Book วารสารสาธารณสุขศาสตร์ ปี 48 ... ·...

44

Journal of Public Health Vol.48 No.1 (Jan-Apr 2018)

¼Å¢Í§â»Ãá¡ÃÁ¡ÒÃÁÕÊ‹Ç¹Ã‹ÇÁ¢Í§¤ÃÍº¤ÃÑÇã¹¡ÒÃ¨Ñ´¡ÒÃ»˜ÞËÒ¡ÒÃãªŒÂÒ

µ‹Í¾ÄµÔ¡ÃÃÁ¡ÒÃãªŒÂÒ¢Í§¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØâÃ¤àÃ×éÍÃÑ§ã¹ªØÁª¹

»�ÂÐ´Ò ÂØ‹Â©ÔÁ* ÁÂØÃÕ ¹ÔÃÑµ¸ÃÒ´Ã** ¾¹Ô´Ò ÈÔÃÔÍíÒ¾Ñ¹¸�¡ØÅ** ³Ñ°¾ÑªÃ� ºÑÇºØÞ**

บทคดยอการวจยแบบกงทดลองน วตถประสงคเพอ

ศกษาผลของโปรแกรมการมสวนรวมของครอบครว

ในการจดการปญหาการใชยาตอพฤตกรรมการใชยา

ของผสงอายโรคเรอรงในชมชน กลมตวอยางเปน

ผสงอายโรคความดนโลหตสงและ/หรอโรคเบาหวาน

และสมาชกในครอบครวทดแลผสงอายดานการใชยา

อำาเภอพนพนจงหวดสราษ®รธานสมกลมตวอยาง

ตามเกณฑ60คนเขากลมทดลองทไดรบโปรแกรม

การมสวนรวมของครอบครวในการจดการปญหาฯ

30คนมกจกรรมการสอสารการตดสนใจและ

การกระทำารวมกนดานการจดการปญหาการใชยา

ใหความรและ½ƒกทกษะการจดยาในสปดาหท1-6

โทรศพท1ครงในสปดาหท7กลมควบคมไดรบ

การดแลตามปกต30คนเกบขอมลดวยแบบสอบถาม

ขอมลสวนบคคลและแบบประเมนพฤตกรรมการใชยา

วเคราะหขอมลดวยสถตเชงพรรณนาและทดสอบคาท

พบวากลมทดลองมคะแนนเฉลยพฤตกรรมการใชยา

หลงไดรบโปรแกรมฯ (X = 51.33, SD = 1.65)

สงกวากอนไดรบโปรแกรมฯ(X=41.87,SD=2.84)

อยางมนยสำาคญทางสถตและกลมทดลองมคะแนนเฉลย

พฤตกรรมการใชยาหลงไดรบโปรแกรมฯ(X=51.33,

SD=1.65)สงกวากลมควบคม(X=41.13,SD=

2.66) อยางมนยสำาคญทางสถต ผลการวจยนำามา

พฒนาแนวทางสงเสรมครอบครวใหมสวนรวมในการ

จดการปญหาการใชยาของผสงอายเพอใหมพฤตกรรม

การใชยาทเหมาะสม

¤íÒÊíÒ¤ÑÞ: การมสวนรวมของครอบครว, ปญหา

การใชยา,พฤตกรรมการใชยา,ผสงอาย

โรคเรอรง

วารสารสาธารณสขศาสตร 2561; 48(1): 44-56

* นกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลย

ธรรมศาสตร**คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตร

45

ÇÒÃÊÒÃÊÒ¸ÒÃ³ÊØ¢ÈÒÊµÃ� »‚·Õè 48 ©ºÑº·Õè 1 (Á.¤.-àÁ.Â. 2561)

