df© & 61A§H$ & 1 - Rajasthan · df© & 61A§H$ & 1 - Rajasthan ... h¡&
CËn{Îm - · PDF fileñdmñÏ` XoI^mb Ho$ {dVaU H$mo à^m{dV...
Transcript of CËn{Îm - · PDF fileñdmñÏ` XoI^mb Ho$ {dVaU H$mo à^m{dV...
Mental Hospital Building in 1930-35 Neuro Centre in 1973
_mZ{gH$ AñnVmb ^dZ : 1930 - 1935 ñZm`w amoJr Ho$ÝX´> : 1973
àmo\o$ga E_.dr. Jmo{dX§ñdm_rg§ñWmnH$ {ZXoeH$1954 - 1961
amï²´>r` _mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ñZm`w {dkmZ g§ñWmZ _mZ{gH$ ñd-
mñÏ` Am¡a ñZm`w{dkmZ Ho$ CÞV joÌ _| e¡j{UH$ bú` Am¡a amoJr
{M{H$Ëgm H$m EH$ ~hþ Am`m_r g§ñWmZ h¡& 19 dt eVmpãX Ho$ Cnam§V,
`h nmJbImZm ApñVËd _| Am`m, Cg g_` H$s _¡gya gaH$ma Zo
gZ² 1925 _|, BgH$m _mZ{gH$ AñnVmb Ho$ ê$n _| nwZ© Zm_
H$aU {H$`m& ^maV gaH$ma Zo gZ² 1954 _| Bg AñnVmb Am¡a
A{Ib maVr` _mZ{gH$ ñdmñÏ` g§ñWmZ Omo {H$ maV gaH$ma Ûmam
1954 _| ñWm{nV {H$`m J`m Wm, {Xgå~a 27,1974 H$mo E{H$H$aU
H$a {X`m Am¡a Bg Vah go ñdm`Îm amï²´>r` _mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a
ñZm`w {dkmZ g§ñWmZ H$s CËn{Îm hþB©& Bg g§ñWmZ _|, amoJr {M{H$Ëgm
godm, à{e{jV OZe{º$ {dH$mg Am¡a AZwg§YmZ à_wI àmW{_H$VmE±
h¡& Bg àH$ma go à`moJmb` Ho$ n[aUm_mo§ H$mo amoJr eæ`m VH$ nhþ±MmZo
H$m _mJm}nm` n[ad{V©V {H$`m OmVm h¡ & 14, Zdå~a 1994 H$mo
{díd{dÚmb` AZwXmZ Am`moJ Ûmam {ZåhmÝg H$mo e¡j{UH$ ñdm`Îmm
g{hV _mZH$ {díd{dÚmb` Kmo{fV {H$`m& `h g§ñWmZ ñdmñÏ` Am¡a
n[adma H$ë`mU _§Ìmb`, ^maV gaH$ma Am¡a ñdmñÏ` Ed§ n[adma
H$ë`mU _§Ìmb`, H$Zm©Q>H$ gaH$ma Ho$ {Xem{ZXo©eZ _| H$m_ H$aVm h¡
& AZwg§YmZ H$aZo Ho$ {bE H$B© amï²´>r` Am¡a AÝVam©ï²´>r` {Z{Y g§JR>Z
g§gmYZ àXmZ H$aVo h¡§ & df© 2012 ‘|, {ZåhmÝg H$m Zm‘ g§gX Ho$
A{Y{Z`‘ go nm[aV H$a amï´>r` ‘hËd H$s g§ñWmZ {H$`m J`m &
CËn{Îm
{dOZ
amï´>r¶ ‘mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ñZm`w {dkmZ Ho$ joÌ ‘| {dœ H$m ZoÌËd H$aZm Am¡a
amoJr XoI^mb H$aZo H$mo ñWmZm§Var` AZwg§YmZ Ho$ ‘mÜ`‘ go
{dH${gV AË`mYw{ZH$ gmYZ go CgHo$ nmg nhþ§MZm h¡ &
{‘eZ
‘mZ{gH$ Am¡a ñZm`w{dH$ amoJ Am¡a nwZdm©g godm H$m àm‘m{UH$ ê$n go CÀ` ‘mZ{H$H$aU H$s ñWmnZm H$aZm &
{dH${gV {dœ ‘| OZ ñdmñÏ` àH$Q> amoJ {M{H$Ëgm H$s ‘mZH$Vm H$m JR>Z H$aZm Am¡µa g§JV {deokm| H$s am` boH$a CgH$m {dH$mg H$aZm &
emgZ Ho$ gmW H$m`© H$m‘ H$aVo hþE amï´>r` ñdmñÏ` H$m`©H«$‘ H$m gw{dYmOZH$ nmbZ H$aZm Am¡a ‘mZ{gH$ ñdmñÏ` ñZm`w {dkmZ Ho$ joÌ ‘| Zr{VnaH$ H$m`© moOZm V¡`ma H$aZm Am¡a ‘m°{ZQ>a§J ñQ´Q>oOr Ho$ ‘mY`‘ go H$ÝgëQ>oÝgr godm àXmZ H$aZm&
‘mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ñZm`w{dkmZ Ho$ g§~§Y ‘| Ano{jV joÌ ‘| à{ejU Ho$ ‘mÜ`‘ go ‘mZd g§gmYZ j‘Vm {Z‘m©U H$aZm h¡ &
‘mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ñZm`w {dkmZ Ho$ joÌ ‘| Xw{Z`m ^a ‘| VoO J{V go ~‹T>Vo AZwg§YmZ, CÞV Q>oŠZmbmoOr àe{jU Am¡a ~XbVo gmoM go AZwg§YmZ g§KR>Zm| H$mo geº$ H$aZm Am¡a {dœ{dÔmb`m| H$mo A§Va- AZwemgZmË‘VH$, A§Va- g§ñWmJV Am¡a A§Vam©ï´>r` gh`moJ go geº$ H$aZm VWm àmoËgm{hV H$aZm &
g^r g‘mO Ho$ dJm|© H$mo Am¡a Am w Ho$ AñWar` bmoJm| H$mo Cg‘| em{‘b H$a ‘mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ñZm w{dH$s amoJm| ‘| gwJ‘ Vm¡a VarHo$ go àmW{‘H$ {M{H$Ëgm godm H$m Ý`m`g§JV ‹T>§J go nh§MmZo H$m à`mg H$aZm &
AnXm à~§YZ {ZarjU Ho$ Cnm` H$aZm Am¡a dh AbJ-AbJ ‘Zmogm‘m{OH$ nwZ©dmg Ho$ {bE Zr{VJV g‘yh ‘| AZwnmbZ H$s Zr{V V¡`ma H$aZm &
‘mZ{gH$ ñdmñÏ` gmjaVm H$mo ~‹T>mdm XoZm Am¡a ‘mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ñZm`w{dH$ ~r‘mar ñQ>rJ‘m go OmoS>H$a Xya H$aZo Ho$ Cnm` H$aZm Am¡a {dVaU àUmbr H$mo àmW{‘H$ ñdmñÏ` {M{H$Ëgm H|$Ðm| H$m AmXa H$aZm VWm ‘mZd A{YH$ma Am¡a à{Vð>m H$mo ~‹T>dm XoZm &
g‘mH${bV EbmonWr Am¡a ñdmñÏ` {M{H$Ëgm {dVaU go Amo[a`§Q>b ‘o{S>gZ H$mo OmoS>Zm Am¡a à‘mU-AYm[aV AZwg§YmZ H$mo ~‹T>md XoZm &
g§nyU© ^m¡{VH$s Am¡a A^m¡{VH$s {df`m| H$m ñZm`w{dkmZ AZwg§YmZ `mo½` ~T>mdm XoZm Am¡a CgH$m gH$mamË‘H$ ‘mZ{gH$ ñdmñÏ` H$mo à`moOZH$mar hmo gHo$ &
‘mZd H$mo Zr{VanH$ T>§J go ñZm`w{dkmZ Am¡a `mo½` ã`dhma AZwg§YmZ, A§J àË`mamonU H$aZo, ñQ>o‘ gob AZwg§YmZ, A§V[aj {dkmZ Ho$ g§nyU© {demb joÌ ‘| à{V{Z{YËd H$aZm h¡ &
amï²´>r
` _m
Z{gH$ ñ
dmñÏ`
Am¡a ñ
Zm`w
{dkmZ
g§ñW
mZ{Z
åhmÝg
AJ©Z
moJ«m_
{ZXoe
H$ /
Hw$b
n[V
AH$
mX[_
H$
ñZm`
w {dkm
Zã`
dhm[a
H$
{dkm
Z
àemg
Z
Hw$b
g{M
d
àemg
{ZH$
A
{YH$
mar
{de
of A
{YH$
mar
gàA
(H$m{
_©H$)
gàA
(n[a`
moOZm
)gà
A
(g_Ý
d`)
gàA
(ñQ>m
og©)
{dÎm
Am¡a
boI
m
{dg
d à
boA
Cn {d
Îm A{
YH$ma
r
boI
m A
{YH$
mar gà
A (X
mdm)
gàA
(boI
m)
Añn
Vmb
godm
{M{H
$Ëg
m A
Yrj
H$
{M{H
$Ëgm
A{YH
$mar
gàA
AñnV
mb
gàA
(~{h
amoJr )
gàA
(H¡$Á
dmëQ
>r)gà
A (S
>rnrEZ
Ama)
S>rZ
~`mo{\
${OŠg
O¡d g
§»`me
mó
_mZd
AZ
w§dm{e
H$Vm
ñZm`
w agm`
Z em
ó
_Z: J
wU ^of
O {d
kmZ
ñZm`
w gyj_
O¡d
emó
ñZm`
w {dfm
Uw {d
kmZ
ñZm`
w {H«$`
m {d
kmZ
_mhm
_mar
ñZm`
w ~ohm
oerEZ
AmB©
d Am
B©Ama
ñZm`
wwamoJ {d
kmZ
ñZm`
w {dH¥$
{V {d
kmZ
ñZm`
w eë`
{M{H
$Ëgm
dmH²$
d l
dU
amoJ {d
kmZ
~mb
Am¡a {
H$em
oa - _
ZmoamoJ
{dkZ
_Z
moamoJ{
dkmZ
_mZ{
gH$ g
_mO
godm
ñdmg
Ï` {d
kmZ
Z¡Xm{Z
H$ _
Zmo{d
kmZ
Z{gªJ
‘Zg{
MpH$
Ëgm E
d± ñZ
m`w{d
H$
\w$Z©dm
g
~o{gH
$ gm§Bg
oO
A§V[
aH$
boI
m na
rjm
^{dî` H$m H$X‘ :
‘ZpíM{H$Ëgm nwZdm©g godm {d^mJ Ûmam amoJr/{Zdm{g`m| Ho$ {bE {MÌH$bm à{V`mo{JVm Am`mo{OV H$s JB© &
‘mZ{gH$ ñdmñÏ` Ed§ V§{ÌH$m {dkmZ Ho$ amï´>r` g§ñWmZ AnZo ~ohVa na§nam H$mo Omar aIm
J`m Am¡a dV©‘mZ ‘| amï´>r` ‘hËd Ho$ EH$ {M{H$Ëgm g§ñWmZ Ho$ ê$n ‘| Zm{‘V {H$`m J`m
h¡& ‘pñVîH$ , ‘Z Am¡a ì`dhma Ho$ AÜ``Z Ho$ joÌ ‘| CËH¥$ï>Vm H$m EH$ Ho$ÝÐ hmoZo Ho$
ZmVo, `h {d{eï> ‘mZd g§gmYZ {dH$mg Am¡a AZwg§YmZ amoJr XoI^mb godm go OwS>m h¡ &
g§ñWmZ ‘| amoJr XoI^mb godm JwUdÎmm Am¡a àH¥${V ‘| ì`mnH$ ~|M ‘mH©$ h¡& 25 {d^mJ
bJmVma AÜ``Z ‘| CËH¥$ï>Vm Ho$ ‘mZH$m| H$mo AmJo ~‹T>mZo Am¡a AnZo `moJXmZ Ho$ {bE
»`m{V àmá H$s h¡& {H$E JE emoY H$m Ho$db amoJr XoI^mb hr Z hmoH$a AÜ``Z ‘| hþB©
h¡, bo{H$Z `h Zr{V`m§ ^r H$m’$s Am¡a ñWmZr`, joÌr` Am¡a amï´>r` ñVa na gwYma H$a
ñdmñÏ` XoI^mb Ho$ {dVaU H$mo à^m{dV {H$`m h¡, Omo ~w{Z`mXr, ì`mdhm[aH$ Am¡a H$m`©
H$a ahr h¡& AnZr à{V~ÕVm Omar aIVo hþE, {ZåhmÝg g~go AmJ«Ur hmo gH$Vm h¡ Am¡a
BgH$s KmofUm H$s Ñ{ï>H$moU Am¡a g‘{n©V A{^`mZ go àmá H$aZo H$m à`mg h¡& h‘ 1
Aà¡b 2012 H$s Ad{Y 31 ‘mM© 2013 Ad{Y ‘| hþB© àJ{V h‘mao H$m`©H$bmn H$s dV©‘mZ
Am¡a gmPm H$aZo ‘| àgÞVm hmoVr h¡& h‘ AmnH$s à{V{H«$`m Ho$ {bE Amoa ^r VËna h¢ &
{ZXoeH$ H$s H$b_ go
S>m°. nr. gVre M§Ð{ZXoeH$/Hw$bn{V
10 amï²´>r` _mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ñZm`w {dkmZ g§ñWmZ
dm{f©H$ [anmoQ©> 2012-13
1.0 amoJr XoI^mb godm
{ZåhmÝg ‘ZmoamoJ {dkmZ, V§{ÌH$m {dkmZ Am¡a V§{ÌH$m eë` {M{H$Ëgm
g‘ñ`m Am¡a df© 2012-13 Ho$ Xm¡amZ, ì`mnH$ ~hþ{dY amoJr XoI^mb
godmE§ àXmZ {H$`m, bJ^J 4.5 bmI amo{J`m| H$s XoI^mb H$s & {nN>bo
df© H$s VwbZm ‘|, ZE n§OrH$aU Am¡a XmpIbo H$s g§»`m ‘| d¥{Õ hþB© &
AZwdVr© Am¡a AmnmV amoJr g§»`m ‘| AÝ` ñdmñÏ` XoI^mb gw{dYmAm|
H$s g§»`m ‘| d¥{Õ Ho$ H$maU ñdmñÏ` XoI^mb H$s ‘m§J ~T>V hmo ahr h¡
& amoJr XoI^mb godmAm| H$mo ‘w»` ê$n go h‘mao g‘mO Ho$ Oê$aV‘§X Am¡a
d§{MV dJm| © VH$ nhþ ±MZm h¡& bJ^J VrZ Mm¡WmB© amo{J`m| H$s H$moB© H$s‘V
`m ~hþV AË`{YH$ [a`m`Vr H$s‘V na Cƒ JwUdÎmm H$s godm àXmZ H$s
OmVr h¢ & amoJr XoI^mb H$s ‘m§J n‹S>m ogr amÁ`m| go hr Zht ~pëH$ n‹S>m ogr
Xoem| Ho$ amo{J`m| H$mo ^r àXmZ H$aVm h¡ & CnbãYVm godm ‘| gwYma H$a,
Ý`yamobm°Or Am¡a Ý`yamo gO©ar AmonrS>r godmE§ à{V{XZ AmonrS>r H$s godm H$mo
