Bên cạnh điều bí ẩn - f.libvui.comf.libvui.com/dlsm1/BenCanhDieuBiAn_06507a0a64.pdf ·...

BêncạnhđiềubíẩnVladimirMezenxepChiasẽebook:http://downloadsachmienphi.com/Thamgiacộngđồngchiasẽsách:Fanpage:https://www.facebook.com/downloadsachfreeCộngđồngGoogle:http://bit.ly/downloadsach

Mụclục

Lờigiớithiệu

LờiTácgiả

Chương1

Chương2

Chương3

Chương4

Chương5

Chương6

Chương7

VladimirMezenxep

Bêncạnhđiềubíẩn

BảndịchcủaNguyễnChiến

Lờigiớithiệu

Tựnhiênsốngđộngkhôngchỉlàmchúngtangạcnhiêntrướcsựđadạngmuônvẻ,mànhiềukhikhiếntaphảibốirốitrướcnhữnghiệntượngkỳlạcủanó.Ảoảnhvàlinhhồn,đấttrượtvàmưa“máu”,tiềmthứcvàvôthức,thuậtthôimiênvàsựtựkỷámthị...Cuốnsách“Bêncạnhđiềubíẩn”sẽsoisángphầnnàonhữngbíẩnđó.Đốivớinhữngngườicókhuynhhướngtinvàođiềuhuyềndiệu,tinvàosựtồntạicủa“thếgiớibênkia”thìhầuhếtmọisựkiệntrongtựnhiênđềuđượckhoácmộtlớpvỏthầnbívàsinhranhữngthiênkiếntôngiáo.Thếnhưngchỉcầnbạnvữngtinmộtchút,rằngtấtcảnhữnghiệntượngdiễntaquanhta,chodùchúngcóvẻbíhiểmthếnàochăngnữa,cũngđềucónguyênnhânvậtchấtcủanó,thìthếnàobạncũngtiếpcậnđượcchânlý,thếnàobạncũngtìmkiếmđượcbảnchấtcủavấnđề.ĐóchínhlàkhẳngđịnhcủaphótiếnsĩtriếthọcVladimirMezenxep,tácgiảcuốnsách“Bêncạnhđiềubíẩn”,màchúngtôigiớithiệucùngbạnđọc.BảndịchsauđâycủaNguyễnChiến,NhàxuấtbảnKhoahọcvàKỹthuật,HàNội,1987.

VladimirMezenxep

Bêncạnhđiềubíẩn

BảndịchcủaNguyễnChiến

LờiTácgiả

THẾGIỚI-CÁCBẠNTHẤYNÓRASAO?

Khibắtđầuviếtcuốnsáchnày-mộtcuốnsáchvềnhữngđiềubíẩncủatựnhiên-tôibỗngnhớlạimộtcuộcgặpgỡtrênsôngVongavàomùahèoiảnăm1972.ChiếctàuthủycủachúngtôiđitheotuyếnAxtrakhan-Maxcơva.Nhữnggiờphúttrướckhitốiđếnđãlàmgiảmđichútítcáinóngnựclạthườngđãbathángnayhànhhạmuônloài.Thậmchíởđây,trênconsônglớnnàyvẫncảmthấyhơithởnónghổicủalànkhôngkhíbịthiêuđốt.Hơingộtngạtnhớpnhápcủanhữngbuồngtàuđãxuađuổihànhkháchlênmặtboong,nhưngnhưthếcũngchẳngdễchịuhơnchútnào.Mọingườiđềumongchờnhữnglàngiómátlành,vịkháchđồnghànhthườnggặpcủanhữngchuyếnđitrênsôngnước.Nhưngnàocó...Chúngtađứngởboongtrên.Nhữngcáchrừnghaibênbờtrôiquatrướcmắt.Nhưnglúcnày,thậmchícảcâycốicũngchẳnghoanhỉgìvớibộdạngcủamình.Bịmặttrờithiêuđốtsuốtngày,chúngrũxuống,láúavàngrơirụngmặcdầubâygiờmớithángtám.-Mộtcảnhtượngđángbuồn-ngườiđứngcạnhtôilẩmbẩm.-Nếunhưlàthờixưathìngườitađãnói:“Thượngđếtrừngphạt”.Cònbâygiờthìnóigìnào?Ôngtaquaysangnóivớitôi.-Ngàynaytấtnhiênchúngtabiếtcáchgiảithíchtấtcảnhưthếnàorồi...Cảhạnhánvớibãolụt...Đâulàxoáythuậncònđâulàxoáynghịch...Songnếunhìnvàobảnchấtcácnguyênnhânthìsao?Nhìnvàocáiđiềuchủyếumàvìnóxảyramọithayđổitrongcáchiệntượngtrêntráiđấtấy?Lậptứcchúngtasẽchẳngcógìđểmànóicảđâu...Bởivìtrongtấtcảnhữngsựbiếncủatựnhiên,dùlớndùnhỏ,đềucómộtcáigìđómàtrítuệchúngtakhôngthểhiểuthấuđược...Dườngnhưôngtatựluậnlývớichínhmình.Songrõrànglàôngtamuốnbắtchuyệnvớitôi.Tôitòmònhìnôngbạnmớiquenbiếtngẫunhiênđó.Tusĩchăng?Bềngoàichẳnghềnóilêncáigìvềđiềuđócả.Trướcmắttôilàmộtngườiănmặctềchỉnh,đầuđộichiếcmũcóimềm.Cặpmắtôngtanhỏ,khôngmàusắc.Cólẽchỉcógiọngnóilàhấpdẫnđượcthôi,bởigiọngôngtanhỏ,nhưngdễnghe;Bêncạnhôngtalàhaicậuthiếuniên,trôngcóvẻgìđórấtgiốngvớiôngta.Cáccậunhìnlênbờđangtrôiđingaytrướcmắtvàđồngthờilắngnghenhữnglờiôngtanói.

-Vìsaotrênthếgiớilạidiễnranhưthếnày,chứkhôngphảithếkhác?-Ôngtatiếptụcpháttriểnýnghĩcủamình-Đóchínhlàcâuhỏichủyếu...Imlặngnữathìthậtlàbấtnhã,vàtôiđànhhỏi:-Chắcôngđặtmộtýnhấtđịnhnàođóvàochữ“tạisao”?-Nếuôngmuốnthìlànhưvậy.Mộtýđặcbiệt!Ôngvớitưcáchmộtngườicóvănhóa,-ôngtachămchúnhìntôi,-sẽkhôngthểkhôngđồngýrằngtoànbộtrithứcmàkhoahọcthâugópđượcđềurấtướclệ,khôngđầyđủvàhếtsứctươngđối.-Nhưngphảichăngđiềuđó...-Còntồitệhơnthếnữalàtrongkhoahọc,cáidườngnhưđãđượcthừanhậnlàchânlýlạithườngxuyênbịxemxétlại.Nhữnglýthuyếtngàycàngmớicứxuấthiện.Vậythìcáigìlàchânlý?Biếttinvàocáigì?-Trongkhoahọcngườitakhôngtin,mànghiêncứu,nếukhôngthìđã...-Thếlạicàngtệ!Liệucácnghiêncứukhoahọccógiátrịlắmkhôngnếunhưkhôngthểcoichúnglàchânlýđược?-Nhưngônghiểuhoàntoànkhôngđúngvớitínhchấtcácnghiêncứu...-Mặtkhác,cáctrithứccủachúngtathậtnhỏnhoikhisosánhvớisựvĩđạicủathếgiới!ÔngcónhớlàLaplax,nhàbáchọccóquanđiểmduyvật,đãnóigìkhông?Ôngtabảo:“Cáigìmàchúngtađangbiếtlàhạnchế,còncáigìmàchúngtachưabiếtlàvôtận”.-Laplaxnóiđúng,nhưngchúngtađangnóivềđiềukhác...-Vôtận!-ngườiphảndiệntôichẳngcòngiốngvớiconngườitrầmtĩnh,chậmchạpnữa.Ôngtanóinhanh,nóidàikhôngchotôiđáplại.-Vàtrongsựvôtậnđótôinhìnthấy,tôicảmthấysựvĩđạicủatrínăngthếgiới...-Nhưngđóchưaphảilàmộtchứngminh...-Củatrínăngmàđầuóccủaconngườikhôngthểtómbắtđược,vàđólàđấngsángtạonênmọivậttrêntráiđất,sángtạonêntoànbộcuộcsốngcủachúngta.Vàmọibímậtcủathếgiớinàychỉhémởrađốivớiriêngtrínăngđómàtôi!Bấtngờtiếngcòitàulàmdứtđoạnbàiđộcthoạicủaconngườitheopháithầnhọckia.Chúngtôiđãtớibếntàu.-Ồ,thếlàđãvềđếnquêchađấttổrồi.Xinlỗi,tôiphảitạmbiệtông.Tôirấttiếcvìchúngtachưathểkếtthúcđượccuộcđàmluậnnày...Cáccon,tađithôi!Ôngtamỉmcườimộtcáchranhmãnhrồiđivềphíalốiravớihaicậubécùngđi.Mộttronghaicậubéấyngoáilạinhìntôivớivẻtráchcứ:“Báctranhluậnvớiaiđấycóbiếtkhông?”Rõràngtrongmắtcáccậubé,conngườinàylàmộtuytínkhôngthểchốicãi.“...Chưathểkếtthúcđượccuộcđàmluận...”.Tôibấtgiácmỉmcười.Cuộcđàmluậnấyđãbắt

đầuđâukiachứ!Nếunhư“ngườicùngđàmluận”kiacủatôicóởlạitrêntàu,thìchắccuộcđàmluậnấyđãdiễnrađược.Bởilẽchínhôngta,nhưtôiđãthấy,thuộcvềhạngnhữngngườiluônluônvàbấtcứởđâucũngchỉsẵnsàngnghecóchínhmìnhmàthôi.Songnhữngýnghĩmàôngtađãpháttriểnvềkhoahọc,vềnhữngtrithứccủachúngta,đâuphảichỉthuộcriêngmìnhôngta.Điềuđógiảithíchvìsaokhibắtđầucuộcnóichuyệnvớibạnđọcvềnhữngbíẩncủathếgiới,tôimuốntiếptụccuộcnóichuyệnbịbỏdởtrênsôngVongavậy.Vàcònđiềunàynữa:tôimuốnnhữngbạntrẻcómặttrêntàukiacũngđọchếtphầntiếptheocủacuộcnóichuyệnnày.Bâygiờhọđãlànhữngthanhniên,vàđốivớihọ,việcnhìnnhậnthếgiớinhưchínhnótồntạitrongthựctếlàrấtcầnthiết....Thếgiớilớnrộngvàđadạngvôcùng.Vàthôngthườngchúngtakhôngsuynghĩvềtínhvôtậncủanộidungcủanhữngquyluậtvànhữngđiềubíẩncủanó.Đãhàngngànnămnay,conngườiđọcđiđọclạicuốnsáchvĩđạicủatựnhiên,màmỗitrangcủanóđềuchứađựngnhữngnộidungsâusắc.Conngườiđọcđiđọclạiđểhiểutốthơn,rõhơnvàđúnghơnvềthếgiớitựnhiên.Mỗithếkỷ,vàbâygiờlàthậpniên,chúngtalạipháthiệnranhữngquyluậtmớivànhữngđiềubíẩnmớicủathếgiới.Đãlànhưthếvàsẽvẫnlànhưthế,bởilẽtựnhiênlàvôtận.Nhưngliệuđiềuđócónóilênsựyếukémcủanhữngtrithứccủachúngta,nóilênviệcsựbấtlựctrongviệcnhậnthứcthếgiớixungquanhhaykhông?Tuyệtnhiênkhông.Hômnaychúngtabiếtkhánhiềuhơnhơnhômqua,vàngàymaisẽmanglạichoconngườinhữngtrithứcmàhômnayconngườimớichỉmơướcvềchúngthôi.Vàđiềuquantrọngnhất:khoahọcđangkhẳngđịnhvàhàngngàychứngminhrằng,trongtựnhiênkhôngcócáigìlàkhôngnhậnthứcđược.Toànbộconđườngtiếnlêncủanhậnthứcchúngtacómộtđặcđiểm:nhiềuhiệntượngchưađượctrithứchémởtấmmànbímật,lúcđầunomthậtbíẩn,đôikhithậmchíkhôngthểlýgiảinổi.Songthờigiantrôiqua,vàkhoahọcđemlạilờigiảithíchthậttựnhiênvềchúng.Điềubíẩntrởnênrõràng.Tuynhiên,sựvôcùngtậncủatựnhiênlạiđặtranhữngcâuhỏikhácđòihỏiđượctrảlời.Phépbiệnchứngcủanhậnthứclànhưvậy.Chúngtacàngthâmnhậpvàotựnhiênsâubaonhiêuthìnhữngcâuhỏimớilạinàysinhnhiềubấynhiêu.Vàđồngthờichúngcàngnhậnthứcđượcnhiềuhơnvềthếgiớithìchúngtacàngchếngựđượccácsứcmạnhdữdộicủanó,chúngtacànglàmsángtỏhơnbảnchấtcủacáchiệntượngvàquátrìnhtrongtựnhiên.Tôicũngmuốnnóitớimộtđiềunữa:khôngnêncoikhoahọcnhưmộtkholưutrữmàtrongđónhữngkiếnthứccósẵnđãđượcbàysẵntrêncácgiá.Khoahọc-đóđồngthờilàmộtquyluậtđãpháthiệnra,mộtsựgiảithíchvềthựcnghiệmbằngnhữngquyluậtmớitrongtựnhiên,một

giảthiếtđượcluậnchứngbằngnhữngkiếngiảikhoahọcnghiêmtúc,mộthiệntượngbíẩnvừađượcpháthiện.Trongmỗigiaiđoạnpháttriểncủamình,khoahọcgiảithíchthếgiớibằngcáchsửdụngnhữngtrithứcđãđượcbiếtđếnchotớilúcđó.Nhữngtrithứcấyđượcchínhxáchóa,làmchosâusắchơn.Khoahọckhôngsợphảivứtbỏnhữngkếtluận,nhữngđánhgiálỗithời,đôikhicảnhữngsailầm.Đólàsứcmạnhcủakhoahọc,chứkhôngphảiđiểmyếu....Lịchsửloàingườiđãcóvôsốnhữnglầmlạcsinhravìmêtín,ngudốt.Nhữngkiếnthứcquècụt,vàthườnghơncảlàtrạngtháitâmlýnhấtđịnhđãvàđangđưanhiềungườivàothếgiớicủanhữngýniệmgiảtạo,huyễnhoặc.Sựthậtlànhiềuhiệntượngtựnhiênkhixưađãtừnglàmchotổtiênxaxôicủachúngtahoảngsợ,thìnaykhôngthểlàmdọanạthoặclàmkinhngạcconngườihiệnđại.Nhậtthựcvànguyệtthực,saochổihaysaobăngrựcrỡxuấthiện,nhữngtrậnmưamàuvànhữnghiệntượngcựcquang,núilửaphuntrào-ngàynaytấtcảnhữngđiềuđókhôngcònbịbaotrùmtrongtấmmànthầnbínữa.Nhưngnếunhưmộtngườicókhuynhhướngtinvào“điềuhuyềnbí”thìtrongtựnhiênanhtasẽluônluôncóthểtìmthấynhữnghiệntượngcóthểkhơigợiđốmlửacóthểkhơigợisựmêtínởanhta.Vôtậntrongmọibiểuhiện,đốmlửaấykhôngngừngcungcấpchochúngtanhữngdữliệuđủđểkhiếnchomọingườibiếtthầnthánhhóanhữngsứcmạnhbíẩncũngphảiđểtâmsuynghĩ.Nếunhưbạnngaytừđầuđãbắtđầuđãsắnsàngđóngặpnhữngđiềusiêunhiênthìsao?Lúcđómỗimộthiệntượnglạlùngcủatựnhiênsẽtrởnênbíhiểm,huyềnbíđốivớibạn.NhàvănnhàbáchọcngườiĐứcGioocLichtenbecnổitiếngvớitrítuệđộcđáovàsắcsảocủamìnhđãtừngviết:“Nếubạnmuốnthựcnhậnnhữngđiềuhuyễnhoặclàcóthật,bạnnênnhìnnhậnchúngtừxa,cũngvậyđốivớinhữngđámmây,nếubạnmuốncoichúnglànhữngvậtrắnvậy”.Danhngônđóphảnánhthậtrõràngvàthúvịbảnchấtcủasựbíẩn.Mộtkhichúngtacònnhìnnhậnmộthiệntượnglạtừxa,đốivớichúngta,nóvẫncònlàđiềubíẩn.Nhưngchỉcầntiếnlạigầnnó,nhậnthứcđượclờigiảikhoahọcvềnóthìđiềuhuyễnhoặcsẽbiếnmất.Chúngtađangtiếpxúcvớinhữngđiềubíẩn,lớnhoặcnhỏ,ởkhắpmọinơitrongtựnhiên.Bâygiờchúngtasẽtiếnlạichúnggầnhơn...

VladimirMezenxep

Bêncạnhđiềubíẩn

BảndịchcủaNguyễnChiến

Chương1

NHỮNGBÓNGMATRONGKHÔNGTRUNG

Khiánhsángdọanạt

Thảonguyênbaolatrảidàivôtận.Mặttrờichóilọiđangnhôcaokhỏichântrờibáotrướcmộtngàyoibức.Ngườiđánhxechotôicứliếmmôihoài,thỉnhthoảnglạigiụcconngựaxấuxíbướcgióngmột.ĐãhaigiờtrôiquakểtừkhitôirờikhỏimộtgaxéptrêntuyếnđườngsắtXibirđểtớinơilàmviệcđầutiêncủamình-ởmộtlàngtrênthảonguyêntâyXibir.Chúngtôixuấtpháttừlúctrờirạngsángđượmvẻlànhmạnh,nhưngbâygiờthìchẳngcòngìgợinhớlạilànkhôngkhíấynữa.Đấttrầntrụilạnhcóngkhiđêmnayđangthèmkháttíchnhiệtđểsưởiấmmình.Chântrờiđãmấtđinhữngđườngnétrõràng,nhữngcâybạchdươngphíacanomcongqueo,thayđổihẳncáidángdấpthườngngày.Nhữngdòngkhôngkhíbịđốtnóngtừbêndướitỏalênđónlấytiamặttrờinóngbỏng.Conđườngcâycỏmọcxanhrờnchạydàitíttắpnaychìmbiếntrongnhữngdòngkhôngkhíấy.Nhữngcộtđiệntínbênđườngcũngbiếndạngởnơixa-chúngliêntiếpthayđổihìnhdạngvàmấtđivẻcânđối...Ởphíatrướchiệnramộtmặthồlớn.Mặtnướchồtrảidàinhưmộtdảinướcrộngdọcđườngchântrờivànhậnchìmcảnhữngcộtđiệntínrungrinhvớinhữngcâybạchdươngmọcthưathớttrênthảonguyên.Mộtconchimtovẫycánhbaylênkhỏimặtnướcvàtiếnlạiphíachúngtôi,nótrởnênnhỏdầntrôngthấy.Bỗngchẳngcònthấyhồ,chẳngcònthấychimđâunữa...-Ảoảnhmấtrồi,-ngườiđánhxethốtlênphávỡcảnhimlìm.-Oiquá!-đoạnôngtavẫyngọnroivềphíachântrờixaxa.-Anhxemthếnàođếnchiềucũngcógiông.ẢoảnhphíachântrờiĐúng,đóchínhlàảoảnh,mộttrongnhữnghiệntượngmàtừthờixaxưa,conngườiđãgắnnóvớinhữngsứcmạnhbíẩn,vôhìnhcủatựnhiên.“Biểnquỷ”-dâncưmiềnbắcPhihiệngiờcòngọiảoảnhnhưthế.

Ởphươngđông,aicũngbiếtcâuchuyệncổtíchvềnàngtiênMorgana.Nàngthíchtrêughẹonhữngkháchbộhànhmỏimệt,chỉchohọthấytrênsamạcnhữngốcđảonởhoa,nhữnghồđầyắpnước,nhữngđôthịtrùphúcónhữngthápgiáođườngHồigiáovớinhữngvườncâytreolơnlửngtrênkhôngtrung.Nàngchohọthấychỉđểcámdỗhọđichệchđường,sauđókhiảoảnhđãtanratrongkhôngkhí,nàngsẽcườinhạonỗithấtvọngcủađámlữkháchấy.Câuchuyệncổnàyđểlạidấuấncủanótrongngônngữ.Ngườitagọibấtcứhìnhảnhhưảonàođánhlừanàolàphata-morgana,tứclànàngtiênMorgana.Khinóivềảoảnh,ngườitathườngnghĩđếnmộtsamạccháybỏngvàđànsúcvậttrởhàngđanglầmlũibướcđitrênbiểncátnhấpnhô.Phíatrước,bênđườngchântrờimờnhạtbỗngxuấthiệnmộtbềmặttolấploáng.Cáigìvậy?Nhữngconlạcđàdấnthêmvàibước,vàtrướcmặtmọingườihiệnlêncảmộtcáihồlớn.Làngiónhẹlàmmặtnướcgợnlăntăn.Hồnomrõràngđếnnỗikhôngthểnghingờgìvềtínhchấtcóthựccủanó.Nhưngvàiphúttrôiqua,vàcáihồmaấybắtđầubịlớpsươngmùmàuđỏnhạtcủasamạcbaophủ,nómấtđinhữngđườngnétrồithìnhlìnhbayvútlêntrờivàmấthút.Đólàảoảnhhồ,mộtthứảoảnhphổbiếnnhất,thườnghayxuấthiệnhơncả.Trongnhữngngàynóngnực,nhữngcáihồtrênsamạcnhưvậylàmộthiệntượnggặpởbắcphi.Chiềuchiều,mộtkhuvựcnàođóbịnungđốtsuốtngàyliềnbiếnthànhvùngđấtngậplụt.Tấtcảnhữnggìởkhoảngcáchbabốncâysốđềubịnướcvâyquanh.Nhữngthônxómnomtựanhưnhữnghònđảogiữamộtcáihồrộng.Cànglạigầnlàng,cáibờcủavùngnướcảokiacànglùiraxavàcáinhánhnướcngăncáchtavớilàngdầndầntrởnênhẹplạichođếnkhibiếnmấthoàntoàn,còncáihồvẫngiữnguyênhìnhdạngbắtđầulùixadầnvàluônluônởmộtkhoảngcáchkhôngbaogiờđạttớiđược.Ởnướcta(TứclàởLiênXô(ND),nhữngảoảnhnhưvậykhônglạlẫmgìvớicưdânmiềnvenbiểnCaxpi,miềnthảonguyênCrưm,miềnđồngbằngsôngVonga.Ngườitacũngnhìnthấyảoảnhtrênmặtđườnglángnhựa:vàonhữngngàymặttrờithiêuđốt,cónhững“hốnước”trôiquatrướcmũixenhưvừamớiquacơnmưavậy.Trênmặthồphảnánhnhữngđámmâyvớibầutrờixanh.Ôtôchạyvớivậntốc60kilômetmộtgiờ,vàsuốtgầnmườiphút,ởphíatrướcluônluônnhìnthấydảinướclừadốikia.Vànếunhữngảoảnhtươngtựkhônghềlàmchoconngườitangạcnhiên,thìnhữngdạngảoảnhkháclạicóthểkhôngchỉgâykinhngạc,màthậmchícòndọanạtđượcconngười.-Cólầntôidừnglạibênlốivàomộthẻmnúi,-mộtngườiđãtừngởAngiêrikểlại,-vàngồinghỉtrênmộttảngđá.Bỗngnhiênởbêndướicáchtôichừngnămmươimét,tôinomthấymộtngườicũngngồitrênmộttảngđá.Khitôiđứngdậy,ngườikiacũngđứnglên.Khitôilạigầnngườiđó,thìanhtacũngtiếnlạiphíatôi!Đếnkhiđếngầnhơnthìvôcùngsửngsốt,tôinhận

rachínhmìnhtrongconngườiđó.Sựgiốngnhauấylàmtôihoảngđếnnỗitôichìatayra.Conngườiyhệttôikiacũnglàmnhưvậy.Nhưngkhitôiquảquyếtsáplạigầnhơnthìbóngmabiếnmất....Ngàyxưa,thờicònsửdụngthuyềnbuồm,ởtrêncácbiển,đềulantruyềnmộttruyềnthuyếtvềcontàuma-“NgườiHàLanbay”.Ngườithuyềntrưởngcủacontàuđóvìtộibángbổchúatrờinênđãphảichịutộisuốtđờilangthangtrênkhắpcácbiểnvàđạidươngmàkhôngđượcbỏneoởđâucả.Cácthủythủtinrằng,việcgặpgỡcontàubuồmghêsợđólàđiểmbáotrướctaihọađắmtàu.Songnhữngcuộcgặpgỡấylạixảyrathậtthườngxuyên!Contàumabấtngờxuấthiệntrongđámsươngmù,nólẳnglặngtrôiquatrướcmắtđámthủythủ,khônghềđáplạicáctínhiệu,rồisauđấylạibấtchợtbiếnđinhưlúcxuấthiệnvậy....Năm1878,vàothờigianxảyrachiếntranhgiữangườiMỹvớingườidađỏ,mộttoánlínhdờiđồnAbrahamLinhcônđira.Mộtlúcsaunhữngngườicònlạitrongđồnnhìntoánlínhđóđangtiếnbướcởtrêntrời.Ngườitaliềnbảorằngtoánlínhđóđãbịgiếtchếtvàbâygiờhọđangnhìnthấylinhhồnnhữngngườiấy.Vàingàysau,quảnhiêntoánlínhbịnhữngngườidađỏtiêudiệt.Nhữngngườimêtínnhớrấtdaisựtrùnghợpngẫunhiêncủacácsựkiện.Tấtcảnhữngđiềuđókhôngphảicáigìkháchơnlànhữngảoảnh.Hìnhnhưtrêntrờiđangdiễnramột“mànkịch”viễntưởngvậy.ỞvùngbờbiểnXixilia,vàolúcmặttrờimọc,trênmặtbiểnthườngthấyxuấthiệnnhữngcungđiệnnguynga,nhữngngọnthápvàpháođàitrênkhôngtrung,nhữngngườikhônglồ,nhữngcâycốivàđộngvậtkhổnglồ;tấtcảnhữngcáiđóquầntụlạirồitảnra,đuổibắtlẫnnhau,thayhìnhđổidạng,cảnhtượngnàythaythếcảnhtượngkhác.Mộtlần,nhữngthủythủthámhiểmvùngcựcđãgặp“ảoảnh”nhưthế.Contàucủahọlenlỏigiữanhữngnúibăngvàcáctảngbăngvỡratừnhữngcáchđồngbăng:chúnglấplánhvàtrởnênchóilọidướiánhmặttrờirựcrỡ.Bỗngchântrờiphânđôira,nhữngvậtthểởxaliềnbaylênkhôngtrung,treolơlửngtrênđóvàkhôngngừngthayđổihìnhdạng.Nhưtrongốngkínhvạnhoavậy,nhữnghìnhthù,nhữngsựvậtlạthườngthoắtẩnthoắthiệntrướcmắtnhữngthủythủđứngngâyravìquáđỗisửngsốt:khithìxuấthiệnmộtcáigìđógiốngnhưngọntháp,khilànhữnghìnhngườinàođótrôngthậtphilý,khilạilàmộtthanhgươm,thếrồitấtcảnhữngcáiđóbỗngnhiênđượcthaythếbằngđườngviềnrõnétcủamộtnúibănglớnlàmtanhớđếnpháođàicổbấtkhảxâmphạm.Nhữngcáchđồngbăngtrônggiốngnhưnhữngbìnhnguyêntrênđấycóđủcâycối,gấu,chó,chimchóc,ngườinhưthểđangnhảymúatrongkhôngtrung.Nhưcácbạnthấyđấy,thậtlàlắmhìnhnhiềuvẻ.Nhưngbảnchấtcủatấtcảcácbứctranhmaquáixảyratrongkhôngtrungđóđềuchỉlàmộtmàthôi.“Cóthể,-ởđâysẽcómộtngườinàokhácnói,-bảnchấtcủacác“ảoảnh”nhưvậychỉlàmột,

nhưngxinhãygiảithíchthậtrõràngvàdễhiểu,làmsaolạicóthểxuấthiệnmộtbứctranhlạlùngđếnthế:nhữngngườilínhhànhquântrênbầutrời?!Vàxinhãychúý:tấtcảnhữngngườilínhấysauđóđềubịchết!”Chúngtasẽcònnóitiếpvềsựtrùnghợpngẫunhiêncủacácsựkiệnkhácnhau.Cònbâygiờchúngtacũngphântíchxemnhữngbóngmalạlùngđóxuấthiệnnhưthếnàotrongbầukhíquyểntráiđất.THEONHỮNGQUYLUẬTCỦAQUANGHỌCTrênbờaocómộtcâyliễu.Chúngtanhìnthấybóngphảnchiếucủanótrênmặtnướclặngnhưtronggươngvậy.Vìsaothế?Nhữngtiaánhsángphảnchiếutừcáicâymọctrênbờaosẽtớimắtchúngtabằnghaiconđường:mộtsốtiađithẳngqualớpkhôngkhí,vàchúngtanhìnthấyhìnhảnhcủacây,cònnhữngtiakhácphảnchiếutừmặtgươngcủaao,khiđậpvàomắt,chúngsẽtạonênmộthìnhảnhthứhai-nhưnglộnngượccủacây.Vốndĩmắtchúngtakhôngthểpháthiệnđượcsựsailệchcủatiasáng,chúngluônluôntiếpnhậnhìnhảnhcủavậtnhưthểcáctiasángđithẳngtừcácvậtđóvậy.Vìthếchúngtanhìnthấyhìnhảnhcâyliễuđượcphảnchiếubởimặtgươngcủanướctheomộtđườngthẳngđitừmắttớimặtnước.Nhưvậyảoảnhlàmộtsựphảnchiếugươngnhưthếcủacácvật,câycối,conngườikhácnhau.Chỉcóđiềutấmgươngởđâykhôngphảilàkính,khôngphảilànước,màchínhlàkhôngkhí.Tấmgươngkhíquyểnấyxuấthiệntrongnhữngđiềukiệnnào?Chúngtathườngquenchorằngcáctiasángtruyềnđitheođườngthẳngtrongkhôngkhí.Nhưngnếunóithậtnghiêmtúcthìcònxamớilànhưvậy.Vốnkhôngkhíbaoquanhchúngtalàkhôngđồngnhất,nóbaogồmcáclớpcómậtđộkhácnhau.Vàthếcónghĩalàkhôngthểcósựtruyềnánhsángtheođườngthẳngtrongkhôngkhíđược.Nhữngquyluậtcủaquanghọclànhưvậy.Hiểuđượccácquyluậtđókhôngphảilàkhó.Mộtcáithìađượcthảvàomộtcốcnướcchè.Chiếcthìanhưbịgãyra.Nguyênnhânlàởchỗnướcvàkhôngkhícómậtđộkhácnhau.Khiđiquamộtmôitrường-khôngkhíítđậmđặchơn-đếnmôitrườngkhácđậmđặchơnlànước,cáctiasángthayđổiđườngtruyềnthẳngcủamình,vảlạitheomộtnguyêntắchoàntoànxácđịnhlàchúngbịlệchvềphíamôitrườngđậmđặchơn.Trongtrườnghợpcủachúngtathìđólànước.Khiđitừthủytinhvàonước,tiasángbịkhúcxạvềphíathủytinhcómậtđộlớnhơnsovớinước.Thếcònkhiánhsángtruyềnquabầukhíquyểnthìsao?Mỗikhitiasángđitừlớpkhôngkhícómậtđộnhấtđịnhvàolớpkhôngkhícómậtđộhơinước,nóliềnbịkhúcxạítnhiều,vàthayđổiđườngtruyềnthẳngcủamình.

Tanênnhớrằngvàomùahè,nhữngngôinhà,côngtrình,câycốitrênđườngchântrời,dườngnhưcũngrunrẩy,đungđưa.Tấtnhiên,khôngphảichínhchúng,mànhữnghìnhảnhcủachúngđangrunrẩy.Nhưngnhưthếcónghĩagì?Đólà,nhữngtiasángđượccácvậtphảnchiếulạivàđiđếnmắtchúngtađãliêntụcthayđổihướng.Nóicáchkhác,đườngđicủachúnghoàntoànkhôngphảilàthẳng.Ngườitagọiđólàsựkhúcxạ.Sựkhúcxạnhỏluônxảyra(chỉtrừmộttrườnghợp,khicáctiasángtừcácthiênthểđậpvàomắtchúngtatheochiềuthẳngđứng).Docósựkhúcxạđómàtathấycácthiênthểnhưnằmởvịtrícaohơncủachúngtrongthựctế.Vàobuổixếchiều,chúngtathấymặttrờilưulại5-10phútsaukhiđãkhuấtxuốngđườngchântrời.Chúngtathấycácvậtởxađềucaohơnvàgầnhơnmộtchútsovớivịtríthựccủachúng.Sựkhúcxạánhsángtrongbầukhíquyểncủatráiđấtlàmộthiệntượngbìnhthườngxảyraởkhắpmọinơi.Vàchúngtalạithườngkhôngnhậnthấyhiệntượngđó:sựkhúcxạcáctiasánglàrấtnhỏ,chúngkhônglàmchuyểndịchvịtrívàkhônglàmsailệchhìnhảnhcủacácvậtnhìnthấymộtcáchrõrệt.Nhưngcũngcókhikhácđi.Đôikhicáctiasángphảnchiếutừmộtsốlớpkhôngkhínhưtừmộttấmgươngvànhưvậychúngbịlệchđiđángkể.Chẳnghạn,điềuđódiễnravàomùahè,khimặttrờihâmnóngbầukhôngkhí,đặcbiệtlàcáclớpdưới.Khiđó,cáclớpnàytrởnênítđậmđặchơn.Nhữngtiasángđitừvậtnàođótớimặtđấtsẽphảnchiếulạitừlớpkhôngkhínhưvậynhưtừbềmặtnước,chúngđilêntrênvàđậpvàomắtngườiquansát.Lúcđóchúngtacóthểnomthấyảoảnh“hồ”haylàảoảnhdưới.Chúngtalấyvídụảoảnhtrênsamạc.Nhữngcontàucủasamạc-nhữngconlạcđà-đangchậmrãichuyểnđộng.Nhưbịthiêuđốttronglò,cátvàđáhừnghựcbốchơinóng.Khôngtrungtĩnhlặng.Bầutrờibịchephủbằngmộtmànsươngmàuđỏnhạt;mặttrờichìmnghỉmvàđườngchântrờimấthút.Lớpkhôngkhícuốicùngbịđốtnónghơncảvìcátbỏngrẫy,vàvìthếnóbịloãngđinhiều.Lớpkhôngkhíbêntrênbịnungnóngíthơn,vìvậynóđậmđặchơn.Hiệntượngđóthườngxảyravàonửađầucủangày,khilớpkhôngkhísátmặtđấtđãbịnungnóngmàcáclớptrêncònlạnh.Mậtđộkhôngkhíởcảhailớpkềsátnhauấytrongtrườnghợpnàykhôngcònđồngnhấtnữa.Thếlàtrongnhữngđiềukiệnnhưvậy,đâuđóởchântrời,phíatrướcđoànsúcvậtchởhànghiệnramộtcáihồma,còntrênthựctế,đólàsựphảnchiếubầutrờiởtấmgươngcủalớpkhôngkhíbêndưới.Tấmgươngkhôngkhícóthểxuấthiệnởcảcáclớptrêncủabầukhíquyển-chúngtacóthểnhìnthấytrênđósựphảnchiếucủanhữngvậtởxabịkhuấtsauchântrờitrongnhữngđiềukiệnbìnhthường.Khiđóchúngtanomthấychúngkhácaovàgầnhơnlàchúngtồntạitrên

thựctế.Trongnhữngđiềukiệnnàothìxuấthiệntấmgươngkhôngkhítrên?Thườnglàthếnày:vàosángsớm,khicáclớpdướicủakhôngkhícònkhálạnhvìtiếpxúcvớimặtđất,còncáclớptrênthìấmhơn.Vớinhữngđiềukiệnnhưthế,ởbêntrêncóthểcấutạonênmộtlớpkhôngkhíphảnchiếu.Ngườitathườngthấycácảoảnhtrênhơnlàcácảoảnhởdướibiển,cũngnhưởcácvùngvĩđộvencực,nơicáclớpkhôngkhíbêndướihầunhưlúcnàocũnglạnhhơncáclớptrên.Ởphươngbắc,hiệntượngnàythườngcóvàomùađôngvàmùaxuân,vàonhữngngàycógióấmápthổitừphươngnamtới,trongkhinhữnglớpdướicủabầukhíquyểnvẫncònlạnhvìtuyếtphủ.Trênbiểncả,cóthểnhìnthấytrongảoảnhtrênhìnhảnhnhữnghònđảovàcontàuởxakhuấtsauchântrời.“Tôiđãnhìnthấyquaốngnhòmnhữngđườngnétvàthiếtbịtrêntàurõđếnnỗi,-mộtnhàthámhiểmvùngcựcviết-tôiđãkhônghềđắnđothừanhậnđólàchiếctàucủachatôi.Saunày,khisosánhcácbảnđồhoatiêucủacảhaitàu,chúngtôimớivỡlẽrarằngchúngtôiđãởcáchnhaumộtkhoảngcáchnămmươicâysố,tứclàhọđãkhôngthểnhìnthấynhauđượcTùythuộcvàotínhchấtcủasựphảnchiếudotấmgươngkhôngkhítrên,đôikhichúngtanhìnthấyảoảnhthẳngngaytrênđầutaởcaotíttrênkhôngtrung,dướidạnghìnhảnhlộnngược.Nhữngảoảnhnhưvậythậmchícònhayxảyranữa.CómộtcâuchuyệnnổitiếngcủamộtnhàthámhiểmkhiđếnItalia,ởtrênbờbiểnđãnhìnthấytrênkhôngtrunghìnhảnhlộnngượccủacảmộtthànhphố.Vôcùngsửngsốt,ôngtaliềnvộivàngvẽngaynhữnggìđãthấy,rồisauđóđitiếpđểtìmkiếmnguyênnhâncủahiệntượngkỳlạđó.Sauvàicâysốtiếptheoôngtađãtớichínhthànhphốmàtrướcđóôngđãnhìnthấyhìnhảnhcủanótrênkhôngtrung.ThànhphốLômônôxôpnằmtrênbờvịnhPhầnLan,cáchLêningrát40kilômet.TừnơiđâyrấtkhónhìnrõđượcLêningrát.NhưngcónhữngngàymàdâncưthànhphốLômônôxôpnhìnthấyLêningrátrõnhưtrênlòngbàntay.Hìnhnhưthànhphốhiệnlêntrênkhôngtrung.Khiđó,từLômônôxôpnhìnrõhìnhsôngNêva,cầucống,mộtsốngôinhàcaotầngbiệtlập.Vậylàchúngtagặpđượcởđâysựphảnchiếutrựctiếpcácvậttrongtấmgươngkhôngkhílạlùngdườngnhưbaotrùmcảmặtđất.Cuốicùng,cũngcókhixảyranhưthếnày-caotíttrênkhôngtrungxuấthiệnảoảnhtrênkép-đồngthờicảhìnhảnhtrựctiếpvàhìnhảnhlộnngược.Hìnhảnhnhưvậyđượcquansátthấytrongbầukhíquyển,cáclớpkhôngkhícómậtđộkhácnhauphânbốkhôngđều.Cònnếulớpkhôngkhínóngnằmxengiữahailớpkhôngkhílạnhhơnthìsẽhìnhthànhnhữngđiềukiệnđểxuấthiệnảoảnhba.Điềunàyhayxảyraởcácbiểnvùngcực.

TẤTCẢĐỀUDOTẤMGƯƠNGĐÓBâygiờ,việcgiảiđápđiềubíẩncủa“NgườiHàLanbay”vàcủatoánlínhthựcdânMỹbướcđitrênkhôngtrungkhôngcònlàđiềukhókhănnữa.Mặcchotấtcảtínhchấtkhácthườngcủanhững“bóngma”tươngtự,bảnchấtcủachúnglàởtựnhiên,vàcóthểgiảithíchđược.Trướcmắtchúngtachínhlàảoảnhtrênmàthôi,chỉcóđiềubềngoàinónomthậtkhủngkhiếpđốivớinhữngngườimêtín.Tôicònnhớmộtcâuchuyệnrấtthúvịxảyrangaytrongthờiđạichúngta.Đólàvàonhữngnăm20củathếkỷnày.MộtchiếctàuviễndươngtheotuyếnhànhtrìnhthườnglệtừchâuÂusangchâuMỹ.BỗngtạimộtnơicáchquầnđảoAnhkhôngxa,tấtcảnhữngngườitrênboongđềunhìnthấycontàu“NgườiHàLanbay”.Ýnghĩvềcontàumaghêgớmliềnhiệnlêntrongtâmtrícáchànhkháchvàthủythủ.Contàubíẩnđedọađâmvàochiếctàuthủy.Đếngiâyphútcăngthẳngnhất,viênthuyềntrưởngbằngmộtgiọngthấtthanhralệnhđổihướngchạytàu.Nghiêngsangmạnphải,chiếctàubuồmlướtqua.Nhữnghànhkháchhốthoảng,sữngsờđãnhìnthấymộtđiềucònkỳlạhơnnữa:trênboongcónhữngngườimặc...cácbộquầnáocổxưađangnhốnnháo.Họgiơtaylênvàkêutonhữnggìđó.Khichiếctàuthủyđếnbếncảng,sựviệchuyềnbíấyđãlanrakhắpnơi.TrênnhiềutờbáoAnhvàMỹxuấthiệncácbàibáodàiviếtvềnhữngbóngma.Ngườitaviếtrằngcuộcgặpgỡvớichiếctàubuồmhuyềnthoạinọlàmộtchứngminhhùnghồnvềsựtồntạicủathếgiớibênkia.Trênthựctế,khôngthểcóchuyệnnhầmlẫnđượcmộtkhicóhàngtrămngườiđãtậnmắtthấyrõcontàumavớicácthủythủcủanó!Songchẳngbaolâumọichuyệnđãđượclàmsángtỏ.Chiếctàukháchviễndươngđúnglàđãchạmtránvớichiếctàu“NgườiHàLanbay”...đượcđóngđểquayphim.Trongkhiđangtiếnhànhquayphimtrênbiểnthìmộttrậnbãonổilên.Nhữngngườicómặttrêntàuđãkhôngthểđiềukiệncáccánhbuồm,vàgióđãđẩyhọrangoàikhơi.Phảivàingaysau,nhữngngườikiệtsứcvìhoảngsợấymớiđượcvớtlênkhỏitàu,còn“NgườiHàLanbay”thìđượcđưavềcảng.Thếđấy,đôikhinhữnghoàncảnhtrùnghợpnhaulạixảyrabấtngờđếnthếnào!Trongnhữngtrườnghợpcóthểthấyrõsựmêtínđãbùngnổrasao.Đôikhichứng“suynhượcthầnkinh”thậmchícòngặpởnhà“duyvậtkiênđịnh”nữa.Saukhiđãvachạmvớihiệntượnghiếmcógâykinhhoàng,conngườikhôngchỉbắtđầutựmìnhtin,màcònđithuyếtphụcngườikhácrằng“đúnglầnnày”họđãthậtsựchạmtránvớicácsứcmạnhthuộcthếgiớibênkia.Câuchuyệnxảyravới“NgườiHàLanbay”ởthếkỷ20vừađượcnóitrênkialàmộtbằngchứngrõrệtvềđiềunày.Hàngngànngườitinvàosựtồntạicủathếgiớibênkia.Vậylàmsaomàđòihỏihơnđượcởnhữngthủythủdốtnátcủabaothếkỷtrước,khihọđãnhìnnhậnrành

rànhchiếctàubuồmghêgớmtrôingaybêncạnh,contàumàtheođịnhkiếnchungcủamọinhàhànghảibáotrướcmộttaihọanàođósẽxảyđến...Nếusauđótrêntàucóaiđóbịchết,haymộttrậngiôngtốácliệtnổilên,hoặctồitệhơnnữalàxảyrađắmtàu,cácthủythủliềntinchắclỗiởđâylàdocuộcchạmtránvớicontàucủangườichết.Thếnhưngnếuchuyếnđibiểnkếtthúcantoàn(tấtnhiênđiềunàyđâuphảichỉcómộtlần),ngườitaliềnquênphắtcuộcgặpgỡ“rủiro”ấy.Đặctínhcủatâmlý,củatrínhớcủachúngtavốnlànhưthế.Sauđâylàmộtvídụđơngiản.Đãhàngchục,hàngtrămlầnchúngtaquansátthấymèođenchạyngangđường(NgườichâuÂuchorằngđólàđiểmgởbáosựrủiro(ND).Ýnghĩvềđiềmbáonựccườiliềnxuấthiệnrồilậptứcbịquênđi.Vàtrênthựctế,khôngcóđiềugìkhóchịuxảyravớibạncả.Nhưngnếusaucuộcgặpgỡvớiconvậtbốnchân“mangđiềmác”đóxảyramộtđiềukhóchịuhoặckhôngmaynàođóvớimộtngườithìsaođây.Lậptứckýứccủangườiđóliềnnhắcnhủ:trướcđómèođenđãxuấthiện!Thếlàlúcnàykhómàthuyếtphụcchoanhtatinrằng,sựtrùnghợpấychẳngnóilênđiềugìcả.Khólàbởivìanhtanhớrõ-đếnhàngnămtrời-vềsựviệcđóvàhoàntoànquênđimọisựviệckhác.Bởivìnếunhưtrongsốmườitrườnghợpngẫunhiênmàcómộtdấuhiệnnàođótỏralàđúngdẫuchỉmộtlầnthìchúngtasẽghinhớđiềuđónhanhhơntấtcảnhữngsựviệckhôngtrùnghợp.Lẽdĩnhiên,mọiđiềunhưthếlàhợplýchỉkhingườiđócókhuynhhướngmêtíndịđoan.Đócũnglàđiềuxảyratrongnhữngcuộcchạmtránvới“NgườiHàLanbay”:cácthủythủnhìnthấyởphíaxanhữngcontàubuồmđượctấmgươngkhôngkhíphảnchiếu,vàbởihọkhôngbiếtđếnnhữngquyluậtcủaquanghọckhíquyển,nênhọtintưởngchắcchắnvàothếgiớibênkia....Còncómộtbiếndạngnữacủatấmgươngkhôngkhí:khitấmgươngdựngđứng.Trongtrườnghợpnảysinhcáigọilàảoảnhbên.Cácbạnhẳncuộcgặpgỡvới“bóngma”bênhẻmnúiởAngiêrichứ?Nhữngảoảnhkhôngkhílặplạigiốnghệtnhưthếthườnghayxuấthiệnbênnhữngbứctườngbịđốtrấtnóng.Bứctườngởđâycóthểlàmặtđất,cònlớpkhôngkhísátvớinóbịđốtnóngmạnhhơncả,vìvậytrởnênloãnghơnlớpkhôngkhíkềbên.Ranhgiớigiữahailớpnàytrởthànhtấmgươngkhôngkhí.Nhữnghìnhảnhởcácảoảnhbêngầnnhưbaogiờcũngbằngvớicácvậtđượcphảnánhvềmọikíchthước.Đócóthểlàdoảoảnhđôi,ảoảnhba,thậmchícảảoảnhbốnnữa.Thườngthìcácảoảnhxuấthiệnkhilặnggió;giólàmvỡtấmgươngkhôngkhí.Nhưngtrongtựnhiênlàmgìcótĩnhlặnghoàntoàn.Tuyvậytrongkhôngkhíthỉnhthoảngvẫnnảysinhnhữngđiềukiệnchoviệcxuấthiệncácảoảnh.Thếcónghĩalàtấmgươngkhôngkhíkhôngđếnnỗi

mỏngmanhnhưthế:nhữngdaođộngnhẹcủakhôngkhíkhôngđangsợlắmđốivớinó.Vànhưvậy,khicáclớpkhôngkhícómậtđộkhácnhaukhẽdichuyển,khichúngdaođộngsẽphávỡcácranhgiớigiữachúngvớinhau,vàtrongkhôngtrungliềnxuấthiệnnhữngbứctranhkỳdịnhất.Tấmgươngkhôngkhíbấtđịnh,tựanhưtấmgươngbằngthủytinhcong,sẽlàmsailạcđihiệnthựcđếnmứckhôngthểnhậnranữa.Vàothếkỷ19,ởAngiêriđãxảyramộtchuyệnliênquanđếnmộtđộilínhPháp.Độilínhnàyđangđitrênsamạc.Phíatrước,cáchhọchừngsáukilômetcómộtđànhồnghạcđangnốiđuôinhauđi,loạichimnàyởAngiêrikhôngthiếugì.Khiđànhồnghạcđiđếndảiảoảnh,từngconmộtbiếnhìnhgiốngnhưmộtkỹsĩẢrập.LínhPhápliềnquảquyếtrằngởphíachântrờicócảmộtđộiquânẢrậpđôngđảo.Ảogiácdoảoảnhgâyramạnhđếnnỗiviênđộichỉhuyliềnpháimộttênlínhđitrinhsát.Khitênlínhtiếnđếngần,hắnnomthấyđànhồnghạc.Nhưngbảnthântênlínhcũngđivàodảiảoảnh.Bốnvóconngựacủahắncókíchthướctođếnnỗinomnhưhắnđangcưỡimộtgiốngvậtkỳlạ.Chiềucaoconvậtdễđếnvàimét.Từxacócảmtưởngnhưconvậtấyđangđitrênbềmặtmộtchiếchồnướcrộng.ỞLiênXô,những“bóngma”nhưthếhaythấyởgầnXivasơ,bêneođấtPêrêkôxki.Mùahè,hầunhưvàongàynắngnàocũngvậy,câycối,gòđồi,nhàcửacứnhưnôrỡntrongkhôngtrung.Chúngkhôngngừngthayhìnhđổidạng...TacũngnênnhớlạicâuchuyệnbuồncườiđãtừngxảyravàothếkỷtrướcvớinhữngngườithamgiađoànthámhiểmcủanhànghiêncứuđịacựcngườiThụyĐiểnNordensen.Gầntrạmnghỉcủađoànthámhiểmxuấthiệnmộtcongấutrắngto.Mọingườivộicầmsúngchạyra.Nhưngvàolúcmọingườichuẩnbịbópcòthì“congấu”đãsảirộngđôicánhbaylêntrời.Khibaynótrởnênnhỏdầnvàbiếnthành...chimhảiâu.Cũngcókhiảoảnhlàmngườitavỡmộngthậtsự.ChẳnghạnchúngtabiếtrõcácthủythủThụyĐiểnđãmấtbaonhiêuthờigianđểđitìmhònđảoảoảnhxuấthiệntrênbiểnBanticgiữaquầnđảoAlanvàbờbiểnThụyĐiển.Songcólầnảoảnhlạicóích.Năm1902,nhàthámhiểmđịacựcnổitiếngngườiAnh,thuyềntrưởngXcôtđãgiảđịnhrằng,xahơnvềphíanamcómộtmạchnúi.ĐiềuphỏngđoáncủaôngsauđóđãđượcnhànghiêncứuđịacựcngườiNaUyR.Amunđxenkhẳngđịnh,chínhôngđãtìmthấymạchnúiởnơiXcôtdựđoán.BâygiờchúngtacùngnhớlạihìnhdạngcủaảoảnhmànhiềungườicóthểthấyvàotiếtthuởcácvùnglãnhthổLiênXô.Khihạxuốngbênđườngchântrời,mặttrờibỗngnhiênthayđổihìnhdạng.Đĩamặttrờibỗngnhiênbiếnthànhhìnhtamgiác,mộtgiâysauchúngtathấynóđãcóhìnhcâynấm,sauđómặttrờilạicóhìnhquảtrứng,hìnhthang...Đãthế,mặttrờicònnhảy

múa,lúcthìnónhôlên,lúclạihạxuống,cònkhiápsátđườngchântrờithìnólúcẩnlúchiện.Đólàhiệntượngkỳthúxảyratrongkhíquyểnchứkhôngphảiđiềugìkhác.Songnhữngngườisùngđạochođếntậnbâygiờvẫngắnhiệntượngđóvớiđứctincủamình.“Mặttrờichơiđùa,-họbảo,-chỉvàodịplễphụcsinh,vìmặttrờimừngngàylễvĩđạiấy!”Nhưngdễdàngthấyrằngảoảnhđócóthểquansátđượccảvàonhữngngàybìnhthườngcảmùaxuânlẫnđầumùahạ.Nhữngđiều“kỳdị”đóđượcgiảithíchrấtđơngiản.Nhưtrênđãnói:cáctiasángkhôngphảilàđithẳngtrongbầukhíquyển.Vìnguyênnhânđómàchúngtanhìnthấycácvậtthểkhácnhauđôikhikhôngphảiởchỗnóđangtồntại,hoặcởhìnhdạngméomóhẳnđihaykhôngnhậnranổi.Mặttrờiđùarỡnchínhlàhiệntượngnhưvậy.Khiranhgiớigiữanhữnglớpkhôngkhíkhácnhau(cómậtđộkhácnhau)luônluônthayđổi,khikhôngkhíởtrênmặtđấtthườngxuyênchuyểnđộng,chúngtacóthểthấyđượctròđùarỡncủamặttrời.Cáctiamặttrờilúcnàybịlệnhđinhiềulầntrongkhíquyển,hànhtrìnhcủachúngluônluônthayđổi.Vàchúngtacócảmgiácmặttrờikhôngngừngthayđổihìnhdạngcủamình.Hiệntượngnàyxảyravàonhữngngàykhôngkhíbịđốtnóngởsátmặtđấtvàluônluônchuyểnđộng,đồngthờimậtđộcủanóliêntụcthayđổi.Khimặttrờivừanhôlênkhỏichântrời,cáctiasángcủanóbắtđầuđiquacáclớpkhôngkhíyêntĩnhvàđồngnhấthơn,tròchơichấmdứt.Ảoảnhbiếnmất.BóngmacủaSahoàngIvanNhàvănV.Kôxtưleptrongcuốntiểuthuyếtcủaông“IvanHungđế”kểvềđiềuđónhưsau:“...SahoàngIvanđưabàntayrunrẩykéotấmmànchera.Ôngtangướcđôimắthoảngloạnlêntrời.KhuônmặtSahoàngméoxệchđivikinhhoàng;trêntrời,ởnhữngtầngcaotốithẫmđãngưnglạiđiểmtrờihìnhthậpác...Taychốnggậy,Sahoàngbướcratambậccấpđỏđểquansátcáihìnhảnhlạlùngmàhoànghậuvừabảochoôngbiết.Ôngtaimlặngnhìnmãilênbầutrờidàyđặcnhữngchòmsaosángvàdõitheocâythậptựbíẩnmờảohiệnratrênbầutrờisâuthẳm.Vàbỗngnhiên,ngườilảođảovìyếumệt...ôngtathầmthì:-Đólàđiểmbáocáichếtcủata.Nókiarồi...Liệucócâythậptựsángtrênbầutrờikhông?Liệuđócóphảilàđiềubịađặtcủanhàvănkhông?Không,trongthựctếhoàntoàncómộthiệntượngtựnhiênnhưvậy,vàtấtnhiênnólàmkhiếpđảmnhữngngườimêtín.Trongquákhứ,nóđãtừngđượccoilàđiểmbáotrướcghêgớmvềnhữngsựkiệnbithảmnhưchiếntranh,nạnđói,bệnhdịch...

“Thượngđếtứcgiậnchúngta,nhữngkẻcótộilỗi,-nhữngngườisùngđạonóivàsợsệtnhìnlêncâythậptựtrêntrời(đôikhingườitacoiđólàthanhgươmcóchuôicầm),-rồisẽcótaihọalớnđây”.Thếmàtrênthếgiớiđãcóbiếtbaocuộcchiếntranhliênmiên,bệnhtậttànnhẫnđãcướpđibaonhiêusinhmạngmàkhônggìcứuthoátnổi,mùamàngcứthấtbáttriềnmiên.Vàtấtcảnhữngđiềuđóngàycàngcủngcốtrongdânchúngniềmtinrằngnhữngcâythậptựhaynhữngthanhgươmtrêntrờilànhữngdấuhiệucủa“cơnthịnhnộcủathượngđế”.Ánhsángmặttrờihayánhsángmặttrăngtạonênbiếtbaonhiêulà“điềmtrời”khácthường.Trongkhoahọc,chúngchỉcómộttêngọilà“quầng”.Khôngdễgìmàtìmđượctrongsốcáchiệntượngkhíquyểnmộtsựkiệnnàokháccóthểlàmkinhhoàngtổtiênchúngtanhưquầng.Nhữngngười“chứngkiến”đãnghĩranhữngcâuchuyệnhuyềntưởngvềhiệntượnglạlùngnàycủatựnhiênvàthêmcácứcđoáncủamìnhvàođiềuđãnhìnthấy.Sửngsốttrướcnhữngđiềukỳdịkhóhiểu,cácnhàviếtsử,thườnghơncảlạilàchínhcáctusĩđôikhi“nhìnthấy”trêntrờicaonhữngcáichẳnghềcóbaogiờ.“ỞbaLanvàonăm1463,-mộttrongsốcácnhàviếtsửnàyviết,-suốthaigiờliềnngườitatrôngthấyhìnhảnhchúaKitôbịđóngđinhcâurútvớithanhgươmhướngtừtâyxuốngnam.Chẳngbaolâusau,nhữngtaihọakinhkhủngđãgiángxuốngđấtnướcnày.Vàonăm1489,khắpnướcBaLanaiaicũngthấynhữngthanhgươmđẫmmáuvàcácthứvũkhíkhác.Đikèmtheonhữngđiềmbáoghêgớmđólànhữngtrậnmưalớn,hạnhán,nạnđóivàbệnhthươnghàn”Nhữngnhàviếtsửcònbiếtrằng,đôikhitrêntrờixuấthiệnđếnvàimặttrời.Sựviệcnàyđượcthểhiệntrongvănhọccổ.“CácchiếnbinhNgaLaTưchiếnđấuthậtdũngcảm,-tácgiảcủa“ThiênanhhùngcavềđạoquânIgor”kể,-vàkhan(thủlĩnh(ND)củaquânPôlôvetnhưmộtconsóixámchạytháothânsangbênkiaconsôngrộnglớn.TinhbinhNgaLaTưtiếntheođánhđuổiquânxâmlượcngoạitộcrakhỏiđấtnướcNga.Nhưngtrờibỗngtốisầmlại.Nhữngđámmâyđenvầnvụtrêntrời,vàbốnmặttrờitỏachiếutrênđấtNga”.“Rồisẽcóhọalớnđây”.-nhữngchiếnbinhNgaLaTưnóikhinhìnthấycảnhtượngkỳlạấy.Vàchẳngbaolâusau,nhữngmũitênđộccủabọnPôlôvetđãtớitấpbaytừsôngĐôngvàtừbiểnnamtới.NhữngchiếnbinhNgaLaTưthậtcantrường,nhưngbọnPôlôvetđãbaovâychặtcánhđồngmênhmông.QuânNgarútlại,vàhoàngtửXêverxkiIgorXviatôxlavichbịkhanPôlôvetbắtlàmtùbinh...”Mộtnhàviếtsửvôdanhđãchứngthực:“Vàonăm7293(tứclànăm1785-V.M.),tạithànhphốIarôxlaplừngdanhxuấthiệnđiềmbáo:suốttừsángsớmđếntậntrưa,trêntrờicómộtvòngtrònvớibamặttrời,đếntrưalạithấycóthêmvòngtrònthứhai,trênđócócâythánhgiávới

vươngmiện,vàmộtmặttrờinữavẻutối,còndướivòngtrònlớnlàmộtcáigìđónomtựanhưcầuvồng...”Bavàbốnmặttrờitrênbầutrời.Nhữngcâythánhgiávàvươngmiện.Nhữngvòngcungvànhữngthanhgươmsángchói...Thậtlànhữngcảnhtượnglạlùng!Cóvẻnhưchẳngcóchútgìsựthậttrongmọichuyệnđócả.NhưngsauđâylàmôtảmộtquầngphứctạpdocácnhàkhítượnghọcG.BezvavàV.Vêrinaquansátthấyngày21thánghainăm1964.Vàobuổichiều,ởmộtsốvùngthuộcnướccộnghòaMônđaviangườitacóthểnhìnthấycảnhtượngsau:mặttrờinằmởtâmhaivòngtròncỡ22và46độ(tứclàngườiquansátthấybánkínhcủahaivòngtròncỡ22và46độ).Trênvòngtrònnhỏởcảhaibênmặttrờicóhaivệtsángmàuđỏkíchthướcbằngmặttrời.Xungquanhchúngcòncóhaivòngtròncỡ22độnữa.Ngoàira,cònbamặttrờigiảnằmtrênvòngtrònlớn(cảthảycósáumặttrờitrênbầutrời!)Kềvớinóởbêntrênlàmộtcungcỡ46độ.Rõlàtaphảiđồngý:hiệntượngnhưthếcóxảyrathật.Vậykhoahọc-nhàviếtsửnghiêmtúc,khôngthiênvịvàchínhxáchơnnhiều-sẽnóigìđâyvớichúngtavềnhữnghiệntượngnhưthế?Ngườitaquyđịnhphânloạiquầngtheođộphứctạpchúng.Nếuquansátthấytừmộtđếnbadạng,tứclàhaimặttrờigiảvàquầng-vòngtròncỡ22độhoặccácbộphậncủavòngtrònđócódạnghaicungbênphảivàbêntráimặttrời,thìđólàquầngđơngiản.Kếthợpbốn,nămdạnghoặcnhiềuhơnthìđólàquầngphứctạp.Cólẽaicũngtừngnhìnthấyquầngđơngiản.Cácbạnhãynhớlại,vàomộtngàymùađônglạnhgiá,khimặttrờibịchephủbởimộttấmmànmâymỏng,cảởhaiphíabênmặttrờiđềuxuấthiệnhaivếtsáng.Đôikhitrênmặttrờixuấthiệnvếtthứba.Thườngthường,dạngquầngnhưthếkhônglàmchonhữngngườimêtínlongạigì.Songlịchsửcònlưulạichochúngtamộtsựkiệnthúvị:saukhiNapôlêôngIthoáivị,ởPhápngườitaquansátthấytrênmặttrờixuấthiệnmộtvệtsángtựanhưchiếcmũhìnhtamgiáccủahoàngđế,vànhiềungườicoiđólàdấuhiệuhoàngđếsẽtrởvềtừnơiđàyảiởđảoXanhHêlen...Cólẽ,nhàbáchọcT.LôvitxởPêtecbuađãđượcchứngkiếnvàmôtảmộtquầngphứctạpnhất.Vàomộtngàyhènăm1970,ôngđãpháchọalạimộtbứctranhmởratrướcmắtông.Xungquanhmặttrờirựcsánghaivòngtrònngũsắc:mộtto,mộtnhỏ;tiếpgiápvớichúngởbêntrênvàbêndướilànhữngnửavòngtrònsángchóinomgiốngnhưnhữngchiếcsừngrộng.Mộtdảitrắngsongsongvớiđườngchântrờiđãcắtngangmặttrờivànhữngvòngtrònngũsắcnhỏcónhữngmặttrờigiảlấplóa;cácmặthướngvềmặttrờicómàuđỏ,cònởcácphíađốidiệnlànhữngcáiđuôisángkéodài.Cảởphíađốidiệnvớimặttrờicũngthấybavếtnhưvậytrêndải

trắng.Vếtthứsáutỏasángthậtrựcrỡtrênvòngtrònngũsắcnhỏởbêntrênmặttrời.Tấtcảnhữngcáiđótrênnềntrờisuốtgầnnămtiếngđồnghồ.Tiệnđây,chúngtanhậnthấylàsựxuấthiệnnhữngquầngsánghayquầngphứctạpthườngbáotrướcsựthayđổithờitiếtđộtngộtvàonhữngngàysắptới(trờitrởấmvàomùalạnhvàtrởlạnhvàomùanóng)vàbáotrướcrằngtrờisẽnhiềumây.Nhưngnhữngbứctranhtrongkhôngtrungấysẽxuấthiệnrasao?NếuamhiểuKhinghiêncứuquầng,cácnhàbáchọcđãtừlâunhậnthấyrằngcácảoảnhtrongkhíquyểnnàyxuấthiệnkhimặttrời(haymặttrăng)bịchephủbởimộtmànmâysángtrắng-tứclàtấmmànmỏngcủacácđámmâyti-tầng.Nhữngđámmâynàytrôitrênđộcaosáuđếntámkilômetvàbaogồmcáctinhthểbăngrấtnhỏ.Khilêncaohayxuốngthấptheocácdòngkhôngkhí,cáctinhthểnàynhưtấmgươngsẽphảnchiếunhữngtiamặttrờichiếuvàohoặclàmkhúcxạchúngnhưlăngkínhthủytinhvậy.Nhữngtiabịphảnchiếutừmộtsốtinhthểcóthểđitớimắtta-vàkhiấychúngtacóthểnhìnthấymộthìnhdạngnàođócủaquầng.Khôngphảiđámmâytinàocũngtạoraquầngsángrõràng.Đểxảyrahiệntượngđó,cácđámmâyphảikhôngquáđậmđặc(đểmặttrờixuyênthấu!),đồngthờitrongkhôngkhícầnphảicómộtlượngđủcáctinhthểbăng.Nhiềukhitrênbầutrờixuấthiệnvòngtrònsángnằmngangbaoquanhbầutrờivàsongsongvớiđườngchântrời.Nóhìnhthànhnhưthếnào?Cácnhàkhoahọcđãtiếnhànhnhữngthínghiệmđặcbiệtvàthấyrằnghìnhdạngđócủaquầngđượccấutạonhờsựphảnchiếuánhsángmặttrờitừcáccạnhbêncủacáctinhthểsáucạnhtrôinổitrongkhôngkhíởvịtríđứngthẳng.Nhữngtiasángmặttrờiđậpvàonhữngtinhthểnhưthế,đượcphảnchiếulạinhưmộttấmgươngrồiđitớimắtngườiquansát.Vàlúcnày,đặcđiểmcủatrigiácchúngtamàtađãcódịpnóitới,liềnpháthuytácdụng.Mắttakhôngthểpháthiệnđượcđộlệchcủacáctiasáng,vàchúngtanomthấyhìnhảnhđượcphảnchiếucủamặttrờikhôngphảiởchỗnóđangcótrênthựctế,màtrênmộtđườngthẳngđitừmắt,hơnnữa,hìnhảnhđósẽđượcnhìnthấyởmộtđộcaotrênđườngchântrờinhưmặttrờivậy.Cũngnhưvậymàchúngtathấytronggươnghìnhảnhcủabóngđènđiệnđồngthờivớichínhbóngđènđó.Bâygiờbạnhãyhìnhdung:trongkhôngkhícórấtnhiềutinhthểtrôinổitheochiềuthẳngđứng-tứclàcáctấmgương.Nhữnghìnhảnhtừmặttrờicủacáctinhthểđơnlẻđitớimặtchúngtahộitụlại,vàchúngtanhìnthấymộtvòngtrònsángđặcsongsongvớiđườngchậntrời.

