a, si»

IsAGOGE 1Brevis & succirt&a in universam

PhilosophiataL»^dsieheyt* Amplissimib Faculty Philoss

in Academia Aboensi,Adornata , Cs examini-publico sahmijjskV-’-,' V- ;•' .si ■/ - i - ; ■M. LAsiFiENtid

T A-M M : EL I N»Respondente;

te ERICO B RUMEAd diem 4 Maji*' Anni 1695.In Auditorio superiori

horis ab 8. conivetis.

Irsipr. apud Joh.Laurentii Wallium,Reg. Univ. Typcgr,

li': ..C- ‘•■ V &

"i* 1 .« [,|' r A -I ii

J /. N. J. a:./nPOAIAAFMATA

DE PHILOsOPHIAjilNri.G EN'ERE,/• , ■. §* L V . s s I

daturietauyiistKsiv Philolo-phiae Ectypae, in

; ah(Irati i) habitualiter(s Jecundum esseti-

. iiam absolutatn cor»-si ct'i ’ ,r- t .r r-.^siderat# n ad in-dolem facultatis ' animae nostrae intelle-ctivae Ae&irpwue progrediemur, initiumfacientes o si qvaestione an si. ? Intelle-ctus enim! hoster; consideratus tum ra-tione objecti, tum Jratione' modi' agendi5cum sit agens naturale.',, liberum , in-determinatum, a potentia ad actum ten-

V i . , ««sii >;• i.Vi. *ni ■* r it; 1;/A . /*>• s t ;

2*

- $. IL ; s- ■. r "'-i*•. - ;- * ./.;. -s *' '’s y s s* ** 'syst ’ .' ■’ 'VeramPhilosophiae existehtiam turrixcija 73 av tum kaj* ™ mov rationes (se*.-qvenresprobant: (a ) Appetitus homi-his sciendi, tam innatus 'qvamelicitusy.priorem explicat Aristorcte^ssiis.verbisj'-Vi;.»,);, . Aw./nsaijee «.vB-pu-mi 7 2 .aisvcu, cpewleu, vczu

R •’« *in sc **• '

turaliter 'cognoscibilia tam qvoad attri-buta mtlonalia, quam realia . Ex hlscesive principiis sive caulis olim pronataest Phiiosophia/hodieqve magis magis-'qve apud populos’ cultiores: ab ingeniis'

visitis ’excolit & condignis • illuiliratur systematibus. ‘osal,■ :.V ;;; * §. lll. sddi>lol

Qvastio w 77 quid su? Nt exactiusintelligatur, definitionem PhilosophiaereqVirit qvam talem exhibemus: Phi*iosophia Jest' habitus intellectualis aggregatus,circa s.cognostihile ; naturale"liberale, primo oc-.stipatus} , adx/tmmm hujus '■*vitee ■ bonumhomini acquirendum. Hujus obiter ob-servabimus definitionem nominalem’,seu orosscvnKosiav , & urealem; seu v&t*.ysaetnhopactv, % • 1 • \J rtiaril;

$• IV- ■ . ij Definitumtria respicit i. m/topsctyqvam 1 quilibet 1qvi plane' rudis ( graeca-rum literarum\non}est/ ihtelligity. com%ponitur enim Philosophia a duabus vo»cibus gnecis’, tyhia, amor, & caepia sapi-entia, \ vique vocis i & : denominationis.

nihil aliud est qvam rys& qvi illam exercet. compactum t(s consignificati-Pim kic&Qthoyxfluv ;judicio reservamus.11. dp.ocvp.laVy qvae indicat yocem Phsilosophiae inrelligii msoazZs i. striae,pro Metaphysicae ««7’ a,v%yo(io,

5is, qvod conveniens effo

patet xper- remotionem: reducatur Philo*sophia ad: certam ; Categoriam & erit vel 1suhsmtia vei Accidens, i 'substantia non po- J .rest esse, 'qvia Philosophiae propnum_.est ; inhaerere ,• inesse;i inexistere & intellectuihumano,-tamquam ?/;übjetto inhasionis ,

• quo, 'seti • informationis?perfectionem ad-„dere i accidentalem ,'I Erit , igitur.Accideris',vel primarium vel darium pnon' hoc»