~‹T>m`m J`m h¡& bJ^J 20 {deofk Šbr{ZH$ {Z`{‘V ê$n go Ü`mZ H|${ÐV
{H$`m Am¡a b{jV {deofVm XoI^mb àXmZ H$aZo Ho$ {bE Am`mo{OV H$s
OmVr h¢ ²& ZE amo{J`m| Ho$ AZwHy$b AbJ go gyMr~Õ H$s nhb H$a H$m`©
eyê$ {H$`m J`m h¡ &
{ddaU 2011-12 2012-13
Om§M 99,042 1,01,816
n§OrH$aU 52,141 54,850
’$mbmoAn 2,11,463 2,08,978
^{V© 13,740 15,397
Nw>Å>r / ~ar 12,587 13,782
AmnXm 30,322 28,368
{ZYZ 724 720
godm {dñVma * 31,313 27,934* = Jw§Oya - 2299; Jm¡ar {~XZya - 3990; ‘Ôÿa - 4551; H$ZH$nyam- 3077; ‘Yw{Jar - 2653; gH$bdmam - 10606; Vydo©Ho$ao- 758;
AnZr na §nam H$m o Ü`mZ ‘| aIVo h þE, {ZåhmÝg ‘| gm‘m{OH$ Am ¡a
n[adma ‘| ~ ohVa EH$sH ¥$V gm‘Oñ` gw{Z{üV H$a ‘Zm oam oJ Am ¡a
ñZm`w{dH$ n wZdm ©g godm Am ¡a H$m`©H «$‘m | H$m o AbJ go n wZdm ©g godm
n wZJ©R>Z {H$`m h ¡ & àma §^ ‘| ‘ w{h`m Am ¡a g‘w{MV hm oZ o H o$ ZmVo, Zd
ewê$ {ZåhmÝg H|$Ð H$B © nhb ñWmZr` g‘wXm` Am ¡a OrdZ Ho$ ñnoŠQ ´‘
^a ‘| ‘mZ{gH$ ñdmñÏ` g‘ñ`mAm | H$m o am oH$Zo ‘ |${bE {dH${gV
H$aZo H$s aUZr{V`m | H$m o ~mha VH$ nhþ ±MZo H o$ {bE Mbm`m& AmnXm
H o$ Xm ¡amZ, ‘Zm od ¡km{ZH$ gm‘m{OH$ XoI^mb ~hþ-{dY Q>r‘ bJmVma
godmE § àXmZ H$s Am ¡a A§Va-AmnXm MaU ‘| ghm`Vm àXmZ H$aZo H o$
{bE Omar h ¡&
2.0 ‘mZd g§gmYZ {dH$mg
2.1 e¡j{UH$ H$m`©H«$‘
df© Ho$ Xm¡amZ, 274 N>mÌm| {ZåhmÝg ‘| {d{^Þ e¡j{UH$ YmamAm| ‘| em{‘b hmo JE²&
31 ‘mM© 2013 H$s Ho$ AZwgma, Hw$b 167 Hw$b N>mÌ nrEMS>r H$a aho h¢²& O~{H$,
7 nmoñQ> S>m°ŠQ>aoQ> ’¡$bmo{en ( ñZm`w~ohmoer ‘| ‘| 3, Ý`yamonWm°bmoOr ‘| 2, ~mb Am¡a
{H$emoa ‘ZmoamoJ ‘| 1, gÝ`wg§H«$‘U ‘| 1 ) 18 nrEMS>r ( ‘ZmoamoJ gm‘m{OH$
H$m`© 6 , Z¡Xm{ZH$ ‘Zmo{dkmZ 1, ñZm`w {H«$`m ‘| 1, O¡d g§»`m emó ‘| 2,
gÝ`w agm`Z emó ‘| 2, ‘ZmoamoJ{dkmZ ‘| 2, ñnrM n¡Wmobm°Or d Am°{S>`mobm°Or
‘| 1, øy‘Z OoZo{Q>Šg 1, Ý`yamonWm°bmoOr ‘| 1, ‘Z:JwU^ofO {dkmZ ‘| 1), 124
N>mÌ {d{^Þ {df`m| ‘| {S>J«r àmá H$aZo Ho$ {bE `mo½` Kmo{fV {H$`m J`m: S>rE‘ (
Ý`yamobm°Or ), E‘grM (Ý`yamo gO©ar), S>rE‘ (Ý`yamoao{S>`mbmoOr), E‘S>r/{S>ßbmo‘m
(‘ZmoamoJ), E‘{’$b, E‘Eggr, ~rEggr H$s {S>J«r Am¡a Z{g©§J ‘| {S>ßbmo‘m)& BgHo$
Abmdm, {M{H$Ëgm, ‘ZmoamoJ, ~mb {M{H$Ëgm, eë` {M{H$Ëgm Am¡a g§~Õ {deofVm
Ho$ bJ^J 5700 à{ejwH$ amoJr XoI^mb godm ‘| ^mJ boH$a AnZo Z¡Xm{ZH$
H$m¡eb H$mo g‘¥Õ ~Zm`m h¡ &
H«$‘. g§.
nmQ>çH«$‘ Hw$b N>mÌ g§.
1. ñZmVH$moÎma nXdr / {S>ßbmo‘m/ Am¡µa ñZmVH$mYrZ H$) df© 2012-13 Ho$ Xm¡amZ g§ñWmZ ‘| àdoe I) df© 12-13 Ho$ Xm¡amZ nyU© {H$E Am¡µa `mo½`
Kmo{fV
274124
2. nrEM.S>r. 183. nmoñQ> S>m°ŠQ>ab ’o$bmog 164. g§{já à{ejU (~mha g§KR>Zm| Ho$) 5700
nrEM.S>r H$m`©H«$‘ H$s JwUdÎmm ~‹T>mZo Am¡a à‘wI A§Vaamï´>r` ‘mZH$m| Ho$ gmW
g‘‘yë` na Bgo bmZo Ho$ {bE, EH$ n[aM`mË‘H$ 180 K§Q>o H$m H$m`©H«$‘ ewê$ {H$`m
J`m h¡& ~o{gH$ gmB§goO ewê$ H$aZo Ho$ Ambmdm, ì`dhma {dkmZ Am¡a Ý`yamogmB§gog,
AZwg§YmZ {H«$`m{d{Y go g§~§{YV Mma A{Zdm`© ‘m°S>çyb, ~m`mo‘o{S>H$b ‘| Z¡{VH$
‘wÔm| AZwg§YmZ CZ ‘mZd {df`m| Ho$ {bE Am¡a new à`moJm| Ho$ {bE, H§$ß`yQ>a Ho$
Cn`moJ H$s noeH$e H$s Om ahr h¡& EH$ JwUmË‘H$ emoY nÕ{V ‘m°S>çyb ^r ewê$
{H$`m J`m h¡& emoY Ho$ g§VmofOZH$ nyam hmoZo go nyd© nrEM.S>r H$s narjm boZo Ho$
{bE EH$ nyd© eV© h¡&
2.2 geº$ ‘mZd g§gmYZ {dH$mg Am¡a j‘Vm {Z‘m©U &
{ZåhmÝg Ho$ OZmXoe {d{^Þ ñdmñÏ` XoI^mb {dVaU àUm{b`m± Am¡a
à{H«$`m ‘mZd g§gmYZ {dH$mg CËào[aV Am¡a g‘W©Z j‘Vm {Z‘m©U Am¡a
‘O~yV H$aZm h¡ & AënH$m{bH$ à{ejU H$m`©H«$‘m| Ho$ Abmdm, g§H$m`
11amï²´>r` _mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ñZm`w {dkmZ g§ñWmZ
dm{f©H$ [anmoQ©> 2012-13
Am¡a {ZåhmÝg H$‘©Mm[a`m| H$mo {Z`{‘V H$aV² h¢ Am¡a g§Jmoð>r, H$m`©embm,
gå‘obZ Am¡a {ZåhmÝg Ho$ ^rVa Am¡a ~mha XmoZm| AÝ` e¡{jH$ J{V{d{Y`m|
‘| g{H«$` ê$n go ^mJ boVo h¢ ²& df© 2012 Aà¡b Ho$ Xm¡amZ, {ZåhmÝg H$B©
A§Vaamï´>r` Am¡a amï´>r` d¡km{ZH$ {dMma {d‘e© H$s ‘oO~mZr H$s Omo
^maVr` gm‘m{OH$ Ý`yamo Am°ÝH$mobm°Or gmogm`Q>r Ho$ 4 dm{f©H$ A§Vam©ï´>r`
gå‘obZ ‘| em{‘b h¢, ^maVr` ^m¡{VH$ {M{H$Ëgm Am¡ µa nwZdm©g g§K H$m
41dm± dm{f©H$ gå‘bZ, AmB©EnrE‘AmagrAmoEZ 2013, 31 OZdar
go 3 ’$adar, 2013, n[ag§dmX: 1 {gV§~a 2012, X{jU Am¡a nydmo ©Îma
^maV joÌr` nam‘e© ‘mZ{gH$ ñZm`w{dH$ {H$emoa Am¡ µa àmW{‘H$ ñdmñÏ`
XoI^mb Ho$Ðm| ‘| ‘mZ{gH$ AñdñWmVm go ñdñW hmoZm: OrdZ ^a ahmV
H$s gm§g boZm ‹ E{H$H$aU H$s Om§M H$s Am¡a H$m`©Ýd`Z {H$`m, 19 Aºy$~a
2012.
{ZåhmÝg ‘| nhbr ~ma amï´>r` ñVa na àW‘ amO^mfm ({hÝXr) gå‘obZ
Am`mo{OV {H$`m J`m, {Xg§~a 26 Am¡a 27, 2012.
3.0 AZwg§YmZ
{ZåhmÝg ‘| AZwg§YmZ CËnmXZ H$s hmb Ho$ dfm| © ‘| H$m’$s d¥{Õ hþB© h¡&
Bg Ad{Y Ho$ Xm¡amZ àH$m{eV boI n{ÌH$m H$s Hw$b g§»`m (2006-
07 Ho$ {bE 2012-13) 2605 h¡ & g‘rjmYrZ df© Ho$ Xm¡amZ, Hw$b
742 d¡km{ZH$ àgmaU (340 A§Vam©ï´>r` n{ÌH$m, 194 amï´>r` n{ÌH$m,
208 AÝ` ‘moZmoJ«m’$, ‘¡ZwAb, {H$Vm~m| ‘| AÜ`m`/ nmR>, nmoñQ>a , Am{X
g{hV àH$m{eV {H$E JE) & dV©‘mZ ‘| g§H$m` Am¡a H$‘©Mm[a`m| Ûmam Hw$b
199 {d{^Þ n[a`moOZm Am¡a à{ejU `moOZm`| {b`m J`m h¡ & `h 52
ZB© n[a`moOZm/`moOZm`| (amï´>r` EO|{g`m| H$s 47 Am¡a A§Vaamï´>r`
EO|{g`m| H$s 5 ) ^r em{‘b h¡& {d{^Þ n[a`moOZm H$s ñdrH¥$V am{e Hw$b
17 H$amo ‹S> énE h¡. {dkmZ do~ Ho$ AZwgma, d¡km{ZH$ àepñV nÌ AZwH«$‘U
godm Wm°‘gZ am`Q>a, 513 àe§gm àmá H${¶m Am¡a AnZo So>Q>m~og (2006
go 2010 VH$) ‘| AZwH«${‘V {ZåhmÝg Ho$ 152 boI aIm h¡ & àepñV
nÌ H$s Am¡gVZ Xa 3.38 h¡ Am¡a 11 gyMH$m§H$ Ho$ ‘yë` h¡& A§Vam©ï´>r`
gh`moJmË‘H$ AZwg§YmZ B§½b¢S> (14) Ho$ 18 Xoem| - A{YH$V‘ gh`moJr
H$mJOmV g§`wº$ amÁ` A‘o[aH$m (33) Ho$ emoYH$Vm©Am| Ho$ gmW {‘bH$a
H$a aho h¢, Xw{Z`m ^a ‘| ’¡$br hþB© h¡. àepñV nÌ H$s Xa EH$ joÌ ‘| boI ‘|
H$s JB© g§X^m| © H$s Am¡gV g§»`m go {ZYm©[aV hmoVo h¢ & gyMH$m§H$ g§»`m EH$
àH$m{eV emoY nÌ gm{W`m| `m AÝ` emoYH$Vm©Am| Ûmam CÕ¥V {H$`m J`m
h¡, Omo ImoOZo Ho$ {bE BñVo‘mb {H$`m n¡am‘rQ>a h¡& àH$meZm| H$s g§»`m
Am¡a àH$meZ Ho$ à{V àe§gm nÌ H$s g§»`m H$mo Ü`mZ ‘| aIH$a, ~rM
‘| g§VwbZ ~ZmE aIZo Ho$ {bE JUZm H$s h¡&{ZåhmÝg ‘| AZwg§YmZ H$s
nhb H$B© A§Va g§ñWmJV Am¡a ~hþ-AZwemgZmË‘H$ {H$`m J`m h¡& à‘wI
AZwg§YmZ joÌ h¢ O¡go : H$) ‘m°bŠ`yb Am¡a g~ -gobyba ‘oH$m{ZO‘ go
gwbPmE JE amoJ à{H«$`mE§ I) amoJ H$aUr` ~m`mo‘mH©$a H$s g§aMZmË‘H$,
O¡d amgm`{ZH$, à{Vajm Am¡a gra‘ d¡km{ZH$ Agm‘mÝ`Vm, ImoO J)
{M{H$Ëgr` g§~§Y AmZwd§{eH$ H$maUm| H$m amoJ {M{H$Ëgr` g§~§Y H$m Vbme
H$aZm , K) eHw$Z Am¡a Z¡Xm{ZH$ ^{dî`dº$mAm| Am¡a Z¡Xm{ZH$ gyMr/Om±M
{dH$mgerb H$aZm h¡ & Mmby df© Ho$ Xm¡amZ, àm¡Úmo{JH$s {d^mJ (S>r~rQ>r)
Ûmam AZwg§YmZ ‘| CËH¥$ï>Vm Ho$ Ho$ÝÐm| H$s ñWmnZm H$s JB© & g‘wXm`
AmYm[aV n[a`moOZmAm| go grIZo g’$bVmnyd©H$ amÁ` Am¡a amï´>r` ñVa
na ñdmñÏ` Zr{V`m| Am¡a H$m`©H«$‘m| H$mo à^m{dV {H$`m h¡&
149 203 197 199 227 269 340
126 117 118 119
164 183
194 141
214 142
248 191
174
208
416
534 457
566 582 626
742
0
100
200
300
400
500
600
700
800
2006-07 2007-08 2008-09 2009-10 2010-11 2011-12 2012-13
Other Publica�ons Na�onal Journals
Interna�onl.Journals Total
20 25
57
32 42
48 60
8 9 10 10 14 16 21
122 128 137 93
136
115
199
0
50
100
150
200
250
0
10
20
30
40
50
60
70
06-07 07-08 08-09 09-10 10-11 11-12 12-13
Total amount (INR crores) Amount Per annum (INR crores)
Total no. of projects
noQ>|Q²g
1. Hw$‘madob Eg, A[agßnmJZ E, VoZmgw© Ho$, hoJSo> E, M§Ð‘m¡br E, dmUr
Eg, ‘| Q>m°n2E dmg H$aZo go Vo‘moOmobmo‘mBS> H$m amo{J`mo H$mo Or~rE‘
H$m grYm bm^ hþAm h¡ & S>ãb`yAmo noQ>|Q> 2,012, 038, 812; 2012.