Sựphảnchiếuánhsángtừcáctấmgươngbăngnhỏxíutrôitrongdòngkhôngkhílạnhsinhramộtdạngquầngkhácởtrêntrời,đólàcộtánhsáng.Thamgiavàotròchơinàycủaánhsánglànhữngphiếnbăngtrôitrongbầukhíquyểntheophươngnằmngang.Cáctiamặttrờivừalórakhỏiđườngchântrờiđậpvàocáccạnhdướiđangdaođộngcủanhữngphiếnbăngđó,chúngphảnxạvàđậpvàomắtngườiquansát.Khinhữngtinhthểnhưthếcónhiềutrongkhôngkhí,cáchìnhảnhgươngcủamặttrờiđậptớimắttatừcácphiếnbănglớnlẻsẽnhậplạithànhmộthìnhduynhất,dovậychúngtathấyhìnhảnhđĩamặttrờikéodài,bịbiếndạngđếnmứckhôngthểnhậnra-mộtconđườngnhỏtỏasángtừchântrờihướnglênbầutrời.Tathườngnhìnthấysựphảnchiếunhưthếởtrênmặtnước.Bạnhãynhớlại“conđườngánhtrăng”trênmặtao,hồ.Đókhôngphảilàcáigìkháchơnlàsựphảnchiếugươngcủamặttrăng,chỉcóđiềusựphảnchiếubịbiếndạngkinhkhủng,nóbịkéodàitrênmặtnướcgợnlăntăn.Nướckhẽgợnsóngphảnchiếuánhtrăngdướiđáynướclàmchotathấynhưcóhàngchụcphảnảnhriêngbiệtcủamặttrăngtạothànhmộtconđườngdàinhỏtỏasáng.Aicũngđãtừngquansátđượchiệntượngtươngtựnhiềulầnvàomùađôngtrênnhữngngọnđènngoàiđườngphố.Đôikhicóthểnhìnthấydạngquầngđótronglúctuyếtrơitrờilặng.Nhữngbôngtuyếtnhỏkhirơixuốngđấtsẽphảnchiếuánhsángmặttrời,vàtrêntrờixuấthiệnmộtcộtánhsánglớn.Tựthântrôngđãthậthãihùng,vậymànhiềukhicộtsángấylạixuấthiệntrênnềntrờiđangtỏrángchiều-nhuốmmàusắcđỏ.Tôinhớhồicònnhỏ,khitôisốngcùnggiađìnhnơilàngquê,vàomộtbuổichiều,“ảoảnh”đóđãxuấthiệntrêntrời.Thậtlàmộtthờibuổinhộnnhạo.Khắplàngđâyđónổilêncácđámcướp.Banđêm,nhiềulúcrộnlêntiếngsúngnổ.Cógìđángngạcnhiênkhimộthiệntượngdịthườngtrongtựnhiênlạigâyrasựlộnxộntronglàng?Mọingườirađườngbàntánvềsựkiệnkhôngthểhiểuđược.Cònchatôi,mộtgiáoviêntrườnglàng,thìrasứcđithuyếtphụcnhữngngườinôngdânmêtínrằngnhữngcôngviệcdướitrầngiớichẳngcógìcanhệđếncáchiệntượngởtrêntrời.Mãikhuyachatôimớitrởvềnhàvàbuồnrầubảomẹtôirằnglàôngkhôngthuyếtphụcđượcnhữngngườimêtín.Cònbạnđãbaogiờđượcnhìnthấyvòngcầuvồngsángbaoquanhmặttrời?Dạngquầngnàyđượctạothànhkhitrongkhôngkhícónhiềutinhthểbăngsáucạnhkhúcxạnhữngtiamặttrờitươngtựnhưlăngkínhthủytinhvậy.Phầnlớncáctiakhúcxạnhưvậykhôngđượcchúngtanhìnthấy,chúngbikhuyếchtántrongkhôngkhí.Nhưngcónhữngtiasángtừmộtsốtinhthểđitớimắtta.Nhữngtinhthểđóphânbốtrêntrờitheođườngvòngtrònquanhmặttrời.Chúngtađềuthấytấtcảcáctinhthểđósángvàởchỗđó,chúngtanhìnthấymộtvòngtrònsángphơnphớtsắccầuvồng.Vìsaolạicósắccầuvồng,hiểuđượcđiềunàykhôngkhókhănlắm.Vốnkhiqualăngkính,tia

sángkhôngchỉbịkhúcxạ,màcònbịphângiảiracácmàuquangphổ.Dovậyphầnbêntrongcủaquầngtròncósắcđỏ,cònphầnngoàicósắcxanhnhạt.Ngườitanhậnthấylàquầngtrònthườngrựcrỡnhấtởcácbên,nơinócắtngangvớivòngtrònnằmnganggầnmặttrời.Lậptứcởđâyđôikhixuấthiệnnhữngvếtsáng-nhữngmặttrờigiả.Thườngchúngxuấthiệnkhimặttrờiởđộcaokhônglớnlắmtrênđườngchântrời,cònphầncònlạicủavòngtrònthìkhôngđượcnhìnthấy.Nhữngtinhthểnàothamgiavàocuộcbiểudiễnnày?Cácthínghiệmđặcbiệtđãđemlạicâutrảlờikhicácnhàkhoahọccốgắngtáitạonhântạoởtrongphòngcácmặttrờigiả.Hóaralàcácmặttrờigiảchỉxuấthiệntrongkhôngkhícótrôigiạtcáctinhthểbăngsáucạnh,vàvềhìnhdángthìchúngnomtựanhư...nhữngcáiđinh.Hìnhdạngcủachúng-vớicáimũnhỏbêntrên-chophépchúngtrôitrongkhôngtrungởvịtríthẳngđứng.Ánhsángkhúcxạbởinhữngmặtbên.VàđiềuphứctạpđượcgiảithíchmộtcáchđơngiảnBâygiờchúngtasẽlàmsángtỏđiềubímậtcủanhữngcâythánhgiátrêntrời.Cólẽ,vớitưcáchlàmộtbằngchứngvềsựtồntạinhữngsứcmạnhthuộcthếgiớibênkia,khôngthểnàonghĩrađượccáigìcótínhhiểnnhiênthuyếtphụcđốivớingườimộđạohơnlàmộthiệntượnghoàntoànvôhạixảyratrongkhíquyển!Cònviệcgiảiđáp“điềmbáokhủngkhiếp”thìkhôngcógìphứctạp.Toànbộđiềubímậtlàởchỗ,khôngphảibaogiờcủachúngtacũngnhìnthấytrêntrờimộtdạngnàyhaydạngkháccủaquầngmộtcáchtrọnvẹn.Từvầngmặttrờicònđangxuốngthấpđếnchântrờihayđãkhuấthẳnsauchântrời,chiếccộtdàitỏasángkéodàilênphíatrên-đólàhìnhảnhbiếndạngcủamặttrời.Đồngthờicũnghiệnrõmộtphầncủaquầngtrònởphíatrênmặttrời.Chiếccộttỏasángcắtngangphầnquầngtrònấyvàlàmmộtchiếcthánhgiátorựcsáng.Lầnkhác,quầngsángnomtựanhưthanhgươmcổcủakỵsĩ.Nócóthểnhuốmđỏtrênnềntrờirángchiều.Từđósinhranhữngchứngcớđểnhàviếtsửchorằnghọđãnhìnthấynhữngthanhgươmnhuốmmáuởtrêntrời!V.Gavrilôp,tácgiảcuốnsách“Nhữnghiệntượngánhsángtrongkhíquyển”kểrằngôngđãquansátthấynhữngcâythánhgiátươngtựxungquanhđènđườngởLêningrat:“Tôiđãquansátđượcmộtcảnhtượngthậtlạlùngvàonăm1974,khitôinhìntừcầuLitâynưisangđạilộLitâynưi.Haidãyđèndọcđườngđãtạorahaituyếngồmnhữngthanhgươmrựcsángvànhữngcâythánhgiádài.Độsángcủacáchìnhảnhđólớnđếnmứccóthểtrôngchúngrõmồnmộtởcáchđèncỡvàibước.Lưỡigươmdàichừngbốn,nămmét,“cáichuôi”-độmétrưỡihaimét.Haidãyđènđungđưatheogióđãtạorahaidãygươmnhưđượctreotrênkhôngtrungvàchaođộngnhưlànsóng.Hiệntượngđẹphiếmcóấykéodàihơnhaitiếngđồnghồ”.

Cóthểđồngthờinhìnthấyhaicâythánhgiá.Bạnhãyhìnhdunglàởtrêntrờihiệnrõchỉcácphầnthẳngđứngcủaquầngvòngtrònvàphầnvòngtrònnằmngangkềvớimặttrời.Khigiaonhau,chúngtạonênnhữngcâythánhgiánằmởcảhaibênmặttrời.Trongmộttrườnghợpkhác,chúngtanomthấyởcạnhmặttrờicómộtphầnvòngtrònnằmngang.Nóbịcộtánhsángcắtngang,cộtnàytừmặttrờihướnglêntrênvàxuốngdưới.Vàthếlàcâythánhgiáđượctạothành.Tấtcảđềuđượcgiảithíchbằngnhữngnguyênnhântựnhiên!Thiênnhiênđadạngvôcùngtrongcácbiểuhiệncủamình.Nhữngbiểutượng“bìnhthường”và“lạthường’,dễhiểuvàkhóhiểu,đãvàchưađượcgiảithích-tấtcảđềutuântheoquyluậtvàcónguyênnhânvậtchất.Ởnơimàngườimêtínnhìnthấysựhuyễnhoặcthìkhoahọctìmvàpháthiệnraquyluật.Rõlà,mộtcáigìđócựckỳbíẩn,khônlường,nhưngnếutaamhiểuthìlậptức“điềukhônggiảithíchnổi”sẽbiếnđổikhôngcòndấuvết.Ởđây,cầnnhớlạilầnnữavềtrigiácchúngta.Khitanóivềtháiđộcủaconngườiđốivớitựnhiên,vềviệcconngườihiểuvàđánhgiátựnhiênnhưthếnào,thìchúngtathườngngụýđólàthếgiớiquan.Nhưngnhưthếvẫncònthiếu!Ởđây,trigiác,cảmthấyvềthếgiớinhiềukhiđóngvaitròtolớncótínhquyếtđịnh.Trongnóchứađựngnhữngcănnguyêncủacáckháiniệmmêtínởrấtnhiềungườihiệnđangsốngtrêntráiđất.Đúng,họbiếtrằngthếgiớitồntạitheonhữngquyluậtnhấtđịnh,họkhôngtinvàonhữngcâuchuyệncổxưavềnhữngsựthăngthiênkỳdiệuhayềsựsángthếtrongvòngsáungày,nhưng...Nhưngởđâuđótrongthâmtâmvẫncòntồntạimộtcảmgiácchưagiảithíchđượcvềsựhiệnhữu,thậmchívềsựchờđợimộtcáigìđóhuyềnbívàlớnlao-cáicóthểxoaychuyểnđượctiếntrìnhcủacácsựkiện,ảnhhưởngđượctớisốphậnchúngta.Điềuchưanhậnthứcđượcấy,bộclộrakhingườiấychạmtránvớinhữngđiềukỳlạ,chưatừngbiết.Cònnếunhưýthứccủangườiđócònđangsalầy,trongnhữngngõcụttốitămcủathếgiớidotôngiáodựnglên,thìcógìđángngạcnhiênkhingườiđónhìnnhiềuhiệntượngcủatựnhiêntheomộtcáchhoàntoànkhác.Nhữngdòngghidướiđâycủamộtnữtusĩvềquầngphứctạpcóthểlàmộtminhhọarõràngchođiềunóitrên.Chuyệnxảyravàonăm1877.Khiấylàthánggiêng,tiếttrờigiábuốt,bàta“nhìnthấy”ởhaibênmặttrờixuấthiệnhaicáiđĩavàngtrongđĩalàcâythánhgiá,haibênmặttrờitreolơlửngmộtchiếcliềm,lướiliềmmàuxanh,cánliềmđỏnhưlửa;cònbảnthânmặttrờithìnằmtrongmộtcâythánhgiákhổnglồ.Nữtusĩđãnhìnthấymộtquầngphứctạp,nhưngóctưởngtượngđãgợichobàtanhìnthấycảnhữngđĩavàngvàchiếcliềmđỏnhưlửa....Nhânđây,cầnkểrằngtheobáochíthếgiới,phicôngvũtrụMỹCônrat,thànhviênđoànphi

hànhtàu“Apôlô-12”,lúchạcánhxuốngbềmặtmặttrăngđãquansátthấyquầngxanhxungquanhôngta.Ngườitavẫnchưagiảithíchđượcnhữngquyluậtvậtlýnàođãtácđộngởtrênđó.NhữngvịthầnnúiAnpơTôiđãđọccâuchuyệntruyềnthuyếtđẹpnàytừthờithơấu.Nhiềunămtrước,ởcáctỉnhThụySĩđãnổramộtcuộckhởinghĩanhândân.Hồiấy,đấtnướcnàycònnằmdướiáchbọnxâmlượcngoạibang.Lãnhđạocuộckhởinghĩalàbaanhemnọ.Họlànhữngngườidũngmãnhvàcantrường.Nhữngngườikhởinghĩađãdũngcảmchiếnđấuvìtựdovàđộclậpcủađấtnướcmình.Nhưngbọnápbứcmạnhhơn.Hàngngũnhữngngườikhởinghĩangàycàngítdầnđi.Rồiđếnmộtngàychỉcòntrơtrọibangườianhemcanđảm.Vừađánhtrảbọnlínhngoạibanghungbạo,họvừarútsâuvàotrongnúi.Khihọvừatớiđượcvùngtuyếtvĩnhcửu,bọnlínhkhôngdámđuổitiếpnữavàrútxuốngnúi.Bangườibịđuổilênnúicóthểnghĩramộtcáchgìđódiệtchúngthìsao?Cònbaanhemởlạitrênnúicao.Họthàchếttựdoởđâycònhơnlàmnôlệdướiđồngbằng.Tìnhyêutựdocủahọmạnhđếnnhưvậyđất.Vàtìnhyêuđóđãchiếnthắngcáichết!Cảbaanhemkhôngchết,màcứđisâuvàotrongnúichờcáingàyvĩđại,khimọingườisẽđượctựdo.Từđóhọnghỉlạiởtrongnúivàmơtronggiấcngủ.Họmơthấytựdovàhạnhphúccủađấtnướcthânyêu,mơthấytựdovàhạnhphúctrêntoàntráiđất.Thỉnhthoảng,mộttrongbaanhemđixavàleolêntrênđỉnhnúiphủđầybănggiá.Khiđó,nhữngngườisốngtrongcácthunglũngnhìnthấytrênnềncácđámmâybónghìnhkhổnglồcủachàng.Chàngngướcnhìnthếgiớirồisầumuộntrởvềvớianhemmình.“Vẫnchưa!-chàngnói.-Ngàygiảiphóngvĩđạicònchưađến”.Cảbaanhemthởdài,vànhữngkhốituyếtlởliềnàoxuốngdưới.Truyềnthuyếtvẫnchỉlàtruyềnthuyết,nhưngđâylàmộtchuyệnhoàntoànkhônghoangtưởngtýnào.ChuyệnđóxảyracáchđâykhônglâulắmvàcũngởrặngnúiAnpơ.Mộtnhómnhỏnhữngvậnđộngviênleonúiđãleolênmộttrongcácđỉnhnúiởđây.Tấtcảđềucòntrẻ,ngoạitrừngườidẫnđường,mộtônglãongườimiềnnúi.Nhiềungườitrongsốhọmớiđếnnúilầnđầutiên.Lúcđầutấtcảđềuhămhởvànhanhnhẹn.Nhưngcàngleolêncaocàngtrởnênkhóđihơn.Chẳngbaolâusauainấyđềumệtphờ.Chỉcònônggiàdẫnđườngvẫnđinhưtrước:ôngkhéoléonhảyquacáckhenứt,dễdàngleovượtcácmỏmđá.Đếnhaigiờtrưa,khicácnhàthểthaođãlênđếnđộcaogầnhaikilômet,mộtlàngiólạnhtừphíabắcbỗngthổitới,bầutrờibịnhữngđámmâyđenthẫmdàyđặcbaophủ,mưabắtđầurơilấtphất.Nhưngngườidẫnđườngchobiếtlàcũngsắpđếnchỗnghỉrồi.Độhainhămphútsau,họtớigầnmộtcănlềunhỏđãđensạmlạivìthờigian.

Trongcănlềucótrữloạinhiênliệukhô-đólàmộtphongtụctrongnúi-vàmấyphútsau,ngọnlửađãbùngcháytronglò.Nhữngnhàthểthaođãtươitỉnhlạingồisưởiấm,hơquầnáoướtvànấubữaăntrưa.Haigiờsau,khitrênbầutrờilạilóravầngmặttrờiđộcđịavùngrừngnúi,nhữngvậnđộngviênleonúiđãnghỉngơilạisứcquyếtđịnhlêncaohơn.Cuốicùnghọleolênmộttrongnhữngđỉnhbêncủangọnnúihọđãtrèo.Làngiómạnhthổitừphíabắcvẫndồnnhữngđámmâyvềphíanamnhưtrước.Lúcấy,mặttrờiđãngảxuốngchântrời,vànhữngtiasángcủanóhắttừdướilênchiếuvàomọingười.Rồiđiềubấtngờđãxảyra.Mộttrongnhữngchàngtraiđóđãvượtlêntrướcônggiàdẫnđườngvàlàngườiđầutiênleolênđỉnh.Ngaylúcấy,khianhtavừađặtchânlêntảngđá,ởphíađông,trênnềncácđámmâyhiệnlênmộtbóngngườikhổnglồ.Cáibóngđórõràngđếnnỗitấtcảmọingườiđềuđứngsữnglạinhưtheomộtmệnhlệnh.Ônggiàdẫnđườngđiềmtĩnhnhìncáibóngngườikhổnglồ,nhìnnhữngchàngtrailặngngườiđitrongnỗihoảngsợ,đoạnôngmỉmcườinói:-Đừngsợ!Vẫnthườngthếmà,-rồiôngtrèolêntảngđá.Khiônglêntớitrênđóvàđứngcạnhngườivậnđộngviênkia,trênnhữngđámmâylạixuấthiệnmộtbóngngườikháctolớnbêncạnhcáibóngthứnhất.Ônggiàdẫnđườngbỏcáimũnỉấmrakhỏiđầuvàvẫynó.Lậptứcmộttrongnhữngcáibóngkialặplạicửđộngấy:cánhtaytotướnggiơlênđầu,bỏmũravàvẫyvẫy.Khiấy,ngườivậnđộngviêncũnggiơcaochiếcgậycủamình.Cáibóngkhổnglồcủaanhtacũnglàmhệtnhưthế.-Thậtlàkỳdiệu!-Chẳngbaogiờcóthểtinđược!-Nhữngnhàthểthaoleonúikêulên.Mỗingườiđềumuốnnhìnthấybóngcủamình.Nhưngchẳngbaolâu,cácđámmâyđãchelấpmặttrờiđanglặnkhuấtsauchântrờirồinhữngcáibónglạlùngcũngbiếnmất.Tronglịchsửkhoahọc,ngườitagọihiệntượngkháhiếmhoinàylàbóngmaBrôcken,theotêngọicủanúiBrôckenởtâyÂu.Suốtnhiềuthếkỷtrước,ngườitavẫnquansátthấynhữngcáibóngkhổnglồởtrênnúinày.Đốivớinhữngngườimêtínthìđólànhữngkẻtừthếgiớibênkiatới.TrongdângianngườitanóirằngtrênnúiBrôckenđangdiễnramột“vũhộiquỷsứ”.Tuynhiên,nhữngbóngmakhổnglồtrênnúichínhlànhữngngườiđangởtrênnúi.Điềuđóxảyranhưthếnày.Vàolúcsángsớm,khimặttrờimọc,bạnleolênđỉnhnúi.Ởphầnbầutrờiđốidiệnmặttrờicónhữngđámmâyhaysươngmùdàyđặc.Cáctiamặttrờikhixuyênquađámsươngmùbanmaisẽchiếnsángthânhìnhngười,bóngcủangườiđóhắtlênmây,vàtrênđó,nhưtrênmộtmànảnhlớnxuấthiệndánghìnhkhổnglồ.Mọingườiđềubiếtmộtđiềutươngtự:bạnnhớđiềugìsẽxảyranếutrongcănphònglớn,bạnđứnggiữangọnđènvàbứctườnggầnđèn.Trêntườngsẽxuấthiệnbóngcủabạn,vàcáibóng

tohơnngườithật.Thỉnhthoảng,cácphicôngcũngbắtgặp“bóngmaBrôcken”.Khibaytrongcácđámmây,họnhìnthấyảoảnhmàuxámcủacácmáybaycóvòngcầuvồngbaoquanh.Nhữngngườiđãtừngđếnmiềncựcbắcđềukểrằnghọđãnhiềulầnthấytrênbăngxuấthiệnnhữngcáibónglớn.Điềunàyxảyrakhimặttrờibắccựcnằmởchântrời,rọisángrựcrỡvàcósươngmù.Thếcònnhữngvòngcầuvồngbaoquanhcácbóngthìsao?Tanhớlạirằngánhsángtrắnglàánhsángphứchợp,nóbaogồmnhiềutiacómàuvàcóthểphântáchracáchợpphần.Điềunàyxảyratrongcơnmưakhitanhìnthấycầuvồng.Cáctiasángcủamặttrờiphảnchiếutừcácgiọtnướcmưavàđượcphântáchthànhcácmàucầuvồng.Sươngmùvàmâyđượccấuthànhtừnhữnghạtnướcrấtnhỏhaycáctinhthểbăng.Khicácánhsángtrắngcủamặttrờiđixuyênquagiữachúng,nócũngbịphântáchthànhcáchợpphần.Vìvậy,màchúngtanhìnthấyxungquanhcácbóngvầngtrênnúihàoquangngũsắcgiốngnhưcầuvồngvậy.Nhiềungườiquansátthấymộthiệntượngtươngtự:vàonhữngđêmcósươngmù,cóthểnhìnthấynhữngvòngcầuvồngbaoquanhbóngđèntrêncáccộtđènngoàiphố.Vàobuổitốimùađông,bạnhãynhìnquaôcửasổôtôcónhữngtinhthểbăngnhỏxíubaophủ,khinhìncácđènđường,bạnsẽthấyđènnhưđượcđeovươngmiện.Hoặcbạnhãythửnhìnvàomộtbóngđènsángsaukhiđãhơitihímắt,bạncũngsẽthấycáivòngcầuvồngấyxungquanhbóngđèn.Cònđểnhìnthấyvầnghàoquangquanhđầumình,bạnchỉcầndậysớmvàolúcsươngchưabốchơihếtkhỏicỏxanh,rađứngquaylưngvềphíamặttrờivànhìnvàobóngmìnhtrêncỏ.Đólà“lýlịch”củamộttrongnhữnghiệntượngquanghọctrongkhíquyểnmànhiềukhigợiởnhữngngườimêtínýnghĩvềnhữngsứcmạnhthuộcthếgiớibênkia.Cólần,tôinhậnđượcmộtbứcthưcủamộtvậnđộngviêntrượttuyếttrênnúi-mộttrongsốcácđộcgiảcủanhữngcuốnsáchdotôiviết,trongđócóđoạn:“Cáchđâykhônglâutôicódịpđượcchứngkiếnmộthiệntượngtựnhiênhiếmcó.Chúngtôiđangtậpluyệnxuấtphátnhanhtrongnúi.Bỗngnhiêntrênkhenúi,caotítnơichântrờihiệnramộtđoànngườikhổnglồ.Họcósốngườinhưchúngtôi.Nhữnghìnhngườihóathànhnhữngcáibóngtrênnềntạobởisươngmù.Tấtcảđềuminhbạchvàrõnétnhưhìnhchiếutrênmộtmànảnhlớnvậy.Xungquanhmỗingườikhổnglồđềucómộtvầnghàoquangtỏasáng.Mỗingườichúngtôiđềunhậnramìnhtrongtừngcáibóngấy”.MặttrờixanhMộthiệntượngkhácthườngnhưmàuxanhcủacáctiasángmặttrờicũngthuộcvềcáchiệntượngtựnhiênkỳlạcóliênquanđếnthiênthểbanngàycủachúngta.Năm1950,tôinghỉtạimộttrongnhữngtrạiandưỡngtrênbờbiểnBantic.Ngườiởbuồngbên

hóaralàmộtgiáoviênvậtlý,mộtngườinóichuyệnvuivẻ,thúvị,rấtyêuthiênnhiên.Cólần,tôicùnganhđứngtrênbờdốcđứngthưởngngoạncảnhhoànghôn.Khítrờithậtmátmẻvàtrongsáng.Nhữngtianắngmặttrờiphảnxạlạitrongbiểnthànhmộtconđườngnhỏdátvàngdàidằngdặc.Mépdướimặttrờiđãkhuấtdướimặtnước.-Anhbiếtkhông,-bỗngnhiênnhàvậtlýnói,-bâygiờchúngtacóthểnhìnthấytiasángxanhđây.Tấtcảmọiđiềukiệnđểđiềuđóxảyrađềuthíchhợp.Chỉcóđiềulàphảinhìnthậtchămchúvào!-anhtanhắctôi.Mộtphầnlớnđĩamặttrờiđãchìmxuốngbiển,vàvìsợbỏquathờiđiểmcầnthiết,tôinhìnkhôngrờimắtvàomặttrời.Nónhanhchóngkhuấtsauchântrời.Giờchỉcònlạimẩucuốicùngcủamặttrời.-Nhìnkìa!-Cảhaichúngtôiđồngthanhkêulên.Cáigờvàngcủamặttrờichìmxuốngbiển,vàtrongkhoảnhkhắcấy,tạichỗtrướcđólàmặttrời,xuấthiệnmộtloésángmàuxanhrựcrỡ.Nóđượcnhìnthấygầnhaigiâyđồnghồ.Cóthểquansátđượchiệntượngđẹpđẽ,lạkỳnàycủatựnhiênphầnnhiềulàởtrênbiển.Chẳnghạn,ởvùngbờbiểnAđriatic,cóthểthấyđượctiasángxanhhầunhưvàobấtkỳngàyđẹptrờinào-vàobuổisánglúcmặttrờimọcvàbuổichiềukhimặttrờilặn.CácnhàkhoahọcvànhữngngườiyêuthiênnhiênđãquansátđượchiệntượngnàynhiềulầnởMêhicô,Chilê,ĐịaTrungHải,bắcPhi,biểnĐỏ...ỞLiênXô,ngườitathườngquansátđượchiệntượngthúvịnàycủatựnhiêntạivùngbờbiểnBantic.Cũngcóthểnhìnthấynóởnhữngvùngkhác.Cònbâygiờchúngtanóivềnhững“bíẩn”củahiệntượngnày.Đểphântíchđượcánhsángtrắngthànhquangphổ,chỉcầncótrongtaymộtlăngkínhthủytinh.Nhưngcáclớpkhôngkhícũngcóthểđóngvaitròcủalăngkính,chỉcóđiềulàkhôngphảiluônluôncóthểthấyđượcđiềuđó.Sựphântíchánhsángtrởnênđặcbiệtrõràngkhimặttrờihaycácvìsaohạxuốngđườngchântrời.Nếunhìnquaốngnhòmvàomộtngôisaonàođónằmởchântrời,bạnsẽthấyngôisaođókhôngphảilàmộtđiểmsángrựcrỡ,mànósẽcóhìnhdạngmộtcâycộtnhỏđượctrangđiểmbằngcácsắccầuvồng;phầntrêncủanócómàutím,cònphầndướicómàuđỏ.Hìnhảnhngôisaodườngnhưbịkéocănglêntrênvàxuốngdưới.Đĩamặttrờiđượcchúngtanhìnthấycũngbịkéodãnranhưvậy.Nhưngkíchthướccủamặttrờilớnhơnnhiềusovớikíchthướcngôisao,vànólạichiếusángrựcrỡ,vìvậymàusắcmặttrờikhôngthayđổimộtcáchrõrệt.Ơđây,nhữngmàusắckhácnhauchồnglênnhau.Thựcchấtchúngtanhìnthấykhôngchỉmộtcáiđĩamàutrắngcủamặttrời,màcảmộtcáiđĩamàuchồnglênnhau.Khichồnglênnhaunhưthếchúngphátramàutrắng.Đồngthời,cácméptrênvàdướicủamặttrời-ởnhữngnơicácđĩamàukhôngbịhòatrộn,-

vẫncósắcmàu;méptrêncómàuxanhlơvàxanhlơtrộnvớixanhlácây,cònmépdướicómàuđỏ.Vậybạnđãđoánđượcvếtsángxanhxuấthiệnnhưthếnàorồichứ?Mặttrờiđanglặnxuốngđườngchântrời.Giờchỉcòncómộtdảisángnhỏhẹp.Vàigiâysaulàvầngthiênthểbanngàysẽmấthútkhỏitầmmắt.Vàolúcấy,trênđườngchântrờichỉcòncácméptrêncủahaiđĩamàu-xanhlácâyvàxanhlơ.Nhưngcáctiaxanhlơvàxanhlácâyđiquabềdàycủabầukhíquyểntráiđấtkhôngphảiđềunhưnhau:cáctiaxanhlácâylọtquađódễdàng,còncáctiaxanhlơbịpháttánbởikhôngkhívàhầunhưkhôngtớiđượcmắtta.Vậylàlúcđócóthểthấyđượcmộtmẩunhỏmầuxanhlácâycủamặttrời!Nếukhiấynhìnvàonóquaốngnhòmthìcóthểthấycáidảisánghẹpđượcmộtvầnghàoquangmàuxanhlácâyviềnquanh.Cònkhimặttrờiđanglặnbiếnmấtdướiđườngchântrời,nóhắtlêntiasángcuốicùngmàuxanhsángmàmắtthườngnhìnthấyđược.Tấtnhiên,cầncónhữngđiềukiệnnhấtđịnhđểđiềuđóxảyra.Khiđó,khôngkhíphảiđủkhô,vàđiềucănbảnlàphảitrongsuốt.Chântrờiphảirõràng,khôngcómâyvàsươngmùchekhuất.Nếubạngặpmaymắnthìbạncóthểnhìnthấyđượccảtiasángmàuxanhlơ.Ngườitađãthấynóvàilần.Nhưngđiềuđórấthiếmkhixảyra,chỉtrongđiềukiệnkhôngkhíđặcbiệttrongsuốtmàthôi.Tuynhiên,tôinghĩrằngbạnsẽhàilòngvềviệcnhìnthấymàungọcbíchtrongcáctiasángmặttrời.VìnếutinvàotruyềnthuyếtcổxưacủangườiXcôtlenthìainhìnthấytiasángxanhdùchỉmộtlầntrongđờingườiđósẽhạnhphúctrongtìnhyêu...Thiếttưởng,hiệntượngthiênnhiênđẹpđẽnàykhôngthểnàocóliênquantớinhữngkháiniệmmêtínvềthếgiớixungquanh.Song,đốivớinhữngaitinvàosứcmạnhsiêunhiênthuộcthếgiớibênkiathìtaihọachínhlàởchỗngườiđónhìnnhậntheocáchriêngcủamìnhbấtkỳmộthiệntượnglạthườngnào-nghĩalànhìnthấycáihuyềnhoặcởtrongđó.Cũngvậyđốivớihiệntượngmặttrờitỏatiasángmàungọcbíchxuốngtráiđất.Hiệntượngấyđượctiếpnhậnkhôngphảinhưmộthiệntượnghiếmhoinhưngrấttựnhiên,mànhưmột“điềmbáo”nàođócủathượngđế.CòncónhữngđiềunhưthếẢoảnhvàquầngsáng“nhữngbóngma”trongnúi,mặttrờinhiềumàusắc-tấtcảnhữngcáiđólàsángtạocủachínhtựnhiên.Nhưngtronglịchsửcònxảyranhữngđiềukhácnữa.Năm1914chiếntranhthếgiớithứnhấtbùngnổ.TrênmộtkhuvựccủamặttrậnNga-Đứcđãxảyramộtđiềukỳlạ:trênnềnnhữngđámmâybanđêmxuấthiệnhìnhảnhkhổnglồcủatượngđứcmẹKadan.Hìnhảnhđórõđếnnỗihàngngànbinhlínhđềunhìnthấyđược.“Điềukỳlạchưatừngthấy”đóđượcđánhgiánhưđiềmbáolàthầnlinhcùngchiếnđấuvớiquânNga

chốngbọnĐức.Songkhitintứcvề“hiệntượng”nàytruyềnlankhắpthếgiới,mộtsốtờbáonướcngoàiđãvạchtrầntròảothuậtđó:điềukỳlạkiacủangườiNgahoàntoànkhôngphảilàđiềukỳlạ,khôngthểgọinólà“chưatừngthấy”được.NhữngquantưtếthờiAiCậpcổđạiđãtừngchocáctínđồthấynhữngcảnhtượngtươngtự.Trongcảnhtranhtốitranhsángcủangôiđềnxuấthiệnhìnhảnhtolớncủacácvịthầncóhàoquangbaobọc.Bằngcáchápdụngnhữngquyluậtquanghọcmàchỉcóhọbiếtđượcvàothờigianđó,cácviênquantưtếđãchocáctínđồđượcthấythầnlinh.Bâygiờchúngtađãbiếtđượcbímậtcủanhữngtròảothuậtnhưvậy.Đólàchiếcđènchiếu,hoặcnhưngườitagọitrướckia:đèn“thần”mởravàonhữnglúccầnthiết.Mộtviêntưtếđứngtrênmáiđền.Ôngtađứngởmộtvịtrísaochohìnhảnhcủaôngtakhiđiquakhehởsẽđậpvàomộttrongnhữngbứctườngcủađền.Khingườiđóchuyểnđộng,cáibóngtotướngcủaôngtaởtrongđềncũngchuyểnđộng.Cáikheđượcđónglạivàhìnhảnhbiếnmất.Đểgâyđượcấntượngmạnhhơnđốivớiđámđông,âmnhạcđượccửlêntrongđền,mùicácchấtthơmkhácnhauthoangthoảngtronglànkhílinhthiêng.Saunày,“điềukỳlạ”đócủaquanghọccònphụcvụbọnlừabịpđủloạiđâuchỉmộtthếkỷ.Mặcdầunhiềungườiđãbiếtđượcbímậtđơngiảncủanó,bằngsángchếvềđènchiếumãiđếnnăm1799mớiđượccấp.NhàvậtlýRôbecxôngđãsửdụngđènchiếuđểđánhlừanhữngngườimêtíntrướckhicôngbốphátmìnhcủamình.Vàonăm1797,ôngtổchứcởParimộtcuộctrìnhdiễntrongđóaimuavécóthểđượcxemlinhhồncủabấtcứngườichếtnào.RôbecxôngcũngđãtừngsangNga.Trênđườngôngtrởvề,ởPôlôtxcơ,cácgiảngviênchủngviệndòngTênđãđềnghịnhàảothuậtgiúphọrănđemộttrongnhữnghọcviêncủachủngviện.Mộtthanhniên,nhưcácđứcchadòngTênnhậnxét,cókhuynhhướngchínhthốnggiáo.Saukhithấyđượcởmộtchiếcđènchiếumộtphươngtiệntuyệtvớiđểrăndạy,đượcsựđồngýcủaRôbecxông,họđãchiếuchogãtrainọxem“linhhồn”củangườichađãquácốcủagãquỷsứbịbắtxuốngđịangụcvìgãđãtrởthànhtínđồchínhthốnggiáochứkhôngphảilàtínđồđạothiênchúa.SauđóRôbecxôngđãmôtảtỉmỉcâuchuyệnnàytronghồikýcủamình,thậmchíôngcònminhhọabằngtranhvẽcủaôngnữa.Khinhữngtròảothuậtcủachiếcđèn“thần”thôikhôngcònlàmchomọingườingạcnhiênnữa,nhữngkẻmêhoặclạinghĩranhữnghìnhchiếcghêgớmhơn.TượngđứcmẹKadanchínhlàmộthìnhảnhnhưvậyđượcchiếuchobinhlínhxemởdạngphóngđạithậttotrênnềnnhữngđámmâybanđêmnhờcácđènchiếu.Sauđónhiềunăm,vàonăm1920,tròảothuậtđóđượclặplạiởtrênsôngVixla.Trêntrời“hiểnhiện”tượng“ĐứcmẹTaenxtôkhôpxkaia”:ĐứcmẹđãphảiđứngragiúpquânBaLantrongmộtcuộcchiếnđấuchốnglạibọnBônsêvich.Như

chúngtabiết,điềuđóchẳnghềcótácdụnggì.Cuốicùng,tôimuốnkểvềmộtcâuchuyệnhiếmcóxảyratrướckiatạimộtnhàthờCơđốcgiáoBaLan.Tronglúclàmlễ,mộtgãquỷsứhiệnlêntrongkhôngkhí.Mặcdầuvócnókhôngto,nhưngtấtcảnhữngngườitrongnhàthờđềunhìnrõcặpsừngvàcáiđuôicủanó.Nhiềunămtrôiqua,vàquỷlạixuấthiệntrongngôinhàthờđó.Sựthậtlàlầnnàychỉcóngườigáctuviệnnhìnthấynómàthôi.Nhưngôngtađãviệnhếtcácthánhrađểthềrằngôngtakhôngthểnhầmđược.75nămsau,cácnhànghiêncứucổhọcsựcnhớđến“sựhiểnhiện”củaquỷsứvàquyếtđịnhtìmchorasưbíẩntrongđó.Họđãchúýđếnmộtđiềulàtrongnhàthờ,tạinơiqủysứhiện,ởmộtchỗdễthấycótreomộtchiếcgươngkimloạiđãbịbụirậmphủkín.Saukhixemxétnó,cácnhàkhoahọcđọcthấydòngchữmànhờđóhọbiếtđượcrằng,khixưa,chủcủachiếcgươngnàylànhânvậttrongnhiềutruyềnthuyếtdângianBaLantênlàPanTvađôpxkisốngvàothếkỷXVI,ôngđãtừngnghiêncứuthuậtchiêuhồn,chiêmtinhhọcvàcáckhoahọckhác.TrongsửbiênniênnhữngnămđócómộtlầnôngtađãgọihồnngườivợquácốcủavuaDicmunđệnhịAuguxtơ.Đồngthời(bạnhãychúýđếnchitiếtnày),PanTvađôpxkiluônluônmangbêncạnhmìnhđầulâu,câythậptựcóhìnhchúaGiêxubịđóngđinhcâurútvàchiếcgương.Cuộctìmkiếmngừnglạiởđóbẵngđivàichụcnăm.Mãithờigiangầnđây,ngườitamớitiếptụccôngviệcnghiêncứu.Lýdocủanólàcáccuộctranhluậnvềchiếcđèn"thần":liệunócóxuấthiệnởBaLanngaytừtriềuđạivuaDicmunđệnhịAuguxtơhaykhông?Sựliệukhẳngđịnhrằng,PanTvađôpxkiđãchovuathấylạikhuônmặtngườivợquácốcủamình.Chúngtatinvàođiềunày.Vậyôngtacóthểlàmđiềuđóbằngcáchnào?Cólẽ,ôngtađãsửdụngđènchiếu.Đólàýkiếncủađasố.Nhưngcũngcónhữngýkiếnkhácđượcnêulên:chiếcđèn"thần"quáto,ôngtakhócóthểgiấuđượcnhàvua.Cầnphảiđitìmmột"khícụ"khác.Vàkhiđóngườitanhớtớichiếcgương.Khicácnhàkhoahọcnghiêncứunókỹlưỡngmộtlầnnữathìhọpháthiệnrachiếcgươngđócónhữnghìnhảnhkhácnhau,trongsốđócóhìnhvẽhoànghậuvàquỷsứ!Nhữnghìnhảnhđượckhắctrênkimloạidướinhữnggóckhácnhaucóthểphảnchiếuđượctiasáng.Nhưvậy,chiếcgươnglàmộtloạiđènchiếuđộcđáo.Phụthuộcvàoviệcngườitađặtgươngdướigócnàotheonguồnsáng,cóthểnhìnthấyhìnhảnhnàyhayhìnhảnhkháctrênmànảnh.Nhưngvàothờiđóthìmànảnhcóthểlàcáigìđây?Rấtđơngiản:khóibốclêntừcácbìnhhươngđãđóngvaitròcủamộtmànảnh.Vàtrongcáccuộnkhóiđãhiệnlênnhữnghìnhthù

sinhratừthứánhsángđótrướcmắtnhữngngườixemđầysửngsốt.Trongcâuchuyệnhoànghậu"hiểnhiện"này,PanTvađôpxkiđãtrùliệutrướcmọiviệc.Cònvớigãquỷsứthìlạilàmộtsựngẫunhiên.Cólẽkhichuẩnbịchongàylễ,cácthầytuđãlausạchgươngkhỏibụibẩn.Trongngàylễ,nhàthờđượcchiếusángrựcrỡ.Lànkhóitừcácbìnhhươngbốclêntrêntrêntrần.Vàgãquỷsứbénhỏẩntronggươngliềnxuấthiệntrướcmắtnhữngngườiđangcầunguyện.Nóđãlạixuấthiệnlầnthứhaitrướcmắtngườitrôngcoituviệntrongnhữngđiềukiệntươngtự.Vàđólàlầnhiểnhiệncuốicùngcủanó.Vịthầytuhoảngsợđãquăngcảtrùmchìakhóa,vànhữngchiếcchìakhóađãlamhưhạihìnhkhắcchạmẩntrongbềdàylớpgương.Cònnếuđólàmộtngườimêtín,thìchỉcầnmộtđiềugìđóxảyralàóctưởngtưởngcủaanhtasẽvẽnêntấtcảnhữnggìcóthểcó.Mộtkhitrongýthứccủamình,anhtađãsẵnsàngđóngặpquỷsứ,thìđốivớianhtatrongtựnhiênsẽluônluôncósẵnnhữnghiệntượngvàđiềukiệnđểnuôidưỡngcáiđầuócmônglungthầnbícủaanhta.

VladimirMezenxep

Bêncạnhđiềubíẩn

BảndịchcủaNguyễnChiến

Chương2

"ĐỂCHOHƠIBĂNGGIÁSINHRAĐÁMCHÁY?"

Nhữngđiềukiệnkỳdiệucủađiệntrongkhíquyển"…Tôinhớmãicâuchuyệnnày.Khiđólàmùaxuânnăm1941,mộtlầnvàobanđêm,mẹtôithứcdậyvàvôcùnghoảngsợ:ngoàisân,giữađêmkhuyathanhvắng,trờisángnhưbanngàyHơnnữa,ánhbìnhminhđóđâuphảihiệnlênởphươngĐôngnhưmọikhi,màlàởphíahoàntoànkhác-phươngBắc.Mẹtôitựnhủrằngngàytậnthếđãđếnnhưtrongkinhphúcâmđãphántruyền.Chẳngnghĩlâulagì,bàliềnđánhthứcanhemtôidậyđeothánhgiávàovàvộivàngkểchochúngtôivềtoàphánxửghêgớmcủađứcchúatrờimàcólẽchỉvàiphútnữalàsẽxảyra.Chúngtôicũnghoảngsợvàsuốtđêmấykhôngtàinàochợpmắtđược.Đếnsáng,dânlàngđềuchorằnghiệntượnglạlùngđóbáotrướcmộttạihọatolớnnàođóđangtớigần.(TríchthưcủamộtgiáodântrẻtheopháitẩylễA.Taernôpgửibáo"SựthậtKômxômôn").CựcquangTrongmộtbàithơcủamình,MikhailLômônôxôpcóviếtvềhiệntượngtựnhiênnày:"làmthếnàođểchohơibănggiásinhrađượcđámcháygiữamùađônglạnhlẽo?"Ngườidânphươngbắcthườngthấybắccựcquang.Thậtkhómàtìmthấymộthiệntượngnàokháccũngđẹp,hùngvĩvàlàmngườitasửngsốtđếnthếvìtròtinhnghịchđầysắcvẻcủacácsứcmạnhtrongtựnhiên.Nhữngvòngtrònkhổnglồrựcrỡvàluânchuyểncácsắcmàuxanh,dacam,đỏ,vàngtrêntrời;nhữngtấmmànánhsánhmàuxanhngọcbíchnhuốmđỏtreocaotrênbầutrời;nhữngmũitênánhsángnhiềumàusắcthoắtbừnglênrồitắtđi.Ánhsánghuyềnảotrêntrờicaonhấpnháynhưngọnlửađượcgióthổichờnvờnvậy.Nhiềukhicựcquangbaotrùmsuốthơnnửabầutrời.Tròchơikỳảocủabaosắctrờikéodàihànggiờliền,lúctắtđilúclạibừngsáng.…Tôinhớsuốtđờicáibuổitốingày20thánghainăm1959.KhiấytôitừMaxcơvađáptàuhoảđếnmộtgangoạiôtrêntuyếnđườngsắtIarôxlap.Lúcđóđãgầnmườihaigiờđêm.Khirakhỏitoa,tôidừnglạivàsữngsờ,vìbứctranhđanghiệnratrướcmắt.Cảvùngphíabắcbầu

trờiđượcviềnbằnghaivòngcungkhổnglồđuđưa.Mộttronghaivòngcũngcómàuđỏsángrựcrỡ,vòngcungkiamàuxanhlácây.Cácvòngcungthayđổihìnhdạngliêntụcvànhanhchóng.Chúngbiếnđivàxuấthiện,thayđổichỗchonhau,lấploácácsắcmàukhácnhau,phátranhữngtiasánglunglinhrựcrỡ.Tôiđãlàmquenvớihiệntượngcựcquangnhưvậyđấy.HiệntượngnàyhiếmgặptrênbầutrờiMaxcơva.Nhưngởcácvĩđộxahơnvềphíabắcthìmọingườikhôngngạcnhiêngìvớicựcquangcả.Đâylạilàmộtđặcđiểmcốhữutrongmọitrigiáccủachúngta:cứcáigìhiếmgặp,lạlùng,thìdứtkhoátphảilàmộtđiềubíẩnliênquanđếnmộtsựhuyềnbínàođó.Cóđiềugìxảyrahằngngày,hoặcđượcthấynhiềulần,thìđólàlẽthườngchẳngđángphảinghĩngợigìcả.SinhratrênbờBạchHải,Lômônôxôpvĩđạingaytừthờithơấuđãrấtquenthuộcvớibắccựcquang.Ởđấy,tấtcảmọingườiđềuquenthuộcvớihiệntượngnày,nhưngliệucóaibiếtđượcbảnchấtcủanó?-điềubíẩnđócứámảnhmãikhôngthôinhàtưtưởngsinhởKhônmôgporư.Thâmnhậpvàobímậtcủanhữngngọnlửatrờiquảlàđiềuquyếnrũ!Nhàbáchọcquyếtđịnhtổchứcnhữngthínghiệmđặcbiệt.Nhưngsứcmạnhnàođâyđãgâyracựcquang?Lômônôxôpgiảđịnhrằngnguyênnhânchínhlàsựphóngđiệntrongkhôngkhíloãng.Đểtinchắcvàosựđúngđắncủagiảthiếtđó,ônghútkhôngkhírakhỏimộtbìnhcầubằngthuỷtinhvàchodòngđiệnchạyqua.Cácthínghiệmđãkhẳngđịnhnhữngđiềuứcđoáncủanhàbáchọc."…Lựcđiệntácdụngtrongbìnhcầuđãđượchútkhôngkhísinhracáctiasángbấtngờbiếnmấtngaytrongchớpmắt,vàhầunhưngaylậptứclạicócáctiakhácbùnglênngaychỗđódườngnhưtạoramộtsựphátquangliêntụcvậy.-ôngđãghilạinhưthế.SauLômônôxôp,cácnhàkhoahọckhácđãnghiêncứuhiệntượngdòngđiệntruyềnquacáckhíloãng.Trongcácthínghiệmđóngườitadùngcácốngthuỷtinhhànkínhaiđầu.Đểđưadòngđiệnchạyquaống,ngườitahàncáctấmkimloạinhỏ-cácđiệncực-vàocảhaiđầuống;cácdâydẫntừnguồnđượcnốivàocácđiệncựcấy.Khikhíởtrongốngcânbằngvớiápsuấtkhíquyểnthìnókhôngdẫnđiện-trongốngkhôngphátquang.Nhưngnếulàmloãngkhôngkhítrongốngđithìtừđiệncựcnàysangđiệncựckiaởtrongốngsẽsinhradòngcáchạttíchđiệnbayrấtnhanh,tứclàbắtđầucódòngđiệnchạyqua.Nhờđósinhrasựphátquangdovachạmgiữacáchạttíchđiệnbaynhanhvớicácphântửkhíởtrongống.Khínào?Lúcđầuđólànitơvàôxi.Sauđóngườitasửdụngkhíagônvànêôn.Nhữngốngnhưvậyđượcgọilàốngkhíthắpsáng.Nhưtabiết,cácloạikhíkhácnhausẽphátsángkhácnhautrongcácđènánhsángkhí,chẳnghạn,agônphátánhsángmàuxanhdatrời,nêônphátánhsángmàuđỏ.Trongcácphòngthínghiệm,cácnhàbáchọcđãtạoracựcquangnhântạoquymônhỏnhư

vậyđấy.Điềuđócónghĩalàtrênthựctế,hiệntượngđẹpđẽnàyvềbảnchấtlàmộthiệntượngđiện.Songcácthínghiệmthựchiệnvớicácốngkhíthắpsángvẫnchưathểlýgiảiđượchếttấtcảcácđặcđiểmcủacựcquang.Vìsaocựcquanglạichỉ"quyvề"cácvùngcựccủatráiđấtlànamcựcvàbắccực?Chínhcácphântửhaycáctianàođãgâyrasựphátquangtrongkhôngkhíởtrêncaovàđộcaoấylàbaonhiêu?Cuốicùng,cầnphảigiảithíchnhữnghìnhdạngvôcùngphongphúvàthayđổikhôngngừngcủahiệntượngđónhưthếnào?Đểtrảlờinhữngcâuhỏiđócầnphảilýgiảimộtcáchkhoahọc.Ngaytừthếkỷtrước,nhàvậtlýngườiNaUyBirkêlanđãtiếnhànhthínghiệmvớihìnhmẫutráiđất.Ôngchếtạomộtbìnhcầutựanhưhànhtinhcủachúngtasaochocóthểtừhoánóđược.Ngoàira,quảcầuđócònđượcphủmộtlớpsơncóthểphátquangdosựvađậpcủacáchạtđiệntíchlàcácđiệntửtựdovàcáciôn.Nhàbáchọcđặtquảcầunàyvàotrongbìnhkhôngkhíloãngvàdùng"súngion"bắnphánóbằngdòngcáchạttíchđiện.Khiquảcầuchưabịtừhoá,cáchạtđóđượcbắntớitấpvàotoànbộbềmặtbáncầuhướngvềphía"súngion"vàbáncầuđóphátquang.Nhưngkhiquảcầuvừađượctừhoáthìsựphátquangchỉcònởcáccựctừmàthôi.Nhưvậy,thínghiệmnàyđãmộtlầnnữakhẳngđịnhmốiliênhệgiữacáccựcquangvớidòngcácvihạtđiệntích.Nócònchothấyrằngcáclựcđịatừcóthamgianhưthếnàođóvàohiệntượngnày.Nhưngnhữnghạtđiệnnàolạicóthểgâynêncựcquangởnhữnglớpkhíquyểntrêncao?Việctìmkiếmlờigiảiđápchocâuhỏinàyđãdẫncácnhàbáchọcđếnvớimặttrời.Đãtừlâu,ngườitanhậnthấyrằngcáccựcquangđặcbiệthayxảyravàrấtmạnhvàonhữngnămmàsốvếttrênmặttrờilànhiềunhất.Sốlượngvàkíchthướccácvếtmặttrờimỗinămđềukhácnhau.Cứsaukhoảngmườimộtnăm,sốvếtmặttrờilạiđạtmứccựcđại.Sauđóconsốấygiảmđi,vàvàonhữngnămcựctiểu,suốthàngthángtrờikhôngquansátđượcmộtvếtmặttrờinào.Vàchínhcáccựcquanglạicóliênquanchặtchẽvớihiệntượngrấtxatráiđấtnhưthế.Ngườitađãxácđịnhđượcmộtbằngchứnghùnghồn:khimộtvếtlớnbùnglênởvùngkinhtuyếntrungtâmmặttrời,thìsauđó20-40giờ,ởtráiđấtlậptứcxuấthiệncựcquang.Cùnglúcđó,bãotừbùngnổtrêntráiđất.Liênlạcvôtuyếnđiệnởcáclànsóngngắnbịsuyyếuđộtngột.Điệnbáovàđiệnthoạitrởnêntrụctrặc.Nhữngchỉdẫnchínhxáccủađịabànbịsaiphạm.Nhưngquátrìnhnàoxảyratrênthiênthểbanngàycủachúngtavậy?Từvùngcácvếtđen,mặttrờiphátranhữngdòngdàyđặcđếncáchạttíchđiện-cácproton,điệntừ.Khitớicáclớpkhôngkhíloãngbêntrêncủatráiđất,chúngvachạmvớihạtkhícủakhôngkhí(chủyếulànitơvàôxi).Cácnguyêntửvàphântửcủakhíđóbắtđầuphátquangvà

cựcquangxuấthiện.Cácquátrìnhnàydiễnraởđộcaochừng100đến800-900kilômet,đôikhicòncaohơn.Nhưngtạisaolạiởcáccực?Bởivìtráiđấtlàmộtnamchâmkhônglồ:nhưbấtkỳmộtnamchâmnàokhác,tráiđấtđượcbaoquanhbởimộttrườngcáclựctừ,vàtrườngcáclựctừnàyảnhhưởngđếncáchạtmặttrời-làmchúnglệchtớicáccực.Nhưtabiết,cáccựctừcủatráiđấtnằmgầncácđịacực.Vàonhữngnămmặttrờiphátrahạtcựcmạnh,ngườitacònquansátthấycựcquangởmãivềphíanambắccựcvàphíabắcnamcực.Chẳnghạnvàothángchínnăm1957,cưdânvùngAxtrakhan(thànhphốởmiềnnamLiênXô,venbờHắcHải)đãnhìnthấycựcquang.Tínhchấtkhácthườngvàhiếmcócủahiệntượngcựcquangtạicácvùngvĩđộnhưthếđãgâyranhữngsuynghĩmêtínngaycảhiệnnay.Baothếkỷđãtrôiqua,songcácquanniệmthầnbívềnhữnghiệntượngtựnhiênkhácnhaucóthểlàmchoconngườiphảingạcnhiên,thìvẫncònđó.Cóthểliệttròđùagiỡncủalựcđiệntừtrongkhíquyểntráiđấtvàonhữnghiệntượngđó.…Năm1242.CácchiếnsĩcủaAlêcxanđrơNepxkiđạiđếcònđanggiaochiếnvớinhữnghiệpsĩTơtôngmanggiáptrụởtrênhồTsutxkôlê.Bỗngnhiêngiữalúchaibênđanghăngháikhôngphânthắngbại,mộtphầnvòmtrờiphíabắcđangtốisẫmbỗngtrởnênsángchói.Ánhsángthậtlạthường.Dườngnhưđâyđódướichântrờimộtcâynấmkhổnglồđãđượcdựnglên,vàngọnlửacủanó,bịgióthổingảnghiêngđangchậpchờnmuốntắt.Sauđó,mộttiasángdàimàuxanhvụtcắtngangbầutrờivàbiếnmấtngaytứckhắc.Mộtkhoảngkhắcsau,trênđườngchântrờilạixuấthiệnmộtcungtrònsángmàuxanhnhạt.Nóngàycàngtrởnênrựcrỡvàdângcaolên.Bỗngtừcungtrònsángấytoảramộtchùmtiarựcrỡnhảynhót:màuđỏnhạt,phớtxanhvàtímhoacà.Ánhsángkỳlạấytoảsángbềmặtphủtuyếtvàcácchiếnbinh.-Điềmtrờirồi!-NhữngngườilínhNgathốtlêntayvộilàmdấuthánh.Saunày,vịsửquankhimôtả"trậnđánhtrênbăng"đãnhậnxétrằng,vàongàyhômđó,nhiềunhậnchứngđãnhìnthấytrênkhôngtrunghàngtrungđoànlínhnhàtrờitớigiúpAlêcxanđrơNepxkiđạiđếtrongtrậnđánh.Cảmquanấyvềhiệntượngtựnhiênbíhiểmnàythậtphùhợpvớithếkỷ13!Vàđâylàmộtvídụthờinay.Năm1941.DânchúngtỉnhVôrônegiơđượctậnmắtchứngkiếncựcquang,mộthiệntượnghiếmcóởvùngtrungNganày.Cũnghệtnhưxưakia,nhữngngườimêtíncoiđólàmộtđiềuhuyềndiệu.Trongbứcthưgửibáo"SựthậtKômxômôn"khikểvềchuyệnnày,Tsernôpnhấnmạnh:"Mặcdùsauđóhaibangày,cácbáođềuthôngbáohiệntượngcựcquanghiếmcóxảyratrênvùngtrờitỉnhVôrônegiơ,songrấtítngườitinnhưvậy.Ởđâycầnnóichínhxáchơn:"sốrấtítngười"ấylàsốnhữngngườitinvàosứcmạnhsiêunhiên.

Cựcquangvốnlàmộthiệntượngtựnhiênphứctạp.Nhiềuđiềutrongđócònchưađượcgiảithích,cònphảitranhluận.Nhưngkhôngcònnghingờgìnữa,hiệntượngđẹpđẽnàycóbảnchấtđiệnvàgắnliềnvớicácquátrìnhxảyratrênmặttrời.Thếcòntròđùagiỡncủacựcquang,nhữngcungtrònlấploávànhữngtiasánglúcbậtlúctắtkỳdịcủanó?Hiểnnhiênchúngcóliênquanđếnsựthayđổicáclựccủatrườngđịatừ,liênquanđếnviệcdòngcáchạtđitừmặttrờitớikhôngđồngnhấtvềcườngđộ.Songđểcóthểgiảithíchsâusắchơnnhữnghiệntượngnhưcácvếtxungđộngtrênmặttrờivàcáccungtròn,cáchìnhdạngtoảsángcủacựcquanghayđiệnvũcủacáctiasáng,thìcầnphảinghiêncứusâuhơnvềcáctínhchấtđiệntừcủakhíionhoá-plasma.Việcnghiêncứucựcquangcómộtýnghĩatolớn;nóđemlạichochúngtakhôngítnhữngcứliệuvềcáclớptrêncaocủabầukhíquyển,vềthànhphầnhoáhọccủachúng,vềcấutrúc,mậtđộ,vềcácquátrìnhđangxảyraởđó.Việckhảosátnàycóýnghĩathựctiễntolớnđốivớiliênlạcvôtuyếnđiện.Vàonhữngnămgầnđây,cácvệtinhnhântạocủatráiđấttrợgiúprấtnhiềuchoviệctiếptụcnghiêncứucựcquang.Cácvệtinhđãcungcấpnhiềucứliệuquantrọngvềtrạngtháicáclớpkhíquyểnmàởđósinhracựcquang.Mộtkhoahọcgắnbóvớicuộcsốngsẽchẳngbaogiờchỉbằnglòngvớiviệcgiảithíchmôthiệntượngnàođó.Vàởđâycũngvậy:việcnghiêncứusựphátquangcủacáckhíloãngđãdẫnđếnviệctạonêncácnguồnthắpsángmới-đènánhsángbanngày."Khicácthầnnổigiận"...Mộtngàyhènóngnực.Khôngkhíoibứcđếnngộtngạt.Bầutrờixanhkhôngmâythoảngmộtlàngiónhẹđâuđó.Bỗngởphíachântrờiđùnlênmộtđámmâyđen.Độhaimươiphútsau,đámmâyđãphủkínbầutrời.Giómátbắtđầuthổi.Nhữnggiọtmưabắtđầurơi.Rồichỉmộtphútsaumưaxốixảtrútxuốngmặtđất.Nhữngtiasángloằngngoằngrạchngangdọcđámmâyđentrĩunặng;đólàchớpdải.Sấmnổiầmầmchóitai.Nhữngtiachớpchóilọingàycàngnhằngnhịthơn.Nhưngtiếngsấmnốinhauầmvangnhưsúngnổ...Cơngiôngđanglúcdữdội!ỞchâuÂu,miềnnamnướcPhápvàmiềnbắcItaliathườnghaycógiônghơncả,cònởLiênXôlàvùngKapkazvàtrunglưusôngDnieu.TrênđảoGiavaởInđônêxiacóvùngsuốt322ngàytrongnămlàcósấmchớp.Còncơngiôngđặcbiệthungdữởvùngnúiởcácvùngvĩđộnam.CólầnởvùngnúiKapka,khigiôngtốđanghoànhhành,ngườitađếmđượchơnmộtngànlầnphóngđiệntrongkhíquyểntrongvòngcómộtgiờ!

Đểlàmquenvớinhữngbíẩncủagiôngbão,chúngtacầnnhớlạimộttruyềnthuyếtcổHyLạp.Cómộtthời,chỉcócácvịthầnmớicólửa.KhithầnPrômetêcònchưađemlửaxuốngtráiđất,conngườivẫnphảisốngcảnhtốitămlạnhlẽonhưnhữngloàicầmthú.Từkhicólửa,conngườibắtđầuănthứcănđượcnấuchín,họcđượccáchkhaithácvàgiacôngkimloại,vàhọđãcóđượcmộttrợthủđángtincậytrongcuộcđấutranhvớicácloàiácthú.Dơt,vịthầnchúatểcủathếgiới,quyếtđịnhtrừngphạtkẻăncắplửa.ThầnPrômêtêbịxiềngvàomộtváchnúiđáhoangvu.Hằngngày,mộtconchimưnglớnbaytớivàlấymóngvuốtphanhngựcthầnraăngan.HeraclitdũngmãnhđãcứuthầnPrômêtê.Nếuchuyểnhuyềnthoạinàysangngônngữhiệnthưcthìcóthểgiảđịnhđượcrằngconngườilầnđầutiênlàmquenvớilửalàtrongcơngiông.Khiphóngxuốngđấtnhữngtiachớplàmcháynhữngvậtkhônỏ.Sựkhiếpsợvàthầnphụcđầymêtíntrước"lửatrời",sinhratrongcơngiôngđãđượctruyềntừthếhệnàysangthếhệkhác.Conngườitinđólàvũkhícủacácthần.ĐốivớingườiHyLạpcổđại,thầnDơtlàngườichiếmgiữvũkhíđó,đốivớingườiXlavơthìđólàthầnPêrun,đốivớicácbộlạcGiecmanh,đólàthầnOđin.Khicácthầnnộigiậnhọphóngxuốngđầuloàingườinhữngmũitênlửaghêgớm.Ngaytừthờicổđại,tinhthầnhammêhiểubiếtcủaconngườiđãtìmramộtbiệnpháphữuhiệuđểtránhchomìnhkhỏicơngiậndữcủacácthần.Banghìnnămtrướcđây,bêncạnhcácđềnthờởAiCậpngườitađãtrồngcáccâycộtcaođúcbằngđồng,dùngđểthunhữngđònsấmsét.NhữngcộtsétđócũngđượcbốtrígầnngôiđềnnổitiếngthờvuaXôlômôngởGiêruxalem.Ngôiđềnnàyđãtồntạihơnmộtnghìnnămnayvàchưahềlầnnàobịsétđánhhỏng.Tấtnhiên,ngườitagiảithíchđólànhờ"đứcnhântừ"củacácvịthần.Biếtbaothếkỷđãtrôiquatrướckhinỗihoảngsợtrước"ngọnlửatrời"phảinhườngbướctrướckhátvọnghiểubiếtbảnchấtcủanó.Thếkỷ18đãđemlạikhámpháđầutiênvềnókhingườitaxácđịnhđượcrằng,chớpkhôngphảilàmộtcáigìkháchơnmộttialửađiệnkhổnglồ.NhànghiêncứutựnhiênngườiMỹB.Franklinđãlàmthínghiệmsaukhiônggiảđịnhrằngtrongđámmâygiôngcũngphátsinhrahiệntượngnhưthế.Ôngthảmộtcáidiềulêntrời,vàbuộcđầudâyvàochiếcchìakhoátobằngsắtởhàngràongoàivườn.Khiđámmâygiôngkéođến,nhàbáchọcđưanhóntaylạigầnchiếcchìakhoávàông...giậtrấtmạnh.Giữangóntayvàchiếcchìakhoáđãsinhramộttialửađiện.Bảnchấtđiệncủatiachớpđãđượcchứngminhnhưvậy.M.V.Lômônôxôpcũngnghiêncứusựphóngđiệntrongcáccơngiôngvàonăm1572đó.CùngvớingườibạnlàgiáosưG.Richman,ôngđãchếtạođược"chiếcmáysấmsét".Mộtcâysàođặttrênmộtcâycao,trêncâysàođóbuộcmộtthanhsắtđượcnốivớidâydẫnvàotrongphòng.Ởđầudâydẫn,họtreomộtcáithướcsắtvàsợidâylụa.Thínghiệmnhưthếthậtlanguyhiểm.