บทนำา ประเทศไทยไดกาวส“สงคมผสงอาย”(Aging

Society) ตงแตป พ.ศ. 2548 และคาดวา ในป

พ.ศ.2564ประเทศไทยจะกลายเปนสงคมผสงอาย

โดยสมบรณ(AgedSociety)1สาเหตสำาคญของการ

เพมสดสวนของประชากรสงอายเนองจากการพฒนา

ประเทศดานตางๆ ทงดานการแพทยการสาธารณสข

สขาภบาลเศรษฐกจสงคมและสงแวดลอมทำาให

อตราตายของประชากรลดลง เมอบคคลกาวเขาส

วยสงอายรางกายมการเปลยนแปลงและเสอมถอยลง

ตามธรรมชาต กลไกการทำางานของอวยวะภายใน

รางกายดอยประสทธภาพลงประชากรสงอายจงเปน

กลมเสยงตอการเกดปญหาดานสขภาพ โดยเฉพาะ

การเจบปวยดวยโรคเรอรงและหากผสงอายเจบปวย

เปนโรคเรอรงแลวมพฤตกรรมการดแลตนเอง

ไมเหมาะสมโดยเฉพาะพฤตกรรมการใชยาเพอรกษา

ภาวะเจบปวยดงกลาว อาจทำาใหไมสามารถควบคม

อาการของโรคใหคงทไดจะทำาใหเสยงตอการเกดภาวะ

แทรกซอนรายแรงตาง ๆ และอาจเกดความพการ

หรอเสยชวตไดงายกวาวยอนซงมแนวโนมสงขนเรอยๆ

นำามาซงปญหาการเจบปวยดวยโรคเรอรงและพบมาก

ในวยสงอาย

โรคเรอรงเปนโรคทไมสามารถรกษาใหหายขาดได

และตองไดรบการดแลรกษาอยางตอเนองการรกษา

โรคเรอรงดวยการใชยาอยางตอเนองมจดมงหมาย

เพอควบคมอาการของโรคคงไวซงหนาทของรางกาย

ปองกนการเกดภาวะแทรกซอนตางๆและปองกน

ภาวะทพพลภาพปพ.ศ.25572 จงหวดสราษ®รธาน

เปนจงหวดทมประชากรสงอายปวยเปนโรคเรอรงสง

เปนอนดบหนงในภาคใตและตดอนดบ1ใน5ของ

ประเทศไทยจงหวดสราษ®รธานมประชากรสงอาย

ปวยเปนโรคความดนโลหตสง57,516คนโรคเบาหวาน

22,469คนรวมทง2โรคคดเปนรอยละ60.63

ของประชากรสงอายทงหมดในจงหวดสราษ®รธาน

และในเขตอำาเภอพนพนมประชากรสงอายปวยเปน

โรคความดนโลหตสงจำานวน 5,596 คน และปวย

เปนโรคเบาหวานจำานวน2,170คนรวมทง2โรค

คดเปนรอยละ65.49ของประชากรสงอายทงหมด

ในอำาเภอพนพนซงเปนอนดบ1ของจงหวดสราษ®รธาน

นบเปนพนททประสบปญหาผสงอายเจบปวยเปนโรค

เรอรงอกพนทหนงทตองไดรบการดแล และจดการ

ป˜ญหาการเจบปวยเปนโรคเรอรงอยางตอเนอง

สถานการณการใชยารกษาโรคในกลมผสงอาย

มผสงอาย รอยละ 43.7 ใชยามากกวาหรอเทากบ

5ชนดตอวนรอยละ33.3ใชยา3-4ชนดตอวน

และรอยละ23ใชยานอยกวาหรอเทากบ2ชนด

ตอวน3จำานวนยาทใชมากขนจะสมพนธกบการแกปญหา

การใชยา และเปนสาเหตสวนหนงททำาใหผสงอาย

ตองเขารบการรกษาในโรงพยาบาลคดเปนรอยละ10.7

ของจำานวนผสงอายทงหมดทเขารบการรกษาใน

โรงพยาบาล4มผสงอายรอยละ5-33ทไดรบยาลด

ความดนโลหตแลวเกดภาวะความดนโลหตตกขณะ

เปลยนอรยาบถ(PosturalHypotension)มผสงอาย

รอยละ7มาโรงพยาบาลดวยอาการเปนลมภายหลง

การรบประทานยาลดความดนโลหต (Syncope)5

จากปญหาการใชยาทเกดขนทำาใหผสงอายสวนหนง

ตองเขารบการรกษาในโรงพยาบาลซงสาเหตสำาคญ

ททำาใหเกดเหตการณไมพงประสงคจากการใชยาเกดจาก

พฤตกรรมการใชยาไมเหมาะสมของผสงอาย

พฤตกรรมการใชยาไมเหมาะสมทพบบอยใน

ผสงอายไดแกการลมรบประทานยาเนองจากความ

เสอมถอยดานกระบวนการคดความจำาโดยผสงอาย

รอยละ40มพฤตกรรมหลงลมรบประทานยาตามเวลา

และมผสงอายอกรอยละ40ขาดความรความเขาใจ

46


ทถกตองในการรบประทานยาทำาใหรบประทานยาผด

พรอมทงไมสามารถดแลตนเองเมอเกดผลขางเคยง

จากยาได6,7นำาไปสการเกดปญหาการใชยาในผสงอาย

ทปวยเปนโรคเรอรง ซงปญหาการใชยาทเกดขน

ลวนทำาใหผสงอายมโอกาสเสยงตอการเกดภาวะ

แทรกซอนรายแรงตางๆตามมามากขนและทำาให

คณภาพชวตของผสงอายลดลงเนองจากไมสามารถ

ควบคมอาการของโรคใหคงทไดทำาใหครอบครวตอง

รบภาระเรองคาใชจายในการรกษาเพมขน และใน

บางครอบครวทำาใหผดแลตองสละเวลาสวนตวหรอตอง

ลาออกจากงานเพอมาดแลผสงอายทเจบปวยเปนโรค

เรอรงอยางตอเนอง

จากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบปญหา

การใชยา พฤตกรรมการใชยาในผสงอายและการม

สวนรวมของครอบครวในการดแลผสงอายทเจบปวย

เปนโรคเรอรงทผานมา เปนการศกษาเชงพรรณนา

เกยวกบปญหาการใชยา พฤตกรรมการใชยาของ

ผสงอาย และปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรม

การดแลตนเองในการใชยาของผสงอาย8-11 และม

การศกษาในรปแบบโปรแกรมทพบสวนใหญเปนรปแบบ

การมสวนรวมของครอบครวจะเนนบทบาทการม

สวนรวมในดานสงคมเชนการพาไปพบแพทยตามนด

การพดคยใหกำาลงใจ การชวยเหลอดานคาใชจาย

เปนตนแตยงไมพบรปแบบการมสวนรวมของครอบครว

ในการจดการปญหาการใชยาของผสงอายทชดเจน

จากการเปลยนแปลงของสภาพรางกายในทางทเสอม

เพมขนทำาใหความสามารถของอวยวะในระบบตางๆ

ทำางานไดลดลงสมพนธกบพฤตกรรมการดแลตนเอง