/primarium, . si ■ illud aut s ahfinitimi»: aut rejpeßivum aut mixtum non ■rejpetti-«*» vel mixtum, quia nec terminum nec{objectum extrinlecum proprie respi-cit; Ergo absilutim, ideae# vel quantitas■vel■■qualitas • sed qvantitas minime,' nonenim e materia provenit, nec subjectumexrensum vel quantum denominat; su-perest igitur ut sit Qualitas, non tamenpotentia naturalis , nec patibilis qualitas ,5 sedhabitus, potentia.' naturali: superadditus ,ut eandem in operando persiciat, ■&

. subjecto suq inhaesive inhaereat_,. :r : -- v- . -V

' J. VI. ,•’ ;:sm immsuui etiam observatum fuit in

6definitione, Philolophiam effo habitumc silum;collesitium seu aggregatum,■ quiaentia plura completa 4 quae per conjun-ctionem v tantum extraessentialern. adindivisumaliqsio.d. conitituendum con-currunt, non faciunt.urium per 'irijdse.B secundum ejsenitmi ~ complexam p sed peraccideris, cantu , secundum uniformem sini*plkemqti.e 'veritatem 5 Nec totum' recte-»vocatur, Ph ilosophiasnisi‘udi 'tva.Koyiacv,st partes hujus totius Idispositive & a-najogice. t tantum, non - proprie;par tes,(unt-i. . .v‘ y

'

$* Vil.t Disserentia dessirnitur s. ah objecto, quodest cognostihile naturale{ liberale , . tam ;con-templabile quam agibile; excedit ergoobjectum Philosophiae theologia, duraiupernaturalia rimatur ; sicut, infra il-lud •, deprimuntur ; artes Mechanicae ' st,illiberales, quae ad dKffr,» Philosophiaegicendere non valent. Addita fuit par-ticula primo propter superiores faculta-tes , Jurisprudentiam & Medicinam»nara bae quoque intellectura &*volun-

7persiciunt ffrseßhnt Mbentkia sj*

accidentali , sed•;non prim4, insime.' enimPhilosophiae Toriginaliter, fundamentaliter(sradie diter i adeo ut i übi desinat Phyl-eus* ibi incipiat Medicus, übi ‘•PJiiloso-phus Practicusjibi Ictus, j' i..sA sine insio genere ultimi.?> quod~eii praesentis vitae ;quamtmiserii mortales . vivimus suni*mum bonum, seu perfectio hominis ac-cidentaria,, tolleris ab intellectu obtene-brato dymav, a jvoluntate r pervsrse 4~raPiecv. ? j?b! Vuss? '?U'up nixhiyi \

§. vm.Causa efficiens Philosophiae tam inven-

tae quam acquirendae principalis &prima-ria est DEUs parer! lussiinuiri j a quo tw-sn dome , ssdj ttuv dwsysjece qui& adhuc post bniverlalemihumani ge*neris humilima cordis veneiratione invocatus, in nobis gratiqse.bpe*!ratur, & imaginis divinae reliquias pa-terne ■sovet ac consortat; '».Causa siam-dari* vel minus principales , sunt duplicisdisserenti - quaedam iaedii i remotum quae- 'dams propinquiori :Philosophi3iiv.cbncer*

8nunt: Remota sunt lumen natura, rcßa sii* ,tio, seu Jvvapis K&Tvtq discernens interverum & salsum, bonum & malum, &ms-rimi su sensus. Propinquiores sunt(/ai caenatio , enzeyuyt; inductio, \ epmie/d'Iaperientia. ; HarumjcauiaVumsprocei •

' suffic se habet, sensus singulana per-> cipit & apprehendit;observatioiappre-hensa :colligit & memoriae mandat jiin-J

, ductio ex collatione ista\ format uni-versalia*,i' quorum omniumt vveritatemtandem confirmat experientia. Causaimpttlstva Philosophiae interna, (s externiin §. proposita siiiti.;

; *rs\ns&r.VU> \k§C, IX. '5 -'JtnpcMateria Philosophiae, sunt partes ex

quibus*integratur i Materia &partes . hicper. convenientiam analogicam ita vo- :cantur, abstraßa i enim? accidentia • materi-am ex qua proprie dictam 1 nullam ha-

, bent ;-iconsveverunt tamen Philolophipartes homogencas aggregatorum materiamvocare, ob summam harmoniam & con-formitatem quam invicem habent. Ma-teria in qua Pnilosophiae, sdjettqmin-

