariyle Türkiye’de Sözleşmelerin Uygulanması

2010 2011 2012 2013 2014

Sıra 38 38

Süre (Gün) 420 420 420 420 420

Maliyet (sözleşme değerinin %'si) 27,3 27,9 27,9 24,9 24,9

Prosedür Sayısı 36 36 36 36 36 Kaynak: Doing Business Raporları

Tablo 27: DB 2014 Sözleşmelerin Uygulanması Kriterinde Türkiye

Tü

rkiy

e

Av

ust

ury

a

Bu

lga

rist

an

Gü

rcis

tan

Ro

ma

ny

a

Ru

sya

Uk

ray

na

Sıralama 38 6 79 33 53 10 45

Süre (Gün) 420 397 564 285 512 270 378

Maliyet (sözleşme değerinin %'si) 24,9 18 23,8 29,9 28,9 13,4 43,8

Prosedür Sayısı 36 25 38 33 32 36 30




37

İflasın Çözümü (Tasfiye Süreci) Kriterinde Türkiye

DB çalışması iflasın çözümü kriterinde, iç varlıklara ilişkin tasfiye süresi, işlemlerin

maliyetini ve sonucu değerlendirilmektedir. Bu kriterde Türkiye, bir önceki rapor

dönemine göre 4 sıra gerileyerek 130’uncu sırada yer almıştır. İflasın çözümü DB

kriterleri içinde Türkiye’nin en geride kaldığı 2’nci alandır.

Tablo 28 : Yıllar İtibariyle Türkiye’de İflasın Çözümü

2011 2012 2013 2014

Sıra 126 130

Zaman (Yıl) 3,3 3,3 3,3 3,3

Maliyet (%) 15 15 15 15

Geri Kazanım Oranı (dolar/cent) 21,1 22,3 23,6 22,3


Tablo 29 : DB 2014 İflasın Çözümü Kriterinde Türkiye

Tü

rkiy

e D

B2

01

3

Tü

rkiy

e

Hin

dis

tan

Bu

lga

rist

an

Gü

rcis

tan

Ro

ma

ny

a

Ru

sya

Uk

ray

na

Sıralama 126 130 121 92 88 99 55 162

Zaman (Yıl) 3,3 3,3 4,3 3,3 2,0 3,3 2,0 2,9

Maliyet (%) 15 15 9 9 10 11 9 42

Geri Kazanım Oranı (dolar/cent) 23,6 22,3 25,6 32,6 33,6 30 42,8 8,2




38

DB Kriterlerinde Türkiye/Genel Görünüm

Tablo 30: 2013 ve 2014 Doing Bussiness Göstergelerine Göre Türkiye

DB 2013 DB 2014 Değişim

İşe Başlama 73 93 -20

İnşaat İzinlerinin Alınması 147 148 -1

Elektrik Temini 67 49 18

Tapu Siciline Kayıt 42 50 -8

Kredi Temini 82 86 -4

Yatırımcıların Korunması 67 34 33

Vergilerin Ödenmesi 74 71 3

Sınır Ötesi Ticaret 85 86 -1

Sözleşmelerin Uygulanması 38 38 -

İflasın Çözümü 126 130 -4

Genel Sıralama 72 69 3 Kaynak: www.doingbusiness.org

Tablo 30’da görüldüğü gibi DB 2014’te Türkiye genel sıralamada bir önceki yıla göre 3

sıra ilerleyerek 69’uncu olmuştur. Bu rapor döneminde Türkiye 3 kriterde ilerleme

kaydederken, 6 kriterde gerilemiş, 1 kriterde ise sırasını korumuştur. En çok ilerleme

sağlanan alan “Yatırımcıların Korunması” olurken, en çok gerilemeyle karşılaşılan alan

“İşe Başlama” konusunda olmuştur.

Doing Business raporlarındaki sıralamalara bakıldığında, ön sıralara yükselebilmek için

bir ülkede yapılan reformlar kadar diğerlerinin durumunun da belirleyici olduğu

anlaşılmaktadır. Bu anlamda DB raporları iş yapabilmenin ve ticaretin kolaylaştırılması

hususunda dünyadaki gelişmeleri ve süregelen sürekli rekabetin gözlemlenmesini

sağlamaktadır.

http://www.doingbusiness.org/Rankings?sortcolumn=9&sortorder=asc&regionID=0&incomeID=0&tercile=&ajax=1










DOING BUSINESS 2014 - risk.gtb.gov.trrisk.gtb.gov.tr/data/52a830df487c8edc3cda80e0/DOING BUSINESS...

Documents

Transcript of DOING BUSINESS 2014 - risk.gtb.gov.trrisk.gtb.gov.tr/data/52a830df487c8edc3cda80e0/DOING BUSINESS...