ดานการใชยา เพราะตองอาศยทกษะทางรางกาย

และการรคดควบคกน ทำาใหผสงอายมโอกาสเกด

ความพรองในการดแลตนเองดานการใชยาและเสยง

ตอการเกดอนตรายจากการใชยาไดตลอดเวลาดงนน

ครอบครวจงมบทบาทสำาคญในการชวยจดการปญหา

การใชยาทเกดขนไดอยางมประสทธภาพและชวยเหลอ

ใหผสงอายมพฤตกรรมการใชยาทเหมาะสมตามนโยบาย

การใชยาอยางสมเหตสมผลของกระทรวงสาธารณสข

ทเนนดแลใหผปวยไดรบยาทเหมาะสมกบปญหาสขภาพ

โดยใชยาในขนาดทเหมาะสมกบผปวยแตละรายดวย

ระยะเวลาการรกษาทเหมาะสม และมคาใชจายตอ

ชมชนและผปวยนอยทสด12

การมสวนรวมของครอบครวในการจดการปญหา

การใชยาของผสงอายในครอบครวใหมพฤตกรรมใชยา

ทเหมาะสมดงแนวคดทฤษ®การมสวนรวมในการดแล

ของ Sebern13ทฤษ®นเชอวา การมสวนรวมของ

ครอบครวในการดแลผสงอายทเจบปวยเปนโรคเรอรง

เปนสงจำาเปนตอผลสำาเรจของการพยาบาลประกอบดวย

3แนวคดหลกไดแก1)การสอสารเปนการสอสาร

เกยวกบอาการแสดงความรสกคำาแนะนำาของสมาชก

ในครอบครวไปเปนความเขาใจในการมสวนรวมใน

สถานการณตางๆ 2)การตดสนใจเปนการคนหาขอมล

ของผสงอายและรวมกนตดสนใจหาทางออกทดทสด

รวมกนในการจดการป˜ญหาทเกดขน3)การกระทำา

รวมกนเปนพฤตกรรมทเกดจากความเหนอกเหนใจ

การรบฟงการเปนหนสวนในการจดการกบความเจบปวย

ดงนน ในบทบาทของบคลากรสขภาพทเลงเหนถง

ความสำาคญของการใชยารกษาโรคเรอรงทเหมาะสม

เพอควบคมภาวะเจบปวยเรอรง และปองกนภาวะ

แทรกซอน รวมถงอนตรายจากการใชยาไมถกตอง

จงสนใจศกษาผลของโปรแกรมการมสวนรวมของ

ครอบครวในการจดการปญหาการใชยาของผสงอาย

โรคเรอรงในชมชนเพอศกษาผลของโปรแกรมการม

สวนรวมของครอบครวในการจดการปญหาการใชยา

ตอพฤตกรรมการใชยาของผสงอายโรคเรอรงในชมชน

และชวยใหทราบแนวทางในการสงเสรมศกยภาพ

47


ของบคคลในครอบครวใหเขามามสวนรวมในการดแล

ผสงอายดานการใชยารวมกนเพมขน

สมมตฐานการวจย 1.คาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการใชยาของ

ผสงอายโรคเรอรงในชมชนกลมทไดรบโปรแกรม


การใชยาภายหลงเขารวมโปรแกรมฯ สงกวากอน

เขารวมโปรแกรมฯ

2.คาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการใชยาของ

ผสงอายโรคเรอรงในชมชนกลมทไดรบโปรแกรม


การใชยาภายหลงเขารวมโปรแกรมฯ สงกวากลมท

ไดรบการดแลตามปกต

วธการศกษาการวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง(Quasi-

experimentalResearch)เพอศกษาผลของโปรแกรม


การใชยาตอพฤตกรรมการใชยาของผสงอายโรคเรอรง

ในชมชนเปรยบเทยบระหวางกลมทไดรบโปรแกรมฯ

และกลมทไดรบการดแลตามปกต

ประชากรทใชในการศกษาคอผสงอายทเจบปวย

เปนโรคโรคความดนโลหตสงและ/หรอโรคเบาหวาน

ทไดรบการรกษาดวยยารบประทาน และมสมาชก

ในครอบครวทดแลผสงอายดานการใชยาพนทอำาเภอ

พนพนจงหวดสราษ®รธานคำานวณขนาดกลมตวอยาง

โดยกำาหนดระดบนยสำาคญท.05กำาหนดอำานาจทดสอบ

(PowerofTest) เทากบ .80และกำาหนดขนาด

อทธพล(EffectSize)จากผลการศกษาของจงจต

บญอนทร14 เรอง ผลของโปรแกรมการมสวนรวม

ของครอบครวตอการดแลสขภาพเทาของผสงอาย

โรคเบาหวานไดกลมตวอยางจำานวน54คนและเพม

กลมตวอยางอกรอยละ10ไดกลมตวอยางรวมทงสน

จำานวน60คนแบงเปนกลมทดลองจำานวน30คน

กลมควบคมจำานวน30คนระยะเวลาในการศกษา

ตงแตเดอนเมษายนถงเดอนพฤษภาคมพ.ศ.2560

โดยเกณฑการคดผเขารวมการวจย(InclusionCriteria)

มคณสมบตดงน

1.ผสงอายโดยมคณสมบตดงน

1.1บคคลทมอายตงแต60ปขนไปทไดรบ

การวนจฉยจากแพทยวาปวยเปนโรคความดนโลหตสง

และ/หรอโรคเบาหวาน

1.2ไดรบการรกษาดวยวธการรบประทานยา

เพยงอยางเดยว

1.3สามารถประกอบกจวตรประจำาวนและ

ทำากจกรรมดวยตนเองได (ผานการประเมนดวย

BarthelActivitiesofDailyLivingIndex:Barthel

ADLIndexได5คะแนนขนไป)

1.4ไมมความบกพรองดานการรบร (ผาน

การประเมนโดยใชแบบประเมนสภาพจต Chula

MentalTest:CMTได16คะแนนขนไป)

1.5สามารถสอสารดวยการพดและการฟง

ดวยภาษาไทยหรอภาษาถนได

2.สมาชกในครอบครวทดแลผสงอายดาน

การใชยาโดยมคณสมบตดงน

2.1บคคลในครอบครวทมอายระหวาง

18-59ปจำานวน1คนทอาศยอยรวมกนในครอบครว

เดยวกบผสงอายแลวมปฏสมพนธกนมการดำาเนนชวต

รวมกนและใหการดแลผสงอายโรคความดนโลหตสง

และ/หรอโรคเบาหวานอยางตอเนอง

2.2อานออกเขยนไดสามารถสอสารดวย

การพดและการฟ˜งภาษาไทยหรอภาษาถนได

48


เกบรวบรวมขอมลหลงจากไดรบการอนมต

จากคณะอนกรรมการการวจยในคน มหาวทยาลย

ธรรมศาสตรชดท3สาขาวทยาศาสตรCOANo.