Trongcơngiông,chiếcthướcsắttíchđiệnkhíquyểnmạnhđếnnỗicónhữngtialửađiệnbắnratừđó.Năm1753,Richmanbịsétđánhchết.Lômônôxôpvẫntiếptụcnghiêncứu.Khẳngđịnhrằngdâydẫnsétlàmchosétđilệchkhỏicôngtrìnhcầnbảovệ,ôngviết:"Tôichorằngnênđặtnhữngmũitênnhưvậyởnhữngnơiconngườikhôngluitớiđểchoséttiêutánsứcmạnhcủanóvàonhữngchỗđóchứkhôngphảiđầungườihayđềnthờmiếumạo".Conđườngnhậnthứckhoahọccủaloàingườithậtphứctạp,vàđầymẫuthuẫn.Trênconđườngđóđãbiếtbaonhữngpháthiệnbịbỏrơi,nhữngthínghiệmbịlãngquên,nhữngtrithứcbịbàibác!Vàchínhởđây,trên"mặttrậnchốnggiôngtố"vìquênđimấtnhữngcáicộtdẫnsétthờicổđạiloàingườilạiđiphátminhlạicáiđãđượcphátminh.Đãthế,nhữngtrithứcđượctìmralầnnữaấyphảirấtvấtvảmớiđượcápdụng,hệtnhưnhữngthờixaxưavậy.Bởitrênconđườngđilêncònngựtrịsựmêtínvớimọibiểuhiệncủanó.Nhiềukhinhữngngôiđềnbịsétđánhhỏng,vàđiềuđóđượccoinhư"sựgiậndữcủathầnlinh".Vàothếkỷ18,trongvòngcóbamươinămmàcótớihơn350nhàthờởnướcNgabịcháyvìsétđánh.Năm1756,sétđánhvàonócnhàthờPêtrôpavlôpxki,làmcháymáivòmnhàthờvàgâyhưhạibànthờthánh.Mộtthờigiansau,điệnkhíquyểnlạipháhỏngmáivòmnhàthờ.Chỉtớikhiđó,giớitănglữmớichịunhớđếnnhữngphươngtiện"chốnglạithầnlinh"đểchốngsét.LầnđầutiênởPêtecbuavàởnướcNgaxuấthiệncộtchốngséttrênnócnhàthờPêtrôpavlôpxki.Điềugìđãxảyraởđây?Thựcchất,đámmâygiônglàmộtăcquytíchđiệnkhổnglồ.Nhữngđiệntíchâmtậptrungởphầndướicủađámmâygiông,cònphầntrênlàcácđiệntíchdương.Ngoàira,cácđiệntíchdươngcũngtậptrungởchânmây.Vìsaolạinhưvậy?Câuhỏikhôngphảilàdễtrảlời.Ngườitachorằngđiềuđóxảyradocáchạtmưarơiđượcphuntỏaratrongkhôngkhí.Mỗimộtgiọtnướcmưađềutíchđiện,ởtâmmỗihạtthườngcóđiệntíchdương,còntrênbềmặtlàđiệntíchâmtươngđươngvớinó.Trongđámmâygiôngluônluôncónhữngdòngkhôngkhímạnhbốclên.Chúngtápvàonhữnggiọtmưađangrơivàlàmcácgiọtđótanthànhtừnghạtnhỏhơn.Nhữngphầnnhỏbịgiótáchrakhỏinhânchínhcủacácgiọtmưađềumangđiệntíchâm,còncácphầnlớnhơncònlạicủacácgiọtmưabịvỡralạitíchđiệndương.Nhữnghạtnhỏvànhẹhơnbịdòngkhôngkhíđưalêncao,nhữnghạtnặnghơnnằmlạibêndưới.Đólàcácquátrìnhphânbốđiệntíchcóbảnchấtkhíquyểnởcácphầndướivàtrungbìnhcủamâydông.Ởnhữnglớptrêntrongcácdòngkhôngkhiđilên,cáctinhthểbăngchuyểnđộngvớivậntốclớn.Khivachạmvàonhau,chúngbịvỡnhỏravàcũngnhiễmđiện.Bụibăngmangcácđiệntíchdươngbốclêntrênđỉnhmây,còncácmảnhbăngkhíquyểnlớnhơntíchđiệnâmlạihạxuốngthấphơnvàtạoravùngđiệntíchâm.Đạithể,bộăcquykhíquyểnđượcnạpđiệnnhưvậy.Tiếptheo,địnhluậtvậtlýbìnhthường

đượcthểhiện:cácđiệntíchtráidấuhútnhau.Vìvậy,khimộtphầnđámmâygiôngtíchđiệndương,phầnkháctíchđiệnâm,thìcảhailoạiđiệntíchđềucốgắnghấpdẫnlẫnnhau.Vàđiệntíchâmcủamâydôngvàđiệntíchđươngtụlạitrênmáinhà,câycối,cũnghútnhaunhưvậy,nhưngkhôngkhí,mộtmôitrườngdẫnđiệnkém,lạingăntrởsựkếthợpđó...."Cỗmáysấmsét"củakhíquyểnđượctíchđiệnngàycàngnhiềuhơn.Cuốicùngđãđếnlúckhôngkhíkhôngthểcòncảntrởsựkếthợpcủahailoạiđiệntíchkhácdấuđónữa.Vànhữngtiachớploằngngoằngbắtđầuloélênngangdọcbầutrời.Sựphóngđiệntrongkhôngkhíđốtnóngbầukhôngkhírấtmạnh.Ápsuấtkhôngkhítăngđộtngộtđếnhàngngànatmotphere.Tiếptheo,sựviệcxảyracũnggiốngnhưsựbùngnổcủacáckhíbịnungnóng:ởnơitiachớpchạyqualiềnsinhracácsónghơidonổhệtnhưtrongbấtkỳvụnổnào.Đóchínhlàtiếngsấm.Tiachớpthẳngnomnhưmộtconsônglớnngoằnngoèocónhiềunhánhphụvẽtrênbảnđồđịalý.Sựphóngđiệntrongkhôngkhíxảyraởnhữngchỗítbịcảntrởnhất.Chiềudàicáctialửađiệnđócỡvàikilômet,đôikhiđạttớihàngchụckilômet!Còncómộtdạngkhácnữacủasét,đólàsétphẳng.Nótựanhưsựloébùngánhsángđiệntrongcácđámmây.Hãnhữucũngcókhingườitacóthểthấycácloạisétkhácnhaunhưséthìnhtênlửa,sétchuỗivàséthòn.Sétchuỗigiốngnhưhạtcườmsángchói;trênnềncácđámmây,sétchuỗitrôngnhưmộtđườngchấmchấm.Séthìnhtênlửanhưchiếclênlửađượcphóngvàokhôngtrung.Trongtruyệnngắn"tiachớpđen",nhàvănNganổitiếngA.L.Kuprincómôtảmộttrườnghợpthúvịxảyratrongcơngiông:"Đólàmộttrongnhữngcơngiôngkhủngkhiếpđôikhivẫnhoànhhànhtrêncácvùnghạdurộnglớn.Bầutrờikhôngloélêncáctiachớpmàcóvẻnhưlàtấtcảđềutỏasángnhờánhchớplunglinhcácsắcmàuxanhdatrời,xanhthẫmvàtrănglóa.Vàkhônghềnghethấymộttiếngsấmnào...Vàrồitôinhìnthấytiachớpđen.Tôithấybầutrờimạnphíađôngsánglêndoánhchớp,nókhôngtắtđimàlúcthìtỏarộngra,lúcthìthắtlại,vàbỗngnhiêntrênbầutrờixanhlunglinhnhữngtiachớplửaấytôinomthấyrõlạlùngtiachớpđenloélêntrongkhoảngkhắc.Lậptức,cùngvớitiachớpấyvanglêntiếngsấmkinhhoàngnhưxéráchbầutrờivàmặtđấtvànémtôixuốngnhữngmôđấtmấpmô".Nhìnthấytiachớpđen-làmsaolạicóthểnhưthếđược?Điềubíẩnlàởchỗmắtngườiđãbịchóilóavìsựnhấpnháyliêntụccủaánhsángrựcrỡ.Vàkhibùnglênmộttiachớpchóilọihơnnữa,đôimắtmệtmỏiliềnthunhậntiachớpấynhưmộtbóngtốikhôngcóchútánhsángnào.Khôngthểkhôngnóiđềnnhữngbíẩnchưađượckhámphácủa"lửatrời"khiđitìmhiểunó.

Vàothếkỷtrước,nhàbáchọcdanhtiếngngườiPhápCaminFlamariôngđãthuthậphàngtrămbằngchứngvềcácvụsétđánh."Khôngcóvởkịchnào,-ôngnhậnxét,-khôngcótròảothuậtnàolạicóthểđuatranhđượcvớisétvềtínhbấtngờkháclạcủacáchiệuquảdonótạora.Cóvẻnhưsétlàmộtvậtchấtđặcbiệt,mộtcáigìtựahồnằmgiữanhữngsứcmạnhvôýthứccủatựnhiênvàlinhhồncóýthứccủaconngười;đólàmộtvịthầnnàođó,khéoléovàkỳkhôi,ranhmãnhvàngốcnghếch,tinhtườnghaymùquáng,đầyýchíhaynôlệ,chuyểntừtrạngtháinàysangtrạngtháikhác,đángsợvàkhóhiểu.Chúngtôisẽkhôngđưaranhữnglờigiảithích,cứđểchocácsựkiệnnóilênchínhmình:độcgiảsẽthấythúvịhơnnhiềukhitựmìnhsuynghĩvềmộthiệntượngấy.TạimộtthịtrấnnhỏnướcPháp,sétđánhchếtbangườilínhđứngtránhcơngiôngbêngốccâybồđề.Cảbangườilínhấyvẫnđứngnhưchưahềcóchuyệngìxảyracả.Saukhitangiông,nhữngngườiquađườnghỏichuyệnmàkhôngthấybangườilínhđáplại,họbènchạmtayvàobangườiấy.Cảbacáixácđềutanvụnranhưmộtđốngtrotàn!.Ngườitabiếtnhiềutrườnghợpngườibịsétđánhchếthaylàmchongấtđiđềubịtrụitóchoàntoàn.Trongnhữngtrườnghợpkhác,sétđốtsạchquầnáonhưngkhôngmảymayđộngchạmtớida.Đôikhisétlạithiêuđốtquầnáolótmàquầnáongoàivẫnnguyênvẹn.Sétthườnggiậtrakhỏitangườitanhữngđồvậtkhácnhauvàđưachúngđixa.Chẳnghạn,cóngườibịsétgiậtcáicốckhỏitayvànémnóxuốngsân,thếmàcáicốclạikhôngvỡ,vàngườicầmcốckhônghềbịthương.Mộtcậubéváccáinạnggảyrơmtrênvaiđitừtrangtrạira:sétgiậtcáinạngravànémnóđixanămmươimét.Cónhữngtrườnghợpđượcghilạithànhbiênbảnđànghoànglàsétđánhvàđểlạitrêncơthểngườinhữngdấuvếtcủacácđồvậtkhácnhaubằngkimloại.BácsĩĐrendingơởngoạiôthànhphốViên(Áo)từgaxelửatrởvềnhà.Khirakhỏixengựa,ôngsờvíthìthấychiếcvíđãkhôngcánhmàbay.Vícủaônglàmbằngmairùa,trênnắpcókhảmchữlồngtênhọcủaônglàmbằngthép:haichữ"Đ"lồngvàonhau.Buổichiềuhômấyôngbịgọiđếnchỗmộtngườinướcngoàibịsétđánhvàđượctìmthấykhiđãbấttỉnhnhânsựdướimộtgốccây.Dấuvếtđầutiênmàbácsĩnhậnthấytrêntaynạnnhânlàchữlồngtênhọcủachínhôngnhưđãđượcchụpảnhvậy.Bácsĩliềnquảquyếtrằngtrongtúinạnnhânnhấtđịnhcómộtchiếctúilàmbằngmairùa,vàđiềukhẳngđịnhđóđãđượcchứngthực.Sétđánhvàomộtcáicâydướigốccómấyđứatrẻđangngồi.Trênmìnhmộtemcóindấuhìnhcâylánhưxămvậy.Khiđánhvàomộtcungđiện,sétgỡhếtlớpvàngmạtrênmộtchiếcđènchùm.Ngườitacònbiếtmộttrườnghợpcựckỳhãnhữulàsét...làmchảycảchiếchoataibằngvàngtrêntaimộtngườiphụnữmàbàtavẫnhoàntoànlànhlặn.

Quảlàcũngkhómàtinđượcnhữngsựkiệnđó,songđãcóhàngchục,hàngtrămngườichứngkiếnđạiloại.Đànhphảithừanhậnlàchúngtahoàntoàncònchưakhámphárabảnchấtcủacácvụphóngđiệnkhíquyểnnguyhiểmấy.Cóthểnóigìđượcởđâynhỉ?Đãtừlâukhoahọcchứngminhđượcrằng:bấtkỳmộthiệntượngnàotrênthếgiớinày,chodùthoạtđầucóvẻbíẩnthếnàochăngnữa,rốtcuộccũngđượcgiảithíchtheoquanđiểmduyvật.Mộtđiềukhácnữacũngđãđượclàmsángtỏ:thếgiớichúngtađangsốnglàvôcùngvôtậntrongcácbiểuhiệncủanó.Vìvậychúngtaluônluôntìmthấytrongđócáicầnphảinghiêncứu,cầnphảikhảosátbằngthựcnghiệm.Nhậnthứccủachúngtakhôngbiếtđếncáitậncùng.Mỗingàyvàmỗithếkỷ,chúngtaluônluônnhậnbiếtthêmmộtđiềugìmớitrướckiachưatừngbiết,nhưngnhữngđiềubíẩnbaogiờcũngcó.Vàởđây,trướcmắtchúngtacómộttrongnhữngbíẩnthúvịnhấtcủatựnhiênmàkhoahọccầnphảikhámphá.Cóthể,aimàbiếttrướcđược,trongsốcácbạn,nhữngngườiđangđọccuốnsáchnàysẽcómộtngườihiếncuộcđờimìnhchoviệcnghiêncứusét,cáimàtổtiênchúngtacoilàmộtvũkhíghêgớmcủacácvịthần.Vàsauđâylàvàilờikhuyênđểkếtluận.Tabiếtrằngcácvụphóngđiệnkhíquyểnthườngnhắmvàocáccâycaomọcđơnlẻ.Đứngtránhcơngiônggiữanhữngcâyđólàhứngnguyhiểmvàomình.Ngườinàođibơilúccógiôngthìthậtdạidột:đầungườiđangbơilàđiểmnhôcaonhấtđốivớisét.Bạncóbiếtlàcómộtsốloạicâycứnhưlàhútsétvàomìnhkhông?Tínhra,trong100trườnghợp,54lầnsétđánhvàocâysồi,24lầnđánhvàocâydương,10lầnđánhvàocâybáchtán,6lầnvàocâythông,4lầnvàocâylêvàcâyanhđào.Séthoàntoànkhôngđánhvàobạchdươngvàphong(tấtnhiên,nếuchúngmọctrongrừnghỗnhợprậmrạp,chứkhônglẻởchỗtrống).Vìsaovậy?Điềunàyđếnnayvẫncònlàbíẩn.Khôngnêntrúvàođốngcỏkhôtrênđồng.Nóichung,ởbấtkỳchỗbàobằngphẳngvàquangđãng,conngườirấtdễbịnguyhiểm.CólầnởAngarxcơ,sétđánhcảvàomộtcầuthủbóngđátronglúcanhtađangthiđấutrênsânvậnđộng(!)Cácvụphóngđiệnkhíquyểnthườngđánhvàoốngkhói.Vìvậytronglúccógiông,tốtnhấtlànêntránhxacácbếplò.Nguyêntắcnàyápdụngchocácvùngnôngthônvàchocáctuyếnđườngdâyđiện.Ngườitabiếtcónhữngtrườnghợpsétđánhvàongườiởcáchđườngdâyđiện2-3mét.BímậtcủavịkháchhìnhcầuSuốtmộtthờigiandài,hiệntượngnàykhôngđượcthừanhậntrongkhoahọc.Mộtsựđánhlừavềquanghọckhônghơnkhôngkém-nhiềunhàkhoahọckhẳngđịnh.NhàvậtlýngườiPhápMaxcargọiđólà"kếtquảcủatrítưởngtượngbịkíchđộng".

Nhưngdầndà,sốcácsựkiệnchứngtỏséthònlàmộthiệnthựcđượctíchlạicàngnhiềuhơn.Nhữngngườikhácnhau-từtrẻconđếnngườigià,từkẻthấthọcđếnnhàkhoahọc-đãkểvềnhữnglầngặpgỡvớivịkháchbíẩnnàycủacáccơngiôngtố.Khácvớinhữnganhchịemcủanó,séthònhầunhưlặnglẽvàgâycảmtưởngvôhại.Songnhiềukhiséthònlànguyênnhâncủanhữngđiềubấthạnh.Haicậubétrúmưadướimáichuồngbò.Bỗngnhiêntrênngọncâydươngxuấthiệnmộtquảcầulửamàuđỏvàng.Nhảytừcànhnàysangcànhkhác,nóhạxuốngđấtvàlănvềphíachuồngbò.Nhữngtialửanhỏmàudacamtoératừmộtquảcầunhưmộtthỏisắtnóngđỏvậy.Haicậubéđứngkhôngnhúcnhích.Khiquảcầulănđếnsátchúng,mộtcậubéhơnđãlấychânđánómộtcái.Quảcầulạlùngấynổtungvớitiếngrítchóitai.Haicậubéngãlănranhưngrấtmaylàchúngcònsống.Nhưngtrongsốmườihaiconbòcáitrongchuồngthìcó11conbịchết.Thậtthúvịlàcácthôngbáochobiếtséthònsinhratừcácđồvậtbằngkimloại.NhàkhítượnghọcN.Nartưnốpcólầnđãquansátthấyséthònnhảyratừhộpmáyđiệnthoạimởnắp.Quảcầulửalănkhắpsànrồinổtung.TheotinbáocủaKônganôpởthànhphốKolômana,séthònxuấthiệngầnbảngđặtcôngtơđiệntrongthờigianphóngđiệncủasétchuỗi.Ngườitacũngquansátthấyséthònvọtratừđuiđènđiệnkhônglắpbónghaytừổcắmđiện."KỹsưI.MôtsalôpởthànhphốNigiơniTaghinthấytrênđầuvanhệthốnglòsưởimộtquảcầunhỏmàuxanhdatrờibắtđầuhìnhthành.Lúcđầunóbébằnghạtđậu,sauđóđườngkínhcủanótăngđến4-6cm,nórờikhỏiméplòsưởihơinướcvàkhiđiquagầnbàn,nódừnglạigầnốngđinh.Từquảcầunhỏđóphátratialửa,sauđónhảybậtlêntrênvàtiếptụclượnmộtlúcdướibànrồinổtung.Thườngthườngséthònchuyểnđộngtrongkhôngkhíkháchậm,bằngtốcđộngườichạy.Dễdàngtheodõinóbằngmắtthường.Đườngđicủanótrùngvớihướnggió.Đôikhiquảcầuđódườngnhưdừnglạihoàntoàn.Khinódiđộng,thỉnhthoảngnghethấytiếngríthaylẹtxetkhekhẽ.Màusắccủaséthònrấtkhácnhau:ngườitathấycónhữngquảcầusángmàuđỏ,cảmầutrắngchóilọivàmàuxanhthẫm.Cònkíchthướcthìsao?Thườngséthònkhôngtoquá20cmđườngkính.Tacũngnênnhậnthấydạngphóngđiệnkhíquyểnđóthậtmaymắn:cóđếnmộttrămgiảđịnhkhoahọckhácnhaugiảithíchbảnchấtcủachúng.Khôngphảitấtcảđềuđángđượckhoahọchiệnđạithừanhận.Nhưngmọigiảthuyếtvềnguồngốccủahiệntượngđiệnhọckỳlạđượclậpluậnvớicơsởkhoahọcthoảđáng.MộttrongcácgiảthuyếtđóthuộcvềviệnsĩP.L.Kapitxa.Theoýkiếncủaông,séthònđượccungcấpnănglượngnhờcácbứcxạvôtuyếnxuấthiệntrongnhữnglầnphóngđiệnkhíquyểnkhicógiông.Nhàbáchọcchorằng,nếutrongtựnhiênkhôngtồntạinhữngnguồnnănglương

màchúngtacònchưabiết,thìtrêncơsởđịnhluậtbảotoànnănglượng,tanênthừanhậnlàtrongthờigianphátsáng,cónănglượngliêntụctruyềnchoséthòn,vàchúngtabuộcphảiđitìmnguồnnănglượngđóởngoàiphạmviséthòn.Séthònsinhraởnhữngnơisóngvôtuyếnđạtcườngđộcựcđại.CáchgiảithíchdonhàbáchọcXô-viếtKapitxađềrađóvềséthònrấtphùhợpvớinhữngđặcđiểmcủasét:đôikhiséthònlăndọcbềmặtcácđồvậtkhácnhaumàkhôngđểlạivếtcháy,séthònthườngthâmnhậpvàocácphòngởquaốngkhói,cửasổvàthậmchíquacáckhehởnhỏ.Cóthể,lờigiảiđápchobíẩncủaquảcầuđólàởchỗkhác.Mặcdầucácnhàbáchọcvẫncỗgắnggiảithíchhiệntượngđãđượcngườitabiếtđếnhàngngànnămnay,séthònvẫncònlàmộtđiềubíẩn.Mộtsốnhàkhoahọcchorằngnólàmộtdạngmớicủanănglượng(mộtmẫuphảnvậtchất),songnhữngngườikháclạiphủđịnhđiềuđó.Điềubímậtcủaséthòntiềmchứacáigìtrongnó?Cóthể,nóchứađựngmộtlĩnhvựcmớimàtrithứcchúngtachưatừngbiếtđến?Aimàbiếtđược!Cóthể,chínhtạiđây,khoahọcsẽmởđượccánhcửadẫnvàomộttrongnhữngkhonănglượngcủatựnhiên,sẽđemlạichochúngtanhữngkhảnăngmớiđểtáitạohànhtinh,đểthâmnhậpvàonhữngbímậtmớicủavậtchất.NhữngngườibàconhiềnlànhBâygiờchúngtanóitớinhữngbàcongầngũicủacáckiểusétnguyhiểm.Gầngũinhưnglạivôhại....MộtđạoquânlớncủaquânđộiLaMãcổđạihànhquânđêm.Mộtcơngiôngnổilên.Tiếngsấmtừxavọngtới.Bỗngnhiêntrênđầuđoànquânhiệnrahàngtrămngọnlửamàuxanhnhạt.Đấylàmũigiáonhọncủacácchiếnbinhrựcsánglên:cócảmtưởngrằngnhữngngọngiáosắtcủabinhsĩcháymàkhôngbốclửa.Hồiấy,khôngmộtaibiếtđượcnguyênnhâncủahiệntượnglạlùngấy,vàbinhlínhliềnquảquyết:hàoquangtrênmũigiáocủahọlàđiềmbáochiếnthắng.Khiđó,ngườitagọihiệntượngấylàngọnlửaCaxtorvàPônlue,theotêngọicủahaivìsaosángtrongchòmsaoSongnhi.Saunày,ngườitađổitênthànhngọnlửaEnma-theotêngọicủanhàthờthánhEnmaởItalia,nơiđãtừngxuấthiệnnhữngngọnlửađỏ.NgọnlửaEnmalấplánhtrêncáccộtbuồmtàuthuyền.Trongsốrấtnhiềucáccâuchuyệnkểvềhiệntượngđó,nhữnghồiứccủamộtviênthuyềntrưởngtàubuồmnọthậtthúvị.ChuyệnđóxảyraởĐịaTrungHải,gầnquầnđảoBalêaret,vàocuốithếkỷ17,khicơngiôngậpđến.Thấytrờinổigiông,viênthuyềntrưởngralệnhhạtấtcảcácbuồm.Vàngaylậptức,cácthủythủnomthấyhơnbachụcngọnlửaEnmaởnhữngchỗkhácnhautrêntàu.Ngọnlửađậutrênmũitêngióởcộtbuồmlớndàiđếnhơnnửamét.Viênthuyềntrưởngpháimộtthủythủlêngỡnóra.Khileotớiđỉnhcột,ngườithủythủkêulênrằngngọnlửaréolênnhưhoảtiễunạpthuốcnổ

vậyẩmvậy.Ngườitaralệnhchoanhnàygỡnóracùngmũitêngióvàmangxuống.Nhưngkhianhtavừatháođượcmũitêngióra,ngọnlửaliềnnhảyphắtxuốngđầucộtbuồmvàthếlàkhôngtàinàomangnóxuốngđượcnữa.Thậtlạ,vàonhữngthếkỷđó,ngọnlửaEnmakhôngbịcoilàđiềmbáogở.Cácnhàhànghảithườngcoiđólàtinbáotrướcvềthờitiếttốt.Trongcơngiôngtố,cácthuỷthủthườngđónchàosựxuấthiệncủanhữngngọnlửađótrênđỉnhcộtbuồmnhưlàsựcứurỗikhỏitaiươnghiểmhoạ.Cònbâygiờthìsao?Ngàynay,nhữngngọnlửaEnmanhiềukhigợilêncâuhỏi:nólàcáigìvậy?Vàinămtrước,tôicónhậnđượcmộtbứcthưgửitừKamtsatkatới."Mộtlầnvàobanđêm,-chiếnsĩBaranôpviết,-tronglúctrờimưaxốixả,tôiđứnggácởtầmcao50mét.Tayphảitôigiữkhẩusúngtrườngđanggiươnglê.Khimưaràomạnhlên,ởđầumũilêlắptrênsúngbỗngnhiênxuấthiệnmộtngọnlửamàuxanhnhạt.Ánhsángđócókèmtiếngláchtách.Ngọnlửadàikhoảng5cm.Hiệntượngtươngtựnhưthếđượcquansátthấynhiềulần.Cómộtđặcđiểmlàcảtrướcvàsauđó,nóichungkhônghềcóchớpsétởđây".ĐiềuxảyrađốivớiđạoquânLaMãthờicổđạilạiđượclặplại!Vàothángchạpnăm1957,toànbộnhómnhữngngườicâucátrênhồPlesêepxkôeởtỉnhIarôxlapđềunhìnthấynhữngngọnlửaEnma.Khiđótuyếtướtátđangrơi,trờitốiđennhưmực,nhiệtđộxuốnggầnkhôngđộ.Khoảngtámgiờtối,mộtngườicâucánhấccầncâulên,vàtrênđầucầncâuxuấthiệnngọnlửamàuxanhnhạt.Anhtanghĩrằngcầncâubịcháyvàliềndùngbàntayđigăngchụpvàođó.Ngọnlửaliềnbiếnmất.Sửngsốt,ngườicâucáấyđềnghịnhữngngườibạnngồicâuxungquanhnhấccầncâulên.Ởđầutấtcảcáccầncâuđềuxuấthiệnngọnlửaxanh.Chỉcầnhọđộngtayvào,thậmchívừagiơtayvềphíađólànhữngngọnlửabiếnmất.NgọnlửaEnmatrêncầncâulàmộthiệntượnghiếmcó.Thườngngườitanhìnthấychúngtronglúcxảyragiôngtố,bãotuyết,nhữngkhitrongcácđámmâyvàtrênmặtđấtcótíchtụnhữngđiệntíchkhácdấu.Thôngthườngkhiđóxảyrasựphóngđiệngiôngtứcthời-sét.Nhưngcũngcókhikhácđi:cốgắngliênkếtlạivớinhau,cácđiệntíchvẫnkhôngthểchọcthủnglớpkhôngkhí.Vàlúcđóchúngtaquansátthấysựphóngđiệnêmcủađiệnkhíquyểntíchtụtrênbềmặtđất.Sựphóngđiệnđódiễnradễdànghơncảlàởtrênđầunhọncácđồvậtnhôcaotrênmặtđất.Từđócácđiệntíchdườngnhưchảytrôixuốngtrongkhôngkhí;trongbóngtốichúngtanomthấysựphátquangmàuxanhnhạt.Điệnáptrongcácvùngnúithườngcaohơnnhiềusovớivùngđồngbằng.VìlẽđónhữngngườiởvùngnúihaythấyngọnlửaEnma.Mùahènăm1950,mộtnhómvậnđộngviênleonúiLiênXôđãcódịplàmquenvớingọnlửaEnmaởvùngnúiKirghidia.Khihọleotớiđộcao3.800

mét,từđỉnhcácngọnnúitrườnranhữngđámmâyđenthẫm.Cơngiôngbắtđầunổilên.Lúcđó,kiệntướngthểthaoRaxêcđãtớiđỉnhnúi,độtnhiênđỉnhnúitoảsáng,cảngườiRaxêcđượcvầnghàoquangchóilọibaoquanh.Cánhtayđeogăngdacủaanhgiơlênlàmbắnranhữnglưỡilửa.Khicơngiôngtan,nhữngngọnlửaEnmacũngbiếnđi.Mọingườichỉcảmthấybuônbuốtởđầucácngóntayvàởchântóc.Mộtlầnkhác,nhữngvậtdụngtrênngườicácvậnđộngviênnhưbúaphábăng,máyảnh,cáccúcáoquầnbằngkimloạiđềutoéracáctialửanhỏ.M.Lêganxep,ngườiởlàngNikôlepởtỉnhLêningratđãđượcthấymộttrườnghợphiếmcóxảyravớingọnlửaEnma."Trongvườnnhàtôitrồnghoaanhtúc.Ngày28thángsáunăm1961,vàolúchaigiờsáng-khiấyởLêningratđangcóđêmtrăng-tôiđãnhìnthấymộthiệntượnglýthú.Nhữngbônghoaanhtúcmàuđỏnằmtheođườngtròncáchnhau40-50cmsángrựclênnhữngtialửamàuxanh.Ánhsángcủatiachớpnhưnhảytừbônghoanàysangbônghoakia.Đểtinchắcrằngđókhôngphảilàảogiác,tôibảovợtôidậyxemhiệntượngkỳlạđó.Vợtôikhẳngđịnhrằngcôấycũngnhìnthấy"nhữngbônghoaanhtúcloésáng".Trạngtháikhôngkhíđêmhômấynhưbáotrướccơngiông,trờiphủđầymây.Đếnbốngiờsáng,sấmnổilênầmầmvàmưanhưtrútxuống.Đêmhômsau,nhữngbônghoaanhtúckhônghềtoảsángnhưđêmhômtrướcvàođúngthờikhắcấy.Phảichăngtừnhữngđiềunhưvậyđãsinhranhữngcâuchuyệncổtíchxưakiakểvềcácbônghoacóphéplạcháysángtrongrừngthẳm?Bìnhluậnsựkiệnnày,giáosưA.Damorxkiviết:"ViệcnhắcđếntrạngtháitrướccơngiôngbuộcchúngtaphảigiảđịnhrằngLêganxepđãnhìnthấynhữngngọnlửaEnma.Đólànhữnglầnphóngđiệnêmxảyraởcườngđộlớncủađiệntrườngtạicáclớpdướicủabầukhíquyển.Điềunàythườngxảyratrướccơngiông.NgọnlửaEnmalàmộthiệntượngkháhiếmhoiđốivớitỉnhLêningrat.Vìsaongọnlửaấychỉxuấthiệntrênhoaanhtúc?Trảlờiđiềuđóquảthậtlàkhókhikhôngbiếtnhữngđiềukiệnhỗtrợchosựpháttriểncủahiệntượngnày.Nếuvàođêmđó,ngườiquansátlạichămchúvàocácđầunhọnkhácnhaucóởxungquanh,haygiơtaylênthìcóthểsẽnhìnthấyngọnlửaEnmacảởcácvậtkhác.Điệnápcaocủađiệntrườngkhíquyểnphânbốtheocácđiểm,tănglêntrêncácngọnđồivàởnhữngđiểmcaokhác.Rấtcóthể,bồnhoaanhtúcchínhlàkhuvựccóđiệnápcaohơncả".SétcủacơthểsốngKhácvớingọnlửaEnma,loạisétnàychỉcóthểgọilàbàconxacủasựphóngđiệnkhíquyển.Nhưngbảnchấtcủachúngchỉlàmột,đólàbảnchấtđiện.Chúngtasẽnghiêncứutấtcảtheothứtự.

Bạnbiếtnhữngcáchchụpnào?Tấtcảmọingườiđềubiếtviệcchụpảnhbằngcáctiasángnhìnthấy.Trongnghiêncứukhoahọcngườitacònsửdụngcảtiahồngngoại,tiaRơnghen.Mộtthànhtựulớncủatưtưởngkhoahọckỹthuậttrongthếkỷ20làviệcchếtạokínhhiểnviđiệntửvớikhảnăngphóngđạicựclớn(tớihàngtriệulần).Ởđây,hìnhảnhđượcphátsinhtrongdòngcácđiệntừ.Hiệnnay,ngườitacònbiếtđếnmộtcáchghihìnhảnhnữalàdùngcácdòngcaotần.Cáctácgiảcủaphươngphápnày,ôngbàKirlian,đãthựchiệnphátmìnhnàyhơn30nămtrướcđây.Nhưngchỉvàonhữngnămsauđạichiếnthếgiớilầnthứhai,cácnhàbáchọcmớibiếtrõnhữngkhảnăngtuyệtdiệuđếnthếnàođangẩngiấutrongcáchchụpảnhcaotầnmớitìmranày.Bằngkínhhiểnviđiệntử,tacóthểnhìnthấyrõcácvirut.Nhưngchúngchỉđượcchụpảnhkhiđãchếtrồi,bởivirutbịgiếtchếtdochânkhôngcaođượctạorađểtiếnhànhchụpảnh.Vậymàđiềuquantrọnglàquansátđượcchínhsựsốngcủacácsinhvậtcơ!Vàởđây,phươngphápchụpảnhKirlianđãtrợgiúphọ.Cácbứcảnhchophépnghiêncứunhữngquátrìnhkhácnhauđangdiễnratrêncơthểđộngvậtvàthựcvật.Điềuthúvịnhấtởđâylà:cácbứcảnhchụpcơthểsốngtrongtrườngcácdòngcaotầnphảnánhkhôngchỉtrạngtháisinhlýmàcảtrạngtháitâmlýcủacáccơthểđó.Mộtphươngphápvậtlýnhiềuhứahẹnđềnghiêncứutâmlýchúngtađãxuấthiện.Trênphimnhựa,bằngtưliệurõràng,tacóthểnhìnthấyconngườiđangởtâmtrạngnào.Ưutưhaybịkíchđộng!Thậtdễhiểulànhữngbứcảnhkỳlạấynomnhưnhữngbứctranhbíẩnđốivớingườikhôngbiếtchuyênmôn.Nhưngcácchuyêngiađãhọcđượccáchhiểuchúng.Cácnhàsángchếđãcóđượcnhữngbứcảnh"caotần"đầutiêncủamìnhnhưthếnày:điệncựcphẳngbằngkimloạiđượcchebằngmộttấmphim:nếubâygiờđặtbàntaylênphimtrongbóngtối,vànốiđiệncựcvớimáyphátdòngcaotần,thìsaukhilàmhiệnhình,trênphimcóthểthấynhữngđườngviềnhìnhbàntay.Chúng"đượcvẽ"bởinhữngtiachớpnhỏxíu-nhữnglầnphóngcựcnhỏcủađiện"sống".Ởđây,hìnhbàntayđượcbaophủvầnghàoquangsángchói.Theohìnhdạngcủanócóthểbiếtđượcvềtìnhtrạngsứckhỏecủacơthể.Nếubằngphươngphápđóchụpảnhmộtlácâychẳnghạn,thìvầnghòaquangbaoquanhdầndầnbiếnmấtkhicáiláhéodầnđi.Cònđộnhạycủaphươngphápnàythếnào?Ngườitađãchụpảnhhaichiếclácâybềngoàigiốnghệtnhau.Nhưnghìnhảnhtrạngtháiđiệnhọccủachúnghoàntoànkhácnhau.Hóaralàmộtchiếcláđượcngắttừbụicâybịvikhuẩngâybệnh,cònchiếclákiahoàntoànkhỏemạnh.Mặcdầubệnhtậtkhôngthểhiệngìrabênngoài,songbằngcách"chụpảnhcaotần"đãpháthiệnranhữngrốiloạnsinhlýcònẩnnáu.

...Trướcmắtchúngtalàhaibứcảnhchụpcùngmộtngóntay.Bứcthứnhấtchụplúcngườiđangởtrạngtháibìnhthản,cònbứcảnhthứhaichụplúcngườiđóđangbịkíchđộngbởiđiềugìđó-hìnhảnhhàoquangđãthayđổikhácđi.Dạngquầngsángcũngthayđổikhiđauốm.KhichụpảnhKirliantrêncácphimdươngbản(slice)màu,ngườitathấysựthayđổitrạngtháisinhlýcủangườivàcácloàicâycũngbộclộraởmàusắc.Banđầu,"hiệuứngKirlian"đượcphátminhrađãgâynhiềuchuyệngiậtgânbênlềkhoahọcnhưthườngvẫnxảyratronglịchsử.Lậptứcxuấthiệncácnhà"bìnhluận"nhữngbứcảnhchưatừngthấy,họkhẳngđịnhrằngđóchínhlànhữngbứcảnhchụp"bảnthểlinhhồn"củasinhvật,chụp"sứcsống"khéttiếngcủanhữngngườitheopháisinhlựcluận.Nhưngrồisauđó,cácnhàbáchọcđãxếpđặtmọithứvàođúngchỗcủachúng.PhótiếnsĩkhoahọctoánlýV.AđamenđãchứngminhđượcrằngcơsởcủaphươngphápKirlianlàcácquátrìnhđiệntử:"Bằngphươngpháploạitrừkếtiếpvớisựtrợgiúpcủacácthựcnghiệmđơngiản,ngườitađãchứngminhrằngkhôngphảiánhsángnhìnthấy,khôngphảibứcxạcựctímhaybứcxạRơnghen,cũngkhôngphảicácionlànguyênnhâncơbảncủasựphátquangcủaphimảnh.Chúngchỉtạonêncáinền,còncácđiệntửchuyểnđộngtrongcácvikênhphóngđiệnmới"vẽ"nênnhữnghìnhảnh"caotần".Vềtínhchất,sựphóngđiệnnàylàmộthiệntượnggìđógiữaphóngđiệntialửavàphóngđiệnhoa.Nhưngởđây,cácđiệntửtừđâura?Chúngbayratừcácđiệncực,màtrong"máyảnh"Kirlian,mộttrongcácđiệncựcđólàđốitượngsống(ngóntay,làcâyv.v...)đượcchụpảnh.Từđósuyracáccơthểsốngcóthểlànguồnphátracácđiệntử.Khôngnênngạcnhiênvềđiềuđó.Gầnđây,ngườitacàngbiếtnhiềuhơnvềvaitròtolớncủacácquátrìnhđiệnhọctrongsựsốngcủacơthểchúngta.Nhữngdòngđiệnsinhhọctruyềntheocácdâythầnkinh,ralệnhchocáccơtimcolại.Cóthểnhậnbiếtđượccácdòngđiệnấybằngcáchghilạidướidạngđiệntâmđồ.Nãophátranhữngsóngđiệntừmàtacóthểthấytrênđiệnnãođồ.Cầnphảinghĩrằngcảcácbộphậnkháccủacủathể,trongđócócáctếbàoda,vàsựlàmviệccủachúngđềugắnbóchặtchẽvớiđiện.PhươngphápchụpảnhKirlianđãmởrachochúngtathêmmộtcánhcửanữavàothếgiớinày.Ngàynay,"hiệuứngKirlian"đượcứngdụngtrongnhữnglĩnhvựckhácnhaunhấttrongnhữnglĩnhvựckhácnhaunhấtcủakhoahọcvàkỹthuật-trongyhọcvàtâmlýhọc,tronghóahọcvàđịachấthọc,trongngànhtộiphạmhọcvàkỹthuậtnôngnghiệp...Cầnnóithêmlà,phươngphápmớiđểxácđịnhtrạngtháitâmsinhlýcủaconngườinàybáotrướcnhiềuđiềuchẳngthúvịgìđốivớinhữngkẻsayxưachấtkíchthích.Bứcảnhchụpngóntayngườiláixechophéppháthiệnchínhxácmộtmứcđộsaidùlànhỏnhất-quầngsángxungquanhngóntaysẽchothấyđiềuđó.Bằngcáchđócóthểnhậnbiếtmộtcáchdễdàngnhữngngườiđãuốngdùchỉmột

liềunhỏmatúy....Haingườiphụnữlàmquenvớinhautrongphòngđợitàuởnhàga.Mộtngườiphảiđiđâuđó,cònngườikiaởlạitrônghộđứatrẻcònbúđangngủthiếpđi.Quaytrởlại,ngườimẹkhôngcònthấytrênchiếcghếcảđứabé,cảcôbạnmớiquenngẫunhiênấy."Chịtađặtcuốnsáchlênđầugối,-mẹđứatrẻkểvớicácchiếnsĩcôngan,-vàviếtgìđólênchiếcbưuảnh".CuốnsáchđượcgửitớiphòngthínghiệmnghiêncứukhoahọctộiphạmtrungtâmmiềnbắcKapkaz.Ởđây,ngườitađãpháthiệnnhữngnétnhấnhơirõtrênnềntờlótbìa.Tiếptheo,"phươngphápchụpảnhcaotần"bắtđầuvàoviệc.Nhờđó,ngườitađãđọcđượcnhữngtừriêngbiệtvàđịachỉmànữtộiphạmsẽtrởvề.Mộtbằngtốtnghiệpphổthôngtrunghọcđượcgửitớicũngphòngthínghiệmđó.Chữghitênhọđãđượctẩyđirấtkhéoléoởtrêntấmbằng.BằngphươngphápKirlian,ngườitađãđọcđượcnhữngchữđãtẩyxóađó.Ngườicóbằngđãđượctìmra.NhântiệnnóithêmphátminhcủaôngbàKirlianđãlàmsángtỏđiềubíẩncủa"conmắttrênda".Vàonhữngnăm60,ngườitađãtranhluậnsôinổixungquanhcâuchuyệnồnàonày.Mặcdùcácnhàkhoahọckhôngđiđếnmộtquanđiểmthốngnhất,songcácsựkiện-"nhìn"bằngcácđầungóntay-đãđượcnhiềutiểubankhoahọccóuytínkhẳngđịnh.SauRôdaKulêsôva,nhiều"thầnđồng"khácđãtrìnhdiễnthànhcôngnhữngkhảnăngnhưvậy.Làmsaocóthểnhưthếđược?CácbứcảnhKirlianđãvạchhướngchoviệcđitìmlờigiảiđáp.Năm1968,V.Ađamenkôđãlàmmộtthínghiệmnhưsau:nhờsựphóngđiệncaotần,ôngchụpđượcmộtdòngchữ,sauđóôngphủdòngchữbằnggiấyđenvàchụplạilầnnữa.Dòngchữvẫnhiệnlênởđây,mặcdùcómờđichútxíu.Từnhữngđiềuđãkể,tacóthểkếtluận:trongtaycácnhàbáchọcđãcómộtkhícụtuyệtdiệuđểthâmnhậpvàonhữngđiềubíẩnsâukínnhấtcủathiênnhiênsống.

VladimirMezenxep

Bêncạnhđiềubíẩn

BảndịchcủaNguyễnChiến

Chương3

TỰNHIÊNLÀMSỬNGSỐT

"Thếgiannàynhiềuđiềukỳlạ…"

Nhữnglờiấyđượcthốtlênvàothếkỷ17.NhàthơvànhàsoạnkịchvĩđạingườiAnhU.SêcxpiađãgởigắmnhữnglờiđóquamiệngHămlet,hoàngtừnướcĐanMạch."Thếgiannàynhiềuđiềukỳlạ,đếncácbậcthôngtháiđâuđãnằmmơthấy".…ỞthànhphốEnxavàothếkỷtrướcđãxảyramộtcâuchuyệnlạlùng.NgườitachuẩnbịmaitángnhàbuônTanđưkin.Khiquantàingườiquácốvừahạxuốngmộ,bỗngnhiêntrongkhoảngkhắcnótụtbiếnđiđâumấthút.Nhữngngườihoangmangđứngđóchỉcònnhìnthấycáihốtốitămtrốngvắng!Rõrồi,gãnhàbuônấylàkẻcótộilớnvàđấtđãkhôngmuốnlấythihàicủagã-nhữngngườitheođạocủathànhphốđềucóýkiếnnhưvậy.MộtchuyệncònkinhhoàngvàbíẩnhơnđãxảyraởlàngPhêđôroopkatrênbờsôngVongaởmạntrunglưuconsôngấy.Mộtđêm(cũngvàothếkỷtrước),bỗngnhiêncảlàngbắtđầu…trườnxuốngsông.Nhữngngườidânlàngkinhsợchạytháorakhỏinhà.Đấtnổivồnglênnhưbộtnhàođượctrộnmen,đâyđóxuấthiệnnhữngvếtnứtrồilạibiếnmất.Suốtbangàyliền,nhữngconđườnglàngdịchxuốngphíasông,hơnbảymươinócnhàbịpháhủyhoàntoàn.Tấtcảdânlàngđềuquảquyếttinrằngnhữngsứcmạnhcủaquỷđãcandựvàođấy.NhữngbíẩndướilòngđấtNhàvănNganổitiếngNLexkôpcóviếtmộttruyệndài"Ngọnnúi".NhữngsựkiệnđượcmôtảtrongđóxảyravàonhữngnămđầucôngnguyênởthànhphốAiCậpAlêcxanđria.NơiđâycóngườithợkimhoànDênôngsốngvàhànhnghề.CôgáigóagiầucóNêphorayêuDênông.Nhưngngườithợkhướctừtìnhyêuđó.KhibiếtDênôngtheođạoCơĐốc,ngườiphụnữbịxúcphạmấybènthuyếtphụcngườitrịvìthànhphốbuộctấtcảnhữngngườitheoCơĐốcgiáođangsốngởAlêcxanđriaphảilàmmộtviệckhôngthểnàolàmđược,đólàchuyểndờingọnnúiAđer,đưanótớingăndòngnướcsôngNin.Nămấy,lũsôngNinđếnmuộn,vàđiềuđóđedọađấtnướctrướcmộttaiươnglàmấtmùa.DòngsôngNinvẫnđưalạichonhữngcánhđồngcủa

ngườiAiCậploạiđấtbùnmàumỡvàđộẩmđấtquýbáu.NếungănđượcdòngsôngNin,khinướcdânglên,sôngsẽlạitướitắmchocáccáchđồng.TínhtoáncủaNêphorathậtđơngiản.KhidânchúnghiểurarằngnhữngngườiCơđốcgiáođãkhôngthểgiúpđượcgìchohọ,cuộcchémgiếtbắtđầu.Biếtđượcvềcáiyêusáchkhôngthểthựchiệnnổiđó,đạigiáochủởAlêcxanđriađãbỏchạysaukhitraolạiquyềnthánhlễchogiámmục,Bịtriệutớingườitrịvìthànhphố,giámmụcđượclệnhphảicầunguyệnsaochongọnnúiAđerrờiđi.Vàongàyđãđịnh,toànthànhphốđãtớibênngọnnúiấy,nhữnggiáodântheođạocơđốccũngbịlùatớiđấyvàtrongvòngcanhgiữnghiêmngặt.Mọingườibắtđầucầunguyện,chẳngbaolâusaumưaràoậpxuốngvàngọnnúiđứngsừngsữngbênbờsôngNin…bòdầnxuốngsông.TấtcảcáctínđồCơĐốcgiáolúcđóđềutinrằngthượngđếđãđoáithươngtớinhữnglờithỉnhcầucủahọvàđãrataylàmcáiviệcconngườikhôngthểnàolàmđượclàchuyểndờingọnnúi.Nhưng,ngàynaychúngtađãbiếtđượcnguyênnhânthựcsựcủahiệntượngtựnhiênhiếmcónày.ỞAlêcxanđriađãdiễnrachínhsựkiệnđãtừngxảyratrênbờsôngVongavàothếkỷtrước-nướcngấmlànguyênnhângâynênsựviệcđó.DânlàngPhêđôrôpkađãxâydựngnhàcửatrêntriềudốccủabờcaoconsôngVonga,màphíadướilànglạicómộtlớpbùnchịunướctheođónướcngầmchảyrasôngVonga.Trướckhixảyrataihọađó,ởđâyđãcónhữngtrậnmưarào,vàlớpđấtnằmtrênlớpbùnchịunướcđóđãthấmnướcvàtrởnênnặnghơn,rồinóbắtđầutrượttheolớpbùnnhưtrênmặtbờxuốngdưới.Cũngbằngconđườnghoàntoàntựnhiênnhưthế,nướcngầmcũngđãđẩycảmộtngọnnúiAlêcxanđriachuyểndờiđi,nhưnghiệntượngtựnhiênđólạiđượclýgiảinhưmột"sựhuyềnbívĩđại".Tấtnhiên,nhữnghiệntượngthiênnhiênđóxảyralàmchuyểndờicảngọnnúiquảđãbuộcconngườiởthếkỷtrướcphảikinhhoàng,bởihọđâucóbiếtđếnnhữngnguyênnhântựnhiêncủacáctaibiếnkhủngkhiếpđếnnhưthếxảyratrongthiênnhiên.Kếtquảlàđãrađờinhữngtruyềnthuyếttrongđódứtkhoátphảicónhữngđấngthầnlinhcủathếgiớikháclạvớiconngườithamgiavàođó.MộtsựbiếngiốngnhưtrongtruyềnthuyếtAiCậpđãxảyravàonăm1955ởcộnghòaliênbangĐức.NgọnnúiBêrenkhôp(Đầugấu)gầnthànhphốĐônhôphenđãrờikhỏivịtrívàdịchchuyểntớiphíalàngGunxenxrit.Ngọnnúiđódịchchuyểntrongvàituần,mỗingàyđêmđiđượcchừng1m.Cáccáchđồngvàđồngcỏgầnlàngbịbiếnthànhmộtthứđấtnhằngnhịtcácvấtnứtnẻđầysỏiđá,mặttrênbởtơivìsựxáotrộncáclớpđất.Rõràng,nướcngầmđãhoànhhànhcảởđây.

Vàođầuthếkỷ17,thànhphốPlurxơởmiềnbắcItaliađãbịpháhủy.Từthủaxaxưa,cưdânthànhphốPlurxơđãkhaitháccáctàinguyêndướilòngđấtởnúiMôngtê-Côngtô,nơimàdướichânngọnnúiđóthànhphốđãmọclên.Ởđâyhọkhaitháccácloại"đámềm"dùngđểchếtạonhiềuđồvậtkhácnhau.Cácsảnphẩmchếratừloại"đá"đó(cólẽđâylàloạiđấtsétchấtlượngcao)đượctiêuthụrấtdễdàngởnhiềunướcchâuÂu.Thànhphốmỗinămmộtthêmgiầucó.Vàrồitaihọađãtới.Ngàymùng4thángchínnăm1618,vàolúchoànghôn,tiếngầmầmtronglòngđấtnhanhchóngchuyểnthànhtiếngnổvangghêgớmđãvọngtớitaicưdânthànhphố…khilớpsươngmùbaophủcảmộtkhốibụilớnbốclênkhôngtrungđãtanđi,trướcmắtmộtvàingườicònsốngsótđãmởramộtcảnhtượngkhủngkhiếp.NúiMôngtê-Côngtôđãđổậpxuốngthànhphốvàchônvùitấtcảmọinhàcửadướiđốngđấtđákhổnglồ.Cònvàomùahènăm1966,nhữngsứcmạnhtronglòngđấtđãgiángtaihọaxuốnghàngngànngườisốngtrongthànhphốAgrigicutôtrênđảoXixin.Ngườiđầutiênnhậnthấysựkhácthườnglàngườigácbảotàngđịaphươngđặttrongmộttòanhàcủanhàthờ.Trướcmắtôngta,đấtdướitòanhàbắtđầutrôi"nhưdanhữngquảmơchínnẫu".Sauđóđiềughêgớmhơnbắtđầudiễnra.Mộttòanhàsụpđổ,rồitòanhàthứhai,thứba…Cảmộtvùngđấttrườntheodốcnghiêngraphíabiển.Cưdânthànhphốcuốngcuồngtháochạyrakhỏinhà.Đườngốngdẫnnướcbịpháhỏng.Tuyếnđườngsắtbịpháhoại.Khicácchuyêngiabắttayvàotìmhiểunhữngnguyênnhâncủataibiếnthìmộtsựthậttồitệđãlộra:chínhởđây,nhữngkẻtrụclợitronggiớidoanhnghiệpđãtiếptaychocácsứcmạnhcủatựnhiên.Họđãmuavớigiáhờinhữngkhoảngđấttrượthởởmạnđôngnamthànhphốvàbắtđầuxâydựngnhữngngôinhànhiềutầngsinhlợiởđó.Đấtkhôngchịuđượctảitrọngquálớncủacácnhàhộpbêtôngcốtthépđãtrườnxuốngbiển…NhữngbíẩndướilòngđấtTrướcmắtcácbạnlàmộtsốcâuchuyệngắnliềnvớihiệntượngnướcngầm.Nhưngchỉcómộttrongsốđó-sựviệcxảyravớinúiAđer-làcóthểgợiraởmộtsốngườisựngạcnhiên:đólàcáigìnếukhôngphảilàđiềuhuyềndiệu?Vìsaochínhcâuchuyệnnàylạiđưangườitatớinhữngýnghĩhuyễnhoặc?Nókhácvớinhữngsựkiệnkháctươngtựvớinóởđiểmnào?Câutrảlờithậtđơngiản:Sựtrùnglậphaisựkiệnđãbiếnnótrởthànhhuyềnbí.Cáctínđồcơđốcgiáocầunguyệnvàngọnnúitrườnxuốngsông.Chínhởđónhiềukhilàcộinguồnsinhrasựmêtínvàonhữngsứcmạnhsiêunhiên.Chúngtacóthểđãhàngchụchayhàngtrămlầnquansátthấymộthiệntượngtựnhiênnàođóvàkhônglưutâmđặcbiệtđếnnó,khôngthấyởđócósựhuyềnbínào,nhưngvíthửnólạitrùnglặpvềthờigianvớimộtsựkiệnkhác,chẳngcóliênquangìvớinócả,thìbấtgiácsựchúýcủachúngtalạibịlôicuốnngayvàosựtrùnghợp

đó.Vớingườimêtín,sựtrùnglặpấylậptứcgợilênnhữngýtưởngvềmốiliênhệthầnbísiêunhiênnàođócủamộtsựkiệnnàyvớisựkiệnkhác,mặcdầuđóchỉlàsựtrùnglặpcủahaisựkiệnhoàntoànchẳngdínhdánggìvớinhaucả.…Vàonăm1979,tôiđếnbêncáihốđãtừngbấtthìnhlìnhhiệnlênngaytrướcmắtmọingườiởvùngnúiApkhadia.SựchấnđộngtronglòngđấtđãlàmrungchuyểncảvùngsôngKêlaxuri,vàcảmộtngọnnúiđãđổậpxuốngvực,ngăncảndòngnước.Chỉsaucóvàigiây,nơiđâytựnhiênđãdựngnênmộtcáiđậpkhổnglồcaođếnbốnchụcmét.Haituầnsau,ởhẻmvựcKêlaxuriđãcómộtcáihồnướclớnđượchìnhthành.Ngàynay,những"sángtạokỳdiệu"củatựnhiênđãkhôngcòngợinênnhữngsuytưmêtínnữa.Đóchỉlàhiệntượngtựphátcủatựnhiênchứkhôngthểlàgìkháccả.Nhưngxưakiatấtcảnhữnghiệntượngnhưvậyđượcgiảithíchtheomộtlẽ:đólàsựcandựcủacácsứcmạnhsiêunhiênởthếgiớibênkia.ỞmiềnKapkaxngườitacònkểlạimộttruyềnthuyếtnóirằngthờigianxaxưacóhaivịthầnnúikhổnglồcãinhau.Khihọnhảyvàoquyếtđấu,đấtrungchuyểnvàsấmnổvangtrời,cònkhimộtvịkhổnglồkhôngchịuđượcnữavàbỏchạy,vịthầnkianémtheomộttảngđáto.Tảngđárơixuốngngăndòngsônglại,vàởđósinhramộthồnước.ThếcòncâuchuyệngìxảyravớihuyệtmộcủanhàbuônTanđưkinthìgiảithíchrasao?Hoára,lờigiảiđápcũngđơngiảnthôi.Ngườitabiếtrõrằng,khinướcchảyởdướiđất,nóhoàtanởđónhiềulớpđất.Đặcbiệt,nướcdễhoàntanđávôivàcáclớpmuốimỏ.Ởnhữngnơinhưthế,dướiđấthìnhthànhnênnhữngkherỗnglớn,tứclàcáchangđộng.Đôikhicáckheđónằmngaybềmặtđất.Vàchínhvìvậyđãxảyranhữnghiệntượng"huyềnbí"nhưsựbiếnmấtchiếcquantàiđựngthithểgãnhàbuônTanđưkin.Huyệtchôngãnhàbuônđượcđàongaytrênmộttrongnhữngkherỗngngầmđó.Ởbêntrêncómộtlớpđấtsétmỏngphủkhengầm.Khichiếcquantàinặngđượchạxuống,lớpđấtkiavỡra,vàngườichếtliềnbiếnngaytămtích.Sựhoạtđộngcủanướcngầmđôikhigâyranhiềuđiều"huyềndiệu"khác.Chẳnghạn,ngườitađãbiếtnhiềucáihốma.Nhữnghốấykhiẩnkhihiện.NhàđịalýhọcNêtraepcókểvềhồSimodê,mộttrongnhữnghồmanhưthế.Vàođầuhè,hồđầynước,đếnthángsáunướccạnđi,đáyhồhiệnranhữnghònđảonhỏ.Tớimùathu,nướctronghồcạnsạch:nướcđãthấmsạchxuốnglòngđất.ỞvùngphíađôngnamhồSimodêcómộtthunglũnglòngchảohìnhtrònnổitiếngcótênlàHồquỷ.Nướcđầyắpvàođầumùahạlúcnàocũngxoáy.Nếuthảlướiđánhcáxuống,nướcsẽcuốnnóxuốngđáyvàcuộnlạithànhmộtcục.KhinướcởhồSimodêcạn,hồbiếnthànhmộtvựcsâutoanghoácbùnlầy.Tuyvậy,ởđáyhồvẫncònlạiítnước,mựcnướclúcdânglên,lúchạxuống"Cáivựcđangthở"-dânđịaphươngbảothế.

Lẽnàomộtcáihồlạlùngnhưthếlạikhônglàmchongườimêtínhoảngsợ?Songởđâychẳngcóđiềugìkhóhiểucả.Nhưtrongcâuchuyệnvừakể,nhữngcáihồẩnhiệnănthôngvớinhữngnguồnnướctronglòngđất,nhữngnguồnnướcnàykhithìcấpnước,khilạihútnướcởcáchốđóđi.ỞLiênXôkhônghiếmgìnhữnghồmanhưthế,bởitronglòngđấtcónhiềuđácacxtơbịnướclàmhoàtan.NhữngđánàythườnggặpởUran,ởmiềntrunglưuđồngbằngsôngVonga,ởtỉnhArkhanghenxcơ,ởphíanamhồÔnêgavàLađôga,ởcáctỉnhLêningratvàNôvgôrôt,ởmiềnnamUkrainavàmiềnđôngXibir.Nếuđườngđicủanhữngdòngnướcngầmthayđổi,nhấtđịnhsẽdiễnrasựsụplởvòmtrêncủahangđộng,dòngnướcngầmtrởnênmạnhđộtngột-tấtcảnhữngđiềuđócóthểgâyrasựdaođộngmứcnướcởcáchồnướctrênmặtđất,nếunhưcáchồnướcđóănthôngthếnàođóvớicáchangngầm."Nhữnglinhhồnlangthang"NhàvănA.Vêlkanôphồitưởnglạimộtcâuchuyệnnhưsau:-Chuyệnấyxảyrađãlâu.Nộichiếnvừakếtthúc.KhiđótôiđangtạingũtrongHồngquânvàđicắtcỏtrênthảonguyênKastanxkaiagầnthànhphốGidăcchođơnvịmình.ChỗđócáchthànhphốXamarkanđộmộttrămhayhaitrămkmgìđóvềphíađôngbêntriềnnúibắccủadãyThiênsơn.Vàomùađông,chúngtôilàmcôngviệccủamìnhthậtyênổn,nhưngđếnmùaxuânthìtìnhhìnhtrởnênđánglongại;đâyđóchúngtôithấyxáccáccánbộXôViếtbịgiếtchết,thỉnhthoảnglạixảyracáccuộctiếncôngcủabọnphỉ.Mộtlần,vàobuổitốitôiphảiđingựamộtmìnhvềbảnKastan.Ởvùngnúitốiđếnrấtnhanh.Trêncácđỉnhnúivừatắtánhvàngcủahoànghônlàbóngtốiđãtrùmkhắpthunglũngnhưđổhắcínvậy.Tôivộivàngthúcngựa.Bấtngờ,phíatrướctôixuấthiệnmộtđốmlửanhỏ."Cáigìvậy?Cóthể,đóchỉlàcảmgiácthếthôi.Nhưngkhông,cóaiđócầmchiếcđèntođangđứngtrongthunglũngvàchiếusángđườngchotôiđi.Căncứtheođộcaochỗcâyđènthìngườicầmđènđangđingựa.Bỏkhẩusúngtrườngtrênvaixuống,tôitiếnlênđộbachụcbướcvàquátto:"Aiđấy?Ai?"Khôngmộttiếngtrảlời.Vìsaongườiấylạiimlặng?Nếuđấylàphỉthìhẳnđãbắnngay,nếukhôngphảiphỉthìtạisaongườiđókhôngđáplại?Haymaquỷgìchăng?Tôithúcngựa,nhưngrồilạighìmcươngngay:bênphảitôilạixuấthiệnthêmmộtchiếcđènnữa.Phảithừanhậnlàtôiđãchờnchợn.Đêmtối,lạiởgiữathảonguyênhoangvắng…Nhưngbỗngtôinhớđếnconngựacủamình.Tôisựcnhớravànổicáu:làmsaotôilạicóthểquênđượcbộmáypháthiệnnguyhiểmrấtđángtincậylàđôitaicủangườibạnbốnchânnàycơchứ!Thịgiác,thínhgiácvàkhứugiáccủangựatinhxảohơnởngườirấtnhiều.Đôitaicảnh

giáccủaconvậtlàmộtđiềunhắcnhởrấtnghiêmchỉnh:gầnđócóngười.Tôiliếcnhìnconngựavàthởdàinhẹnhõm:ngựađứngbìnhtĩnh.-Tiến!Thậtlạlùng!Nhữngánhlửaliềnlaotheotôivàtrôitrongkhôngtrung.Tôiđinướckiệu,rồichuyểnsangphinướcđại-nhữngánhlửacứbámriếtlấytôi.Tớithunglũnggầnđó,cóthêmngọnlửathứbanhậpvàonhậpvàohaingọnlửatrước,sauđóconsốđótănglênnăm.Thậtlàlýthú.Dườngnhưnhữngngọnlửađùarỡnvớitôi,chúngvượtlêntrước,cắtngangđường,nhảymúa.Tôighìmngựalạithìchúngcũngdừnglại!Tôigiậtngựaphinhanhthìchúngcũnglaovútđi.ĐếnchỗrẽvàobảnKastan,nhữngngọnlửatắtđinhưtanvàokhôngkhí…Xưakia,nhữngngườimêtínđãgắnhiệntượngbíẩn(mớithoạtnhìn)nàycủatựnhiênvớinhững"linhhồnlangthang"củangườichết.Nhưtathấy,chiếnsĩhồngquânđóđâuphảilàngườinhátgan.Songnhữngngọnlửađócóthểlàmchonhữngaitinvào"thếgiớibênkia"phảikinhhoàng.Khitôicònhọcphổthông,tôiđãcódịplàmquenvớinhững"linhhồnlangthang"đó.Chatôilàmộtngườirấtsaymêvớicáccâuchuyệnbíẩnkhácnhau.Tôicònnhớmộtbuổisángmùađôngôngđãđọcchotôivàlũbạntôimộtcâuchuyện…Nộidungcâuchuyệnnhưsau.Vàomùahènăm1879cómộthọcsinhtrunghọcsốngởtỉnhTsernigôp.Nơiđóẩmướtvàcónhiềuđầmlầy.Cáchkhôngxamộttrangviên,bênbìakhurừngrậmlànghĩađịalàng.Vàotiếtxuân,consôngnhỏchảycạnhđódângnướclênlàmngậpcảnhữngngôimộcũ.Mộtlần,saucảngàymưadầmdề,trănglênthậtđẹpvàobuổiđêm.Ngoàisânrấtẩmthấpvìmưa.Ngồitrênthềmnhà,mọingườingắmcảnhđêmtrăngrồibắtđầukểvềnhữngbóngmatrongngôinhàcũxưabêntrangviênlàngxóm,vềnhữngngườiđãchếtnaydườngnhưđêmđêmchuirakhỏimộ.Mộtsốngườingâythơtinngaynhữngđiềubịađặtấy,sốkhácthìcholàcósựngộnhậnnàođóvềtấtcảnhữngbóngmavàđiềukỳlạấy.-Thếnào,anhbạntrẻ,-ôngchủnhàquaysangnóivớianhhọcsinhtrunghọc,-saukhinghehếtcáimàanhgọilànhảmnhíấy,anhcódámđiranghĩađịakhông?Chủnhàchorằngthểnàoanhchànghọctròcũngtừchốingaynhưnganhtalạiđồngýđi.Anhchànghọcsinhracổngvàđitheohướngnghĩađịa.Anhtađiđếnrừngthậtmaumắnvàbìnhtĩnh,nhưngkhiphảixắnquầnlộiquađầmlầythìchỉthiếuchútnữalàanhtaquaytrởlại.Anhliềumìnhlộiquanhữngmôđấtnhấpnhôđếnnghĩađịavàđãmuốnquaytrởlại,nhưngbỗngdưngcáchanhtađộbaméthiệnrahìnhhàitrongsuốtcủamộtsinhvậtgìđódàingoẵng.Hìnhhàiđódangrộnghaitayvàđứngnguyêntạichỗ.Chàngthanhniênthấyớnlạnhtrongngười.Runrẩyvìsợhãi,anhtacẩnthậnđimentheocácmôđấtmàkhôngdámngoảnhlạisau."Mayra,-anhtanghĩthầm,-nósẽbiếnđi…"Ởgiữađámlầycómộthònđảonhỏtrên

mọcmộtcâybạchdươngcòntươinon.Đếnđấy,anhchànghọcsinhkhôngkìmđượcnữabènngoáilại.Thậtkinhhoàngkhianhthấycáchđộnămmétvẫnchínhbóngmaghêsợấy.Nócònvẫytaynữachứ!Chàngthanhniênkhôngcòntựchủđượcnữa.Làngiónhẹthoảngqua,bóngmarunrẩyrồilạilặngđi.Anhchànghọcsinhđứngchônchântạichỗ.Đôichângiờđâykhôngcònvữngtheoýmuốncủaanhtanữa…Điquahếtđầmlầythếnàoanhtakhôngnhớnữa.Khichạmchânlênnềnđấtcứng,anhchàngngoáilạiphíasau:bóngmavẫnlẽođẽobámtheo.Thếlàanhchẳngcònhồnvíagìnữa,anhtavùngchạybánsốngbánchết.…Chatôingừngđọc,nhìnchúngtôibằngđôimắttươicườivàhỏi:-Thếnào,cósợkhông?Sauđâycáccháucòndámđiđếnnghĩađịanhưthếnữakhông?Chúngtôiimlặngbốirối.Chatôicườirồibảo:-Áichà!Cáccháutinrồià?…Ồ,nhữngnguyênnhâncủahiệntượngấyđơngiảnlắm…Rồiônggiảithíchchochúngtôiđiềuđóxảyranhưthếnào.Aicũngbiết,cácvậtthểkhácnhaubốccháyởnhữngnhiệtđộkhácnhau.Vàcòncónhữngchấttựbốccháy.Thuộcvềsốnhữngchấtđólàhợpchấthoáhọcphôtphovàhiđrô,tứclàhiđrôphôtphorơ,mộtloạikhícómùicátrơn.Khithoátrangoàikhôngkhí,nóbùngcháyvớingọnlửasáng.Ởđầmlầy,cũngnhưởnghĩađịa,nhưngnơiẩmthấp,loạikhínàyđượctạoratrongquátrìnhthốirữathựcvậtvàcơthểđộngvật.Điềuđógiảithíchvìsaocóthểthấyhiệntượngđóởnhữngnơinhưvậy:ngọnlửanhỏnhợtnhạtmàngườimêtíngọilàtâmhồn"bấtan"củanhữngngườichếtlúcthìtắtđi,lúcthìbùngcháyởnhữngchỗkhácnhau,lúcrunrẩyđungđưa.Hiđrôphôtphorơthoátrakhỏilòngđấtliềntựbốccháyvàsánglêntrongkhôngkhí.Hiệntượngbíẩncủatựnhiênthậtđơngiảnvàđươngnhiên,mộtkhichúngtađãbiếtđượcnguồngốccủanó.TrongthếgiớinhữngâmthanhlừadốiCòncóthểkểnhiềuđiềuvềnhữngbíẩncủathếgiớingầmtronglòngđất.Sauđâylàmộttrongnhữnghiệntượngcủanó-đólànhữngảogiácvềâmthanh.NhànghiêncứuhangđộngnổitiếngngườiPhápN.Caxtêrêđãhơnmườinămsốngdướimặtđấtcókểlạirằng:"Cólầnhaichúngtôibòtheomộtkhehẹp.Tronglúcdừnglạinghỉ,khicảhaichúngtôiđềubịépsátgiữanềnvàtrầncáikhe,bỗngtôinghethấynhữngtiếngđậpngắtquãnglàmrungcảnền.Tôibảongườicùngđichúýđếnnhữngtiếngđộngấyvàđềnghịanhtanằmimnghe.Anhấyởsautôichỉđộ15phút(1phút(foot)bằng30,5cm(ND),nhưngkhôngnghethấygìcả.Rốtcuộc,điềubíẩnđượcphátgiác:thậtlạlùng,tôiđãnghethấy…nhịpđậpcủatráitimanhbạnđãmệtphờ

củatôi.Đólànhữngtiếngđậpnặngnềmàtoànthântôiđãcảmnhậnthấythôngquanềnđáxtalacmitđầynhữnglỗrỗng,chínhnềnđánàyđãđóngvaitròbộkhuếchđại,bởivìngựcngườibạnđồnghànhcủatôiápsátvàonềnđá.Vềđiềuđóthìkhôngcònnghingờgìnữa,bởivìtôiđãcóthểthậmchíđếmđượccảnhịpđậpcủatimanhấy.Nếutôilàbácsĩ,tôicóthểnghetimanhtarấtchitiếtnhờchiếcốngnghetựnhiênấy".Nhữngsựđánhlừathíchgiácnhưvậykhôngphảilàhiếmởcáchangđộngngầm.Nhiềunhànghiêncứuhangđộngđãkểvềthứâmnhạclạlùngnghethấyđượctrongbóngtốicủahangđộng.Đôikhinógiốngnhưmộtbảnnhạcđượclặpđilặplạisaunhữngkhoảngthờigiannhấtđịnh.Dườngnhưaiđóđantậpthổisáobằngcáchchơiđichơilạibàiđãhọc.Nhưngđợichođếnkhibàihọckếtthúcthìthậtvôích,hànggiờtrôiquamàchiếcsáovôhìnhvẫntiếptụcréorắt…"Nhạccông"ởđâychínhlànhữnggiọtnướcrơitừvòmhangxuống.Saunhiềunămtháng,cácgiọtnướcấyănxuyênxuốngnềnđávôicủahangthànhnhữnglỗsâutựanhưốngsáovậy.Khirơivàođó,cácgiọtnướcépkhôngkhíbắtnóthoátravớitiếngréorắtêmdịu.Cólần,hainhàdulịchnọkhimớivàomộthanglạđượcvàibamétbỗngnghethấynhưcóaiđóđangnóichuyệntrongngáchtốităm.Cảhaingườihoảngsợluirangoài.Thếlàtiếngđồntronghangcóngườiẩnnáuliềnlantruyềnkhắpnơi.Họlàai?Hômsau,nhữngngườikháclạivàohang,vàtấtcảtrởnênrõràng:dòngsuốingầmrócráchtronghangđáđã"nóichuyện".Tuynhiên,đểgặpgỡnhữngnghịchlýâmthanh,khôngnhấtthiếtphảiđivàolòngđất.Nhữngnghịchlýấyluôncóquanhta.Mọingườiđềubiếtrằngởgầnthìngherõâmthanhhơn.Nhưngthựctếnhiềukhikhôngphảiđúngnhưvậy.Cólúcởgầnmàchẳngnghethấygì,trongkhiởxalạingherấtrõ.Mộtlần,ởAnh,tạinhàmáychếtạovũkhíxảyramộtvụnổ.Tấtcảnhữngngườisốngcáchxanhàmáy180kilometđềungherõtiếngnổấy.Nhưngởcáchđấycó30kilomet,ngườitathậmchícònhoàinghivềchuyệnxảyra.Nguyênnhâncủanghịchlýấylàgì?Đólàdokhôngphảichỗnàokhôngkhícũnglàđồngnhấtđốivớiâmthanh,trênđườngtruyềnbácủaâmthanhcóthểcónhững"vùngimlặng".Hướngvàtốcđộcủagió,nhiệtđộcáclớpkhôngkhíkhácnhauđềucóảnhhưởngđếnsựtruyềncácsóngâmtrongbầukhíquyển.Dođólàmxảyrachuyệnnơinàyâmthanhbiếnđi,rồitiếpđóxahơnnólạixuấthiện.Chúngtanóiâmthanhđingượcchiềugió.Trongtrườnghợpnày,đườngtruyềncủanóbịuốnđivàhướnglêntrên.Nhưngnếusauđóđườngđicủasóngâmgặpmộtlớpkhôngkhíchuyểnđộngchậmthìđườngtruyềncủanólạiđổihướngvàcóthểtrởlạixuốngmặtđất.Các"vùngimlặng"sinhranhưvậy.Cóthể,aiđótrongsốcácbạnđọcđãtừngchúýđếnhiệntượngsauđây.Bạnđidọcmộthành

langdàihoặcđếnchỗngoặtthìdườngnhưbạncảmthấytrướcmặtcómộtbứctườngcảnđườngđicủabạn.Vìsaovậy?Hóaralàchínhthínhgiáccủabạnđãmáchbảochobạnbiếtđiềuđó.Khibịđidọchànhlang,nhữngbướcđicủabạnphátraâmthanh.Cácâmthanhấylantruyềntớibứctườngvàphảnxạquaytrởlạitaibạn.Cànggầntớibứctườngbaonhiêu,âmthanhquayvềcàngnhanhbấynhiêu.Khinghethấynhữngâmthanhdộilạiđó,conngườibạnliềnbấtgiáctựđánhgiákhoảngcáchngăncáchbạnvớibứctườnghaymộtvậtcảnnàođó,vànhưvậybạnsẽtựcảmthấyrằngsắpsửavavàotườngbâygiờ.Nhưtathấy,cảmgiácđóđặcbiệtpháttriểnởnhữngngườimù.Thườngthường,lầnđầutiêntớimộtcănphòng,sauvàicâunói,ngườimùliềnxácđịnhđượcmộtcáckháchínhxáccáckíchthướccủacănphòngđóbằngthíchgiáccủahọ.Nhữngđiềubíẩncủamộtsốtòanhàcóliênquanvớinhữngtiếngdộicủaâmthanh.ỞLônđônngườitavẫnthườnggiớithiệuchocáckháchdulịchđiều"huyềndiệu"ởnhàthờthánhPôn.Nếubạnnóithìthầmbênmộtbứctườngởtrongnhàthờngườitasẽnghethấytiếngbạnởbấtkỳchỗnào,thậmchícảởđầuđốidiệncủatòanhàthờđó.Chỉcầnđứngđủgầntườnglànghethấy.Vàngườitaliềncócảmtưởngrằngchínhcácbứctườngđangthìthầm.CònởItaliacómộtcáiđộngrấtnổitiếnggọilà"taicủathầnĐiônit".Dovòmđộngcóhìnhdạngđặcbiệtnênởđâycóhaivịtrírấtlạ.Mặcdùởcáchxanhau,nhưngtấtcảnhữnggìbạnnóikhiđứngởchỗnàyđềuđượcnghethấyrấtrõởchỗkia.Cócảmgiácrằngngườitađangnóichuyệnngaychỗđóvậy.Giảiđáphiệntượngnàyrấtđơngiản:nhữngâmthanhphátđitừnơinàyđượcvòmdộilạithếnàođókhiếnchochúngtậptrunglạiởnơikia.Bạnchỉcầnnhíchsangmộttíchútthôilàcácâmthanhliềnbiếnmất.Trongcâuchuyệnkểvềnhữngnghịchlýâmthanhcóthểnhắctớicácảothính.Hiệntượngnàykhôngphảivôhạinhưsựđánhlừathínhgiácđơnthuần.Cácảothínhthườngliênquanđếnnhữngtổnthươngtâmlývàbệnhtâmthần.Chúngtôisẽkểtỉmỉhơntrongphầntiếptheo,ởđâychỉmuốnnhắctớinhữngảothínhmàđôikhikhôngchỉnhữngngườimắcbệnhtâmthầnmớigặpphải.V.Kômarôp,tácgiảcuốnsách"Bêncạnhnhữngđiềukỳlạ"đãkểmộtcâuchuyệnnhưsau:Mộtlầntôiđigiảngvềđềtàivôthầnởmộtxínghiệpmay.Bàigiảngkếtthúc,cóhaicôgáiđiđếngặptôi.-Chúngcháukhôngmuốnhỏibácvềtấtcảmọiđiềuđâu,-haicôgáibắtđầuvẻbẽnlẽn,-nhưngvừarồicómộtchuyệnrấtlạ.-Rồihọkểchotôinghecâuchuyệnấy.Ởnhàmộtnữcôngnhânởxưởngmaycóviệcsửachữacáccănphòng.Giađìnhcôđôngngười,nhưngtấtcảđềuđilàmhoặcđihọc,nênmọiviệctrongnhàđềutrútlênbàmẹ,mộtngườiphụnữđauốmbịáphuyếtcao.Ngườitaquétvôi,sơncửa,dángiấybồitường,sửasàngỗmấtvài

ngày.Cầnphảichămnomtheodõimọiviệccònsauđólàlaudọnnhàcửa.Saucùng,vàocuốituầnmọicôngviệcsửachữabộnbềcũngchấmdứt,vàcảgiađìnhquâyquầnbênbữaănsáng.Bỗngbàmẹthốtlênngắtđứtcuộcnóichuyệnsôinổi:-Hìnhnhưngoàicửacóaigọichuông…Trongcuộcnóichuyệnchungấychẳngcóaingoàibàmẹralànghethấytiếngchuông,nhưnganhcontraicảvẫnđứngdậyvàramởcửa.Ngoàicầuthangkhôngcóaicả.Vàiphútsau,bàmẹlạinói:-Họđanggọichuôngđấy…Cácconkhôngnghethấysao?Mọingườiimlặngtrênbànăn.Tấtcảđềulắngnghe.-Đúnghọgọichuôngmà,-bàmẹnhắclại.Chẳngainghethấygìhết.Lầnnày,côcongáiđiraphòngngoài.Cômởcửavàkhôngthấycóai.-Cóthểlàlũtrẻconnghịch,-cóaiđóbảovậy.Khibàmẹlầnthứbalạinóivềtiếngchuônggọicửa,cảgiađìnhđổraphòngngoài.Cậucontraimởgiậtcánhcửalớn,nhưngngoàicầuthangvắngtanh.Mộtcâucontraikhácchạyxuốngcầuthang,nhưngcũngchẳnggặpđượcgìhết.Ănxongbữasáng,cảnhàđứngdậyvàtảnđilàmviệccủamình.Bàmẹsáchtúiđichợvàracửahàngthựcphẩmởđốidiện.Khibàvừabắtđầuđitắtquaphốởchỗkhôngphảilốiquađườngquyđịnhbàđãbịôtôcán…Hômsau,côcongáicủangườimẹđãmất,nướcmắtgiàngiụakểchocácbạngáinghevềtaihọađóvàmộtmựckhẳngđịnh:-Đấyđúnglàtiếngchuônggọicửatừ…thếgiớibênkia.Tiếngchuôngbáotrước.Chúngtôichẳngainghethấygì,vậymàbàcụlạithấy.Đúngrồi,sốphậnmẹtôiđãbịđịnhđoạtphảichếtvàongàyhômấy.Chúngtacóthểhiểuđượccôgáiphầnnàovìđólàmộtcáichếtbithảmcủangườithânthiếtnhất.Dotácđộngcủanỗibấthạnhlớnlaoấymàbấtkỳýnghĩlạlùngnàocũngcóthểbấtgiáclenvàotâmtrícôta.Nhữngngườibạncủacôđềulàđoànviênthanhniêncộngsản.Nhưnghọđãchầnchừvàkhôngtranhluậngìvớicô.Theohànhvicủahọ,tôicảmcảmthấylàđâuđótrongthâmtâm,họvẫnduytrìýnghĩvềkhảnăngcóthểcócủanhữngtiếngchuônggọitừ"thếgiớibênkia".-Cácbạnnày,-tôihỏi,-cácbạncótinvàothượngđếkhông?-Saobáclạihỏivậy!-Khôngchútsuynghĩ,cảhaicôgáicùngthốtlênmộtlúc.Nhưngđiềuđóđượcnóiramộtcáchtựđộng,thuộclòng,dườngnhưlàtheothóiquen.Cócảmgiácrằngsaunhữngtừấychẳngcógìlàthậtsựnghiêmtúc.

