ANALIZA TEH KONSTRUKCIJE.pdf

7/29/2019 ANALIZA TEH KONSTRUKCIJE.pdf

1/52

Prof. dr Neboja uranovi, dipl.ing.gra.1

ANALIZA TEHNI

KE REGULATIVE UOBLASTI ISPITIVANJA KONSTRUKCIJADIO 2

9. KRITERIJUMI TEHNIKE ISPRAVNOSTI

ISPITIVANIH KONSTRUKCIJAKriterijumi tehnike ispravnosti ispitivane konstruk-

cije, ili elementa konstrukcije, predstavljaju granice uokviru kojih se moraju nai izmjerene (ili na drugi nainprocijenjene) veliine parametara ponaanja, da bi smokonstrukciju ili elemenat konstrukcije proglasili pogod-

nim za upotrebu.

9.1. KRITERIJUMI ZADOVOLJAVANJATEHNIKE ISPRAVNOSTI ISPITIVANEKONSTRUKCIJE PRI STATIKOMPROBNOM OPTEREENJU

U skladu sa dva najznaajnija propisa iz ove oblasti,standardima Ispitivanje konstrukcija visokogradnje

1 Graevinski fakultet u Podgorici


2/52

probnim optereenjem i ispitivanje do loma i Ispiti-vanje mostova probnim optereenjima, statikim

probnim optereenjem je utvr

eno da je konstrukcijaispravna ako su zadovoljeni kriterijumi ugiba i (kod AB

konstrukcija) kriterijum prslina.U tom smislu, postoje tri kriterijuma kvaliteta po ve-

liini izmjerenih ugiba. To su kriterijum najveih izmje-renih ugiba, kriterijum zaostalih ugiba i kriterijum ugibasa stanovita funcionalnosti i estetike.

Po prvom od ova tri kriterijuma najvei, tokom ispi-tivanja probnim optereenjem izmjereni ugibi, na mjestunajveih uticaja, upr,exp treba da su manji ili jednakiraunskim ugibima upr,ra od istog takvog (probnog)optereenja:

upr,exprupr,ra

Pri tom se u proraunu ugiba probna optereenja tre-tiraju kao kratkotrajna, tj. kod AB konstrukcija zane-maruju se uticaji teenja i skupljanja. Isti kriterijum jemjerodavan i pri direktnoj primjeni Pravilnika o tehni-

kim propisima za pregled i ispitivanje noseih eli-nih konstrukcija, tj. Pravilnika o tehnikim mjeramai uslovima za prednapregnuti beton.

Meutim, na ovome mjestu treba pomenuti i odredbuPravilnika o tehnikim normativima za optereenje


3/52

mostova, koja ograniava ugib glavnog nosaa drum-skog mosta uslijed dejstva (mirnog) saobraajnog

optereenja - zna

i bez dinami

kog koeficijenta - naL/200, gdje je L - raspon konstrukcije, to tokom

probnog optereivanja treba obavezno provjeriti.Jedini domai pravilnik iz ove oblasti koji dozvoljava

prekoraenje vrijednosti ugiba koja je odreena prorau-nom je Pravilnik br. 315 o odravanju donjeg strojapruga jugoslovenskih eleznica. Po njemu, elastiniugib izmjeren pri probnom optereenju, po pravilu, nesmije prelaziti izraunati ugib za isto optereenje vie od10%.

Po drugom kriterijumu zasnovanom na kontroli ugi-ba, kontroliu se zaostali ugibi uz. U tom smislu, nakonrastereenja konstrukciji se ostavlja vremenski period do

16 sati da se povrati to blie stanju zabiljeenom prijeotpoinjanja ispitivanja. Vrijednost izmjerenih zaostalihugiba nakon tog perioda se uporeuje sa najveim, utoku ispitivanja probnim optereenjem izmjerenim ugi-bima na posmatranom mjestu, upr,exp.

Granine vrijednosti prihvatljivih zaostalih ugiba

zavise od vrste materijala od koga je konstrukcijanapravljena. Pri tome imamo dvije mjerodavne veliinezaostalih ugiba, tj. tri mogua podruja. To su:

za eline i spregnute konstrukcije:15 % upr,expuz40 % upr,exp


4/52

za prethodno napregnute konstrukcije:20 % upr,expuz50 % upr,exp

za armiranobetonske konstrukcije:25 % upr,expuz50 % upr,exp

za konstrukcije od drveta:30 % upr,expuz60 % upr,exp

za konstrukcije od plastinih materijala:

40 % upr,expuz60 % upr,exp

Ako su zaostali ugibi vei od najveih vrijednosti zaodgovarajui materijal koje su date gore (npr. za ABkonstrukcije to je 50% upr, exp), onda konstrukcija ne za-dovoljava, tj. prekoraeni su zaostali ugibi. Ako su vri-

jednosti zaostalih ugiba manje od donje granice rasponadatih gore, konstrukcija zadovoljava. Ako zaostali ugibipadaju unutar podruja datog gore, probno optereenjese mora ponoviti.

Prethodno date vrijednosti koje se odnose na elinekonstrukcije u principu se poklapaju sa onima datim i uPravilniku o tehnikim propisima za pregled i ispitivanjenoseih elinih konstrukcija, gdje se, meutim, kaeda zaostali ugibi uz ne smiju rasti pri ponavljanju prob-nog optereenja, niti biti vee od 10 - 20% od elastinihugiba umax.elas- to obino zavisi od oblika konstrukcije ikrutosti spojeva:


5/52

uz(0,1 do 0.2) umax.elas

Treba napomenuti da se i po Pravilniku br. 315 oodravanju donjeg stroja pruga jugoslovenskih elez-nica, koji se u principu odnosi na eline mostove, zao-stali ugibi ne uporeuju se najveim izmjerenim, ve sasraunatim elastinim ugibom. Pri tome zaostali ugibizmjeren pri probnom optereenju ne smije prelaziti 20%

izraunatog elastinog ugiba - istu vrijednost koju daje iprethodno pomenuti pravilnik.Pri ponovljenom probnom optereenju, da bi kon-

strukcija zadovoljila kriterijume kvaliteta, moraju sepostii vrijednosti zaostalih ugiba nie od:

7,5% upr,exp,2 - za eline i spregnute konstrukcije;10% u

pr,exp,2- za prednapregnute konstrukcije;

12,5% upr,exp,2 - za armiranobetonske konstrukcije;20% upr,exp,2 - za konstrukcije od drveta.

Kod ponovljenog probnog optereenja pod upr,exp,2 sepodrazumijevaju vrijednosti izmjerene nakon drugogprobnog optereenja, mjerene od poetnog poloaja za

to optereenje - znai, praktino od nivoa zaostalih ugibaod prvog probnog optereenja - ako u meuvremenu nijedolo do dodatne relaksacije, tj. povratka konstrukcijeblie prvobitnom poloaju.