2. O`am‘Z EZ, V§H$ßnZ nr`y, ‘YwgwXZ EgEZ, XogmB E, O`‘ê$JZ Or,
`m‘Ombm~rAma, nm°br (BWa B‘mBZ) S|>S´r‘g© Am¡a CgH$m à`moOZ,
A§Vamï>«©r` EH$ñdH¥$V g§`wº$ ê$n go ^maVr` {dkmZ g§ñWmZ, ~|Jbya
S>ãb`y 2012/ 090223 E1 Ho$ gmW à`wº$ hþdm h¡ &
4. ZB© nhb - ZB© gw{dYmE§- OZ {gjm
4.1 g‘Pm¡Vm kmnZ (E‘Amo`y)
12 amï²´>r` _mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ñZm`w {dkmZ g§ñWmZ
dm{f©H$ [anmoQ©> 2012-13
àmo. nr. gVre M§Ð, {ZXoeH$/ Hw$bn{V Am¡a àmo. dr. adr, Hw$bg{Md, VmBnm`r ‘o{S>H$b w{Zdagr{Q> à{V{Z{Y ‘§S>b Ho$ gmW ‘| &
àmo. nr. gVre M§Ð, {ZXoeH$/ Hw$bn{V Am¡a àmo. dr. adr, Hw$bg{Md, {ZåhmÝg à{V{Z{Y
‘§S>b Ho$ ZoV¥Ëd ‘|, AmJo AmZodmbo {XZmo ‘| ‘mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ñZm w {dkmZ Ho$ joÌ ‘|
AZwg§YmZ Am¡a à{ejU joÌ H$mo AmJo ~T>mZo Ho$ {bE VmBnm r ‘o{S>H$b w{Zdagr{Q>,VmBn r,
VmBdmZ Ho$ gmW EH$ g‘Pm¡Vm kmnZ na hñVmja {H$ m J m, 9-10 Aºw$~a 2012.
4.2 amoJr XoI^mb godm ‘| ~T>moÎmar
1. lr. Jwbm‘Z~r AmOmX, H|$Ðr` ‘§Ìr, ñdmñÏ` Ed§ n[adma H$ë`mU Am¡a
AÜ`j, {ZåhÝg gmogm`Q>r, B©-AnVmb godm H$m CÓmQ>Z {H$`m, 18
AJñV, 2012. lr Eg E am‘Xmg, ‘o{S>H$b {ejm ‘§Ìr, H$Zm©Q>H$ gaH$ma
Am¡µa Cn AÜ`j {ZåhmÝg gmogm`Q>r Ho$ dh ^r CnpñWV Wo &
lr. Jwbm‘Z~r AmOmX, H|$Ðr ‘§Ìr, ñdmñÏ` Ed§ n[adma H$ë mU Am¡a AÜ`j, {ZåhÝg gmogm Q>r Am¡a lr Eg E am‘Xmg, ‘o{S>H$b {ejm ‘§Ìr, H$Zm©Q>H$ gaH$ma Am¡µa Cn AÜ`j {ZåhmÝg gmogm Q>r, B©-AnVmb godm H$m CÓmQ>Z {H$ m &
2. Am`wf ãbm°H$ Am¡a `moJ H|$Ð : lr Jm§{Y gëdZ, H|$Ð amÁ` ‘§Ìr, ñdmñÏ`
Ed§ n[adma H$ë`mU Ho$ H$a H$‘bm| go {ZåhmÝg ‘| `h Z`m Am`wf
(Am`wdo©X, `moJ, `wZmZr, {gÔm Am¡µa hmo{‘`mon{V) ãbmH$ Am¡µa `moJ H|$Ð H$m
CÓmQ>Z {H$`m, 9 OZdar 2013. `h Bg àH$ma H$m nhbr ~ma ‘mZ{gH$
Am¡a ñZm wH$s` amo{J`mo H$s E{H$H¥$V godm àXmZ H$aZo Am¡µa XrK© g‘` VH$
gmao CnjoÌmo ‘| amo{J`m| H$s ì`mnH$ XoIaoI godm àXmZ H$aoJm&
lr Jm§{Y gëdZ, H|$Ð amÁ` ‘§Ìr, ñdmñÏ` Ed§ n[adma H$ë`mU, ^maV gaH$ma, Am`wf ãbm°H$ Am¡µa `moJ H|$Ð H$m CÓmQ>Z.
3. Z`m nhbm g§nH©$ (Om§M) ~mb Am¡µa {H$emoa ‘Zmod¡Ü`H$s` AmonrS>r ‘w»`
AmonrS>r ^dZ H$s OZrZ ‘mbm ‘| àma§^ {H$`m J`m, 2 OwbmB© 2012 & lr
nr. Ho$ àYmZ, g{Md, ñdmñÏ` Am¡µa n[adma H$ë`mU ‘§Ìr Z² BgH$m CÓmQ>Z
{H$`m &`h gw{dYm gmjmËH$ma H$‘am| H$m ñWmZ, n[admam| Ho$ Ho$ {bE àVrjm
ñWmZ, ’$s{S§>J H$‘ao Am{X gw{dYm h¡&
lr nr. Ho$ àYmZ, g{Md, ñdmñÏ` Am¡µa n[adma H$ë`mU, ~mb Am¡µa {H$emoa ‘Zmod¡Ü`H$s` AmonrS>r Ho$ ‘w»` AmonrS>r ‘| nhbm gånH©$ (Om±M) ’$bH$ H$m CÓmQ>Z {H$`m &
4. Ý`yamo gO©ar Am¡µa Ý`yam°bmoOr {d^mJm| ‘| A~ à{V {XZ ~{hamoJr godmE§ go
àma§^ H$s JB© h¡ (H«$‘e : 2 OwbmB© 2012 Am¡µa 1 {gV§~a 2012) &
5. lr. amOrd WH$ê$, Ana g{Md d {dÎmr` gbmhH$ma, ñdmñÏ` Am¡µa n[adma
H$ë`mU ‘§Ìr, ^maV gaH$ma, AË`mYw{ZH$ Z¡Xm{ZH$ Ord agm`Z emó
à`moJmb`, ( A{œZr ãbmH$ ) ‘| amV {XZ amoJr godm àXmZ H$s OmVr h¡
H$m CÓmQ>Z {H$`m, 26 Zd§~a 2012. dh Bg ‘m¡Ho$na ‘oQ>m~m°`{bO‘ H$s
OÝ‘ Xmof H$s Om±M H$aZo H$s Z‘yZm g§J«hU Ho$ nMr© H$m ^m {d‘moMZ {H$`m&
13amï²´>r` _mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ñZm`w {dkmZ g§ñWmZ
dm{f©H$ [anmoQ©> 2012-13
lr. amOrd VH$ê$, Ana g{Md d {dÎmr` gbmhH$ma, ñdmñÏ` Am¡µa n[adma H$ë`mU ‘§Ìr, ZB© {X„r, ZE Z¡Xm{ZH$ ~m°`moHo$‘oñQ´r BH$mB H$m CÓmQ>Z H$aVo hþE &
6. Xmo A{V[aº$ Am°naoeZ em°bm° ñWmZ OmoS>Zo go, A~ Hw$b Am°naoeZ em°bm° H$s
g§»`m ~T>H$a gmV hþB© h¡ &
7. Ý`yamo g|Q>a H$s `yamo BboŠQ´mo{’${O`mbmoOr à`moJmb` ‘| ZB© BEZE‘Or Am¡µa
BdmoŠS> nmoQ>oZí`b ‘erZ H$s à{VñWmZm H$s JB© h¡ &
8. `h 1.5Q>r E‘AmµaAmB© ‘oJZoQ>‘ EBAmaE Am¡µa 16 ñbmBg grQ>r ñH¡$Za
~«mBQ> ñnrS> EbmBQ> ‘erZo bJmZo go amoJr ^ma A{YH$ hþAm h¡ &
16 ñbmBg ñH¡$Za
9. amoJr godm ~ohVa V[aHo$ go H$aZo Ho$ CÔoí` go hr erK« nb§J Ho$ ~mOy ‘|
ËdMr` Q´ñŠQ>mo‘r Am¡a H$moE½by-MoH$ O¡go godm, àmoWmo~mBZ Q>mB‘, nb§J-
~mOy ‘| BH$moH$m{T©>`moJ«m‘ Am¡µa AëQ´mgmoZmoJ«m’$s, nm°`§Q> - Am°’$ Ho$`a hmQ>©
aoQ> do[a`ãboQ>r H$m ‘m°{ZQ>a H$aZm, Ho$ Abmdm S´J BZ’w$OZ n§ßg, CÞV
E`ado JmS>JoQ²g Am¡µa BZ-bmBZ Vab/IyZ dm{‘©§J {gñQ>‘ Am{X bJm`m
J`m h¡ &
10. ‘ZmoamoJ {dkmZ {d^mJ ‘| ñH$sOmo’«${Z`m ‘| Apãgd- H§$nb{gd-{S>gmS©>g
O¡go Q´¡{H§$J EãZm‘©b AmB© ‘y‘|Q> Ho$ {bE EH$ AË`mYw{ZH$ AZwg§YmZ
à`moJmb` Am¡µa Q´m§gH«$Zb S>m`aoŠQ> H$a|Q> ñQ>r‘yboeZ ( Qy>S>rgrEg ),
gyajm, hmB©-gboŠQ>rd Am¡µa Zm°Z-BZdm{gd ‘oWS> H$mo E‘obo©Q> Am°{S>Q´r
hmbwZoý²g H$s ñWmnZm H$s JB© h¡&
11. ñZm w gyj‘ {dkmZ {d^mJ ‘| n[aJUZ ZE gmYZ O¡go {àdogmobm EQ>mo‘oQ>oS>
ßboQ> H$ëMa {gñQ>‘, àdr H$ba EQ>mo‘oQ>oS> J«m ñQ>o{Z§J {gñQ>‘ bJm`m J`m h¡ &
12. ñZm`wH$s` nwZdm©g {d^mJ ‘| amo{J`m| H$s g§kmZmË‘H$ H$‘r H$m hmoZm
Am¡a ñZm`w ‘Zmo{dkm{ZH$s` ‘yë`mH§$Z H$aZo d à{ejU XoZo Ho$ {bE
grEEZQ>rE~r gmYZ H$s ñWmnZm H$s JB© &
13. ñZm`w {dfmUw {d^mJ ‘| EH$ Z`m AË`mYw{ZH$ E’$EgrEg ‘erZ Am¡µa
B©EbAmB©EgnrAmoQ>r arS>a H$s ñWmnZm gmBQ>mo{H$Z/ Ho$‘mo{H$Z VWm {dfmUw
AÜ``Z H$aZo Ho$ {bE H$s JB© &
14. S>m°. Ama {MX§~a‘, àYmZ ‘§Ìr Ho$ d¡km{ZH$ gbmhH$ma, ^maV gaH$ma, Xmo
Amoa ZE à`moJembm O¡go ñZm`w{dfmUw à`moJembm Am¡µa ñZm`w ‘mgnoer
à`moJembm H$m CÓmQ>Z {H$`m, 10 ‘B© 2012. g§kmZmË‘H$ Am¡a g§JrV
à`moJembm H$m ^r Cgr {XZ AZmdaU {H$`r J`m &
S>m°. Ama {MX§~a‘, àYmZ ‘§Ìr Ho$ d¡km{ZH$ gbmhH$ma, ^maV gaH$ma, ñZm`w{dfmUw à`moJembm Am¡µa ñZm`w ‘mgnoer à`moJembmAm| H$m CÓmQ>Z H$aVo hþE &
15. à’o$ga nr gVreM§Ð {ZXoeH$/ Hw$bn{V, {ZåhmÝg, ~|Jbm¡a Ho$ H$a H$‘bm|
go EZAmagr ‘| gmd©O{ZH$ CÞV gmBQ>mo‘oQ´r à`moJembm H$m AZmdaU
{H$`m, 23 Aºy$~a 2012.
16. Ý`yamo BÝ’o$ŠeZ dmS©>, lr Ama Ho$. O¡Z, AmB©EEg, Ana g{Md Am¡µa {dÎmr`
gbmhH$ma, ñdmñ϶ Am¡a n[adma H$ë`mU ‘§Ìmb`, maV gaH$ma, A{œZr
ãbm°H$ Ho$ Cna nhbr ‘mbm na BgH$m CÓmQ>Z {H$`m, 18 OwbmB© 2012.