-Nếucácbạnkhôngtin,-tôitiếptụcnói,-thìlàmsaocácbạnlạicóthểchorằngđólàcáctínhiệutừthếgiớibênkiađược?Haicôgáingậpngừng,nhìnnhaulúngtúng,sauđómộtcôđánhbạonóigiọngthiếutựtin.-Thếthìphảigiảithíchkhácđinhưthếnào?Trongtrườnghợpnày,đitìmlờigiảithíchtựnhiênchosựviệcđãxảyrakhôngphảilàkhólắm.Khôngcầnphảicónhữngtìmkiếmđặcbiệthaynhữngtrithứcchuyênbiệtnào.Chỉcầnsuynghĩmộtcácbìnhtĩnh,phântíchthựcchấtcácsựkiện,đồngthờitinchắcrằngtrongviệcđókhôngcóvàkhôngthểcóđiềugìlàsiêunhiêncả.Trongcănhộđãcóviệcsửachữa,sauđólàdọndẹplauchùi.Ngườiphụnữlớntuổiphảilàmviệckhôngngơitaynhữngngàyđóđãquámệtmỏi.Vìvậyáphuyếtbàtănglên.Vàaicũngbiếtmộttrongnhữnghậuquảcủachứngtăngáphuyếtlàcảmgiáccótiếngvangtrongtai.Chínhđiềuđógiảithíchchonhữngtiếngchuôngbíẩnmàbàmẹtrongbữaănđãnghethấytrongkhinhữngngườikhácthìkhông.Trạngtháiđauốmcủangườiphụnữcótuổiđãtrởthànhnguyênnhâncáichếtbithảmcủabà.Vìthấymệtmỏi,khóchịu,bàkhôngmuốnđiđếntậnngãtư,nơicóđènhiệuvàlốiquađường,màquyếtđịnhchạytắtngangquaphốthẳngtớicửahàng,khônghềnhậnthấychiếcôtôđanglaonhanhtới.Nhưvậy,cả"nhữngtiếngchuônggọicửa"vàcảcáichếtdoôtôđềulàhệquảcủacùngmộtnguyênnhânhoàntoàntựnhiên:dotrạngtháibệnhtậtcủangườiđãluốngtuổi.-Ồhóaramọiđiềuthậtđơngiản,-mộttronghaicôgáinói.KẻthùlặnglẽĐúng,đốivớinhữngngườimêtín,trongtựnhiêncóbaođiềubíẩn.Đôikhiđểchomộtngườinghĩtớiđiềuhuyễnhoặccủathếgiớibênkia,thìchẳngcầngìtotátcả.Anhtanhìnthấymộtcáigìđóhiếmhoi,lạlùnghayghêgớmlàlậptứcnghĩngayrằnganhtagặpđiềubíẩn,siêunhiên.Mặcdùhiệntượngđóđãkhôngcònlàbímậtđốivớikhoahọc.Nhưngcũngcókhichúngtagặpđiềubíẩnmàbảnchấtcủanóchưađượclàmsángtỏ.Nhữnghiệntượngchưađượcgiảithíchcóthểsinhranhữngýnghĩmêtín,thậmchícảởnhữngngườiđangcốgắngphântíchđểhiểuđượcđiềuđãthấyhayđãnghethấy.Bởiđiềubíẩnchưađượclýgiảicónghĩalàchưaaibiếtgiảithíchnónhưthếnào.Sauđâylàmộtvídụrõràngvềmộtđiềubíẩnnhưthế,mộtđiềubíẩncóthểgâynênsựmêtín.…GiáosưGavrôrấtlolắngchocáccôngviệcởphòngthínghiệmcủaông.Đãhaituầnnayrồi,mộtviệclạkhônggiảithíchđượcđangdiễnratạiphòngthínghiệm.Tấtcảcáccộngviệccủaông,kểcảôngnữa,đềuthấysứckhỏesuysútđi.Chẳngcầnởtrongphòngquáhaigiờđồnghồlàmọingườiđãthấylảđi;mộtsựmệtmỏikhôngtàinàochếngựđượcchoánlấycơthể,đầu

ócquaycuồng,khảnăngtưduybịrốiloạn.Tấtcảcácnhânviêntrongphòngthínghiệmđềunhưthế,khôngtrừmộtaicả!Gavrôlàmviệctronglĩnhvựcâmhọc,vàôngđoánđượcnênđitìmkẻthùởchỗnào.Hạâm(tứccácâmthanhcótầnsốthấp)hơnaihếtlàthủphạmgâyrathểtrạngốmyếucủaconngười.Bảnchấtcủanhữngâmthanhkhôngnghethấynàycònđượcnghiêncứurấtsơsài:ngườitachưarõchúngảnhhướngđếnconngườirasao.Đồngthời,hạâmlạilàbạnđồnghànhthườngxuyêncủachúngta.Cáccơngiôngvànhữngtrậngiómạnh,cácvụbùngnổtrênmặttrờiđềusinhrahạâm.Hạâmcũngđikèmtheonhữngtiếngsúngvàtiếngnổ,cácvụsụtlởvàđộngđất.Hạâmcôngnghiệplàhiệntượngphổbiếnthườngngày.Nhữngmáythônggiócôngnghiệpvàcácmáynénkhí,nhưngđộngcơđiêden,cácmáyquaychậmđềuphátrahạâm.Mộtnguồnthườngxuyêntạoracácâmthanhđónữalàgiaothôngthànhphố.GiảđịnhcủanhànghiêncứungườiPhápđóđãtỏrađúngđắn.Ngườitađãpháthiệnthấylàcácdaođộnghạâmcôngsuấtlớnđãđượctạoradohệthốngthônggiócủamộtnhàmáyvừađượcxâydựnggầnphòngthínghiệm.Tầnsốcủacácsóngâmđógầnbằngbảyhec(tứclàbảydaođộngtrongmộtgiây),vàchúngđãảnhhưởngrấtnguyhạiđếnconngười.Thếđấy,"vịchúatểngẫunhiên"đãhiếnchocácnhàkhoahọcmộtđiềubíẩnmớilàmxaođộngmọingười;hạâmvàtrạngtháicơthểconngười,sứckhỏeconngườivàsựantoàn.Chẳngbaolâusaungườitabiếtrõrằngthậmchíhạâmcócườngđộkhônglớnlắmcũngcókhảnănglàmrốiloạnhoạtđộngcủanãochúngta,gâyrachoáng,dấnđếnchứngmùtạmthời.Cònnhữngâmthanhmạnhvớitầnsốbảyheccóthểlàmtimngừngđập,phávỡcácmạchmáu.Cácnhàkhoahọcđãtừngthửtrêncơthểmìnhxemhạâmcườngđộlớntácđộngtâmlýnhưthếnào,chobiếtlàđôikhitronglúcthửnghiệmsinhracảmgiáchoảngsợvôcăncứ.Nhữngtạpsốkhácgâyratrạngtháimệtmỏi,cảmgiácbuồnchánhoặcchứngsaynóngkèmtheochóngmặtvànônnao.TrongphòngthínghiệmcủaGavrô,ngaytrướcmắtnhữngngườicómặt,cácđồvậtđểtrongtúinhưbút,sổtay,chìakhóa…đềutunglên.Hạâmvớitầnsốmườisáuhecđãtỏsứcmạnhnhưthếđấy.Trêncơsởnhiềusựkiệnvàquansát,hiệnnaycácchuyêngiađặtnghivấnrằngchínhcáchạâmyếulàmộttrongnhữngnguyênnhângâymệtmỏithầnkinhởngườithànhphố.Vàchúngtađềubiếtrằngtrongcácthànhphố,thựctếcónhữnghạâmhơnnhữngnơikhác.Nhưđãnói,nguồnthườngxuyênsảnsinhrahạâmlàgiaothôngthànhphốvànhiềungànhsảnxuất.Điềugìảnhhưởngđếnviệctáitạorahạâmvàquátrìnhđónhưthếnào?Cầnphảilàmgìđểcái"nềntiếngồn"sinhrahạâmkhôngtănglênmộtcáchkhôngkiểmsoátđược?Nhữnggiớihạnchophépcủahạâmlàthếnào?Hiệnnaytấtcảnhữngđiềuđóđangđượccácnhàkhoahọc

ngiêncứu.Songtôimuốnkểmộtđiềurấtbíẩnmàcólẽcũngliênquanđếnhạâm.Năm1890,chiếctàubuồm"Manbôrô"chởthịtcừuđônglạnhvàlôngthúđitừNiuDilânsangAnh.Chiếctàuđãkhôngtớicảng.Vàcontàuđượccoinhưđãbịđắm.Hơnhaimươinămsau,ngườitabỗngnhiênpháthiệnranóởvùngvenbờđấtlửa.Contàuchạyhếtbuồm.Thuyềntrưởngcontàuđãgặpchiếctàubuồmđóđãviếtmộtbáocáotườngtrìnhtỉmỉnhữnggìôngtađãthấy.Tấtcảmọithứđềuởnguyênvịtrícủachúng.Thậmchícảcácthuỷthủđãchếtnữa:mộtbộxươngnằmtrênbánhlái,babộxươngkhácnằmtrênboongbêncửanắp,sáubộxươngcácthuỷthủtrựcbanởvịtrícủahọ,cònsáubộxươngkhác"đangnghỉngơi"ởbêndưới.Trêncácbộxươngđóvẫncònlạinhữngmảnhquầnáo.Điềugìđãxảyravớiđộithuỷthủ?Việcđiềutratỉmỉnhấtcũngchẳngđemlạiđiềugì.Sổnhậtkýtàubịrêuphủ,toànbộcácdòngghichépđềukhôngthểđọcđược.Mộtchuyệncònlykỳhơnxảyravàonăm1948vớichiếctàuthuỷchạybằnghơinước"UrangMêđơt".ĐiệnbáoviêncủatàusaukhipháttínhiệuSOSđãthôngbáo:"Toànbộcácsĩquanvàthuyềntrưởngđãbịchết…Tôicũngđanghấphối".Nhữngngườiđếncứunạnđãnhìnthấymộtcảnhtượnglạlùng:tấtcảmọingườitrongđộitàuđềuđãchếtvànằmtạichỗcủahọ,trênmặtvẫnđọnglạinétkinhhoàng…Trêncácđạidương,cácthuỷthủđãnhiềulầngặpnhữngcontàunhưvậybịbỏrơivìnguyênnhânnàođókhôngrõ.Ngườitađãtừngbiếtnhiềutấnbikịchxảyratrênbiểnnhưvậy,chúngđượcnghiêncứurấtcẩnthậnởmứccóthểđược.Khôngnghingờgìnữavềtínhxácthựccủanhữngchuyệnđó.Câuhỏichínhvẫnchưacótrảlời;chuyệngìđãxảyratrênnhữngcontàubịđộitàubỏđiđộtngộthoặctiếptụclênhđênhtrênđạidươngvớinhữngngườichếtcũngđộtngộtnhưthế.Điềubímậtcủabiểncảấyđãtừlâulàmcácnhàviếtlịchsửhànghảiphảivươngvấn,bănkhoăn.Nhữngcảnhhuốngmàtrongđóxảyracáctaibiếnấy,thậtlạlùngvàkhógiảithích.Toànbộđộitàuđềuchếtmộtcáchbấtngờvàcùnglúcvìnhữngnguyênnhânbíẩn.Trongnhữngtrườnghợpkhácthìtấtcảđộitàubiếnđikhỏicontàubịhưhỏng,hơnnữanhiềukhihọbiếnđirấtbíhiểm-cácxuồngcứunạnvẫncòntrêntàu.Điềuđóđãxảyravàonăm1953vớichiếctàuthuỷchởhàngkhônglớnlắm"Hônchu".Cònvàothángsáunăm1969,cácbáođềuđưatin:haichiếcthuyềnbuồmkhôngngườiđãđượctìmthấyởvùngquầnđảoAxo.Trênboongcáctàuđóvẫncònchứathứcăndựtrữ,nướcuốngvàcácthiếtbịcứunạn.Cóthểdựđoánbiếtbaonguyênnhânđểgiảithíchđiềubíẩnnày!Chẳnghạncácconbạchtuộckhổnglồđãtấncôngtàu,hayđãxảyramộtbệnhdịchbíhiểmnàođódomộtthủythủmanglêntàu;ngườitakhôngloạitrừthậmchícảkhảnăngnhưthếnày:ngườiđầubếpbịđiênđầu

độctấtcảmọingườitrêntàurồitựmìnhnhảyxuốngbiển…Songcũngcógiảđịnhkhác:liệuhạâmcódínhlíuđếncácsựkiệnlạlùngđóhaykhông?Tiệnđâytacũngnênnhớlạimộtcâuchuyệnlýthúxảyravàonhữngnăm30.MộtđoànthámhiểmLiênxôlàmviệctrêntàu"Taimưr"ởBắcBăngDương.Cácnhàkhoahọcnghiêncứucáclớptrêncủakhíquyển.Mộtlần,khitiếnhànhthảquảcầuthámkhông(ngườitagọicácquảcầu"trinhsát"đượcbơmđầykhíhiđrôcólắpcácthiếtbịđolườngkhácnhauvàmộtmáyphátvôtuyếnđiệnnhưvậy),cácnhànghiêncứuđãchúýđếnmộthiệntượnglạ:khiquảcầuđượcđưalênvớingangtaithìngườitathấyđaunhóitrongtainhưcóaiđóépmạnhvàomàngnhĩ.ViệnsĩV.Sulâykinđãquantâmđếnđiềubíẩnnày.Trướchết,ônglắngnghecácmáythámsátvôtuyếnởMaxcơva.Chúngtỏrahoàntoànvôhại.Thếcónghĩabiểnlàthủphạm?CácnhàkhoahọcđãtiếnhànhthínghiệmởvùngvenbờbiểnHắchảivàkhẳngđịnh:đúnghiệntượnglạcóliênquanđếnbiển.Thủphạmhóaralàcáchạâmsinhratrongcáctrậnbãovàcuồngphongtrêncácvùngbiểnmênhmông.Giótovàsónglớntrởthànhnguồnsảnsinhranhữngdaođộnghạâmrấtmạnhtrongkhôngkhí.Thậmchímộttrậnbãokhônglớnlắmcũngsinhranhữnghạâmcôngsuấtcũnghàngchụckilôoat.Chùnglantruyềnđixahàngtrămvàhàngngànkilômetxungquanh.Khibayđixa,nhữngâmthanhlặnglẽkhôngnghethấynàydườngnhưbáotrướcchomọiloàivềcơngiôngtốsắpđến.Vànhiềusinhvậtbiểncảmnhậnđượcrấtđúngđiềubáotrướcđó.Nhữngconsứabơingayrakhỏibờtrướclúcconsóngđầutiêncủatrậnbãoậptới,cònnhữngconbọchétbiểnthìnhảylênbờ.Chính"giọngnóicủabiểncả"màchúngnghethấyrõđãbáochochúngbiếtvềcơngiôngtốsắpđến.Nhândânởnhiềuvùngvenbiểnthườngtruyềntụngcáccâuchuyệnkểvềnhữngngườicóbiệttàiđoánkhôngsaivềkhảnăngcóbão.Biểncònhoàntoànêmả,nhưngônglãođánhcáđirabờbiểnđãbảovớimọingườirằngsắpcóbão.Cólẽ,nhữngngườinhưthếcũngnghethấy"giọngnóicủabiểnkhơi".Nhữngdaođộnghạâmmạnhtrongkhôngkhítừxatruyềnđếnđượcnhữngngườinàycảmthụnhưnhữngcảmgiácđautronglỗtai.Ởngườikhỏemạnhthìkhôngcóhiệntượngấy,nhưngnhữngngườimắcmộtsốbệnh,chẳnghạnnhưbệnhthấpkhớplạicảmnhậnđược"giọng"củacơnbãođangậptới.Nhưngvìsaotấtcảnhữngngườithamgiađoànthámhiểmtrêntàu"Taimưr"lại"nghethấy"hạâm?Hóaralànhữngdaođộnghạâmkhôngnghethấyđượcđókhitácđộngqualạivớihiđrôcótrongquảcầuthámkhôngđãlàmsinhranhữnghạâmcònmạnhhơnnhiều.Mộttrongnhữngđiềubíẩnliênquanđếnhạâmđãđượclàmsángtỏnhưvậy.HiệnnayởLiênxôngườitađãchếtạoramộtthiếtbịdựbáogiôngtố.Nhưnhữngconsứa,thiếtbịnàytiếpnhậncáchạâmlantruyềntới,tứclàtiếngvọngcủacơnbãocòncáchxa.

Vậynhữngsónghạâmcóliênquanđếnnhữngtấnbikịchtrênbiểncảkhông?Chúngtađãbiếtrằnghạâmmạnhvớitầnsốbảyhecgâynguyhiểmđếntínhmạng.Trongkhiđócácsónghạâmsinhratrongcơnbãocótầnsốxấpxỉ,trungbìnhchúngcótầnsốsáuhec.Vậycólýkhigiảđịnhrằng,đôikhitrongcơnbãomạnhởvùngnhiệtđới,tầnsốdaođộngcủahạâmđạttớibảyhec.Vìvậy,khisónghạâmmạnhnhưthếậptới"chephủ"cảcontàuthìtrongkhoảnhkhắcnócóthểgiếtchếttấtcảmọingười.Việcnghiêncứutỉmỉnhấtđềukhôngpháthiệnrasựđầuđộchoặcbệnhdịchnguyhiểmnào.Kẻgiếtngườivôhình"chỉ"làmtêliệthoạtđộngtimmàthôi.Rấtthựctếkhichorằngcácbứcxạhạâmmạnhvớitầnsốxấpxỉbảyheccóthểgâyranhữngcơnđiệndại.Mộtsốsựkiệnđãnóilênđiềunày.Ngườitabiết,chẳnghạn,khingoàibiểncómộtcơnbãohìnhthànhvàmạnhlên,thìởtrênbờkhôngchỉsốcácvụtainạngiaothôngmàcảsốvụtựtửcũngtănglênnữa.Điềubíẩnlạlùngcònđangđợinhữngnhànghiêncứu.Nóhoàntoànbêncạnhchúngta,nhưngvẫnkhópháthiệnbiếtbao.Cònbâygiờchúngtacùngnóivềnhữnghiệntượnglạlùngliênquanđếnbầukhíquyểncủatráiđất.Những"kỳquan"từtrêntrờirơixuốngNhiềukhinhững"kỳquan"lạthườngấylạilàmchocảnhữngngườitĩnhtrínhấtcũngphảibănkhoăn.Chẳnghạnchuyệnxảyranăm1940ởtỉnhGorki.ỞlàngMêsêrahuyệnPalôvôvàomộtngàyhènóngnựcđãxảyramộtcơngiônglớn.Vàcùngvớinhữnggiọtmưađầutiênrơixuốngđấtlà…nhữngđồngtiềnbằngbạc.Khicơngiôngđiqua,cácemhọcsinhởMêsêrađãthunhặtđượcgầnmộtngànđồngtiềnđúctừthờixahoàngIvanhungđế…Cácbạnđừngnghĩđólà"kỳquan"duynhấtnhưthế.Vàotiếttrờitrongsáng,từtrêntrờiđãtừngđổxuốnglúamì,cả…camvànhữngchúnhệncũngđãrơitừtrêntrờixuống;rồiếchvàcácũngrơixuốngđấttheonhữnggiọtmưatừcácđámmâytrêntrời…Năm1954,ởthịtrấnĐavơnpot(Mỹ),mọingườivôcùngngạcnhiênchứngkiếncơnmưađêmđãnhuộmtấtcảthànhmộtmàuxanhdatrời.Cònnăm1933,gầnlàngKavalerôvôởViễnĐông,mộttrậnmưaràođãtrútxuốngrấtnhiềusứa.Giảithíchnhữnghiệntượngkỳlạđónhưthếnào?Thủphạmởđâychínhlànhữngcơnxoáylốckhôngkhí.Cácbạncònnhớvàonhữngngàyhènóngnực,trênmặtđấtbịthiêuđốthayxuấthiệnnhữngxoáybụinhỏ.Nếuchúýquansáttasẽdễdàngnhậnthấycộtkhôngkhíxoáyđóhúttheotừmặtđấtcácvậtkhácnhau-phoibào,giấyvụnv.v…Nhữngxoáylốcmạnh(vòirồng)đượchìnhthànhtrongcáccơngiông.Khiđó,cột

khôngkhíxoáycóthểnhấclêncaocảnhữngvậtrấtnặng.Nếutrênđườngđicủavòirồngcósông,aohoặchồ,nướcởnhữngnơiđósẽbịcuốnlênvàtạothànhmộtcộtnước.Cónhiềutrườnghợpvòirồnghúttrơcảđáy.Chẳnghạnnhưvàomùahènăm1904trênđoạnsôngMaxcơvachảyraMaxcơva.ChínhởđâychứađựnglờigiảiđápchotrậnmưatiềnbạcchưatừngthấyởtỉnhGorki.Cáctrậnmưaràotrướcđóđãrửatrôiđấtvàtrênmặtđấtlộrachiếcbìnhđựngcácđồngtiềnchôntrongđất.Vòirồngxuấthiệntrongcơngiôngđiquachỗđóđãnhấcbổngnhữngđồngtiềnlêntrênkhông.Vàsauđó,khidòngkhôngkhíyếuđi,nhữngđồngtiềnấycùngvớicácgiọtmưarơixuốngđất.Vídụnàylàmộtbằngchứngchothấythườngthườngsaumộtđiềuhoàntoànbíhiểmlàmộtsựtựnhiênnhất,vàchủyếu,làhoàntoàncóthểgiảithíchđượcmangtínhvậtchất.Cũngchẳngkhókhăngìđểhìnhdungracảnhxoáylốckhôngkhícuốnlêncaocảếchnhái,cá,nhệnhaysứa,mangchúngđiđôilúctớihàngchụccâysốđểrồisauđó,khixoáytan,"thảrơi"chúngxuốngđất.ĐiềuđócũngđãxảyravớinhữngtráicamởtỉnhÔđexa.Cơnxoáylốcậptớiđãnuốtvào"bụng"nónhữngquảcamtừquầyhàngcủamộtngườibáncam.Vàrồinhữngtráicamấytrởthànhcủagiờiơi!Mùahènăm1890,ởmộtlàngtỉnhTula,cơnxoáylốcđã"chộp"lấynhữngtấmvảilanhtrảitrênđồngcỏđểtẩytrắng.Nhữngngườiđànbànomthấythếliềnchạybổtheo.Chẳngmấychốchọđãthấynhữngtấmvảiấybaymấthút,nhưngvẫntiếptụcchạyvềphíacơnxoáylốcđãđi.Ngườitachỉtìmthấynhữngtấmvảibịgiócuỗmđiởmộtlàngkhác.Dânlàngđãtậnmắtthấyhàngchụctấmvảilanhdài30-40méttừtrêntrờirơixuốngđếnkinhngạcvàhoảngsợ.Nhiềungườiquảquyếtrằngđóchínhlà"phépmàucủathượngđế".Giócóthểmangcácvậtkhácđirấtxa.Năm1904,mộttrậncuồngphongởMarôcđãpháhuỷnhữngkholúamìlớn.GiómanglúađiđếntậnbờbiểnTâyBanNha.Vàởđó,lúađượctrútxuốngbấtthìnhlìnhngaytrướcnhữngngườidânđứngngâyravìquákinhngạc.Ởđây,cáccơngiómạnhthổiởcáclớptrêncaocủakhíquyểnđãtrợgiúpxoáylốc.CòntrậnmưamàuxanhởĐavơnpotthìsao?NgườitapháthiệnrarằngphấnhoachưachíncủacâydươngchâuMỹvàcâyđutrongđócómộtchấtmàuhoàtanđượctrongnướcchínhlàsắctố.Giómạnhđãmanglêncaonhiềuphấnhoavàkhimưarơi,phấnhoanhuộmmàuchotrậnmưađó.TrậnmưavôhạinhưngkhácthườngđóđãgâyratrongnhiềungườiMỹmêtínkhôngítnhữngcâuchuyệnvềđiềuhuyềndiệu,vàcáikhônglýgiảiđược.Songnhữngtrậnmưakỳlạcómàuđỏmớilàmdưluậnxônxaohơnnhiều.Vàonhữngthếkỷtrước,hiệntượngtựnhiênnàylàcho

ngườitakhiếphãi.Nhiềungườinghĩrằngtrờikhócnhữnggiọtnướcmắtphamáuvìtộilỗicủaloàingười,trờibáođiềubấthạnhtrongtươnglai.Điềunàycóthểđọcthấytrongtrướctáccủacácnhàviếtsử.Đâylàmộttrongnhữngdòngghinhưthế:"Năm764.ỞTua,cuộcsốngphóngđãngcủacáctusĩtạinhàthờthánhMactinơđãlàmChúatrờinổigiận:máuđãrơitừtrêntrờixuống.Năm787.MưamáutrútxuốngởHungari,tiếptheođóbắtđầunạndịchhạch".Vàonăm1117,miềnbắcItaliabịchiếntranhtànphánặngnề.ThànhphốvàlàngmạcxứLômbacđibịđốtcháytanhoang.Ngườigiàvàtrẻconchếtvìnạnđói.Binhlínhdàyxéocáccánhđồngvàcướpđoạthoamàucònlại.Tỉnhdậylúcsángsớm,dânchúngLômbacđikhôngbiếtliệucòncósốngđượcđếnchiềunữahaykhông.Thậtdễhiểuvìsaotrongnhữngđiềukiệnnhưthế,mưa"máu"đượcmọingườiởkhắpnơicoilàđiềucảnhbáocủatrờivề"sựtậnthếcủathếgiới".ỞMilanôngườitatriệutậpkhẩncấphộiđồngcácgiámmục.Cácgiámmụctuyênbốrằng"trờituônnhữngdòngnướcmắtmáuvìloàingườiphạmnhữngtộilỗitàyđình.Chỉcóthểbằngnhịnnhục,cầunguyệnvàănchaynhiềutuầnmớicóthểcầuxinđượcchúatrờikhônglậptoàánphánxửkhủngkhiếpcủamình".Nhữngngườidânquákinhsợđãhiếntếchonhàthờnhữngmónđồcuốicùng.Họquỳsuốthànggiờliềnđểcầuxinsựthathứcủađấngtoànnănglàchúatrời.Xưanay,"máu"rơitừtrêntrờixuốngđãnhiềulầnlàmngườitaphảikinhsợ.DâncưthànhphốCatandarôởItaliacònnhớmãingày14thángbanăm1813.Chúngtôixinnhườnglờichonhàviếtsử:"Mộtđámmâygiônghiệnratừphíabiển.Đếntrưanóđãbaophủnhữngngọnnúilâncậnvàbắtđầuchelấpmặttrời;đámmâyấylúcđầucómàuhồngnhạtsautrởthànhđỏrựcnhưlửa.Chẳngbaolâuthànhphốđãbịbaophủbởimộtlớpsươngmùdàyđặcđếnnỗingườitaphảithắpđènlênởtrongnhà…Sươngmùtiếptụctrởnêndàyđặchơn,vàtoànbộbầutrờinhưđượccấutạotừsắtnungđỏvậy.Trờinổisấmvàbắtđầutrútxuốngnhữnggiọtchấtlỏngtomàuđỏmàmộtsốngườicholàmáu,cònnhữngngườikháccoiđólàkimloạinóngchảy.Chỉđếnđêmkhôngkhímớitrởlạitronglành,sấmchớpmớithôi".Ấntượngvềđiềuđãnhìnthấymạnhđếnnỗidânthànhphốkhôngcònmuốnlắngnghenhữngngườicòntỉnhtáochứngminhrằngnhữnggiọt"máu"đãkhôchỉlàbụimịncấutạotừnhữnghạtkhoángnhỏxíucómàuphớtđỏmàthôi.Cácnhàhoáhọcđãnhiềulầnphântíchnhữnggiọtmưanhưthế;họpháthiệnthấytrongđócósắt,crôm,canxi,silievàcácnguyêntốhoáhọckhác.Cácnhàbáchọcthờitrungcổđãtừngđoánđịnhvềđiềunày.Vàogiữathếkỷthứ9,khicónhữngtrậnmưachứabộtmàuđỏgiốngnhưmáu,mộtnhàbáchọcthờiđóviết:"Cáimàdânchúnggọiđólàmáuchỉđơnthuầnlàhơi

đượcnhuộmthầnsahayphấnđỏmàthôi".Nhưngsauđóôngtaviếtthêm:"Nếutừtrêntrờirơixuốngmáuthựcmàkhôngthểphủnhậnđược,thìtấtnhiêuđólàphépmàudoýchícủathượngđếtạonên".Cókhivòirồngcũnggâyranhữngtrậnmưa"máu""lạlùng".Vàomùahè,nướcđọngởaohồthườngcómàuxanh,đôikhicósắcnâuđỏ:nước"đổimàu"."Máu"đóchínhlàvôsốcácloàithựcvậtvàđộngvậtnhỏbékhácnhausốngtrongnướctù.Nếumuốnnhìnthấychúngriêngtừngconmộtthìphảidùngkínhlúp.Nhưngkhicácloàiđócósốlượngrấtlớnthìchúnglàmchonướccómàuxanhnhấtđịnh.Thườngthườnglàgiốngđộngthựcvậtcómàuđỏnhạt,dođónướccósắchungđỏ.Vòirồngcuốntớiđầmnước,hútnướclênrồisauđótrútxuốngmộtnơinàođóởxadướidạngmưacómàuhệtnhưmáu.Ngườitacònthấycảbăngcómàutrongtựnhiên.Vàothếkỷtrước,nhàbănghàhọcngườiMỹCônkhinghiêncứucácbănghàvùngAlaxcađãthấyrằngbềmặtbăngtrảidàisuốtvàicâysốcómàuhungđỏ.Băngcósắcmàunhưthếlàdocómộtsốlượngrấtlớnnhữngloàithựcvậtđượcgọilàhoabănghà.Chúngsinhtrưởngởtrêncáctảngbăngvĩnhcửu.Ởcácvùngphíabắc,ngườitacònthấycảtuyếtmàuđỏ.Hiệntượngnàydovôsốcácvikhuẩnnhỏxíugâynên,chúngcókhảnăngsinhsảnởtrênmặttuyết.Ngườitacònbiếtđếnhàngchụcloàirongđỏsinhsảntrênđá,cát,trênthâncâyvàmộtsốloàisốngtrêntuyết.CómộtloàithựcvậtđơngiảnnhấtlàtảoColutea.Loạitảonàykhôngnhìnthấyđượcbằngmắtthường,nókhôngsợlạnhvàcóthểmọcthậmchíởtrêntuyết.Nósinhsảnrấtnhanh.Loàitảonàycómàuđỏ.Nếugióthổiđưaphôiloàitảonàytừnơinàođóđếnmặttuyếtthìchỉsauvàigiờchỗtuyếtđósẽtrởnênđỏ.TảoColuteasẽbaophủtoànbộbềmặttuyếtđó.NgườitađãthấycảnhtượnghiếmcóđóởAlaxca.Mộtthuỷthủviếtrằngvàođầuthángtám,cáccáchđồngtuyếtlấplánhmàuđỏtươi.Tuyếtđượcnhuộmmàukhôngchỉtrênbềmặt,màcảởđộsâuvàicentimet.Điềunàyđượcgiảithíchbằngsựhiệndiệncủahàngtriệuđơnvịthựcvậtnhỏnhoicómàyđỏnày.Dườngnhưtuyếtbịớtđỏphủlênvậy…TruyềnthuyếtmấtthiêngTrongkinhthánhcókểrằng,mộtlầnởAiCập,bấtngờcómộtđêmlạnọ:"…bóngtốidàyđặcchephủkhắpnướcAiCậpbangàyliền.Ngườitakhôngnhìnthấynhauvàkhôngairờikhỏichỗtrongsuốtbangày".Mộtđêmdàibằngbangày!Tacóthểdễdànghìnhdungđượcngườitahoảngsợđếnthếnàokhigặphiệntượngkỳlạnhưthế.Mọingườiđãnhìnthấytrongđócánhtaytrừngphạtcủathầnthánh.Aimàbiếtđượcbóngtốighêgớmấycònkéodàibaolâu.Vàcóthể,mặttrờisẽchẳnglórạngnữa?!Chínhcácnhàhànghảitừngngangdọckhắpcácbiểnđãkểvề"biểnsương

mù"trênđạitâydươngởvùngbánđảoCanari."Mặttrờikhônglóraởnơiđây.Tạiđólàbóngđêmvĩnhcửu!"-nhữngthủythủlãoluyệnấycamđoanvớinhữngngườinghe.Cóngườitinvàcũngcóngườikhôngtinhọ.ThếmàgiờđâyđấtnướccủadòngsôngNinvĩđạichìmđắmtrongbóngtối.Ởđâynảysinhmộtcâuhỏiquantrọngvàlýthú:liệucáchuyềnthoạicóphảnánhmộthiệnthựcnàođóhaymộtđiềugìđóhoàntoàntrầntục,tựnhiênhaycótínhcáchxãhộiđãtừngxảyratrênthựctếvàđemlạisứcsốngchođiềuđượctưởngtượngra?Nhữngcâuchuyệntôvẽbằngtrítượngtượngphongphúcủaconngười,đượcbổsungbằngsựhuyềnbívàbịbiếndạngđiquahàngthếkỷtồntạivàđãphụcvụchonhữngmụcđíchnhấtđịnhcủacácgiaicấp,vàtấtnhiên,toànbộnhữngtruyềnthuyếtnhưthếđãvàđangkhôngphảnánhgìlịchsửthậtsựcủacácdântộc.Songliệuchúngcoxuấthiệnmộtcáchvuvơkhông,chodùchúngcóhìnhthứchoàntoànhuyễntưởng?Quảlàtấtcảnhữngquanniệmtôngiáo,mặcdùcótínhchấthuyễntưởngvàxuyêntạc,đềumangtrongmìnhdấuấncủathựctế,chúngphảnánhđờisốngtậptụcvànhữngquanniệmcủadântộcmàtừđóchúngsinhra.Khôngcầnphảinóinhiềuvềviệcmộtquanđiểmnhưvậynhằmgiảithíchmộtsốđiềubíẩncủalịchsửlạicóthểcóýnghĩatíchcựcnhưthếnào.Đúng,điềunàynàyđãđượccuộcsốngkhẳngđịnh.ChỉcónhờđếnpháthiệnthànhTroacủaSlimanlàđủthấyđiềuđó,bởikẻdẫnđườngchoôngtrongphátkiếnnàychínhlàtruyềnthuyếtdoHômekểlại.Tôinghĩrằngtrongnhiềutruyềnthuyếtvàhuyềnthoạicủacácdântộcđangẩngiấumộtsựkiệnlịchsửnàođó."Hiệnđangtồntạimộtýkiếnkháphổbiếnnhưngsailầmmộtcáchsâusắc.-việnsĩB.Rưbakôpphátbiểu,-chorằngcáctruyềnthuyết(huyềnthoại,trángsĩca)làđiềuthuầntúybịađặtvàphụcvụchocácmụcđíchgiảitrí.Trênthựctế,chỉcầnbắttayvàonghiêncứumộtsángtáctruyềnmiệngdângianbấtkỳnàotrongsốcáctácphẩmtươngtựlàtasẽpháthiệnranhữngcộinguồnlịchsửsâusắc,nhữngtuyếntruyệnlýgiảihiệnthựcrõràng,dấuvếtcủanhữngsựkiệnđãtừngcótrênthựctế.Khôngnghingờgìnữa,nhữngtruyềnthuyếtlàcácđốitượngnghiêncứukhoahọcnghiêmtúccủacácngànhkhácnhau".Truyềnthuyếttrongkinhthánhkểvề"bóngđêmAiCập"cóthểlàmộtvídụminhhọachođiềuđãnói.Mặcdùhiệntượngtựnhiênđóđượctrìnhbàynhưmộtsựkỳlạchưatừngcó,songtronglịchsửngườitađãbiếtđếnnhiềutrườnghợptươngtự.Vàomùaxuânnăm1901,trênsamạcXaharaởchâuPhinổilênmộttrậnbãocátrấtmạnh.Mộtngàysau,ởthànhphốTuynixsuốtvàigiờliềncómộtđámbụiđổtừtrênkhôngxuốngdàyđặcđếnnỗingườitaphảiđốtđènởtrongnhà.Vàothángmườimộtnăm1962,giómangtừsamạcArabimộtlượngbụilớnđếnmứcởCairôngườitaphảiđóngcửasânbay,sựđilạitrên

kênhXuyêphảingừnglaivàingày.Theolờinhữngngườiđượcchứngkiến,trongthànhphố"tốiđennhưmực"-ngườitakhôngthểnhìnthấyđượccảngóntaytrêncánhtayđưaratrướcmắt!…Mùathunăm1938.NhữngngườidânNênetởlàngKhanmer-XêđêgầnvịnhÔbithậtngạcnhiênkhithấyvàonhữnggiờbuổisángtrờitựnhiêntốiđi.Bóngtốimỗilúcmộtthêmdàyđặc.Trêntrờixuấthiệnnhữngđámmâymàuhungđỏ.Vàomườigiờsángtrờitốihẳn.Bầutrờivàmặtđấtkhôngcònphânđịnhđượcranhgiớigiữachúngvớinhaunữa,tấtcảdườngnhưđãtắthẳnánhsáng.Cómộtlúcởphíatâybắclóramộtdảisángrộng,nhưngrồilạibiếnđirấtnhanh.Chỉsauhaigiờtrờimớisángdầnra,songánhsángbanngàyđâucólàmngườitavuimừngvìnócómàusắchungđỏ.ChẳngbaolâungườitabiếtrằngnhậtthựckhônglườngtrướcđượcđóđãquansátthấytrênmộtvùngrộngởmiềnbắcXibirtrongphạmviđócócácthànhphốĐuđinkavàNôrinxcơ.Đólàgìvậy?Khikhảosáthiệntượng"nhậtthực"đó,cácnhàkhoahọcđãtìmđượclờigiảithíchtựnhiênchocâuhỏinày.Ngườitanêurahainguyênnhân.Mộttronghainguyênnhânđólànhữngđámcháyrừngmạnh.Vàingàytrướckhixảyrahiệntượngnóitrên,ởmiềnUranđãbịcháyrừng.Nhữngkhốikhóivàtrođượcgióđưalêncaohàngchụckilômetvàsauđótheocácdòngkhôngkhítruyềnlanđitheohướngđôngbắcdướidạngđámmâythẫmmàu.Ởnhữngnơiđámmâyđóđặcbiệtdàyđặc,nóchekhuấtmặttrờivàthếlàbóngđêm"buôngxuống".Khiphântíchmộtsốđặcđiểmcủahiệntượnghiếmhoiấy,mộtsốnhàkhoahọcđiđếnkếtluậnkhác:vàonhữngngàyđó,mộtđámmâybụivũtrụđãlọtvàokhíquyểntráiđấtvàphávỡsựluânchuyểnngàyvàđêm.Nhưvậyngàynayđãcóhàngngànngườiđượcthấy"bóngtốiAiCập",mộthiệntượnghoàntoàngiảithíchđượcbằngnhữngnguyênnhântựnhiên.

VladimirMezenxep

Bêncạnhđiềubíẩn

BảndịchcủaNguyễnChiến

Chương4

LINHHỒNDƯỚIỐNGKÍNHHIỂNVI

Ởxứsởcủaýthứcvàtiềmthức

"Ngaytừthờixaxưa,khiconngườicònchưacómộtkháiniệmgìvềcấutạocơthểcủamìnhvàkhôngbiếtgiảithíchcácgiấcmơ,ngườitađãđiđếnmộtquanniệmrằngtưduyvềcáccảmgiácởngườilàhoạtđộngkhôngphảicủacơthểhọ,màlàcủamộttâmlinhđặcbiệtnàođótồntạiởtrongcơthểvàrờibỏcơthểđókhiconngườichếtđi,ngaytừthờiấyhọđãphảisuynghĩvềmốiquanhệgiữatâmlinhđóvớithếgiớibênngoài"(Ph.Enghen)."Linhhồntrúởdạdày"Ngườitakểrằngxưakia,nhàbuônPhômeKriaginởViatca,nổitiếngtoànthànhphốvìtínhthamănvàphóngđãng,rấtthíchnhắcđinhắclạinhữnglờinày.-Anhngồibênbànănnhữngthứchúatrờigửitớinhưthếnàothìlinhhồncũngpháttriểnnhưthế,-ôngtagiảithíchýtưởngchủyếucủamình.-Vìlẽđómàlinhhồnkhôngởnơinàotốthơndạdàymìnhcả…Nhữngbiệnluận"sâusắc"củagãbuônthựcphẩmấythựcrachỉđượccoilàchuyệnvuibênchéntràởthếkỷtrướcmàthôi.Nhưngnếutanhớlạilịchsửcủaloàingườithìdễdàngthấyrằng,xưakiaconngườiđãtừnghoàntoànnghiêmtúcđitìmnơitrúẩncủalinhhồnbíẩntrongcơthểmình;vàkhôngmộtainghingờvềsựtồntạicủalinhhồnấycả.Chữ"linhhồn"đượcchúngtasửdụngluônmàkhônghềnghĩđếnnguồngốctôngiáocủanó.Nghĩvềtâmtrạngbuồnbãcủamình,ngườitanói:"Trongthântâmtôicóđiềugìđókhôngvui".Vềnhữngngườivịthatốtbụng,ngườitanói:"Đólàmộtngườihảotâm".Chúngtagọicácýnghĩmongmuốn,cảmgiáccủachúngtalàhoạtđộngtinhthần,hoạtđộngtâmhồn.Trongtấtcảnhữngtrườnghợpđó,từ"tâmhồn","linhhồn"khôngcómộtýnghĩđặcbiệtnàomàtôngiáođãmanglaichonó.Còntheocácquanđiểmtôngiáothìlinhhồnlànguồngốctinhthầnbấtdiệtcủachúngta,nóđượcthầnthánhhóavàkhôngthểnhậnthứcđược.Phảhệcủa"phầntử"bíẩnấycủacònngườimànhưngườitathườngnghĩ,khôngcónóthì

khôngcóchínhcuộcsốngđãmấthúttrongquákhứxaxôicủaloàingười.…Mộtngườidậykhỏigiườngtrongtâmtrạngốmyếu,khóchịu.Vềngườiđó,ngườitanói:"Anhấyđãdậybằngchântrái".Mộttrongnhữngngườicùngnóichuyệnnhắctớiướcmuốnđạtđượcđiềumongướccủamình.Lậptứcanhtađượckhuyênhãynhổnướcmiếngbalầnquavaitrái.-Mắttráicủatôicứmáyluôn,-mộtphụnữnóivẻloâu.-Cólẽhômnaytôicóviệcphảikhócđây.-Cònlòngbàntayphảicủatôicứgiậtgiật-thểnàocũngnhậnđượctiền!-mộtcôbạnkháctrảlờigiọngvuivẻ…Từlâulạisinhranhữngđiềumêtínnựccườinhưthế?Chúngsinhratừnhữngthờixaxưakhiconngườicònnguyênthủytạoratrongýthứccủamìnhmộtthếgiớihuyễntưởngcủacáclinhhồn.Họtinrằngmỗingườiđềucóhai"vịthần"-thiệnvàác,thầnthiệnởgầnngườibêntayphải,thầnácởgầnngườibêntaytrái.Vìvậyngườitatinrằng:Tấtcảnhữnggìnằmởbêntráiđầucóthểmanglạiđiềukhóchịuvàtaihọa.Chínhvìvậymànhữngngườimêtínkhuyênnhổnướcmiếngquavaitrái,tứclànhổvàoconquỷác,nếukhôngnócóthểcảntrởđiềuướcmuốnđượcthựchiện.Cònnếubansángbạndậy"bằngchântrái"thìtứclàhômđóbắtđầudướiquyềnlựccủavịthầnác,màởôngtathìđừngmongmộtđiềutốtđẹpnào!Sựmêtíncổxưađóđãsinhranhữngđiềubáongâythơvàngốcnghếch,vàthậtlạlàchúngcòndaidẳngsốngđếntậnngaynay.Mắttráivàlòngbàntaytráiởgầnthầnác,thếcónghĩalàmắttráikhóc,taytráiđánhmấttiền.Cònởbênphảithìngượclại:mắtphảimáy-hãyđợiniềmvui,lòngbàntayphảithấybuồnbuồn-chẳngbaolâunữasẽđượctiền.Aimàchẳngbiếtcâuchúc:khôngmộtcáilôngnào(CâunàyngườiNgadùngđểchúckhiđisăn,đithiv.v…DịchsangtiếngViệtcónghĩalà:chúcthànhcông;chúcmoisựnhưý…(N.D).Cảởđâynữacũngcósựcanthiệpcủavịthầnác.Khinhữngngườiđànôngcủabộlạcđisăn,cònđámkẻthùvôhình(tấtnhiênlàthếrồi)bámtheosauhọ,nhữngngườithânvàbạnbètìmcáchđánhlừathầnácbằngcáchbảorằngngườiđivàorừngkhônghềnghĩgìđếnchuyệnsănbắncả.Còncâuchúcsứckhỏechomọingườihắthơirấtphổbiếnthìsao?Tổtiênkhôngthôngtháilắmcủachúngtađãchorằngchínhđólàlúcthầnácchuivàomũingười.Đểtránhnguyhiểmcầnphảichúcsứckhỏechongườiđãhắthơi.Cũngcầnnhắctớimộtđiềumêtínmàhọcsinh,sinhviênmêtíntheo:trongkhithikhôngnhặtđềthibằngtaytrái.Bởivìthầnác,tứclàthầnởbêntaytráisẽchơixỏvàbàntaysẽrútphảiphiếuthikhónhất…

Chínhnhữngđiềumêtínnàykhácxưakialàmcơsởchođứctinvàolinhhồnvôhìnhvàkhôngthểnhậnthứcđượcmàthầnlinhđãphúchoconngười.Đốivớinhữngngườiởmứcpháttriểnthấp,hầunhưmỗihiệntượngbấtkỳcủatựnhiênđềumangsắctháibíẩn,vàđểgiảithíchchođiềuđócầnphảiviệntớicácsứcmạnhsiêunhiên.Nhữnghiệntượngnhưngấtxỉu,chếtchócquảlàđặcbiệtlạlùngvàghêgớm.Nhữnggiấcmơcũngthậtlàbíẩn.Khingủthiếpđi,conngườicóthể"chudu"trongquákhứcủamình,gặplạinhữngngườiđãchết,nóichuyệnđượcvớihọv.v…Giảithíchnhữngđiềuđónhưthếnào?Vìkhôngcómộtkháiniệmgìvềhoạtđộngcủanão,vìhiểubiếtrấtkémvềcấutạocơthểmình,tổtiênxaxôicủachúngtatinrằngtrongmỗiconngườicómộtconngườithứhaigiốnghệtlàlinhhồn.Khiconngườichếtđi,linhhồntừgiãngườiđó.Điềunàycũngdiễnratrongcáccơnchoángngấtvàcácgiấcmơ,nhưngnhữngkhiđó,linhhồnrờicơthểchỉlàtạmthời,sauđósẽtrởlại."Conngườithứhai"củachúngtalàmgikhichúngtangấtđi,điềuđókhôngaibiết,songcácgiấcmơlạikểchotavềnhữngcuộc"chudu"củanótronggiấcngủcủaconngười.Thếnhưngnếulinhhồn,theolờicủaPh.Enghen,"tronglúcchếtlạitáchkhỏicơthểvàtiếptụcsống,thìkhôngcólýgìlạinghĩramộtcáichếtnàođóđặcbiệtchonócả.Quanniệmvềsựbấttửcủalinhhồnđãxuấthiệnnhưvậyđấy,vàởtrìnhđộpháttriểnđó,sựbấttửtuyệtnhiênkhôngphảilàsựanủi,màlàsốphậnkhôngthểđảongượcđược,vàtheongườiHyLạpchẳnghạn,rấtthườngxuyênđượccoilàđiềubấthạnhthựcsự".Nhìnthấyhìnhbóngcủamìnhtrênmặtnướclặng,ngườinguyênthủynghĩrằnghọđãnhìnthấylinhhồncủamình.Đứctinđócònduytrìcảkhigươngxuấthiện.Mộtsựmêtínmớiđãsinhra:đậpvỡgươngtứclàgiếtchếtconngườithứhaicủaminh.Sauđónóbiếnthànhmộtđiềutriệuđượcnhiềungườinhẹdạtintheongaycảbâygiờ:đánhvỡgươngtứclàsắptớisẽcóđiềurủiro.Ởnhiềudântộcđãvàđangtồntạinhiềuquanniệmvềlinhhồn.ỞchâuPhi,nhữngngườidađenbộtộcBaxutôchorằngnếucásấu"chộpđược"bóngcủangườitrênmặtnướcthìngườiđósẽphảichết.NhữngngườiMãlaitinrằngmộtngườinàođóbịgiẫmlênbóngcủamình(tứclàgiẫmlênlinhhồnvậy)thìngườiđósẽbịốm.Nếtmêtínnàyđượcthểhiệnrấtđặcbiệttrongmộtsốtruyệncổdângian:gãphùthủyđộcácmuốngiếtngườinàođóđãđánhcắpbóngcủaanhta.CưdântrênquầnđảoPhitgilại"liênkết"bóng-linhhồnvàphảnảnh-linhhồnlàmmột.Cảhaithứấyđềusốngtrongmộtconngười.Nhưngbóng-linhhồntốithẫmsẽtheosangthếgiớibênkiasaukhichủchết,cònphảnảnh-linhhồnsángsủamàngườitacóthểthấytronglànnướctĩnhlặngsẽlưulạiởnơingườiđóchếtđi.