6/52

Trei kriterijum po ugibima za zadovoljenje krite-rijuma kvaliteta konstrukcije je subjektivne prirode. Po

njemu, veliina izmjerenih ugiba se moe ocijeniti kaozadovoljavajua, ako, po ocjeni rukovodioca ispitivanja,

ne utie na funkcionalnost ili estetski izgledkonstrukcije.

Kriterijum prslina po kome se utvruje podobnostispitivane konstrukcije za upotrebu u principu se odnosisamo na AB konstrukcije. Po njemu irina najvee

prsline, amax, na konstrukciji mora biti manja od onenajvee dozvoljene, adoz, po PBAB 87, lan 113, tj.:

apr,expadoz

Pravilnik o tehnikim mjerama i uslovima zaprednapregnuti beton daje i preciznije kriterijume

kvaliteta ispitivanih konstrukcija u vezi prslina, to je saobzirom na karakter takvih konstrukcija i razumljivo. Tuse eksplicitno trai da otvor najvee u eksperimentuizmjerene prsline apr,exp nije vei od 0,1mm:

apr,exp 0,1 mmkao i da se prsline poslije rastereenja konstrukcija i

elemenata u potpunosti zatvaraju, tj. da je:apr,exp,z= 0 mm

Pri tome prsline moraju biti takve da ne ugroavajusigurnost konstrukcije pod dinamikim optereenjem


7/52

niti, posebno ako se ona nalazi u agresivnom okruenju,trajnost konstrukcije.

Kod prednapregnutih konstrukcija postoje i preciznikriterijumi kvaliteta u odnosu na kvalitet ugraenogbetona.

Tako, ako se prilikom kontrolnog ispitivanjakvaliteta betona ugraenog u prethodno napregnutekonstrukcije i elemente utvrdi da beton ne ispunjavauslove u pogledu kvaliteta predvidjenog projektom, on

se mora naknadno utvrditi na uzorcima izvadjenim izgotove konstrukcije. Kriterijum kvaliteta e bitizadovoljen jedino ako se utvrdi da ti izvaeni uzorciimaju vrstou fpr,exp veu ili jednaku vrstoi betonafpr,ra koja je predviena projektom:

fpr,expfpr,ra

Ako se utvrdi da ti izvaeni uzorci imaju vrstoufpr,exp izmeu 80% i 100% od vrstoe betona fpr,rapredviene projektom:

80% fpr,ra


8/52

(umax,exp i max,exp) ne prelaze vrijednosti ugiba i naponapredvienih projektom (umax,ra i max,ra) za vie od 15%:

umax,exp 1,15 umax,ramax,ra 1,15 max,ra

takve konstrukcije mogu se staviti u eksploataciju.Prednapregnuta konstrukcija je tehniki neispravna

ako se ispitivanjem uzoraka izvaenih iz gotove kon-strukcije utvrdi da je vrstoa betonafpr,expmanja od 80%

od vrstoe betona predviene projektomfpr,exp:fpr,exp< 80%fpr,ra

Takva prednapregnuta konstrukcija se moe staviti ueksploataciju samo pod uslovom da se prethodno saniraili izvri potrebno smanjenje njenog nominalnog eksplo-atacionog optereenja.

Kod definisanja koje izmjerene vrijednosti parame-tara ponaanja treba uporeivati sa propisanim kriteriju-mima, korisno je znati da Pravilnik br. 315 o odra-vanju donjeg stroja pruga jugoslovenskih eleznicapropisuje da za male razlike u vrijednostima parametaraponaanja pod puzeom vonjom (koja se kvalifikuje

kao statiko optereenje, vidi poglavlje 4.1.) u obasmjera, kao tana vrijednost mjerenja uzima srednjavrijednost dva uzastopna para vonji. Za vee razlikevrijednosti se analiziraju posebno za svaki smjer vonje,tj. za svaki uzastopni par vonji u jednom smjeru.


9/52

Na kraju treba rei da, u principu, svi domai propisiiz ove oblasti odreuju da ako samo jedan od navedenih

kriterijuma (nakon provjera svih uslova i korienja svihmogunosti ispitivanja, ukljuujui i dopunska, ponov-

ljena i tome slino) nije zadovoljen, kaemo dakonstrukcija ne ispunjava kriterijume kvaliteta.

9.2. KRITERIJUMI ZADOVOLJAVANJATEHNIKE ISPRAVNOSTI ISPITIVANE

KONSTRUKCIJE PRI OPTEREENJU DOLOMA

Osnovni kriterijumi kvaliteta ispitivanih konstrukcijakada se ispitivanje vri do loma mogu se nai ustandardu Ispitivanje konstrukcija visokogradnje

probnim optereenjem i ispitivanje do loma. Pri tome,ponovo treba naglasiti, da se ispitivanjem do loma testirasamo reprezentativna konstrukcija (ili montani tj.prefabrikovani element koji se pravi u veim serijama,vidi poglavlje 2.), koja se ponaa na isti nain kao i njojodgovarajui objekat ili konstruktivni elemenat.

Postoje tri grupe uslova koji definiu da li je repreze-ntativna konstrukcija koja se ispituje do loma bila teh-niki ispravna ili ne. To su kriterijum nosivosti, kriteri-jum ugiba i kriterijum ostalih parametara graninihstanja.


10/52

Prva grupa neophodnih uslova kvaliteta, znai, pro-vjerava nosivosti konstrukcije u fazi loma. U tom smislu,

smatra se da je konstrukcija ispitana do loma zadovoljilau odnosu na nosivost ako je u opitu lom konstrukcijenastupio pri optereenju fgr koje je jednako ili vee odprojektom predvienog optereenja lomafult.ra:

floma,expfloma,ra

Po kriterijumu ugiba konstrukcija e biti proglaena

tehniki ispravnom ako su izmjereni ugibi na mjestimanajveih uticaja uloma,exp manji ili jednaki teoretskimraunskim ugibima uloma,ra pod nanesenimoptereenjem:

uloma,expuloma,ra

Pri tome se, kao i kod kriterijuma kvaliteta koji su

dati za statiko probno optereenje, tokom proraunaugiba probna optereenja tretiraju kao kratkotrajna, tj.kod AB konstrukcija zanemaruju se uticaji reologijebetona, teenja i skupljanja.

Da bi konstrukcija zadovoljila moraju biti zadovo-ljeni i ostali, eventualno propisani, kriterijumi u pogledu

graninih stanja nosivosti (uklju

uju

i i stabilnost) iupotrebljivosti (ukljuujui i deformacije, prsline i

pomjeranja).


