Bilişim Etiği - İnternet ve Toplumsal Etkiler
Click here to load reader
-
Upload
turgut-uyar -
Category
Education
-
view
1.053 -
download
1
description
Transcript of Bilişim Etiği - İnternet ve Toplumsal Etkiler
Bilisim EtigiInternet
H. Turgut Uyar
2004-2012
Lisans
c©2004-2012 H. Turgut Uyar
You are free:
to Share – to copy, distribute and transmit the work
to Remix – to adapt the work
Under the following conditions:
Attribution – You must attribute the work in the manner specified by the author or licensor (but not in anyway that suggests that they endorse you or your use of the work).
Noncommercial – You may not use this work for commercial purposes.
Share Alike – If you alter, transform, or build upon this work, you may distribute the resulting work onlyunder the same or similar license to this one.
Legal code (the full license):http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/
Konular
1 InternetAlan AdlarıIfade OzgurluguDemokrasi
2 Toplumsal EtkilerSayısal UcurumIs Yasamı
Konular
1 InternetAlan AdlarıIfade OzgurluguDemokrasi
2 Toplumsal EtkilerSayısal UcurumIs Yasamı
Alan Adları
alan adlarının dagıtımı adil mi?
1998’e kadar NSF dagıtıyor
”ilk gelen alır”politikasısanal coreklenme (cybersquatting)
1998’den sonra ICANN’e geciyor
kar amacı gutmeyen bir kurulusUDRP: Uniform Domain-Name Dispute-Resolution Policytescilli markalar gecerli
Alan Adları
alan adlarının dagıtımı adil mi?
1998’e kadar NSF dagıtıyor
”ilk gelen alır”politikasısanal coreklenme (cybersquatting)
1998’den sonra ICANN’e geciyor
kar amacı gutmeyen bir kurulusUDRP: Uniform Domain-Name Dispute-Resolution Policytescilli markalar gecerli
Anlasmazlıkların Cozumu
WIPO Hakemlik ve Arabuluculuk Merkezi
bir alan adının aktarılması icin
isim tescilli markayla aynı ya da cok benzer olmalıeski sahibinin bu isim uzerinde hicbir hakkı olmamalıkotu niyet olmalı
Ornek: TomCruise.com
WIPO, TomCruise.comalanını, kaydeden kisiden alıpsinema oyuncusuTom Cruise’a veriyor (2006)
http://www.theregister.co.uk/2006/07/23/tom_cruise_dotcom_win/
http://www.theregister.co.uk/2004/12/17/ronaldinho_scores_own_domain_name/
http://www.theregister.co.uk/2006/10/13/rooney_wins_dotcom/
http://www.theregister.co.uk/2012/03/19/pope_benedict_cybersquatter/
Ornek: milka.fr
Fransız modacıMilka Budimir almıs
Kraft istiyor
mahkeme, Kraft’ıhaklı buluyor (2005)
http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4348585.stm
Ornek: Gmail
Google, Ingiltere’de (2005)ve Almanya’da (2007)Gmail ismini kullanamıyor
http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/4354954.stm
https://mashable.com/2007/10/02/google-german-domain/
Isim Benzerlikleri
benzeyen isimler de anlasmazlık konusu olabiliyor
mikerowesoft.com: Mike Rowe - Microsoftmocosoft.com: Mocosoft - Microsoft
yazım hatasına coreklenme (typosquatting)
arama motorları ve tarayıcılar aynı sekilde para kazanmıyor mu?
http://www.theregister.co.uk/2004/01/19/microsoft_lawyers_threaten_mike_rowe/
http://www.theregister.co.uk/2004/12/15/mocosoft_beats_microsoft/
http://www.theregister.co.uk/2008/10/23/google_and_typosquatting/
Ornek: Goggle
Google, cesitli alan adlarınıkazanıyor (2005):googkle.com, ghoogle.com,gfoogle.com, gooigle.com
goggle.com alan adınıkazanamıyor (2011)
http://www.theregister.co.uk/2005/07/11/google_ruling/
http://www.theregister.co.uk/2011/10/12/google_v_goggle/
Ornek: ICANN cıkar catısmaları (2012)
ICANN baskanı,yonetim kurulundakilerincıkar catısmalarınadikkat cekiyor (2012)
http://www.theregister.co.uk/2012/03/19/icann_president_calls_out_his_own_board_over_conflicts_
of_interest/
Konular
1 InternetAlan AdlarıIfade OzgurluguDemokrasi
2 Toplumsal EtkilerSayısal UcurumIs Yasamı
Ifade Ozgurlugu
neler ifade ozgurlugune girmez?