ÓctưởngtượngcủangườiIacutcònphongphúhơnnữa.TrongnhiềutruyềnthuyếtcủahọcóthểkểvềbalinhhồncùngsốngtrongmỗingườiIacut.Mộtlinhhồnrờianhtatronglúcngủ,vàkhingườiđóngủ,nólangthangkhắpthếgian,linhhồnthứhaicònhiếuđộnghơn,lúcnàocũnglượnlờxungquanh,vàchỉcólinhhồnthứbalàởẩn,nóthườngxuyênsốngtrongconngười.Khiquỷsứtómmấtlinhhồnlangthangtrongđêmhoặcphiêudạtlúcbanngàythìconngườisẽốmvàcóthểchếtmặcdầulinhhồnthứbavẫncònlạivớianhta.Hầunhưtấtcảcácdântộctrêntráiđấtđềutinrằngtronglúcngủ,linhhồnrờikhỏicơthểmộtthờigian.Ởmộtsốbộlạccòncấmđánhthứcngườiđangngủhaychuyểnngườiđósangchỗkhác:linhhồncóthểkhôngtìmthấychủcủamình.CònngườidađỏchâuMỹcoiviệcbôivẽmặtngườilúcngủlànguyhiểmchếtngười-khiquayvề,linhhồncóthểkhôngnhậnrachủvàsẽbayqua,vànhưvậyngườiđósẽchếtđikhôngtỉnhlạinữa.Mộtsốdântộclạchậucònlưutruyềnmộtsựmêtínnhưsauchođếntậnngàynay:ngườicóbónghìnhcủangườikhác,tứclàcólinhhồncủangườiđó,sẽđoạtđượcquyềnlựcbíhiểmđốivớianhta.DođómàcuốnsáchmàunhiệmcủanhữngngườitheođạoHồilàkinhCôrancấmvẽngườichodùdướihìnhthứcnàođinữa.VìvậytronggiáođườngcủađạoHồiđềukhôngcóvẽmộthìnhngườinàohết.Rốtcuộclàcókhôngítphỏngđoánkhácnhauvềnơitrúngụcủalinhhồn.Cácbộlạchiếuchiếnmàđốivớihọ,nhữngcuộcgiaotranhvớicácbộlạclánggiềngxảyrathườngngàythìchorằnglinhhồnsốngtrongmáucủahọ.Mộtchiếnbinhtrongtrậnđánhbịthươngvàmấtnhiềumáu,thếlàlinhhồncùngmáutheorakhỏicơthể.Nhữngnhàtưtưởngkháclạinghĩkhác:linhhồnsốngtrongtakhitathở.Vàlinhhồnrờikhỏicủathểcùngvớihơithởcuốicùngcủangườihấphối.…Đólànhữngquanniệmmêtínrấtkhácnhauvềhìnhthứcnhưnglạithốngnhấtnhauvềbảnchấtkhibànvềnhữngthầnlinhvôhìnhvôảnhvàvềlinhhồnbíẩncủaconngười.Vậycócầnsuynghĩđếncâuhỏinhưthếnàykhông:ĐâulàsựkhácnhaugiữanhữngngườidađỏmùchữởchâuMỹbịnhữngôngchủcủalụcđịanàygiamhãmtrongvòngdốtnát,vớinhữngngườiquenbiếtđangthựcsựlosợvềchiếcgươngbịđánhvỡ?TấtcảmọiconđườngđềudẫnđếnnãoCầnphảinóirằngtrongsốnhữnghiệntượngcủathiênnhiênsống,khôngcógìphứctạphơnlànhữnghiệntượnggắnliềnvớihoạtđộngtâmlý,tinhthầncủachúngta.Suốtmộtthờigianrấtdài,hoạtđộngtâmlýcủaconngườilàmộtlĩnhvựcbíhiểm,"mộtvếttrắng"trongkhoahọc.Vìvậychínhtạiđâychúngtagặprấtnhiềunhữngđiềumêtínkhácnhaunhấtđãđượcsinhrabởisựdốtnáttừthủaxaxưa.Nhưngngàynay,rấtnhiềuhiệntượngtâmlýđãkhôngcònlàbíẩnđốivớikhoahọcnữa.Cũng

nhưtấtcảmọihiệntượngkháctrongtựnhiên,chúngđãtìmđượcsựgiảithíchtựnhiên,khoahọccủamình.Cáimàhàngngànnămnayđượcconngườigọilàlinhhồn,trênthựctếlàhoạtđộngtâmlýcủanão.Tấtcảmọicảmgiácvàtrigiáccủachúngtavềthếgiớixungquanh,ýthứcvàtưduycủachúngtađềulàkếtquảhoạtđộngcủanão.Khôngcóhoạtđộngcủanãothìkhôngcótâmlý,khôngcóýthức,vànhưthếcónghĩalàkhôngcócảlinhhồn,nếunhưcácbạnmuốn.Nãongườingừnglàmviệcthìýthứccũngbiếnmất,toànbộhoạtđộngtinhthầnchấmdứt.Trongyhọcngườitađãnghiêncứutỉmỉnhữngtrườnghợpnhưkhinãobịtổnthương,chẳnghạndobịchấnthương,nãosẽthôikhônglàmviệcbìnhthườngnữa.Dođóconngườimấtđitấtcảnhữnggìdườngnhưcóliênquanvớilinhhồncủamình:ngườiđóhếtcảnóivàtưởngtượng.Bâygiờchúngtađềubiếtnãobộvàtuỷsống,hoặcnóicáchkhác,hệthầnkinhtrungương,điềukhiểntoànbộhoạtđộngcủatấtcảcácbộphậntrongcơthểchúngta.Trongđó,vaitròchủyếuthuộcvềnãobộ.Trongmỗikhoảnhkhắc,nãonhậnđượcnhiềutínhiệukíchthíchkhácnhaubáochobiếtđiềugìđangxảyraởbêntrongcơthểvàtrongmôitrườngxungquanh.Cáctínhiệunàyđếntừtấtcảcáccơquantrongcơthểtheocácdâythầnkinh.Đáplạitínhiệuđó,cáctínhiệumệnhlệnhđiềukhiểnhoạtđộngcủacơthểđượcphátratừnãođitheocácdâythầnkinhtớicáccơquan.MộttrongnhữngnhàkhoahọcđầutiênxébỏđượctấmmànthấnbíchephủlinhhồnlànhàtựnhiênhọcngườiNgaIvaMikhailôvichXêtsenôp.Bằngcáccôngtrìnhnghiêncứucủamình,ôngđãmởramộttrangmớitrongkhoahọcvềhoạtđộngtinhthần.Nhiềukẻđãcốlênánhọcthuyếtduyvậtcủanhàbáchọcvềhoạtđộngcủanão.CòngiáohộiđãđòiđầyảiXêtsenôpvàotuviệnXôlôvetxki.BộtrưởngnộivụcủaSahoànglàValuepđãviếtcôngkhairằngcôngtrìnhcủaXêtsenôp"Nhữngphảnxạcủanão"làcóhại.Giảithíchtrongcuốnsáchphổcậpkhoahọcnhữnghoạtđộngtâmlýcủaconngườibằngtácđộngcủanhữngảnhhưởngbênngoàiđếnthầnkinhvàbằngsựphảnánhnhữngảnhhưởngđólênnão,điềuđócónghĩalàmộthọcthuyếtmớithừanhậntrongconngườichỉcóvậtchấtthôiđãđượcđưarathaythếchohọcthuyếtvềsựbấttửcủalinhhồn.Cuốnsáchđãbịcấm.Nhưngnhữngkẻtruynãtưtưởngkhoahọckhôngdámkếtánnhàbáchọc.Tấtcảcáclựclượngtiếnbộtrongxãhội,sinhviên,thanhniênđãđoànkếtlạixungquanhXêtsenôp,ngườiđãđộngviênhọđứnglênđấutranhchốngsựngudân.Rấtcóthểphiêntoàsẽđặtnhữngkẻbảovệquyềnlựctôngiáovàotìnhthếcủa"ôngvuacởitruồng"khôngkémphầnnổitiếng.…Chúngtacóthểphạmlỗitrướcchânlýnếuchorằngtrithứccủachúngtavềnãođãkháđầy

đủđểđưaramộtbứctranhtoàndiệnvề"vũtrụ"dướihộpsọ.Nãochúngtahoạtđộngrasao?Nhữngquátrìnhnàodiễnra,chẳnghạn,saunhữngtừngữ"nhớrồi"hay"tôihiểu"?Chúngtacònchưabiếtcơchếrõràngvàtỉmỉcủanhữngquátrìnhđó.Cóthểsosánhcôngviệccủacácnhàbáchọcnghiêncứunãovớicươngvịcủangườingườikhámphátráiđấttrướckhicócácphátkiếnđịalývĩđạivàothếkỷ15-17.Thếgiớitronghộpsọẩngiấutrongmìnhnhiềuđiềubíẩnđếnmứcviệckhámphárachúngsẽtrởthànhsựkhảihoàncủakhoahọc.Nhưngcácbạnđừngvộirútramộtkếtluậnlệchlạcnàotừđiềunóitrên.Cácphátminhcủanhữngnămvàthậpniênquatronglĩnhvựcsinhlýhọcthầnkinhđãmộtlầnnữachứngtỏvớichúngtamộtchânlýlâunay:đốivớikhoahọc,khônghềcónhữngđỉnhcaokhôngthểtớiđượctrongnhậnthức.Nãongườibộclộngàymộtnhiềuhơnnhữngbímậtcủamình-nhữngđặcđiểmđộcđáovànhữngkhảnăngkỳlạ.Ngayvàonhữngnămnămmươi,nhờcácđiệncựcnãongườitađãthựchiệnđượcmột"bướcnhảyvọtvàothếgiớibíẩn".Nóimộtcáchđơngiảnhơn,cácnhàkhoahọcđãbắtđầusửdụngđiệnđểnghiêncứunão.Khitácđộngđếnnhữngvùngriêngbiệtcủavậtchấtnãobằngcáckíchthíchđiện(nhờcácđiệncựcrấtmỏng),họđãcóđượcmộtkhảnăngtuyệtvờiđểnghiêncứuxemcácvùngriêngbiệtcủanãolàmviệcrasaovàchịutráchnhiệmgì.BácsĩphẫuthuậtthầnkinhCanadaU.Penphinkhimổchomộtnữbệnhnhânđãđưađiệncựcvàocácnơronthầnkinhởvùngtháidươngcủavỏnão.Nữbệnhnhânđãtrảlờibằng…cáchồiứctừthờithơấuxaxôi,hơnnữalạichitiếtđếnmứcmàvàolúcthườngcôtakhôngtàinàonhớrađược.Phươngphápmớilậptứcđượcvũtrangchocácnhàkhoahọc.Thậtra,nókhônggiúphọtrongviệclàmsángtỏbảnchấtcủatrínhớ,nhưnglạitỏrarấthiệuquảtrongnhữngvấnđềkhác.Nhữngthínghiệmđãđượctiếnhànhtrênđộngvật.Vàlậptứccácnhàkhoahọcpháthiệnranhữngđiềuthậtlýthú;khithínghiệmvớicácđiệncựcnão,họđãdòthấynhữngtrungtâmthoảmãnởtrongnão.Cácđộngvậtkhácvàkhỉđượcthínghiệmđãnhanhchónghiểuđượccáchlàmchomìnhthoảmãn:chúngđãlàmđiềuđóbằngcáchấnlêncầnđóngmạchđiện.NhàbáchọcĐengađôngườiTâybannhađãđạtđượcnhữngkếtquảtolớn.Giốngkhỉmacacalàmộtloàivậtkháhungdữ.Khicóaiđóchìatayvềphíanó,lậptứcconkhỉcốcắnbằngđượcvàongườiấy.Nhưngchỉcầndùngdòngđiệntácđộngvàomộttrongnhữngvùngởnãoconvậtlàconkhimacacaấyliềntrởnênhiềnlành.Lúcấyngườitacóthểnhẹnhàngvuốtvenómàkhônglàmnónổikhùng.Sauđónhàbáchọcbắtđầuđưadòngđiệntheomáyvôtuyếnvàonãođộngvật.Mộtlần,ôngtrìnhdiễncuộcđấubòchưatừngcótrướcmắthàngtrămkhángiả.Khiconvậtchạyrakhán

đài,ngườirađónnókhôngphảilàmộtvõsĩđấubòmàlàmộtnhàbáchọcvớimộtchiếcmáygìđótrongtay.Còncáchconbòđộchụcbước,ôngấnvàomộtcáinúttrênmáyvàconbòliềnhungtợnlaotới.Đengađôlậptứcấnmộtnútkhác,vàconvậtđangđiêncuồngấydừnglạingaytắplự,sựhungdữbiếnmấtnhanhnhưlúcxuấthiện.Saukhithờơngắmnhìn"đốithủ"conbòquayđi.TrongphòngthínghiệmcủaĐengađôcũngcónhữngconvậtkhác.Khikíchthíchvùngdướiđồithịởmèo,ôngpháthiệnrarằngconvậttrởnênhungdữ.Còngâykíchthíchcáigọilàthểlưới(tứclàvùngphânbốởthânnão)sẽlàmchoconvậthoảngsợvànóbỏchạy.Nhànghiêncứuđãtheodõikhôngchỉnhữngconvậtriêngbiệt,màcảhànhvicủachúngtrongbầyđàn.Rấtlýthúkhiquansátxemkhỉứngxửrasao,conkhỉđầuđàncủamộtgiađìnhkhỉ"đathê"đượccắmnhữngđiệncựcnãochếngựsựhungdữ,vàcóthểđóngmạchchonhữngđiệncựcđóbằngcáchấncầngạtnằmngaytronglồng.Tấtcảcácthànhviêntronggiađìnhkhỉhiểurấtnhanhýnghĩacủacáicầnđó.ChỉcầnAli-ngườitađặttênchoconkhỉđầuđànnhưthế-bộclộtính"hách"củamìnhlàmộttrongnhữngconkhỉcáiliềnấnngayvàocáicầnvàsựhungtợncủaAlibiếnđingay!Conngườivàtâmlýconngườitrởthànhgiaiđoạntiếptheotrongnhữngcôngtrìnhnghiêncứuvớicácđiệncực.Ngườitathấyrằngbằngphươngphápnàykhôngchỉcóthểtácđộngđếncảmgiáccủachúngta-gâyrasựhoảngsợvàhàilòng,yêuthươngvàcămgiận-màcònchữađượccácbệnhkhácnhau.NhữngcôngtrìnhnghiêncứuđóđangđượctiếnhànhởviệnyhọcthựcnghiệmLêningrat.GiámđốcviệnnàylàviệcsĩviệchànlâmyhọcLiênxôN.Bêkhtêrêvađãkểvềmộtbệnhnhân.Ngườinàybịmấtmộttaytrongchiếntranh.Nămthángtrôiqua,nhưngdườngnhưcánhtaybịmấtvẫđangtiếptụcsống-nó"đauđớn"khôngchịunổi.Nhữngcơnđaunhưthếđượcgọilàđauảođượcbiếtrõtrongyhọc.Đấutranhvớichúngrấtkhókhăn.Lầnnày,cácbácsĩquyếtđịnhứngdụngđiệncựcnão.Vànhữngcơnđauởcánhtaykhôngcònđóvĩnhviễnbiếnđi.TrongnhữngmêcungcủanữthầnMơnhemôdinaMơnhemôdinatrongthầnthoạiHyLạplànữthầntrínhớvàđồngthờilàmẹcủachínnàngthơbảotrợchocácnghệthuậtvàcáckhoahọc.Nhữngngườicổđạiquảlàhiểurấtrõýnghĩacủatrínhớ!Tấtnhiên,khôngcótrínhớthìkhôngthểcókhoahọc,nghệthuật.Hơnnữa,tìnhcảnhcủamộtngườibịmấttrínhớthậtlàkinhkhủng.Bạnnghingờư?Vậyxinmờibạnđọcvềđiềuđãxảyravớiviệcmấttrínhớ.Vàonăm1972,giađìnhXmit(mộtcáihọphổbiếnnhấttrênquầnđảonướcAnh)quyếtđịnhđỉnghỉcảnhàởHylạp.VàongàythứhaisaukhitớiAte,bàmẹtronggiađìnhkhitỉnhdậynơi

kháchsạn,ngạcnhiênpháthiệnralàbàđangởtrongmộtcănphòngxalạởmộtđấtnướcxalạ.Khihaiđứaconbà-cậubéMatinbảytuổivàcậubéMaobốntuổi-chạyvàophòngngủ,bàmẹkhẽliếcnhìnchúng.-Bàấynhớlạivềchúngrấtkhókhăn,-ôngXmitkể.-Lúcđóbàấymangmángnhớrằngtôilàchồngcủabàấy,nhưngđốivớihaiđứatrẻthìchịu.Ôngchồnghoảnghốtgọibácsĩ.Bácsĩđếnvàtiêmchobàmộtliềuthuốcanthần.CảgiađìnhlậptứcbayvềAnh.Cácbácsĩquảquyếtrằngnguyênnhâncủaviệcđãxảyralàsựthayđổikhíhậu.ỞnướcAnhmátmẻthìbệnhlạtựkhắcphảiquathôi.Trongcơnbốirối,bệnhnhânxemxétmãingôinhàmìnhđãtừngởhơnnămnămtrời.Cuốicùngcácbácsĩphảiđưabàtavàobệnhviện.Trướckhitrínhớcủabàtađượcphụchồiphầnnào,thờigiantrôiquakhôngphảilàít.…Trongthờigianchiếntranhvệquốcvĩđại,ngườitađưatớimộtquânyviệnởMatxơvachiếnsĩIvanôpvớivếtthươngnặngởđầu.Cácbácsĩquyếtđịnhmổchobệnhnhân.Camổđượctiếnhànhthànhcông,nhưngkhingườichiếnsĩtỉnhlại,bỗngnhiênanhtabắtđầunói…tiếngĐứcvàquênđitiếngmẹđẻcủamình.Cảhaitrườnghợpnàyphảichăngđãbuộcbạnphảisuynghĩvềnhữngbíẩncủatrínhớ?Vậycònbiếtbaonhiêubiểuhiệnlạlùngkhógiảithích,đôikhithậmchíkhôngthểgiảithíchnổivềhoạtđộngcủanãomàchúngtagọilàtrínhớấy.Chúngtacũngnhớlạinhữngthínghiệmđưađếncácthóiquentậpnhiễm.Nhànghiêncứuđặtnhữngcongiundẹpvàochiếcchậunhỏvàcắmđiệnnốivớichậu.Trênchậutreomộtbóngđènsợiđốt.Khiánhsángbừnglên,giunbịđiệngiậtvàđauđớnlănxuống.Mộtthờigiantrôiqua,ởnhữngcongiunđãhìnhthànhmộtphảnxạcóđiềukiệnaicũngbiếtrõ:đènvừabậtsánglênlàcongiunđãlănkềnhrakhôngchờchođếnkhibịgiật.Vàsauđóbắtđầucácphátminh.Nhữngcongiunnàychẳngságìviệcchéncảnhữnganhemcủachúng.Điềugìsẽxảyranếuchonhữngcongiunchưađược"họctậpbằngdòngđiện"ănnhữngcongiunđãđược"huấnluyện"?Kếtquảthậtlạlùng:nhữngcongiunsaukhixơihếtnhữngngườianhem"thôngthái"đóđãnắmđượcrõràngphảnxạcóđiềukiệnkia.Cóphảinóigìnữavềsựkinhngạccủanhàbáchọckhinhìnthấynhữngkếtquảnghiêncứucủamình.Trínhớđượcghilạitạiđâuđóởcấpđộphântửcóthểđượctruyềnđicùngvớithứcăn.Nhữngthínghiệmnàyđãđặtchocácnhàbáchọckhôngítđiềubíẩn.Cácthínghiệmtươngtựđãđượcbắtđầutrongnhiềuphòngthínghiệm.Từgiunngườitachuyểnsangchuột,chimvàcá.

Chúngtôisẽkhôngtườngthuậtlạinhữngthínghiệmđómộtcáchtỉmỉ.Chúngtôichỉthôngbáorằngtrênbáochícácnướcđãxuấthiệnnhữnglờikhẳngđịnhvềsựtồntạiởnãođộngvậtnhữngchấtđặcbiệtmangtrínhớ.Mộttrongnhữngchấtđóthậmchíđãđượccácnhàbáchọcchiếtxuấtravàđượcgọilàchấtsợtối.Chấtnàylọtvàocơthểkhácvàcùngvớinólàcáckýứctrongđócũngđượcchuyểnsang.Chấtsợtốitruyềnchothỏsựsợhãibóngtối,mặcdùloàivậtnàyvốnthíchbóngtối.Đólàphátminhư?Chúngtasẽkhôngvộivã.Chưaphảivậyđâu.Nhờnhữngthínghiệmtỉmỉhơn,hoáralàdoquásaymêvớinhữngkếtluậnđầyhứahẹn,nhànghiêncứunhiềukhiđãlấycáimongướcthaychohiệnthực.Điềuđóthườngxảyratrongkhoahọc.Nhưngchúngtakhôngthểxoáđitrangđótronglịchsửkhoahọcvềnão.Dẫusaotrongđócũngcónhữngsựkiệnbuộctaphảinghĩvềvậtchấtcủatrínhớ.Nhưnghiệnnaycácnhàbáchọcđangtranhluậnkhôngphảivềsựtồntạicủamộtvậtchấtkỳdiệumangtrithức,màvềchínhbảnchấtcủatrínhớ.Cóhaigiảthuyếtchínhđượcnêura.Mộttrongnhữnggiảthuyếtđóchorằngcáccấutrúcphântửlàcơsởcủatrínhớ.Trongtrườnghợpnày,nhữngchấtmangtrínhớlàcóthểcóvềmặtlýthuyết.Mộtgiảthuyếtkhẳngđịnhrằngtrongquátrìnhghinhớ,cáctếbàovàcácnơronthầnkinhđóngvaitròchủyếu:conngườighinhớnhữngdữkiệnmớinàođóvàthếlàgiữacácnơronliềnxuấthiệnnhữngmốiliênhệmới.Nóitómlại,tronglĩnhvựcnghiêncứutrínhớvầncònnhiềuđiềubíẩn.MónquàlạlùngcủatựnhiênNhữngsinhviênngồichậtníchgiảngđườnglớnđạihọctổnghợpXinâykhônghềchờđợiđượcchứngkiếnmộtđiềutươngtự.NgườiphụnữnhỏnhắnănmặckhiêmnhườngtừẤnđộtớiđóđã"chiếnđấu"thắnglợitrongcuộctranhđuavớimáytínhđiệntửvềtốcđộtínhtoán.Máytínhđiệntử-mộtkỳquancủathếkỷ20-đãkhôngthểđuổikịpconngười!SacuntalêĐêvi-ngườiphụnữcótênnhưvậy-vàmáytínhđiệntửđềuđượcgiaođồngthờicácnhiệmvụ.Khaicănbậcbảycủamộtsốcóbamươisáuchữsố;Nhânhaiconsốcómườibảychữsố,chiatíchsốđóchomộtsốcóbachữsốvàchobiếtsốdưlàbaonhiêu;Giảiphươngtrìnhbaẩnsố…Saumộtvàigiây,trướccảmáytính,Đêviđãthôngbáokếtquả.Vậymàmáytínhcóthểsaumộtgiờthựchiệnđượcnhữngphéptínhđòihỏihainămtrờilàmviệccủamộtkỹsưtínhtoán…Cácthôngbáovềnhữngngườinhưthếxuấthiệntrênbáochíthếgiớikhôngphảilàít.Suốtnhiềunăm,nghệsĩtạpkỹAragôđãlàmmọingườiphảingạcnhiên.Ngườitakểrằng,mộtlần

cácđiềukiệncủabàitậpđãbịlàmsailạcđimộtcáchcốýtrướckhigiaochoAragôđểxemanhtaxửtrínhưthếnào.ViệcnàydiễnraởKiepvớisựcómặtcủamộtsốnhàbáchọc.MộtnhàbáchọcđềnghịAragôkhaicănbậcaicủa485765786891."Cănnàysẽđượckhaikhôngcódư",-vịgiáodưnóitiếp.Thườngthường,mộtbàitoánnhưvậyđốivớiAragôkhôngphảilàtochuyện.Nhưnglầnnày,câutrảlờibịtrìhoãn."Thưagiáosư,ôngtinrằngđãnêuđúngconsốđấychứ?"-"Vâng,tấtnhiênrồi".Aragôtiếptụctínhtoán.Tránanhtađãlấmtấmmồhôi,anhđãmệtmỏivìcăngthẳngvàrốtcuộcanhnóimộtcáchbựctức:"Thưagiáosư,ônglầmrồi!Thaychobaconsốsuốicùng891phảilà961mớiđúng.Chỉcóthếmớikhôngcódư".Điềugìcònđangẩnnáutrongkhảnăngtínhnhanhnhưchớpgiậtkhácthườngấy?Chođếnnay,nhữngngườinàyvẫnlàbíẩnthậtsựđốivớikhoahọc.Vìsaongườinàytrínhớrấttốtởngườikiatrínhớlạitồi?Chỉcóthểgiảđịnhrằngởđâychúngtađangđộngchạmđếnnhữngcơcấunàođónãolàmnhiệmvụbảovệchonãokhỏiquátảithôngtin,khỏinhữngcứliệumàcơthểkhôngthậtcầnthiết.Nhữngcơcấunhưthếcóthểlà"cảnhgiác"hoặcngượclại,"làmviệckhôngngơi".Trongtrườnghợpnhưsau,cóthểchúngtabắtgặpphảinhữngngườitínhnhanh.Khinghiêncứutrínhớ,cácnhàkhoahọcđãpháthiện:thôngthườngởngườilớntuổi,khốilượngtrínhớcómộtýnghĩahoàntoànxácđịnh.Nếunêura7-9âmtiết,chữcáihoặcconsốkhácnhau,ngườitacókhảnăngnhắclạichúngkhôngsaisót.Đểghinhớ12âmtiết,cần15-17lầnnhắclại,cònđểlưugiữđượctrongtrínhớ24âmtiết,cầntớihơnbốnmươilầnnhắclại.Hìnhảnhngườibìnhthườnglànhưvậy.Cònởngười"khôngbìnhthường"thìsao?Gọilà"khôngbìnhthường"chỉtrongýnghĩalàngườiđócótrínhớkhácthường.Tấtnhiên,chúngtakhôngthểgọingườinhưthếlàkhôngtrọnvẹnvềtâmthần.NghệsĩpianôRakhmaninôpcómộttrínhớvềâmnhạcphithường.NhàthámhiểmngườiNgaN.P.PrơgiêvanxkivànhàtoánhọcĐứcL.Ơleđềucótrínhớsiêuphàm.RồianhAragôkianữa-tấtcảnhữngaiđãtừngbiếtanhđềunhớrằngđólàmộtngườihoàntoànbìnhthường.Nhữngnhàbáchọcđãtừngkiểmtraanhnhiềulần.Trongsốđócócảcácbácsĩtâmthần,đãkhônghềnhậnthấynhữngsailệchđặcbiệtnàotrongtâmlý.Anhlàngười"khôngbìnhthường"chỉtrongkhảnăngtínhtoáncủaanh.Nhữngkhảnăngtínhnhẩmnhanhhiếmcókhôngphảilúcnàocũnglàbẩmsinh.Vàinămtrướcđây,báochícóđưatin:"CảnướcTâyBanNhaxônxaovềmộtthanhniênTâyBanNhacótrínhớphithường.ĐólàđônLidadroÔcampo,linhmụcởthànhphốXanMarinôdeBôrêla.Anhkhôngchỉgiảinhẩmnhanhtứcthờinhữngbàitoánsốhọckhónhất-cácphườngtrìnhnhiềuẩnsố,khaicăn,tínhlôgaritvới300chữsốhoặchơnnữa,-màcòncóthểnhắclạibấtkỳdanhsáchtênngườituỳýnào,bảngkêkhaiđầyđủnhữnggiảitrúngxổsốquốcgiaTâyBanNha,

tổngphổnhạcphứctạpnhất,saukhiđãđọcchúngchỉmộtlần.Đọchếtmộtcuốnsách,anhtacóthểnhắclạithuộclòngcuốnsáchấy".NhưngườitabiếtđônLidarđôcóđượctàinghệđósaukhianhtabịốmnặng.Cácnhànghiêncứutrínhớcònbiếtnhữngtrườnghợpkhảnăngtínhtoántứcthờibỗngnhiênbiếnmất.Mộtthầnđồngtínhnhanhxuấthiện,thờigiantrôiquavàngườiấytrởnên"nhưtấtcảmọingười".Vìsaovậy?Mộttrongnhữngtrongnhữnglờigiảiđápcóthểliênquanđếncácgiảthuyếtvềcơchếbảovệcónhiệmvụtránhchonãokhỏicácthôngtindưthừa.Nếucótồntạimộtcơchếnhưvậythìbệnhtậthoặcmộtnguyênnhânnàokháccóthểlàmthayđổitínhchấthoạtđộngcủanóvà,hoặclàmkíchthích,hoặclàmgiảmyếutrínhớđi.Cuốicùng,cũngcầnnhắctớinhữngngườinắmvữngmộtcáchhoànhảonhiềungoạingữ.Ngườitađãtừnggọimộttrongnhững"tạovậthiếmhoi"nhưvậy,GiudepêMetxôphantingườiItalia,là"hiệntượngkỳdiệuvềngônngữ".Vàđiềuđóthậtđúng.NgoàinhữngngônngữchủyếuởchâuÂu,anhcònbiếttiếngExtônia,tiếngGrudiavàtiếngArmênia,tiếngHylạpvàtiếngBatưcùngnhiềuthứtiếngkkác.Trínhớcủaconngườinàycókhảnăngthâunhậnmộtsốrấtlớnnhữngtừchưabiết.Khicólầnngườirahỏianh:"Mộtngườicóthểbiếtbaonhiêungoạingữ?"-anhđãtrảlời:"Chúatrờicóthểbiếtbaonhiêuthìconngườicóthểbiếtbấynhiêu".Ngàynay,mộtcâutrảlờinhưvậycóthểbịđánhgiánhưcâutrảlờicủamộtgãđạođứcgiảsặcmùitôngiáo,nhưnghồiđó,vàođầuthếkỷ19,sốphậncủamộtsinhviênngườiPhầnlancòntươiróitrongtrínhớmọingười.Toàxửanhchỉvìanh…"đãđọccácngoạingữnhanhđếnnỗiphảicósựtrợgiúpcủamaquỷmớicóthểlàmđượcđiềuđó".Dườngnhưcácnhàkhoahọccótấtcảmọikhảnăngđểnghiêncứunhữngconngườinhưthế(nếukhôngtínhđếnnhữngngườiđiên).Đấyngaybêncạnhbạnlàmộtconngườisống-mộtđiềubíẩn,bạnhãynghiêncứuanhta-hãykiểmtra,cănvặn,thínghiệmkếtluận…Thânôi,mặcdầuconngườinàysẵnsàngđồngýchonghiêncứu,đồngýnóiranhữngđiềunhấtđịnhnàođóvềmình,songanhtakhôngthểgiúpphátgiáccáccơchếsảnsinhratàinghệhiếmhoiđócủaanhta.Khôngthểbởivìchínhanhtacũngkhôngbiếtđiềuđóđượctạoranhưthếnào!Mộtsốthầnđồngtínhnhanhnóirằnglờigiảibàitoánhiệntrongđầuhọnhưcâutrảlờicósẵnvậy.Nhữngngườikháckhẳngđịnhdườngnhưhọ"nhìnthấy"trướcmắtmìnhtoànbộquátrìnhgiảibàitoán,vảlại,tấtcảdiễnrarấtnhanh,mộtphéptínhnàythaythếchớpnhoángphéptínhkia,rồiphéptínhthứba,thứtư,vàquamộtkhoảngkhắcngắnngủi,trướcmắtanhranảyrakếtquảcuốicùnglàlờigiải.Nhữngngườiđókhôngthểnóiđượcmộtđiềugìkháchơn.

Rõràng,ởđâytachạmchánvớinhữngquátrìnhdiễnrachủyếutrongphạmvicủavôthức-ởnhữngvùngtrongnãomàhoạtđộngcủachúngkhôngđượcýthứcchúngtamộtcáchtrựctiếp.Vàởđâychẳngcógìlà"tròbịpbợmláucá"cả.Vốndĩchúngtacònhiểubiếtrấtkémkhôngchỉbảnchấtcủatrínhớ,màcả"khochứa"nótrongnão.Ngườitabiếtrằng,chỉcómộtphầnhoàntoànkhôngđángkểnhữngthôngtintừbênngoàiđivàonãochúngtalàcóthểđạttớiýthức.Songtấtcảphầncònlạikhôngbiếnđimàđượclưutrữđâuđótrongtiềmthứcvàởnhữngđiềukiệnnhấtđịnh,chúngcóthểxuấthiệntrongýthứcdướidạnghồiức,dướidạngnhữnghìnhảnhthoángqualờmờhayrõnét.HaitầngcủaýthứcConngườicóthểýnghĩvềđiềugìđómàkhôngbiếtrằngmìnhđangnghĩvềchínhđiềuđóđượcchăng?Cóthể.Lầnđầutiên,nhữngsựkiệnnhưthếđãthuđượctrongcáccuộcthínghiệmthôimiên.Ngườibịthôimiênnhậnđượclệnhngủvàquênđitấtcảnhữnggìbácsĩthôimiênnói,nhưngcũnglúcđóphảithựchiệnmộtmệnhlệnh;bốnngàysauvàogiờđãđịnhphảigọiđiệnchobácsĩvàhỏithămsứckhỏecủaôngta."Điệnthoạicủatôisốthếnày,-bácsĩnó,-nhưngrồianhcũnghãyquênnóđi".Tấtcảđềudiễnratrótlọt.Suốtbốnngày,ngườiđókhôngnghĩngợigìđếnchuyệnthôimiên,nhưngchừngđộmộtgiờtrướcthờihạnđãđịnh,anhtabắtđầuthấyhồihộplolắngchobácsĩ:"Khôngbiếtôngấyởđấythếnào,cóđauốmgìkhông?"Anhtamuốngọiđiệnthoạingaychobácsĩ,nhưnglậptứcnghĩralàkhôngbiếtsốđiệnthoại.Rồinỗilolắngcứtănglên.Khôngthểtiếptụcngồilàmviệcđượcnữa,anhtađiđếnbênđiệnthoạivàquayhúhọasốđiệnthoạimộtcáchmáymóc.Bácsĩthôimiênđãtrảlời.Ởnơibímậtnàotrongnão,trínhớlưugiữsốđiệnthoạinóiratronglúcthôimiênvậy?Thínghiệmnàyđượclặplạinhiềulầnvớinhữngngườikhácnhau,vàkếtquảluônluônchỉlà:tiềmthứccủaconngườidườngnhưđãđọcrànhrọtvàothờiđiểmcầnthiếtsốđiệnthoạiđượcthôngbáotronglúcthôimiên,nhưngsauđóđãbịquênđi.Bịquênđidoýthứcchứkhôngphảilàdotiềmthức.Ngườitacònbiếtmộthiệntượngkháccóliênquanđếnkhuvựctiềmthức.Trongrạpphimcóchiếumộtbộphim,nhưngởmộtsốcảnhphimriêngbiệtlạicóđềnhữngdòngchữchẳngliênquangìđếnnộidungphimcả,chẳnghạnquảngcáomộtloạihànghóamới.Nhữngdòngchữxuấthiệnvàbiếnđitrênmànảnhnhanhđếnmứcngườixemkhôngtiếpthuđượcchúng.Nóicáchkhácdòngchữấykhôngđếnđượcýthứcconngườivàkhôngđượclĩnhhội(nhưtabiết,đểmộtcảnhphimnàođócóphụđềđượcghivàoýthức,cầnphảinhìnthấycảnhđókhôngdưới0,1giây).Saukhibuổichiếukếtthúc,nhiềungườitrongsốcáckhángiảvừaxemphimđãđiđếncửahàngnơicóthểmuađượcloại

hàngmớitheolờiquảngcáo.Họđimặcdùkhôngnhậnthứcrõđiđểlàmgì.Ởđâycómộtlờigiảithích:lờiquảngcáođượcnãotiếpnhậnởcấpđộvôthức,rồisauđónóđượctruyềnđạtchoýthứcdướidạngnhữngtínhiệukhôngrõrệtđầutiên.Tôicònnhớmộtcâuchuyệndocácnhàbáchọcthếkỷtrướcmôtả.CómộtngườiđếnmộtthịtrấnnhỏnằmvenbờsôngVonga.Ôngtanghỉlạiởkháchsạn,tảngsángôngtatỉnhdậytrongcảmgiácloâukhóhiểu.Hômsauôngtalạidậyvớidựcảmnặngnềvềmộtsựnguyhiểmnàođó.Mộttuầncứtrôiquanhưthế,vàmộtlần,khiđingủ,ôngkháchtrọbỗngquyếtđịnhdịchcáigiườngsanggóckháccủacănphòng.Vàođêmhômấy,trầnnhàtrongphòngsụpxuống,mộtthanhdầmnặngđãrơitrúngchỗtrướcđókêchiếcgiường.Khingườitahỏivìsaoôngchuyểngiườngđi,ôngđãtrảlời:"Chínhtôicũngchẳngbiếtnữa!Dườngnhưcóaiđóthúcbáchtôivậy".Khiấytấtcảmọingườiđềuquảquyếtrằngthượngđếđãcứuôngta.NhưngmộtnhàkhoahọcđếnnghỉởvùngsôngVongađãquantâmđến"sựcứunạnkỳdiệu"nàyvàgiảithíchchuyệnxảyratheoquanđiểmkhoahọc.Kháchsạnđãđượcxâytừlâu,trầnnhàcầnphảisửachữa.Thanhdầmtrêncănphòngnơiôngkháchtrọđãthoátchếtbịmụcđếnmứccóthểsụpxuốngbấtcứlúcnào.Khicóngườiđiởtầngtrên,dầmrunglênvàkêucótkét.Banngày,ôngkháchtrọkhôngnhậnranhữngâmthanhđó,chỉcónhữngtiếngđộngồnàoởbênngoàimớiđượcýthứctiếpnhận.Songngaycảbanngày,đặcbiệtlàbanđêm,khitấtcảđãimắng,thínhgiáccủaôngtađãtruyềnvàonãotiếngkêucọtkẹtkhẽkhàngcủachiếcdầm.Tiếptụclàmviệccảtronggiấcngủ,nãotiếpnhậnnhữngtiếngđộngđótrongnỗiloâu.Trongtiềmthứccủaconngườiđãxuấthiệnmộtýnghĩhoàntoàntựnhiênrằngnhữngtiếngcọtkẹtđóđedọamốinguyhiểmlàtrầncóthểsụpxuống.Nhưngýnghĩđókhôngxuấthiệntrongýthức,vàsángsáng,ôngkháchnọtỉnhdậyvớicảmgiácsợsệtmơhồ,chờđợimộtđiềugìđótồitệ,ghêgớm.Đêmtiếptheo,tiềmthứccànglolắngvàlạinhắcnhởvềmốiđedọa,rồiđónhắcôngtacầnphảilàmgì.Cuốicùng,trongýthứcđãnảyraýnghĩcầnphảichuyểndịchcáigiường.Nhưcácbạnthấy,ởđâymọisựđãdiễnrakhôngchútthầnbínào.Nhữngcôngtrìnhnghiêncứutrongthờigiangầnđâyđãchứngminhmộtcáchthuyếtphụcrằngvôthứctồntạitrongtấtcảcácphạmvihoạtđộngtâmlýcủaconngười.Khôngtínhđếnhìnhthứcđặcbiệtnàytronghoạtđộngcủatâmlýchúngtathìkhôngthểnàohiểuđượctrọnvẹnhànhvicủaconngườiởnhữngtìnhhuốngkhácnhautrongcuộcsống.Tiềmthứcluônluôncótácđộngqualạivớiýthức,hơnnữa,mỗitácđộngqualạiđókhôngmangtínhchấtphụctùng.Thậtlàkhôngcócơsởkhikhẳngđịnhsựthốngtrị"tiềmđịnh",dứtkhoátcủavôthứcđốivớiýthứcnhưnhữngngườitheothuyếtthầnbíđủmọisắcvẻđãvà

đangviết;nhưngcũngkhôngnênnghĩrằngvaitròcủavôthứctronghoạtđộngcủanãochúngtalàkhôngđángkể,làngẫunhiên(vìvậythuậtngữ"tiềmthức"cólẽkhôngthểđượccoilàđạt;từ"vôthức"phảnánhđúnghơnvềbảnchấtcủavấnđề)(TrongtiếngNga,"tiềmthức"là"podsoznainie",còn"vôthức"là"bessoznatelnoe"(N.D.).Khoahọcpháthiệnranhữngtầngmớicủacáichưanhậnbiếtđượctronghoạtđộngcủanãochúngtanhưvậyđấy.Hóarahoạtđộngấyđượctậptrungkhôngchỉởhai"tầngýthức",màcảhaibáncầunãođềuchiasẻvớinhaunhữngnghĩavụquảnlýcơthểtrongnhiềuhoạtđộng.Ởđâynóivềphátminhmớicủacácbácsỹphẫuthuậtthầnkinh.Thựcchấtphátminhđóthậtđơngiảnvàkỳlạ:ởmỗingườichúngtathựcracóhainãochứkhôngphảimột.Bạnhãyhìnhdunghaiconngười.Mộtngườidễbắtchuyện,lắmlời,thậmchícònkhoáclácnữa.Đồngthờianhtatiếpthurấttốtlờingườikhác,ngheđượcnhữnglờinóirấtkhẽkhàng.Nhưng,nếulắngnghe,bạnsẽnhậnthấytronggiọngnóicủangườiđócómộtcáigìđókhóchịu-giọnganhtađơnđiệu,tẻnhạt.Thậmchícóvẻgìđógượngépkhôngtựnhiên.Hơnnữa,nếuhỏingườiấyrằngcâunóiđócóbiểuhiệngì-nghivấn,tứcgiậnhayvuisướng,thìanhtasẽnínlặngbốirối.Ngườithứhaihoàntoànkhônggiốngngườithứnhất.Anhtakhôngcókhoanói.Anhtahiểukémlờinóicủangườikhác.Anhrathíchdiễngiảibằngnhữngtừrờirạc,bằngđiệubộ,cửchỉ.Nóichuyệnvớianhtacóvẻkhókhănvìtiếptheoyêucầuhỏisẽlàmộtlờigiảiđápngắngọn,rồilạiimlặng,thêmnữa,giaotiếpvớingườiđócầnphảinhưvớingườiđiếcvậy:nóikhẽlàanhtakhôngnghethấy.Thếnhưnggiọngnóicủaanhtadễnghe.Ngữđiệucủaanhtarấtrõràng.Khácvớingườithứnhất,ngườithứhainàycómộtcặpmắtrấttinhtường.Bạnthửđềnghịanhtatìmnhữngđiểmkhácnhauởhaibứcvẽlàanhtatìmthấyngaylậptức.Cònngườithứnhấtsẽkhôngnhậnrathậmchícảnhữngnétkhácbiệtlồlộngaytrướcmắt,ngaynhữngđiềurõrệtnhưởmộtbứcvẽthiếucảmộtngôinhàhaymộtcáicây.Họlànhữngngườihoàntoànkhácnhau…vàđồngthờiđólạilàmộtngườimàthôi!Ngườitađãbiếtrằngmỗibáncầunãođiềukhiểncôngviệccủariêngmình.Mặcdùtấtnhiênchúngcũnggiúpnhautrongnhiềuviệc.Báncầunãobêntráicủachúngtalàcơsởcủatưduylogic,tưduytrừutượng.Cònbáncầunãobênphảiquảnlýnhữnghìnhảnhcụthể.Điềuđóđãđượcpháthiệnnhưthếnào?Cácnhàbáchọcđãhọcđượccách"chẻđôi"não,tứclà"ngắtmạch"mộtbáncầunãovàquansátxembáncầunãokiahoạtđộngrasao.Vàlúcđóngườitahiệuđượcrằngtrongmỗichúngtadườngnhưcóhaiconngườivớinhữnggiọngnóikhácnhau,thínhgiáckhácnhauvàcónhữnglýluậnkhácnhau.Trongconngườithứnhấtmàchúngtađãlàmquenchỉcóbáncầunãobêntráilàmviệc,cònở

ngườithứhai-báncầunãobênphải.Thếđấy,"tâmlinh"củachúngtatrởnênphứctạpđếnhưvậykhingườitabắtđầunghiêncứunódướiốngkínhhiểnvi,trongcácphòngthínghiệmkhoahọc.Chẳngnhữngnóđồngthờinằmởhaitầngkhácnhaumàcòncóhaikhuônmặtkhácnhaunữa.Khinghiêncứuhoạtđộngcủacácbáncầunão,cácnhàkhoahọcđãchúýđếncảnhữngthayđổitrongtâmlý.Nếubáncầunãobêntráinắmquyềnđiềukhiểntâmlýthìtâmtrạngconngườitốtlên,conngườitrởnênniềmnởvàyêuđờihơn.Khibáncầubênphảibắtđầuchỉhuythìđừnghòngmongđợimộtcáigìtốtđẹp.Khómàtáchđượcconngườinàykhỏinhữngsuytưuuất.Đấy,cộinguồncáctâmtrạngcủachúngtaẩngiấuởnhữngđâu...Trínhớcódạngkhácnhauởnãongườiđược"chẻđôi",Báncầubêntráilưugiữchắcchắnkhốilượngcáctrithứclýthuyếthọcđượcởtrường.Nếuđềnghịconngườichỉcóbáncầutráilàmviệcphảighinhớnhữnghìnhcódạngkhôngđềuthìanhtakhôngthểnhớnổi.Ngượclại,ngườichỉcóbáncầubênphảihoạtđộngđểquênđingaynhiềutrithứcthâulượmđượctrênghếnhàtrường,ghinhớrấtkémnhữnglờivừanói,nhưngnhớrấttốtnhữngkhuônhìnhđượcxemthậmchícáchìnhcódạngkỳkhunhất.Nhiềunhàbáchọcnổitiếngngàynaychorằngviệcnghiêncứunão"chẻđôi"làmộttrongnhữngnhiệmvụquantrọngnhấtcủakhoahọc.Họđãnhìnthấyrõởchântrờinhữngphátminhcóthểtrởthànhvôcùngkinhngạc.ChúngtabànvềtrựcgiácNgườitađãbànquánhiềuvềtrựcgiác!Ngườitagọinólà"linhcảm","dựcảm".và"cảmgiácđặcbiệt"…Thậmchínhữngngườigiữlậptrườngduyvậtrấtvữngchắccũngnhiềukhicốgắngvạchrõtínhchấtlạthườngvàbíẩncủatrựcgiác."Trựcgiác",haynhưđôilúccònđượcgọilàgiácquanthứsáu,-cáctácgiảcuốnsách"Nhữngbímậtcủatiênđoán"A.BêliapxkivàV.Lixiekinviết,-làmộtđặctínhkỳlạcủaconngười.Hoàntoàncáchđâykhônglâu,cácnhàtâmlýhọcmớibắtđầunghiêncứumộtcáchnghiêmtúchiệntượngnày.Cóthểđâylàbậccaonhấtcủatưduyconngười,làhợpthểcủatấtcảcáctrithứchoặcđãđượclýgiải,hoặcđãlặnglẽthâmnhậpvàotiềmthứccủachúngtamàchúngtathunhậnđượctrongcuộcsống,hợpthểcủatoànbộthôngtinditruyềncủacácthếhệđượctruyềnvàonão,củatoànbộnhữngcảmgiáccủaconngười…"Nhiềubậctrítuệlỗilạccủaloàingườiđãnêubậtýnghĩatolớncủatrựcgiáctrongsángtạocủahọ.GơtvàAnhxtanh,GauxvàPoanhcarê,SinlevàĐôđê…đãtừngviếtvềđiềuđó…Khikểchuyệnviếtcácbàithơnhưthếnào,Gơtthừanhận:"Tôikhônghềcótừtrướcnhữngkháiniệmvàdựcảmnàovềnhữngbàithơấy,nhưnglậptứcchúngxâmchiếmtrínãotôivàđòihỏithểhiệnngaylậptức,đếnmứclàtôiphảighilạinhữngbàithơấymộtcáchkhôngtựgiácngay

tạichỗnhưngườimộngdu".CònnhàtoánhọcnổitiếngngườiPhápA.Poanhcarêthìnhớlại,mộtlầnôngkhôngtàinàogiảiđượcmộtbàitoán.Vìkhônggiảiđượcnó,ôngbỏđichơi.Lẽdĩnhiênlàkhiđiđườngôngđãquênbẵngmôntoánhọc.Độtnhiên,thậthoàntoànbấtngờ,trongđóôngxuấthiệnýnghĩvềcáchgiảibàitoánlàmôngphảilaotâmkhổtrí.Lờigiảixuấthiệnthậtbấtngờ,mặcdùôngkhôngnghĩtớibàitoánđó.Trongviệcđánhgiátrựcgiác,taluôndễdàngnhậnthấyconngườiđứngtrênlậptrườngthếgiớiquannào.Nếutrựcgiácđượctrìnhbàyvớitanhưlà"sựloésángtừtrêncao",nhưmộtkhảnăng"đạttớichânlý"khôngthểgiảithíchđượcbằngnhữngquyluậttựnhiên,thìcóthểkhôngcònnghingờgìnữa,từđâyđãbắtđầuconđườngdấntớisựthầnbí.Vàcầnphảinóirằngchínhtronglĩnhvựcnàycủatâmlý,trongnhữngthànhcôngvàphátminhchóilọi,bấtngờ,trongsựsángtạobấtngờcủalinhcảm,cónhữngsựkiệnmàsuốtbaothếkỷcẫnđượccoilàkhônggiảithíchđượcđốicớinhữngkẻbảovệcho"nhữngsứcmạnhsiêunhiên".Bởilẽthếgiớitronghộpsọquảlàrộnglớnvàphứctạpkhácthường.Chỉcóhiệnnaymớibắtđầuviệcpháttriểnnhữngcơsởkhoahọctựnhiêntrongtoànbộtổngthểtưduycủachúngta.Nhiềuđiềutrongvấnđềrấtlýthúnàycủanhậnthứccònẩnnáusâuxa;hầunhưchúngtacònchưarõ,chưahiểuđượcnhiềuvềcơchếcủanhữnggiảiphápdotrựcgiácđưara.Nhưngbâygiờđãkhôngcòntháiđộbỏmặckhôngnghiêncứunhữnggìliênquanđếntrựcgiácvàđểchonhữngngườisùngbáithầnbí"thahồlộnghành"nữa.Việcchúngtahiệnnayđãbắtđầubiếtvềhoạtđộngcủatiềmthứcđãnóivớitamộtđiều:những"linhcảm"khôngphảirơitừtrờixuốngvớiconngười.Trựcgiácgắnbórấtchặtchẽvớinhữngtrithứcvàkỹnăngđượctiếpnhậntừtrước,vớikinhnghiệmđãđượctíchluỹvàvớilôgiccủatưduy,tứclàvớinhữngquátrìnhtâmlýhoàntoàncóýthức.Chỉcótrêncơsơnhưvậy,những"ýtưởngchóilọi"mớicóthểnảysinhratrongtríóc,đôikhihoàntoànbấtngờtronglúcnghỉngơichứkhôngphảilàkhinhàbáchọc,nhàvănhaynhàsángchếđangsuynghĩvềvấnđềcủamìnhbênbànlàmviệc.Những"pháthiệntrítuệ"nhưthếchỉnóilênmộtđiềulànhữngquátrìnhtưduydiễnratrongtiềmthứccóthểđôikhigiữvaitròtolớnnhưthếnàotrongđờisốngcủachúngta.Kiếnthức,kinhnghiệmcủaconngườicàngnhiềubaonhiêuthìnhữnggiảiphápđúngđắntheotrựcgiáccàngcóthểxuấthiệnthườngxuyênbấynhiêu.Cóthểminhhoạýtưởngđóbằngmộtvídụ.Trướckhiphiđộimáybaycấtcánh,thợmáyđãkiểmtrahoạtđộngcủacácđộngcơvàchophépbay.Nhưngkhicácphicôngvừabaylên,bỗngmộtsựlongạimơhồnàođâyđãchoánhếtýnghĩcủangườithợmáyđó.Vàquảnhiên,chẳngbaolâusaumộtchiếcmáybayphảihạcánhbắtbuộcvìđộngcơtrụctrặc.Nếunhưtinvàodự

cảmthầnbíthìcóthểkếtluậnrằngởđây,trênthựctếkhôngthểnàolạikhôngcósựnhắcnhởtừđâuđótrêntrời.Thựcra,tấtcảđãđượcgiảithíchthậtđơngiản.Khikiểmtra,ngườithợmáyđãpháthiệnracáctrụctrặcnàođótronghoạtđộngcủađộngcơởmộtchiếcmáybay.Nhưngnhữngdấuhiệucủacáctrụctrặcấynhỏđếnnỗichúngkhôngthểtớiđượcýthứccủangườithợmáy,anhtachỉlinhcảmpháthiệnrachúng,nhưngsaumộtkhoảngthờigianngắnngủi,nãođãđưađếnýthứcmộtýnghĩrằngmặcdầumáybayđãbaylênkhôngtrung,nhưngđộngcơcóđiềugìđóchưaổn.Ýnghĩđó"khôngcóhìnhhài"rõrệtnênđãsinhratrongýthứcngườichịutráchnhiệmkiểmtracácđộngcơmộtnỗiloâukhógiảithích,ấylàdựcảmvềmộtsựtồitệnàođóvàcóthểlàcảmộttaihoạ…Tôimuốndẫnraởđâythêmmộtýkiếnvềtrựcgiác.Lầnnàylàcủamộtngườicónghềnghiệphiếmcóvànguyhiểm.ĐólàmộtchiếnsĩtìnhbáoXôviết,đạitáG.Lônôp,ngườicóhồikýđăngtrênbáo"Tuầnlễ"năm1970.TờbáonàyđãđăngbàiphỏngvấnôngcủaphóngviênbáoA.Epxêep.Đâylàđoạntríchtrongbuổinóichuyệnđó.-…Tôitinnhữngcảmgiáccủariêngtôinhiềuhơnnhữnggìghitrongcácbảnthămdòýkiếnvàlýlịch.Tôirấttựtintrongýkiếncủamìnhvềmọingườikhác,vànếutôiđãcóýkiếndứtkhoátvềmộtaiđóthìchỉcóchínhngườiđómớicóthểlàmthayđổiýkiếnấy.Vàkhôngcóaikháccóthểlàmđượcđiềuđó.Hoặclàngườitasẽtántụngýkiếnđóhếtlời,hoặcngượclạingườitasẽquởtráchnó.-Vậyđồngchítinvàosựđúngđắntrongtrựcgiáccủamình?-Chínmươiphầntrăm.Vàtôikhônghềthấyđiềugìthầnbítrongviệcấycả.Tôitinchắcrằngkhinàokhoahọcnghiêncứuvấnđềnàythậtnghiêmtúc,ngườitasẽđưatrựcgiácvàonhữngquátrìnhtiềmthứcnàođóđangdiễnratrongócchúngta;nhữngquátrìnhđókhôngđượcphảnánhvàotrongýthức,khôngđượccốđịnhlạitrongtrínhớ,nhưngchúngtíchluỹthôngtincầnthiếtởmộttếbàonhỏnàođómàgiờđâychúngtakhôngcònnghingờgìvềsựtồntạicủanhữngtếbàonhưthế.Vàogiâyphútcầnthiết,nãosẵnsàngnhanhchóngđưathôngtinđórađểcảnhbáotavềmộthiểmhoạ…Đốivớingườichiếnsĩtìnhbáo,mộttrựcgiácpháttriểncaolàvôcùngcầnthiết…Khỏicầnphảinói,đạitáLônôphiểurấtrõýnghĩacủatrựcgiáctrongcôngviệccủaconngườimàmộtbướcđikhôngcảnhgiác,khôngđượcsuynghĩchínhchắnđềucónguycơdẫnđếnthấtbại…

VladimirMezenxep

Bêncạnhđiềubíẩn

BảndịchcủaNguyễnChiến

Chương5

GIẤCNGỦVÀMỘTNGÀNGIẤCMƠ

Thếgiới,nơimỗicáiđềucóthểxảyra

…NhạcsĩItaliaGiudepêTartinisốngvàothếkỷ18,làngườimangdấuấncủathờiđạiông.Ôngtinvàosựtồntạicủađịangụcvàthiênđường.Mộtlần,dướiảnhhưởngcủanhữngýnghĩvềsựtrừngphạtở"thếgiớibênkia",ôngđãmơthấyquỷsứđếnxinôngnhậnvàodànnhạccủamình."Nhưngtôichỉcầnnhữngnhạccôngchơivĩcầmthôi"-nhạcsĩrụtrètrảlời."Vìsaongàilạinghĩrằngtôikhôngbiếtchơivĩcầm?"-chủnhânôngcủađịangụctrảlời.Gãvớngaylấycâyđànvàbắtđầuchơi.Ngaykhinhữnghợpâmđầutiênvanglên,Tartiniđãquênphắtnỗikinhsợtrướcvịkháchđêmhômkhủngkhiếpấyvàônghếtsứclắngnghe.Tiếngnhạcđãquyếnrũông.Tỉnhdậylúcsángngày,ôngmaumắnghilạinhữnggìđãnghethấyvàosổchépnhạc.Vàôngđặttênchosángtácđấylà"Xônatcủaquỷsứ".ĐólàbảnXônatnổitiếngnhấttrongcácsángtáccủanhạcsĩGiudepêTartini.TrongvòngtaycủathầnMorphêCóvôvànnhữngđiềumêtínliênquantớigiấcngủvàgiấcmơ.khôngphảivôcớmàthầnthoạicổHylạp,thậmchícòncócảmộtvịthầnđặcbiệtlàthầnmộng-Morphê.Conngườithiếpđivànhậpvàovươngquốccủathần.Vìvậymàtấtcảđềuxảyratronggiấcngủ!Quảlàcórấtnhiềuđiềubíẩntrongđấtnướccủanhữnggiấcmơ.Câuchuyệnvừakểhoàntoànkhôngphảiđãlàlạlùngnhất.Chẳnghạn,bạnsẽnóigìvềgiấcngủnhưthếnày.NhàbáchọcngườiPhápA.MoriđãmơthấymìnhởParitrongnhữngnămnổracuộccáchmạngvĩđạikhiôngtrọtạimộtkháchsạntỉnhlẻ.Donguồngốcquýtộc,ôngđãbịkếttộiphảnquốcvàbịxửtửhình.Tronggiấcmơ,ôngđãnếmtrảirấtchitiếtnhữnggiờphútcuốicùngtrướcgiờxửtrảm:nàyđây,ngườitadẫnôngquanhữngđườngphố,dânchúngkêugàotánthưởngbảnán…rồiquảngtrườngnơiđoạnđầuđàiđãđượcbốtrí,bảnántửhìnhđượctuyênđọc…Kẻsắpsửabịhànhquyếtbướclênbụcvàquỳxuống.Lưỡidaosậpxuống,Moricảmthấyrõràngmộtcáchkinhkhủngvàôngtỉnhdậy.

Mộtchitiếttrangtrítrênthànhgiườngrơixuốngđãlàmôngtỉnhgiấc.Điềugìxảyravậy?Cáimàtronghiệnthựcdiễnramấtvàigiờthìngườingủmêcóthểthấytrongvàichụcgiây.Ngườitacóthểkểvềgiấcngủcủamộtnhàsoạnkịch,doquámệtmỏiđãthiếpđitrongbuổidiễnvởkịchcủamình.Tronggiấcmơôngđãxemcảnămmàn,xemdiễnxuấtcủadiễnviênvàthấynămtiếngvỗtaycủakhángiả.Vởkịchkếtthúc,vàtácgiảvởdiễnđượcchúcmừngthànhcông,ôngtỉnhgiấcvàthấytrênsânkhấuchỉmớibắtđầucảnhmột.Hoáralànhàsoạnkịchmớithiếpđicóvàiphút.Cónhữnggiấcmơmànhữngnămthángdàiđằngđẵngcủacuộcđờiđãdiễnratrongmộtkhoảngthờigianrấtngắnngủitrongócngườiđangngủ.Tronggiấcmơ,chúngtatiếnhànhnhữngchuyếndulịchxaxôi,chúngtathấylạimìnhtrongnhữngnămthơấu,nhữngnămthờisinhviên,nhữngnămchiếntranh…Chẳngcóđiềugìlạlùngởđâycả.Bởinhữnghìnhảnhlướtquatrongtrínãokhimơchỉlànhữnghìnhảnhtrongýnghĩ,màaiđãđođượctốcđộcủaquátrìnhsuynghĩ?Songchúngtagặpmộtđiềubíẩnkhác,rấthiếmcótronggiấcmơcủaMori.Tựnhiênhơncảlàrathửgiảđịnhrằngchitiếttrangtrírơiđãgâynêngiấcmơđó,thếnhưngchitiếtđóđãrơixuốngvàothờiđiểmMorimơthấyđoạncuốicùngkhiôngbịhànhquyết.VàMoriđãtỉnhdậyngaylậptức.Màngaytrướcđóôngtađãthấyrấtchitiếttấtcảnhữnggìdiễnratrướckhiántửhìnhđượcthựchiện.Giảithíchthếnàođâyvềgiấcmơlạlùngnhưthế?ĐiềubíẩnvềgiấcmơcủaMoringàynayvẫncònlàđiềubíẩn…Mônkhoahọcnghiêncứunhữngquátrìnhdiễnratrongýthứcchúngtakhingủcònrấtnontrẻ.Mộttrongnhữngtácphẩmkhoahọcnghiêmtúcđầutiên"Thínghiệmxâydựnglýthuyếtvềgiấcmơ"đượcviếtvàonămcuốithếkỷ18.Tácgiảcôngtrìnhnày,bácsĩNuđôpkểvềnhữngtácđộngngoạicảnhcóảnhhưởngnhưthếnàođếncácgiấcmơ.Ôngdẫnramộtvídụsau:Ngườitanhỏvàigiọtnướcvàomiệngmộtngườiđangngủnằmngửahámiệng;ngườiđóliềnxoaysangnằmsấpxuốngvàbắtđầukhuakhoắngchântaytheonhữngđộngtácbơi.Anhtamơthấyrơixuốngnướcvàđangcốgắngbơivàobờ.Trongmọitrườnghợp,cácgiấcmơđềuphảnánhcuộcsốngcủachúngta,nhưngchúngphảnánhrấtsailạc.Sựứcchếcụcbộvỏđạinãodiễnratronglúcngủđãcảntrởkhảnăngtưduyđúngđắncủachúngta.Điềunàygiảithíchvìsaotronggiấcngủ,chúngtakhôngngạcnhiênvớinhữnggiấcmơkỳcụcnhất.Khimộtngườiđangngủ,ýthứccủaanhtadườngnhưluilạiphíasauvànhườnghếtquyềnchotưởngtượng.Trongnãongườiđangngủ,bấtgiácpháthiệnlênnhữngbứctranhkhácnhauvềquákhứvàhiệntại:nhữngýnghĩ,nhữnghìnhảnh-tấtcảnhữnggìngườiđóđãthấyđãhọc

hoặcđãnghemộtkhinàođấy,nhữnggìđãtừnglàmngườiđóxúcđộng.Tấtcảnhữngđiềuđótrộnlẫnnhaunhiềukhitạonêncácgiấcmơhuyễntưởnglạlùngnhất.Cácgiấcmơcòncómộtđặcđiểmrấtlýthú.Nóbộclộdướidạngnhữnghìnhảnhtrựcquanrõrệt.Nếutronggiấcmơchúngtanhớlạinhữngngườibạncũcủamìnhthìhọhiênlêntrướcmắtchúngtanhưnhữngconngườisốngđộng.Tấtcảnhữnggìchúngtathấytrongmơđềucóvẻnhưthậtsựvàdàntrảitrướcmắt.Khichúngtathức,bấtkỳsựvậtgìcũnglàmộtsựkíchthíchmạnhhơnlàhồiứcvềsựvậtđó.Còntronglúcngủ,mộthồiứckíchthíchyếucũngbắtđầutácđộngnhưmộtkíchthíchmạnh.Khinhớtớimộtsựvậtnàođó,chúngtathấynónhưthểnóđangcóởtrướcmắttavậy.Thườngchúngtavẫnđượcnghethấynhữngcâu:"Vìsaotôilạimơthấythếnhỉ?!Chưabaogiơtôinghĩ,tôiđọchaynghethấymộtcáigìđạiloại-vậymàbỗngdưngtôilạithấynótrongmơ!"Nếunhưmộtngườinhiễmthóimêtínthìnhiềukhisaugiấcmơngườiđólạinghĩngợirằnggiấcmơđâuphảilàngẫunhiên.Vànóđãtiênđoánmộtđiềugìđấy.Tuynhiên,nếusuynghĩnghiêmtúcvàlànhmạnhthìdễdànghiểurằngtrongmỗigiấcmơ,chodùnólàlạlùng,bíẩnđếnthếnàođinữa,cũngđềuchỉcónhữnggìđãđượctrínãotiếpthumộtcáchcóýthức,hoặcvôthứctrongtrạngtháitỉnhtáokhôngngủmàthôi.Khôngphảibaogiờchúngtacũngnhớranhữnggìđãxảyratrongthờithơấuxaxôi.Songnhữngsựkiệnhaykiếnthứctừngbịlãngquênlạithườngxuấthiệnmộtcáchhoàntoànbấtngờtronggiấcmơ.."Sựkếthợplạthườngcủanhữngấntượngthườngtìnhquenthuộc-đãcólầnnhàsinhlýhọcNgavĩđạiI.M.Setsenôpđịnhnghĩanhưvậyvềnhữnggiấcmơcủachúngta.Hìnhtượngnàyphảnánhrõràngđặcđiểmquantrọngcủagiấcmơ:khôngthểthấyđượctrongmơnhữnggìchưatừngđượcnãotiếpthu.Chỉnhữnggìmộtkhinàođóđãđểlạidấuvết,chodùlàthoảngqua,trongtếbàothầnkinhnãomớicóthểphụchồi,hiệnratrongýthứcdướidạnghìnhảnhrõràngtrongmơ.Nóicáchkhác,tronglúcngủ,ýthứccóthểmoiratừkhotàngtrínhớnhữnggìđãtừngđượcđưavàođómộtkhinàođấy.Khôngthểnàolấyđượctừkhođónhữnggìkhôngcóởđó.Chẳnghạn,ngườitabiếtrõrằngnhữngngườimùbẩmsinhsẽkhôngthểnàomơthấyđượcnhữnghìnhảnhthịgiác.NhữngphântửcủagiấcngủvàcủasựthứcgiấcĐểhiêusâusắchơnvềgiấcngủvànhữnggiấcmơ,tấtnhiênlàtacầnphảithâmnhậpvàochínhcơchếcủagiấcngủ.Điềuđódiễnratrongcơthểkhichúngtađangngủ?Chỉcáchđâykhônglâu,khoahọcmớicóthểtrảlờiđượccâuhỏigiấcngủlàgì:đólàsựnghỉngơicủacáctếbàothầnkinhvỏnão.Nóichínhxáchơn,đólàquátrìnhứcchếtựvệ,quátrìnhnàybaotrùmcáctếbào-cácnơroncủavõnãovàlantruyềndẫntớinhữngvùngsâuhơncủanão.Khiđó,cácnơronchấmdứtviệcđáplạinhữngtínhiệukíchthíchvàchúngởtrongtrạng

tháiứcchế.Nhưvậy,cáctếbàocủavỏnãochịutráchnhiệmđảmbảogiấcngủ.Nhữngcôngtrìnhnghiêncứumớiđâycủacácnhàbáchọcđãpháthiệnramộtbứctranhcònphứctạphơnnhiều.Gầnbốnmươinămtrước,nhàbáchọcXôviếtP.K.Anôkinphátbiểumộtýtưởng:cùngvớicáctếbàocủavỏnão,cácbộphậncủanãobộdướivỏnãocũngthamgiavàocơchếcủagiấcngủ.Cáccôngtrìnhnghiêncứuđãchothấyđúnglànhưvậy.Tiếnhànhthínghiệmtrêncácđộngvậtbậccao,cácnhàkhoahọcdùngdòngđiệnkíchthíchnhữngvùngsâucủanão.Vàhọthấyđộngvậtchìmvàotronggiấcngủ.Giấcngủsayđếncảvàolúcthânnão(nhưtabiết,trongnãobộcócácbáncầuđạinão,tiểunãovàthânnãogồmthoinão,trunggianvàgiannão)bịtáchrakhỏicácbáncầuđạinão.Ngườitađãbiếtrõrằngchínhtạiđây,ởthânnãocómộtcơchếnàođótạonêngiấcngủ.Nhưngđấylàcơchếnào?Câutrảlờiđãđượctìmrakhingườitabắtđầunghiêncứuhoạtđộngcủacấutạolướicủathânnão-tứclàthểlưới(chúngtôiđãnóivềchấtnàyởcácphầntrên).Thìrathểlướitiếpnhậntấtcảcáctácnhânkíchthíchtừmôitrườngbêntrongvàbênngoài,vàsaukhitiếnhànhxửlý,nógửicáctácnhânkíchthíchấytớicáctếbàoởvỏcácbáncầuđạinãovàgiúpchúngchuẩnbịtiếpnhậnthôngtin.Chínhthểlướiđemnănglượngđếnchocácnơroncủavỏnão,điềuđólàmchocơthểđượctỉnhtáo.Giốngnhưnhàmáyđiện,thểlướibảođảmcungcấpnănglượngcho"thànhphốnơron"-tứclànão,vàkhicắt"cầudao",thànhphốthiếpđi.Ngườitacũngđãtìmđượcranhữngnguồnnuôicủathểlưới.Đóchínhlàcáccơquancảmgiácvàmộtsốchất:khícacbonic,cáchocmôn,máuthừachấtdinhdưỡng.Cácnhàkhoahọccònpháthiệnranhữngchấtkìmhãmhoạtđộngcủacáctếbàothểlưới,nghĩalàcótácdụnggâyngủ.Nhiềuloạithuốcmêcũngthuộcvềcácdạngchấtnày.Nhữngphátminhmớiđãmâuthuẫnvớimộtsốsựkiệnđượcxáclậptrướcđây.Nóiriêng,cácthínghiệmcủanhàbáchọcThuỵsĩGhexđãchothấy"trungtâmcủagiấcngủ"khôngphảilàthểlưới,màlàdướiđồithị.Cầnphảixácđịnhxemaiđúng.Nhữngcôngtrìnhnghiêncứutiếptheođãdẫncácnhàkhoahọcđếnkếtluận:Mốiliênhệgiữacáctếbàovỏnãovàcáctếbàothểlướiphứctạphơnnhiều.Vùngdướivỏcungcấpnănglượngchovỏnão,nhưngviệccungcấpđóchịusựkiểmsoátcủacácnơronvỏnão.Cácnơronnàytựđiềuchỉnh,khinàochúngcầnnănglượngvàcầnbaonhiêu,chúngquyếtđịnhchothểlướilàmviệchếtcôngsuấthoặctạmthờingắtmạchnó.Cácnơronvỏnãocòntácđộngđếnhoạtđộngcủavùngdướiđồithị.Khiconngườicònthứcthìcónghĩalàcácnơronđóứcchếhoạtđộngcủa"cáctrungtâmgiấcngủ".Nhưngkhicáctếbàovỏnãobắtđầumệtmỏithìchúngcầnđượcnghỉngơi.Tácđộngcủachúnglênvùngdưới

đồithịgiảmđi,vàcáctếbàoởvùngdướiđồithịlậptứcchớplấycơhộiđó-chúngđóng"cầudao"thểlưới.Thànhphốnơronchìmvàotrongbóngtối,conngườibắtđầungủthiếpđi.ĐólàlýthuyếtcủagiấcngủnhờvỏnãovàdướivỏdoP.K.Anôkhinđềra.Nóivắntắt,giấcngủlàkếtquảcủamốiliênhệtừhaiphíacủavỏnãovàcơchếdướivỏnãocủanãobộ.Cácnhàkhoahọccònđitheomộthướngkhácđểchọnlựaranhững"chìakhoá"dẫnđếncơchếphứctạpcủagiấcngủ.Vàođầuthếkỷnày,hainhànghiêncứungườiPhápđãlàmthínghiệmnhưsau:họkhôngchocácconchóđượcngủsuốthơnmộttuần,sauđórútratừnãochúngchấtchiếtxuất,vàđưavàonãonhữngconchókhác.Nhữngconchónàyphúttrướcphútsauđãngủthiếpđingaytrướcmắthọ.Tiếpđó,cácnhàkhoahọcđãlấychấtchiếtxuấttừnãocủanhữngconvậtđangngủđông.Nhữngconmèovàchónhậnđượcmột"liều"chiếtsuấtấyđãrơivàotrạngtháingủsuốtmộtthờigiandài.Giảthiếtvềbảnchấthoáhọcgiấcngủđãtựnónảysinhnhưthế.Cólẽ,toànbộvấnđềlàởchỗkhiconngười(hayđộngvật)thức,trongmáuvàtrongnãohọtíchtụnhữngchấtđộcđáonàođógâyrasựmệtmỏi.Tronglúcngủ,cơthểmớiđượcgiảithoátkhỏinhữngchấtđộcấy.Trongnhữngnămgầnđây,ởviệntâmlýhọcBaden(Thuỵsĩ)đãthựchiệnnhữngcôngtrìnhnghiêncứurấtlýthú.M.Môniêvàcáccộngsựcủaôngđãđặtmộtcâuhỏi:"Liệugiấcngủcóthểđượctruyềntừconvậtnàysangconvậtkháchaykhông?"Đểtìmracâutrảlời,họđãlàmphẫuthuậtghéphaiconthỏlạivớinhaunhưthểhợpthànhmộtcơthểvậy-cũngcóđườngtuầnhoànmáuchungnhưởhaianhemsinhđôinổitiếngởTháilanvậy.Sauđóởvỏnãotừngconthỏngườitacắmnhữngđiệncựcnốivớimáyghiđiệnnãođồ(máyghiđiệnthếsinhhọccủanãobộ).Cácnhànghiêncứuđãbiếtrằng,giấcngủhaysựthứcgiấccóthểđượcgâyrabằngnhữngconđườngnhântạokhiđưacácxungđiệnvàothểlướivàvàomộtvùngkhácdướivỏnãolàvùngđồithị.Khithức,điệnnãođồghinhậnsựxuấthiệncủacáigọilànhịpdenta.Khiconvậtkhôngngủ,cácnhịpcủanãonhanh,máyghivạchramộtđườngthẳngvớinétgợnmảnhrấtnhỏ.Nhưngchỉcầnvùngđồithịvừađượctiếpđiện,lậptứcxuấthiệncácsóngnhịpdentachậmrãivàlượnsóng.Điềuđócónghĩalàconvậtđãngủ.Tấtcảnhữngcáiđólàđểchuẩnbịchothínghiệmchính:liệuconthỏthứhaicóngủtheo"ngườianhemsinhđôi"củamìnhhaykhôngkhitínhiệungủkhôngđượcgửitớinãocủaconvậtnày.Saulầntiếpđiệnthứba,conthỏthứnhấtngủthiếpđi.Mộtthờigianngắntrôiqua,vànhữngnhịpnãoởconthỏthứhaibắtđầuchậmdần,nhịpdentaxuấthiện.Giấcngủđượctruyềntừconvậtnàysangconvậtkhác!