11/52

9.3. KRITERIJUMI ZADOVOLJAVANJATEHNIKE ISPRAVNOSTI ISPITIVANE

KONSTRUKCIJE PRI DINAMI

KOMPROBNOM OPTEREENJU

Pri dinamikom ispitivanju mosta, da bi konstrukcijabila proglaena tehniki ispravnom (Ispitivanjemostova probnim optereenjima), moraju bitiispunjeni sledei kriterijumi:da vibracije ne stvaraju kod korisnika osjeaj

neugodnosti (pojave podrhtavanja, rezonance,amplitude pomjeranja i frekvencija koja izazivaosjeaj neugodnosti i sl.);

da se dinamiki koeficijent uveanjaKd,izmjodreen izrezultata ispitivanja kree u granicama onog

predvienog projektom,Kd,ra.:Kd,izmj Kd,ra.

da se izmjerene periode slobodnih oscilacija to,izmj na-laze u granicama teorijskih vrijednosti to,ra, to jest:

to,izmjto,ra

Takoe treba znati da je u Pravilniku o tehnikimnormativima za optereenje mostova reeno dasopstvene frekvencije konstrukcije pjeakog mosta bezoptereenja ne smiju biti u opsegu od 0.8Hz do 5.5Hz,to pri ispitivanju konstrukcije treba obavezno provjeriti.


12/52

Jedino Pravilnik br. 315 o odravanju donjegstroja pruga jugoslovenskih eleznica daje kriterijum

za kontrolu veliine amplitude (zbir maksimalnog uda-ljena u jednom, ud,max,+, i u drugom pravcu, ud,max,-,

oscilovanja posmatrane take konstrukcije u odnosu naravnoteni poloaj), koja se moe tolerisati prilikomdinamikog ispitivanja i, to je zanimljivo, ona se odnosina horizontalno pomjeranje konstrukcije. Taj kriterijumje da polovina amplitude horizontalne oscilacije u

sredini elinih glavnih nosaa po pravilu ne smijepremaiti 1/10.000-ti dio raspona konstrukcijeL:

0,5 (ud,max,+ + ud,max,-) 0,00001L

Pri tome ovaj Pravilnik kae da za mostove u krivinitreba voditi rauna i o bonom ugibu uslijed uticaja cen-trifugalne sile.

Sraunavanje prethodno pomenutih dinamikih ka-rakteristika iz izvrenih mjerenja pod dinamikim opte-reenjem nekad je mogue izvriti na vie naina. Tenaine domai propisi ak ni implicitno ne definiu, pae o njima biti vie rijei na nekom drugom mjestu -kada se bude govorilo o dinamikom ispitivanju

konstrukcija.


13/52

10. KRITERIJUMI TEHNIKE ISPRAVNOSTIKOD ISPITIVANJA ELEMENATA

KONSTRUKCIJAOvi kriterijumi prvenstveno se odnose na sve forme

prefabrikovanih i ostalih elemenata konstrukcija koji seproizvode u veim serijama, ali (eventualno) i na izdvo-jeni dio konstrukcije koji je napravljen od ovakvihelemenata.

10.1. PROPISANI KOEFICIJENTI SIGURNOSTIOD LOMA KOD ISPITIVANJAELEMENATA KONSTRUKCIJA

U skladu sa standardomelijasti beton - armirane

zidne ploe od gasbetona i penobetona koeficijent si-gurnosti u (za vertikalno optereenje) dobija se kada severtikalno optereenje postignuto pri lomu ploe (silaloma) Fu, podijeli sa doputenim vertikalnim opte-reenjemFdop za tu vrstu ploe:

dop

u

u F

F =

Za zidne vertikalne ploe i za zidne horizontalne plo-e utvrivanje koeficijenta sigurnosti prema lomu u odoptereenja upravnog na srednju povrinu ploe se vriprema izrazu:


14/52

wlb

FG uu

+=

gdje je:G - teina ploe;Fu - sila loma;b - irina ploe;l - raspon ploe;w - optereenje vjetrom (wmin=1,1 kN/m

2 upravno

na ravan ploe),Vrijednosti koeficijenta sigurnosti za nosive zidne

ploe treba da iznosi min 4.0, a za nenosive 1.8. Pritome, najvie jedan od tri ispitivana uzorka moe odstu-piti do 20% od traenog koeficijenta sigurnosti.

Kod krovnih i meuspratnih ploa od ovog materijala(elijasti beton - armirane krovne i meduspratneploe od autoklaviranog gasbetona i penobetona)koeficijent sigurnosti prema lomu u se odreuju se izizraza:

wlbG

FG uu

+

+=

gdje su oznake iste kao one koje su prethodno date.Koeficijent sigurnosti od loma ploe pri savijanju moraiznosti 1,8 a pri smicanju 2,1.


15/52

Nosivost nearmiranih betonskih prefabrikovanih ele-menata mora se dokazati eksperimentalnim ispitivanjem

do loma, u odnosu na projektovano eksploataciono opte-reenje (Prefabrikovani betonski elementi - tehnikiuslovi za izradu i ugradnju), primjenjujui koeficijentsigurnosti 2,5. Eksperimentalno utvreni koeficijenti si-gurnosti na lom za armiranobetonske prefabrikovaneelemente moraju biti najmanje:

1,8 - za elemente izloene savijanju ili velikomekscentricitetu;

2,2 - za elemente izloene pritisku ili pritisku samalim ekscentricitetom;

2,4 - za elemente izloene zatezanju; 2,4 - za elemente izloene smicanju (od poprene

sile ili torzije), odnosno smatra se da postoji

dovoljna sigurnost prema lomu od smicanja akoelemenat/konstrukcija ne popusti na smicanjeprije nego to popusti na savijanje, kojeistovremeno djeluje.

I po standardu Prefabrikovane gredice od glinenihelemenata za izradu meuspratnih odnosno tavani-

nih konstrukcija uslovi kvaliteta gredica (kojeformiraju rebra takve meuspratne konstrukcije)definisani su samo na osnovu potrebnog koeficijentasigurnosti na lom. Tako, za svaki predvieni razmak


16/52

podupiraa pri montai, gredica mora da ima potrebankoeficijent sigurnosti na lom u kritinom presjeku s :

2.6gS

SS

gg,

eg,gg,

s

+

+=

gdje je:Sg,g - raunski uticaj u kritinom presjeku gredice od

sopstvene teine,Sg,e - eksperimentalno utvreni uticaj u kritinom

presjeku gredice pri lomu od optereenjananijetog pri ispitivanju,

Sg,g+ g -raunski uticaj u kritinom presjekugredice od ukupnog optereenja u fazi montae(sopstvena teina gredice, teina elemenata

ispune i betona).Za formiranu, tj. izlivenu meuspratnu konstrukciju

napravljenu od ovakvih elemenata, u kritinom presjekumora buti ispunjen uslov:

( ) 11,8SgS1,6SS

pt,gt,

et,gt,

++

+

gdje je:St,g- raunski uticaj u kritinom presjeku tavanice od

izmjerene sopstvene teine,


17/52

St,e - eksperimentalno utvreni uticaj u kritinompresjeku tavanice pri lomu od optereenja

nanijetog pri ispitivanju,St,g+g- raunski uticaj u kritinom presjeku tavaniceod izmjerene sopstvene teine sa predvienompodnom i plafonskom oblogom,

St,p - raunski uticaj u kritinom presjeku tavanice odpredvienog korisnog optereenja.