14 amï²´>r` _mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ñZm`w {dkmZ g§ñWmZ
dm{f©H$ [anmoQ©> 2012-13
lr Ama Ho$. O¡Z, AmB©EEg, Ana g{Md Am¡µa {dÎmr` gbmhH$ma, ñdmñÏ` Am¡a n[adma H$ë`mU ‘§Ìmb`, maV gaH$ma, ñZm`w g§H«$‘U dmS©> H$m CÓmQ>Z H$aVo hþE²&
17. lr‘Vr gwO`m H¥$îUZ, g§`wº$ g{Md, ñdmñÏ` Am¡a n[adma H$ë`mU
‘§Ìmb`, ZdH¥$V ‘mZd ‘pñVîH$ g§J«hmb` à`moJembm H$m AZmdaU
{H$`m, 2 OybmB© 2012.
lr‘Vr gwO`m H¥$îU, g§`wº$ g{Md, ñdmñÏ` Am¡a n[adma H$ë`mU ‘§Ìmb`, ^maV gaH$ma, Zo ñZm`w O¡d{dkmZ AZwg§YmZ H|$Ð, ‘mZd ~«oZ ~¢H$ H$m CÓmQ>Z {H$`m &
18. Bg df© ñZm`w{dH$ nwZdm©g à^mJ AnZm hr EH$ AbJ {d^mJ H$m XOm© àmá
H$aZo Ho$ n[aUm‘ ñdê$n A~ g^r nwZdm©g gw{dYmE§ EH$ N>V Ho$ ZrMo AmZo
go gw{dYm ~hþV AmgmZ hþB© h¡ &
19. ñZm`w {H«$`m {dkmZ {d^mJ Zo Z`m AMmaU nam{S>½åg O§Vw AmMaU
AÜ``Z - 5-N>oX noQ>r H$‘am ( H$m°b~m°Z© gmYZ, wEgE) gm‘m{OH$
ê$n go EH$ Xygao H$mo à^m{dV H$a narjU H$aZm, ‘ma~b ~« yE§J
AmMaU, ZE Am°ãOoŠQ> ‘mÝ` narjU ( XoeO gmYZ ) {dH${gV
{H$`m h¡ &
20. {ZåhmÝg Am¡a EH$ gm¡d hmWm| Q´ñQ> Ho$ gh`moJ ‘|, geº$ Amdmg AYm[aV
nwZdm©g H$m`©, XOr© à{ejU H$s nhb H$s JB© h¡ & H$åß`yQ>a gŠeZ H$m
{dñVma (g¢Š`m Ûmam XmZ Ho$ ê$n ‘| {XE H$ånyQ>am| go ) {H$`m J`m Am¡µa
Kaoby, ~mJ~mZr Am¡a ‘Zmoa§OZ Ho$ Z`m gŠý àma§^ {H$`o J`o & lr‘Vr
dfm© bmR>, noeoda H$bmH$ma h¡ Omo ñd¡N²H$ g‘` ‘|, H$bm H$s H$jmAm| H$m
g§MmbZ H$aVr h¡ & ì`mdgm{`H$ Am¡a a’«$b/ g§X©^JV, H$B© gaH$maoVa
g§KR>Zm| Ho$ gh`moJ ‘o EH$ gmW {‘bH$a H$s JB© h¡& A~ amo{J`m| Ho$ {bE
EH$ E{bpßQ>H$b ‘erZ ^r C’$ëãY H$am`m J`m h¡ &
gwb^ em¡Mmb` n[aga H$m CÓmQ>Z &
21. ‘go©g gwb^ A§Vaamï´>r` gm‘m{OH$ g§KR>Z H$s Amoa go AmonrS>r
n[aga ‘|, EH$ Z`m gwb^ em¡Mmb` H$m {Z‘m©U {OgH$s bmJV 24
bmI ê$n`o ‘| H$s JB© h¡, {OgH$m AZmdaU gmd©O{ZH$ à`moOZ
hoVw {H$`m J`m, 6 ‘mM© 2013. `h n[aga {dH$bm§J- ‘¡Ìr Am¡ µa
Oba{hV em¡Mmb` h¡ Am¡a S>m °. nr gVre M§Ð, {ZXoeH$/Hw$bn{V,
{ZåhmÝg Zo {H$`m &
22. ‘mZ{gH$ gm‘mO godm {d^mJ bú‘r {‘Å>b aoñQ> hmo‘ Am¡a
BZ’$mo{gg Y‘©embm ‘| Ho$`a {Jdgm| © Ho$ {bE VZmd à~§YZ,
‘mZ{gH$, ñZm`w{dH$ Am¡ µa ñZm`wûc²` {M{H$Ëgm H§${S>eZ godm H$s
‘Zmo{ejm H$s nhb H$s h¡&
4.3 Am¡Q>[aM/ godm {dñVma Am¡a OZ {ejm / OZ OmJê$H$ H$m`©H«$‘
1. Z¡Xm{ZH$ ‘Zmo{dkmZ {d^mJ H$s nm°O{Q>d ‘Zmo{dkmZ BH$mB
{ZåhmÝg ‘| à{ejUmWr© Am¡a ñQ>m’$ H$mo à[aV H$aZo Ho$ CÔoí`
go g‘wXm` ‘| ‘mZ{gH$ ñdmñÏ` Ho$ à{V ^oX CËnÞ H$aZo dmbo
H$maU ‘| ‘oar ^r n[aJUZm H$ao H$m`©H$‘ àma§^ {H$`m & dm°b|Q>g©
AnZm g‘` Am¡a à`mg H$aZo ‘| ‘mZ{gH$ / ñZm`w{dH$ ~r‘mar/`m|
‘mZ{gH$ ñdmñÏ` Ho$ à{V bmoJm| ‘| bmoH${à` H$ënZm/ YmaUmE§ Am|
Ho$ à{V ~wñQ> ‘¡Ïg H$m`© H$a Zo H$m à`mg H$aZm, ‘mZ{gH$ ñdmñÏ`
{df` Ho$ ~mao ‘| ‘XX MmhZm pñQ>½‘m d gw{dYm H$s Anojm H$aZm,
Am¡a ‘mZ{gH$ ñdmñÏ`, ‘mZ{gH$ Am¡a ñZm`w{dH$ ~r‘mar Am¡a
gm‘m{OH$ ghm`Vm ‘mo{~bmBO H$a ñdñW H$s g§^mdZm H$a aho
bmoJm| H$s {X‘mI n[adV©Z H$aZm, ‘mZ{gH$ amoJr Am¡a ñZm`w{dH$m
amo{J`m| Ho$ gmW H$m‘ H$aVo haZm & Bg na nhbH$aZo Ho$ {bE 60
dm°b|Q>g© hñVmja {H$E h¡ &
15amï²´>r` _mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ñZm`w {dkmZ g§ñWmZ
dm{f©H$ [anmoQ©> 2012-13
2. hmon Am°Z ìhrëg :{ZåhmÝg ^maVr` Anñ‘ma {M{H$ñH$ g§K Ho$ ~§Jbm¡a
MmßQ>a Ho$ gh`moJ ‘| ( AmB©B©E) Am¡µa wgr~r ’$m‘©{g{Q>H$ëg hmon Am°Z ìhrëg
H$m bm°M H$a EH$ H$ñQ>‘mBOS> Am°{S>`mo wOdb gmYZ wº$ dmhZ go àY©eZ
‘¡Ï` Am¡µa {ZXmZ Om§M ‘| hþB© Va¸$s Am¡a Anñ‘mar H$m à~§YZ H$m‘ {H$`m 11
{Xg§~a 2012. lr, ’$m{~«g BSo>{bZ Ho$ wgr~r Zo dmhZ H$s Mmdr àmo’o$ga nr.
gVre M§Ð, {ZXoeH$/ Hw$bn{V, {ZåhmÝg, Am¡a AmB©B©E ~§Jbm¡a MmnQ>g© Ho$
AÜ`j, S>m°. Or.Q>r gw mf,H$mo gm¢n Xr & ‘mÝ` Ý`m`mXre EZ. Hw$‘ma, H$Zm©Q>H$
CƒV‘ Ý`m`mb`, Am¡a à‘wI, amÁ` ‘mZ{gH$ ñdmñÏ` àm{YH$aU, S>m°.
EM. dr. lr{Zdmg, nyd© AÜ`j Anñ‘mar {M{H$ËgH$ g§K Am¡a g’$s arPdr,
à~§YH$ {ZXoeH$, wgr~r B§{S>`m Bg ‘m¡Ho$ na ‘m¡OwX Wo &
hmon Am°Z ìhrëg H$ñQ>‘mBOS> dmhZ H$m bm§M H${¶m &
3. g¡a A{V[aº$ H$m`©H«$‘ Am¡a d[að> ZmJ[aH$ joÌ, àmo nr gVre M§Ð,
{ZXoeH$/Hw$bn{V, {ZåhmÝg, lr. E‘.EZ. H¥$îUm amd nmH©$, ~gdZJwS>r,
~§Jbm¡a ‘| H$m CÓmQ>Z {H$`m 7 ‘mM© 2013 & S>m°. {ÌbmoH$ M§Ð, Ana
Am`wº$ , ~r~rE‘nr (X{jU) ~«moea H$m {d‘moMZ {H$`m. S>m°. ho‘M§Ð gmJa,
{dYm`H$, Adga na AnZo {dMma àH$Q> {H$`m & lr‘Vr J§Jm{~Ho$, nmf©X,
~r ~r E‘ nr - O` ZJa g‘mamoh H$s AÜ`jVm H$s.
lr E‘.EZ H¥$îU amd nmH©$, ~gdZ JwS>r ‘| ñnmoQ>©g gmYZ H$m AmZmdaU {H$`m &
4. {‘Jr© OmJê$H$Vm H$m`©H«$‘: Ý`yamo {dH¥${V Am¡a ‘hm‘mar {dkmZ Ho$
{d^mJm| ^maVr` {‘aJr Egmo{gEeZ, ~§Jbm¡a ñHy$br ~ƒm| AÜ`m` H$mo
H$aZo Ho${bE OZ OmJê$H$Vm Am¡a e¡{jH$ J{V{d{Y`m| H$m H$m`©H«$‘
{H$`m J`m & gÌ H$m ’$moH$g ‘pñVîH$ MmoQ> Am¡a ‘pñVîH$ H$s {d{^Þ
amoJ-{’${O`mobm°Or àH$Q>, ‘pñVîH$ {H«$`m H$mo g‘PZo Ho$ {bE {H$`m
J`m h¡, g‹S>H$ gwajm gw{Z{üV H$aZo H$s Oê$aV na ~b {X`m J`m &
B§Q>a¡pŠQ>d gÌ {‘Jr© XoI^mb Ho$ ~mao ‘| {‘WH$m| Am¡a JbV YmaUmAm| Ho$
~mao ‘| N>mÌm| H$mo gwJ«mhr ~ZmZo Ho$ CÔoí` ahm & df© 2012-13 ‘|, gámh
àXe©Zr amï´>r` {‘Jr© {Xdg ‘ZmZo Ho$ {bE Zd§~a 2012 ‘| Am`mo{OV
H$s JB© Wr (17 Zd§~a 2012)& H$m`©H«$‘ Ho$ Xm¡amZ, ~§Jbm¡a Ho$ {d{^Þ
Cƒ {dÚmb`m| Ho$ N>mÌm| H$mo EH$ dmñV{dH$ ‘pñVîH$ Z‘yZm OwQ>mZo H$m
EH$ AZyR>m Adga Wm &
5. {ZåhmÝg dob ~oB§J g|Q>a: {ZåhmÝg dob ~oB§J g|Q>a, EH$ ehar
g‘wXm` H|$Ð ‘mZ{gH$ ñdmñÏ` nhby H$mo àmoËgmhZ Am¡a amoH$Wm‘ H$aZo
H$m H$m, Z¡Xm{ZH$ godm, à{ejU Am¡a ~mhar H$m`©H«$‘m| H$mo Omar aIm&
‘Zmod¡km{ZH$ ghm`Vm Am¡µa bKw ‘mZ{gH$ ñdmñÏ` {M{H$Ëgm ghm`Vm
H$s Z¡Xm{ZH$ godm {df` em{‘b h¢ & AbJ-AbJ ‘mZ{gH$ ñdmñÏ`
g§~§Y {df` na {d{^Þ g‘yh-N>mÌ, A{^^mdH$, {ejH$m|, ‘mZ{gH$
ñdmñÏ` noemdam| Am¡µa {M{H$Ëgm noeodamo H$mo à{ejU H$m`©H«$‘
Am`mo{OV {H$E JE & `h ~mhar H$m`©H«$‘ ZŠemH$aU Am¡a VrZ ehar
XwJ©‘ H$m gdo© H$aZm Am¡a ì`gZ {ZdmaU Am¡f{Y Q>r‘ H$s g|Q>a go
ì`gZ {ZdmaU CnMma Ho$ {bE ^oOZm Bg‘| em{‘b h¡ & `wdm ‘mVmAm|
Ho$ {bE àW{‘H$ ñdmñÏ` H|$Ð, A§JZ~mS>r H|$Ðmo Ho$ ~ƒm| Am¡a {H$emo[a`m|
Ho$ {bE Hw$N> gaH$mar ñHy$bmo Ho$ {ejH$m| Ho$ {bE AÝ` H$m`©H«$‘ ^r Bg‘|
em{‘b {H$`m J`m h¡ & `h H|$Ð d`ñH$am| Am¡a ~ƒm| Ho$ A{^^mdH$m|
H$mo grIZo VWm AmMaU g‘ñ`m Ho$ {bE A{^^mdH$ g‘yh ghm`Vm
Amgao› Ho$ ‘mÜ`‘ go EH$ ghm`Vm dmUr ^r àma§^ {H$`m h¡ &
6. Ý`yamonWm°bmoOr ‘pñVîH$ g§J«hmb` ñHy$b Ho$ ~ƒm| Ho$ {bE hr Zhr ~ëH$s
H$m°boO OmZodmbo N>mÌm| H$mo ^r, ‘pñVîH$ H$s MmoQ>/{dH¥${V, ‘r{S>`m noeodam|
Ho$ n[adma Ho$ gXñ`m|, Am¡a AÝ` {dkmZ {ejm g§JR>Zm|/g§ñWmAm| Ho$
à{V{Z{Y`m| Ho$ {bE ^r EH$ bmoH${à` AmH$f©H$ H|$Ð ahm Omo {ZåhmÝg ‘|
`h EH$ A{ÛVr` e¡{jH$ à`mg h¡& df© Ho$ Xm¡amZ,H$ar~ 2000 go A{YH$
bmoJ Am¡a (736 ñHy$b Ho$ ~ƒo) em{‘b Wo Omo g§J«hmb` H$m Xm¡am H$a
{ZarjU {H$`m &
4.4 e¡{jH$
1. {ZåhmÝg Ûmam Am`mo{OV Am°ZbmBZ ‘ëQ>r H|$Ð narjm: {ZåhmÝg g’$bVm
nyd©H$ Xoe ^a ‘| AmR> Ho$ÝÐm| na ñZmVH$moÎma Am¡a S>m°ŠQ>aoQ> nmR>çH«$‘
Am°ZbmBZ àdoe narjm H$m g§MmbZ H$aZo Ho$ {bE Ho$ÝÐr` gaH$mar joÌ ‘|
nhbm g§ñWmZ ~Z J`m &
16 amï²´>r` _mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ñZm`w {dkmZ g§ñWmZ
dm{f©H$ [anmoQ©> 2012-13
2. 90 N>mÌm| H$s j‘Vm dmbm EH$ {demb narjm hm°b Mmby {H$`m J`m, OyZ ‘|
2012.