9iarentia , est vel denominationis-ut homo,vel informationis ut intellectus jtum theoreticus i tum Practicus \circa quam sunenotiones & res. v Materiavero Philoso-phiae sysismatic* imx. ipsa disciplinarumsystemata, praecognitis & praeceptis il-(lustrataJ.. .‘‘ ?■ : \. 's'”-'

§. X.tiiiiihwdn!Forma mtpluc, est diverskrum partum m

'certis [principiis objecto &sineponPenienthm %amicabilis unio. Dicuntur.' haec -iterum€'omporsUt)>e&{*vaXoyae ita, idem enimretinendum ide forma,Philosophiae pro-

; prie loquendo, ac.in ; paragrapho prae-cedenti de Materia dictum erat. Eluce-

hinc Phiiosophiara non esie ens ali-quod aggregatum inordinatum sicmsusant*sid ordinatum (si probe dissi)silum , cujus o*mnes partes, amice cqnlpirant, conve-nilintqj. i. Unitate communium principia*nm, 2, Unitate Objecti, 3» subsidit, 4. Finis,

J, XI.sapientiae hujus Finis smimus (si ulti-

mus ab/olute /eu (impliciter talis, esi gloriaDEI, Intermedius usiis ac utilitas.in vi-*

10ta Humana , secundum quid vero , proximusts-H» s sio genere ultimus, ett ! * summumhominis bonum Philosophicum, tamtheoreticum quam practicum, seu quodidem est intellectus & 'voluntatis ! per-factio?* q * ti r J:v

11

irt- . ;//.•n jsios $. i XIII. ;i .4%■: irbjiih- Pars Philosophiae generalis /eu] notiona*sit, tres comprehendit .artes lnstrumn- *tales, qnae irespiciunt vel orationem , ut_>Grammatica t & Rhetorica vel; ratio-nem ut Logica. Grammatica versatur ■\ circa • orationem■, ratione puritatis ad bendjloquendum insomni lingua : Rhetori?ca ratione ornatus,ad bene dicendum,*hisee ■ adjunge; Oratoriam, Philolo-giam -,s Poeticam ,?Lexicographiam ,Criticam, Florilegia, Mythologiae&c. ; nam hae quoq, orationem concer-nunt & pro objecto sides ationis- habentnotiones secundas ,vel considerant res quo-ad attributa notionalia. (Logica versatucircarationem & ejus operationes, utde qualibet > re.nervose&; accurate: dis-serar; & intellectus verum ,as salso di-scrim t:; ob sidele in • aliis; disciplinisministeriara o dicta_« h. v

$. XIV. ■Philosophia Reatis dividitur in Iheore-tiliam. & Praebeam, seu contemplativam (sactivum. Theoretiea illa consideratur.qu?

v--

' ■ .* 1 • _

12directionem 'intellectus nostri, vel sim- >plicis vel 'campo siti, simplicis.ut GNOsTOLO-oia;’contemplans‘sdbile in genere quatale. ■; Compositii quae vel ns*sx!j .vel Aa-vatilutij : ntrssKti ut Noologia de affinitate '■rerum,;quatenus ex eadem, prima co-gnoscendi'principia 'stuunt.** AiavasUrndisciplinae quae; proveniunt aut e primi*}piis primis ,’ ut Metaphvfica consideransens|quatenus ’ ens siseu* summum entisconceptura, cum attributis communissi-mis. 'Aut "oriis, ut scientia de sufflavi-tia & -Quantitate ; De substantia • vel ' spi-rituali, ut Pneumatica ,- pro . objectohabens spiritum, a DEO, ‘Angelis &a----mma separata abstrahentem y; vel carpaerea ut Phyfica, corpus - naturale qua-tale, ejusq; causas affectiones & speciescbgnolcens. •; De Quantitate ut Mathe-sis, quae circa quantitatem, quatenus eanumero & mensura determinari potest,occupaturu. .'

*

; ; v\V §. XV. 'M’*'.,'

Gonsiderat Mathesis silum objectumV§l abstrAsse& mse, vel in contretione, di-

viditurqtie 3in simplicem & Mixtam: sim-plex seu para agit;de,quantitate turadiscreta, utArithmetica de numerorumsuis dpeciebust;:Algebrae seu Cossiga■de s explicatione numerorum figurato-rum : xArithmetica Denaria, de com-putatione inpartibus decimis:Logisticateu sexagenaria” de numeratione inpartibus sexagesimis^&c.^T abstra-Ba, ■ ut‘ Geometria de magnitudine tconrinetque Longimetlam, de magni-'tAdipe. tantum' longa: \ animetriaml,de magnitudine longa & lata:)sterno*:■ met-riam ;de .magnitudine longaslata &profunda; Trigonometriam, de diraen-sionibus & solutionibus triangulorum-.■ •Mixta seti concreta : Hujus partessuhalternat* puris vel ' non . subalternatai.subalternat* vel ' quantitati discret sive Naturali sive Artisiciali } Naturali quod