10.2. OSTALI KRITERIJUMI KVALITETA KODISPITIVANJA ELEMENATAKONSTRUKCIJA

Uslovi kvaliteta meuspratne konstrukcije naprav-ljene u skladu sa standardom Prefabrikovane gredice

od glinenih elemenata za izradu meuspratnih odnos-no tavaninih konstrukcija, pored kontrole potrebnogkoeficijenta sigurnosti na lom, definisani su i na osnovuostvarenih ugiba gotove meuspratne konstrukcije. Zatavanice izraene od prefabrikovanih gredica, ugib (zadeklarisano optereenje) mora da bude manji od

dozvoljenog:

Ut,g +pUdoz

gde je:


18/52

Ut,g+p- raunski maksimalni ugib u polju prioptereenjug+p (stalno + pokretno), uzima-

jui u obzir vremenske deformacije betona,Udoz- dozvoljeni ugib za fazu eksploatacije, diktiran

estetskim i funkcionalnim zahtjevima,

Udoz=L/200

gdje je L statiki raspon meuspratne konstrukcije,odnosno tavanice.

I po standardu elijasti beton - armirane krovne imeuspratne ploe od autoklaviranog gasbetona ipenobetona, provjeravanje ugiba vri se u principu naisti nain, utvrivanjem ukupnog trajnog ugiba v, kojine smije biti vei od graninog (doputenog) ugiba vg:

vvg

Doputeni ugib vg odreuje se u funkciji raspona Lploa kao vg = L/kg gdje je kg koeficijent koji, u zavis-nosti od vrste konstrukcije u kojoj se koristi i raspona,iznosi 200 ili 300.

Kod tipskih ispitivanja stubova za struju (Tehnikapreporuka br 10a - opti tehniki uslovi za projek-

tovanje, proizvodnju i korienje betonskih stubovaza nadzemne elektroenergetske vodove) koriste se dru-gaiji kriterijumi kvaliteta, definisani u odnosu na naj-vee projektno optereenje i u odnosu na lomispitivanog elementa.


19/52

Tako pri punom projeknom optereenju pomjeranje uvrhu stuba ne smije biti vee od projektovane

vrijednosti, irina prslina ne smije biti vee od 0,2mm,ne smije doi do drobljenja betona na pritisnutoj strani

stuba (tj. izmjerena dilatacija betona na pritisnutomdijelu ne smije biti vea od 3.5) i izmjerena dilatacijazategnute armature ne smije prei 10.

Kod kontrolnih ispitivanja u trenutku dostizanja pro-jektnog optereenja, kao ni nakon rastereenja, nijedan

od prethodno pomenutih parametara ponaanja ne smijeda ima vrijednosti loije od vrijednosti utvrenih tipskimispitivanjem.

Da bi neki stub dobio pozitivnu ocenu na bilo tip-skom, bilo kontrolnom ispitivanju, sva tri ispitivanauzorka moraju da zadovolje prethodno propisane

kriterijume kvaliteta. Ako jedan od njih podbaci, poovom pravilniku, treba izvriti ispitivanje tri nova uzorka kada opet sva tri moraju zadovoljiti propisanekriterijume da bi stub dobio pozitivnu ocjenu. Ovoponavljanje ispitivanja je dozvoljeno izvriti samojednom.

Inae iste kriterijume zadovoljavanja kvaliteta u od-nosu na broj testiranih uzoraka propisuje i standard

Prefabrikovani betonski elementi - tehniki uslovi zaizradu i ugradnju.


20/52

11. O KONTROLI I PRAENJU PONAANJAKONSTRUKCIJA TOKOM EKSPLOATACIJE

Sve konstrukcije moraju se odravati u stanju projek-tom predviene sigurnosti i funkcionalnosti. Kako se to-me kod nas u zadnje vrijeme pridaje veoma malo ilinimalo panje, ovo mjesto e se iskoristiti da se navedepar osnovnih dokumenata tehnike regulative koji propi-suju procedure praenja i kontrole ponaanja konstruk-

cija, a koji su indikativni i kao takvi mogu posluiti zadefinisanje postupaka koje treba izvriti da bi se moglorei da se vri praenje ponaanja konstrukcije tokomupotrebe.

Tako recimo Pravilnik o sadrini i nainu osma-tranja tla i objekata u toku graenja i upotrebe,

"Slubeni list RCG" br. 54, iz novembra 2001godine, koji je jedan od bazinih dokumenata tehnikeregulative iz ove oblasti, utvruje sadrinu i nainosmatranja (kao ireg pojma od pojma ispitivanja)ponaanja tla i objekta u toku graenja, ali ieksploatacije objekta. Iz samog naslova proizilazi da, u

principu, sva dugotrajna ispitivanja konstrukcija podeksploatacionim optereenjima treba zasnivati na njemu.Njime je utvreno da se ponaanje konstrukcije prati

ili samo vizuelnim opaanjem ili kombinacijom vizuel-nog opaanja i mjerenja pomou instrumenata. Pravilnikdefinie da se potreba za osmatranjem ponaanja tla i


21/52

objekta utvruje jo u tehnikoj dokumentaciji. U situa-ciji da je ono potrebno, na istom mjestu, u posebnom

projektu treba propisati i sadrinu i nain osmatranja.Rezultati osmatranja, sem toga to slue za ocjenu ukup-

nog stanja tla i objekta, slue i za blagovremenoustanovljavanje tendencija promjena ponaanja tla iobjekta i, u tom smislu, zajedno sa drugim faktorima, zaodreivanje potrebnih mjera za obezbjeenje sigurnostiobjekta u toku graenja i upotrebe.

Idejni projekat osmatranja ponaanja tla i objekta utoku graenja i upotrebe treba da sadri predmet i kon-cepciju osmatranja, program, metode i obim osmatranja,kao i predmjer i predraun za radove osmatranja pona-anja tla i objekta.

Glavni projekat osmatranja ponaanja tla i objekta,

prema ovom Pravilniku, treba da sadri: projektni zadatak; predmet osmatranja ponaanja tla i objekta; projekat geodetskih radova osmatranja; mjerna mjesta, instrumente za mjerenje, plan i

program mjerenja;

serije osmatranja i vremenski plan osmatranja utoku graenja i upotrebe objekta; nain obrade mjerenja, prikazivanja rezultata i

formiranja dokumentacije o osmatranjima;


22/52

kriterijume za uporeivanje rezultata mjerenja sadozvoljenim vrijednostima;

zahtjeve za odravanje mjernih mjesta iinstrumenata u periodu osmatranja;

nain praenja i interpretacije rezultata osmatranjaponaanja tla i objekta; i

tehnike uslove realizacije projekta, predmjer ipredraun radova.