3. ~§Jbm¡a ‘hmZJa n[adhZ {ZJ‘ (~r E‘ Q>r gr) {ZåhmÝg H$mo EH$ ZB©
~g (AemoH$ brb¢S>) XmZ {X`m& ~r E‘ Q>r gr à~§Y {ZXoeH$ lr lr{Zdmg
Am¡nMm[aH$ ê$n go, àmo gVre M§Ðm, {ZXoeH$/Hw$bn{V, 24 OZdar 2013
H$mo EH$ g‘mamoh ‘| {ZåhmÝg Ho$ {bE Xr JB© ~g H$s Mm~r gm¢n Xr& ~g
{d{^Þ à{ejU Ho$ÝÐm| H$m Xm¡am H$aZo, Am¡a ‘ZmoamoJ nwZdm©g Am¡a V§{ÌH$m
g§~§Yr nwZdm©g Ho$ So> Ho$`a godm amo{J`m| Ho$ n[adhZ Z{g©§J H$m°boO Ho$ N>mÌm|
Ho$ {bE Cn`moJ {H$`m Om ahm h¡&
~r E‘ Q>r gr à~§Y {ZXoeH$, lr lr{Zdmg Am¡nMm[aH$ ê$n go, àmo gVre M§Ðm, {ZXoeH$/Hw$bn{V, {ZåhmÝg AemoH$ brb¢S> ~g H$s Mmdr gm¢nVo hþE &
4. {ZåhmÝg Ho$ à{ejwAm| H$s ~‹T>Vr Amdmg H$s Oê$aV H$mo nyam H$aZo Ho$
CÔoí` go, 1 ‘mM© 2013 go H$m{~Zr hm°ñQ>b n[aga Ho$ Cnar ‘§{Ob na
{ZåhmÝg ‘| {d{^Þ d¡km{ZH$ {dMma {d‘e© Ho$ à{V^m{J`m| Ho$ {bE {deof
ê$n go {Z wº$ {H$`m J`m& (32 Q‰>rZ H$‘ao nyar Vah B§Q>aZoQ> gw{dYm `wº$
H$‘ao ‘| A~§{Q>V H$a aho h¢²&)
4.5 ZB© nhb
1. {ZåhmÝg OZ ñdmñÏ` (grnrEM( H|$Ð, Am¡nMm[aH$ ê$n go S>m° eoIa
goŠgoZm, {ZXoeH$, ‘mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ‘mXH$ Ðì`m| Ho$ godZ
{d^mJ, {dœ ñdmñÏ` g§JR>Z Ûmam gmd©O{ZH$ Zr{V Am¡a H$m`©H«$‘
V¡`ma H$a OmZH$mar àXmZ H$aZo Ho$ {bE gwlr‘Vr gwO`m H¥$îUZ
g§`wº$ g{Md, ñdmñÏ` Am¡a n[adma H$ë`mU ‘§Ìmb`, ^maV gaH$ma
Ho$ ‘m¡OwXJr ‘| KQ>H$m| H$mo Amoa gíº$ H$aZo H$s Ñ{ï>H$moU go, grnrgr
H$s df©Jm§R> H$m CÓmQ>Z {H$`m, 27 Zd§~a 2012. AÜ`VZ OZ
ñdmñÏ`, V§{ÌH$m {dkmZ ‘| gmd©O{ZH$ ñdmñÏ` àmW{‘H$Vm Am¡a
Zerbo MrOm| H$m godZ Am¡a ga MmoQ> H$s ‘mhm‘ar na EH$ {Xdgr`
g§Jmoð>r Am`mo{OV H$s & {ZåhmÝg Ho$ AÝ` {d^mJm| Ho$ {d{^Þ gh`moJr
g§KR>Zm| Ho$ 200 go ^r AY{H$, {ZåhmÝg Am¡a ‘hm‘mar {d^mJ, OZ
ñdmñÏ` go OwSo> {d{^Þ ‘mZ{gH$ ñdmñÏ` joÌ ‘| H$m‘ H$aZo dmbo
g§K§R>Z Am¡a ñZm`w{dH$ amoJ VmWm e¡{jH$ g§ñWmZm| Ho$ à{V{Z{Y`m| Zo
Bg ZB© nhb ‘| ^mJ {b`m &
S>m°. eoIa goŠgoZm, {ZXoeH$ , ‘mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ‘mXH$ Ðì`m| Ho$ godZ, {dœ ñdmñÏ` g§JR>Z , {OZodm Am¡a gwlr gwO`m H¥$îUZ, g§`wº$ g{Md, ñdmñÏ` Ed§ n[adma H$ë`mU ‘§Ìmb` , ^maV gaH$ma Ûmam OZ ñdmñÏ` {d^mJ H|$Ð H$m CÓmQ>Z H$aVo hþE &
2. ‘mZ{gH$ ñdmñÏ` {ejm {d^mJ , CÎmH¥$ï> {MÌm| H$s argmBpŠb§J Ho$
g‘` H$mo H$‘ H$aZo, nyU© Cƒ H$mo{Q> H$m dr{S>`mo Am¡a VH${ZH$s [aH$m{S©§>J
H$m‘ (EMS>r) ’$moQy> ñQy>{S>`mo {dH$mg H$aZo Ho$ {bE EH$ Z`m CnH$aU H$m
A{YJ«hU {H$`m h¡ &
3. {ZåhmÝg Ho$ ‘ZmoamoJ ãbm°H$ ‘| Eo{Vhm{gH$ CÚmZ H$m Zm‘ S>m °.
’« §$H$-ZamoÝhm aIm J`m Wm & Bg AmX‘r Ho$ {nN>o nhbo Z`m, Xoe
‘| Iwbm ‘mZ{gH$ AñnVmb {H$`m J`m Wm, 9 OZdar 2013. Cgr
Ho$ ñ‘¥{V ‘| Bg ~JrMo H$m Zm‘ ’$bH$ S>m °. ’« §$H$-ZamoÝhm n[adma Ho$
gXñ`m| Ûmam AZmdaU {H$`m J`m Wm Omo{H$ 1936 go ~mha ~JrMo
‘| aIm J`m Wm &
4. {ZåhmÝg, {ZXoeH$ H$m g{Mdmb`, g{‘{V H$j ‘| ZdrZV‘ AmdmO Am¡a
dr{S>`mo àm¡Úmo{JH$s H$m Cn`moJ H$aVo hþE EH$ dr{S>`mo H$m°Ý’«|${g§J( EMEb
7 gj‘) gw{dYm H$s ñWm{nV H$s JB© h¡ &
5. {ZåhmÝg ñdmñÏ` `moOZm EZEMEg Ho$ bm^mWr©`m| Ho$ {bE ZB© H¡$ebog
godm (16 ‘B© 2013 go ), ~§Jbm¡a Ho$ g^r EZEMEg gyMr~Ô AñnVmbm| ‘|
eyê$ H$s JB© h¡ &
6. J¡a H$Þ‹S> ~mobZo dmbo H$‘©Mm[a`m| Am¡a N>mÌm| Ho$ {bE H$Þ‹S> Šbmgog, J¡a
H$ÞS> ^mfr g§H$m` Am¡a ñQ>m’$ Ho$ gXñ`m| Ho$ bm^ Ho$ {bE H$Þ‹S> Am¡a
g§ñH¥${V {d^mJ, H$Zm©Q>H$ gaH$ma Ho$ gh`moJ go H$m`©H«$‘ Am`mo{OV
17amï²´>r` _mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ñZm`w {dkmZ g§ñWmZ
dm{f©H$ [anmoQ©> 2012-13
{H$`m J`m & Bg H$`©H«$‘ H$m CÔoí` S>m°ŠQ>am| H$mo H$ÞS> joÌr` ^mfm H$m
~w{Z`mXr kmZ hmoZm Am¡a amoJr g§nH©$ ‘| gw{dYm àXmZ H$aZm h¡ & nr
gVre M§Ð, {ZXoeH$/ Hw$bn{V H$m`©H«$‘ H$m CÓmQ>Z {H$`m, 5 Zd§~a
2012.
7. {ZåhmÝg {O‘ImZm-{ZåhmÝg H$‘©Mmar Am¡a CZHo$ n[adma gXñ`m| Ho$
{bE 8 ‘mM© go 16 ‘mM© 2013 VH$ AmYma H$mS©> Ho$ {bE Zm‘m§H$Z H$amZo Ho$
{bE EH$ {e{da H$m Am`moOZ {H$`m& 1000 go ^r A{YH$ bmoJm| Zo AmYma
H$mS©> Ho$ {bE Zm‘ XO© H$am`m &
5.0 {ZåhmÝg `moJXmZ H$s ‘mÝ`Vm
5.1 nwañH$ma
1. lr‘Vr. dmB© âbmoam W§J‘, ñQ>m’$ Zg©, lr àUd ‘wIOr©, ^maV Ho$ ‘hm‘{h‘
amï´>n{V Ûmam df© 2013 Ho$ {bE à{V{ð>V amï´>r` âbmoa|g ZmB{Q>§Job
nwañH$ma go gå‘m{ZV {H$`m J`m&
lr‘Vr . dmB© âbmoam W§J‘, ñQ>m’$ Zg©, ^maV, lr àUd ‘wIOr©, ‘mZZr` amï´>n{V go amï´>r` âbmoa|g ZmB{Q>§Jb nwañH$ma àmá H${¶m &
2. {ZåhmÝg loUr ‹{g§Jb {deofVm - Ý`yamobm°Or ‘| gd©loð> AñnVmb
‹ Ho$ VhV à{V{ð>V ^maV hoëWHo$`a nwañH$ma àXmZ {H$`m J`m&
grEZ~rgr Q>rdr 18 Am¡a nhMmZ H$aZo Ho$ {bE AmB©grAmB©grAmB©
bmo‘~mS©> ñdmñÏ` ~r‘m Am¡a gå‘mZ ^maV Ho$ ~ohVarZ ñdmñÏ` godm
àXmVmAm| Ûmam ñWm{nV nwañH$ma, àXmZ {H$`m J`m& àmo’o$ga nr
gVre M§Ðm, {ZXoeH$/Hw$bn{V, {ZåhmÝg Ûmam lr ‘m|Q>oH$ {g§h Ahby
dm{b`m, 9 ‘mM© 2013 H$mo ZB© {X„r, ‘| ^maV ¶moOZm Am`moJ, Ho$
CnmÜ`j Ûmam àXmZ {H$`m Jm`m &
àmo’o$ga nr gVre M§Ð, {ZXoeH$/Hw$bn{V, {ZåhmÝg, ^maV hoëWHo$`a nwañH$ma go lr ‘m|Q>oH$ {g§h Ahbydm{b`m, CnmÜ`j, ^maV, `moOZm Am`moJ, go àmá H$aVo hþE &
3. S>m°. nr. gVre M§Ð H$mo O¡d {M{H$Ëgm {dkmZ Ho$ joÌ ‘| AZwg§YmZ ‘|
‘hËdnyU© `moJXmZ Ho$ {bE ~g§Vr Xodr A‘ra M§X nwañH$ma 2010, ^maVr`
{M{H$Ëgm AZwg§YmZ n[afX Ûmam ñWm{nV EH$ nwañH$ma go gå‘m{ZV
{H$`m.
lr Jwbm‘ Z~r AOmX,H|$Ð ‘§Ìr, ñdmñÏ` Am¡a n[adma H$ë`mU, àmo. nr gVre M§Ð, {ZXoeH$/Hw$bn{V, {ZåhmÝg H$mo ~g§Vr Xodr A‘ra M§X nwañH$ma 2010. ^maVr` {M{H$Ëgm AZwg§YmZ n[afX Ûmam ñWm{nV EH$ nwañH$ma g‘mamoh ‘| ^oQ> H$aVo hþE &
4. S>m°. doH$Q>gw~«‘Ê`Z Or, Ana àmo’o$ga, ‘ZmoamoJ {dkmZ, S>m° {dÔm gmJa
nwañH$ma ( AmB©grE‘Ama ) df© 2010 Ho$ {bE gå‘m{ZV &
5. S>m°. dmB©.gr. OZmY©Z aoÈ>r, àmo’o$ga ‘ZmoamoJ{dkmZ H$mo à{V{ð>V S>m°.
gr.dr. am‘Z `wdm {dkmZr nwañH$ma go, (Am`w{d©kmZ) df© 2011 Ho$ {bE
gå‘m{ZV {H$`m J`m &
6. S>m°. Ama YZeoIa nm§{S>`Z, Egmo{gEQ> àmo’o$ga ,‘ZmoamoJ gm‘m{OH$ H$m`©,
H$mo H$X§~mg H$m à{Vð>rV ‘mZ{gH$ ñdmñÏ` àmo’o$ýb nwañH$ma 2012 H$m
lr Ho$ amogæ`m, ‘mÝ` amÁ`nmb, V{‘b ZmSy>, Ho$ H$a H$‘bmo go lr EM Ama
^maVìXmO, ‘mÝ` amÁ`nmb, H$Zm©Q>H$ gaH$ma Ho$ CnpñW{V ‘| ~|Jbya ‘|
18 amï²´>r` _mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ñZm`w {dkmZ g§ñWmZ
dm{f©H$ [anmoQ©> 2012-13
H$X§~mg ‘Zmogm‘m{OH$ nwZdm©g g‘yh Ho$ 20 do ~agr g‘mamoh Ho$ ‘m¡Ho$
na, àXmZ {H$`m, 3 Zd§~a 2012.
7. S>m°. ~r.Eg. e§H$aZmam`U amd, Ana àmo’o$ga, ñZm`w {H«$`m {dkmZ {d^mJ,
OwbmB© 2012 14 na O¡d {M{H$Ëgm AZwg§YmZ Ho$ joÌ ‘| CËH¥$ï> `moJXmZ
Ho$ {bE, S>m°. amOHw$‘ma aUYra H§$R>rad nwañH$ma go gå‘m{ZV {H$`m J`m,
14 OwbmB© 2012.
8. lr‘Vr gr.E.AZrVm, ñQ>m’$ Zg©, ~mb ‘ZmoamoJ H|$Ð, Am¡a lr‘Vr
E{Zg Om°O©, ñQ>m’$ Zg©, “ ‹~r” ãbm°H$ Ý`yamobm°Or, A§Vam©ï´>r` Zg©
{Xdg 2012 Ho$ Adga na ‹ ~oñQ> Zg© ‹ nwañH$ma go gå‘m{ZV {H$`m
J`m,1 ‘B© 2012.
9. lr‘Vr EZ aVZå‘m, dmS©> n`©dojH$, gr. H¥$îUæ`m MoÅ>r ’$mC§So>eZ H$s Amoa
go âbmoa|g ZmB{Q>§Job nwañH$ma àmá {H$`m&
5.2 {ZåhmÝg g§§H$m` Ûmam ì`m»`mZ
1. S>m. gVre M§Ð nr, V§{ÌH$m {dkmZ Ho$ àmo’o$ga, {ZXoeH$/Hw$bn{V g§~mo{YV
ì`m»`mZ (i) àmo’o$ga Ho$ OJÞmWZ ì`m»`mZ, gaH$mar gmd©O{ZH$
AñnVmb, ‘Ðmg ‘o{S>H$b H$m°boO, 11 Aà¡b 2012 (ii) AÜ`jr`
ì`m»`mZ, Ob g§H$Q> na, ^maVr` V§{ÌH$m {dkmZ AH$mX‘r H$m 20dm°
dm{f©H$ gå‘obZ (AmB©EEZ), Ah‘Xm~mX, 5 AŠQy>~a 2012 (iii) lr.`yEZ
‘ohVm ì`m»`mZ, ñZm`w g§kmZmË‘H$ {H«$`m Am¡a EMAmB©dr g§H«$‘U,
Ý`yH$m°Z , H$Q>H$, {Xg§~a 2012.