14est Mundus, cujus; ingenere theoria iap*pellatur Cosmographia, in specie estscientia contemplans i quantitatem, velCa.U , Ut, Uranoscopia, übi surit Astro-nomia, de corporum coelestium :motu; ;Compictus Astronomicus, de tempore;Astrologia', de effectibus corporum;ccelestiu:GNOMONi*GA'de consiciendis ho-rologiis&sciatericis &c. VelZm-arutographia,cominetc|p Chorographiam ,dexregionis vel Eroviciae ; & Topogra-phiam, de certi ; a!icujus locidescriptio-ne. Artisiciali: utArchitectonica,sym-metriam corporis artificiosi cognoscens:estque vel MilitaWi.vel; Togata ; Togata.contemplatur MechanicamFortifica-toriam seu . HeRCOTECTONICAM ; & Ar~ebitestonkam in specie dissamo. A v

•.> n-:- i; $. XVI.Ut; exactius intelligatur ssanirune di-

sciplinarum Mathematicarum ,■ obser-vanda sunt sequentia i. Disciplinae pura

simphcts vocantur, quae. considerantquantitatem non habito respectu aliquo

: ad. subjectum cui inhaerent; Mixta ve.

15ro, quae quantitatem cum substantia a-liqua, vel qualitate .seosibili concretamrespidunt. 2. subalterriata dicuntur, quaesubjectum superioris i/vel partem : sub-jecti resumsint cognoscendam,. cum dis-serentia i accidentali : jNon subalternaequarum subjectum 1 a . superiori aliquonon continetun_,. ; ■ &sx i ■>.'~ ‘i**-* *- $. XVII. v u'

16Philosophicae constituantur sc discrimi-nentur objsßis^qiiie ad certum ac propri-um formale beneficio‘-abstractionifredi-guntur, ne heterogenca cum homogeneis

'Cdssissiisceanssir & confundantur.l i Perobjestum intellige non quodcunque ob-

Cjesiiisti sensus & intelle&as , (ed! quod 'Aliudesi a nomate'& dissiplinamrespicit, illud-que non partiale vel inadaquatum , ' necPrimarium aut secundarium, sed Totale cu-jus' conceptus erit (**) Realis, non entiumenim nulla scientia. ,( 0) ! Unus, licet nonfemper in genere rei, tamen in

■scibilis': sub 'Aptitudine aggregationis. ubi sus-sicit unitas in effo ohjeßi , licet non deturusiitas^setnperssn'ese solato , unitas au-:tem illa erit non aequivoca sed univoca', velanaloga: \ ( y) summus jsqui certa consti-tuat noemata , ad quae singulae conclusio-nes reduci possunt.o (J) Eandem habe-bit naturam cum suis : membris & obje -Bis particularibus (e) • Certa principia cer-tasque admittat asseßiones, principia li-cet''OOll femper considentia tamen cogno-scendi, (£) Per modos seu secialiores essindi

17 IndiViduantibus vel Imperse-Biombas 1accidentalibus , K ise statu,singis lariitatis in aptiw/ailemVeleminentem deducit iit:Xdistmtie cosnosatuKi^Esseßus' hujus sunt,sßei|cogpo(cihilK!a materia ; & conditioni-bus individuantihus liberatio, 'substantiali-

tum ah accidentalibus , circumstanti ab\tjjlritiaiihiss%isjenti2 ab adventitiis defestibaspurgatio, &. rei e stssu singulantatis inuniverslem & eminentem elevatio. , secun-

i dum Philosophtos donaturam scibilintjr"est: duplex alia "secundum rem [eu essavi-

18m», qur immateriales sibi veridicae■ teptus i{ aliasecundum rationem? vel per *&4disserentiam , vel a materia >smgulan , vel |siiisibilisVQ 1 'secundum unWtvs&k subjectum,s XX.>• In disdplinarum Practicarum Vcbn-

tioneV peculiaris ratio habetursinivinon quidem quod objeßo destituantur*\tiatti : noti - duntaxat subjeßo ■ sideratto-sili *.Tn