I Pravilnik o tehnikim normativima za beton iarmirani beton propisuje da se jo u glavnom projektukonstrukcije odreuje uestalost kontrolnih pregledakonstrukcije tokom ekploatacije. Po njemu vremena po-navljanja tih kontrolnih pregleda ne smiju biti dua od:

10 godina - za javne i stambene zgrade;5 godina - za industrijske objekte;

2 godine - za mostove.Ovakvi kontrolni pregledi su zamiljeni kao dvo-

stepeni. Prvi stepen kontrole ini vizuelni pregled, kojiobuhvata i snimanje poloaja i veliina eventualnih prs-lina i pukotina, kao i ostalih oteenja bitnih za sigurnostkonstrukcije. Drugi stepen kontrole ini i kontrola ugiba

glavnih noseih elemenata konstrukcija pod stalnimoptereenjem. Dvostepenost se ogleda u tome da tek akose na osnovu prvostepenog pregleda utvrdi da jesigurnost konstrukcije eventualno smanjena u odnosu naprojektovanu, treba obaviti drugostepenu kontrolu.


23/52

U tehnikoj regulativi obino nije propisano ko ikoliko esto treba da vri kontrole. Kao mjerodavna

moe se uzeti tabela 2.1., koja je napravljena za potrebekontrole mostova, pri emu svaku od pobrojanih vrstapregleda (tekui, redovni, itd) treba definisati jo tokomizrade projekta.

Preglede treba da obavljaju struna lica, koja suimenovana od strane institucije koja odrava predmetniobjekat.

Tako na primjer, smatra se da tekue preglede moeobavljati i rukovodilac ili ovlaeno lice same organiza-cije koja odrava objekat, redovne kontrole njena tro-lana komisija, a glavne kontrole i ispitivanja probnimoptereenjem samo za to specijalizovane institucije ilipreduzea.

VRSTAPREGLEDA

UESTALOST OBAVLJANJA PREGLEDATOKOM JEDNE GODINE

vrijemeobavljanja

(nakon

izgradnje)

god.

1

god.

2

god.

3

god.

4

god.

5

god.

6

god.

7

god.

8...

tekui * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * ...

redovni * * * * ...

glavni * * ...

ispitivanjeprobnim

optereenjem

* po potrebi


24/52

Tabela 2.1. - Primjer vremenskog rasporeda osmatranja

ponaanja mostova tokom ekploatacije

Na kraju ove knjige dato je nekoliko primjera izradeProjekata osmatranja tla i objekata u toku graenja iupotrebe vidi ref. 1, Primjeri broj 1 do 4.

12. DOKUMENTACIJA O ISPITIVANJU

Svako sprovedeno ispitivanje mora biti propraenoodgovarajuim izvjetajem.

Izrada izvjetaja o sprovedenim ispitivanjima obinopoinje jo tokom samog procesa ispitivanja, ili ak iprije toga kroz prethodnu pripremu izvjetaja. U tomsmislu, rukovodilac ispitivanja mora unaprijed organizo-vati upisivanje podataka sa ispitivanja, koje saradnici u

toku procesa ispitivanja treba da unose u za to posebnopripremljene formulare. Pri tome, svaki saradnik treba daunosi podatke o dijelu ispitivanja za koji je zaduen. Ovizapisnici sa ispitivanja obino sadre podatke o kon-strukciji koja se ispituje, posmatranim presjecima i mjer-nim takama, o mjernim instrumentima, veliinama mje-

renja, kao i ostale potrebne podatke i napomene osamom toku ispitivanja (dan, sat, vremenski uslovi kadaje ispitivanje vreno i tome slino).

Posebno je znaajno u formulare unijeti sve podatkeo postupcima i dogaajima koji izazivaju odstupanje od


25/52

predvienog Programa ispitivanja, jer oni mogu bitiposebno znaajni kod analize podataka sa ispitivanja.

Nakon zavrenog ispitivanja, ili jedne faze ispitiva-nja, rukovodilac ispitivanja pristupa izradi samog Izvje-taja o ispitivanju.

12.1. IZVJETAJ O SPROVEDENOMISPITIVANJU KONSTRUKCIJE

Izvjetaj o izvrenom ispitivanju se pie kao Privre-meni ili kao Konani izvjetaj.

Tako, na primjer, standard Ispitivanje mostovaprobnim optereenjima, predvia izradu Privremenogizvjetaja o ispitivanju u kojem se daju samo osnovnipodaci o ispitivanju i preliminarni zakljuak o

podobnosti konstrukcije za preuzimanje projektnogoptereenja. Sa druge strane, jedan od takoe bazinihstandarda iz ove oblasti, standard Ispitivanjekonstrukcija visokogradnje probnim optereenjem iispitivanje do loma, takvu mogunost ne ostavlja, tj. nepredvia izradu privremenog izvjetaja o ispitivanju.

Me

utim, zbog praktine potrebe, u praksi se odoma

ilo,to se moe smatrati sasvim opravdanim, da je izdavanje

privremenog izvjetaja mogue i potrebno uiniti i kodispitivanja probnim optereenjem drugih konstrukcija, ane samo mostova.


26/52

Sam Privremeni izvjetaj mora da definie, sem pret-hodno navedenih sadraja, i propisani rok za koji vai

nakon koga ga treba zamijeniti Konanim izvjetajem.Konani izvjetaj o sprovedenom ispitivanju je

obino mnogo sadrajniji i detaljniji od Privremenogizvjetaja. On obino treba da sadri sledee informacije:

podatke o odgovornom rukovodiocu ispitivanja,kao i o lanovima ekipe koja je vrila ispitivanje;

datum ispitivanja; sve relevantne opte podatke o ispitivanoj kon-

strukciji, ukljuujui i one o nazivu objekta,projektantima, izvoau, godini izgradnje, itd.

podatke o uslovima pod kojima je izvreno ispi-tivanje (recimo meteoroloke podatke, podatke oprekidima tokom ispitivanja, i sve ostale podatke

toga tipa koji bi mogli da utiu na rezultate ikvalitet sprovedenog ispitivanja);

podatke o namjeni i svrsi ispitivanja; kratak opis ispitivane konstrukcije; podatke o postupku ispitivanja; podatke o karakteru, veliini i ostalim karak-

teristikama korienog probnog optereenja; podatke o upotrijebljenim instrumentima i ostalim

sredstvima za ispitivanje; podatke o stanju konstrukcije prije i poslije

ispitivanja;


27/52

potrebne raunske analize i uporedni raunskiproraun za optereenja nanesena tokom ispi-

tivanja; podatke o izvrenim mjerenjima u toku ispi-tivanja, tj. rezultate ispitivanja - koji se obinoprikazuju tabelarno i/ili grafiki, na dijagramima;

analizu dobijenih rezultata; uporeenje rezultata ispitivanja sa raunskim

podacima, takoe prikazane tabelarno i grafiki(izmjerene prema raunskim vrednostima);

uporeenje i dodatnu analizu najkarakteristinijihraunski dobijenih i izmjerenih veliina, i

kratak i jasan Zakljuak o ponaanju, sigurnosti ipodobnosti konstrukcije za upotrebu, prvenstvenou smislu izjanjenja ispitivaa o zadovoljenju

kriterijuma tehnike ispravnosti, tj. mogunostiispitivane konstrukcije da preuzme projektompredviena optereenja i odgovori svojojnamjeni.