2. S>m°.Or.Eg.C‘m ‘hoœaamd, ñZm`w~ohmoer Ho$ gr{Z`a àmo’o$ga g§~moYZ, S>m.
’$ZrÐZmW WmoQ>m ‘o‘mo[a`b ì`m»`mZ, ^maVr` ~ohmoer gmogm`Q>r, Am§Y«
àXoe (AmB©EgEEnrgrAmoEZ 2012), dma§Jb, Am§Y« àXoe, 13 Aºw$~a
2012.
3. àmo E.Ho$.Jwám, àmo’o$ga Am¡a à‘wI, EZAmB©AmB©Ama, g§~moYZ (i) nmW©gmaVr
‘o‘mo[a`b ì`m»`mZ - 2012, AmB©EgEZAma H$m 15 dm° dm{f©H$
gå‘obZ, {ebm§J, ‘oKmb`, 20-23 {gVå~a 2012 (ii) S>m°. ’$Þmbmb
df©Zr ì`m»`mZ, 26 `wnrAmaAmB©grAmoEZ 2012, ~aobr, CÎma àXoe, 13
-14 AŠQy>~a 2012 (iii) dm{f©H$ AmB©EgdrAmB©Ama ì`m»`mZ-2012,
AmB©EgdrAmB©Ama H$m 15 dm° dm{f©H$ ggå‘obZ, H$modB© ‘o{S>H$b g|Q>a Am¡a
AñnVmb, H$mo`§~Qy>a, 14-17 µ’$adar 2013.
4. S>m°. dJr©O E‘. àmo’o$ga, {H§$J OmO© {M{H$Ëgm {dœ{dÚmb`, ‘ZmoamoJ
{dkmZ {d^mJ Ho$ ñWmnZm {Xdg Ho$ dm{f©H$ gå‘obZ ‘| ì`m»`mZ {X`m,
bIZD$, 7-9 µ’$adar 2013.
5. S>m°. gVre {Ja‘mOr, àmo’o$ga, ~mb Am¡a {H$emoa ‘Z{ü{H$Ëgm,
Ho$nrEE‘Amagr Ho$ dm{f©H$ Xrjm§V g‘mamoh ‘| ì`m»`mZ {X`m, ‘mBH$b
‘¡{W`mg ì`m»`mZ, 1 {gVå~a 2012.
6. S>m°. eoIa eoemÐr, àmo’o$ga, ~mb Am¡a {H$emoa ‘ZmoamoJ{dkmZ, ^maVr`
‘ZmoamoJ{dkmZ gmogm`Q>r Ho$ dm{f©H$ gå‘obZ ‘| S>m°. Eb.Or.nr. AmMma
‘o‘mo[a`b ì`m»`mZ {X`m, H$Zm©Q>H$ emIm, ‘§Jbm¡a, 29 {gV§~a 2012.
7. S>m°. à^m MÝÐ, ‘ZmoamoJ{dkmZ àmo’o$ga, ‘gr© gmogm`Q>r Ho$ A§Vam©ï´>r`
{Ûdm{f©H$ gå‘obZ, MÞr Hw$‘ma ì`m»`mZ {X`m, no[ag,{df`: ^dZ Am¡a
EH$ àgdH$mbrZ {deofk Am¡a ^maV ‘| ‘m§ {eew ‘ZmoamoJ godm,3 Aºw$~a
2012.
6.0 {ZåhmÝg J{V{d{Y`m Am¡a ‘hËdnyU© H$m`©H«$‘
6.1 ì`m»`mZ
S>m°. {MÌm gaH$ma nWm°bm°Or Ho$ à’o$ga, ApIb ^maVr` A`w{d©kmZ g§ñWmZ (EAmB©AmB©E‘Eg).
S>m°. gw^Ðm X`mZ§X amd ì`m»`mZ
S>m°. {MÌm gaH$ma nWm°bm°Or Ho$ à’o$ga, ApIb ^maVr` A`w{d©kmZ g§ñWmZ
(EAmB©AmB©E‘Eg) ‘|, S>m°. gw^Ðm X`mZ§X amd ì`m»`mZ ‘m{bH$m ‹~ƒm| H$s
½b`mo‘mg H$s AZ[adob{b§J {OZmo{‘H$ O{Q>bVm› {df` na g§~mo{YV H$s`m,
28 ‘mM© 2013.
6.2 H$m`©H«$‘
S>m°. ~rAma A§~oS>H$a O`§Vr H$m`©H«$‘
19amï²´>r` _mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ñZm`w {dkmZ g§ñWmZ
dm{f©H$ [anmoQ©> 2012-13
S>m°. ~rAma A§~oS>H$a O §Vr H$m ©H«$‘
{ZåhmÝg ‘| ^maV aËZ S>m°. ~rAma A§~oS>H$a O`§Vr 19 Aà¡b 2013 H$mo ‘Zm`m
J`m& lr. d|H$Q>æ`m, AmB©EEg, nYmZ g{Md,AOm/OOm Am¡a g‘mO H$ë`mU
{d^mJ, H$Zm©Q>H$ gaH$ma,‘w»` A{V{W Wo& à. nr. gVre M§Ð, {ZXoeH$/ Hw$bn{V
{ZåhmÝg, H$m`©H«$‘ H$s AÜ`jVm {H$`m &
A§Vaamï´>r` Zg© {Xdg
{ZåhmÝg ‘| Z{g©§J {d^mJ H$s Amoa go A§Vaamï´>r` Zg© {Xdg Ho$ VËdmYmZ ‘|
àXe©Zr H$m Am`mo{OV {H$`m J`m, 11 ‘B© 2012. Bg df© H$m {df` A§Va g‘mnZ
: gmú` go H$ma©dmB© H$aZm Wm & àmo.nr.gVre M§Ðm, {ZXoeH$/Hw$bn{V, {ZåhmÝg
H$m`©H«$‘ H$s AÜ`jVm {H$`m &
A§Vaamï´>r` Zg© {Xdg
ñdV§ÌVm {Xdg
ñdV§ÌVm {Xdg ~hþV Omoe Am¡a CËgmh Ho$ gmW ‘Zm`m J`m, 15 AJñQ> 2012.
amï´>ÜdO Ho$ ~mX àmo. nr gVre M§Ð, {ZXoeH$/ Hw$bn{V, ñdV§ÌVm {Xdg g‘mamoh
VËdmYmZ ‘| Am`mo{OV {d{^Þ à{V`mo{JVm Ho$ {dOoVmAm| H$mo nwañH$ma {dV[aV
{H$`m Am¡a gm§ñH¥${VH$ H$m`©H«$‘ go H$m`©H«$‘ g§nÞ hþAm &
ñdV§ÌVm {Xdg H$m ©H«$‘
{ejH$ {Xdg g‘mamoh
{ejH$ {Xdg H$m`©H«$‘ H$mo Ü`mZ ‘| aIVo hþE, {ZåhmÝg Ho$ d[að> g§H$m` gXñ`m|
H$mo CZHo$ g§~§{YV {deofkVm ‘| g§ñWmZ Ho$ {dH$mg H$m`m|© ‘| CËH¥$ï> `moJXmZ
XoZo ‘| CZH$s C„oIZr` CnbpãY`m| Ho$ {bE gå‘m{ZV {H$`m J`m, 15 {gV§~a
2012. S>m. Ama Eb H$í`n, BbopŠQ´H$b Am¡a H§$ß`yQ>a B§Or{Z`[a§J Ho$ AdH$me
àmá àmo’o$ga, nS>çy© {dœ{dÚmb`, b’$mBQ>r, B§{S>`mZm, `EgE Am¡a g§ñWmnH$ Am¡a
d¡{XH$ g§ñH¥${V, lr Aa{~§Xm| H$nmbr emór, g§ñWmZ Ho$ ‘mZX {ZXoeH$, ‘w»`
A{V{W Wo Am¡a‹ AmYw{ZH$ g§X^© ‘| àmMrZ d¡{XH$ kmZ ‹ na g§~mo{YV {H$`m &
àmo. nr gVre M§Ð, {ZXoeH$/ Hw$bn{V, {ZåhmÝg, {ejH$ {Xdg H$m ©H«$‘ Ho$ ‘w»` A{V{W, S>m. Ama Eb H$í`n, BbopŠQH$b Am¡a H§$ß yQ>a B§Or{Z`[a§J Ho$ AdH$me àmá àmo’o$ga, nS>çy© {dœ{dÚmb`, b’$mBQ>r, B§{S>`mZm, `EgE Am¡a g§ñWmnH$ Am¡a d¡{XH$ g§ñH¥${V, lr Aa{~§Xm| H$nmbr emór g§ñWmZ Ho$ ‘mZX {ZXoeH$, g‘m‘mZ H$aVo hþE &
{dœ ‘mZ{gH$ ñdmñÏ` {Xdg
{ZåhmÝg ‘| {dœ ‘mZ{gH$ ñdmñÏ` {Xdg, ^maVr` ‘ZmoamoJ {dkmZ gmogm`Q>r,
H$Zm©Q>H$ emIm Ho$ gh`moJ go ‘Zm`m J`m, 15 Aºw$~a 2012. {df` AdgmX
: EH$ d¡{œH$ g§H$Q> ‹ Wm& ‘mZZr` Ý`m`‘y{V© lr. EZ. Hw$‘ma,H$m`©H«$‘ Ho$ ‘w»`
A{V{W, lmoVmAm| H$mo g§~mo{YV {H$`m& àmo’o$ga eoIa eofmÐr, ~mb Am¡µa {H$emoa
‘ZmoamoJ{dkmZ {d^mJ Am¡µa Q>r‘ H$s Amoa go bmoJm| ‘| ‘mZ{gH$ ñdmñÏ` go bmoJm|
20 amï²´>r` _mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ñZm`w {dkmZ g§ñWmZ
dm{f©H$ [anmoQ©> 2012-13
‘| ^oX^md n¡Xm H$aZo H$m H$b§H$ h¡ H$m MwZm¡{V XoZm, na V¡`ma H$s JB© Amem H$s
N>{d`m± H$m Bg ‘m¡Ho$ na {d‘moMZ {H$`m J`m &
{dœ ‘mZ{gH$ ñdmñÏ` {Xdg H$m`©H«$‘ ‘| B‘oOg Am°’$ hmon Ho$ {deof n¡Ho$O H$m {d‘moMZ {H$`m &
gVH©$ OmJê$H$Vm gámh
gVH©$Vm OmJê$H$Vm gámh {ZåhmÝg ‘| ‘Zm`m J`m, 29 Aºw$~a go 3
Zd§~a 2012, {df` : gmd©O{ZH$ IarXXmar ‘| nmaX{e©Vm ‹ Wm& g§ñWmZ
Ho$ H$m‘H$mO ‘| gVH©$ OmJê$H$Vm n¡Xm H$aZo Am¡a nmaX{e©V gw{Z{üV
H$aZo Ho$ {bE gámh ^a H$m©¶H«$‘ Am`mo{OV H${¶m Am¡a ‘mnZ g‘mamoh 2
Zd§~a H$mo hþAm& {ZåhmÝg ‘| gVH©$Vm OmJê$H$Vm gámh Ho$ VËdmYmZ ‘|
{d{^Þ J{V{d{Y`m§ H$m`©embm Am¡a ~¡Zam| VWm g§ñWmZ Ho$ à‘wI ñWmZm| ‘|
nmoñQ>a àXe©Z H$aZm ^r em{‘b h¡ & lr. Ama {hV|Ð, S>rAmB©Or, Ho$ÝÐr`
Om±M ã`yam|, ^«ï>mMma ZamoY emIm/ H$m`m©b` (Egr~r), H$m`©H«$‘ Ho$
‘w»` A{V{W Wo &
lr. Ama {hV|Ð, S>rAmB©Or, Ho$ÝÐr` Om±M ã`yam|, ^«ï>mMma ZamoY emIm/ H$m`m©b` (Egr~r), H$m`©H«$‘ gámh g‘mnZ g‘mamoh H$m CÓmQ>Z {H$`m &
~mb {Xdg
{ZåhmÝg {O‘ImZm 14 Zd§~a 2012 H$mo ~mb {Xdg ‘Zm`m& àmo.nr.gVre
M§Ðm, {ZXoeH$/Hw$bn{V, {ZåhmÝg Am¡a AÜ`j, {ZåhmÝg {O‘ImZm,Bg
Adga na ~ƒm| H$m CnH$aU gh Z`m Iob ‘¡XmZ H$m CÓmQ>Z {H$`m &
{ZåhmÝg H$‘©Mmar Am¡a ~ƒm| Ho$ {bE {d{^Þ Iob Hy$X H$m`©H«$‘m| H$m
Am`moOZ {H$`m, {Og‘| 123 ~ƒm| Zo ^mJ {bµ`m Am¡a {dOoVmAm| H$mo nwañH$ma
{dVaU {H$`m J`m &
{O‘ImZm n[aga ‘| Z`m ~mb ^dZ AYw{ZH$ Iob ‘¡XmZ Ho$ gmYZ&
~mb Ed§ {H$emoa ‘Zmoam oJ {d^mJ Zo ^r ~mb {Xdg ‘Zm`m Am¡a ‘Zmoam oJ
dmS© > Ho$ ~ƒm| H$s Amo µa go gm§ñH¥${VH$ H$m`©H«$‘ ‘| AnZr à{V^m ì`º$
{H$E &
~mb Ed§ {H$emoa ‘Zmod¡Ü`H$s` {d^mJ ‘| ~mb {Xdg H$m`©H«$‘ H$m EH$ gm§ñH¥${VVH$ H$m`©H«$‘ H$m ZOmam &
H$Þ‹S> amOmoËd
{ZåhmÝg ‘| H$ÞS> amOmoËgd g‘mam oh ~So > CËgmh Am¡a Omoe Ho$ gmW
‘Zm`m J`m 22 Zd§~a 2012. lr. Ho$ ñË`Zmam`U, ‘w»` Am`wº$,
Am` H$a {d^mJ,H$Zm©Q>H$ Am¡a Jmodm joÌ, H$m`©H«$‘ Ho$ ‘w»` A{V{W
Wo& ‘w»` A{V{W, {d»`mV boIH$ Am¡a ñV§^ boIH$ ^r h¢, ‘mÌ ^mfm
Am¡ µa H$Zm©Q>H$ H$s g‘¥Ô na§nam H$s ‘hÎmm na g{dñVma go {Xb IwbH$a
~Vm`m &Bg g‘mam oh Ho$ Xm ¡amZ, g§JrV Am¡a aoV H$bm emo g§Ho$V ‘§Ì‘w½Y
{H$`m Wm &
21amï²´>r` _mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ñZm`w {dkmZ g§ñWmZ
dm{f©H$ [anmoQ©> 2012-13
lr. Ho$ ñË`Zmam`U, ‘w»` Am`wº$, Am` H$a {d^mJ,H$Zm©Q>H$ Am¡a Jmodm joÌ, H$m`©H«$‘ H$m CÓmQ>Z {H$`m &
{h§Xr gámh
{hÝXr gámh 19-24 Zd§~a 2012 H$mo ‘Zm`m J`m & Bg H$m ©H«$‘ Ho$ VhV, VrZ
{Xdgr` w{ZH$moS> na {hÝXr H$m ©embm Am¡a {Z~§Y boIZ, dmX - {ddmX , {Q>ßnU Ed§
AmboIZ , Jm`Z , Am{X Am¡a {d{^Þ AÝ` à{V`mo{JVm Am`mo{OV {H$`m J`m. S>m°. dr.