Sauđóthínghiệmđượctiếptụcnhưtrongbộphimchiếungượctừcuốilênđầu.Lầnnày,thểlướicủaconthỏthứnhấtnhậnđượcxungđiện;nóicáchkhác,lệnhđánhthứcđượctruyềnđi.Cácsóngdentacủanãolạiduỗirathànhđườngthẳnghơigợnđặctrưngchotrạngtháitỉnh.Convậttỉnhdậy,vàconthỏthứhaicũngtheogươngconthứnhất.Vậylàbằngchứnghùnghồnvềbảnchấthoáhọccủagiấcngủđãđượcxáclập:Vùngđồithịvàthểlướicủanãocókhảnăngtiếtvàomáunhữnghoáchấtkhácnhau:mộtchấtgâyngủ,chấtkialàmtỉnhgiấc.Khitheođườngtuầnhoànmáuđivàonãocủaconvậtđượckiểmtra,cácchấtnàygâyragiấcngủhoặclàmconvậtthứcdậy.TiếnsĩMôniêđãthửtáchriêngra"nhữngphântửgâyngủvàthứcgiấc"bíẩnấy.Ônglấymáutừtĩnhmạchcủacácconthỏthínghiệmvàođúnglúccảhaivùngnãođãnhậnđượcxungđiệnvàphảigửiđinhữngmênhlệnhdướidạnghoáhọccủamình:"Hãyngủđi","hãytỉnhdậy".Máuđượctruyềnquathậnlọcnhântạo,sauđócác"tínhchất"gâyngủvàthứcđượcđiềuchế.Cấtnàyđượcđưavàocácmáucácconthỏkhácđangngủhoặcđangthức.Kếtquảthậtđángsửngsốtcácconvậtđangthứcliềnngủthiếpđi,cácconvậtđangngủthìtỉnhdậy.Nhiềunămthángtrôiqua,cuốicùngMôniêđãthànhcôngtrongviệctáchracác"phântửgâyngủtinhkhiết".Đólàmộtdạngprôtitbaogồm9axitaminvớiphântửlượnglà860.chấtnàyđượcđặttênlàhypnotoxin(độctốgâyngủ).…Khôngcầnphảicốgắnglắmmớihìnhdungđượccáingàytìmracácchấtgâyngủvàthứcbằngconđườngnhântạoởtrongphòngthínghiệmsẽtrởthànhmộtngàyhộinhưthếnàođốivớikhoahọc.Tuynhiên,chúngtasẽkhôngvộivã.Cóthểhypnotoxinchưaphảilànguyênnhânduynhấtgâyngủ.Biếtbaođiềubíẩncònchưađượcgiảithíchtrongcácquátrìnhcủagiấcngủvàgiấcmơ!Ngaycảhiệntượng"đơngiản"màaicũngbiếtlàngápđểlàmgì?Hiệnnaycònchưacócâutrảlời.Ngườitangápkhibuồnngủ,nhưngngườitacũngngápvìbuồnchánhayvìhồihộp.Vìsaovậy?Vàcònmộtngườibêncạnhngáp,vàhãynhìnxem,nhữngngườikháccũngngáptheo.Tạisao?Giấcngủ-đólànghỉngơi,nhưng…Khinghiêncứubảnchấtvàcáccơchếcủagiấcngủ,nhữngbiếnthểcủanó,cácnhàkhoahọcđãpháthiệnranhiềuđiềubấtngờvàonhữngnămgầnđây.Giấcngủcầnthiếtchochúngtanhưthứcănvậy.Đólàmộttiêuđề.Nhữngngườikhoẻmạnhnhấtkhôngthểsốngmàkhôngngủquávàingày.Khôngphảivôcớmàởthờitrungcổ,mộttrongnhữngkiểutratấnkinhkhủngnhấtlàhànhhạbằngcáchkhôngchongủ.Nhữngnhànghiêncứutìnhnguyệnđãtựthínghiệmtrêncơthểmìnhxemtìnhtrạngthứclâudàicóảnhhưởngnhưthếnàođếnconngười.Saubangàyđêm,nhữngngườithínghiệmcòncóthểchống

lạiđượcsựbuồnngủbằngcáchkhôngngừngđilại.Sauđóxuấthiệnảogiác,mêsảng.Chỉcógiấcngủmớibùđắpđượcnhữngrốiloạn-saukhingủliền9đến12giờ,ngườitamớitrởlạitrạngtháibìnhthường.Quanniệmchorằng,đốivớichúngta,giấcngủlàmnhiệmvụphụchồisứclực,đểcáctếbàothầnkinhcủacơthểcóthểnghỉngơi,đãđượccoilàhiểnnhiênvàkhôngcòngìđểbàncãinữa.Nhưngđiềuđóchưaphảilàtoànbộsựthật.Tấtnhiên,giấcngủđemlạichochúngtasựnghỉngơi.Songgiấcngủhoàntoànkhôngphảilàsựứcchếlantoảcủanãonhưtrướckiangườitavẫnnghĩ.Phépghiđiệnthếsinhhọccủanãochothấytronglúcngủ,mộtnửasốnơroncủanãokhôngchỉkhôngbịứcchế,màcònởtrongtrạngtháihoạtđộngtíchcực.Mộtsốvùngởnãođangchuẩnbịchosựchuyểntiếpsanggiấcngủlàmviệccònmạnhhơnnữa.Cóthểnóinhưthếnày:giấcngủlàhoạtđộngtíchcựccủacơthể,chỉcóđiềuhoạtđộngđókháchơnsovớikhithức.Hoạtđộngsốngcủacơthểvẫntiếptụccảtrongthờigianngủ.Cáccơquanbêntrongcơthểtiếptụchoạtđộngtíchcực.Trongđócómộtsốquátrìnhthậmchícònđượcđẩymạnhhơn,chẳnghạnnhưsựtiêuhoá.Đồngthờicòndiễnracácquátrìnhthúcđẩysựphụchồinhữngsứclựcđãđượcchiphítrongngày.Giấcngủ-đótựahồmộtcuộcsốngkháccủacơthể.Ngườitaxácđịnhđượcrằngsốlượngcácnơronhoạtđộngtíchcựctronggiấcngủkhôngíthơn,thậmchítrongmộtsốgiaiđoạncủagiấcngủlạicònnhiềuhơncảkhithức.Vàobanđêm,cácnơronđóđiềuchỉnhlạihoạtđộng,tươngtácvớinhautheonhữngquanhệmới.Aimàkhôngbiếtcâungạnngữcổxưanày:"Buổisángminhmẫnhơnbuổichiều".Hoáralàcâunóiấychứađựngmộtýnghĩasâusắchơnnhiềusovớinhữnggìmàngườitabiếttrướcđây.Cácnhàbáchọcđãpháthiệnđượcrằngvàolúcngủ,nãocủachúngtadườngnhưxửlýthôngtintớisaumộtngày.Trongđó,mộtphầnnàođócủathôngtinquantrọnghơnđượcchuyểntừdạngthôngtinchớpnhoángthànhtrínhớlâudài.Điềunàyđãgiảithíchchomộtsựkiệnaicũngbiếtlàmộtvănliệu,chẳnghạnmộtbàithơđượchọcthuộclúcbanchiềusẽđượccủngcốvữngchắcsaumộtđêmvàđếnsáng,ngườiđósẽnhắclạiđượcbàithơđótheocáchthuộclòngkhôngkhókhănlắm.Cólẽ,việccủngcốtrongtrínhớnhữngsựkiệnđãquatrongngàyvàolúcngủđượctăngcườnglàdovàobanđêm,dòngthôngtintừmôitrườngbênngoàiđivàonãochúngtađãgiảmxuốngđộtngột…Cáchđâykhônglâu,khôngchútbănkhoăngì,chúngtađãchiacuộcsốngcủamìnhrahaigiaiđoạnkhácnhauvềcănbản:thứcvàngủ.Nhưnghoáralàmỗingườitrongchúngtacóhaigiấcngủ:giấcngủchậmvàgiấcngủnhanh,haylàgiấcngủnghịchthường.Ởngườilớn,gầnmột

phầntưtoànbộthờigianngủlàthuộcvềgiấcngủnhanh,cònlạithuộcvềgiấcngủchậm.Nếunhưbạnhỏingườithânrằnghọmơthấygìthìsẽcóngườitrảlời:"Chẳngbaogiờtôimơcả".Đólàmộtsựlầmlẫn.Nhữngnhànghiêncứuđãtiếnhànhnhữngthínghiệm:khigiấcngủnhanhvừaxuấthiệnởmộtngười,ngườitaliềnđánhthứcngườiđódậyvàhỏixemđãmơthấygì.Ngườibịđánhthứcnhớlạingaygiấcmơvàkểvềnó.Trênthựctế,khiquansátmộtngườiđangởgiaiđoạncủagiấcngủnghịchthường,cóthểkếtluậnrằngngườiấyđangtrảiquamộtcáigìđó:nhịpthởcủangườiđónhanhhơn,nhịptimthayđổi,tayvàchânđộngđậy,ngườitacònthấynhữngcửđộngnhanhcủamắtvàcủacáccơtrênmặt.Cácnhàkhoahọcđãgiảđịnhrằng,chínhvàonhữnglúcnhưthế,ngườingủđangmơ.Sựthậtđúnglànhưthế.Nhưngnếuđánhthứcmộtngườivàolúcgiấcngủchậmthìngườiđósẽtrảlờirằngkhôngmơthấygìhết.Nguyênnhânlàdongườiấyđãquênhếtgiấcmơấy.Cácnhànghiêncứuđãchothấytrongvòngsáuhaybảygiờngủ,giấcngủchậmkéodàiđộmộtđếnmộttiếngrưỡivàilầnbịthaythếbằnggiấcngủnhanh-chừng10-20phút.Nhưvậy,trongmộtđêmchúngtacóchứngkiếnbốnhaynămgiấcngủnhanhmườilăm-haimươiphút,nhữnglúcđónãochophépmìnhđược"dạochơi"trongvươngquốccủagiấcmơ".Saukhiđãpháthiệnrahaigiaiđoạnbắtbuộccủagiấcngủ,cácnhàbáchọclạiđặttamộtcâuhỏikhác:điềugìsẽxảyranếulàmchongườitamấtnhữnggiấcmơ?Nhữnggiấcmơđócầnchongườiđểlàmgì?Hàngtrămngườitìnhnguyệnđãđượcthínghiệm.Họchỉđượcphépngủtrongthờigiancủagiấcngủchậm,vàkhigiấcngủnghịchthườngvừamớixuấthiệnhọliềnbịđánhthức.Nóicáchkhác,ngườitađượcphépngủnhưngkhôngđượcphépnằmmơ.Songsongvớinhữngngườinày,cónhữngngườikháccũngbịđánhthứcthườngxuyênnhưthế,nhưnglạilàvàonhữnggiaiđoạnngủkhôngmơ.Ngườitaquansátthấygìởnhữngngườikhôngđượcphépmơ?Trướchết,tầnsốxuấthiệncácgiấcmơtănglên-giấcngủnhanhđếnsaunhữngkhoảngthờigianngắnhơn.Sauthờigiannàođó,ởnhữngngườikhôngđượcphépmơđãxuấthiệnchứngloạnthầnkinhchứcnăng-họcócảmgiácsợhãi,loâu,căngthẳng,Cònsaukhihọlạiđượcphépngủtronggiấcngủnhanh,giấcngủkéodàihơnthườnglệ,dườngnhưcơthểmuốnbùlạicáiđãbịtướcmất.Kếtluậnđãrõ:nhữnggiấcmơcủachúngtalàhoạtđộngcầnthiếtcủanãonhưmọihoạtđộngtrítuệbìnhthườngvậy!Vàcònmộtkếtluậnkhácnữa:cóthểchiacuộcsốngcủachúngtalàmbagiaiđoạn:ngủkhôngmơ,ngủcómơ,vàthức.Ngủcómơ-đólàmộttrạngtháihoàntoànđặcbiệtcủacơthểtrongđónãolàmviệcmạnhnhưkhithức,chỉcóđiềulàcôngviệcđócủanãođượctổchứckháchơn.Cũngcóthểgiảthiếtrằngnhữnggiấcmơcủachúngtamangmộtchứcnăngbảovệđộcđáo

trongcơthể.Nhưđãnói,khingườingủ,cónhữngtínhiệukíchthíchđếnvớianhtatừmôitrườngbênngoài(ánhsángvừađượcbậtlên,cảmgiáclạnhv.v…)cũngnhưtừnhữngcơquankháccủacơthể.Tấtcảnhữngtácnhânkíchthíchấyđềuđượcđưavàocốtchuyệncủacácgiấcmơvàvìthếchúngkhôngxâmphạmgìđếngiấcngủ,conngườicứtiếptụcngủsay.Ngoàira,trongnhữngthờiđiểmđónãonắmbắttốthơnnhữngtínhiệuyếubáovềnhữnglệchlạctrongcơthểvànhữngtínhiệuấycóthểđượcphảnánhtrongcácgiấcmơ.Cònmọisựkiệnrấtlýthúkhác.Khinghiêncứutácđộngcủacôngviệcthểlựcnặngnhọcđếngiấcngủcủaconngười(thínghiệmđượctiếnhànhvớicácvậnđộngviên),cácnhànghiêncứuGrudiađãxácđịnhđượclà,ởnhữngvậnđộngviênđấuvậtchẳnghạn,thờigiangiấcngủchậm(ngủsâu)tănglênrõrệtsovớithờigiangiấcngủnghịchthường.Từđócóthểkếtluậnrằngkhingủsay,trongcơthểcácquátrìnhcótácdụngphụchồinhữngsứcmạnhthểlực(tổnghợpprôtit)đượcgiatăng,đồngthờicũngnhưtronggiấcngủnhanh,khiconngườichudutrongthếgiớimơmộng,nơitấtcảmọiđiềuđềucóthểxảyra,dườngnhưdiễnrasựlàmdịuvềtìnhcảm.Ngườitanhậnthấylàbáncầunãobênphảicủachúngtagắnbóphầnlớnvớicácgiấcmơ.Cầnphảinóirằngcáccôngtrìnhnghiêncứuvàonhữngnămgầnđâyđãchotathấylàcácgiấcmơtớithămchúngtavàothờigiangiấcngủchậm.Songnhữnghìnhảnhcủacácgiấcmơđókhôngrõrệtvàkhôngkỳlạcholắm.Dườngnhưđólànhữngsuytưtronggiấcngủ.Khôngphảivôcớmàtrongnhữnggiaiđoạnnhưthếnhữngngườingủmêthườnghaynóimêhơnlàtronggiấcngủnhanh.RấtlâuvàrấtchóngĐúng,giấcngủlànhưvậy,cũngcóthểrấtlâu,cũngcóthểrấtchóng.…NeđêgiơđaLêbêđin35tuổikhichịbấtngờngủthiếpđitronglúclàmviệc.Chuyệnđóxảyranăm1853ởthànhphốĐnaprôpêtrôpxkơ.Vàchịchỉthứcdậysauhaimươinămròng.Chịkểlại:Vàonămấy,lúcnàotôicũngthấybuồnngủ.Cảlúclàmviệc,cảởnhà,cảkhiđixemphim,bấtcứlúcnàotôicũngthèmngủ.Khivềđếnnhà,cókhitôikhôngthểlêđếnđượcgiườngnữa:tôingồingaytrênsànnhà,đầugụcxuốnggiườngvàthiếpđi.Cólầntôingâmquầnáođểgiặt.Ngaylúcđó,chồngtôiđiđếnvàtôinóivớianhấy:Emchếtđây!Vàtôikhôngnhớgìhơnnữa…Ngườiphụnữnàyngủsuốtnămnămởbệnhviện.Sauđóbàmẹmangchịvềnhà.Côcongáinghevàhiểuđượcnhữnggìngườithâncủachịnói,nhưngtrảlờithìkhông.Chịchỉthựchiệnđượcnhữngcửđộngnhẹbằngtaychân.Mùahènăm1973,mẹchịquađời.Khiđóngườitabếchịtớiquantàivàbảo:Nađiaơi,cháuhãytừbiệtmẹđi!Vừanhìnthấyngườimẹnaykhôngcònnữa,chịbậtlênkhóc.Cơnchấnđộngtìnhcảmmạnhđãtrảlạicuộcsốngchochị…Giấcngủbệnhlýkhôngbìnhthườngnàyđượcgọilàchứngngủlịm,mặcdùcácbácsĩthườngkhôngsửdụngthuậtngữnàybởivìnguyênnhâncủagiấcngủlâunhưvậythườnglàkhác

nhau.Ngườitacóthểthiếpđivìbịchấnthươngtâmlýnặng.Trongtrườnghợpđó,cácbácsĩcoigiấcngủlịmnhưmộtdạngđặcbiệtcủasựtựbảovệ.Cơthểlịmđiđểkhôngchếthoàntoàn,đểtrảiquađượcgiaiđoạnnguyhiểmnhấtđầutiên.Mộtnguyênnhânkháccủachứngngủlịmlànhữngbệnhhữucơcủanão.Dạngđặcbiệtcủagiấcngủđượcquansátthấyđượcgọilàchứngngủtriềnmiên,mộtloạibệnhtâmthầnthườnggặpởnhữngngườimắcbệnhtâmthầnphânlập.CòngiấcngủdàihaimươinămcủaNeđêgiơđaLêbêđinthìthếnào?Nólàhậuquảcủamộtloạibệnhnặnglàmchấnthươngnãocủachị-bệnhviêmnãodướivỏ.Trongmọitrườnghợp,chứngngủlịmchỉxảyravớiđiềukiệnlàởngườiđó,cáctếbàothầnkinhcủanãobộbịsuyyếu.Tronggiấcngủlịmrấtsâu,toànbộtâmtrạngcủaconngườiđượcduytrìtrongtrạngtháigiốngnhưtrướckhibịbệnh.Ngườitabiếtmộttrườnghợprấtthúvịlàmộtcôbéngủthiếpđi,khitỉnhdậylúcmườitámtuổiđãhỏivề…conbúpbêyêuquýcủamình.ChịLingarđơngườiNauyngủthiếpđivàonăm1919.Tấtcảnhữngcốgắngnhằmđánhthứcchịdậyđềuvôhiệu.Chịchỉtỉnhdậyvàonăm1941.Khingườiphụnữnàymởmắtra,ngồibêngiườngchịlàcôcongáiđãlớnvàôngchồnggiànua,cònchịnomvẫnnhư22nămtrướcđó.Chịcócảmgiácnhưmìnhvừamớingủquacómộtđêmthôi.Chịbắtđầunóivềnhữngcôngviệcngàyhômqua,vềviệcphảichođứacongáinhỏăn.Nhưngmộtnămsau,chịgiàđitrôngthấynhưđãsốngquacảhaichụcnămngủlịmđó.Trướckia,giấcngủlịmđãgâyraởnhữngngườiđượcchứngkiếnnỗihoạngsợđầymêtín,nóđãtrởthànhmộtnguồndinhdưỡngchonhữngđiềuhuyễnhoặc.Khắpnơiđềulantruyềnnhữngcâuchuyệnkhủngkhiếpvềnhữngngườibịchônsống.Sauđâylàmộttrongnhữngcâuchuyệnnhưthế.Mộtsĩquanpháobinhbịngựahấtngã,khirơixuốngđất,đầuanhtabịthươngnặng.Ngườitađãtiếpmáu,thựchiệnmọibiệnphápđểlàmchoanhtatỉnhlại.Nhưngmọicốgắngcủabácsĩđềuvôhiệu,vàngườiđóbịcoinhưđãchếtrồi.Lúcđótrờirấtnóng,vìvậymàviệcchôncấtđượctiếnhànhvộivã.Đãhaingàytrôiqua.Chủnhật,thânnhâncủanhữngngườichếtđếnnghĩađịaviếngmộ.Bỗngnhiênngườinôngdânkêutoánglênrằngởchỗôngtavừangồi,đất"độngđậy".Đólàchỗcóngôimộngườisĩquannọ.Saukhihộiý,nhữngngườinôngdânliềnlấyxẻngđàongôimộnôngchoènđượclấpqualoađó."Ngườichết"đãkhôngnằm,mànhổmngườitrongquantài,nắpquantàibịbậtravàđượcnânglênmộtchút.Saukhiđượcđưavàobệnhviện,anhtakểlàđãnghethấycảtiếngbướcchâncủangườiđilạitrênđầu.Nhữngngườiquảntrangđãlấpquantàianhtaquaquýt,vàkhôngkhíđãlọtquanhữngtảngđấttơivụnđó…

Thậtdễdànghìnhdungranhữngtrườnghợptượngtựtrongquákhứlàmôitrườngthuậnlợiđếnthếnàochosựnảynởnhữngkiếngiảithầnbí.Cầnphảinghĩrằngkểcảcâuchuyệnkểtrongkinhthánhvề"sựphụcsinhcủanhữngngườichết"làđượcrútratừcáccâuchuyệndângiânvềnhữngngườichếtgiả.Sựtrỗidậybấtngờcủanhữngngườichếtđượcmọingườikhócthanđãlàmsửngsốtcảnhữngngườicósuynghĩlànhmạnhnhất,nhữngngườikhôngnhiễmchútmêtínnào.Vậythìnhữngngườicóxuhướngtinvàođiềuhuyềndiệuthìcòncảmthấythếnào?Ngàynay,tấtcảnhữngsựviệcnhưthếđãluivàodĩvãng.Chodùgiấcngủlịmcósâuđếnthếnàođinữathìbaogiờbácsĩcũngcóthểxácđịnhđượcchínhxácrằngngườiđókhôngchếtmàđanglâmvàomộtgiấcngủlịm.Bởinhữngquátrìnhtốicầnthiếtchosựsốngvẫnkhôngchấmdứt.Tráitimtiếptụclàmviệc,nhưngởmộtmứcđộkhónắmbắtđược:thayvì70-80lầnđậptrongmộtphútlà2-3lầnđậprấtyếu.Vớinhịpthởcũngthế-nhịpthởyếuđếnmứcngaykhiđặtchiếcgươngtrướcmặtthìcũngkhônghềthấymộtvếthơinướcnào.Nhiệtđộcủangườingủlịmsụtxuốngđángkể,chỉcaohơnnhiệtđộkhôngkhíxungquanhmộtít.Vậylàxảyrahiệntượngbềngoàisựsốngkhôngcòn,nhưngcáichếtcũngchưatới.Cònđâylàmộttrườnghợprấthiếmgặpđốivớingủlịm.Vàinămtrước,tờbáoAnh"Weekend"đãđưatinvềmộttrườnghợpnày.KhicôbéngườiNamtưNizzetaMakhôvichmườimộttuổiđihọcvề,bàembảoem:"Mẹcháusinhemtrairồiđấy".Nizzetađãquátlêntrảlờibà:"Cháuchẳngcầnemtrainàohết!Cháucămghétnó!"Côbéchạybổvềphòngmìnhvàlịmngayvàogiấcngủsay.Khivềnhà,ngườichacốđánhthứcemnhưngkhôngđược.Ngườitabèngọibácsĩ.Bácsĩđến,khámvànóirằngkhônghềcóbấtcứsựtổnthươngnàotrongtrạngtháisinhlýởcôbécả.CònNizzetatiếptucngủ.Emđượctiêmglucôdađểtrợlực.NgườitachuyểncôbétớithànhphốXcôple.Cácbácsĩvàcácchuyêngiavềtâmthầntừnhiềunướcđãđượcmờitớiđây.Ngườitacốgắngđánhthứccôbébằngnhữngcâuhỏi,họlắcemtrêntay,thửcưỡngbứcemtỉnhlại-tấtcảđềuvôhiệu.Mímắt"ngườiđẹpngủ"chỉhơiđộngđậy,côbéthởdàivàlạitiếptụcngủ.Nizzetatựtỉnhdậyvàongàythứhaimươinhăm.Lậptứcemhỏingay:"Cháuởđâuthếnày?Tạisaocháulạinằmtrêncáigiườngnày?Mẹcháuđâu?"Mộtsựtrùnghợplạlùngđãxảyra:ởnhà,cậuemcủacôbélạiđãquađờivàocùnggiờđó.Trongsốnhữnghiệntượngkỳlạliênquanđếngiấcngủ,một"tháicực"khác-cuộcsốngkhôngngủ-cũngrấthấpdẫnsựchúýcủacácnhànghiêncứu.Ngườitađãnhiềulầnđưatintrêncácbáo,chẳnghạn,vềcôgáingườiThuỵđiểnXveaEclunđơđãkhôngngủsuốttừnăm1918.Mộtcơnchoángthầnkinhnàođóđãgâyrachứngmấtngủlạlùngđếntế."Ngườitagọiđiệnchotôi

từbệnhviện-ngườiphụnữnàyđãluốngtuổinàykểlại,-vàbảotôiđếnbệnhviệnngay.Tôiphóngtớiđó,nhưngmẹtôiđãmất.Bàđãmắcbệnhnặng.Sausuốtnhiềuđêmtôiđãkhôngchợpmắtvàthậmchíkhônghềcóýnghĩđingủnữa.Bâygiờvàobanđêmtôichỉnằmđộmộtgiờtrêngiường,sauđótôidậyđuncaphe,làmviệcnhà.Tấtnhiênlàtôicómệt,nhưngsaukhinghỉngơichừngmườiphút,tôilạithấymìnhsảngkhoái.Cácbácsĩbảochỉcầnmộtlátnghỉngơinhưthếlàđủ.Tôicũngcónghỉngơimộtchútvàobanngày…Đãnhiềulầntôitớigặpbácsĩvàđềnghịhọgiúptôithoátkhỏichứngmấtngủ.Ngườitakêchotôinhữngloạithuốcanthầnvàthuốcngủmạnh.Nhưngchẳngđỡđượctínào.Chođếnnăm1973,cụEclunđơ"luônluônthức"đã86tuổi.Cụsốngtrongnhàandưỡngdànhchongườigià.Cácnhàkhoahọcgiảithíchnhưthếnàovềđiềubíẩncủa"bệnhmấtngủvĩnhviễn"đó?ĐâylàtrảlờicủatiếnsĩyhọcA.Vêin:-Cảtôi,cảnhữngđồngnghiệpcủatôichưabaogiờthấynhữngngườinhưvậy,mặcdầuchúngtôinghiêncứugiấcngủđãnhiềunămnay.Sựthậtlàtrongsốnhữngbệnhnhâncủachúngtôicũngcónhữngngườikhẳngđịnhrằnghọmấtkhảnăngngủ.Songviệckiểmtrachitiếtbằngcáchứngdụngcácnghiêncứugiấcngủtheophươngphápinchụp,chúngtôixácđịnhđượcrằng:họcũngngủkhôngdưới3-4giờtrongmộtngàyđêm.Đôikhiđượcnghenóivềnhữngngườicóthểkhôngngủhàngnămtrờihaychẳngbaogiờngủ,tôilạinhớđếcâuchơichữcủanhàtâmlýhọcngườiPhápPierông:"Ngườikhôngngủlàngườiluônluônnằmngủ".Cònnếunóimộtcáchnghiêmtúcthìtứclàkhônghềcónhữngngườihoàntoànkhôngngủ…Cólẽ,nhữngaikhẳngđịnhkhôngbaogiờngủvàkhôngthểchợpmắtđược,đềucógiấcngủrấtnôngvàgiấcngủđótrảiquatheonhữnggiaiđoạnngắn.Giấcngủngắnngủinhưthếđếntrongkhoảnhkhắckhônghềđượcchínhngườiđangngủhaynhữngngườixungquanhnhậnra.Bởilẽchúngtađãnóivềnhữngtổnthươngkhácnhauxảyravớigiấcngủmàtrongthờiđạivănminhcủachúngtađôikhigâynênnhữngýnghĩđầythầnbí,thiếttưởngcũngcầnnhắctớinhữngngườimắcbệmhmộngdu.Trongyhọcngườitagọibệnhnàylàtrạngtháimiênhànhhayvừangủvừađi.NhàsinhhọcnổitiếngngườiNgaI.I.Metanikôpđãkểvềmộttrườnghợpnhưvậy:"Mộtcôgái24tuổimắcbệnhmộngduđãđượctiếpnhậnvàobệnhviệnlàmhộlý.Cólầnvàobanđêm,bácsĩtrựcđãchứngkiếncảnhtươngsau.Côgáitỉnhdậyvàđilêntầngápmái…Khitớibuồngcầuthangtrêncùng,cômởcửasổ,điravàdạobướctrênmépmáinhàngaytrướcmắtmộtcôhộlýkhácđangkinhhoàngtheodõicôta;sauđócôtavàobằngcửasổkhácvàxuốngthang.Côđikhônghềgâyratiếngđộngnào,cáccửchỉcủacôhoàntoàntựđộng,haitaythõngtheothânngườihơicúixuống;đầucôgiữthẳngvàbấtđộng;máitóccôbuôngxuống,

mắtmởto.Côtahoàntoàngiốngnhưmộtbóngmàhuyễntưởng".Sángra,ngườimộngdukhôngcònnhớgìđếnnhững"cuộcđidạo"banđêmcủamình.Đôikhivàothờigianđó,ngườimộngducònlàmnhữngviệckhácnữanhưnấuăn,khâuvá,quétnhà…Tỉnhdậyvàbansángvàthấycôngviệcđãhoànthành,ngườimêtínbấtgiácnghĩrằngmọichuyệnkhôngthểdiễnranếukhôngcócácsứcmạnh"siêunhiên".CólầnngườitabắtgặpngườimộngduđangngồidịchsáchtừtiếngItaliasangtiếngPháp;anhtacặmcụivớiquyểntừđiểnvàtratừdướiánhsángcủangọnnếnđặtbêncạnh.Khingườitatắtnếnđi,anhtalạichâmnólên,vàtấtcảnhữngviệcđóđềuxảyratronggiấcngủ.Cácbácsĩđãtừngchứngkiếnmộttrườnghợpkhácthường:cứđêmđếnlàcảmộtgiađìnhsáungườilạitậptrungtrongphòngănvàuốngtrà.Sauđócảnhàtảnđingủ.Tronglúcvừađivừangủ,ngườibệnhởtrongmộttrạngtháiđặcbiệtgọilàtrạngtháihoànghôn.Ngườiđóthựchiệncácđộngtácmộtcáctựđộngmàkhôngnhậnthứcđượcmìnhlàmgì.Nhữngcôngtrìnhnghiêncứucủacácnhàkhoahọcvànhữngquansátđốivớingườivừađivừangủđãchothấyởđâyđanghoạtđộngnhữngcơchếvàbảnnăngchuyểnđộngcổxưamàtổtiênchúngtalàloàivượnngườiđãtruyềnlạichochúngta.Chẳnghạn,nhữngngườimộngdubẻquặpđượccácngóntayvàgậpbànchânvàophíatrong.Tuynhiên,làmthếnàođểgiảithíchđượcsựkhéoléolạlùngcủanhữngngườiđó?Nhiềulầnngườitađãchứngkiếnngườimộngduđithoảimáitrênmépmáicủatoànnhàcao.Câutrảlờiởđâycũngkhôngquáphứctạp.Cácbạnhãynhớlạihìnhảnhcủamộtngườibìnhthảnđitrêntấmvánrộngvàchắcchắnbắcquadòngsuốihaymộtlạchnướckhôngsâulắm.Đólàdoanhtakhônghềcóchútýnghĩnàovềsựnguyhiểmthậmchínếuanhtacótrượtchânđichăngnữa.Songbạnhãyhìnhdungcũngtấmvánđó,nhưngđượcbắctrênmộtđộcaokhakháquamộthẻmvựcnằmgiữahaicáixàtrênmộtcôngtrìnhxâydựngtoànhànhiềutầng.Vàởđâydứtkhoátmộtýnghĩsẽcảntrởbạn:"Mìnhngãmất!"Vàbướcđicủabạnkhôngcònchắcchắn,tựtinnữa.Thếnhưngnhữngýnghĩnhưthếkhônghềcóởngườimộngduđitrêncáiméphẹpcủamáinhà.Bởiýthứccủaanhtacònđangngủ.Chỉcónhữngbảnnăng,nhữngmongmuốnnàođóẩnsâutrongtiềmthứclàchỉhuyanhtatrongnhữngkhoảngkhắcấy."ĐóchínhlàMartưnDađêka,thưacácbạn…"QuyểnsáchnàyđâuphảiNhữnghưcấungọtngàocủanhàthơCũngchẳngphảinhữngchânlýanhminhhaytranhnhàdanhhoạNhưngcũngkhôngphảiViêcginhayRaxinthisĩ,KhôngphảiXcôt,Bairơn,Xênêcahiềntriết,

CũngkhôngđúngtờtạpchíthờitrangcủacácbàcácchịSáchnàyđâucókểđếnmộtai:ĐóchínhlàMartưnDađêka,thưacácbạn.NgườicầmchịchnhữngbậcanhminhthôngtháiĐây-ngườibóitoán,đoángiảimọimộngmơ.Cólẽ,trongnhữngdòngthơđócủaA.X.Puskinkhôngcóchútgìlàphóngđại,Xưakia,thựctếlàniêmtincủaconngườivàosứcmạnhtiênbáocủacácgiấcmơthậtphổbiếnvàmạnhmẽvôcùng.Sựlạthườngcủanhữnggìconngườimơthấyđãsinhramộtniềmtin:chínhtrongcácgiấcmơđãmởramộtthếgiớisiêunhiênmàtôngiáođãvàđangrăndạy.Thếcónghĩalàtrongmơ,conngườicóthểđượcthấytươnglaicủamình-tấtnhiênnếucácvịthầnlinhmuốnnhưvậy.Trướckia,ngườitarấthâmmộnhữngcuốnsáchgiảimộng-đólàloạisáchtrongđógiảithíchhầunhưbấtkỳgiấcmộngnhưthếnào.Trongnhữngđiềukiệndiễngiảiấycóbiếtbaocáitốtđẹpyênlành.Mơthấycừu,thểnàocũngđượctrọngvọng,thấycáichongchóngchỉhướnggiótấtsẽcóchuyệnlydị,thấyrắnrếtnhấtđịnhcósựchẳnglành.Mơthấyổbánhmìtấtnhiênsẽgiàusang…Thấycóbánmuamỡlợnlàsẽgặpmaymắntrongtìnhduyên.Thấyđeokínhnhấtđịnhcónhữngđổithaytrongcôngviệclàmăn.Thấynhiềulừathìhãychờđợihạnhphúc.Mơthấycáibànchảigiặtquầnáolàđiềmbáotrướcsầuvàtủi…Hônngườigácđêmthểnàocũngcónhữngmưumôtrongcôngchuyện…Đôikhisự"lýgiải"cácgiấcmơchỉđơnthuầnbắtnguồntừnhữngtrùnghợpbềngoài:Thấyconsóixâuxéđànsúcvậtcủanôngdâncónghĩalàcóchuyệnrủiro;rụngrăngtrongmơthìhãyđợisựmấtmát.Thậmchícònđơngiảnhơnnữa:mốiliênhệgiữagiấcmơvớithựctếđượcxemxéttrongsựtrùnghợpđơnthuầncủaâmtiếtcáctừ-thấybếplòtrongmơcónghĩalàsẽphảibuồnchán(TrongtiếngNga,haitừ"bếplò"và"buồnchán"đọcnanánhưnhau(N.D.).ĐiềuthúvịhơncảcólẽlàởchỗtrongnhữngcuốnsáchgiảimộngđượcinlaliệtởnướcNgasahoàng,mộtgiấcmộnglạithườngđượclýgiảikhácnhau.Thấyconbọchét,mộttácgiảchorằngsẽgặpđiềuhạnhphúcnàođó.Không,mộttácgiảkhácphảnđối,bọchétsẽdẫnđếnnỗiphiềnmuộn.Songđiềuđókhônghềlàmnhữngngườimêtínphảiphânvân.Họmuốntinvàđãcứtin.Vàothếkỷtrước,ởnướcNgahàngchụccuốnsáchgiảimộngdàycộpđãđượcinra.Têngọicủacáccuốnsáchấyrấtđadạng:"Sáchgiảimộngnóitoànsựthật","Mộttriệugiấcmộngchọnlọc"cáctácphẩmcủanhữngnhàthiênvănvàthôngtháiAicập,ẤnĐộtrứdanh.CònngườiđoánmộngnổitiếngnhấtchínhngườiđãđượcA.X.Puskinnhắcđếntrong"Epghêni

Ônêghin":"MộtcuốnsáchtiêntricổxưavàluônluônmớimẻđãđượctìmthấyởmộttrưởnglãomộttrămlinhsáutuổiMartưnDađêkasaukhichết,nhờcuốnsáchấyôngtađãtiênđoánsốphậnchotừngngườiquanhữngcáivònghạnhphúcvàbấthạnhcủaconngườicókèmtheochiếcgươngthầnhaynhữnglờigiảiđoánmọigiấcmơ.Cácnhàxuấtbảnthờiấyquảđãkhéocheđậy"mónhàng"đángngờcủahọdướicái"vỏ"thậtquyếnrũvàhấpdẫn!Tuynhiên,nhữngcuốnsáchgiảimộngđãđượcbánrấtchạymàkhôngcầnquảngcáogìđặcbiệt.Niềmtinvàonhữnggiấcmộng"tiêntri"thậtchắcchắn.Và,thanôi,niềmtinđóvẫncònđượclưulại.Bởivìchođếnbâygiờvẫncònnhiềungườitinrằnggiấcmôngcóthểnóitrướcđượctươnglai.Vìsaovậy?Câutrảlờikhôngđơngiảnnhưmớithoạtnhìn.Sựthểlàdongườitađãbiếtnhiềubằngchứngkhôngthểchốicãirằngđiềuthấytrongmơsauđóđãtrởthànhhiệnthực.NhàtựnhiênhọcvàbácsĩngườiĐứcGhexnermộtlầnmơthấymìnhbịrắncắn.Sauđómộtthờigian,ởchỗ"rắncắn"xuấthiệnvếtloét."Chà,giấcmơtiêntrithựcsựnhé!-nhữngaitinvàogiấcmơliềnvộinói.-BởikhiGhexnernằmmơ,đâuđãcóvếtloét".Đúng,thựctếlúcđóchưacóvếtloét.Nhưngquátrìnhsinhbệnhđãdiễnra.Bệnhphátnhữngtínhiệuđauđớntớinãongườicảvàolúcbanngày,nhưngnhữngtínhiệuđóbịchìmlấpđitrướcnhữngấntượng,nhữngsựkiện,cảmgiáckhácmạnhmẽhơnmànãongườitiếpnhậnlúcbanngày.Vìvậyngườiđókhôngnhậnta,khôngcảmthấyđượcnhữngtínhiệuđó.Khigiấcngủđãtớivàkíchthíchmạnhđãhết,nhữngkíchthíchyếubắtđầubộclộrõ.Chúngđượcconngười"nhậnra"dướidạnggiấcmơbịrắncắn.Điềuđócónghĩalàgiấcmơkhôngbáotrướcmàchỉphảnánhcáitrênthựctế.Nhưnggiấcmơ"tiêntri"nhưthếhoàntoànkhônghiếmgì.Tấtnhiên,khôngphảigiấcmơkhóchịunàocũngnóivềbệnhtậtcả.Thườnghơncả,nguyênnhâncủacácgiấcmơnặngnềchínhlànhữngđiềunhưsựngộtngạttrongphòng,dạdàyquánođủ,vịtríkémthoảimáicủangườinằmngủ.Sauđâylàmộtbiếntháikháccủagiấcmộng"tiêntri".Mộtngườiphụnữtrẻđikhỏinhà,chịchàotạmbiệtmẹ.Buổitốiấytrongxelửachịmơthấymộtgiấcmơghêgớm:bàmẹốmnặngvàgọicongáitrởvềnhà.Đêmhômsaugiấcmơlạilặplạinhưđêmtrước.Lầnnàychịthấynhữngsựkiệntiếptheo-ngườitađưatangbàmẹ.Vôcùnglolắng,ngườicongáiđánhđiệnngayvềnhà.Ngườiemtraitrảlờichị:"Mẹốm".Ngườiphụnữquaytrởvềvàthấymẹốmrấtnặng,mộttuầnsaubàmẹmất.Ởđâykhôngcógìlàhuyềnbí.Khitạmbiệtmẹ,ngườicongáinhậnthấykhuônmặtnhợtnhạtốmyếucủabà.Chịnhìnthấynhưngkhôngcoiđiềuđólàhệtrọng.Nhữngýnghĩlúcấycònbận

vớichuyếnđisắptới.Nhưngócchịđãgáchìnhảnhbàmẹđauốmsangmộttrongnhữngtầngnhỏtrongtrínhớ.Trêntàuhoả,ngườicongáinghĩkhôngbiếtcócònđượcgặpmẹhaykhông,bởibàcụđãgiàlắmrồi.Mộtlầnnữa,trongtrínhớlạihiệnlêncảnhtiễnbiệt,cáinhìnbuồnrầucủangườimẹ.Vàtrongđêmđầutrêntàu,chịmơthấygiấcmơtrongđónãođưarahồiứcvềgiađìnhdướidạngmộthìnhảnhrõràng.Rồisauđấylạigiấcmơ-hìnhảnhđámtang-điềuchịnghĩtớilúcbanngày.Sauđâylàmộtvídụnữa.Aicũngbiếtmộtđiềumêtíncổxưa:mơthấychamẹđãmấttừlâucónghĩalàthờitiếtsẽxấuđi.NhàsinhlýhọcNgaN.E.Vvêđenxkiviếtrằngtrongsựmêtínấycóýnghĩanàođó.Sựthểlàdogiấcngủcủaconngườicàngsaybaonhiêu,nhữngdấuvếtsốngđộngcủanhữngấntượngđãxảyracàngthuộcvềgiaiđoạnsớmhơnbấynhiêutrongcuộcđờingườiđó.Trướckhitiếttrờitrởnênxấuđi,ngườitathườngngủsayhơn,vàgiấcngủcàngsaythìcànghayxuấthiệnnhữnghìnhảnhcủaquákhứxaxôihơn.Vàtấtnhiênthườnghơncảnhữnggiấcmơtrởthànhhiệnthựclànhữngtrùnghợpngẫunhiên,hoặcđơngiảnhơnnữa,ngườitatinvàocácgiấcmơ"tiêntri"thườnghay"lùa"sựkiệnnàođótrongđờimìnhvàogiấcmơđểbiệnhộchosựkiệnđóvàthuyếtphụcchínhmìnhvànhữngngườikhácrằnggiấcmơđíchthựclàtiêntri.Cuốicùng,khôngnênquênrằngnhiềukhicáccâuchuyệnvềcácgiấcmơđãthànhhiệnthựcchỉlànhữngđiềubịađặtcủanhữngngườigiàutrítưởngtượngthíchlàmchongườinghephảingạcnhiênsửngsốtvớichuyệngìđó.Tấtcảmọingườiđềubiếtrằngkhôngphảibấtcứgiấcmơnàocũngthànhhiệnthực.Vìvậynhữngkẻđoánmộngphảiviệnđếnnhữngxảothuậtkhácnhau.Họbảorằngchỉcómộtphầncácgiấcmộnglàtiêntri,cònnhữnggiấcmộngkhácthìkhông.Rốtcuộcnếungườitathấysựviệctrongđờimìnhkhớpvớigiấcmơthìđólàgiấcmơ"tiêntri";khôngkhớpthìđóchỉlàgiấcmơbìnhthường.Cáchgiảithíchấythậtlàtiệnlợi!Nhữngngườiđoánmộngkhácnóirằngchỉcóthểthấygiấcmơ"tiêntri"vàonhữngngàynhấtđịnhtrongtuần,chẳnghạnnhưvàothứsáu,hoặcthậmchívàongàyđầutiênsaukhibắtđầutuầntrănglàgiấcmơ"xácthực",vàongàythứhai"sẽnhanhchóngđượcthựchiện",vàongàythứhaimốtlà"dứtkhoátsẽđượcthựchiện",vàongàythứchaimươisáulà"yênlành",vàongàythứhaimươichín,sẽ"khôngthànhhiệnthực",v.v…Bạnthấyđấy,cóbiếtbaokhảnăngđượccungcấpchonhữngngườimêtínkhiếnchosaukhimộtđiềutrongmơvàsauđóthấyđiềuđóthànhhiệnthực,chođếntậncuốiđờihọvẫntinchắcvàosựtồntạicủanhữnggiấcmộng"tiêntri".Cónghĩalàhọtinvàosựtồntạicủanhữngsứcmạnhbíẩnsiêunhiênnàođódườngnhưtiênbáochohọnhữngsựkiệnsẽxảyra.Songnếuconngườibắtđầutỉnhtáosuynghĩvềvấnđềnày,nhấtđịnhngườiđósẽđiđếnkết

luậnrằngtrênthựctếkhônghềcónhữnggiấcmộngtiêntrinàohết.Nếunhưconngườikhôngquênđilòngtinmùquángvàocácgiấcmơtiêntrithìlòngtinấycóthểđemlạichongườiđókhôngítnhữnggiờphútnặngnề.TrướcmắttôilàmộtbứcthưtôinhậnđượctừmộtphụnữởUkrainasáunămtrướcđây."Trướckiatôikhôngtinvàocácgiấcmộng.Nhưngmộttrườnghợpdườngnhưđãđảolộncảcuộcđờitôitoànbộniềmvuicủatôi".Vàsauđóchịkểrằngbangàytrướckhichồngchịphảimổ(anhtabịviêmmủruộtthừa),chịmơthấybịgẫymộtcáirăng.Chịkểchuyệnđóchocôbạngáinghevàcôbạnchobiếtlàđãtừngmơthấymộtgiấcmơhệtnhưthếmộtngàytrướckhichồngcôquađời."Tôikhôngchorằngchuyệnấycómộtýnghĩagì,nhưkhibácsĩbảotôirằngbệnhtrạngcủachồngtôihầunhưlàvôvọngthìlậptứctôinhớlạigiấcmơvừarồi.Tôicũngnhớlạinhữngtrườnghợpngườinàođóquenbiếtđãchếtsaunhữnggiấcmộngnhưthế…"Tráivớilosợcủangườiphụnữmêtínđó,cuộcphẫuthuậtchochồngcôtađãdiễnratốtđẹp,chẳngbaolâusau,ngườichồngraviện.Songđiềuđókhônglàmchongườivợyênlòng."Từkhiấyđãbảythángtrôiqua,vàđếngiờtôivẫnnghĩvềgiấcmơđó.Tôigầyđitrôngthấy,ănhoàntoànmấtngon,ngườiluônluônyếumệt.Tôichohạnhphúccủamìnhlàngắnngủi(vìgiấcmộngđó),cònbảnthânmìnhlàbấthạnh".Mộtvídụthậtđiểnhình!Vídụchotathấyrõrằngđôikhiđứctinmùquángvàosứcmạnhtiêntricủacácgiấcmơcóthểảnhhưởngtaihạiđếnthếnàođốivớiconngười…CóthểxếpđặttrướcgiấcmơNgườitađặtmộtcáitúichườmnóngởsátchânmộtngườiđangngủ,vàngườinàymơthấynúilửaphun;anhrachạytừtrênnúixuốngtrênnhữngviênđánóngbỏng.Trướckhithínghiệmđóđượcthựchiệnkhônglâu,ngườinàyđãđọcmộtcuốnsáchviếtvềnúilửavàcácvụnúilửaphuntrào...Thậtchẳngkhókhăngìđểcóthểhìnhdungmộtngườimêtínsẽcónhữngkếtluậnnhưthếnàosaukhithấytrongmơđiềutươngtự.Anhtasẽcốgắnglàmsángtỏvấnđềbằngcáchhỏi"nhữngngườihiểubiết"xemgiấcmộngđótiênbáođiềmgì.Nhưngthựcrangườitađãbuộcanhtamơmộtgiấcmơnhưthế!Nóicáchkhác,ngườitađãnắmsốphậnanhtatrongtayvàbắtđầuquyếtđịnhđiềugìsẽxảyratrongcuộcsốngtươnglaicủaanhta.Nhưcáccôngtrìnhvừaquachothấy,trờilạnhảnhhưởngkhôngtốtđếntínhchấtcácgiấcmơ.Trongtạpchí"Hóahọcvàđờisống"cóđưatinvềmộtthínghiệmnhưvậy.Banhómngười(từ15đến30tuổi)ngủtrongcácphòngkhácnhauởnhiệtđộ12,17và22độ.Tấtcảcácđiềukiệnkhácđềunhưnhau.Nhữngngườiđóđãmơthấycácgiấcmơkhácnhau.Nhómngườingủtrongphònglạnhnhấtphầnlớnmơnhữngđiềukhóchịu,kinhsợ,cònởphòngấmnhất,nhữnggiấcmơêmái,nhẹnhàngđãđếntronggiấcngủcủanhữngngườiởđó.

Cácnhàkhoahọcgiảđịnhrằng,sựthayđổinhiệtđộbênngoàicóảnhhớnnhấtđịnhđếnmạchmáucủangườiđangngủ,trongphònglạnh,mạchmáucolạivànhữngtínhiệuâmtínhsẽtácđộngđếnhệthầnkinhtrungương.Trongphòngấm,sựgiãnnởcácmạchmáulạitạonênnhữngcảmgiácdươngtính.…Mộtngườiđangmơthấymìnhđangbayxuốngvựcsâuhoặcngãxuốnghố,thườnglàsauđóanhratỉnhdậyngay.Giấcmơnhưvậycóthểxảyravìngườingủnằmnghiêngbêntráivàcảntrởsựlàmviệccủatim.Trongkhoảnhkhắctimngừngđập,vàngườiđócóthểmơthấyđangrơixuốngvực.Cóthểgâyragiấcmơnhưvậybằngmộtcáchkhác:duỗithẳngthậtnhanhhaichânngườiđangngủnằmcogối.Thếnhưng,ngườitinvàocácgiấcmộng"tiêntri"lạisẽnghĩ:"Đâucógiảnđơnnhưthế!"Hiệnnay,cácnhànghiêncứucóthểtuỳýmàtạonêncácgiấcmơcónộidungkhácnhaunhất-tứclàtheođơnđặthàng.Trongvấnđềchúngtađangnghiêncứu-"cácgiấcmơtheođơnđặthàng"-còncómộtkhíacạnhrấtlýthú.Chúngtanóirằngvàobanđêm,khiconngườiđãthiếpngủ,nãođượcngắtmạchkhỏimôitrườngxungquanh,nhiềutếbàonãotiếptụclàmviệcvớicườngđộcao.Cáctếbàođó"thảoluận"vềnhữnggìconngườiđãnghĩđếnlúcbanngày,cáigìlàmconngườibậntâmlolắng,hayngượclại,cáigìlàmchongườitavuivẻv.v…Vàonhữnglúcấy,trongýthứcchúngta,nhiềukhinhữngấntượngxưakia,nhữnggìđóđãtừngđượcnhìnthấyvàtàngtrữtrong"kho"trínhớlạitrỗidậyrõràng.Dườngnhưđiềuđãbịlãngquênhayhơnnữa,đãthoángquaýthứcvàochínhlúctanhìnthấynótrênthựctế,lạibỗnghiểnhiệntronggiấcmơthànhmộtbứctranhrõrệt.Nhưngnếuđiềuđólànhưthếthìchúngtacóthểmongđợikhôngchỉnhữnggiấcmơlộnxộn,huyễntưởng,màcảnhữngcôngviệcthuộcvềhoạtđộngtrítuệđốivớinhữnggìconngườisuynghĩlúcbanngày.Đặcbiệt,cóthểtrôngđợiđiềuđótrongnhữngtrườnghợpconngườiđãsuynghĩvềmộtvấnđềnàođó,mộtcâuhỏiphứctạpkhôngphảingàymộtngàyhai.Ởmứcđộnàođó,điềunàylàmtanhớđếncácýtưởngámảnhởnhữngngườibệnhtâmthần.Ởhọnhữngýtưởngnhưthếthườngsinhraảogiác,nhưngởmộtngườilànhmạnhthìsao?Cóthể,tronggiấcmơ,conngườicókhảnăngtiếptụcnhữngsuynghĩcủamìnhvàtìmđượclờigiảiđáp?Trongviệcnàykhôngcóchútgìhuyềnbícả.Cuộcsốngđãkhẳngđịnhlàcónhưvậy.Chúngtađãtừngbiết:tronggiấcngủ,cácnhàtoánhọcgiảicácbàitập,cácnhạcsĩsoạnnhạc,cácnhàthơsángtácthơ.Dẫnchứngư?Córấtnhiều.MộtlầnA.X.Gribôeđôpnằmmơthấygiữacácbạnbè,ôngkểvềđềcươngvởhàikịchnhưthểôngđãviếtxong,thậmchíôngcònđọcmộtvàiđoạnnữa.Khitỉnhgiấc,nhàvăncầmlấycâybútchì,chạyravườnvàngayđêmấyôngđãphácxongđềcươngvở

"Đaukhổvìtrítuệ",soạnđượcmộtvàicảnhtronghồiđầu.RaphaenđãnhìnthấyhìnhảnhĐứcbàhiệnlênlúcôngngủ.Puskinđãtừngmơthấynhiềuhìnhtượngtrongthơ.NhàđịachấtNga,giáosưA.A.Iuôxtratxop,mộtngườigầngũivớiĐ.I.Menđêlêep,đãhồitưởnglạinhữngchitiếtthúvịchobiếttrongnhữnghoàncảnhnàonhàkhoahọcvĩđạiđãhoànthànhgiaiđoạnquyếtđịnhchocôngviệcsángtạobảngtuầnhoàncácnguyêntốhoáhọc:"Mộtlần,tôiđếnnhàĐ.I.Menđêlêepvìmộtcôngviệcgìđấyvàbắtgặpôngđangtrongtrạngtháiphấnkhíchcaođộ;thậmchíôngcònnóiđùanữa,mànóiđùalàmộtđiềurấthiếmxảyratrongcuộcsốngcủaông.Chuyệnđóxảyrangaytrongphátminhtrứdanhvềđịnhluậttuầnhoàncácnguyêntố.LợidụngtâmtrạnghứngkhởicủaĐmitriIvanôvich,tôiliềnhỏiôngtađiềugìđãthúcđẩyôngtớiphátminhtuyệtvờiđó.Đáplại,ôngchobiếtrằngđãtừlâuôngngờlàcómốiliênhệgiữacácnguyêntốvớinhauvàsuynghĩrấtnhiềuvềđiềunày.Trongnhữngthángcuốicùngtrướcphátminh,ĐmitriIvanôvichđãviếthếtrấtnhiềugiấyđểtìmchoratínhquyluậtđódướidạngbảng,nhưngôngđãkhôngthànhcông.Cuốicùngônglạirasứcnghiêncứuvấnđề,vàtheolờikểcủaông,ôngđãtừngtiếnđếnrấtgầnphátminhđó,nhưngrốtcuộccũngchẳngrasaocả.Ngaytrướclúcphátminhrađịnhluật,ĐmitriMenđêlêepvẫncònloayhoaytìmbảngtuầnhoànsuốtcảđêmchođếntậnsáng,nhưngcũngchẳngănnhằmgì:ôngbựctứcgácbỏcôngviệclạivàdomệtmỏivìbuồnngủ,ôngnằmngaytrênđivăngtrênphònglàmviệc,đểnguyênquầnáovàngủthiếpđingay.Tronggiấcmơôngđãthấyrấtrõràngbảngtuầnhoànmàsauđósẽđượcinra.Ônglậptứctỉnhdậyvàviếtvộilênmảnhgiấyđầutiênôngnhặtđượctrênbànviếtcủamình…Tấtcảnhữngvídụtươngtựđềuđượcgiảithíchmộtcáchkhoahọcnhấtvàtựnhiênnhất.Cácbạnhãynhớlạikhibạnđọcmộtcuốnsáchrấtlýthú,khibạnsaymêvớimộtcôngviệccuốnhútbạnthìgiấcngủbiếnđi.Nguyênnhânởđâylàdoởvỏnãođãsinhramộtôhưngphấnmạnh.Cũngcókhinhưthếnày:mộttìnhcảmnàođóvuisướng,loâu,sợhãi,-choánlấytâmtưmộtngười,trongtrườnghợpđóởvỏnãosinhramộtổhưngphấnmạnhvàgiấcngủkhôngcònnữa.Khiconngườithiếpđi,ổhưngphấnđónhiềukhivẫnliênhệvớicôngviệctưduyđãbắtđầulúcbanngày,ổhưngphấnấytiếptụchoạtđộngcảtronggiấcngủ,tuynhiên,nếutrongthờigianđókhôngcótácnhânkíchthíchbênngoàinãođếnquấyrầynão,côngviệcđóthậmchícóthểcóhiệuquảhơn.Tấtnhiên,ởđây,nếutamuốn,cóthểkhẳngđịnhrằnggiấcmơđã"tiênbáo"phátminhtươnglai.Trênthựctếtrướcmắtchúngtalàsựhoàntấtmộtýtưởngnàođókhôngphảilúcbanngày,màvàolúcconngườiđangngủ.Ngànhkhoahọcmớiđangtậptrungsứclực

Chúngtađãkểvềnhữnggiấcmơtiênbáochoconngườibiếtvềmầmsốngcủabệnhtật.Cácnhànghiêncứuyhọctừlâuđãchúýđếnnhữnggiấcmơđó.Ngaytừnăm1935,bácsĩM.I.Axtvaxaturôpđãviết:"Cóthể,chẳnghạn,thừanhậnrằngnếunhữnggiấcmơđầylolắngvềcáichếtkếthợpvớicáckíchthíchbấtngờđikèmtheosựlosợbảnnăngđốivớicáichết,thìđiềuđócóthểgợilênmốinghingờvềbệnhtimởvàogiaiđoạnchưahềcóbấtkỳlờithanphiềnchủquannàokhácvềsựhiệndiệncủabệnhđó".Vàonhữngnăm30,bácsĩV.N.Kaxatkinđãquantâmnghiêmtúcđếnvấnđềnày.Ôngtiếnhànhquansátđầutiênởchínhmình.Ôngđãghilạinhưsau:"Cảđêmtôiđánhnhauvớibọnlưumanh.Mộttêntrongbọnlúcnàocũngrìnhbópcổtôi…Tôitỉnhdậythấyđầunặngtrĩu,vànuốtthấyhơiđau.Haingàysau,tôithấyphátbệnhviêmđườnghôhấptrênvàviêmhọng".SuốtgầnbamươinămtrờinhàkhoahọcngườiLêningratđónghiêncứugiấcmơ.Ôngđãphântíchhơnbốnngàngiấcmơngườikhoẻvàngườiốm,ởngườimùvàngườicâmđiếctrướckhiôngviếtxongvàchoxuấtbảncôngtrìnhđầutiêncủamình"Lýthuyếtvềcácgiấcmơ".Mộtngườiđauốmcóthểmơthấynhữnggì?Cóthểchuẩnđoánvềnhữngbệnhgìtheocácgiấcmơ?Trướchếtcầnnhấnmạnhrằngsựthayđổitínhchấtvànộidungcácgiấcmơchínhlàkẻtiênbáovềnhữngbệnhmớiphát.Xuấthiệnnhữnggiấcmơámảnhcùngkiểu,vànhưtathấy,cácgiấcmơđókhóchịu,nặngnề,đôikhilànhữngcơnácmộngthậtsự.Mộtngườimơthấy,chẳnghạn,đangmuốnnhoilênkhỏimặtnước,hoặcbịmộtvậtnặngđèlênngực,hoặcngườiđóđangbòvàomộtcáikhehẹpvàmắcnghẽnởtrongđó,ngườiđóđangleolênnúimàquầnáonặngtrĩuépchặtlấyngực-nhữnggiấcmơtươngtựcóthểbáohiệuvềbệnhphổimớichớm,vềbệnhviêmmàngphổihoặcbệnhlaophổi.Cólần,mộtphụnữđứngtuổiđếngặpbácsĩKaxatkin,bàtađãmộtthángnaybịmộtgiấcmơámảnh:chínhbàtahoặcmộtaiđótrongsốnhữngngườiquencủabàtaăncásốnghaycáươn.Bácsĩđãgửibàtađixétnghiệmốngdadày-ruộtvàôngđãkhôngnhầm:ngườiphụnữbịviêmdạdàyởdạngcấptính.Mộtnữbệnhnhânkhácđingủvàkhôngthấygìkhóchịu.Banđêmvàtamơthấyngườitamờibaănmộtchiếcbánhngọtrấtngon,nhưngbàkhôngtàinàonuốttrôiđượcmiếngbánhđãcắn.Đếnsáng,bácsĩkhámvàthấybàtabịviêmhọng.Tấtnhiên,ởđâykhôngphảitấtcảđềugiảnđơnnhưvậy.Nhữngđiềungẫunhiênvàsailệchcóthểđềucảntrởviệcchuẩnđoáncăncứvàogiấcmơ.Nhưngnếucácgiấcmơlàámảnhvàcùngmộtdạngthìtrongnhiềutrườnghợpchúngbộclộmộtbệnhnàođóđangẩnnáu.NhữngquansátnhiềunămcủaV.N.Kaxatkinchothấycáctínhchấtgiấcmơthayđổichừng2-3thángtrướckhibệnhcaohuyếtápxuấthiện,mộtthángtrướckhicóbệnhviêmdạdày,hai

thángtrướcnhữngtriệuchứngrõrệtđầutiêncủabệnhlao.Cònmộtsốbệnhởnãothậmchícònbộclộquacácgiấcmơmộtnămtrướckhiphátbệnh.Trongkhiđó,ởnhiềutrườnghợp,cóthểdựđoánkháchínhxácchínhbệnhnàosẽđedoạcơthể.Chẳnghạn,nhữngcảnhnghẹtthởthểhiệnquacácgiấcmơbáotrướcvềbệnhphổi,mắcbệnhviêmdạdàysẽnằmmơthấycácthứcphẩmthiuthối.Còntấtcảcácbệnhtiếntriểnnhanhnhưcúm,viêmhọng,ngộđộcdạdày-ruột,viêmruộtthừacấptính,viêmđườnghôhấp,cóthểđượcthểhiệntronggiấcmơngaytrướchômbệnhphátrõràng.BácsĩV.N.Kaxatkinnhấnmạnh:khôngcóchútgìlàhuyềnbítrongviệcgiấcmơcóthểphảnánhsựbắtđầucủabệnhtậtkhálâutrướckhibácsĩchữabệnhthừanhậncóbệnhđó.Điềunàyđượcchứngthựcbởimộtđiềulàthờihạntiênđoáncủa"giấcmơ-chuẩnđoán"hầunhưtrùnghoàntoànvớithờigiancủagiaiđoạnủbệnh.Cầnphảinóirằng,việcphântíchcácgiấcmơgiúpngườitakhôngchỉtrongviệcchuẩnđoánbệnhmàcòncảtrongviệcchữabệnh:theosựthayđổicácgiấcmơcóthểphánđoánvềsựpháttriểncủabệnh,vềviệccácloạithuốcdobácsĩchỉđịnhcógiúpgìchohọkhông.Vàcáchđâykhônglâu,cácnhàtộiphạmhọcđãbắtđầuquantâmđếncácgiấcmơ.Ngườitabiếtrằngmộtphầnnàođócủacáctộiáclàdocácbệnhnhânmắcbệnhtâmthầngâynên.Vàhoáralàmộttộiáctươnglaiđôikhiđượcphảnánhtrongcácgiấcmơámảnhởnhữngngườinhưvậy-ýthứcvàtiềmthứccủahọdườngnhưđangphácracácbứctranhvềsựviệcmàtâmtrạngbệnhhoạnđangđẩyhọtới.Đồngthờihọkhônggiấugiếmđiềuhọthấytrongmơ.Bằngcáchxéthỏimangtrongmìnhmầmmốngnguyhiểm,cóthểngănngừađượcnhữngtộiácnghiêmtrọng.Mộtngànhkhoahọcmớivềcácgiấcmơnhưlànhữngtrợthủcủayhọcmớichỉbắtđầuconđườngcủamình.Nhưngngaybâygiờđãcóthểdựđoánrằng,trongtươnglaikhôngxabạncóthểnghethấycâuhỏisauđâytrongbuổibácsĩtiếpbệnhnhân:-Hômquavàhômkia,ông(bà)đãcónhữnggiấcmơnhưthếnào?Thánggầnđâyông(bà)đãthấygìtrongmơ?