cocuk pornografisi
nefret ya da siddet propagandası
suca ya da zararlı davranısa ozendirme
nasıl bomba yapılır?nasıl acısız intihar edilir?
hakaret
Ifade Ozgurlugu
neler ifade ozgurlugune girmez?
cocuk pornografisi
nefret ya da siddet propagandası
suca ya da zararlı davranısa ozendirme
nasıl bomba yapılır?nasıl acısız intihar edilir?
hakaret
Ifade Ozgurlugu
neler ifade ozgurlugune girmez?
cocuk pornografisi
nefret ya da siddet propagandası
suca ya da zararlı davranısa ozendirme
nasıl bomba yapılır?nasıl acısız intihar edilir?
hakaret
Ifade Ozgurlugu
neler ifade ozgurlugune girmez?
cocuk pornografisi
nefret ya da siddet propagandası
suca ya da zararlı davranısa ozendirme
nasıl bomba yapılır?nasıl acısız intihar edilir?
hakaret
Ifade Ozgurlugu
neler ifade ozgurlugune girmez?
cocuk pornografisi
nefret ya da siddet propagandası
suca ya da zararlı davranısa ozendirme
nasıl bomba yapılır?nasıl acısız intihar edilir?
hakaret
Protesto Siteleri
insanlar memnun olmadıgı kurumları protesto etmek icinsite acıyorlar
iki acıdan degerlendiriliyor:
sitenin icerigi (yalan, hakaret, ifade ozgurlugu)alan adı (tescilli marka)
Ornek: Air France, Wal-Mart
WIPO, airfrancesucks.com,wal-martcanadasucks.comgibi alan adlarınıilgili sirketlere veriyor
ABD Temyiz Mahkemesi,ticari amac gutmeyensitelerin ifade ozgurlugunegirecegini soyluyor (2005)
http://www.theregister.co.uk/2005/04/05/bosley_case_appeal/
http://www.theregister.co.uk/2006/12/29/wipo_rules_against_ryanair/
http://www.theregister.co.uk/2009/07/28/wipo_free_speech/
Konular
1 InternetAlan AdlarıIfade OzgurluguDemokrasi
2 Toplumsal EtkilerSayısal UcurumIs Yasamı
Demokrasi
Internet demokratik bir ortam mı?
Internet demokrasiye katkı yapıyor mu?
Internet’in demokrasiye katkı yapması gerekli mi?
Bilgiye Erisim
evet: dusuk maliyetle bilgiye erisim saglıyor
ama: bilginin onemli bir kısmı yanlıs
Bilgiye Erisim
evet: dusuk maliyetle bilgiye erisim saglıyor
ama: bilginin onemli bir kısmı yanlıs
Asırılıkları Azaltma
evet: insanlar cografyadan bagımsız olarak biraraya gelebiliyor
farklı insanları ve kulturleri tanımak sivrilikleri torpuler
ama: kisisel tercihler ters yonde etki yapıyor
bakacagımız siteleri, haber alacagımız kaynaklarısuzgecten geciriyoruzkendimiz gibi dusunen insanlarla biraraya geliyoruztek bilgi kaynagı Internet olursa hic yeni dusunceya da gorus duymuyoruzasırılıklara kaymak kolaylasıyor
Asırılıkları Azaltma
evet: insanlar cografyadan bagımsız olarak biraraya gelebiliyor
farklı insanları ve kulturleri tanımak sivrilikleri torpuler
ama: kisisel tercihler ters yonde etki yapıyor
bakacagımız siteleri, haber alacagımız kaynaklarısuzgecten geciriyoruzkendimiz gibi dusunen insanlarla biraraya geliyoruztek bilgi kaynagı Internet olursa hic yeni dusunceya da gorus duymuyoruzasırılıklara kaymak kolaylasıyor
Politik Surece Katılım
evet: bireyler ve azınlık grupları seslerini duyurabiliyor
ama: kaotik bir ortam
sesini duyurabilmek icin insanların ilgisini cekmek gerekweb sitesi hazırlama, arama motorlarına kaydettirmekaynak gerektiriyor: gucluye daha cok guc mu veriyor?
Politik Surece Katılım
evet: bireyler ve azınlık grupları seslerini duyurabiliyor
ama: kaotik bir ortam
sesini duyurabilmek icin insanların ilgisini cekmek gerekweb sitesi hazırlama, arama motorlarına kaydettirmekaynak gerektiriyor: gucluye daha cok guc mu veriyor?