U Primjerima broj 7 i 8 na kraju ove knjige dati suIzvjetaji o sprovedenim ispitivanjima nekoliko karak-

teristinih objekata.Kod elinih konstrukcija Izvjetaj o ispitivanjimaponekad se daje u formi Atesta, koji moe imati oblikprethodno propisanih formulara.


28/52

Izvjetaji o sprovedenom ispitivanja mogu se davati iu nekoj drugoj formi, recimo kao Zapisnik o kontroli

nepropustljivosti, (vidi Pravilnik Skladitenje nafte inaftnih derivata - vertikalni cilindrini nadzemni re-zervoari, zavareni sa ravnim dnom i nepominim iliplivajuim krovom) kada je potrebno dati nekedodatne, posebno precizirane podatke, kao to su,recimo u ovoj situaciji, podaci o ispitivanju dnarezervoara, plata rezervoara, ojaanja krova rezervoara,

dopunski podaci o primijenjenom nainu ispitivanja itome slino.

12.2. IZVJETAJI O KVALITETU PROIZVODAKOD ISPITIVANJA ELEMENATAKONSTRUKCIJA

Kao indikativan, u smislu sadraja izvjetaja kojiprate ispitivanje elemenata konstrukcija koji se proizvo-de u veim serijama, moe se posmatrati standard Pre-fabrikovane gredice od glinenih elemenata za izradumeuspratnih odnosno tavaninih konstrukcija. Pos-

tupci predvi

eni u njemu posluie kao osnova zapreporueni sadraj dokumenta koji u potpunosti garan-

tuje kvalitet proizvoda, i koji se daje u obliku "Dokaza oizvrenom ispitivanju". Pri tome sam "Dokaz o izvr-enom ispitivanju" obuhvata vie djelova.


29/52

Prvenstveno, on treba da sadri "Izvjetaj o kvalitetumaterijala" kojim se dokazuje da je proizvedeni

elemenat primjenljiv sa aspekta sastavnih materijala injihovih karakteristika. U tom smislu, kvalitetupotrijebljenog materijala utvruje se premaodgovarajuim standardima za ispitivanje materijala, alise moe zasnivati i na atestima proizvoaa predmetnihmaterijala ili djelova ispitivanog elementa.

Njegov drugi dio predstavlja "Izvjetaj o izvrenom

ispitivanju" koji se zasniva na "Izvjetaju o utvrivanjunosivosti elementa", "Izvjetaju o utvrivanju kvalitetaizvedenih konstrukcija", kao i "Izvjetaju o periodinomispitivanju".

"Izvjetaj o utvrivanju nosivosti elementa" se dajena osnovu rezultata ispitivanja samog elementa (recimo,

za sluaj ispitivanja gredica Fert tavanica kao "Izvjetajo utvrivanju nosivosti prefabrikovanih gredica")."Izvjetaj o utvrivanju kvaliteta izvedenih kon-

strukcija" odnosi se na primjenjivost konstrukcije u kojese ispitivani elemenat ugrauje i on se daje na osnovurezultata ispitivanja izvedenih na predmetnim kon-

strukcijama - recimo, u gore pomenutom sluaju, kao"Izvjetaj o utvrivanju kvaliteta izvedenih

meuspratnih Fert tavanica"."Izvjetaj o periodinom ispitivanju" se izdaje na

osnovu obavljenog periodinog ispitivanja elemenata nakoje se odnosi - u ovoj situaciji to bi bio "Izvjetaj o


30/52

periodinom ispitivanju gredica Fert tavanice". Njegovsmisao je da slui kao potvrda kontinuiteta u kvalitetu

proizvodnje posmatranih elemenata. Ovakva periodinaispitivanja se vre obino najmanje jednom godinje.

Slian postupak opisan je i u Tehnikim preporu-kama br 10a - opti tehniki uslovi za projektovanje,proizvodnju i korienje betonskih stubova zanadzemne elektroenergetske vodove. Po njima izvje-taj o ispitivanju stubova sastoji se iz dva dijela: "Izve-

taja o tipskom ispitivanju stabla betonskog stuba", priemu se (kao skraena verzija) izdaje "Izvod izizvjetaja o tipskom ispitivanju stabla betonskog stuba" u kojem treba da su dati samo osnovni podaci saispitivanja. Drugi dio predstavlja "Izvjetaj o kontrolnomispitivanju stabla betonskog stuba" koji predstavlja

izvjetaj o periodinim (jednom godinje) ispitivanjimakoja obezbjeuju potvrdu o kontinuitetu kvalitetaproizvodnje. On po svojoj sutini odgovara prethodnopomenutom "Izvjetaju o periodinom ispitivanju".

U Primjeru broj 9 na kraju ove knjige dat jekarakteristini Izvjetaj o tipskom ispitivanju betonskih

stubova elektroenergetskih vodova.Meutim, treba uvijek imati na umu da seinformacije u izvjetajima o sprovedenim ispitivanjimaveoma razlikuju i uslijed razliite prirode materijala odkojih su elementi i konstrukcije napravljene. Tako, kodpojedinih elemenata konstrukcija, kao recimo kod onih


31/52

koje se ispituju u skladu sa standardom Projektovanje iizvoenje drvenih konstrukcija - lamelirane lepljene

konstrukcije, u izvjetajima treba pruiti i informacijepoput: vrste drveta od koga je elemenat napravljen injegove klase, vlanosti lamela prilikom lijepljenja, vrstelijepka kojom je izvreno lijepljenje lamela, tj. da lilijepak zadovoljava eksploatacione uslove, najmanje inajvee debljine lamela, temperature i vlanosti vazduhaprostora u kojem je izvrena polikondenzacija lijepka,

veliine pritiska u presama za vrijeme polikondenzacijelijepka, izgled spoljanjeg lica i geometrija lameliranoglijepljenog nosaa u odnosu na projektovanu geometrijui rezultata ispitivanja smicajne vrstoe u spoju lijepka, aza izuzetne konstrukcije (konzole raspona preko 15m,ravni nosai preko 30m i lukovi preko 60m duine) i

veliinu vrstoe na zatezanje u sloju lijepka i uzdunimspojevima lamela.

13. UPOREENJE NAIH I NEKIH STRANIHPROPISA IZ OVE OBLASTI I NJIHOVAUPOTREBA

U principu, ako neka zemlja nema odreeni standardza ispitivanje konstrukcija ili elemenata konstrukcija, unjoj se za tu namjenu obino primjenjuju standardi ilipravilnici neke druge zemlje ili strane organizacije.Znai, ispitivanja konstrukcija kod nas, u principu, treba


32/52

vriti prema domaoj tehnikoj regulativi, ali u njenomodsustvu, ili kao njenu dopunu, mogue je upotrijebiti i

propise drugih zemalja i organizacija.Kao ilustraciju prethodnog pomenimo njemakistandard za geotehnika sidra - DIN 4125, iz 1992. go-dine, koji propisuje i postupke ispitivanja ovakvihsidara, a koji se dosta koristi i u naoj zemlji.