VladimirMezenxep

Bêncạnhđiềubíẩn

BảndịchcủaNguyễnChiến

Chương6

CUỘCSỐNGBỊTHÔIMIÊN

Lạlùng?Khómàtinđược?Nhưngđólàsựthật

"…TôikhôngbiếtvàkhôngthểnóiÔlêxiacóđượcđếnmộtnửanhữngđiềubímậtmànàngđãnóitớivớiniềmtinthơngâyđếnnhưvậykhông,nhữngđiềumàtôitừngnhiềulầnchứngkiếnđãgieovàotrongtôimộtlòngtinkhônglấygìlaychuyểnnổilàÔlêxiacónhữngtríthứclạlùng,vôthức,mangtínhbảnnăngvàhuyễnhoặcdokinhnghiệmngẫunhiênrènđúcnên,nhữngtrithứcđitrướckhoahọcchínhxácđếnhàngthếkỷđó,mộtkhihoàtrộnvớinhữngđiềumêtínnựccườivàhoảngsợ,nhưmộtđiềubíẩnlớnlao,chúnglưutruyềntrongdânchúngtừthếhệnàysangthếhệkhác"(V.N.Kaxatkin."Ôlêxia").LịchsửđangchứngkiếnKhôngthểnóiđượckhinàovàởđâulầnđầutiênconngườibắtđầutạonênnhữngsựkỳdiệucủathôimiên.Thuởxaxưađãlưutruyềnlạichochúngtanhữngbảnviếttaychứngminhrằngthôimiênđượcconngườibiếtđếnđãhàngngànnămtrướcđây.TrongmộtcuốnsáchchỉthảotừthờicổAiCập,chúngtađọcthấynhữnglờichỉdẫnchocácquantưtếcáchgâyragiấcngủthôimiênởngườinhưthếnào:"Hãymangtớimộtcâyđènsạchsẽvàtươmtất…hãyđổđầyphaocủanóloạidầuthơmtốtnhất…vàtreonólênbứctườngtheoquayhướngđôngtrênmộtcáichêmbằnggỗnguyệtquế.Sauđóhãyđặtmộtcậubéđứngtrướcđèn…Bằngcánhtayhãyđưacậubéđắmmìnhvàogiấcngủvàthắpđènlên.Hãynóivớicậubénhữnglờithầnchúđếnbảylần.Rồisauđólạiđánhthứccậubédậyvàhỏinhưsau:"Emcónhìnthấygìkhông?"Cậubésẽđáp:"Có!Emđãthấycácvịthầncùngvớicâyđèn".Khiđócácthầnsẽnóivớinótấtcảnhữnggìngườitahỏicácthần!"Chẳngkhógìđểcóthểhìnhdung,mộtphươngtiệnthuyếtphụckínđáođếnthếnàođãlọtvàotaynhữngviênquantưtếđểloècácconchiênngoanđạo.Chínhcácthầnđãtựnóiquamiệngmộtđứatrẻđangngủ-rõràngđólàchứngcớvềsựtồntạicủathầnthánhđấythôi!Tuynhiên,nhữngembéđắmmìnhtronggiấcngủnhântạochỉnóinhữnggìmàcácquantưtế

ámthịchochúng.Điềubímậtcủathôimiênđượcgiớitănglữgìngiữhếtsứcchuđáoấyquảđãgiúphọmộtcáchđắclựctrongviệckìmgiữquầnchúngnhândânluônphảikhiếpsợtrướccácthànhthần.ỞnướcHylạpcổđại,cácbácsĩcũngđãsửdụngthôimiên.Đểgâyngủhọdùngnhữngtấmkimloạinhẵnbóng(tứclàcác"gươngthần"),nhữngtinhthểlớnvàcácđồvậtkhác;cáinhìnhướngvàobềmặtsángloángsẽlàmmờdầnýthứcvàgiúpbácsĩthôimiênrungủđượcconngười.Tấtnhiêncôngviệcđósẽkhôngtrótlọtnếukhôngcónhữnglờicầunguyện,đôikhicảnhữngcuộctếlễ;bằngcáchđóviệcchữachạychongườibệnhđượcnânglênhàngcácđiềumàunhiệm:khôngphảibácsĩ,màchínhcácthầnđãtớigiúpconngườitrởnênkhoẻmạnh.ỞÂnđộ,AtxirivàcácnướckháccủaphươngĐôngcổđại,thôimiênđượcgánchomộtýnghĩatolớnđếnmứcchỉnhữngainắmvữngđượckỹthuậtcủanghệthuậthuyềndiệubíẩnđómớicóthểtrởthànhcácquantưtếđược.CácnhàiôgaÂnĐộsửdụnghiệulựcthôimiênđãnhiềunghìnnămnay.Đểđưamìnhvàotrạngthái"thiền"(cónghĩalàsiêuthoát),cácthuậtsĩiôgadạyrằngcầnphảiđặtbànchânphảilênđùichântrái,cònbànchântráilênđùibênphải;sauđólấycảhaitaygiữcácngónchân,ápcằmvàovùngtimvànhìnvàocuốisốngmũimìnhchođếnkhiýthứcbịmờđi.Nóivượtlênmộtchút,chúngtahãynhớlạivềnhữngngườitukhổhạnh,nhữngngườithậmchítrongthếkỷnàyvẫntiếptụclàmnhữngaithiếuhiểubiếtphảikinhngạcvớicáctròảothuật"thầnkỳ"củahọ.Ngaytrướcmắtcôngchúngđangsửngsốt,họchoxemmộtngườinằm"lơlửng"trongkhôngkhí,lấygươmxiênthủngthânmình,thảnnhiênđặtcảhaitaylênnhữnghònthannóngđỏv.v…Tấtcảnhữngtròđóđềukhôngphảilàphépmàuvàcũngkhôngphảilàtròảothuật,màlàkếtquảtácđộngcủathôimiênvàcủatựthôimiênmàthôi.Đểkháilượcvềlịchsử"nghệthuật"côxưađó,chúngtathấyrằngcácquantưtếvànhữngnhàtiêntri,cácthầyphùthuỷvànhữngngườilàmtròảothuậtcủamọithờiđại,mọidântộc,đãsửdụng"nghệthuật"đókháthànhcông.Khảnăngđilạivànóichuyện,nghethấynhữnggiọngnói"từthếgiớibênkiaxaxăm"màvẫntrongtrạngtháingủsay,quảđãlàmchongườitakinhngạcđếnmứcsuốtbaothếkỷ,thôimiênđượccoilàmộttrongnhữnghiệntượngcủathầnthánh.…Đầuthếkỷ20.MiềnChukôtka,nơicắmtrạicủangườiChuc(Chuc-têngọimộttộcngườicưtrúởmiềnViễnđôngvenbiểnLiênxô(N.D).Ngườitamangmộtanhthợsăntrẻtuổibịgấucàoxéđếnthầycúngđịaphương,haynóicáchkhác,tớithầylang,thầyphùthuỷ.Trongtrậnđấutayđôivớiconthú,ngườithanhniênđãsứccùnglựckiệt,giờđâyanhnằmthoithópvàítaihyvọnganhtasẽquakhỏi.Saukhikhámchobệnhnhân,thầycúngbắtđầuchuẩnbịchonghilễquyếtđịnh.Ôngtamặcbộ

quầnáođượctrangtríbằngnhữngviênngọctreo,nhữnglákimloại,nhữnghìnhvẽcácloàichim,thú,vàxuấthiệntrướcmắtnhữngngườicùngbộlạccủamình.Thầyđeomộtchiếcmặtnạ,taycầmcáitrốnglụclạcvàchiếcchuôngnhỏ.Bắtđầubuổilễbíẩncầukhấnchongườibệnhbìnhphục.Ôngthầycúngnhiềulầnnhắcđinhắclạicùngnhữngtừngữvàcâunói,ôngtakêugọisựcứugiúpcủa"cácđấngthầnlinh",đedoạ"nhữngconmađộcác".Nhữngcâuthầnchúđượctiếngtrốnglụclạcđiểmtheo;tronglềudanghingútkhóihươngđộc.Tiếngtrốnglụclạccàngvangmạnhhơn,điệuvũcủaôngthầycúngcàngnhanhhơn:Cuốicùngnhữngtiếngrúcủaôngtanhữngđộngtácquaycuồng,khóiđộcđãthựchiệncôngviệccủamình:Tấtcảnhữngaicómặttronglềuđềumêmẩntrướcnhữnggìđangdiễnra.Họđãnghethấynhữnggiọngnóicủacácvịthầnthiệnvàác.Cònôngthầycúngbịkíchđộngđếnđiêncuồngđãlàmchongườixemphảisửngsoótbằngcáchlấydaorạchthânmình,nhấcnhữngviênthannóngbỏngrakhỏiđốnglửa.Chínhngườibệnhcũngrấtchúývàhyvọngtheonhữnghànhđộngcủathầy.Anhthèmđượckhoẻmạnhbiếtbao!Dầndàtấtcảnhữnggìdiễnraxungquanh,ngoàigiọngnóicủathầycúng,đãthôikhônglọtvàoýthứccủaanhtanữa.Anhtađắmmìnhvàogiấcngủlơmơcủathôimiên,tronggiấcngủđó,nhữnglờinóicủathầycúngđượctiếpthuđặcbiệtmạnhmẽvàănsâuvàoýthức.Nhữnglờigàothétvềsựchạychốnvàthấtbạicủa"ácquỷ",vềthắnglợicủa"thầnlinhcứugiúp"vanglênđốivớingườibệnhnhưmộtđứctintốtlànhđầymongướcvềsựbìnhphục.Anhtacảmthấymìnhkhoẻlạivàlạithấymìnhđanglúcđisăn.Vàđâylàkếtquả-đếncuốibuổilễ,mộtsốngườicóấntượngđặcbiệtmạnhđãthấykhoẻkhoắnhẳnlên.Cònnhữngaicómặttạiđóđềuthấylòngtinvàothếgiớibênkiađượccủngcốhơn.Vàởđây,chúngtađãgặpgỡvớinhữnghiệntượngthôimiên,vớiámthịvàtựkỷámthị.Nhưngthườngthìkhôngchỉcónhữngcáiđómàthôi.TheosựchứngkiếncủanhànhânchủnghọcnổitiếngV.G.Bôgôraz,ngườirấtamhiểucuộcsốngcủacácdântộcởmiềnbắcLiênxô,mộtsốthầycúngcònnắmvữngđượccảkỹthuậtnóitiếngbụng.Nhữngngườicómặtđềucóảotưởngthựcsựrằngnhữnggiọngnóiriêngbiệtđangphátratừcácgóckhácnhautronglều.Trongnhữngxảothuậtkiểunày,cácthầycúngbắtchướctiếngkêucủacácloàithúvàchim,thậmchícảtiếnggầmrítcủabãotố.Nhàkhoahọckểrằngôngtacònnghethấycảtiếngchuồnchuồnbay,tiếngruồitrâuvàmuỗi.Khinhữnggiọngđóvanglên,lúcnàoôngthầycúngcũngkhôngngừnggõtrốnglụclạcđểchứngtỏrằngtoànbộsựchúýcủaôngtrađềutậptrungvàomộtviệckhấn.Sauđâychúngtasẽnóitỉmỉhơnvềtácđộnglạlùng,nhiềukhirấtđángkinhngạccủathôimiênđốivớiconngười,nhưngđểkếtluận,chúngtôinhắclạirằngthôimiênđãđượcnhững

kẻphiêulưumạohiểmđủloạisửdụng.ỞnướcNga,mộtkẻnhưthếlà"bạn"củagiađìnhSahoàngNikôlaiđệnhịtênlàGrigôriRaxputin;khôngnghingờgìnữa,ylàmộtngườithôimiênkỳtài.MộtkẻphiêulưunổitiếngkhắpchâuÂu,bátướcCaliôxtrôcũngcótàithôimiênkhácthường.TênthậtcủaônglàGiuudepôBandamô.Cóhàngloạtnhữngtruyềnthuyếtvềnhữngchướcmàumàdườngnhưlàdoôngtatạonênvậy,tuynhiên,tấtcảnhữngđiềuđóchỉcómộtnguồngốc."Caliôxtrô,-bácsĩtâmthầnnổitiếng,tiếnsĩyhọcV.E.Rôgiơcôpviếttrongcuốnsáchcủaông"Nhữngnhàtiêntrivànhữngngườicóphépmàu",-đãsửdụngrộngrãithuậtthôimiênvànhữnghiệntượngcóliênquantớithôimiên.Đốivớinhữngtròbiểudiễncủaôngta,cóthểnóirằngđóchínhlàmộtvídụthựcsựcủaviệcthôimiênđãđượcsửdụngnhưthếnàovớivaitròlàcôngcụcủathầnbívàlừabịp".Đólàgìvậy?Ngàynay,chỉcócácbácsĩlàđượcphépnghiêncứuthôimiênmàthôi.Nhữngngườikhôngcótrìnhđộvềyhọcmàthựchànhthôimiêncóthểgâytaihạichoconngười.Ngườitabiếtcónhiềutrườnghợpphảirấtươngđốikhókhănmớilàmtỉnhlạiđượcnhữngngườibịcácnhàthôimiênnghiệpdưrungủ.Vàothếkỷ18,bácsĩngườiAoF.Mexmerđãhémởtấmmànchephủhiệntượngthôimiênmàchínhôngcũngkhônghềhaybiết.Ôngnổitiếngvềviệcchữabệnhchocácbệnhnhâncủamìnhbằngphươngpháp"đặtnamchâm".Nhữngngườikhaokhátđượckhỏibệnhngồivàotrongbồntắmcólắpnhữngthànhnamchâmlớn,sauđónhiềungườiđãkhỏibệnh.Mexmergiảithíchđólàdotácđộngcủa"chấtlỏngtừ".NhưngkhiviệnhànlâmkhoahọcPariđiềutrahoạtđộngcủaông,cácnhàkhoahọcđãghivàobảnán:"Khôngcógìchứngminhchosựtồntạicủachấtlỏngtừđộngvật;nhưvậy,thứchấtkhônghềtồntạinàykhôngthểmanglạilợiíchgìđược".NhưngrồiMexmerquađờimàvẫntinchắcrằngthứ"chấtlỏng"nhưthếlàcóthật.Thậtra,ôngđãtừngthấynhiềulầnbệnhnhânđếngặpôngđãkhỏibệnhchẳngcầncónamchâmgìhết.Sựthuyêngiảmbệnhvàbìnhphụcđếnngaytứcthìsaukhiôngnhìnngườibệnhvànóichuyệnvớingườiđóvềbệnhtật.Hơnnữa,nhiềulầnthậmchíđãtừngxảyranhưthếnày:saukhitớigặp"nhàthầythuốcvĩđại",nhữngngườiđiếchaymấtgiọngnhưcóphépthầnthôngbiếnhoáđãlấylạiđượcgiọngvàkhỏiđiếcmặcdầuhọđãkhôngchịutácđộngcủanamchâm.Sựthểlàthếnào?Saukhisuynghĩ,Mexmerquảquyếtrằngkhôngphảinamchâm,màchínhônglàvậtchứa"từtrườngđộngvật"cótácdụngchữabệnh.Khitruyềnnósangngườikhác,ôngđãgiúphọvậtlộnvớibệnhtật.Mexmercónhiềuhọctròvàmônđệ.Mộtngườitrongsốhọđãcódịpmaythựchiệnmộtphátminhngẫunhiên.Tuynhiên,ôngtađã"phátminh"lạicáimànhữngquantưtếAtxirivà

Babilonđãbiếtđến.Khichữabệnhbằngtừtrường,ôngtađãchạmchánvớimộthiệntượnglạlùng.ThườngbệnhnhâncủaMexmerlànhữngngườicóthầnkinhyếuvàbệnhhoạn,họphảnứnglạiviệcchữatrịbằngcácchứngcogiật,thậmchíđôikhibằngnhữngcơnđiênloạn.Thếmàgiờđây…Anhchàngbệnhnhântrẻtuổibỗngnhiênngủthiếpđingonlànhtronglúcđượcxoabóp.Ngườithầythuốchoảnghốtcốlắcanhtadậy,nhưngvôhiệu,anhtavấncứngủ.Nhưngsauđó,khingườithầythuốcbấtthìnhlìnhralệnhchoanhtađứngdậy,ngườibệnhliềnnhỏmdậy,đivàibướcnhưnghaimắtvấnnhắmnghiền.Mặcdùmímắtvẫnkhépchặt,anhtaxửsựhoàntoànnhưlúctỉnh,tuyvậykhiđógiấcngủvẫntiếptục.Ngườithầythuốcbốirốicốnóichuyệnvớianhta,anhtađặtracáccâuhỏi.Anhchàngnôngdântrảlờihoàntoànkhônngoanvàrànhrọt.Ngườithầythuốclậplạithínghiệm.Vàôngtagâyrađượcmộttrạngtháigiốnghệtnhưvậyởnhữngngườikhác.Tiếptụcthínghiệm,ôngtiếnhànhcáigọilàámthịsauthôimiên,tứclàsaikhiếnngườiđangngủthựchiệnmộtloạtnhữnghànhđộngnhấtđịnhsaukhiđánhthứcdậy.Vànhữngngườibệnhthựchiệnđiềumàngườitađãámthịchohọtronggiấcngủ"từ".ViệcnghiêncứutiếptheovềnhữnghiệntượngthôimiêngắnliềnvớitêntuổibácsĩphẫuthuậtngườiAnhBrêt.CầnphảinhậnxétrằngôngnàytỏtháiđộrấthoàinghivớithuyếttừcủaMexmervàcácmônđệ.Nhưngđếnkhithựchiệnýđịnhvạchmặtanhchàng"chữabệnhbằngtừ"ngườiThuỵsĩLaphôngten,BrêtđãtinvàotínhxácthựccủacáchiệntượngthôimiênmàLaphôngtenbiểudiễnvàtừkhiấy,ôngbắtđầunghiêncứuhiệntượngđó.Ôngđãthayđổithuậtngữ"từtrườngđộngvật"bằngthuậtngữhiệnđại"hypnotism"(thôimiên)(từtiếngHylạp"Hypnos"nghĩalàngủ).Ônglàngườiđầutiênbắtđầusửdụngthôimiênđểlàmgiảmđautrongphẫuthuậtvàthấyrằngthôimiêncótácdụnghơncảlàtrongviệcchữanhữngchứngbệnhthầnkinhkhácnhau,đặcbiệtlàcácchứngrốiloạnixtêrinhưtêliệt,bệnhđiếcdotâmthần,mùvàcâm.Đamsươngmùhuyềnbítừnghàngngànnămbaoquanhhiệntượngđãbắtđầutan.Nhưngcònnhiềunỗlựchơnnữacủacácnhàkhoahọcđểđemlạilờigiảithíchduyvậtchotrạngtháirấtlýthúnàycủatâmlýchúngta.CácbáchọcNgaV.M.BêkhtêtropvàL.P.Pavlôpđãlàmđượcnhiềuviệctronglĩnhvựcnày.Họchứngminhđượcrằngtronggiấcngủthôimiênchẳngcógìlàsiêunhiêncả,mặcdùnókhácvớigiấcngủbìnhthường.Điềukhácnhauđólàgì?Tronggiấcngủsaybìnhthườngconngườikhôngtiếpthụnhữnggìdiễnraxungquanh.Khiđâmmìnhvàogiấcngủthôimiên,conngườikhôngphảnứnglạinhữngkíchthíchbênngoài,khôngtrảlờicáccâuhỏicủanhữngngườicómặt,nhưnglạitiếpthụtấtcảnhữnggìthuộcvềbácsĩthôimiên.Ngườibịthôimiênnghethấygiọngnóicủabácsĩvàchỉtrảlờiriêngôngta.Hơnnữa,mỗilờinóicủabácsĩđềugâyratrongýthứccủangười

đónhữngấntươngrõrệtcóthểbiếnthànhcácảotưởngvàảogiác(sauđâysẽkểtiếpvềnhữngđiềunày).Chẳnghạn,cóthểámthịngườibịthôimiênrằngtrongnhàđangcóhoảhoạn,vàanhtahốthoảng"trôngthấyngay"ngọnlửadữdội.Nhưvậy,cóthểnóirằng,thôimiên-đóđồngthờilàgiấcngủ,làámthị,thêmnữa,cácsựkiệnđãchứngtỏrằngtrạngtháithôimiênlàmtăngthêmtínhtrigiácđốivớinhữngkíchthíchnằmdướingưỡngcảmthụđượccủaconngườiởtrạngtháitỉnhtáo.Chođếnnaycòntồntạimộtquanniệmsailầmvềýnghĩacủamàumắtngườithôimiên.Tuynhiên,khithôimiêncóthểthậmchíkhôngcầnnhìnvàomắt.Ngườitachỉcầnnhìnvàomộtquảcầunhỏbằngkimloạimạkềnhaymộtvậtsángnàolàđủ.Nhữngtếbàothầnkinh"chịutráchnhiệm"vềthịgiácbịmệtmỏi,trongnãoxuấthiệnquátrìnhứcchếbảovệ,quátrìnhnàyđượctruyềnđikhắpvỏhaibáncầunãovàgâynêngiấcngủthôimiên.BácsĩtâmthầnP.BunởLêningratđãmôtảmộtcuộcthôimiênbằngmáyghiâm.Cácbệnhnhânngồivàochỗcủamìnhcònbácsĩđivàophíasautấmbìnhphongsaukhitắtđèn.Từsautấmbìnhphongvọngragiọngnóiêmdịucủaônggợigiấcngủ.Saubuổiđó,tấtcảnhữngngườithamgiađềuquảquyếtrằnghọngủsayvàthấykhoẻkhoắn.Họkhôngbiếtrằngkhôngphảibácsĩthôimiên,màmáyghiâmđãrungủhọ.Cơsởcủatrạngtháithôimiênlàsựứcchếphầnlớncáctếbàonãovàsựbảovệvùngminhmẫnởvỏnãomàthôngquađómốiquanhệgiữabácsĩvớibệnhnhânđượcduytrì.Nhữngvùngnhưthếlàcác"điểmcanhgác",chúngtồntạicảtronggiấcngủbìnhthường.Chodùgiấcngủcósaythếnàođinữa,mộtsốtếbàoriêngbiệtcủanãovẫnkhôngngừngcôngviệccủamình.Quanhữngtếbàonày,cơthểgiữđượcmốiliênhệnàođóvớibênngoài.Các"điểmcanhgác"phảnứnglạivớicáctínhiệukhôngchophép"ngủquên".GiáosưK.K.Piatônôpđãdẫnramộtvídụrấtlýthúvềmốiliênhệnhưvậy.Trongthờikỳchiếntranhvệquốcvĩđại,ngườitađưathươngbinhđếnmộtquânyviện,nhưngbácsĩphẫuthuậtlạiđangngủrấtsaysaumấyđêmngàythứctrắng.Ngườitalắc,phunnướcvàomặtông,nhưngconngườiquámệtmỏiấyvẫnkhôngtỉnhdậy,sauđóôngnóinhỏ,nhưngthậtrànhrọt:"Bácsĩơi!Ngươitađưathươngbinhđếnđấy.Họcầnđượcsựgiúpđỡcủađồngchí!".Vàbácsĩphẫuthuậttỉnhdậyngay.Nhưngởngườibịthôimiêncác"điểmcanhgác"hoàntoànkhác.Đókhôngphảinhưmộtngườilínhgácchobiếtlàcầnphảitỉnhgiấcmàtựanhưchiếcmáyđiệnthoạinốimạchvớingườibịthôimiênnhậncácmệnhlệnh-từngữvàthựchiệnchúngmàkhônghềphánxéthayđánhgiáýnghĩacủacácmệnhlệnhđó.Mỗimộttừcótácdụngnhưmộtmệnhlệnhbắtbuộchayđượctiếpthumộtcáchtincậy.Cầnphảinóirằng"tínhvânglời"ởngườibịthôimiênthườngphụthuộcvàođộsâucủatrạngtháithôimiên.Ngườitabiếtcóbabậc:buồnngủ,quythuậnvàvừangủvừađi.Ởbậcbuồnngủ

khônghềcóýmuốnmởmắt.Khikếtthúcthínghiệmngườiđónhớtấtcảnhữnggìđãxảyravớimình.Ởbậchai-bậcquythuận-ngườibịthôimiênkhôngcòncóthểthựchiệncácđộngtáctuỳtiện.Thôngthườngởtrạngtháinàyngườitacóthểbuộcngườiđóvàomộttưthếlạlùng,chẳnghạn,cóthểdựngngườibịthôimiênđứngdậy,vàngườiđósẽđứngnhưthếhànggiờchođếnkhinghethấymệnhlệnhđổitưthế.Bậccuốicùngđặcbiệtlýthú-vừangủvừađi:cóthểámthịchonhữngngườiđónhữnghìnhảnhkhácnhauthôngquathịgiác,thíchgiácvàkhứugiác.Theo.lệnhngườithôimiên,ngườiđóđitrongphòngvớihaimắtmởthaoláovàthựchiệnnhữngnhiệmvụrấtkhácnhau.Ngườitachorằng89-90phầntrămsốngườicóthểthôimiênđược.Nhưngkhôngthểthôimiênsâuchoquá6-8phầntrămsốngười.Giấcngủthôimiênxuấthiệndotácđộngcủacáctácnhânkíchthíchnhậntạokhácnhauđốivớiconngườinhưgiọngnóibácsĩ,tiếngtíchtắccủađồnghồxoabópv.v…Tuynhiên,còncómộtdạngkháccủagiấcngủthôimiênlàgiấcngủđượcgâybởinhữnglờinóicómộtnộidungnhấtđịnh.Trạngtháithôimiêncóthểxuấthiệncảtronglúctỉnhtáo-điềuđóđượcquansátthấykhiquámệtmỏi,khihệthốngthầnlinhbịsuykiệthaycácbệnhrốiloạntinhthần.Bảnchấtvắntắtcủacáchiệntượngthôimiênlànhưvậy.Cònđốivớinhữngquátrìnhdiễnratrongnãongườibịthôimiênthìởđâycònnhiềuđiềuchưarõ.Việctìmkiếmcácquátrìnhdiễnraởcáctếbàonãotrongtrạngtháithôimiênlàmộtlĩnhvựctrongđókhoahọcsẽcònpháthiệnranhiềuđiềuhiệnnaycònchưađượcbiếtđến.CôngcuộcnghiêncứuhiệntượngthôimiênsauPavlôpcũngnhưnhiềusựkiệnđãchotatinchắcrằngtrạngtháinàycóliênquanđếnhoạtđôngcủacácvùngdướivỏcủanão,đếntiềmthức.NhữngcôngtrìnhnghiêncứuvàonhữngnămgầnđâyđượctiếnhànhdướisựlãnhđạocủagiáosưV.E.Rôgiơnôpđãchỉrarằnghiệntượngthôimiênsâuvềbảnchấtkháchẳntấtcảtrạngtháikháccủahoạtđộngtâmlý.Ngườitaxácđịnhđượcrằngcóthểsửdụngthôimiênđểnghiêncứucácquyluậtphứctạpnhấtcủaýthứcvàvôthức.Vàđếnlượtmình,điềuđósẽchophépnhìnnhậnmộtcáchmớimẻđốivớibảnchấtcũngnhưđốivớivaitròcủayếutốvôthứctrongcuôcsốngchúngta.Đồngthời,thôimiêncóthểlàmộttrợthủđắclựccủanhàkhoahọctrongviệcnghiêncứugiấcmơ.Sauđâylàmộtthínghiệmnhưthế.NữbệnhnhânM.đượcthôimiên,vàtrướcmắtcôta,ởkhoảngcáchgần50métngườitabậthaibóngđèn25oáttrongthờigian10giây.Đồngthờingườitaámthị:"Hãythôngbáothànhtiếngnhưngkhôngthứcdậytấtcảnhữnggìchịđangnhìnthấyvànếmtrảitronggiấcmơ".Nữbệnhnhânbắtđầunóingay:Côvừaởngoàibãitắm,côcảmthấyrấtnóngvàmuốnuống,cô

bảovớingườibạngáiđicùngrằngnướclàthứgiảikháttốthơncả,sauđócôbiểulộýmuốnđivàobóngmátđểtránhnắng.SứcmạnhcủaámthịXưakia,nhàbáchọckiệtxuấtthờitrungcổAvixenađãtừngnóirằngtrongsốcácloạithuốcvàdụngcụyhọcthìmạnhnhấtlàcondao,cỏvàlờinói.Đúng,khôngcònphảitranhcãigìnữavìcondaocủanhàphẫuthuậtvàcáccâythuốcrấtcônghiệutrongviệcđemtrảlạichongườiốmsứckhỏe.Nhưngcònlờinóithìsao?Vìsaolờinóilạiđượcliệtvàohàngnhữngphươngtiệnchữabệnhhiệuquảnhấtvậy?Trướckhidẫnracácbằngchứngkhoahọcchođiềunày,tôimuốnnhắclạiởđâymộttruyệnngắncủanữvănsĩngườiAnhAgataCrixti.Trongtruyệnkhôngcótìnhtiếttrinhthám.Chỉcómộtngườibị…lờinóigiếtchết.Nộidungvắntắtcủacâuchuyện("Cănnhànhỏnơithôndã")nhưsau.Saumộtlầnxíchmích,côÊlixbỏchồngchưacướiđểđilấymộtngườimàcôhầunhưkhônghiểubiếtgì.Chẳngbaolâucôđãphảilấylàmtiếcvềchuyệnđãrồi.Nhiềuđiềutronghànhvicủachồngcô,Matin,quảthậtlạlùng,thậmchícóvẻkhảnghinữa.Mộtlần,saukhitiễnchồngđilàm,côvàovườnvàgặpngườithợlàmvườnởđó.Thườngthìngườinàyđếnnhàcôvàothứhai,cònbâygiờôngtalạiđếnvàongàykhônghẹntrướcđểhỏicôchủxemphảilàmgìvàotuầnsau.SựthểlàdoôngtađagặpMatinngoàiphốvàanhtachobiếtchiềutốihômnaysẽcùngvợlênđườngđidulịch.CôÊlixlolắngđiđilạilạihồilâutrongvườnvàbấtngờcônhìnthấyởgầnmộtluốnghoacuốnsổtaycủachồng.Mởra,côđọcthấydòngghicuốicùng:"Êlix.Thứtư,ngày18thángsáu,9giờtối"…Chínhngàyhômnay!Matinđịnhlàmgìcôđây?Hoảnghốt,côlaovàophònglàmviệccủachồng,mởngănkéobànviếtcủaanhtavàvôcùnghoảngsợkhithấytrongđólànhữngđoạncắttrongbáonóivềphiêntoàvàchândungMatin.Anhtabịbuộctộivìnhiềungườivợcủaanhtabịbiếnmấtvôtămtíchkhôngbiếtvìsao.Bịkếtánmộtsốnămtùkhádài,kẻcanánđãtrốntù.Êlixđangởtrongtaymộtkẻgiếtngườibịbệnhthaocuồng!Chạytrốnbâygiờcũngchưamuộn…Nhưngngaylúcđóngườichồngxuấthiện.Cốgắngchedấunỗihoảngsợcủamình,côđemcàphêvàbữachiềulạichoanhta.UốngcạntáchcàphêMatinbảo:-Bâygiờanhvàemsẽxuốngtầnghầm,emsẽgiúpanhrửaảnh.Ngườivợhiểurằnghắnsẽgiếtmìnhdướiđó.-Đithôi!Vàngaylúcđó,nhưthườngxảyranơinhữngngườicóýchívàonhữngthờiđiểmcựchạncủacuộcsống.Êlixtrấntĩnhvànóivớivẻbìnhthản:-Hượmđã,emphảinóivớianhmộtđiềurấtquantrọng.Emđãsốngvớianhvàithángnayrồi,

vậymàanhchưabiếtgìvềemcả.Emmuốnbộcbạchvớianhđây:emđãlấychồnghailầnrồi…Nhậnthấymộtnỗiquantâmrõrệthiệnratrongmắtchồng,Êlixnóicònđiềmtĩnhhơnnữa:-Thếđấy,emđãđầuđộcngườichồngđầutiênbằngcáchbỏthuốcđộcvàocàphê.Anhtađãbảohiểmcuộcsốngcủaanhtachoemmà…Matinkinhsợnhìnvợ.-Emcũngđãgiếtngườichồngthứhainhưthế.Haichânngườichồngquỵxuống,hắntangãvàoghếbành.-Trờiơi,-hắntalắpbắp,-vìthếmàcàphêlạicóvịngonnhưvậy!Ngươiđãđầuđộctasao,quânkhốnnạn!-Đúng,emđãđầuđộcanh,-ngườivợkhẳngđịnhmộtlầnnữa.-Thuốcđộcđãcótácdụngrồi.Vàiphútnữathôianhsẽchết!Quảnhiên,nămphútsauanhtatắtthở,mặcdùtrongtáchcàphêkhôngcóchútthuốcđộcnào.Thoạtnhìn,đoạnkếtcâuchuyệnthậthuyễntưởngvàxasựthật.Làmsaolạicóthểgiếtchếtmộtconngườichỉbằnglờinóiđược?Songchúngtasẽkhôngvộikêtluận.Chúngtacũngnhớlạimộtsốsựkiệnkhôngphảilấyratừtácphẩmvănhọc,màrútratừthựctế.Nhiềusinhviênykhoabiếtcâuchuyệnnhưthếnày.Mộtsốngườinhấttríbỡncợtmộtanhbạn.Khigặpngườibạnđó,aicũnghỏivìsaobộdạnganhtathiểunãothế,vìsaonétmặtanhtanhợtnhạtthếvàđauốmvậy.Lúcđầuanhthanhniêncònbìnhtĩnhtrảlời:anhtakhoẻmạnh,khôngcógìxảyrahết.Nhưngkhiđãcóchụcngườihỏinhưthếthìanhrakhôngchịuđựngđượcnữa.Vẻmặtanhtatrởnênnhợtnhạtvàhoảnghốt,anhtađáplạicâuhỏitiếptheorằngđúnglàanhtathấykhóchịuvàanhtasẽvềnhàngay.Việcđùanàyquảlàkháácđộc,nhưngnóchứngminhmộtcáchtrựcquanvàthuyếtphụcvềsứcmạnhcủalờinóiconngười.Ngườitagọitácđộngđólàámthị.Đặcbiệtmẫncảmvớitácđộngnàylànhữngngườicóhệthầnkinhyếu,dễbịkíchđộng.Chẳnghạn,dễdàngámthịmộtngườinhưthểcảmgiácsợhãitrướcđiềugìđóhoặcngượclại,gâyhứngkhởitrongtâmtrạngvàlàmchongườiđótrởnênvuivẻ,phấnchấn.Cóthểnhớlạicảnhữngtrườnghợpkhilờinói(chỉriênglờinóithôi!)đãchữakhỏichonhữngngườiđauốmngaytrướcmắtmọingười.Vàothếkỷtrước,mộtngườilínhPhápgiảingũđãnổitiếngnhưmộtthầylangcóphépmàu.Khicóngườibịliệtchânđếnnhờôngtachữa,thầylangnhìnngườiđódữdội,rồisauđóthétralệnh:"Đứngdậy!".Vàngườibệnhliềnvứtnạngvàbắtđầubướcđi!Tấtnhiên,ngườilínhnàykhôngphảichữađượctấtcảcácconbệnh,nhưngđãcómộtsốngườitrởvềnhàkhoẻkhoắnsaukhiđếnnhờôngta.Tấtcảnhữngnhiềuđóđềubịliệtchânliênquan

đếnhệthầnkinhbịđau(nhữngbệnhnàygọilànhữngbệnhcónguồngốctâmthần).Từlâu,cácnhàkhoahọcđãgiảithíchđượcnhữngđiều"huyềndiệu"nhưthế.Aimàkhôngbiếtrằngnhữngtácđộngbênngoàikhácnhauđềucóthểgâyảnhhưởngtolớnđếnhoạtđộngcủacáccơquantrongcơthể.Chẳnghạn,losợ,đaukhổhayvuisướngđềugâyrasựtănghaygiảmnhịptim,làndatrởnênhồnghàohoặccóthểlàmchotócbạcrấtnhanhv.v…Nhiềukhilờinóicòncótácđộngmạnhhơnnữađốivớihệthầnkinh.Lờinóicókhảnăngảnhhưởngrõrệtđốivớitâmlývànhưthếcónghĩalàđếnhoạtđộngcủatoànbộcơthể.Cònđâylànhữngvídụđơngiảnnhất.Bạnnghethấytừ"khếchua"(Nguyênvăn"quảnhamlê"(N.D),vàtừđóliềngâyrasựtiếtnhiềunướcbọt-dườngnhưbạnđãnhấmnhápthứquảchuađótrongmiệngrồi.Hoặccóaiđórấtsợchuột.Nếukhicómặtngườiđómàbấtngờkêuto:"Chuột!"thìngườiđósẽhoảnghếthồnvíamặcdùkhôngnhìnthấyconchuộtnào.Vàcảtựkỷámthịcũngcóthểgâyratácđộngnhưthế,đôikhicònmạnhhơnnữa,đốivớicơthể.Dướitácdụngcủatựkỷámthịcóthểlàmbệnhhayđauốm.Điềuđóxảyranhưthếnào?Mộtngườicảlo,dễbịkíchđộng,cảmthấyhơimệtmỏi.Nhưngngườiđólạinghĩngayđếnbệnhtậtnghiêmtrọng.Chẳnghạn,ngườiđóbịkhảntiếngvìcảm,nhưngđãcảmthấylàmìnhđangmấtgiọnghoàntoàn,ýnghĩđócứdaidẳngtheođuổiconngườicảnghĩấy,ngườiđódườngnhưtựthuyếtphụcmìnhrằngchẳngbaolâunữasẽbịmấtgiọng.Vàthựctếngườiđómấtgiọng.Cầnnhấnmạnhrằng,trạngtháitinhthầnvàtìnhcảmcủaconngườigiữmộtvaitròtolớntrongtựkỷámthị.Nhiềungườiđãnghechuyện:bàcụcấttiếng"trừyểm"mụncơm,thếlàmụncơmbiếtmấtliền.Thầythuốcởđâyvừalàsựámthịcủabàlang,vừalàsựtựkỷámthị,niềmtinrằngbàlãoấycóthể"trừ"đượcmụncơmđãgiúpviệc.Ởđâyviệcbàlãocóbuộcmụncơmbằngdâyhaybằngtóckhôngđềuchẳngcóýnghĩagì.Cũngkhôngquantrọngviệcngườitathầmthìtụngniệmvềcáimụncơmđó.Chínhsựtựkỷámthịrằngsaulời"yểm"đómụncơmsẽbiếnđiđãđóngvaitròquyếtđịnh.Cácbácsĩnhiềulầnkiểmtraphươngphápchữatrịnhưthế:chẳnghạn,họbôinước,nướcquả,rượuvàomụncơmrồibảongườicómụncơmrằngđólàloạithuốcmớirấtcônghiệuđốivớimụncơm.Vàđiềuđóđãtácđộngđếnnhiềungười.Ngườitatinvàothuốc,vàoviệcthuốcsẽchữađượcbệnh,họtinvàobácsĩ-vàthếlàcácmụncơmbiếnđi.Nhiềukhi,tựkỷámthịđãlàmnênnhữngđiềuthậtsựkỳdiệu.Hồitrướcchiếntranh,nhiềungườiyêuthíchsânkhấuđềubiếtrõnghệsĩtàinăngI.N.Pevxôp.Ởngoàiđờiôngbịtậtnóilắp,nhưngtrênsânkhấuôngđãkhắcphụcđượcnhượcđiểmnày.Bằngcáchnàovậy?Nghệsĩđãámthịmìnhrằngtrênsânkhấukhôngphảiông,màlàmộtngườikhácnóivàdiễn,đólànhânvậtcủavởdiễn,conngườikhôngnóilắp.Vàđiềuđóluônluôncótácdụngtốt.Dướitácđộngcủatựkỷámthị,ngườitacóthểbịliệtchântay,cóthểbịđiếcvàmùbấtthình

lình.Điềucănbảngâyrahiệuquảđóchínhlàdo,chẳnghạn,ởngườibịmùthìkhôngphảicáctếbàothầnkinhbịhỏng,màchỉcóhoạtđộngởvùngnãochỉhuythịgiácbịrốiloạnthôi.Ởvùngnãođó,dướitácđộngcủatựkỷámthịđãpháttriểnmộtổứcchếbềnvững,tứclànhữngtếbàothầnkinhmàhoạtđộngbịgiánđoạnmộtthờigiankhálâu.Cáctếnàođóthôikhôngnhậncáctínhiệutớivàtrảlờichúngnữa.Vậycóthểchữachonhữngbệnhnhânnhưthếbằngcáchápdụngthôimiênvàámthị,hơnnữa,sựkhỏibệnhđếnngaytứckhắcvàlàmchongườikhôngamhiểuphảisửngsốt.Cácbạnhãynhớlạinhữngcâuchuyệnkểvềcácnhàtuhànhkhổhạnhvànhữngkẻcuồngtíntôngiáo,nhữngchuyệnđóchứngminhrằngởtrạngtháiphấnkhíchcựcđộ,họmấtsựthụcảmvớiđauđớnvàhọchịuđựngsựtựhànhxácvàtratấnkinhkhủng…vớisứcbềnbỉghêgớm.Nguyênnhânởđâylàdoconngườiđưamìnhvàotrạngtháithôimiênbằngtựkỷámthịvàthựctếđãngừngcảmthấyđauđớn.BênnhữngchốnthiêngliêngTrongcuốnsách"Trongthếgiớibíẩnvàkỳdiệu",nhàvănphổbiếnkhoahọcnổitiếngN.A.RubakincókểvềcáctrườnghợpchữabệnhtrênmộviêntrợtếPhrăngxoađơPari.Conngườiấychếtvàothếkỷ18,màvàothờiđạiấychẳngcóainghingờviệcnhữngđiềukỳdiệucóthểđượcthựchiệnnhờýchícủathầnthánh.Ngaykhisinhthời,ngườitađãgánchoviêntrợtếcáivinhquangcủamộtvị"thánh".Ôngtacóthểlàmnênnhữngđiềukỳdiệu,nhữngngườisùngđạođãnóivềôngtanhưthế.Hyvọngđượckhỏibệnh,"ýnghĩ"đóđãđưacôthợMađơlenBênhiởnhàmáysợiPariđếnvớiviêntrợtế.Côđãđếnnghĩađịavàongàychôn"conngườichíthánh".Đãtừlâu,Mađơlenbịliệttaytrái.Đólàmộtbệnhthầnkinhđiểnhình.Bênhimắcchứngixtêri,côdễbịkíchđộngvìnhữngnguyêncớkhôngđâu,haykhóc,rấtnhạycảm.Vàđây,trướckhiquantàiviêntrợtếđượchạxuống,Mađơlentoànthânrunrẩyvìmongđợiđãtiếnlạigần,côcúimìnhtrênquantàivàchạmcánhtaybấtđộngcủamìnhvàođó.Vàđiềukỳdiệumàcôtahếtsứcmongchờđãxảyra:vềđếnnhà,ngườiphụnữcảmthấycánhtaytêliệtđólạibắtđầucửđộngđược.Niềmtinnhiệtthànhvàokhảnănglànhbệnhkỳdiệu,niềmtinrằng"thánh",chaPhrăngxoa,cóthểthựchiệnđượcđiềuđóđủlàmnêncôngchuyện!NếunhưMađơlenBênhicũngtintưởngmạnhmẽnhưthếnhưngkhôngphảivàoviêntrợtếđạocơđốcấy,màvàomộtngườicó"phépmầu"nàokhácthìkếtquảcũngvậythôi.Chínhcôtađãtựchữachomình.Tronglịchsửtôngiáocókhôngítchuyệnkểvềnhữngtrườnghợpkhỏibệnhnhờchạmvàocácthánhvậtnhưnhữngtượngthánh"cóphépmàu",nhữngbộ"thánhcốt".Khikiểmtrangườitathấykhôngíttrongsốnhữngđiều"huyềndiệu"nhưvậychỉlàchuyệnbịađặt,nhưngcũngcókhikhôngphảinhưvậy-ngườitathựctếđãkhỏibệnh."Lẽnàođólạikhôngphảilà

điềukỳdiệu?"-nhữngngườitinđạochấtvấn.-Bệnhđãkéodàihàngnăm,thếmàlạiquakhỏiđượctứcthìsaukhichạmvàothánhvật!Đólàgìnếukhôngphảilàsứcmạnhcủathánhthần?Trênthựctế,đãbaothếkỷnaycácchứngixtêribệnhhoạnlàmộtkhochứathựcsựchonhữngphỏngđoánvềcác"chướcmàuchữakhỏibệnh".Khoahọcchưabiếtđượcnhữngnguyênnhânvàcơchếđíchthựctronghoạtđộngcủacáchiệntượngnhưthế.Nhưngcáimàhômquacònlàđiềubíẩnthìhômnaykhôngnhữngđượcgiảithíchmàcònđượcdùngđểvũtrangchoyhọc.Ámthị,thôimiênđangđượcápdụngthànhcôngđểchữabệnhixtêrivànhữngcănbệnhliênquanđếnnó.Cầnphảinóirằngsựtựkỷámthịđóngmộtvaitròtolớntrongcáctrườnghợpkhỏibệnhởnhững"nơithiêng".Khiquỳtrướctượngthánh"nhiệmmàu"haylặphụpnơinguồnnước"thánh",ngườibệnhkhôngchỉkhaokhátđượckhỏibệnhmàcòntintưởngsâusắcvàosứcmạnhtrờibanvànhưvậyđãtựkỷámthịrằngnhấtđịnhsẽkhoẻlại.Ýnghĩliêntụckhôngthôivềđiềuđóđãchuẩnbịtrướcchotâmlýhướngtớisựlànhbệnh.Và"phépmàu"đãxảyra:cácquátrìnhbệnhtậtởnhữngvùngnàođónơinãobộtrởlạibìnhthường.Cáctrườnghợpkhỏibệnhởnhững"nơithiêng"trướchếthoàntoànkhôngphảilàthườngxuyên,hơnnữa,chúngđâuphảiluônluônlàmchosứckhoẻngườibệnhđượcbìnhphụchoàntoàn.Nhữngtrườnghợpkhỏibệnhcábiệtchìmngậptrongvôkhốicácchứngrốiloạnthầnkinh,nhữngrốiloạnấykhôngnhữngkhônglàmmấtđimàlạithuhútthêmhàngngànkẻsùngtínchưađượchưởngsựkhỏibệnhhaygiảmbệnhởnhững"nơithiêng".Bầukhôngkhíthầnbítôngiáocótácđộngtaihạiđếnhệthầnkinhthậmchícủanhữngngườikhoẻmạnh,nóichiđếnnhữngngườicótâmlýkhôngổnđịnh.Bằngcáchlàmsuynhượcýchívàlàmlýtrítêliệt,bầukhôngkhíđógiatăngsựpháttriểncácbệnhtâmthầnđôikhirấtnặngởnhiềungườimộđạo.Đôikhilạicòncóchuyệnnhưsau.Tờbáo"VilnaUkraina"raởLvôpđãkểvềmộttrườnghợpkhỏibệnh"kỳdiệu"này.Nhữngkẻtrôngcoimộtgiáokhukhôngđợichođếnkhithượngđếbanchohọmộtđiềuhuyềndiệunàođómàquyếtđịnhtựtạoranó.MộtkẻsốngtronggiáokhutênlàAntônGôchêliakađãnhậnlàmdiễnviênmànhềnày.Ynằmlêngiường,cònnhữngkẻtổchứcratròđênhụcấybắtđầutungtingiữađámngườisùngđạorằnghắntabịcâyngoàicôngtrườngkhaithácgỗđèvàongười."Ngườitathấykẻbấthạnhbịgẫycảhaichân,ngườiđónằmbấtđộng.Cácbácsĩbấtlực.Conngườikhốnkhổấysắpphảivềchầutrời.Cầnphảicầunguyệngiúpanhta.Chúngtasẽcầuxinthượngđếchữalànhchokẻxấusốấy".Sauđó"điềuhuyềndiệu"tựnóđãđượchoàntất.CácgiáodântrongvùngtụtậptạinhàGôchêliaka,họbắtđầucầunguyện.Vàiphútsau,"ngườibịnạn"thấymìnhkhoẻhẳnlên.Sauđấy,ngườiđóbỗngnhiênnhỏmdậyvàbắtđầuđilạitrongphòng,thậmchíkhôngchútkhậpkhiễng.Nhữngngườimộđạosửngsốt.Điềumàunhiệmthếlàđãxảyra!Saunày,kẻ"đượcchữakhỏi"

đãcôngkhaikểchomọingườinghevềtấnhàikịchmàhắntađãsắmvaichínhtrướcmắt"giáohữu".Ngườisùngtíncóthểnói:"Lẽnàođiềuđólạibácbỏđượctôngiáo,bácbỏđượcniềmtinvàothườngđế?Kẻbịpbợmtựhắnphạmlỗitrướcchúatrờicơmà".Đúng,tấtnhiênnhữngchuyệnbàyđặtvềchướcmàutôngiáovạchtrầntrướchếtchínhnhữngkẻbịpbợm.Songchúngtanóivềchúngchỉđểkhôngquênrằng:cóthểchạmchánvớisựlừabịptrắngtrợnnhấtmànhữngngườiđôikhicảtinvàbịloámắtvìtôngiáođặtlòngtinvào.Màniềmtinmùquángđâuphảivôhại.Niềmtinấyđứngngaybênsựlầmlẫnnguyhiểmkhác.Đólàniềmhyvọngrằngchỉcóthượngđếchứkhôngphảiaikháclàcóthểchứakhỏibệnh.Điềuđóđãđemlạibiếtbaotaihoạchocácgiađìnhsùngtín.ThầyphùthuỷvàthầylangThuậtphùthuỷ…từnàygợilênmộtcáigìđóxaxôiđãhếtthời.Nhưngliệuchúngtacóthểnóirằngcácthầyphùthuỷđãbiếnmấthếttrêntráiđấtnàykhông?Thanôi,đâuphảinhưvậy.Nhưngtacũngvẫnnênnóivềnhữngthầyphùthuỷđóđểthấyđượctrongthuậtphùthuỷbảnchấttựnhiênvàtrầnthếcủanó.Vàothếkỷtrước,mộtbácsĩđãmôtảmộttrườnghợpnhưsaumàônglàngườichứngkiến.ỞmộtlàngngoạiôMaxcơva,nhữngconbòcáibắtđầulănrachết.Nhữngngườinôngdânliềnquảquyếtrằngđólàdobàntaycủathầyphùthuỷ(ngườitachomộtgiàlànglàconngườinhưthế).Họnghĩlàcầnphảithanhtoánvớiôngta.Khihọtụtậplạigầntênthầyphùthuỷ,ônglãorakhỏinhàvàquátgiọngđầyquyềnlực:"Tacóthểtrừngtrịtấtcảcácngười!Tênnàyngaybâygiờsẽbịtháodạ!-Vàlãochỉtayvàomộtnôngdân-Cònngươisẽnóilắp!-thầyphùthuỷchỉvàongườinôngdânkhác.Vàlậptức,mộtngườicảmthấydạdàybấtan,cònngườikiabắtđầunóilắp.Cólẽcácbạnđãđoánđượcđiềuđócóthểxảyrathếnào.Nhữngngườinôngdânđãtinvàosứcmạnhtoànnăngcủalão.Họtinrằngđóchínhlàthầyphùthuỷvàthầycóthể"gọi"bệnhtậttới.Chínhniềmtinđóđãgâynênđiềukỳdiệu.Nhưnglờinóicủaônggià,sựámthịcủalãođãcótácdụngđếntâmlýcủamọingười,đếnýthứccủahọmạnhđếnnỗitrongcơthểhọbắtđầucónhữngrốiloạnkhácnhau.BácsĩngườiMỹG.Raittrongcuốnsách"Ngườichứngkiếnnhữngtròphùthuỷ"đãmiêutảbuổilễ"phụcsinhngườichết"màôngtừngthấyởchâuPhi."Trênmặtđấtnằmdàimộtngườithanhniêncaohơn6phút(1phut(foot)bằng10,5cm)cókhuônngựcrộngvàđôitaykhoẻmạnh.Tôingồisaochothânmìnhchelấpđượcanhtavàthửbắtmạch.Mạchkhôngthấy.Vàchẳngthấydấuhiệucủatimđậpnữa…Mộtnhómbachụcngườivâyquanhchúngtôi.Bằnggiọngtrầmhùnghọhátmộtbàihátcó

nhịpđiệu.Dườngnhưcảngườichếtcũngnghethấynhữngâmthanhấy.Tôithậtngạcnhiênkhithấychínhđiềuđóđãxảyra!"Ngườichết"bỗngđặttaylênngựcvàđịnhquayngười.Nhữngtiếngkêucủanhữngngườixungquanhhoànthànhtiếnggầmthéthỗnđộn.Nhữngtiếngtrốngtrởnênnáođộnghơn.Cuốicùng,ngườiđangnằmđãxoayđượcngười,gậphaichândướithânvàchậmchạpnhổmdậytrênhaichânhaitay.Cặpmắtcủaanhtamàtrướcđóvàiphútkhônghềcóphảnứnggìvớiánhsáng,nayđãmởrộngvànhìnvàochúngtôi.Cóthểkhôngnghingờgìnữa,ởđâyrõràngcótácdụngcủathôimiên,nóiđúnghơnlàcủatựthôimiên,mộtphươngpháprấtquenthuộcvớicácthuậtsĩoga.Cólẽ,ngườithanhniênnàynhờsựthôimiênđãluyệnđượcchocác"điểmcanhgác"trongvỏnãobiếtđáplạinhữngnhịpđiệunhấtđịnhcủaâmnhạc.Khinghethấytiếngnhạcnhưthế,ngườiđósẽtỉnhlại.ỞnhiềubộlạcchâuPhi,niềmtinvàosứcmạnhcủathầyphùthuỷđặcbiệtmạnhmẽ.ỞXiêra-Lêôncómộtthanhniênbịốm.Ngườitabiếtanhtađãlàmchothủlĩnhbộlạctứcgiậnnênôngnàyđã"nguyềnrủa"anhtaphảichết.KhibácsĩngườiAnhbắtđầuchữachongườibệnhthìanhtachohayrằngnếuthủlĩnh-ôngnàycònlàthầyphùthuỷnữa-đãmuốnanhtachếtthìkhôngthểlàmgìđược.Tìnhtrạngngườithanhniênnàyngàycàngxấuđi.Khiđóbácsĩđãtìmralốithoát:ôngdẫnngườibệnhđếnchỗthủlĩnhvàđềnghịôngtathathứchokẻđãxúcphạmmình.Lờithathứđãđượcthựchiệnvàchẳngbaolâusaungườibệnhđãkhỏihẳn.CóthểgặpnhữngcâuchuyệntươngtựkhôngchỉởchâuPhi,màcònởlụcđịachâuMỹgiữacácbộlạcdađỏ.ChínhbácsĩG.Raitvớisựngạcnhiênkhônggiấugiếmđãkểrằngmộtlầnôngphảichứngkiếnmộtcáichếtnhanhchóngcủamộtcậubédađỏsaukhicậubébị"xửántửhình"bằngnhữnglờinóicủathầyphùthủy:"Saubangàynữamàysẽchết!"Khibìnhluậnchuyệnnày,giáosưV.E.Rôgiơnôpgiảithíchđiềuđócóthểxảyranhưthếnào:"Trongyhọcngườitagọitácđộngchữabệnhtíchcựclêntâmlýngườibệnhlàliệupháptâmlý.Trongliệupháptâmlýhiệnđại,ngoàiviệcnóichuyệnvớibệnhnhân,còncómộtloạtcácphươngphápchữatrịtíchcựcmàmỗibácsĩ,khôngphụthuộcvàochuyênmônhẹpcủamình,phảinắmvữngđược.Cáimàcácthầyphùthuỷlàmkhimàhọmuốntrừngphạtkẻphạmtội,nhưtácgiảviết,màkhôngdùngđếnbạolực,cóthểđượcgọilàphảnliệupháptâmlý-tứclàsửdụngcáctácđộngtâmlýđểlàmrốiloạnchàđạp,làmsuynhượctâmlýcủaconngười."Saubangàynữamàysẽchết!"-thầyphùthuỷnóivớikẻcótộivànhắclạiđiềuđóchocảlàngnghe.Vàkẻphạmtộilậptứcbịvâyquanhbởibứctườngkhôngthểvượtquanổicủasựcáchlyvềtâmlý-khôngaiđếngầnanhta,khôngaitỏrathôngcảm,khôngaichìataygiúpđỡ.Anhtacảmthấyhoàntoànnằmtrongquyềnlựccủamaquỷmàthầyphùthuỷgọitớiđểtrừngphạtanhta.Mộtcáchđặctrưng,cácthầyphùthuỷđềurấtkhônkhéovàcẩnthậntrongviệcgắnniềmtinvàomaquỷvôhìnhvớinhữngsựviệchiểnnhiêntrướcmắt.Thầyphùthuỷrắcquanhlềucậu

bébịkếtánmộtthứbộtmàuđỏ.Dườngnhưđólàmộtbiệnphápngâythơ,nhưngtrongnóchứcđựngmộtýnghĩathựcdụngrấtlớn-đóchínhlàsựnhắcnhởthườngxuyên;sựkhiếpsợkhôngrờicậubébởicáinhìncủacậuluônphảiquaytrởlạivớidấuhiệubáocáichếtcủacậu,vàmọiýnghĩkhôngtàinàocóthểdứtrakhỏiđiềuámảnhđangđedoạcậu.Ámthịchuyểnthànhtựámthị…Nỗisợchuyểnthànhtuyệtvọnghoàntoàndoquátinvàotínhchấtkhôngthểđảongượcđượccủasựtrừngphạt.Điềuđógâysựtraođổichấtkhôngthuậnlợi,cácquátrìnhsinhlýtrongcơthểbịrốiloạn.Saukhiđãlâmvàocáivòngluẩnquẩnnày,nạnnhânsẽchết".Nhưvậy,đằngsaunhữngđiềuhoàntoànkhógiảithíchđượctrướcđây,khoahọcđangpháthiệnranhữngnguyênnhânhoàntoànthựctếcủacáiđãxảyra.Vảlại,đốivớichúngtatrênthựctếcácthầyphùthuỷchỉlàngàyhômquamàthôi.Nhưngsauđây,làcácthầylang-nhữngngườimàchúngtavẫnthườngnghethấy,hoặcđôikhiđọcthấytrênbáochí.Đâyđóvẫnxuấthiệnnhữngthầythuốctựxưngsẵnsàngchữatrịbấtkỳbệnhgì.…Ngườibệnhngồitrướcmặtmộtbàcụ.Anhtathanphiềnlàbịholiêntục.Bàlangđứngdậy,lấytừtrêngiáxuốngmộtcáichaiđựngthứchấtlỏngsánhnhưdầuvànói:-Cầmlấy.Hãyuốngmộtthìavàomỗibuổisángsớm.Sauhaituầnmọisựsẽquakhỏi.Thuốcnàytrịho,trịhuyếtáp,trịnhiễmtrùngmáu.Thếnhưngtrongchaichỉcóthứdầuhướngdươngbìnhthường.Sựtrịbệnhcủacácthầylangthườnglànhưthế.Việctrịbệnhnàydựavàosựnhẹdạvàmêtíncủaconngườivànóthườnggắnbóchặtchẽvớisựthầnbícôngkhai.Trướckhiđưachongườibệnh"thứthuốccônghiệu"nhấtđịnhsẽ"chữakhỏi"chongườibệnh,cácthầylangthôlậuthầmthìnhữngcâuthầnchú,lẩmbẩmcầunguyện.Nguồngốccủathuậtlangbămcótừthờixaxưa,khiconngườiởkhắpmọinơiđềutinrằngnhững"tàma"gieorắcbệnhtậtnhiềukhiẩnnáuởtrongconngười.Điềuđócónghĩalàđểchữatrịchongườibệnhchỉthầylanglàcóthểxuađuổibệnhtậthoặcchính"tàma"rakhỏicơthểngườibệnhbằngnhữngphươngcáchđặcbiệtmàchỉcóthầybiết.Đểlàmthuốc,cácthầylangđãsửdụngnhữngthứchấtlạlùngvàbấtngờnhất,đôikhilànhữngchấtđộc,nhưcácloạiphânđộngvật,đánghiền,máudơi.Tuynhiên,chínhnhững"thứthuốc"nàychẳnglàgìcảnếukhôngcólờithầnchúhaycầunguyệnđikèmtheo.Xưakia,cácthầylang(tứclàcácbậc""uyênthâm")(TrongtiếngNga,tờ"thầylang"cócùnggốcvớitừ"hiểubiết".(N.D)lànhữngngườiduynhấtcóthểcứugiúpngườiđauốm.Ngaythếkỷtrước,ởnhiềulàngthuộcđếquốcNga,bácsĩcònlàmộtsựhiếmhoi.Đạiđasốnhândânmùchữ.Vậylàngườitađếnvớicácthầylang.Cònbiếttìmđếnainữa!Nhưngcònngàynay?Thậtdễthấylàcôngviệcđốivớithầylangsẽchẳngdễdànggìnếugiờđâynhữngngườibệnh

hyvọngvàosựgiúpđỡtìmđếnnhữngkẻmùchữ,thậmchídốtnátđó.Chúngtasẽkhôngnóivềnhữngkẻrõrànglàlựabịpcóvôkhốitrongđámthầylangngàynay.Chúngtasẽnhắcnhởđếnloạikhác.Thuậtlangbămđãtồntạihàngtrămngànnămnayrồi.Tấtnhiêntrongkhoảngthờigianđónóđãthâunạpđượckhôngítkinhnghiệmcủayhọcdângian.Nhiềuphươngphápchữatrịcóhiệuquảvàđangđượccácthầylangtruyềnlạitừthếhệnàysangthếhệkhác.Thuộcvềcácphươngphápđólàviệcsửdụngnhữngloạicâythuốckhácnhau:đôikhisuốtcảmộtvùngchỉcómộtbàcụgiàbiếtđượcbímậtcủanhữngloàicâycỏấy.Khôngnênphủđịnhsạchtrơnmộtphươngtiệntácđộngkhácđốivớicácbệnhnhântìmđếnvớithầylang-đólàámthịvàtựkỷámthị.Nhiềukhinhữngphươngtiệnnàylạiđóngvaitròquyếtđịnhtrongviệcchữabệnh.Ailàngườiđếnvớithầylang?Đólànhữngngườitừngngheđếnphépmàuchữakhỏinhữngbệnhnặngnhất.Đólànhữngngườichưatừngnhìnthấythầylangnhưngđãtrôngcậyvàosứcmạnhcủaôngta,tintưởngchờđợisựgiúpđỡcủathầylang.Cònđốivớinhữngngườikhôngchầnchừtinvàolẽsiêunhiên,thìnhữnglờithầnchúvàcầunguyệnmàthiếuchúngthìviệcchữachạycủacácthầylangsẽthànhcôngcốc,thậtcótácdụngrấttolớn.Nhưngchúngtacònchưanóitớiđiềuchủyếuvềthuậtlangbămnày.Đúngtrongmộtsốtrườnghợpnàođó,đặcbiệtlàkhibệnhtậtphátsinhdonhữngrốiloạntronghệthầnkinh,trongtâmlý,vànếuđồngthờiconngườiđólạitinvàosứcmạnhsiêunhiêncủathầylangthìcóthểxảyrakhôngchỉsựlànhbệnhbiểukiếnhaytạmthời,màcảsựkhỏibệnhthựcsựnữa.Nhưngnhữngtrườnghợpnhưthếlạilọtthỏmtrongvôsốtrườnghợpkhác,khingườibệnhtrởnênnguykịchhơnsausựchạychữadốtnátnhưthế.Nhiềukhimộtngườinàođómấtthờigianluitớithầylangmàbệnhvẫntiếntriển,vàcuốicùng,đếnkhingườiđóchịutớibệnhviệnthìcácbácsĩđãbấtlựckhônggiúpgìđượcnữa.VìthếchonênởLiênxôđãcấmviệcchữabệnhtuỳtiệnđốivớinhữngngườikhôngcóbằngykhoa.Tinvàonhữngthầylangnhưthếđúnglàphóthácsứckhoẻcủamình,nhiềukhicảcuộcđờicủamìnhchosựngẫunhiênmùquáng.Tiệnđâychúngtacầnthấyrằngngaycảnhữngloạithuốccủacáigọilàyhọcdângiancũngcóthểgâynguyhiểm.Khikhôngcókiểmnghiệmytếcầnthiết,thiếukếtluậncủabácsĩchuyênmôn,việcchữabệnhbằngcácloạithuốcsắckhácnhautừcỏ,câyhayrễcâycóthểđemlạitaihạilớn.Bởivìhứnglấyviệcchữabệnhchongườiđauốmlạilànhữngngườikhônghềcókháiniệmgìvềbảnchấtcủabệnhtật.Hãyhỏimộtthầylangnhưvậyxemôngtachữabệnhbằngthuốcgìthìhoáralàtrongtrườnghợphaynhấtôngtacóthểgiớithiệuvớibạn"thuốcchữatim"(cũngchẳngquantrọnggìviệcngườitacóchữabệnhtimhaykhông,cóthểchỉlàbệnhloạnthầnkinhchứcnăng)hoặc"thuốctrịđaubụng"(cũngchẳngcanhệgìviệcngườiđóđauvìrốiloạndadàyhayvìđauruộtthừa).

Phótháccơthểmìnhchocácvịlangbămthậtchẳngkhácgìlấyrìuchữađồnghồvậy!ĐiềuhầunhưkhótưởngtượngnổiMộtnhânviênvănphòngkhiêmnhườngđượcámthịrằnganhtalàNapôlêông.Lậptứcngườinaythayđổitácphong,giọngnóivàbắtđầuchỉhuy.Ởtrạngtháitỉnhtáo,anhtakhôngthểnàothựchiệntròchơinhưthếđược.Khikểvềnhữngđiều"bấtngờ"màthôimiêndànhchocácnhàkhoahọc,tacóthểnhớtớinhữngsựkiệnnhưsau.NhàtâmlýhọcngườiPhápP.GianêđãtiếnhànhthínghiệmvớinữbệnhnhânLuyxi.Ôngđưacôvàogiấcngủthôimiênsâuvàralệnh:saukhithứcdậycôsẽkểvềmộtngàynàođấytrongđờimình.Vàolúcđónhàkhoahọcsẽvỗtay.Khiấy,vẫntiếptụckểchuyện,Luyxisẽbắtđầunhân769với42.Đồngthờicôsẽkhôngnhìnvàogiấybútmàcứđểcánhtaytựtiếnhànhnhữngviếtláchcầnthiết.Thínghiệmlạlùngấyđãthànhcông!Luyxiđãkểchuyệnvàđồngthờitaycônhưtựđộngnhâncácconsố.Sauđâylàmộttrongnhữngvídụkỳlạnhấtvềsứcmạnhcủatácđộngthôimiên.Nếutrongthờigianthôimiênmàdíchiếcbútchìvàodavàámthịrằngđólàchiếcđinhnóngđỏthìởchỗápđầubútthoạtđầusẽxuấthiệnvệtđỏ,sauđólàmộtvếtbỏnghoàntoànthậtsự!Chođếnnaychúngtavẫncònchưabiếtvềcơchếbêntrongcủanhữngquátrìnhxảyraởđây,nhưngcầnphảinhấnmạnhrằng:vếtbỏngdoámthịxuấthiệnchỉtrongtrườnghợpngườibịthôimiêntrongđờimìnhđãbịbỏngthật.Nóicáchkhác,khitronghệthầnkinh,trongnãocủangườiđócòntồntạinhữngkýứcchothấybỏnglàthếnào.Khinghiêncứuhiệntượngnày,nhàkhoahọcngườiNgaP.Pôđiapônxkiđãviết:"Cólầntôiámthịkhôngthànhcôngmộtnôngdânvềvếtđỏdocaomùtạctưởngtượngra:khôngnhữngkhôngxuấthiệnvếtđỏ,màcũngchẳngcócảmgiácbỏngráthayxótnữa.Tôigiảđịnhrằngngườinàychưahềbịdáncaomùtạc,vànhưvậynãoanhtakhônghềcóhìnhảnhtươngứngvàkhôngcókhảnăngtáihiệnnhữnghìnhảnhđóvớitấtcảcáchậuquả…Hóarađúnglànhưvậy-anhtachưahềdáncaomùtạc.Sauđócólầnanhtaphảidáncaomùtạctrênngực,vàkhitôithôimiênanhtathìlậptứcámthịgâyrakhôngchỉcảmgiácbỏngrátmàcảvếtđỏtrênchỗcaomùtạcảo".Khilàmquenvớinhữngđiều"huyềndiệu"lạlùngcủathôimiên,bấtgiácngườitacóthểđặtcâuhỏirằngliệucógiớihạnchonhữngkhảnăngcủathôimiênkhông?Có.Vàchínhcácthínghiệmđãchứngminhđiềunày.Cácthínghiệmchothấyrõrằnglàkhôngthểbuộcngườibịthôimiênthựchiệnnhữnghànhvitráingượcvớicácnguyêntắcđạođứccủangườiđó.Bácsĩđưachomộtnữbệnhnhânđượcthôimiênquânbàicóhìnhdaogămvàralệnhđâmôngta.Nữbệnhnhânlậptứcthựchiệnđiềuámthị.Khiđó,nhànghiêncứuấnvàotaycôtacon

daovàôngnhắclạimệnhlệnhđó.Côgáibịthôimiênđãbỏtrốn.Thínghiệmnàyđãchứngtỏvềsựtồntạimộthoạtđộngtâmlýchưanhậnthứcđược.CácnhàtâmlýhọcPhápđãlàmmộtthínghiệmnhưthếnày.Mộtngườiphụnữđắmmìnhtrongtrạngtháithôimiênsâu.Saukhitinchắcrằngtoànbộmệnhlệnhcủamìnhsẽđượcthựchiệnmộtcáchtựđộng,bácsĩthôimiênđặtvàotayngườiphụnữđómộtcondaovàralệnh:"Hãyđivàophòngbên.Ởđótrênđivăngcómộtngườinằmquấnmìnhtrongvỏchăn.Hãylạigầnđivăngvàđâmdaovàongườiấyrồiquaylại.Khôngđượcrútdaora".Ngườiphụnữbịthôimiênkhôngbiếtrằngtrênđivănglàmộthìnhnhânđượcbọctrongvỏchăn.Nhưngchịtathựchiệnnhiệmvụ:saumộtchútlưỡnglựchịtađâmdaovàocáicơthểđó.Khingườiphụnữđãquaytrởlại,bácsĩthôimiênralệnhchochịtaquênđitấtcảnhữnggìxảyratronggiấcngủthôimiên,quênđi"tộiác"chịtađãphạmphải.Thựctếlàchịtađãquênđitấtcảsaukhitỉnhdậy.Nhưngchịtalạinhanhchónglâmvàomộtmốiloâuthảngthốtkhônggiảithíchđược.Nỗiloâunặngnềngàycàngtăng.Sauđóvàingày,ngườiphụnữnàykhôngthểngủđược.Vàchịtatớigặpbácsĩyêucầugiúpchịtathoátkhỏitrạngtháikhôngthểchịuđựngđượcấy.Ngườitalạithôimiênngườiphụnữđóvàchỉchothấyrằngtrênđivănglàhìnhnhân.Ngaytrướcmắtchịta,ngườitarútcondaorakhỏihìnhnhânấy.Bácsĩthôimiêngiảithíchrằngkhônghềcóchuyệngiếtngườinàocả.Rồisauđóôngtalạiralệnhchongườiphụnữấyquênđitấtcảsaukhitỉnhlại.Trạngtháicăngthẳngnặngnềđãbiếnmấthoàntoàn.Khiđánhgiátấtcảnhữngđiềuđãnóivềthôimiên,tasẽđiđếnkếtluậnrằngtrạngtháinàycủatâmlýchúngtacònchứachấptrongnónhiềubíẩnlạlùng.Vàmộtđiềukháccũngđãrõ:việcnghiêncứucáctrạngtháithôimiêncóthểtrợgiúprấttốtchoviệcnhậnthứchoạtđộngcủanãochúngta.VàcólẽchúngtanênnoitheocácthuậtsĩIogaẤnĐộ-nhữngngườihiểurõsứcmạnhcủaámthịvàđặcbiệtlàtựkỷámthịthôimiên-vềmộtphươngthuốctuyệtdiệukhônglàmhạiaimàcóthểgiữgìnsựsảngkhoáivàsứckhỏe.Buổisángkhitỉnhdậyhãybắtđầumộtngàymớibằngsựámthịnhiềulầnvớichínhmình:"Tôikhỏemạnh,tôikhỏemạnh,tôikhỏemạnh,tôikhỏemạnh…".Sautấtcảnhữnggìchúngtađãbiếtvềthôimiên,"phépthểdụcsảngkhoái,buổisángđóhoàntoànkhôngcóvẻgìlàvôbổhaydởhơicả.…Tôimớichỉkểvềmộtphầnkhôngđángkểnhữngđiều"huyềndiệu"màtrongđóthôimiên,ámthịvàtựkỷámthịđóngvaichính.Suốthàngngànnămnayảnhhưởngcủachúngtađếntâmlýconngườiđượctiếpthunhưmộtbằngchứngrõràngvềsựtồntạicủanhữngsứcmạnhsiêunhiênbíẩnvàkhôngthểnhậnthứcđược.Nhữngđiều"huyềndiệu"đượctạorabởicác

quantưtế,cácthầylangvàthầyphùthủythôngquathuậtthôimiênvàámthịkhôngcóđượclờigiảithíchnàokhácngoàicănnguyênsiêunhiên.Vàbấtcứnhữngaiđãtừnglàngườichứngkiếnnhữnghiệntượnglạkỳđếnthế-chodùđólàsựkhỏibệnhbấtchợthay"yểm"bằnglờinóihoặckhoénhìn-đềubấtgiáchoảngsợtrướcsựthầnkỳbíẩn.Bâygiờchúngtađãbiếtkhárõnhữnghiệntượng"huyềndiệu"nhưthếcóthểnảysinhvàđangnảysinhnhưthếnàovàvìsao.Chúngtacóthểgiảithíchđượcnhữnghiệntượngđókhôngcầnđếnbấtkỳmộtsứcmạnh"siêunhiên"nào.Vàđiềuđóvớiđầyđủsứcthuyếtphụcnóichotabiếtrằng,tấtcảmọisựtrongthếgiớiquanhtađềucónhữngnguyênnhântựnhiêncủachúng.Thếmànomchúnglạicóvẻhuyềndiệubiếtbao!