235/2560รหสโครงการท158/2559รบรองวนท

21มนาคมพ.ศ.2560ผวจยประสานกบผอำานวยการ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลมะลวน และ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลทาสะทอนอำาเภอ

พนพนจงหวดสราษ®รธานเพอขอความอนเคราะห

ในการดำาเนนการวจย ผวจยเกบขอมลโดยเขาพบ

กลมตวอยางคอผสงอายและสมาชกในครอบครว

ทดแลผสงอายดานการใชยาทมคณสมบตตามเกณฑ

ทกำาหนดผวจยทำาการอธบายใหทราบถงวตถประสงค

และวธดำาเนนการวจย และยดหลกการพทกษสทธ

ดวยความสมครใจในการเกบขอมลและในกระบวนการ

ศกษาขอมลจะเปนความลบ เมออาสาสมครวจย

ยนยอมและตดสนใจลงนามในใบยนยอมในการเขารวม

การวจยเปนลายลกษณอกษรแลวจงเรมดำาเนนการ

เกบขอมลในกลมทดลองและกลมควบคมพรอมกน

ซงกลมทดลองจะไดรบโปรแกรมการมสวนรวมของ

ครอบครวในการจดการปญหาการใชยาตอเนอง

7 สปดาห และตดตามประเมนผลภายหลงไดรบ

โปรแกรมฯในสปดาหท8สวนกลมควบคมจะไดรบ

การดแลตามปกตโดยพยาบาลในคลนกโรคเรอรงของ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลทาสะทอนจนกระทง

8สปดาหพรอมทงตดตามประเมนผลภายหลงใหการ

ดแลตามปกต

เครองมอทใชในการวจย

1.เครองมอทใชคดกรองกลมตวอยางเขาศกษา

ประกอบดวยแบบประเมนความสามารถในการดำาเนน

ชวตประจำาวนของผสงอาย(BarthelActivitiesof

Daily Living Index : Barthel ADL Index)15

ประกอบดวยการประเมนการปฏบตกจวตรประจำาวน

10 กจกรรม 10 ขอ และแบบประเมนสภาพจต

(Chula Mental Test: CMT)16 ใชประเมนความ

บกพรองดานการรบรซงประกอบดวยขอคำาถามทงหมด

13ขอโดยเครองมอทง2ฉบบนนำามาใชโดยไมปรบ

ขอคำาถามใดเพมเตม

2.เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล

ประกอบดวย แบบสอบถามขอมลสวนบคคลของ

ผสงอายแบบสอบถามขอมลสวนบคคลของสมาชก

ในครอบครวทดแลผสงอายดานการใชยา และแบบ

ประเมนพฤตกรรมการใชยาลกษณะคำาถามเปนคำาถาม

เชงบวกทงหมด 20 ขอ เปนการประเมนความถ

ในการปฏบตโดยมมาตราสวนประมาณคา4ระดบ

ซงผานการตรวจสอบความตรงของเนอหาจากผทรง

คณวฒ5ทานไดคาดชนความตรงตามเนอหา(CVI)