U tom smislu postoje brojna meunarodna tijela kojaizdaju svoja uputstva, standarde i norme za ispitivanja

konstrukcija. Najpoznatija i najbolja strana tehnikaregulativa iz oblasti ispitivanja konstrukcija, a koja sekoristi kod nas, dolazi iz sledeih organizacija:ISO - International Standard Organisation,

Meunarodna organizacija za standarde;RILEM - Meunarodna organizacija za ispitivanje

materijala i konstrukcija;FIP - Meunarodna organizacija zaprednapregnuti beton;CEB - Comitee Euro du Beton - Evropski komitet

za beton;AIPS - Internacionalna organizacija za mostove i

graevinske konstrukcije;CIB - Meunarodni savjet za istraivanja, studije i

dokumentaciju u oblasti graevinarstva;CEN - Evropski komitet za norme.


33/52

a ona se moe pronai i u sledeim nacionalnimstandardima:

SNiP - Ruski (sovjetski) standardi;ASTM - American Standards for Testing Materials;BS - British Standards;DIN - Njemake norme;EC - Evrokodovi.

Meutim, da bi se ilustrovalo da u stranoj tehnikojregulativi ponekad pristup rjeavanju problema nije istikao u naoj, i da nju kao i nau regulativu treba kri-tiki primjenjivati, prikazae se postupci koje dva tipinastrana strandarda propisuju za ispitivanja konstrukcijakoja su kod nas pokrivena standardom Ispitivanjekonstrukcija visokogradnje probnim optereenjem iispitivanje do loma.

13.1. BRITANSKI STANDARDI ZA ABKONSTRUKCIJE -BRITISH STANDARDS BS8110, IZ 1985

Po ovom standardu, probno optereenje (engleski:

proof load) kao metod ispitivanje konstrukcija trebakoristiti:

a. kada dostupne informacije o izgradnji predmetnogobjekta ukazuju na lo kvalitet upotrijebljenogmaterijala za konstrukciju;


34/52

b. kada postoji sumnja u pogledu kvaliteta izradekonstrukcije;

c. kada postoje vidljivi nedostaci, posebno ako su pri-mijeeni u kritinim presjecima, ili u najosetljivijimelementima konstrukcije;

d. kada je iz nekog drugog razloga potrebna pro-vjera kvaliteta konstrukcije;

e. kod proizvodnje prefabrikovanih elemenata.

Indikativno je da ovaj standard, za razliku od naih,ne preporuuje nanoenje probnih optereenja na konst-rukciju u smislu utvrivanja tehnike ispravnosti konst-rukcije za potrebe izdavanja upotrebne dozvole, sem uspecijalnim sluajevima, i u krajnjoj nudi. ak to vie,kae se da je, prije nego se pristupi probnom opteree-

nju, potrebno prethodno iscrpsti sve druge mogunostiza utvrivanje tehnike ispravnosti posmatranog

elementa ili konstrukcije. U tom smislu italac seupuuje na dodatne kriterijume date u BS 6089.

Pri testiranju konstrukcije probnim optereenjem uskladu sa ovim standardom kontroliu se granino stanjenosivosti i/ili granino stanje upotrebljivosti. Pri tomeuobiajeno je da se sa optereivanjem ide do graninogstanja upotrebljivosti, ali u pojedinim situacijama kon-strukcija se moe opteretiti i optereenjima do nivoagraninog stanja nosivosti.


35/52

Ukupno probno optereenje Wprob kojim se ispitujekonstrukcija ne smije biti manje od zbira projektnog

stalnog optereenja Wstal i mjerodavnog projektnogpovremenog optereenja Wpovr:

WprobWstal+ Wpovr

Meutim, standard u napomenama preporuuje da seumjesto ovolikog nivoa probnog optereenja koristiprobno optereenje koje predstavlja zbir stalnog optere-enja i optereenja koje je za 25% vee od povremenogoptereenja; ili optereenje koje je za 12,5% vee odzbira stalnog i povremenog projektnog optereenja (pritome, poeljno je koristiti veu od ove dvije vrijednosti):

Wprob > (Wstal+ 1,25 Wpovr), ili

Wprob > 1.125 (Wstal+ Wpovr)

I pored toga, u komentarima ovog standarda krozliteraturu iz ove oblasti, kae se da se u praksi osjea dasu citirani uslovi u BS 8110 preblagi u smislu veliine

probnog optereenja (posebno sa stanovita dugotrajnih,vremenskih deformacija) i navode se preporuke Britan-

skog udruenja graevinskih konstruktera (The Institu-tion of Structural Engineers), koje preporuuje da prob-na optereenja budu za ak 25% vea od zbira stalnog ipovremenog optereenja:


36/52

Wprob1.25 (Wstal+ Wpovr)

Ponegdje u literaturi se ide tako daleko da sepredlae da ubudue probna optereenje treba da idu do:

Wprob 1.50 (Wstal + Wpovr)

I po ovom, kao i po naem standardu probna opte-reenja treba nanositi postepeno i u fazama. Meutim, zarazliku od naih propisa, propisuje se da ukupno probnooptereenje treba nanijeti najmanje dva puta, sa vremen-skim razmakom od najmanje 1 sat izmeu nanoenjaoptereenja. U pojedinim situacijama probno optereenje

treba nanijeti i po trei put, i tako ga ostaviti 24 asa.Sa otpoinjanjem mjerenja deformacija treba saekati

najmanje 5 minuta nakon nanoenja optereenja, u ciljunjihove stabilizacije.

Kao i u naoj tehnikoj regulativi, osnovni pristup priprocjeni tehnike ispravnosti konstrukcije ili elemenata

konstrukcije je postupak uporeivanja izmjerenih para-metara ponaanja ispitivane konstrukcije sa prethodno

uraenim proraunom iste konstrukcije. Pri tome se uproraunu mora poi od stvarnih karakteristika gotove


37/52

konstrukcije, a ne od projektnih veliina - znai koristese stvarne vrijednosti kvaliteta ugraenog materijala, itd.