a{d , a{OñQma , {ZåhmÝg, 19 Zd§~a 2012 H$s H$m ©embm H$m CÓmQ>Z {H$`m Am¡a lr
E‘.nr. Xm‘moYaZ, ghm`H$ {ZXoeH$ (amO^mfm) , {hÝXr {ejU moOZm , ‘w»` A{V{W
Wo& S>m°. Eg.Ho$. MVwdo©Xr, àmo’o$ga, ‘ZmoamoJ Am¡a {h§Xr A{YH$mar (à^mar), ñdmJV ^mfU
{H$`m Am¡a S>m°. EM.Eg . {gÔ‘„æ`m, à§[g{nmb, nwñVH$mb` Am¡a gyMZm A{YH$mar Am¡a
àH$meZ/ {hÝXr àH$moð> {d^mJ (à^mar) YÝ`dmX kmnZ {X`m&
VrZ {Xdgr` {hÝXr H$m`©embm H$m CÓmQ>Z
{ZåhmÝg ‘| EgnrAmB©grE‘grEdmB© MmßQ>a
{ZåhmÝg {O‘ImZm H$s gh`moJ go {ZåhmÝg ‘| EgnrAmB©grE‘grEdmB© MmßQ>a Ho$
VhV, {ZåhmÝg H$Ýd|fZ g|Q>a ‘| C{S>gm ‘yb H$m EH$ Jmo{Vnydm g§JrV H$m`©H«$‘ H$m
Am`moOZ {H$`m J`m, 3 {Xg§~a 2012. H$moZmH©$ ZmQ>ç ‘§S>br Ho$ `wdm ZV©H$,g^r
bS>H|$, bS>{H$`m| H$s dof^yfm nhZH$a, lr OJÞmW VWm amYm-lrH¥$îU H$s gyj‘
^§{J`m| H$m àXe©Z H$a g^r lmoVmAm| H$mo ‘mo{hV H$a {X`m, {Oggo lmoVmJU
H$bmH$mam| H$s ~Iw^r àg§em d dhm-dhm {H$`m &
H$moZmH©$ ZmQ>ç ‘§Q>n Q´mo’$s, C{S>gm Ho$ `wdm ZV©H$m| H$m Jmo{Vnydm Z¥Ë` H$s EH$ PbH$ &
Xrn àÁdbZ H$m©¶H«$‘
~rEggr Z{g©§J N>mÌm| Ho$ gmVd| ~¡M H$m Xrn àÁdbZ g‘mamoh {ZåhmÝg H$Ýd|eZ
g|Q>a,‘Zm`m J`m, 10 {Xgå~a 2012.
àmo ~r.Ho$. M§ÐeoIa, nyd© AÜ`j, {dYmZ n[afX, H$Zm©Q>H$ gaH$ma, ‘w»` A{V{W
Wo& N>mÌ / à{ejwAm| Zo Xrn ObmH$a, noeo ‘| {H$`o J`o `moJXmZ Ho$ {bE CZHo$
g‘n©U H$m àVrH$ h¡ Am¡a H$éUm Am¡a ghmZw^y{V Ho$ gmW ‘mZdVm H$s godm H$aZo
H$s enW {b`m &
Xrn àÁdbZ H$m`©H«$‘
amO^mfm gå‘obZ-2012
{ZåhmÝg ‘| nhbr ~ma amï´>r` -ñVa na amO^mfm ({hÝXr) gå‘obZ ‘Zm`m
J`m, 26-27 {Xg§~a 2012.
S>m°. ZmJoeda gÝXa‘, V{‘b ZmSw> ‘yb Ho$ à»`mV {hÝXr gm{hË`H$ma Am¡µa
gXñ`,{hÝXr gbmhmH$ma g{‘{V ñdmñÏ` Am¡a n[adma H$ë`mU ‘§Ìmb`,
gå‘obZ Ho$$ ‘w»` A{V{W Wo & lr. am‘ {Zdmg ewŠbm, Cn {ZXoeH$, (am^m)
ñdmñÏ` Am¡a n[adma H$ë`mU ‘§Ìmb`, ^maV gaH$ma, CÓmQ>Z g‘mamoh ‘| {deof
g§~moYZ go AmJh {H$`m &
22 amï²´>r` _mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ñZm`w {dkmZ g§ñWmZ
dm{f©H$ [anmoQ©> 2012-13
amO^mfm {d^mJ Ho$ nXm{YH$mar Am¡a g§gmYH$ ì`{º$ amO^mfm Zr{V na ì`m»`mZ
{XE Am¡a n[aUm‘H$mar Zr{V H$s H$m`m©Ýd`Z MwZm¡{V`m§ Am¡a g‘mYmZ na {dMma
{d‘g© {H$`m & Bg gå‘obZ Ho$ Xm¡amZ, lr ‘ZmoO Hw$‘ma A~wg[a`m, Cn {ZXoeH$,
(am^m) Am¡a lr amOoe lrdmñVd, ghm`H$ {ZXoeH$ (am^m) Zo, w{ZH$moS> AYm[aV
{hÝXr Q>§H$U, XmoZmo hm’$bmBZ Am¡µa Am°ZbmBZ, VWm ì`mH$aU/ eãXH$moe Hw$ebVm
na H$m`©embm Am`mo{OV {H$`m &
S>m°. ZmJoeda gÝXa‘, V{‘b ZmSw> ‘yb Ho$ à»`mV {hÝXr gm{hË`H$ma Am¡µa gXñ`, {hÝXr gbmhmH$ma g{‘{V, ñdmñÏ` Am¡a n[adma H$ë`mU ‘§Ìmb`, gå‘obZ Ho$ ‘w»` A{V{W amï´>r`-ñVa na amO^mfm ({hÝXr) gå‘obZ H$m CÓmQ>Z {H$`m &
g§ñWmZ Ho$ {d{^Þ {d^mJ Am¡µa Ho$ÝÐ gaH$mar g§KR>Zm| Ho$ H$‘©Mmar H$ar~ 120
à{V^mJr H$m`©embm ‘| ^mJ boH$a gå‘obZ Ho$ à`moOZ go bm^mpÝdV hþE²&
A§Vam©ï´>r` {dH$bm§J {Xdg
{ZåhmÝg ‘|, A§Vam©ï´>r` {dH$bm§J {Xdg ({dœ {dH$bm§JVm {Xdg) ‘Zm`m J`m,
28 {Xg§~a 2012. S>m°. ‘hoe Omoer, ‘hm{ZXoeH$, XyaXe©Z Ho$ ‘w»` A{V{W Wo&
lr {Jare ho‘dVr, b§XZ n¡am{bpånŠg aOV nXH$ {dOoVm gå‘m{ZV A{V{W Wo.
‘mZ{gH$ amoJr nwZ©dmg godm Ho$ [a{J`m| Zo ~ZmB© a§JrZ H¡$b|S>a H$m {d‘moMZ {H$`m &
EbwåZr ~¡R>H$
‘ZmoamoJ {dkmZ {d^mJ {ZåhmÝg ‘| EbyåZr ~¡R>H$ Am`mo{OV {H$`m, 9 OZdar
2013. `h EbwåZr ~¡R>H$ Xmoham- H$m`©H«$‘-S>m`‘§S> Oy~br, AñnVmb ^dZ/
n[aga Omo{H$ {d^mJ ‘| pñWV, ‘ZmoamoJ {dkmZ {d^mJ H$m 60dm± dm{f©H$moËñd
‘Zm`m& nyao {dœ Ho$ H$ar~ 400 AbwåZr ~¡R>H$ ‘| ^mJ {b`m& àmo. nr gVre M§Ð,
{ZXoeH$/Hw$bn{V, Bg ‘m¡Ho$na nwamZr Abw‘Zr H$mo ~YmB© {X`m &
JUV§Ì {Xdg
JUV§Ì {Xdg 26 OZdar 2012 H$mo ‘Zm`m J`m & Bg H$mH«©$‘ ‘| amï´>ÜdO,
gm§ñH¥${VH$ H$m`©H«$‘, {dOoVmAm| H$mo nwañH$ma {dVaU Am{X em{‘b h¢ &
{ZåhmÝg H$m 17dm± Xrjm§V g‘mamoh
{ZåhmÝg H$m 17 dm± Xrjm§V g‘mamoh g§ñWmZ Ho$ H$Ýd|eZ g|Q>a ‘| 14 ’$adar
2013 H$mo ‘Zm`m J`m & àmo’o$ga EE’$E‘ ê$hmb hH$, ‘mÝ` ‘§Ìr ñdmñÏ` Ed§
n[adma H$ë`mU, ~m§½bmXoe àOmdmXr JUamÁ` gaH$ma, H$m`©H«$‘ Ho$ ‘w»`
A{V{W Wo&
àmo’o$ga hH$ Xrjm§V g‘mamoh H$mo g§~mo{YV {H$`m Am¡a Jwbm‘ Z~r AmOmX, ‘mZZr`
Ho$ÝÐr` ‘§Ìr, ñdmñÏ` Am¡a n[adma H$ë`mU ‘§Ìmb¶, ^maV gaH$ma Am¡a AÜ`j,
{ZåhmÝg gmogm`Q>r, g‘mamoh H$s AÜ`jVm H$s&
àmo’o$ga EE’$E‘ ê$hmb hH$, ‘mÝ` ‘§Ìr ñdmñÏ` Ed§ n[adma H$ë`mU, ~m§½bmXoe àOmdmXr JUamÁ` gaH$ma, H$m`©H«$‘ Ho$ ‘w»` A{V{W, Jwbm‘ Z~r AmOmX, ‘mZZr` Ho$ÝÐr` ‘§Ìr, ñdmñÏ` Am¡a n[adma H$ë`mU, ^maV gaH$ma Am¡a AÜ`j, {ZåhmÝg Ho$ 17do Xrjm§V g‘mamoh Am¡a AÝ` à{V{Z{Y ‘§M na CnpñWV h¢ &
àmo nr. gVre M§Ðm, {ZXoeH$/Hw$bn{V, {Z‘hm§g, {nN>bo df© Ho$ Xm¡amZ g§ñWmZ H$s
{d{^Þ J{V{d{Y`m| Am¡a CnbpãY`m| H$s EH$ {dñV¥V [anmoQ>© àñVwV {H$`m &
g§ñWmZ {Xdg
{ZåhmÝg H$Ýd|eZ g|Q>a ‘| 14 ’$adar 2013 H$m o g§ñWmZ {Xdg ‘Zm`m&
lr. gw~«Vm o ~mJMr, gh g§ñWmnH$ Am¡a AÜ`j, ‘mB§S>Q ´r ‘w»` A{V{W
CnpñWV Wo&
23amï²´>r` _mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ñZm`w {dkmZ g§ñWmZ
dm{f©H$ [anmoQ©> 2012-13
‘w»` A{V{W, AnZr {XbH$e g§~moYZ ‘|, ‘mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ñZm w joÌ ‘| {ZåhmÝg
Ho$ moJXmZ H$s gamhZm H$s& CÝhm|Zo H$hm {H$ ghr g‘` na ghr g§Xoe àgm[aV H$aZo
Ho$ {bE gm‘J«r H$s e{º$ H$m XmohZ H$aZo H$s Amdí`H$Vm na ~b {X m& àmo’o$ga nr.
gVre M§Ðm, {ZXoeH$/Hw$bn{V, {ZåhmÝg g§ñWmZ H$s CnbpãY m± Am¡a J{V{d{Y m| H$s
EH$ dm{f©H$ [anmoQ>© àñVwV {H$ m & ‘oYmdr H$‘©Mm[a m| H$s {d{eï> godm Ho$ {bE {ZXoeH$ Ûmam
nwañH$ma àXmZ {H$ m J m & {ZåhmÝg {O‘ImZm g§K Ûmam Am mo{OV {d{ Þ H$m ©H«$‘m|
Ho$ {dOoVmAm| H$mo {dV[aV {H$E JE²& H$m ©H«$‘ gm§ñH¥${VH$ H$m ©H«$‘m| go {deof g‘mamoh ahm &
lr. gw~«Vmo ~mJMr, gh g§ñWmnH$ Am¡a AÜ`j, ‘mB§S>Q´r, H$mo àmo nr. gVre M§Ðm, {ZXoeH$/Hw$bn{V, {ZåhmÝg Am¡µa àmo. dr. adr, Hw$bg{Md, {ZåhmÝg gå‘m{ZV H$aVo hþE &
7.0 ^dZ
1. H$m{~Zr N>mÌmdmg n[aga (^moOZ H$j) Am¡a {ZåhmÝg n[aga ‘| {dñVm[aV
‘bOb CnMma g§`§Ì, g{hV ZB© ~w{Z`mXr gw{dYm H$m CÓmQ>Z {H$`m J`m
. lr. Jwbm‘ Z~r AmOmX, ñdmñÏ` Ed§ n[adma H$ë`mU Am¡a AÜ`j H|$Ðr`
‘§Ìr, {ZåhmÝg gmogm`Q>r, 18 AJñV, 2012 .
lr. Jwbm‘ Z~r AmOmX, ñdmñÏ` Ed§ n[adma H$ë`mU Am¡a AÜ`j, H|$Ðr` ‘§Ìr, {ZåhmÝg gmogm`Q>r, H$~{Zr hm°ñQ>b H$m°ånboŠg H$m AZmdaU {H$`m &
2. lr Ama AmemoH$, Cn ‘w»`‘§Ìr, H$Zm©Q>H$ gaH$ma Ûmam Ho$.Ama.