ของแบบสอบถามเทากบ1.00,1.00,และ1.00

ตามลำาดบ จากนนนำาไปทดลองใชกบผสงอายโรค

เรอรงทไมใชกลมตวอยางจำานวน30รายวเคราะห

คาความเทยงของเครองมอวจย(Cronbach’sAlpha

Coefficient)พบวาแบบประเมนพฤตกรรมการใชยา

ไดคาความเทยงเทากบ0.75

3.เครองมอทใชดำาเนนการวจยประกอบดวย

โปรแกรมการมสวนรวมของครอบครวในจดการปญหา

การใชยาทผวจยสรางขนโดยประยกตใชทฤษ®การม

สวนรวมในการดแลของ Sebern13 โดยมเอกสาร

ประกอบโปรแกรมฯไดแกแบบประเมนป˜ญหาการ

ใชยาของผสงอาย จำานวน 20 ขอ โดยลกษณะ

ขอคำาถามเปนแบบตรวจสอบรายการ(ใช/ไมใช)ซงผาน

การตรวจสอบความตรงของเนอหาจากผทรงคณวฒ

5ทานไดคาดชนความตรงตามเนอหา(CVI)ของ

แบบสอบถามเทากบ0.95และนำาไปทดลองใชกบ

ผสงอายโรคทมความคลายคลงกบกลมตวอยาง

49


จำานวน30รายนำามาวเคราะหหาคาความเทยงของ

เครองมอวจยดวยสตรสมประสทธแอลฟาครอนบาค

(Cronbach’sAlphaCoefficient)พบวาแบบประเมน

ป˜ญหาการใชยาไดคาความเทยงเทากบ0.79ภาพ

และสอประกอบโปรแกรมฯไดแกโปสเตอรวธการ

ใชยาและปฏทน“อยาลมฉน”ทผานการตรวจสอบ

ความเหมาะสมของเนอหาจากผทรงคณวฒ5ทาน

วธการดำาเนนการวจย

เรมดำาเนนการวจยและเกบขอมล โดยให

โปรแกรมฯในกลมทดลองกอนจนครบ30คนจงจะ

เรมดำาเนนการวจยและเกบขอมลในกลมควบคม

เปนลำาดบตอไปเนองจากอยคนละพนทแตชวงเวลา

ในการเกบขอมลนนครอบคลมอยในสปดาหเดยวกน

ซงมรายละเอยดในการดำาเนนการวจยและเกบขอมล

ดงน

กลมทดลองไดรบโปรแกรมการมสวนรวมของ

ครอบครวในการจดการปญหาการใชยาตอเนอง

7 สปดาห โดยสปดาหท 1 ชแจงวตถประสงค

เกบขอมลกอนการทดลอง ใหผสงอายและสมาชก

ในครอบครวทดแลผสงอายดานการใชยา มการ

แลกเปลยนขอมลดานการใชยาทผานมาจนเกดการ

ปรบเปลยนความคดความรสกและความคดเหนของ

สมาชกครอบครวไปเปนความเขาใจในการมสวนรวม

ในการดแล และใหความรเรองยารกษาโรคเรอรง

สปดาหท2ใหคนหาขอมลและอาการผดปกตสาเหต

ทเกดขนจากการใชยาทผานมาใหความรเรองปญหา

การใชยาทพบบอยในผสงอาย และผลกระทบจาก

การเกดปญหาการใชยา กระตนใหเกดการตดสนใจ

รวมกนสปดาหท3ใหบอกเลาความตองการการดแล

รวมทงบอกเลาการมสวนรวมในการดแลผสงอาย

ดานการใชยาและใหความรเรองพฤตกรรมการใชยา

รกษาโรคเรอรงทเหมาะสม สปดาหท 4 ทบทวน

วธการจดยาและรบประทานยาของผสงอายทผานมา

รวมกนอธบายพรอมสาธตและให½ƒกทกษะการจด

เตรยมยา และวธการลงบนทกการใชยาในปฏทน

“อยาลมฉน”แจกภาพโปสเตอรวธการใชยาและแจก

ปฏทน“อยาลมฉน”สปดาหท5ทบทวนยาทใชจรง

ทงหมดในป˜จจบนใหความรเรองผลกระทบจากการ

ใชยารกษาโรคเรอรงรวมกนกบยาชนดอนๆ ทนอกเหนอ

จากคำาสงแพทยสปดาหท6ทบทวนอาการขางเคยง

จากการใชยาทเคยเกดขนใหความรสาธตแลวให

½ƒกทกษะการสงเกตอาการผดปกต และการจดการ

อาการขางเคยงจากการใชยาเบองตน สปดาหท 7

โทรศพทตดตามเยยม สอบถามปญหา พดคยให

กำาลงใจสปดาหท8เกบขอมลหลงเสรจสนการทดลอง

สวนกลมควบคม สปดาหท 1 ชแจงวตถประสงค

เกบขอมลกอนการทดลอง ไดรบการดแลตามปกต

จากพยาบาลประจำาคลนกโรคเรอรงสปดาหท 2-7

ไดรบการดแลจากสมาชกในครอบครวทดแลผสงอาย

ดานการใชยาทบานสปดาหท8เกบขอมลหลงเสรจสน

การทดลองและใหโปรแกรมฯเชนเดยวกบกลมทดลอง

ตอเนองอก7สปดาหเพอใหกลมควบคมไดความร

เกยวกบการใชยาเชนเดยวกบกลมทดลอง

การวเคราะหขอมล

วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมสำาเรจรปSPSS

กำาหนดระดบนยสำาคญท0.05ดงน

1.แจกแจงความถและคำานวณคารอยละของ

ขอมลสวนบคคลระหวางกลมทดลองและกลมควบคม

2.เปรยบเทยบขอมลสวนบคคลระหวางกลม

ทดลองและกลมควบคมดวยการวเคราะหChi-square

Test, Fisher Exact Probability Test และ

IndependentT-test

50


3.เปรยบเทยบความแตกตางของคาคะแนนเฉลย

พฤตกรรมการใชยาภายในกลมทดลองและกลมควบคม

ดวยสถตPairedT-testและระหวางกลมทดลอง

และกลมควบคมดวยสถตIndependentT-test

ผลการศกษา1.คณลกษณะของผสงอายในกลมทดลองและ

กลมควบคมโดยภาพรวมมความคลายคลงกนไมวา

จะเปนดานเพศของทง 2 กลม โดยมเพศหญง

มากกวาเพศชายอายเฉลยของกลมทดลองเทากบ

69.60 ป กลมควบคมเทากบ 70.17 ป สวนใหญ

สมรสแลว มการศกษาระดบประถมศกษา ไมได

ประกอบอาชพใชสทธผสงอายในการรกษาพยาบาล

มโรคประจำาตวเปนโรคความดนโลหตสงรวมกบโรค

เบาหวานระยะเวลาการเจบปวยเฉลยของกลมทดลอง

เทากบ7.43ปกลมควบคมเทากบ8.73ปจำานวน

ยารกษาโรคเรอรงทใชเฉลยของกลมทดลองเทากบ

2.47ชนดกลมควบคมเทากบ2.30ชนด

2.คณลกษณะของสมาชกในครอบครวทดแล

ผสงอายดานการใชยาสวนใหญโดยภาพรวมมความ

คลายคลงกน ไมวาจะเปนดานเพศของทง 2 กลม

โดยมเพศหญงมากกวาเพศชาย อายเฉลยของกลม

ทดลองเทากบ36.73ปกลมควบคมเทากบ34.87ป

สวนใหญสมรสแลวมการศกษาระดบประกาศนยบตร

วชาชพ(ปวช.)และปรญญาตรประกอบอาชพเกษตรกร

รายไดตอเดอน10,001-15,000บาทจำานวนสมาชก

ในครอบครวเฉลยของกลมทดลองเทากบ 4.13คน

กลมควบคมเทากบ3.87คนมบตรเปนผดแลไมม

โรคประจำาตว ระยะเวลาในการดแลผสงอายเฉลย

ของกลมทดลองเทากบ6.47ปกลมควบคมเทากบ

6.37ป

3.ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนพฤตกรรม

การใชยาของผสงอายโรคเรอรงกอนและหลงการทดลอง

ของกลมทดลอง ดวยสถต Paired T-test พบวา

คะแนนเฉลยพฤตกรรมการใชยาภายหลงการทดลอง

ของกลมทดลองมคาเฉลย(X=51.33,SD=1.65)

สงกวากอนเรมการทดลองซงมคาเฉลย(X=41.87,

SD=2.84)อยางมนยสำาคญ(p<.001)ดงตาราง

ท1

Table 1Comparison,BetweenPre-testandPost-test,ofDrugUseBehaviorsMeanScore

amongOlderAdultsintheExperimentalGroup.(n=30)

SampleGroup X SD t p

ExperimentalGroup

pre-test

post-test

41.87

51.33

2.84

1.65

16.300 <.001

4.เปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนพฤตกรรม

การใชยาของผสงอายโรคเรอรงในชมชน ภายหลง

การทดลองระหวางกลมทดลองกบกลมควบคมพบวา

กลมทดลองมคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการใชยาเพม

สงขน(X=51.33,SD=1.65)มากกวากลมควบคม

(X=41.13,SD=2.66)อยางมนยสำาคญทางสถต

(p<.001)ดงตารางท2

51


Table 2ComparisonofDrugUseBehaviorsMeanScore,atPost-test,BetweenOlderAdults

intheExperimentalGroupandtheComparisonGroup.(n=30)