Arama Motorlarının Rolu
pek cok insan icin giris noktası arama motorları
arama motorlarının sonucları cok onemli:
hangi sayfalar gosterilecek?ne sırayla gosterilecek?
Ornek: Arama motorları - Cin
Cin’den yapılan aramalardaarama sonucları sansurleniyor
Google sansurlu servisiniiptal ediyor (2010)
icerik saglayıcı lisansınıkaybediyor
http://www.guardian.co.uk/technology/2010/mar/25/china-microsoft-free-speech-google
Ag Tarafsızlıgı
ag tarafsızlıgı:Internet’in her kullanıcıya, her uygulama saglayıcıyave her tasıyıcıya acık, erisilebilir ve ayrımsız olması
aksi ornekler:
tasıyıcıların bazı uygulamaları engellemesiya da harcadıkları bant genisliklerini kısıtlaması (ornegin VoIP)tasıyıcıların bazı site ya da hizmetlere erisimi engellemesiya da onceliklendirmesi
Ag Tarafsızlıgı Ilkeleri
kullanıcıların her turlu yasal Internet icerigine ulasabilmesi
kullanıcıların istedikleri uygulama ve hizmetleri kullanabilmesi
aga zarar vermedikleri surece,kullanıcıların aga istedikleri aygıtla baglanabilmesi
kullanıcıların tasıyıcılar, icerik saglayıcılar veuygulama saglayıcılar arasındaki rekabetten yararlanabilmesi
hizmet saglayıcıların yasal Internet icerik uygulamalarıve hizmetleri arasında ayrım yapmaması
hizmet saglayıcıların uyguladıkları ag yonetimi konusundabilgi vermeleri
http://www.computerworlduk.com/in-depth/it-business/3028/net-neutrality-a-simple-guide/
Ag Tarafsızlıgı Ilkeleri
kullanıcıların her turlu yasal Internet icerigine ulasabilmesi
kullanıcıların istedikleri uygulama ve hizmetleri kullanabilmesi
aga zarar vermedikleri surece,kullanıcıların aga istedikleri aygıtla baglanabilmesi
kullanıcıların tasıyıcılar, icerik saglayıcılar veuygulama saglayıcılar arasındaki rekabetten yararlanabilmesi
hizmet saglayıcıların yasal Internet icerik uygulamalarıve hizmetleri arasında ayrım yapmaması
hizmet saglayıcıların uyguladıkları ag yonetimi konusundabilgi vermeleri
http://www.computerworlduk.com/in-depth/it-business/3028/net-neutrality-a-simple-guide/
Ornek: Ag tarafsızlıgı yasaları
Sili’de (2010) veHollanda’da (2011)ag tarafsızlıgını korumayasaları cıkıyor
http://www.theregister.co.uk/2011/06/23/netherlands_net_neutrality/
Kaynaklar
Okunacak: Tavani
Chapter 9: Regulating Commerce and Speech in Cyberspace
Chapter 11:Social Issues II: Community and Identity in Cyberspace
11.1. Online Communities11.2. Democracy and the Internet
Konular
1 InternetAlan AdlarıIfade OzgurluguDemokrasi
2 Toplumsal EtkilerSayısal UcurumIs Yasamı
Sayısal Ucurum
Tanım
sayısal ucurum: bilisim teknolojilerinden yararlanmada esitsizlik
ulkeler arasındaki farklar
BT kullanıcılarının cogunlugu Kuzey Amerika ve Avrupa’da
toplum icindeki farklar
gelir duzeyicinsiyetfiziksel engeller
Sayısal Ucurum
Tanım
sayısal ucurum: bilisim teknolojilerinden yararlanmada esitsizlik
ulkeler arasındaki farklar
BT kullanıcılarının cogunlugu Kuzey Amerika ve Avrupa’da
toplum icindeki farklar
gelir duzeyicinsiyetfiziksel engeller
Sayısal Ucurum
Tanım
sayısal ucurum: bilisim teknolojilerinden yararlanmada esitsizlik
ulkeler arasındaki farklar
BT kullanıcılarının cogunlugu Kuzey Amerika ve Avrupa’da
toplum icindeki farklar
gelir duzeyicinsiyetfiziksel engeller
Kadınların Katılımı
kadınlar bilisim teknolojileri alanında etkin degil
ilgi duyan az
kulturel roller: ”kadınlar matematik sevmez”
yuksek egitim alan az
meslekte calısan az
dogumdan sonra geri donmek zor
karar mekanizmalarında yer alan az
Kadınların Katılımı