nwa‘, H¡$bgZ h„r ‘| {ZåhmÝg CÎmar n[aga H$s 40 EH$‹S> O‘rZ
XmZ H$s AmYma{ebm aIr, 15 ‘mM© 2012. lr. Aa{d§X {b§~mdbr,
ñdmñÏ` Ed§ n[adma H$ë`mU, ‘§Ìr, H$Zm©Q>H$ gaH$ma, {d{eï>
A{V{W Wo& lr. EZ. Z§Xoe aoÈ>r, {dYm`H$, Ho$.Ama. nwa‘ {Zdm©MZ
joÌ, g‘mamoh H$s AÜ`jVm H$s & n[aga ‘| MaU~Õ VarHo$ go
{dH${gV Am¡a CÞV AmKmV XoI^mb H|$Ð , nwZdm©g BH$mB© Am¡a
AÝ` à‘wI gw{dYmAm| Ho$ ~rM H$ë`mUH$mar H|$Ð H$m b¡g {H$`m
OmEJm&
8.0 H$m`m©Ýd`Z Zr{V
8.1 gyMZm H$m A{YH$ma A{Y{Z`‘ H$m H$m`m©Ýd`Z
{ZåhmÝg Ho$ÝÐr` gyMZm Am`moJ, ^maV gaH$ma, Am¡a ñdmñÏ` Am¡a
n[adma H$ë`mU ‘§Ìmb` , ^maV gaH$ma Ho$ {ZXo ©em | Ho$ AZwgma,
A{Y{Z`‘ 2005 gyMZm H$m A{YH$ma bmJy {H$`m h¡& g§ñWmZ, a{OñQ´ma
H$s AÜ`jVm ‘|, Ho$ÝÐr` bmoH$ gyMZm A{YH$m[a`m| H$m EH$ Xb, gyMZm
H$m A{YH$ma A{Y{Z`‘ Ho$ VhV OmZH$mar MmhVm h¡ Omo EH$ ì`{º$
H$m o Anr{b` OmZH$mar àXmZ H$aZo Ho$ {bE {Oå‘oXma àm{YH$aU h¡ &
OZg§nH©$ A{YH$mar, g§nH©$ A{YH$mar Ho$ ê$n ‘| H$m`© H$aVm h¡ Am¡a
g§~§{YV A{YH$m[a`m| Ho$ gmW nÌmMma H$m`© {Zd©hZ H$aVm h¡ & Am¡gV
na, g§ñWmZ àým| H$m o 15-20 AmaQ>rAmB© AmdoXZm|, Am¡a CÎma àmá
{ZYm©[aV g‘` Ho$ ^rVa ^oOr OmVr h¢ ²& AmaQ>rAmB© go g§~§{YV {V‘mhr
[aQ>Z© {ZYm©[aV {Xem {ZXo ©em | Ho$ AZwgma Xm`a H$s Am¡a Ho$ÝÐr` gyMZm
Am`moJ H$m o Am°ZbmBZ go àXmZ H$aVm h¡ &
8.2. ^maV gaH$ma AmajU Zr{V
{ZåhmÝg, ^aV gaH$ma, ñdmñÏ` Am¡a n[adma H$ë`mU ‘§Ìmb`, Ho$ VhV H$m`©
{Zd©hZ H$aVm h¡ Am¡µa H|$Ð gaH$ma H$s Amoa go H$s JB© g§H$m` ^{V© Am¡µa N>mÌmo H$mo
XmpIbm AmajU Zr{V Ho$ AZwgma nmbZ H$aVm h¡ &
8.3 {dH$bm§J ì`{º$ A{Y{Z`‘
{ZåhmÝg g§ñWmZ Ho$ {d{^Þ nXm| Am¡a godmAmo ‘| {dH$bm§J ì`{º$ àmdYmZmo Ho$
AZwgma ( g‘mZ Adga, gwajm A{YH$ma d nyam ^mJrXmar ) A{Y{Z`‘, 1976
Ho$ VhV H$aVm h¡ & {ZåhmÝg {dH$bm§Jm| H$s gwYma H$s ghm`Vm H$aZm Am¡a CÝho
g‘mO ‘| ZH$mamË‘H$ gmoM Xya H$a gå‘mZ Ho$ gmW OrZo Ho$ {bE {d{^Þ àH$ma H$s
gwYmamË‘H$ Cnm` ^r H$aVm h¡ &
24 amï²´>r` _mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ñZm`w {dkmZ g§ñWmZ
dm{f©H$ [anmoQ©> 2012-13
8.4 amO^mfm Zr{V
{ZåhmÝg ‘| maV gaH$ma, H|$Ðr ñdmñÏ` Am¡a n[adma H$ë mU ‘§Ìmb`, amO mfm {d mJ
Ho$ {Xem {ZXo©eZ ‘| amO mfm Zr{V H$m m©Ýd`Z Am¡a g§{dYm{ZH$ àmdYmZm| ( amO mfm
A{Y{Z`‘, 1963 Am¡a amO mfm {Z`‘ 1976 ) H$m g{º$ go AZwnmbZ {H$ m OmVm h¡ &
{dkmnZ, A{YgyMZm, Zm‘nQ> Am¡µa gmBZ~moS©> XmoZm| mfm {h§Xr A§J«oOr ‘| {H$ m J m & {hÝXr
mfm à{ejU / {hÝXr Q>§H$U Am¡a Amew{bnr H$m Zm‘§H$Z d g§MmbZ H$aVm h¡ &
8.5 ’o$‘dH©$ H$mJOmV n[aUm‘
{ZåhmÝg Zo H|$Ð ‘§Ìmb` H$s ñdmñÏ` Am¡ µa n[adma H$ë`mU, ^maV
gaH$ma go g‘` na ’o$‘dH©$ H$mJOmV H$m n[aUm‘ CËH¥$ï> AZwnmV H$m o
‘mZ {b`m h¡ &
25amï²´>r` _mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ñZm`w {dkmZ g§ñWmZ
dm{f©H$ [anmoQ©> 2012-13
A§Vmam©ï´>r` g§KR>Z
amï´>r` g§KR>Z
AZwg§YmZ gh`moJ
27amï²´>r` _mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a ñZm`w {dkmZ g§ñWmZ
dm{f©H$ [anmoQ©> 2012-13
Bg gmb amï>r` ‘mZ{gH$ ñdmñÏ` g§ñWmZ Am¡a g§gX Ho$ EH$ A{Y{Z`‘ Am¡a ^maV Ho$ ‘mZZr` amï>n{V H$s AZw‘{V go, amï>r` ‘hËd Ho$ g§ñWmZ ‘| ~XbZo V§{ÌH$m {dkmZ Ho$ B{Vhmg ‘| EH$ ~‹S>m ‘rb H$m nËWa gm{~V hþAm h¡& `h dmñVd ‘| EH$ emgH$moËgd h¡, Am¡a Bgo gya{jV aIZo H$m CÎmaXm{`Ëd Am¡a dmXm| H$s$ EH$ ‘oO~mZ Ho$ H$aVm h¡ & EH$ {Oå‘oXma g§ñWmZ Ho$ ê$n ‘|, h‘ aIZo H$m dmXm {H$`m h¡ Am¡a EH$ ~ohVa H$b Ho$ {bE AmJo ~‹T> ahm h¡,, Odm~Xohr Ho$ à{V h‘mar à{V~ÕVm H$mo Xem©Vr h¡, g‘` na n[aUm‘ ê$naoIm XñVmdoO O‘m H$aZo J`m h¡& h‘ {Zînj h‘mao àXe©Z H$m ‘yë`m§H$Z Am¡a h‘mar j‘Vm H$mo g~go AÀN>m H$aZo Ho$ {bE CnMmamË‘H$ Cnm`m| H$mo bmJy H$aZo Ho$ {bE ~mha Ho$ amoJr , AmnmVH$mb Am¡a AmH$pñ‘H$ godm ‘| EH$ amoJr g§Vw{ï> gdo©jU ewê$ H$s h¡& `h R>rH$ hmoZo Ho$ ZmVo {ZåhmÝg H|$Ð, gH$mamË‘H$ ‘mZ{gH$ ñdmñÏ` H$mo ~‹T>mdm XoZo Am¡a EH$ AñnVmb Ho$ dmVmdaU go Xya ì`mdgm{`H$ nam‘e© H$s noeH$e H$a EH$ H|$Ð H$s OZVm H$mo AÀN>r Iwer H$s ~mV {‘br h¡& EëS>a H$s Q>obr’$moZ hoënbmBZ d[að> ZmJ[aH$m| Ho$ {bE Jå`Vm ~‹T>mZo Ho$ {bE Bg H|$Ð ‘| Omo‹S> {X`m J`m h¡& h‘ EZE~rEb Am¡a EZEdrEM ‘mÝ`Vm Ho$ {bE V¡ ma H$aZo ‘| ‘hËdnyU© àJ{V H$s h¡& h‘am AJbo gmb Ho$ A§V VH$ AmœmgZ Cƒ JwUdÎmm godm H$s Bg gaH$mar ‘mÝ`Vm àmá H$aZo H$m bú` h¡ & gmd©O{ZH$ ñdmñÏ` H|$Ð Zr{V {Z`moOZ ‘| Xoe H$s ghm`Vm ‘| OZmXoe H$mo nyam H$aZo Ho$ {bE nyU© Jar‘m Ho$ gmW AmJo ~‹T> ahm h¡& `h OZ ñdmñÏ` doYembm hmoZm H$mobma n‹S>mogr {Obo AnZm`m h¡& h ‘mZ{gH$ ñdmñÏ` , bV {M{H$Ëgm Am¡a AÝ` EZgrS>r g^r amï>r` àmW{‘H$Vm Ho$ ‘wÔm| na Ü`mZ H|${ÐV H$aZo Ho$ {bE {dH$mgerb Xoem| ‘| BgH$s à{Vð>m àH¥${V H$m nhbm na h¡& {ZåhmÝg g’$bVmnyd©H$ {d{^Þ nmR>çH«$‘m| H$m ‘ ~hþH|$Ð àdoe narjm Am°Z bmBZ ‘ H$m Am`moOZ {H$`m J`m h¡ Am¡a Bg àH$ma ‘mZd g§gmYZ {dH$mg H$s à{H«$`m ‘| nmaX{e©Vm Am¡a Odm~Xohr H$m àXe©Z , Xoe ‘| AÝ` {M{H$Ëgm g§ñWmZm| Ho$ {bE g§MbZ H$m H|$Ð ~Z J`m h¡&
h‘ ‘ZmoamoJ {d^mJ Ho$ {‘bmo nyd© N>mÌm| H$mo h‘mao H$b H$mo dmng ~wbmZo Am¡a h‘mar nma§n[aH$ Am¡a Ebmon¡{WH$ XdmAm| H$mo EH$sH¥$V Am wf H|$Ð Ho$ Abmdm Ho$, hþB© àJ{V H$m àXe©Z EH$ gwIX CXmgrZ g‘` Wm& {ZåhmÝg Ho$ nwamZo N>mÌ ~ohX Iwe h¢ Am¡a h‘ ñWmnZm H$s {damgV H$m {hñgm hmoZo na Jd© ‘hgyg H$aVo h¢ &
{ZåhmÝg H$mAmJo H$m à`mg
{ZåhmÝg A~ amoJr XoI^mb Am¡a {ejm{dXm| H$m EH$ C^aVm {dH$mg H|$Ð h¡& g§Mma ‘mÜ`‘ Ho$ Bg wJ ‘|, ZdmMma Am¡a àm¡Úmo{JH$s AZwHy$bZ ‘ ‘§Ì ‘ h¢²& h‘ AË`mYw{ZH$ àm¡Úmo{JH$s CnH$aUm| Ho$ gmW V§{ÌH$m Ord {dkmZ AZwg§YmZ Ho$ÝÐ ‘| {dH$mg H$a aho h¢²& Z¡Xm{ZH$ Va’$Xmar ‘| h‘ E‘B©Or gw{dYm H$s ñWmnZm H$s h¡& ‘h§Jm Am¡a amÁ` Ho$ AË`mYw{ZH$ CnH$aUm| H$m A~ A{YH$V‘ Cn`moJ gw{Z{üV {H$`m Om ahm h¡& h‘ g‘mdoer g§ñH¥${V Ho$ gmW EH$ Zr{V g§Mm{bV BÀN>m H|$Ð h¡ & h‘ {M{H$ËgH$ H$s AmH$m§jm Am¡a amï> Am¡a h‘mao bmoJm| H$s àmg§{JH$ H|${ÐV bú`m| Ho$ gmW {ejm{dX² H$mo nyam H$aZo H$s Oê$aV h¡& h‘ ‘mZ{gH$ ñdmñÏ` Am¡a V§{ÌH$m {dkmZ Ho$ joÌ ‘| àmW{‘H$Vm dmbo joÌm| H$s nhMmZ H$aZo Am¡a {dî` H$s MwZm¡{V`m| H$m gm‘Zm H$aZo Ho$ {bE Bgo ‘| {Zdoe H$aZo H$s Oê$aV h¡& h‘| AmË‘ {dûcofU H$aZo H$s Oê$aV h¡ Am¡a {Zdoe n¡go Ho$ {bE, amï> H$mo Odm~Xohr {Xem XoZo Ho$ {bE AZwg§YmZ H$s Amdí`H$Vm hmoJr, {‘S>H$mog© gwYma Ho$ joÌm| H$s nhMmZ H$s h¡ & ~o{gH$ d¡km{ZH$m| H$mo ~oS>gmBS> Xdm Ho$ {bE Bgo boZo Ho$ {bE emoYm| H$s Amoa {Xem na bmZm H$m à`mg H$aZo H$s Oê$aV h¡& gm‘y{hH$ Am¡a A^r VH$ ì`mdhm[aH$ gmoM go h‘ EH$ nwZdm©g BH$mB`m| Ho$ gmW CÞV Qm‘m g|Q>a Am¡a {ZåhmÝg Ho$ CÎmar n[aga ‘| OZ ñdmñÏ` CnJ«h H|$Ð H$s moOZm V¡ ma {H$`m h¡ & h‘| Bg r joÌ H$mo Am¡a {ZåhmÝg Ho$ OZmXoe H$s Oê$aV H$mo Ü`mZ ‘| aIVo hþE AÝ` àmW{‘H$Vm joÌm| H$mo Omo‹S>Zm hmoJm & h‘ Jd© go h‘mar {damgV H$s ajm Am¡a EH$ ho[aQ>oO {~pëS§>J ‘ëQ>r‘r{S> m Am°{S> mo {dOwAëg Am¡a AÝ` CÞV àm¡Úmo{J{H$`m| Ho$ gmW AmH$ma boZo Om ahm h¡&
{ZåhmÝg H$s `h EH$ M‘H$ AVrV Am¡a EH$ C‚mdb ^{dî` h¡& A~ h‘ OZVm Ho$ gmW h‘mar ~mVMrV ~‹T>mZo Am¡a CZHo$ kmZ Ho$ AmYma H$mo ì`mnH$ ~ZmZo Am¡a Bg àH$ma ‘mZd ZoQ>dH©$ H$mo ì`mnH$ ~ZmZo Am¡a Bgo ‘O~yV ~ZmZo Ho$ {bE CÝh| ^Vr© H$aZo H$s Oê$aV h¡& h‘ ~‹S>m H$X‘ CR>m boVo h¢²& A~ h‘ g~ AnZr nhMmZ ~ZmE aIZo Ho$ {bE A{YH$ go A{YH$ D$§MmB`m| H$mo amï>r` ‘hËd Ho$ h‘mao g§ñWmZ H$mo Q>r‘ Ho$ gmW n[adV©Z H$aZo H$m g§H$ën H$aVo h¢²&
S>m°. nr. gVre M§Ð{ZXoeH$/Hw$bn{V