SampleGroup X SD t p

Pre-test

ExperimentalGroup

ControlGroup

Post-test

ExperimentalGroup

ControlGroup

41.87

41.77

51.33

41.13

2.84

2.96

1.65

2.66

.134

16.099

.447

<.001

อภปรายผลผวจยอภปรายผลการศกษาตามสมมตฐานดงน

สมมตฐานท 1 คาเฉลยคะแนนพฤตกรรม

การใชยาของผสงอายโรคเรอรงในชมชนกลมทไดรบ

โปรแกรมการมสวนรวมของครอบครวในการจดการ

ปญหาการใชยาภายหลงเขารวมโปรแกรมฯ สงกวา

กอนเขารวมโปรแกรมฯ

ผลการศกษาครงนพบวาคะแนนเฉลยพฤตกรรม

การใชยาภายหลงการทดลองของกลมทดลองมคาเฉลย

(X=51.33,SD=1.65)สงกวากอนเรมการทดลอง

ซงมคาเฉลย (X = 41.87, SD = 2.84) อยางม

นยสำาคญ(p<.001)ซงเปนผลมาจากกลมทดลอง

ไดรบโปรแกรมการมสวนรวมของครอบครวในการ

จดการปญหาการใชยา ทผวจยไดประยกตใชทฤษ®

การมสวนรวมในการดแลของSebern13ซงอธบาย

ไดวาอาจเปนผลจากแนวคดการมสวนรวมในการดแล

ดงกลาว กจกรรมทสงเสรมใหครอบครวมสวนรวม

ในการจดการปญหาการใชยาของผสงอายทเจบปวย

เปนโรคเรอรง3ดานหลกๆ มความสอดคลองดงน

1)การสอสารดานป˜ญหาการใชยาเพอแลกเปลยน

ขอมลระหวางผสงอาย สมาชกในครอบครวทดแล

ผสงอายดานการใชยาผสงอายสวนใหญมการบอกเลา

ประสบการณการรบประทานยาทผานมาวาไดประสบ

ปญหาการใชยาไดแกลมกนยาหกเมดยาแบงครงไมได

อานฉลากยาไมเหน เปนตน สมาชกในครอบครว

จะพดคยสอบถามเกยวกบความตองการการชวยเหลอ

ทผสงอายตองการจากตน ทำาใหเกดการสอสาร

แลกเปลยนขอมลระหวางผสงอายกบสมาชกใน

ครอบครวจากทไมเคยมการสอสารขอมลดานปญหา

การใชยาแบบนมากอน2)การตดสนใจจากการได

รวมกนคนหาสาเหตหรอปจจยทเกยวของกบการเกด

ป˜ญหาการใชยาซงผสงอายไดมการนำาขอมลป˜ญหา

การใชยาและความตองการการดแลชวยเหลอของ

ผสงอายมาทบทวนรวมกนจนไดแนวทางการจดการ

ป˜ญหาการใชยาอยางนอย2แนวทางแลวมการ

ตดสนใจเลอกแนวทางการจดการปญหาการใชยา

รวมกนอนจะนำาไปสการการะทำารวมกนเกยวกบดาน

การใชยาของผสงอายโรคเรอรง3)การกระทำารวมกน

ม½ƒกทกษะรวมกนในเรองการจดการอาการขางเคยง

จากการใชยาเบองตน และมสวนรวมในการจดการ

ปญหาการใชยาของผสงอายโรคเรอรงภายใตบรบท

และขอตกลงรวมกนของแตละครอบครวซงในระหวาง

52


ดำาเนนกจกรรมตามโปรแกรมฯผวจยใหความรเรอง

การใชยารกษาโรคเรอรงทถกตองเปนระยะเวลา

ตอเนองกนในสปดาหท1-6ทำาใหกลมทดลองม

ความร มนใจในการปฏบตกจกรรมการใชยาและ

จดการปญหาการใชยารวมกนกบสมาชกในครอบครว

ไดอยางเหมาะสมประกอบกบกลมทดลองไดรบโปสเตอร

วธการใชยาพรอมกบไดรบปฏทน“อยาลมฉน”เพอใช

ลงบนทก ตรวจสอบการรบประทานยาในแตละวน

และโทรศพทตดตามเยยมในสปดาหท7เพอสอบถาม

ป˜ญหาหรอขอขดของในการใชยาใหคำาปรกษาและ

พดคยใหกำาลงใจจากรปแบบกจกรรมและเครองมอวจย

ดงกลาวสงผลตอการมพฤตกรรมการใชยาทเหมาะสม

เพมขนสอดคลองกบการศกษาของทพารตนคงนาวง17

ศกษาเรองผลของการพฒนารปแบบการดแลผปวย

เบาหวานชนดท2โดยการมสวนรวมของครอบครว

และชมชนพบวาผลเลอดผปวย(คาDTXและคา

HbA1C)ดขนอยางมนยสำาคญทางสถตแสดงใหเหนวา

ผลของโปรแกรมการมสวนรวมของครอบครวในการ

จดการป˜ญหาการใชยา สามารถชวยปรบพฤตกรรม

การใชยาของผสงอายโรคทเจบปวยเปนโรคเรอรง

ใหมพฤตกรรมการใชยาทเหมาะสมได

สมมตฐานท2คาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการ

ใชยาของผสงอายโรคเรอรงในชมชนกลมทไดรบ

โปรแกรมการมสวนรวมของครอบครวในการจดการ

ปญหาการใชยาภายหลงเขารวมโปรแกรมฯ สงกวา

กลมทไดรบการดแลตามปกต

ผลการศกษาครงน พบวา คาเฉลยคะแนน

พฤตกรรมการใชยาของกลมทดลองภายหลงการทดลอง

(X = 51.33, SD = 1.65) มากกวากลมควบคม

(X=41.13,SD=2.66)อยางมนยสำาคญทางสถต

(p< .001)เปนผลมาจากโปรแกรมการมสวนรวม

ของครอบครวในการจดการปญหาการใชยามรปแบบ

กจกรรมการมสวนรวมของครอบครวเพอจดการปญหา

การใชยา ครอบคลมประเดนของการดแลรวมกน

และใหความรเรองการใชยารกษาโรคเรอรงทถกตอง

รวมกบการ½ƒกทกษะการใชยาดานตางๆ รวมทงใหภาพ

โปสเตอรวธการใชยาไวศกษา/ทบทวนและใหปฏทน

“อยาลมฉน”ไวบนทกการรบประทานยาในแตละมอ

ตอทบานซงเปนสอประกอบโปรแกรมฯทชวยสะทอน

พฤตกรรมการใชยาของผสงอายใหมพฤตกรรมการใชยา