VladimirMezenxep

Bêncạnhđiềubíẩn

BảndịchcủaNguyễnChiến

Chương7

NƠINHỮNGNGÓCNGÁCHCỦATÂMLÝ

Vềnhữngbóngmavàbệnhloạnthầnkinhhàngloạt

"…Độtnhiênởphíatrước,cáchchừngmườibước,tôinhìnthấymộtbóngngườidangrộngđangtiếnlạigầntôi.Trongcơnhoảnghốttôinhữngmuốnbỏchạy,nhưngmộtýnghĩlạithoángqua:mìnhđịnhlàmgìthếnày,làmgìcòncóaixuốngđây?Vàtôitrấntĩnhlạinhắmmắtmũilấyhếtsứcmìnhđâmbổvềphíatrướctớichỗcóhìnhbóngđóvàtómlấy"nó".Tôikiệtsứcvàngãxuốngbấttỉnh.Khitỉnhdậytôithấyngọnđènmỏđangcháy.Dướiánhsángmờđụctôidầndầnnhìnrõmọithứxungquanhvàlậptứcnhậnrarằngdọcbứctườngcómộtthứbùnlỏngđangchảyvàkhirơilộpđộpnóphátranhữngtiếngđộngmàtôingỡlàtiếngchânngườiđangđilạigần.Tôiđãtómlấyaivậykhiđâmbổtớivớiđôimắtnhắmnghiền?"(V.Emêlianôp."Nhữngcâuchuyệnkhôngbịađặt").NhưvẫnthườngxảyraCôbénằmtrêngiườngkhôngdámđộngđậy.Mộtýnghĩlàmtêliệtýthứccứámảnhđầuóccô:"Bâygiờđây…Bâygiờđâynósẽxuấthiện!"Trongbóngtốihiệnranhữngđườngnétcủabàn,tủvàcâysinhỏđứngtronggócphòng.Tấtcảnhữngthứcònlạiẩnnáutrongbóngtốivàtảnmácthànhnhữngbóngmamờảoghêsợ.Nỗikinhhoàngđènénđãbópbẹpýthức.Đặcbiệtđángsợlàcáigócphòngđằngxalẩnsaulòsưởi.Bóngtốivôbờcủanócứnhưrìnhrậplôikéo.Tiếngsộtsoạtcủanhữngcongiánbòsaulớpgiấybồitườngvọngvàotaithànhtiếngvangtotướng…"Lạychúa!Cứuconvới!Conlàkẻcótội".Sinhlinhbénhỏấylắpbắpthìthàonhữnglờicầunguyện,cònđôimắtchămchămdõivàobóngtốicủacănphòng.Côbénhắcđinhắclạikhôngthànhtiếngnhữnglờicôemnóivớiembanchiều:"Cháulạiphạmlỗirồi?Thếnàorồiquỷsứcũngsẽhiệnlên…".Vànóđãxuấthiện!Nóxuấthiệnđúngnhưnóđãđượchìnhdung:haimắtcháyrực,cặpsừng

nhỏnhưcủacondênhàhàngxóm.Nóxuấthiệnởngaygócphòng,đứngdừnglạitrongkhoảnhkhắcvàbỗngnhiênchìacáichânđensìcủanólạiphíacôbé.Côbéthétlênvàngấtđi.Nhữngbóngma…Cóbiếtbaonhữngđiềumêtín,nhữngchuyệnkểghêgớmlưutruyềnvềchúng!Trongnhữngcâuchuyệnđóđôikhirấtkhótáchbạchcáithậtvàcáigiảđểpháthiệnracơsởtựnhiênvậtchấtcủađiềuđãđượcnhìnthấy.Tuyvậy,nhữngnguyênnhâncủacáchiệntượngtươngtựđãđượccácbácsĩtâmthầnbiếtrõ.Điềuđóxảyranhưthếnào?Đâylàmộttrườnghợpđơngiản.Bạnnằmtrongcănphòngtốikhôngquenthuộc.Trongcảnhtranhtốitranhsáng,đườngnétcácđồvậthiệnramờảo.Bạnđãbuồnngủnhưnggiấcngủcònchưatới.Trongđầulầnlượtlướtquađủmọiýnghĩ.Vàbỗngnhiênbạncảmthấyrõrệtlàởcửaravàohiệnracáibóngđencủangườimàbạnvừanghĩtới.Bạngiậtmìnhtỉnhcơnbuồnngủ,ảoảnhbiếnmất.Ởđâysựtựkỷámthịđãlàmviệc.Trongcácảotưởng,chúngtadườngnhư"điềuchỉnh"cácýnghĩcủamìnhtheomộthướngnhấtđịnh,vàkhiđóbấtkỳđồvậtgìnomtựanhưngườiđềucóthểđượccoilàhìnhngười.Ýthứccủachúngtađãđượcchuẩnbịchocuộcgặpgỡấy,còntrítưởngtượngthìvẽnốtchoxongnhữngđườngnétcủađiềuđangđượcchờđợiở"bóngma".Trongkhurừngtối,mộtngườinhútnhátsẽnomthấyởmỗilùmcâynhữnghìnhngườiđangẩnnáu,vớimộtđứatrẻbịkíchđộngbởicâuchuyệncổtíchkhủngkhiếpthìtrongbóngtranhtốitranhsángcủacănphòng,mọiđồvậtbìnhthườngnhấtcũngcóthểhoáthànhnhữngconvậtsống.Nóitómlại,bảnchấtcác"bóngma"tươngtựdễdàngđượcgiảithíchbằngcáctínhchấtcủatâmlýchúngta,bằngtâmtrạngsuynghĩcủachúngta.Cácảogiáclạicótínhchấtkhác.Thườngthườngcácảogiácgắnliềnvớinhữngrốiloạnnàođấycủatâmlý,vớihệthầnkinhbịlệchlạc.Đôikhithiếttưởngảogiáclạipháttriểndướiảnhhưởngcủacácấntượngmạnhmẽđãtrảiquanhưcảmgiácsầumuộn,nhữngýnghĩámảnh,cũngnhưởcácgiáodâncuồngtín.Ởnhữngngườikhoẻmạnhcũngcóảogiác-sauđây,chúngtasẽnóivềđiềuđódiễnranhưthếnào.Khinghiêncứuhiệntượngtâmlýđó,cácnhàkhoahọcđãxácđịnhrằngảogiácxuấthiệnkhitrongvỏnão,sựhưngphấncủacáctếbàođộtngộttrộihơnquátrìnhứcchế;cóthểgọichúnglàgiấcngủmơ.Đồngthờicũngnhưởcácgiấcmơbìnhthường,nhữnghìnhảnhvàcảnhtượngsinhratrongnãonhiềukhiđanquyệnvàonhauthànhhìnhảnhhuyễntưởnglykỳnhất.Nhiềukhichínhsựtựkỷámthịlạigópphầnthúcđẩysựxuấthiệnảogiác.Nóicáchkhácđi,nếumộtngườibắtđầuliêntụcnghĩhaytựthuyếtphụcmìnhtinvàođiềugìđóthì"điềugìđó"sẽcóthểxuấthiệntrongýthứcdướidạngcáchìnhảnhma.Chínhbằngcáchđómàảogiáchìnhquỷsứđãxuấthiệntrongóccôbéốmyếudễxúccảmkia.Câuchuyệnđóđượcmôtảtrongcuốnsách

"Ghichépcủabácsĩtâmthần".Tácgiảcuốnsách,bácsĩL.Bôđanôvich,đãkểvềmộtphụnữbịđauthầnkinhnặng.Vàonhữngnămthơấu,bầukhôngkhítôngiáotronggiađìnhđãtácđộngđếncôthậtkhủngkhiếp.Nhữnglờicầunguyệnlàmmònmỏi,việcđilễnhàthờ,sựđedoạvềđịangục-tấtcảnhữngcáiđórốtcụcđãdẫnđếnbệnhthầnkinh.Vớinỗikinhhoàng,côbéđãnghenhữngcâuchuyệncủangườicômộđạođếncuồngtínvềquỷSatăng.Dầndàtrongýthứcnonnớtcủacôbéđãhìnhthànhhìnhảnhrõrệtcủaquỷsứ.Côbéhìnhdungranórõđếnmứcnhưthểnhìnthấynóngaytrướcmắtmình.Banđêm,mộttiếngsộtsoạtbấtkỳcũnglàmcôbéhoảngsợ.Mộtlần,ngườicônhìnthấykhuônmặthoảnghốtcủaemđãquảquyếtrằngem"đãphạmtội"vàdẫnquỷsứradọaem.Đêmđến,ýnghĩarằng"vịkhách"ghêsợkiasẽmòđếnbắtđầuđeođẳngcôbékhôngthôi.Vàquỷsứđãxuấthiện.Đúngnhưcôbéđãhìnhdungtrongtrítưởngtượngcủamình.Trongcáctruyềnthuyết,cáccuốnsáchtôngiáo,trongcácchuyệnkểcủanhữngngườitheođạođềucóthểđọcvànghethấyvềviệcngườitađãtừngnhìnthấyĐứcmẹ,quỷsứ,cácthiênthần,cácthánh.Chẳngnhữnghọnhìnthấymàcònnghethấycảgiọngnóinữa.TrongkinhCôrancóthuậtlạirằngMôhametđãđượctiếpchuyệnvớithượngđẳngthiênthầnGiêbrain,GianĐađãnghethấygiọngnóiphánbảonàngrađicứunướckhỏiáchxâmlượccủaquânAnh.Hoàntoànrõràng,tấtcảnhữngcáiđóđềulàảogiác,chúngkhôngchỉlàảothị,màcònlàảothínhnữa.Trườnghợpngườitheođạocóảogiáckhôngphảilàhiếm.Nhữnglờicầunguyện,nhữngđợtănchaykéodàilàmcơthểsuykiệt,nhữngýnghĩvềtộilỗi,vềnỗiđaukhổnơiđịangụcvàsựcứurỗi-tấtcảnhữngcáiđódẫnđếnviệclàngườisùngđạotrởthànhngườimắcbệnhtâmthần,vànhững"ảohình"sẽđếncùngbệnhtật.NgườiđócóthểnhìnthấyngaytrướcmắtmìnhkhuônmặtcủaĐứcMẹhaycủamộtvịthánhmàngườiđótônsùnghệtnhưđãtừngthấyvàghinhớtrêncáctượngthánh.Những"ảohình"nhưthếđôikhirõràngnhưhìnhhàinhữngngườichúngtathườngthấytrongmơ.Nhưngởđâyconngườiđâuphảingủ!Vàngườiđótinchắcrằngtrướcmắtmìnhlàhiệnthựcchứkhôngphảihìnhbóngmaquái.Thậmchícókhingườibệnhquyếtđịnhkiểmtrachínhmình.Ngườiđómởvànhắmmắt,bịttai,nhưnghìnhbóngkhôngmấtđi,ngườiđóvẫntiếptụctrôngthấycảnhữngngườichếttừlâu,nghethấygiọngnóicủahọ.Tấtnhiên,cũngnhưtrongcácgiấcmơ,tínhchấtcủacácảogiácđượcxácđịnhbởikhốilượngcácấntượngđượcconngườilưugiữtrongýthứcvàtiềmthứccủamình…Cólẽ,phươngcáchbóctrầncótínhthuyếtphụcnhấtđốivới"tínhchấtsiêunhiên"củacácảogiáclàsựkiệnchothấyrằngcóthểtạonêncácảogiácmộtcáchnhântạo.Đểnghiêncứunhữngđiềukiệnvànguyênnhânxuấthiệncácbóngma,ngaytừthếkỷtrước,mộtnữbácsĩ

ngườiAnhđãtạonêncácảogiácbằngcáchnáumìnhtrongmộtcănphòngbiệtlậpvàcốtriệtbỏtấtcảcácấntượngbênngoài.Bàchămchúnhìnvàobềmặtmộtđồvậtnàođósánglờmờ,chẳnghạnnhưbềmặttinhthểhaymặtgương.Điềuđólàmchoócmệtmỏivàtrênnềnýthứchoànghônhiệnlênnhữnghìnhảnhảogiác.Nhữngnhànghiêncứukhácđãtựđưamìnhvàotrạngtháigiữangủvàthứcnhờcácchấtmàtuýkhácnhauvàảogiácđãnảysinhtrongtâmtríhọ.Cuốicùng,khichúngtalàmquenvới"nhữngbóngmahiểnhiện"đủloạithìkhôngthểkhôngnóirằngđôikhichúngcóthểlàmchocảngườikhôngcóthiênkiếnphảihoảngsợ.ViệnsĩthôngtấnViệnhànlâmkhoahọcLiênxôV.Emêlianôpđãkểmộtcâuchuyệnnhưthế."Lúccònlàsinhviên,-ôngnhớlại,-khicảnhómchúngtađithựctậpnhàmáytrởvề,trongtoatầuhoảchúngtôigặplạimộtsinhviênquenbiếthọckhoamỏ.Thậtkhónhậnrađượcanhấy:cảmộtlọntócbạcphơrủxuốngbêntrán.Khithấychúngtôichưadámhỏichuyệnmình,anhtanói:"Cácbạnkhôngnhậnrasao?Mìnhcũngởviệnmỏmà.Phải,tóctớbạcrồi,nhưngkhôngsaođâu,đôikhivẫnxảyranhưvậy"..ỞmỏthanKưdưn-Kia,nơianhchàngđóthựctậpđãxảyramộtvụsậplò.Bathợmỏbịđấtvùi.Saumộtthờigianngườitabớilênđượchaingười,cònngườithứbakhôngtìmthấy.Côngviệclạitiếptục,vàvàongàyđầutiênbỗnglanratinđồn:cóaiđóđilạitronghầmlò.Khôngaidámxuốngmỏ.Lúcđóchàngsinhviênthựctậpnói:-Tôisẽđi.Saukhihỏirõxemnhữngngườithợmỏđãnghethấygìvàởđâuvề"ngườiấy,anhxuốnghầmlòvớicâyđènmỏ.Tronghầmlòẩmướt.Khingườisinhviênđiđếnđứngnơicácthợmỏnghethấytiếng"ngườiđó",anhdừnglạivàcảmthấyrànhrọtnhữngbướcchânlépnhéptrênbùn.Rồisauđóanhnhìnthấychínhcáimàcácbạnđãđọcởđoạntrên.Anhtagặpaitrongmỏvậy?-Khinhướncặpmắtlêntôinomthấycâycộtchốnglòcódựngchiếcthang…Tôileolên.Thậtbựcmìnhvàtứccười.Chẳnggìtôicùngsắpthànhkỹsưrồi!Điềugìđãbuộctôiphảirunsợvàcũngmắcchứngloạntinhthầnnhưmọingười?Khiđãlênmặtđất,tôimỉncườikểlạichonhữngngườithợmỏđứngvâylấytôivềcuộcgặpgỡvới"ngườiđó"…Thếnhưngcơnchấnđộngthầnkinhdẫusaocũngvẫnđểlạidấuvết.Vâng,cũngcóthểxảyranhưthếđấy!Nỗicôđơn,sựđaukhổcủasángtạovàchuyệnmêtínVàđâylànhữngcâuchuyệnvềnhữngảogiáckhôngdínhdánggìđếnbệnhtâmthần.Năm1956,bácsĩngườiĐứcK.LinđêmahvượtĐạiTâyDươngtrênmộtconthuyềnnhỏ.Hơnhaithángtrờiôngmộtmìnhlệnhđênhtrênbiểncả,vàđiềuđóđãtácđộngđếntâmlýcủaông.

Những"ảohình"bắtđầuxuấthiệntrongtríócconngườikhoẻmạnhđó.Cólần,trongtrạngtháinửamơnửatỉnhbỗngnhiênôngtrôngthấymộtchiếctàuviễndương.Ngườitahạtàuxuốngchiếcxuồng,mộtthuỷthủdađennhảyvàoxuồngvàbơilạiphíaông.Vàsauđóbắtđầucáchuyễntưởng:từđâuđóhiệnraconngựađenvàkéotheosaumìnhchiếcxuồng…Linđêmanđãphảihếtsứccốgắngđểchoảogiácđóhếtđi.Khinghiêncứucáchiệntượngđó,phótiếnsĩyhọcV.LêbêđepđãđạtđượcnhữngkếtquảlýthútạimộttrongnhữngnôngtrườngkhaihoangởmiềnAntai.TrongsốmườibốnthợláimáykéothìbangườiđãtrảiquanhữngtrạngtháitâmlýkỳlạkhihọlàmviệcmộtmìnhởthảonguyênKulunđa.Mộtngườitrongsốđóđãcảmthấymộtvựcthẳmbấtngờnứtratrướcchiếcmáykéovàanhphảiphanhngaymáykéolại.Ngườithứhaitrôngthấymộtđámcướinôngdântrênthảonguyên.Trongtiếngđộngcơđanglàmviệcanhtanghethấyrõtiếngnhạcvàtiếnghát.Khichiếcmáykéotiếnlạigầnthìđámcướibiếnmất.Nhữngngườithợđóđềuhoàntoànkhoẻmạnh,khôngmêtín,vàhọđãngạcnhiênkhôngítbởicái"huyễnảnh"đó.Mộtsốngườichorằng"ởđócóđiềugìđấy".Vìsaosựcôđơnlạicóảnhhưởngkỳlạđếnthếtớiconngười?Lờigiảiđápchothấylàvàotrạngtháiđó,sốtácnhânkíchthíchtácđộngtớicáccơquancảmgiácgiảmđiđộtngột,tínhđadạngcủachúngmấtđi.Tácđộngvàonãochỉcòncócácxungthầnkinhđơnđiệu,mộtmặtchúngảnhhưởngtiêucựcđếnhoạtđộngcủanão,làmgiảmtrươnglựcnão,mặtkhác,chúngđẩyconngườivàotrạngtháinửathôimiên.Vìthếnảysinh"nhữnggiánđoạn"tronghoạtđộngbìnhthườngcủatâmlý.Lâmvàonhữngđiềukiệnnhưthếtrongnhữnggiaiđoạnkéodàilàcácthuỷthủtrongcácchuyếnđibiểnmộtmình,nhữngthợláimáykéolàmviệcởthảonguyên,cácphicôngláimáybaytầmcaomộtchỗngồi.Cùngvớiviệcconngườibayvàovũtrụ,mộtnghànhkhoahọcmới-nghànhtâmlýhọcvũtrụ-đãrađời.Đểchuẩnbịngườichocácchuyếnbayvũtrụ,cácnhàbáchọcnghiêncứutrạngtháivàhànhvicủaconngườitrongđiềukiệnthiếunghiêmtrọngcáctácnhânkíchthíchtừbênngoài.Ngườitađưahọvàocácphòngđặcbiệtkhôngcóâmthanhlọtvào-cácphòngtiêuâm.Mộtphóngviênbáochíđãthamgiamộtthínghiệmnhưthế.Ngồitrongtrạngtháibiệtlậphoàntoàn,anhtaghilạitỉmỉvàonhậtkýtấtcảnhữnggìanhtacảmthấy.Sauđâylànhữnggìngườiphóngviênđóđã"nghethấy"vàongàythứtưcủasựgiamhãmcôđơn:"Tôicảmthấythếnàoư?Thỉnhthoảngtôihàilòng,thỉnhthoángthấyrầurĩ.Mộtnỗilolắngâmthầmnàođó,nóbộclộởchỗtôiluônluônlắngnghe…Tôinhớlạirấtrõnhữnggiaiđiệuquenbiết…Tôiđinằm"lúcbansáng",dậyvàobuổitrưa,vàtrongtaivanglênbảngiaohưởngsốChíncủaBethôven"dodànnhạcĐứcthựchiện.Mộtkhoáicảmkhôngthểtảnổi.Lắngnghe

Rakhmaninôp…tôibỗngnhìnthấyrấtrõtoànbộquangcảnhgianlớnởnhạcviệnvàthậmchínghethấygiọngngườiphụnữgiớithiệuchươngtrình.Vanglênkhekhànghơnlànhữngvởkịchnói,nhữngkhúcariavàrômăngtôiyêuthích,rồimộtmớhỗnđộnnhữngcáihiênnhảyởcácthànhphốnghỉbuồnchánquaytrònthànhmộtđámrácnhiềumàu.Chúngcứảmảnhtôimộtcáchtrựctiếp".Nhữngconngườicótàinăngsángtạolớnlaonhưcácnhàvăn,hoạsĩ,nghệsĩđềucóthiênhướngrõràngđốivớicác"ảohình".Banzăcviếtrằngbuổitốikhiôngngồiviếttrongcănphòngcócáccửasổbuôngrèmkínthì"tấtcảmọithứđềuchuyểnđộng,mộtcôngviệcđiêncuồngvàtuyệtvờibắtđầu.Sựthiếuvắngcácấntượngthịgiácchophéptấtthảynhữnghìnhảnhquáidịsinhralúcbanngàylớnvượtlêntrongcảchtranhtốitranhsáng.Đếnđêmchúngtrởnênmạnhmẽvàđộclập".I.A.Gôntsarôpthừanhận,khiôngviết,cácnhânvậtkhônglàmchoôngantâm,chúngxuấthiệnlàmđiệubộtrênsânkhấu,ôngcònnghethấycảnhữngđoạnhộithoạicủanhânvậtnữa.Cầnphảinóirằng,mặcdùnhữnghìnhảnhxuấthiệntrướcmắtconngườitrongcácgiaiđoạncảmhứngsángtạovềbảnchấtcũnglàcácảogiácnhưngvềtínhchấtthìchúngkhácxanhững"ảohình"khôngđiềukhiểnđượcởnhữngbệnhnhânmắcchứngixtêri,khácvớibệnhloạnthầnkinhvàsuysụptinhthần.Tráihẳnlạinhữngbứctranhrõràngnảysinhtrongýthứcnhàvăngiúpchongườiviếttáihiệncuộcsốngvớimộtsứcthuyếtphụcsâusắcđặcbiệt.Đôikhinhữngnhàsángtạođólàmchúngtasửngsốtbởisựmãnhliệtcủatrítưởngtượng.Màđólạilàtưởngtượngthịgiác.Khibắtđầuvẽchândungmộtaiđó,hoạsĩtrứdanhngườiAnhRâynônxmờingườiấyđếnchỉtrongbuổivẽđầu,sauđóônglàmviệcbằngtrínhớ."Khingườimẫungồitrướcmắttôi,-ônggiảithích,-tôichămchúquansátngườiấytrongvòngnửatiếng,thỉnhthoảngphácnhữngnétcủangườiđólênmặtvải;tôikhôngcầnmộtbuổivẽdàihơnthế.Tôicấttấmvảivẽđólạivàchuyểnsangngườikhác.Khitôimuốntiếptụcvẽbứcchândungđầutiênkia,tôihìnhdunglàđãđặtngườiđóngồitrênghếvànhìnthấymọichitiếtrõrệtđếnmứcdườngnhưđíchthựcngườiđóđangngồitrướcmắttôivậy;thậmchítôicóthểnóirằnghìnhdángvàmàusắccònsắcnétvàsốngđộnghơn.Tôinhìnvàohìnhngườitưởngtượngmộtlúcvàbắttayvàovẽ;nhiềulầntôingừngcôngviệccủamìnhđểquansátthếngồi,hoàntoànnhưlúcnguyênmẫungồitrướcmắttôi,vàbấtcứlúcnàonhìnlênghếtôiđềuthấyngườiđó".Nếucóaiđótrongsốbạnbèôngđivàoxưởngvẽmàchemấtchiếcghếtrốngkhôngvới"ngườimẫu",thìhọasĩliềnđềnghịngườiđótránhsangbên(!)Nhữngnguyênnhântrầnthếcủathếgiới"ảohình"hoàntoànlànhưvậy.Songđiềuđólạichẳngmảymaylàmbốirốinhữngconngườinôlệcủasựthầnbí.Hiếmcóngàynàomàtrên

cáctờbáonướcAnhlạikhôngcónhữngtintức,chuyểnkểvềmaquỷ.Ngườitamôtảnhữngnơicómaxuấthiện,kểlạinhữngcuộcđàmđạovớimavàthậmchícònđưaranhữngchỉdẫnvềcáchxửthếkhigặpma."Hộikhoahọcnghiêncứuma"vẫnthườngkhuyên,chẳnghạnnhư:"Nếubạnnhìnthấymộtbóngmabấtthầnhiệnrathìbạnhãybìnhtĩnh,tínhthờigianvànhậnxétnơinóxuấthiện,vànếubạnmuốnnóbiếnmất,bạnhãyhướngvềphíanómộtvậtnhọnnàođó,dẫuchỉlàmộtcáighimbăng…"Hoàntoàncáchđâykhônglâu,chủtịch"Câulạcbộma"(ởnướcAnhcócâulạcbộnhưthế),ôngAnđơvutđãlợidụngmaquỷkiếmtiềnbằngcáchchoxuấtbản"CẩmnangđịalývềmaởAnh;hướngdẫnthamquan236địađiểmmathườngluitới".Tronglờinóiđầucho"tácphẩm"này,tácgiảđãviếtvớitìnhcảmtựhàodântộc:"trênquầnđảoAnhquốc,màthườnggặpnhiềuhơnởbấtkỳmộtnơinàokhác".Thếđấy,ngườitađãtinmàkhônghềsuyluận,khônghềnghingờgìvềniềmtincủamình,vàosựtồntạicủanhữngđốitượngthuộcthếgiớibênkia,vàkhôngcósựkiệnnào,khônglờithuyếtphụcnàolạicóthểlànthayđổiđượcquanđiểmcủanhữngconngườiđó.ỞnướcNgangườitagọihọlàKlikusaTừthủaxaxưa,loạibệnhtâmthầnnàyđãlàmbiếtbaongườikinhsợ.Trướcmắtnhiềungười,mộtaiđóbỗngtrởnên"điênkhùng"-ngườiấylahétbằngnhiềugiọngkhácnhau,buôngnhữnglờibángbổthánhthần,gàorútrongcơnđiênloạn."Hắntabịquỷám"-nhữngngườisùngđạobảo,họtinrằngcómột"sứcmạnhtàma"đangtồntại.ỞnướcNgangườitagọinhữngngườibệnhnàylàKlikusa(bắtnguồntừchữ"klikat"nghĩalàgàorú,gầmthétđiệnloạn).Nhữngkẻ"điênkhùng"cóởmọithờiđạivàởtấtcảcácdântộc.HaingànrưởinămtrướcđâyởHylạpvàLamãđãcókhôngítnhữngngườibệnhnhưthế.KhiđóngườitanghĩrằnghọbịthầnĐiônit,thầnrượunhovàvuichơiám.Ngườitabảo:"Hắntabịcácthầnlàmchophátđiên".KhiđạoCơĐốcxuấthiện,ngườitanóirằngđólànhữngngười"bịquỷámđếnphátđiên".Chỉvẫnmộtbệnhđómàkhithìđượccoilàdotácđộngcủa"thầnthánh",khilạiđượccoilàdo"quỷsứ"bỡncợt.Thếmàhàngtriệungườiđãthànhkínhtinvàocảđiềunàylẫnđiềukia.ViệcsĩV.M.Bêkhtêrepđãnghiêncứubảnchấtcủabệnhnày.Ôngviết:"Theonhưtôicóthểphátbiểuýkiếnvềchứngđiênloạnnàythìlàmsaocóthểnghingờmộtđiềurằngđóchínhlàmộtbệnhthậtsựtrongđạiđasốtrườnghợp,chứkhôngphảilàsựgiảvờmàmộtsốngườichođếntậnbâygiờvẫncholànhưthế.Thậmchítôinghĩrằng,nếutrongsốnhữngngườibệnhnàycónhữngphụnữgiảvờ,thìbấtluậnthếnàođinữa,nhữngngườinhưthếphảirấtít.Điềuchứngthựcrằngđólàbệnhchứkhôngphảigiảvờchínhlàsựgiốngnhaunhưhệttrongcác

triệuchứngriêngbiệthiệnranơinhữngngườibệnhởcáchxanhau.Cơsởcủabệnhnàylànhữngchứngloạnthầnkinhchứcnăngixtêricũngnhưởcácảogiác.Cănbệnhpháttriểntrênnềnnhữngquanniệmđãănsâutrongýthứcvề"nhữngkẻthùcủaloàingười"cóthểgâytáchạilớnchoconngười.Đặcbiệtkinhkhủngkhiquỷnhậpvàochínhconngười.Làmsaocóthểnhưthếđượcthìchẳngainghĩtới.Đứctinmùquángmàkhôngcầnsuyxétvàomộtthức"ám"nhưvậyđãquyếtđịnhtấtcả.Mộtkhiđượcnghenói,thậmchíđôikhiđượctrôngthấynhữngkẻ"điênloạn"quằnquạitrongcơnvậtvã,thìmộtngườiđãcóthiênhướngtinvàobệnhđóliềnbắtđầunghĩ:liệucóphải"quỷdữ"đãnhậpvàongườiấykhông?!Dầndàýnghĩámảnhđó"tựkỷámthị"loạirakhỏiýthứctấtcảnhữngcáicònlại,vàchỉýnghĩấyđeođẳngtâmtríđauốmđómàthôi.Rồitâmlýngườiđókhôngchịuđựngnổiđược…Sựbạihoạitâmlýnhưthếhayxảyratrongcácnhànguyệnhơncả.Quacáccâuchuyệnkểrằngquỷsứkhôngchịuđượcviệclàmdấuthánh,cầunguyện,rướclễ,nhữngngườibịbệnhixtêriđókhiđãtinchắcrằnghọ"bịquỷám"đãphảichịuđựngmộtsựcăngthẳngthầnkinhrấtmạnhtrongthờigianhànhlễ.Chínhvàonhữngphútđóbắtđầucáccơnixtêri.Ngườibệnhgàothétdữdội,đậpđầuxuốngsàn,lănlộnquằnquạitrongcơncogiật,lăngmạtấtcảcácthánhthần:vốnquỷsứlàkẻthùcủathầnthánhmà.Ngàynay,chứngbệnhixtêrikiểuđiêndạiđólàmộthiệntượngrấtítgặp.Thờixưađólàchuyệncơmbữa.BệnhnàyđặcbiệtphổbiếnởnữnôngdânnướcNgatrướccáchmạng.Laođộngcưỡngbứckhổnhọc,tìnhtrạnghoàntoànkhôngcóquyềnhànhgìtronggiađình,nhữngtrậnđòn,cuộcsốngtốităm-tấtcảnhữngcáiđónhiềukhidẫungườiphụnữđếnchứngbệnhthầnkinh-tâmthần.Gầnmườilămnămtrướcđây,bàA.V.SisakinaởthànhphốBugunma(nướccộnghoàtựtrịTataria)đãgửichotôinhữnghồiứccủamình."DướithờiXahoàng,-bàviết,tôiđãđếnlàmgiáoviênởmộttrườnglànglớnvàcódịplàmquenvớicácklikusavàbiếtđượccuộcsốngcơcựccủahọ".Rồisauđóbànhớlạinhữnggìmànhữngconngườibấthạnhấyđãkểchobàhay."Tôimồcôicha,-mộttrongnhữngphụnữklikusaấykể,-tôikhôngbiếtcha,bọntôisốngvớimẹrấtnghèotúng.Chúngtôiđilàmmướn.Quầnáolànhlặnkhôngcó.Chúngtôiđigiàybện.Tôiđãđếntuổithànhhônnhưngđámthanhniênkhôngmuốncướitôi.Aicầnmộtđứacongáinghèoxáckhôngcủahồimôncơchứ.Cómộtngườigoávợtừmộtlàngxatớiquantâmđếncảnhngộcủatôi.Mẹtôiđồngý,bàđãđếnxemnhàcửacủaanhtavàvềbảotôi:"Cửanhàtươmtất,ngoàisâncómộtconngựa,mộtconbòcái,baconcừu,mộtconlợnvàbađứatrẻ".Ngườitađãcầuphúcchotôi,làmlễcướivàđưatôiđisuốtnămmươivecxta(vecxta:dặmNga(bằng1,06km)đếnmộtlàngxalạ.Tôibướcvàonhà,vàtrongđókhôngphảilàbađứatrẻ,màlànămđứa-Thếcónghĩalàngườitađãlừatôi.Tôikhóc,cònchồngtôibảo:"Nếutôinóivớicôtôicónămđứathìcôđãchẳngtheotôi".Hômsau,hàngxóm

đếndắtcừuvề,lũcừuấylàcủangườikhác,họđemchúngtớiđâychỉđểloèthôi,họmangcảlợnđi,conlợnấycũngcủangườikhác.Vậyhọđãmangtớinơinhưthếđó!Tôinướngbánh,cholũtrẻăn(đứacongáilớnnhấtchíntuổi,đứabénhấtmớihaitháng),rồitôileolênbếplòởgócnhàvàkhóc;sauđótôibắtđầurốnglênlàmchohàngxómphảichạyđếnxem.Nhữngđứatrẻkhócrốnglênvìhoảngsợ,ngườichồngtôichửimắng,cònhàngxómlánggiềngthìkhuyênbảo,ngườinóiphảilấyroiliễuquất,ngườikhuyênđưatôitớinhàthờ.Tôiquyếtđịnhbỏtrốnvềnhà,vàđếnmùađôngtôiđãbỏvềnhàvớimẹ.Tôichưakịptháogiầythìchồngtôiđãxuấthiệnsaulưngtôi,hắnvàmẹtôiđánhtôi,rồihắnđặttôilênxetrượttuyếtvàđưavềnhà.Cuộcsốngcònkhủngkhiếphơnnữa,tôimuốnthắtcổtựtử,nhưnglũtrẻcứcặpkèbêngót,muốntrẫmmìnhnhưngchẳngcósông,cònbêngiếnglúcnàocũngcóngười;muốncắtcổnhưngdaochỉcótrongtúingườichồng.Tôiquyếtđịnhlạichạytrốnvềvớimẹđểrồiphủphụcdướichânbàxincứugiúp.Chồngtôiđixaybột,thừacơhộiđótôibỏtrốn.Tôivừavềđếnbênmẹthìchồngtôiđãxuấthiện.Lầnnàytôikhôngbịđánh.Chồngtôilấydâythừngtróitôivàocàngxeđểtôichạycùngvớingựa,vàbắtđầudongngựadọclàngtrongtiếngcườicủamọingười.Cứmộtroiquấtngựahắnlạiquấttôimộtroi.Ngựaphivàtôiphảichạy,thỉnhthoảngtôingãvậpxuốngđất.Đếncổnglàng,chồngtôicởitróichotôi,hắnnémtôilênxevàbảo:"Taosẽdạychomàybiếtsốngvớichồngnhưthếnào.Taosẽbẻgẫyhếtxươngmàyđểmàykhôngbaogiờbỏtrốnnữa".Sauđótaytráitôi,cánhtaybịbuộcvàocàngxe,biliệt,chântôiđaunhức,nhưngtôinínlặng.Tôilàmtấtcảmọiviệctrongnhà,nhưngvẫnnghĩxemchạytrốnđiđầuvàchạythếnào.Chồngtôicanhriếttôivàbắtlữtrẻtheodõitôi".Nhữngngườicósốphậncơcựckhôngthểchịuđựngđượcnhưthếđãdầndầnbiếnthànhnhữngngườimắcchứngixtêri,thànhcácklikusa.Rồisauđónỗithốngkhổcủahọcòntrởnênsâusắchơnnữadocáilẽngườita"chữachạy"chocácklikusatạinhàthờ.Ngườitađọcnhữnglờinguyệncầu"đuổiquỷ"trênđầuhọchođếnkhiconngườibịhànhhạngấtxỉuđi.Thậtdễhiểulànhữngkiểu"chữatrị"nhưthếchỉlàmxấuđithêmtìnhtrạngcủanhữngngườibệnhixtêrinày.Thậtra,ởđâycũngcónhữngkiểuchữabệnh"kỳdiệu".Bạnbiếtđiềuđócóthểxảyranhưthếnàorồi.Tácnhânchữabệnhchínhlàlờinói,ámthị…NhàvănA.Xêrêhrôpđãtừnglàngườichứngkiếnmộttrườnghợpnhưthế;trongcuốnsách"Thờiđạivàconngười",ôngđãmôtảcảnhtượngchaIoanởnhàthờAnđrêepởKrônstatchữatrịchomộtnữbệnhnhânmắcbệnhtâmthần."Ngườitakéomộtphụnữtrẻđếnnhàthờ.Côtagàothétvàcốthoátkhỏitaynhữngngườiđanggiữcô.Chiếckhăntrênđầucôtasổra,khuônmặtnhợtnhạtsánglên,haimắtnhắmnghiền.KhinghethấytiếngkêuchaIoanđitớivàcóvẻlolắngchờđợichođếnkhingườitakéongườiphụnữđitớikhánthờ."Têngì!-Đứcchahỏigiọngnghiêmkhắc.Người

phụnữnherăngvàkêulênnhưchósủa."Mởmắtra!…"-ChaIoannghiêmgiọngralệnh."Thảtôira"-ngườibệnhrênrỉvàcốvùngrakhỏitaynhữngngườiđitheo.Vàlậptứctôinhìnthấymộtsựviệclạlùng,cólẽ,thậmchícòncótínhchấtlăngnhụcnữa:chaIoanthẳngcánhnệnchiếcbúaconvàochánngườiphụnữbấthạnhvàquátvangkhắpnhàthờ:"Mởmắtra!"Ngườiphụnữkêuốimộttiếngvànhướnđôitròngmắtmởtovìhoảngsợ.Nhìnthẳngvàocặpmắtấy,chaIoanphángiọngdứtkhoátvàrànhrọt:-NhândanhchuaGiêxuCrixtcủata…hãycútrakhỏingườinày,đồquỷkia!Ôngtađọccâuthầnchúbalần.Vàsaumỗilần,ôngtathổitheohìnhchữthậpvàonmặtngườiphụnữklikusa.Côtatrởnênmềnnhũnvàsaukhitrườnrakhỏitaynhữngngườiđanggiữ,côngồiphịchxuốngsàn…-Cácngườiđiđi…Mụấykhoẻrồi".NhữngbệnhdịchtâmthầnNăm1885,ởItaliaxảyradịchtả.Vàonhữngngàykinhkhủngđó,bỗngnhiêncưdânthịtrấnnhỏCôranôgầnNaplơđãnhìnthấyĐứcmẹmặcáochoàngmàuđenđangcầunguyệncứugiúpchúngsinhởtrênmặtngọnđồigầnđó,nơicónhànguyện.Tiếngđồnvềđiều"huyềndiệu"truyềnđikhắpvùngvàngườitabắtđầuđổtớiCaranô.Thựctếlàtấtcả,hayhầunhưtấtcảđềunhìnthấyrõĐứcmẹđangcầunguyện.Ảogiácnàylantruyềnnhưbệnhdịchvậy.Điềuđóđedoạnhiềungườisẽbịđiên.Chínhphủđãphảithihànhcácbiệnpháp.Nhànguyệnđượcchuyểnđếnchỗkhác,và...cácbónghìnhtưởngtượngliềnchấmdứt.Tấtcảđiềuđórấtgiốngvớinhữngchuyệnxảyravớingườibịquỷám.Nhưngsựđiêndạingaylậptứcbaotrùmhàngtrụcvàhàngtrămngười,nólantruyềnđikhắpvùng.Năm1630,ởmộttuviệntạiMađritmộtnữtubắtđầubịcáccơnixtêri.Côtakêuthétkhôngphảibằnggiọngcủamình,haitaycôtabịcogiật,thânthểcoquắp."Tôibịquỷámrồi!"-côtanóivàonhữngphúttỉnhtáo.Vàchẳngbaolâuchứngbệnhtâmthầnnàyđãlankhắptuviện:Suốtđêmcácnữtusĩgàorú,kêumeomeo,sủagâugâu.Giớitănglữcaocấpphảicanthiệpvàocuộcđấutranhchống"maquỷ"-cáchlynhữngngườibị"quỷám"vàđưahọphântánvềcáctuviệnkhácnhau.Mộtnămtrôiqua,bệnhdịchnhưthếlạilâylanởtuviệnnữthánhUrxulaởPháp.Đêmđến,cácnữtusĩnhìnthấycácbóngma-vịtuviệntrưởngchếtđãlâunaylạixuấthiệnbênhọ.Trongcơnhoảnghốthọnhảykhỏigiường,bòkhắpsàn,nguyềnrủathánhthần.Toàángiáohộiđãtiếnhànhđiềutra"vụ"này,Kẻcótội"đãđượctìmra".TừlâungườitađãnghingờlinhmụcGrăngđêcóliênhệvớiquỷsứ;saunhữngcuộctratấnvôcùngtànkhốc,ôngnàyđãbịđemthiêusống.Năm1642,mộtbệnhtươngtựđãlâylankhắpcácnữtusĩởtuviệnnữthánhElidabettạiLuivơ(Pháp).Lốimôtảtỉmỉcủangườichứngkiếncâuchuyệnđángbuồnnàycònlưulạicho

đếnngàynay:"Cácnữtusĩ,-ôngtaviết,-tronglúchànhlễđãnhănnhómặtmày,thèlưỡi,buônglờibángbổthánhthầnvớibộdạngthôbỉkinhkhủng.Vàilầntrongngàyhọlạibịnhữngcơnđiêndạivàgiậndữ,họtựgọimìnhlàquỷ.Cơthểhọthểhiệnnhữngđộngtáccogiậtkhácnhau.Khingấtlịmđi,ởhọkhôngcóchútdấuhiệurõrệtnàolàcònthởcả.Sauđóhọdầndầntỉnhlại".Vàsauđâylàmộtbệnhdịchtâmthầncótínhchấtkhác.Vàocuốithếkỷtrước,ởBraxincómột"GiêxuCrixttựxưng".Conngườinàyquảquyếtrằngôngtađãbịđóngđinhcâurúttrêncâythậptự,đãphụcsinhvàgiờđây"trởxuốngtráiđất"-tấtcảđềuphùhợpvớitruyềnthuyếttrongkinhthánh.Nhữngngườimộđạongheôngtanóivà,rấtsôinổivàrạngrỡhọtụhợplạithànhnhómtraođổivềđiềuđãđượcnghe.Chẳngbaolâu,cómườihaingườiđithuyếtphụcnhữngngườixungquanh,nhưthểhọlànhữngthánhtôngđồcủaChúaCứuthếvừamớihiệndiện.Bệnhdịchtâmthầnlantớicàngnhiềunạnnhânmới.Sauvàituầnởnướcnàyđãcógần12ngànngườikhôngchịunghetheotiếngnóicủalýtrí,họbỏbêmọicôngviệcđểchỉnóivề"sựgiángthếlầnthứhai"củachúacứuthế.Vìsaolạixuấthiệnnhữngbệnhdịchlạlùngnhưvậy?Chỉcómộtnguyênnhân:đólàsựámthịlẫnnhauvàtựkỷámthị,vàtấtnhiên,cảhoàncảnhtươngứngđãtạođiềukiệnthuậnlợichosựpháttriểnbệnhtâmthầnhàngloạtnữa.Cóthểnhớlạixemnhữngbệnhdịchtươngtự-cácảogiáchàngloạt-đãphátsinhtrongchiếntranhrasao.Chẳnghạn,vàothếkỷtrước,trongthờigianchiếntranhPháp-Phổ,hàngtrămnôngdânởtỉnhvensôngRanhtạinhữngnơicóchiếnsựđãnhìnthấytrêncácđámmâyhìnhảnhĐứcmẹvàChúacứuthếbịđóngđinhcâurút.Nhữngconngườibịlũlínhtránglàmchokhánhkiệtgiờchỉcònhyvọngvàothượngđế.Mộttrườnghợprấtlýthúvềảoảnhvàảogiácđãxảyravớinhữngthuỷbinhvàothếkỷtrước.HaichiếctàuPháp-chiếnhạm"Ben-Pun"vàhảiphònghạm"Becxô"gặpmộttrậnbãomạnhkhủngkhiếpởẤnĐộDương.Chiếctầuđầutiênkểtrênvượtbãoantoàn,chiếctàuthứhaimấttích.ChỉhuychiếnhạmralệnhđưatàuđếnbờbiểnMađagaxca,nơicảhảiphònghạm"Becxô"cũngphảicậpbến.Nhưngởđấycũngchẳngthấytămhơicontàuđó.Mộtthángtrôiquatrongnỗilochosốphậncủabạnbè.Bỗngnhiênngườiquansátngồitrêncộtbuồmnhìnthấyởphíatâygầnbờcómộtcontàumấtcộtbuồm.Toànđộitàuliềnlaolêncao.Đúng,ngườiquansátđãkhôngnhầm.Tấtcảbọnhọđềunomthấycontàu.Nỗixúcđộngtrởnêncàngmạnhhơnlênkhicácthuỷthủnhìnthấytrướcmắthọkhôngphảilàcontàubịthươngtích,màlàchiếcbètrêncóngườiđượcnhữngchiếcsàlúpđibiểnkéotheosau.Thuỷthủtrêncácconthuyềnđãlàmtínhiệucấpcứu."Ảohình"đókéodàivàigiờ,hơnnữacứmỗiphúttrôiqualạibộclộthêmmộtchitiếtmớimẻhơncủabứctranhđangchứng

kiến.Chiếctuầndươnghạm"Acsimet"đậutrongquâncảngđãrakhơicứunạn.Khinótớigầncontàubịnạnthìtrờiđãvềchiều.Vàchỉlúcđóảoảnhlạlùngmớitanđi:"Chiếcbècóngười"hoárachỉlànhiềucâygỗlớnbịcuốnrakhỏibờvàđượcdòngchảyđưalạiđó.Khôngnghingờgìnữa,trongsựtiếntriểncủaảogiáchàngloạtnày,ámthịvàtựkỷámthịđãgiữvaitròtolớn.Tấtcảnhữngđiềunếmtrảiđãkíchthíchmạnhthầnkinhcácphùthuỷ.Vìlolắngchosốphậnnhữngđồngchícủamình,họchỉnóichuyệnvềnhữngngườiđómàthôi.Lúcấyngườiquansátđãnhìnthấynơichântrờimộtvâtlạcónhữngđườngnétkhôngrõrệt.Ýnghĩvềchiếchảiphònghạmgặpnạnlậptứcđãlàmnảysinhtrongtrítưởngtượngcủaanhtahìnhảnhcontàubịđắm.Anhtaliềnthôngbáovề"điềuđãnhìnthấy"vànhữnglờicủaanhtađãámthịnênảotưởngđóởtấtcảnhữngngườikhác.Sauđó,khitraođổicảmtưởngvềhìnhảnhởchântrời,mọingườiđềuthốngnhất:không,đókhôngphảilàcontàubịthương,màchỉlàchiếcbètrêncóngườibịthươngmàthôi.Thậmchínhiềungườicònnghethấynhữngtiếngkêucứunữa.Ảotưởngvàảogiáctậpthểđãkéodàichođếnkhinhữngchiếcxuồngđượcpháiđiđâmvàolácủanhữngcáicâyđangtrôi.Cònmộtcâuchuyệnnữacósắctháithầnbí-đólàchuyệnvềngườiđầubếpthọttrêntàu.Làmộtngườikhoẻmạnh,ôngtađãchếtmộtcáchđộtngộtđốivớitấtcảmọingười.Cáichếtcủangườiđầubếpđãlàmcácthuỷthủxúcđộngmạnh.Vàongayhômđóngườitaantángôngtatheophongtụccủabiểncảlàthảxácxuốngbiển.Nhưngbuổitốinhiềungườinomthấyngườiđãchếtđitrênmặtnướcởđằngsaucontàuvàcànhắcmộtchân!Cảđêm,nhữngngườimêtínkhôngtàinàochợpmắtđược.Đếnsáng,mọichuyệnđãtrởnênsángtỏ:bóngmangườiđầubếpchínhlàđoạngỗbuộcởđuôitàu.Ngàynaynhữngảogiáctậpthểkhôngphảilàđiềuhiếmthấytrongnhữngbuổicầunguyệnđôngngười.Ảogiácxuấthiệnởmộtngườiđangcầunguyện,sauđóchuyềnsangnhữngngườikhác.Ởtấtcảmọingườiđềucómộttâmtrạngnhưnhau,sựámthịlẫnnhaugắnliềnvớinhữngcuộcnóichuyệnthườngxuyênvềcùngmộtsựvật,nhữngcáiđóđãdẫnđếnviệcảogiáctrởthànhchungchotấtcảmọingười.Vàsựkiệnsauđâycóthểlàvídụđơngiảnnhấtvềámthịlẫnnhau:aicũngbiếtlàtâmtrạngsẽthayđổirasaokhigiữađámngườiđangbuồnchánxuấthiệnmộtanhchàngvuivẻ.Nhữngngườikhácsẽrấtnhanhchónglâycáivuicủaanhtachodùhọkhôngchủtâmnghĩtớiđiềuđó."Chiếcbúacủalũquỷsứ"ĐólàtêngọicuốnsáchcủahaitusĩThiênchúagiáo.Nóxuấthiệnvàothếkỷ15.Đólà"cuốnsáchđênhụcnhấttrongsốtấtcảnhữngcuốnsáchđểucángđãđượcbọncuồngtínviếttrướckia"-M.Gorkiđãnóinhưvậysaukhiđọcnó.Đúnglànênnóivàilờivềcuốnsáchnày,phảikhôngcácbạn?

Trongcuốnsáchđó,cácđứcchachíthánh,-cácquantoàgiáohội-đãchứngminhquyềncủanhàthờcônggiáođượctheodõivàgiếttấtcảnhữngaibịnghingờliênhệvớisứcmạnh"đentối".Suốthaitrămtrangsách,haigãtusĩđãrườmràviếtvềquỷsứvànhữngâmmưu"củachúng,vềnhữngmụphùthuỷ"reorắc"bệnhtậtvàmấtmùa,biếnngườithànhsúcvậtvàtựhoáthànhchósóiv.v…Nhữngkẻcuồngtínđóđãđềrathậtcặnkẽtrậttựcáccuộcxéthỏivàcácphươngpháptratấnđểđạtđượcởnhữngngườibấthạnhrơivàotaychúnglờithừanhậnvềnhữngtộiphilýnhất.Vàothờigianấy,ởnhiềunhàthờcóđặtthứthùngxẻrãnhđểaicũngcóthểbỏđơncáogiácvàođó:trongđơncáogiácnêutên,họvànơiởcủaphùthuỷ,quỷsứ,kẻđóđãcóhànhđộngkhảnghiởđâuvàtronghoàncảnhnhưthếnào.Cứhailầntrongtháng,cácquantoàlạicàorakhỏithùnghàngđốngđơncáogiác.Ngoàiracòncónhữngviên"hỗquanvềquỷsứ"-chúngđikhắpmọinơinghengóngnhữngchuyệnngôilêđôimách,nóichuyệnvớinhữngkẻtốcáovàchỉđiểm,thuthậpcácbằngchứng.Nhữngphiêntoàxửphùthuỷvàquỷsứthậtlàtròhềởtoàán.Đểchonhanh,cácbịcáobịtrahỏimườingườiliềnmộtlúc.Họphảithúnhậnđồngthanh,nhữnglờikhaicủahọđượcghivàomộtbiênbảnchung.Đồngthời,lờikhaisẽkhôngđượccoilàtrọnvẹnnếubịcáokhôngnêuđượctênnhữngkẻđồngloã.Nhữngcuộctratấncònkéodàichođếnkhinàongườiphụnữngắcngoảivìđauđớnvàkinhhoàngnêuđủtêncủa10-30người.Rồi"nhữngkẻđồngloã"cũngbịbắtvàbịtrakhảo,vànhữngngườinàylạikhairanhữngcáitênmới.Nhiềungườibịtreocổvàthiêusốngchỉvìlờicáogiáccủatrẻcon.ỞnướcAnh,haiđứatrẻđãkhaitrướctoàchốnglạibavàmẹchúng.Bàmẹbịđưatớigiátreocổ.Quantoàkhenngợinhữngđứacongươngmẫu.Thậtlàđaubuồnkhiviếtvềnhữngnạnnhâncủatoàángiáohội"chíthánh".Tronglịchsửloàingười,toànbộhoạtđộngcủatoàánđóđãtrởthànhmộtdichứngnhựcnhãvềsựmịdânvềnhữngtộiáccủanhữngkẻcầmđầutôngiáo.Nhưng,tấtnhiênlànảysinhracâuhỏi:làmsaolạicóthểxảyranhưthếđược?!Khôngthểtrảlờimộtcáchphiếndiện.Trướchết,chúngtacầnnhớlạixemtoàángiáohộiđãhoànhhànhvàothờiđạinào.Đóchínhlànhữngthếkỷmànhữngđiềumêtínphilýnhấtvàsựcuồngtíntôngiáotrởthànhphổbiếnrộngrãi.Cácdântộcsốngtrongcảnhđốikémthườngxuyên,chiếntranhtànphá,bệnhdịchlantràn,nhữngtaihoạđãđưatấtcảnhữngthànhphốvàcácvùngđấtđaiđếnsựdiệtvong…Đứctinvào"quỷsứ",vàocácthầyphùthuỷlantrànkhắpnơi.Ngaynhữngkẻphụcvụgiáohộicũnglànhữngkẻngudốt.Nhâncâuchuyệncủachúngtacũngnênnhắctớisựđánhlừamànhàvăn,nhàchínhluậnngườiPhápLêôTacxiađãdànhchocác

tínđồđạothiênchúavàothếkỷtrước.Tuyệtgiaongaytừkhicòntrẻvớithếgiớiquantôngiáo,Tacxiađãviếtnhữngtiểuphẩmsắcbénvạchtrầnbộmặtcủatôngiáo.Ôngchâmbiếnsâucaythóiđạođứcgiảcủacáccốđạo,linhmụcnhàchung,ôngkểvềnhữngsựviệcxâuxacủachúng.CáctácphẩmcủaTacxia:"Kinhthánhgiảitrí","ổgianphithầnthánh"vàcáccuốnsáchkhácđượchàngngànngườiđọcvớisựhàilòngthựcsự,cáccuốnsáchđóđãmởmắtchonhiềungườisùngđạo.Đólàkẻthùnguyhiểmcủanhàthờ!Nhưngbỗngnhiêntấtcảđãthayđổi.Năm1884,giáohoàngLaMãLêông8đãgửithôngđiệpchotấtcảcáctínđồThiênchúagiáo,kêugọihọđấutranhvớicáchộiviênhộiTâmđiểm(nhữngthànhviêncủamộttổchứcbímậtcótínhchấtthầnbí),màtheochínhkiếncủagiáohoàng,họđãpháhoạiquyềnlựccủanhàthờvàngaivua.Mộtchiếndịchồnàocủađủcácnhàthờchốnglạihộitamđiểmbắtđầu.Tacxinquyếtđịnhlợidụngtìnhhìnhvàbấtngờđốivớitấtcảmọingười,ôngcôngkhaituyênbốđoạntuyệtvớinhữngđiềulầmlạcvôthầncủamìnhvàquaytrởlạivớinhàthờthiênchúagiáo.KhỏiphảinóiởVaticăngngườitavuimừngtrướccáitinđónhưthếnào.Kẻtrọngtộiđãănnăn!"Cácđứcthánhcha"liềnyêucầuTacxinhướngngòibútsắcbéncủaôngvàoviệcbảovệđứctincủachúaGiêxuCrixt.Nhàvănkhôngtừchối.Mộtnămsau,ôngchoincuốnsáchtrongđóvớivẻnghiêmtúcôngkểvềnhữngmốiliênhệgiữangườivàmaquỷ.TrongcuộchọpcủahộiviênhộiTamđiểm,Tacxincamđoan,chínhquỷsứđãchủtoạ.Như"ngườichứngkiến",ôngmôtảtừđầuđếncuốinhữngcảnhkếtnạphộiviênmớivàocáctổchứcTamđiểmvớiđầynhữngthứđồquỷquái.NhàthờThiênchúagiáohânhoanđónchào"sựvạchtrần"củanhàbáoPháp.ChínhgiáohoàngđãđíchthântiếpôngởLamã,giáohoàngnóirằngnhữngcuốnsáchviếtgầnđâycủanhàvănđãgiữmộtvịtrídanhdựtrongthưviệnriêngcủangài.ỞnhữngtácphẩmmớinàycủaTacxin,độcgiảtìmthấynhữngchuyệnhưcấucònphilýhơnnữavềnhữngmốiliênhệgiữaconngườivàquỷ.Khingườitalưuýtácgiảrằngchẳngcóaitincáccâuchuyệncủaôngviếtthìôngtrảlời:"Lamãvànhàthơthiênchúagiáotin!"Những"bậctaitomặtlớn"củanhàthờthiênchúagiáothựctếđãtinvàonhữngchuyệnnhảmnhídoTacxinbịara.ChỉcầnkểrằngởVaticăngngườitađãhàohứngnhậnxétvềnhữnghồiứccủaĐianaVôgăng,côgáilàmthưkýchoTacxin(cốnhiên,những"bộcbạch"củacôtacũngdochínhtayôngviếtmàthôi).Trong"nhữnghồiứcđócóbiếtbaođiềuphilývàngớngẩn!"Mụđànbàtộilỗiănnăn"đãthừanhậnrằngmụlàcongáivàvợquỷsứ,rằngmụđãcùngmaquỷbaytớisaoHoả…Theolờithúnhậncủamộttrongnhữnghồngygiáochủ,giáohoàngLêông8đãđọcnhữngghichépcủacôVôgănkia"vớimộtsựhàilòngrõrệt".NgườitađãgọiLêôTacxinlà"câyđèncủanhàthờ".Năm1896,đạihộithếgiớichốnghộiTam

điểmđượctriệutậpởItalia,bứcchândungcủaôngđãđượcđặtcạnhhìnhcácthánh(!)Songsauđómộtnămđãsảyramộtvụomsòm.Nhàvănquyếtđịnhchấmdứttròtrơigiảmạo.TạimộtcuộchọpđôngđảoởPari,ôngđãthôngbáorằngsuốtmườihainămliềnôngcốýlừabịpgiáohoàngvàcáchồngygiáochủ.Tấtnhiên,trongcáccâuchuyệncủaôngvềmaquỷđềukhôngmảymaycóchútsựthậtnào.Ôngđãlàmđiềuđóđểlàmgì?Đólàđểchứngminhvớitấtcảmọingườirằngcáchọcthuyếttôngiáovàbảnthânsựthầnbínhảmnhícóliênhệmậtthiếtvàgầngũinhauđếnmứcnào."Bâygiờtấtcảcácbạnđãtinrằngthếgiớithiênchúagiáovớicácchứcsắccaocấpnhấtcủanhàthờ,vớiđứcgiáohoàngđángtincậykiađứngđầuđãhoàntoàntinvàotoànbộnhữngđiềuphilývàlừabịpđó"-LêôTacxinđãkếtthúclờithúnhậncủamìnhnhưvậy.Chuyệnđóxảyravàothếkỷ18.Thếcònnhữngbậctaitomặtlớncủagiáohộivàocácthếkỷ15-17thìsao?Khiđưahàngngànngườivôtộitớidànlửavàtratấn,chúngtinrằngtrênthựctếhọđangđấutranhvớinhững"âmmưucủaquỷsứ".Nhưngtrongthựctế,cuộcđấutranhấythậtđêtiện,quáigởbiếtbao!Sauphiêntoà,cácquantoàtổchứctiệctùng.Mỗikẻthamdựđềuđượchưởngmộtsốtiềnkhoảnđãinhấtđịnh.Vàđiềuđólàđểlàmsángdanhchúa!Tấtnhiên,nạnnhâncủanhàthờthườnglànhữngngườimặcbệnhtâmthần:Họnghĩrằngquỷđãámvàohọ,họnomthấyquỷvàobanđêm,họbaytrênkhôngtrungv.v…Tấtcảnhữngđiềuđósinhrabởibộócốmobệnhhoạn…Trongcáccuốnsáchcổchỉrõ:"Quỷnhậpvàoaithìngườiđócónhữngdấuvếtđặcbiệt".Đólànhữngchỗtrêncơthểkhôngcảmthấyđau.Cóthểđâmvàthiêusốngkẻbịquỷámmàngườiấykhôngcảmthấygìhết.Dấuvếtđóđượccáctínđồthiênchúagiáocoilàbằngchứng"đángtincậynhất"củaviêcngườitabịquỷám.Bâygiờchúngtađềubiếtrằngcảmgiácđauđớnthựctếmấtđiởnhữngngườibệnhixtêri.Đểkếtluận,tôixinkểvềmộtsựkiệnxảyravàothờiđạingàynay.Cáchđâykhônglâu,mộtngườiAnh31tuổitênlàMaicơpnSâylođãgiếtvợmìnhmộtcáchdãman.Chuyệnđóxảyrasaukhingườitađã"đuổiquỷ"rakhỏichínhgãSâylonàyởmộtnhàthờtạithịtrấnBanxli.Ratoà,ngườitatuyếnbốrằngngườinàybịmắcbệnhtâmthần.Nhữnggiáosĩ"chữatrị"choanhtabằngphươngpháptrungcổ,đãkhôngphảichịubấtkỳsựtrừngphạtnào,mặcdùtrướclúcgiếtngười,Sâylođãphảichịulễ"đuổiquỷ"suốtbatiếngrưỡiliền,vàchínhđiềuđóđãlàmtâmthầnanhtabạihoại.Trảlờicâuhỏicủaquantoà,vìsaongàicốđạokhôngkhuyênbảogiađìnhchữatrịchobệnhnhânmắcchứnghoangtưởngbộphậncókhuynhhướngtấncôngấy,màlạicứtiếptụcnhữngcuộchànhlễmankhaivớianhta,cốđạonóimộtcáchtựtin:"Tôihoàntoàncóthểphânbiệtđượcngườimắcbênhtâmthầnvớingườibịquỷámchứ".

Thếđấy,trongthếgiớihiệnđại,thờitrungcổvẫnchungsốngđượcvớithờiđạivũtrụnhưvậy.NhữngđiềubíẩntồntạilàđểnghiêncứuchúngmàthôiThếgiớirộnglớncủatựnhiênquanhtacóbiếtbaođiềubíẩnlớnvànhỏ…Tâmlýchúngtaphầnnhiềucònlàxứsởchưađượcnhậnthứccủaýthứcvàcủatiềmthức…Việcnghiêncứuchúngcònhứahẹnvớichúngtabiếtbaonhiêuphátkiến!Khoahọcđãmởranhữngchântrờibaolacủatrithứcchúngta.Mộttrămnămtrước,bảnchấtgiấcmơvẫncònlàđiềubíẩn,cònthôimiênkhônghềđượcgiảithíchmộtcáchcólýlẽ.Vàkhiấy,nhữngbiểuhiệnđócủatâmtrạngchúngtaquảlànhữngđạidiệnrõràngcủasứcmạnhsiêunhiên.Chỉcầnnhớlạilịchsửchếtạomộtloạimáynhưđểghiâmthanhlênđĩathôi.ĐượcÊdixơnphátminhra,việcghiâmđólúcđầuđượctrìnhdiễnnhưmộtđiềukỳdiệuhạngnhấttrongcácrạpxiếc.Trêncácápphích,chiếcmáyhátđượcđịnhtênkhônggìkháchơnlà"điềubíẩnkhônggiảithíchnổicủatựnhiên".Sốphậntấtcảmọiđiềubíẩnlànhưvậy.Nhưngsẽcóđủ"điềuhuyềndiệu"chothếkỷchúngta.Chúngcũngsẽđủchonhữngaisẽnhậntừtaychúngtangọnđuốctiếpsứcchocácthếkỷmaisau.Bởivìthếgiớinơitasống,sẽkhôngcógiớihạnnàochoviệcnhậnthứcnó.Mỗingườichúngtađềuđánhgiáđiềubíẩntheotầmhiểubiếtcủamình.Nếuđốivớimộtngười,thếgiớimangtínhvậtchất,vàchỉcótínhvậtchấtmàthôi,nếungườiđóhoàntoàntintưởngvàotínhchấtcóthểnhậnthứcđượccủathếgiớinày,nếuđốivớingườiấyđólàmộtthếgiớitrongđótấtcảmọicáiđềuxảyratheonhữngquyluậtpháttriểncủavậtchất,cuốicùng-vàcólẽđâylàđiềuchủyếu-chínhnếptưduycủangườiđókhôngdungnạpbấtcứđiềugìcótínhthầnbí,phikhoahọc,khôngthểchứngminhđược-thìconngườinhưthếkhôngchútkinhhoàngvàsùngbáidịđoansẽđóngặpbấtkỳhiệntượngcựckỳbíẩnvàkhóhiểunào:lúcnàytôicònchưathểgiảithíchđược,nhưngđằngsauhiệntượngđókhôngthểcócáigìsiêunhiêncả.Thếcònngườimêtín.Liệucócầnnóirằngđôikhichẳngcầngìlắmđểsựtưởngtượngmêtínbùnglênrõrệthaykhông?Vàkhiđókhôngcòncóthểnóigìvềkhátvọnggiảithíchmộtcáchcólýtríhiệntượng"huyềnbí"nữa.Ýnghĩavĩđạicủacáctrithứckhoahọclàởchỗchúngtanhìnthấythếgiớinhưnóđangtồntại.Khoahọcgiảithíchchochúngtatấtcảcáchiệntượngcủatựnhiênvàcủaxãhộivàchỉranhữngnguyênnhânvậtchấtvàtựnhiêncuảchúng.Laođộngđượcgiảiphóngvàkhoahọcởđấtnướcchúngtađềucùngtiếnbướctrongmộtđộingũ.Chúngtacóquyềntựhàovớinhữngthànhtựukhoahọcbêncạnhnhữngchiếnthắngtrênmặttrậnlaođộng.Nhưngnếutấtcảchúngtađềucảmnhậnđượcrõràngýnghĩavĩđạisốngcòncủakhoahọcthìlẽnàolạicóthểkhôngthấy,khôngbiếtmộtđiềulàkhoahọcđangloạibỏ,xuađuổitấtcảnhữnglầmlạccủa

quákhứrakhỏiýthứcchúngta.Thếgiớicủacáchiệntượngtựnhiênlàvôtận.Nhưngtấtcảcáchiệntượngđóđềucótínhchấttựnhiêntrongbảnchất,tấtcảchúngđềuđượcsinhrabởibàmẹtựnhiênbởivậtchấtvĩnhviễnvậnđộngvàpháttriển.Cáiđơngiảnvàcáiphứctạp,cáigầngũivàcáixaxôi-tấtcảđềucólờigiảithíchkhoahọccủamình.Dứtkhoátsẽthấtbạinhữngaiđangbàyđặtnhữngcảntrởnàođótrênconđườngvĩđạivàvôcùngcầnthiếtchotấtcảchúngtatrongsựnghiệpnhậnthứctoànbộthếgiớixungquanh.HếtChiasẻebook:

Chiasẽebook:http://downloadsachmienphi.com/Thamgiacộngđồngchiasẽsách:Fanpage:https://www.facebook.com/downloadsachfreeCộngđồngGoogle:http://bit.ly/downloadsach