kadınlar bilisim teknolojileri alanında etkin degil
ilgi duyan az
kulturel roller: ”kadınlar matematik sevmez”
yuksek egitim alan az
meslekte calısan az
dogumdan sonra geri donmek zor
karar mekanizmalarında yer alan az
Kadınların Katılımı
kadınlar bilisim teknolojileri alanında etkin degil
ilgi duyan az
kulturel roller: ”kadınlar matematik sevmez”
yuksek egitim alan az
meslekte calısan az
dogumdan sonra geri donmek zor
karar mekanizmalarında yer alan az
Kadınların Katılımı
kadınlar bilisim teknolojileri alanında etkin degil
ilgi duyan az
kulturel roller: ”kadınlar matematik sevmez”
yuksek egitim alan az
meslekte calısan az
dogumdan sonra geri donmek zor
karar mekanizmalarında yer alan az
Ornek: Turkiye’de kadınların katılımı
Turkiye’de bilgisayar alanındayuksek egitim gorenkadınların oranı,diger ulkelere gore yuksek
lisede matematigin zorunluolmasına baglanıyor
http://www.theregister.co.uk/2005/08/15/women_it_maths_mandatory/
Fiziksel Engellilerin Katılımı
fiziksel engellilerin erisimi icin duzenlemeler, yonergeler
World Wide Web Consortium (W3C):Web Accessibility Initiative (WAI)
Ahlaki Sorun
sayısal ucurum ahlaki bir sorun mu?
bilgiye erisim
ekonomik sisteme katılım
politik surece katılım
Internet Erisimi
Internet erisimi pozitif bir hak olmalı mı?
egitimde fırsat esitligi
yalnızca erisimi saglamak yeterli mi?
kullanma becerilerinin kazandırılması
Internet Erisimi
Internet erisimi pozitif bir hak olmalı mı?
egitimde fırsat esitligi
yalnızca erisimi saglamak yeterli mi?
kullanma becerilerinin kazandırılması
Konular
1 InternetAlan AdlarıIfade OzgurluguDemokrasi
2 Toplumsal EtkilerSayısal UcurumIs Yasamı
Issizlik
bilisim teknolojileri issizlige yol acıyor mu?
evet: otomasyon nedeniyle pek cok insan isinden oldu
ama: pek cok yeni is alanı yarattı
isler nitelik degistirdi: daha fazla egitim gerektiriyor
Bilisim Sektorunde Calısma Kosulları
is guvencesi:
isten cıkarma yaygınproje bazında gecici iscilik yaygıntaseronluk ve kuresellesme: isler baska ulkelere gidiyor
calısma saatleri
mesai saatleri dısında calıstırma yaygınfazla mesai, tazminat zorlukları
Bilisim Sektorunde Calısma Kosulları
is guvencesi:
isten cıkarma yaygınproje bazında gecici iscilik yaygıntaseronluk ve kuresellesme: isler baska ulkelere gidiyor
calısma saatleri
mesai saatleri dısında calıstırma yaygınfazla mesai, tazminat zorlukları
Isyerinde Gozetleme
calısanlar mesai saatlerinde Internet’e is dısı amaclarlabaglanıyor
isverenler cesitli onlemler alıyor:
web kullanımının gozetlenmesiiletisim kanallarının (e-posta, mesajlasma) gozetlenmesi
bu onlemler mahremiyet sorunları yaratıyor
bazı ilkeler:
calısanlara gozetleme yapıldıgının acıkca bildirilmesicalısanların kendileriyle ilgili toplanan bilgileri gorebilmesive itiraz edebilmesitoplanan bilgilere gore degerlendirme yapmadan oncebilgilerin dogrulanması
Evden Calısma
evden calısma (telecommuting)
sirketler icin cazip: ofis kiraları yuksek
avantajları:
kadınların katılımı: ozellikle dogumdan sonraengellilerin katılımı
dezavantajları:
isten cıkartmalar ve yukseltmelerde dezavantajcalısma saatleri belirsizlesiyor
Evden Calısma
evden calısma (telecommuting)
sirketler icin cazip: ofis kiraları yuksek
avantajları:
kadınların katılımı: ozellikle dogumdan sonraengellilerin katılımı
dezavantajları:
isten cıkartmalar ve yukseltmelerde dezavantajcalısma saatleri belirsizlesiyor
Kaynaklar
Okunacak: Tavani
Chapter 10:Social Issues I: Equity and Access, Employment and Work