ทเหมาะสมมากขนนอกจากนมการตดตามกระตน

ใหสมาชกในครอบครวทดแลผสงอายดานการใชยา

มสวนรวมในการจดการปญหาการใชยาของผสงอาย

โรคเรอรงอยางตอเนองดวยการโทรศพทตดตามเยยม

สอบถามปญหาหรอขอขดของในการใชยาใหคำาปรกษา

และพดคยใหกำาลงใจ ในสปดาหท 7 จนสนสด

โปรแกรมฯในสวนของกลมควบคมจะไดรบการดแล

ตามปกตจากพยาบาลประจำาคลนกโรคเรอรงรปแบบ

การดแลตามปกตประกอบดวยกจกรรมการชงนำาหนก

วดความดนโลหตและตรวจระดบนำาตาลในเลอดจาก

ปลายนวและใหสขศกษาเกยวกบวธการดแลตนเอง

ในระหวางรอพบแพทยทราบขอมลการรกษาจากแพทย

และมเภสชกรอธบายวธการใชยาโดยผสงอายสวนใหญ

จะไดรบขอมลการรกษาเพยงลำาพงมสมาชกในครอบครว

รออยพบแพทยพรอมกบผสงอายเปนสวนนอยเนองจาก

ตองรบกลบไปทำางานและจะมารบผสงอายกลบบาน

ในภายหลง ขณะอยบานพกสมาชกในครอบครว

จะดแลดานการใชยาของผสงอายเมอผสงอายขอ

ความชวยเหลอชวยเตอนเวลาในการรบประทานยา

ซงแตกตางจากกลมทดลองทไดรบโปรแกรมฯทจะม

รปแบบกจกรรมทสงเสรมใหสมาชกในครอบครวเขามา

มสวนรวมในการดแลผสงอายดานการใชยาอยาง

ตอเนองเนองจากการใชยาในผสงอายมขอควรระวง

เปนพเศษและเสยงตอการเกดอนตรายจากการใชยา

53


ไดงายกวาวยอนๆ และจากกระบวนการเปลยนแปลง

ทางรางกายของผสงอาย ทำาใหประสทธภาพในการ

ใชยาดวยตนเองลดลงการมสวนรวมของครอบครว

จงเปนปจจยสำาคญทจะชวยจดการปญหาการใชยา

สอดคลองกบการศกษาผลของโปรแกรมพฒนาความร

และการมสวนรวมของครอบครวตอพฤตกรรมสขภาพ

และการควบคมนำาตาลในเลอดของผสงอายทเปน

เบาหวานชนดท 2 พบวา ผสงอายมพฤตกรรม

การใชยาดขนภายหลงไดรบโปรแกรมซงประกอบดวย

การใหความรเรองโรคเบาหวานและการใชยาทถกตอง

รวมกบศกษาจากคมอโรคเบาหวานและมบคคล

ในครอบครวมารวมกระตนเตอนหรอเตรยมยาไวให

ทำาใหพบวาการรบประทานยารกษาเบาหวานตรงเวลา

เพมขน18

ดวยเหตผลขางตนจะเหนวาผลของโปรแกรม


การใชยาของผสงอาย ทประยกตใชทฤษ®การม

สวนรวมในการดแลของSebern13ซงทฤษ®นเชอวา

การมสวนรวมของครอบครวในการดแลผสงอาย

ทเจบปวยเปนโรคเรอรง เปนสงจำาเปนตอผลสำาเรจ

ของการพยาบาลประกอบดวย3แนวคดหลกไดแก

การสอสาร การตดสนใจ และการกระทำารวมกน

โดยองคประกอบทสำาคญในกระบวนการมสวนรวม

ในการดแลคอการสอสารการมการสอสารทดและ

มประสทธภาพเขาใจตรงกนทำาใหเกดกระบวนการ

ตดสนใจเลอกแนวทางในการแกไขปญหารวมกนไดอยาง

เหมาะสมสอดคลองกบความตองการและนำาไปส

การกระทำารวมกนในการปฏบตกจกรรมดานการใชยา

ทเหมาะสมมประสทธภาพและสงเสรมใหเกดผลลพธ

ทดตอพฤตกรรมการใชยาของผสงอายตอการเพม

คาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการใชยาของผสงอายโรค

เรอรง

ขอจำากดของการวจยการศกษาครงนคดกลมตวอยางเปนผสงอาย

ทเจบปวยเปนโรคความดนโลหตสง และ/หรอโรค

เบาหวานทไมมภาวะแทรกซอนรายแรงซงผลการวจย

มขอจำากดในการอางองประชากรสงอายทเจบปวย

เปนโรคความดนโลหตสงและ/หรอโรคเบาหวานทม

ภาวะแทรกซอนรายแรงทตองไดรบการดแลใกลชด

จากแพทยหรอพยาบาล

ขอเสนอแนะในการนำาผลการวจยไปใช1.พยาบาลทปฏบตงานในชมชนควรนำารปแบบ

กจกรรมตามโปรแกรมฯการวจยไปใชในการพฒนา

ขนตอนการตรวจตดตามอาการในคลนกโรคเรอรง

ทสงเสรมใหสมาชกในครอบครวมสวนรวมในทกขนตอน

ของการตรวจรกษาในคลนกเพอใหสมาชกในครอบครว

ไดรบทราบขอมลเกยวกบการรกษาและการใชยาท

ถกตองรวมกนกบผสงอายเพมขนซงจะนำาไปสการม

สวนรวมในการดแลผสงอายเพมขน

2.ใชในการสงเสรมใหครอบครวมสวนรวม

ในการใชยาของผสงอายทเจบปวยเปนโรคเรอรงอนๆ

เพอชวยเหลอดแลดานการใชยาอยางตอเนอง

กตตกรรมประกาศขอขอบคณมหาวทยาลยธรรมศาสตรในการใหทน

สนบสนนการวจย ขอขอบคณโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพตำาบลมะลวนและโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ตำาบลทาสะทอนทใหความอนเคราะหในการเกบขอมล

และขอขอบคณอาสาสมครวจยในพนทอำาเภอพนพน

จงหวดสราษ®รธานทใหความรวมมอและสละเวลา

ในการเขารวมการวจยอยางสมำาเสมอ

54


เอกสารอางอง1.PrasartkulP,editor.SituationoftheThai

elderly2014.Bangkok:AmarinPrinting

&Publishing.2014.

2.NationalStatisticalOffice.Preliminaryresults

reportsurveytheelderlypopulation

inThailandin2014.Availableathttp://

service.nso.go.th/nso/nsopublish/

themes/files/older57.pdf., accessed

February2,2014.

3.Leetaweesuk J, Makee P, Charachan

P, Yana P, Jindawattanawong P,

ThiratanyaboonL,RattanapanichN,

Thanitkunsarn.Drugusebehaviorsof

elderlypatientswithchronicdisease

inChiang-TongcommunityRahang

Sub-District,Muang-TalDistrict,Tak

Province. [M.Sc.Thesis inMedicine].

Phitsanulok: Faculty of Graduate

studies,NaresuanUniversity,2013.

4.KongkaewC,NoycePR,&AshcroftDM.

Hospital admissions associated with

adversedrugreactions:Asystematic

reviewofprospectiveobservational

studies. SAGE Journals 2008; 42:

1017-25.

5.VannaprasahtV.Druguseproblemsamong

older adults. Journal of Medicine

2011;7(3):75-80.

6.VivianWYLee,KathyKWPang,KaChun

Hui, Jennifer CK Kwok, Siu Ling

Leung,etal.Medicationadherence:

Isitahiddendrug-relatedproblemin

hiddenelderly.GeriatricsGerontology

International2013;13(4):978-85.

7.NaiyapatanaW.Healthproblems,medicine-

used problems, andmedicine-used

behaviorsamongelderlyinthecom-

munityofPhramongkutklaoHospital

Personel’s Residence. Journal of

NursingandEducation2010;3(1):2-14.

8.ApiratanawongS.Self-medicationmanage-

mentinolderadults.[M.Sc.Thesisin

Nursing].Bangkok:FacultyofGraduate

studies,MahidolUniversity,2008.9.

9.SuksomsinS.Factorsaffectingmedication

usagebehaviorsamongtheelderly

inLumlukbuacommunityinNakhon

Pathom province. [M.Sc.Thesis in

Nursing].NakhonPathom:Facultyof

Graduatestudies,ChristianUniversity,

2008.

10.PutkongS,PanpakdeeO,MalathumP,

andKawamatawongT.Factorsrelated

toself-carebehaviorformedication

useandperceivedasthmacontrolin

older persons with asthma. Rama

NurseJournal2011;17(3):309-27.

55


11.Limpawattana P. Drug use problems

among older adults. Journal of

Medicine2011;10(3):52-65.

12.Muenpa R and Phuripanyavanich N.

Rationaldruguse.Availableathttp://

ccpe.pharmacycouncil.org/index.php?

option=article_detail&subpage=

article_detail&id=209,accessedJune

17,2017.

13.Sebern,M.SharedCareelderandfamily

memberskillsusedtomanageburden.

JournalofAdvancedNursing2005;

52(2):170-9.

14.BooninJ.EffectsofFamilyParticipation

ProgramonFootcarefortheAged

withDiabetes.[M.Sc.ThesisinNursing].

Chonburi:FacultyofGraduatestudies,

BuraphaUniversity,2008.

15.Mahoney FI, Barthel DW. Functional

evaluation:TheBarthelindex.Maryland

StateMedJ1965;14:61-5.

16.Jitapunkul S, Lailert C, Worakul P,

SrikiatkhachornA,EbrahimS.Chula

mentaltest:ascreeningmentaltest

developed for Thai elderly. Inter J

GeriatrPsychiatry1996;11:715-20.

17.Khongnawang T. The effects of care

modeldevelopmentfordiabetespatients

type 2 by family and community

participation. [M.Sc.Thesis inPublic

Health].Khonkaen:FacultyofGraduate

studies,KhonkaenUniversity,2013.

18.CharoenR.Effectsofknowledgedevelop-

mentandfamilyparticipationprogram

on health behaviors and glycemic

controlinolderpersonswithType2

Diabetes.RamaNurseJournal2009;

16(2):279-92.

56


Effects of a Family Participation Program in Managing Drug

Managing Drug Use Behaviors among Older Adults with

Chronic Disease in Phun Phin Community

Piyada Yuychim* Mayuree Niratharadorn** Panida Siriumpunkul** Natthapat Buaboon**

ABSTRACTThisquasi-experimentalresearchaimed

toexaminetheeffectsofafamilyparticipation

programinmanagingdruguseconcerning

drugusebehaviorsamongolderadultswith

chronicdiseaseincommunity.Thesample

comprisedolderadultswithhypertensionor

diabetesandfamilymemberswhocarefor

olderadultsconcerningdruguseinPhunPhin

District,SuratThani.Atotalof60participants

were selected in the study according to

inclusion criteria. Thirty participants were

randomlyassignedtoanexperimentalgroup

participatinginthefamilyparticipationprogram

to manage their drug use, dealing with

decision-makingandcollaborativeactivities

in drug problem management, knowledge

acquisition,andskillstraining.Theother30

participants in the control group received

normalcare.Weekly,1-6phonecallswere

madeandatweek7,datawerecollected

usingademographicquestionnaireanddrug

usebehaviorsassessmentform.Datawere

analyzedusingdescriptivestatisticsandt-test.

The results revealed that theexperimental

grouphadasignificantlyhighermeanscore

(X=51.33,SD=1.65)thanbeforereceiving

theprogram (X = 41.87,SD=2.84). The

experimentalgrouphadameanscoreon

drugbehaviorthat(X=51.33,SD=1.65)

wassignificantlyhigherthanthecontrolgroup

(X=41.13,SD=2.66)after theprogram.

Theresultsof thisstudycanbeusedas

guidelinesforfamilyparticipationinmanaging

druguse.

Keywords: family participation, drug use

program, drug use behaviors,

older adults with chronic disease

J Public Health 2018; 48(1): 44-56

Correspondence: Piyada Yuychim, Department of Community Nurse Practitioner, Faculty of Nursing,

ThammasatUniversity,PathumThani12121Thailand.E-mail:[email protected]* GraduateStudentinMasterofNursingScience,FacultyofNursing,ThammasatUniversity.**FacultyofNursing,ThammasatUniversity.

Book วารสารสาธารณสุขศาสตร์ ปี 48 ... ·...

Documents

Transcript of Book วารสารสาธารณสุขศาสตร์ ปี 48 ... ·...