Ovaj standard daje nekoliko kriterijuma tehnikeispravnosti. Po prvom, pri prvom nanoenju probnog

optereenja najvei ugibi ugr i pukotine agr bi trebalo dabudu priblino jednaki onima iz prethodno uraenogstatikog prorauna ura tj. ara:

uexpura

aexpara

to se tie ovog kriterijuma, znaajno je primijetitida je smisao propisanog zahtjeva za kvalitetom sutinskidrugaiji nego kod kriterijuma koji se pojavljuju u naimpropisima. Ovdje kriterijum ispravnosti ide u pravcuzahtjeva da je konstrukcija izvedena upravo onako kako

je bila i zamiljena (projektovana), tj. da je izvoenjebilo u skladu sa projektom, a ne, kako je dato u naimstandardima, da su parametri ponaanja izvedenekonstrukcije povoljniji nego kod projektovane (recimokod kontrole ugiba kod nas se trai da je uexpura). Utom smislu pomalo udno, ali nai propisi praktino

zahtijevaju da je konstrukcija "bolje" izvedena, nego toje projektovana.Po drugom kriterijumu ispravnosti, kada smo

konstrukciji pri prvom nanoenju probnog optereenjazadali "znaajne ugibe", tada se pri drugom ciklusu


38/52

probnog optereenja oekuje da procenat zaostalih ugibauz,exp,2u odnosu na najvee izmjerene ugibe iz tog ciklusa

optereenja, ne bi trebalo da bude ve

i nego to je biokod prvog ciklusa nanoenja probnog optereenja uz,exp,1:

(%)u

(%)u

(%)u

(%)u

exp,1max,

exp,1z,

exp,2max,

exp,2z,

Pri tome, te zaostale deformacije uz ne bi trebale ni uprvom ni u drugom krugu optereenja da budu vee od25% za armirani beton, niti vee od 15% - 25% najveihizmjerenih ugiba ugr kod prethodno napregnutihkonstrukcija:

armirani beton: uz,exp0,25 umax,exp

prethodno napregnuti beton: uz,exp0,15 - 0,25 umax,expSami standard ne daje definiciju "znaajnog ugiba"

konstrukcije, ali duh propisa je takav da se vjerovatnomisli na znaajne ugibe u poreenju sa graninim ugibi-ma propisanim na drugim mjestima u samom standardu.

U izvornoj literaturi koja obrauje ovo podruje

definicija "znaajnih ugiba" u se moe nai kao:

d

L40u

2


39/52

gdje je L efektivni raspon konstrukcije (razmak nultihtaaka), koji se daje u metrima, a d je ukupna visina (u

stvari debljina) ispitivanog elementa konstrukcije, kojase daje u milimetrima.Treba primijetiti da kroz ovakvu definiciju, vitkiji

nosai (manje d) dostiu nivo "znaajnih ugiba" tek priznatno viim vrijednostima ugiba nego grede sa veim d,to je i logino. Takoe je interesantno je da su, na ovajnain definisane vrijednosti "znaajnog ugiba", veoma

niske. Ako, na primjer, ispitujemo kontinualnu greduefektivnog raspona polja l = 0,8 L = 6m i debljined= 600mm, tada se svaki izmjereni ugib, koji ima vri-jednost veu od 2.4mm moe smatrati "znaajnimugibom".

13.2. AMERIKI PROPISI ZA ABKONSTRUKCIJE -ACI 318/M (1992)BUILDING CODE REQUIREMENTS FOR

REINFORCED CONCRETE

Dio ovog pravilnika koji se bavi ispitivanjem kon-

strukcija probnim optereenjem gotovo u potpunosti jeidentian amerikom Pravilniku za odreivanje nosi-

vosti betonskih konstrukcija - Strength Evaluation ofExisting Concrete Buildings, tako da se daljnji tekstodnosi na oba.


40/52

Tako, ACI 318 preporuuje ispitivanje konstrukcija umanje - vie istim situacijama kao i BS 8110.

to se tie same procedure ispitivanja, zanimljivo jeda po ovom pravilniku AB konstrukcije ne treba izlagati

probnom optereenju dok beton ne bude star najmanje56 dana. Takoe, ako na ispitivanoj konstrukciji jo nijebilo nanijeto puno, projektom predvieno stalno optere-enje, tu razliku izmeu postojeeg i projektom pred-vienog stalnog optereenja potrebno je na nju nanijeti

najmanje 48 asova prije poetka samog ispitivanja.Po ovom propisu probno optereenje, ve u prvom

krugu nanoenja, mora se na konstrukciji drati puna 24asa, pa tek onda izvriti mjerenje parametara ponaanja.

Veliina probnog optereenja Wprob propisom je datakao:

Wprob = 0,85 (1,4 Wstal+ 1,7 Wpovr)

gdje Wstal predstavlja stalno, a Wpovr povremeno projek-tno optereenje, a 1.4 i 1.7 su odgovarajui (stvarni) par-cijalni koeficijenti sigurnosti za optereenja, po ame-rikim propisima.

Nakon raunskih proba moe se zakljuiti da su ovi

kriterijumi za 15 - 20% stroi nego kriterijumi dati u BS8110, a znaajno stroi od naih.

Pri tome treba biti obazriv, jer oba ova dokumenta(za razliku od naeg Pravilnika za beton i armiranibetom, PBAB 87) u postupcima dimenzionisanja AB


41/52

elemenata koriste istu teoriju graninih stanja, tj.propisuju parcijalne koeficijente sigurnosti i po

materijalu i po zadatim optereenjima.Najvei izmjereni ugibi umax.exp od probnog

optereenja po ovim propisima ne smiju biti vei od:

d

luu gran 000.20

2

max,exp =

gdje su l- efektivna duina nosaa i d- ukupna debljina,

dati u inima (1 in

= 25.4 mm). Ako je ovaj limit preko-raen neophodno je izvriti provjeru zaostalih ugiba.

Pri prvom krugu optereivanja probnimoptereenjem oekuje se da zaostali ugibi uz,exp,1(koji semjere najvie 24 sata nakon uklanjanja optereenja) uodnosu na najvee izmjereni ugib iz tog krugaoptereenja umax.exp,1, ne bi trebalo da budu vei od 25%za armirani beton, niti vee od 20% kod prethodnonapregnutih konstrukcija:

armirani beton: uz,exp,10,25 umax,exp,1

prethodno napregnuti beton: uz,exp,10,20 umax,exp,1

Ako ovaj uslov nije ispunjen, armiranobetonske kon-

strukcije se mogu naknadno izloiti probnomoptereenju posle 72 asa provedena u rastereenomstanju. Pri tome zaostali ugibi uz,exp,2 moraju biti:

armirani beton: uz,exp,20,20 umax,exp,2


42/52

Kod prethodno napregnutih konstrukcija ne postojiovaj dopunski kriterijum.

14. OSTALE NAPOMENE

Pored prethodno navedene, najrelevantnije tehnikeregulative iz ove oblasti, postoje i brojni drugi domaistandardi i propisi koji se tiu ispitivanja konstrukcija. Utom smislu naveemo samo neke.

Pravilnik o tehnikim normativima za izgradnjuobjekata visokogradnje u seizmikim podrujima is-pitivanju konstrukcija posveuje cijelo poglavlje. Unjemu se kae da se dinamike karakteristike konstruk-cija visokogradnje objekata koji se grade u zonamaseizmikog intenziteta VIII i IX stepena, kao to su

objekti visokogradnje, objekti van kategorije i prototi-povi industrijski proizvedenih objekata visokogradnje,obavezno kontroliu eksperimentalnim putem. Na istinain se kontrolie ponaanje konstruktivnih elemenataobjekata visokogradnje za koje se zahtijeva seizmikiproraun metodom dinamike analize, a koji se grade u

zonama seizmikog intenziteta VIII i IX stepena. Ovoeksperimentalno odredivanje dinamikih karakteristika

izvodi se na gotovoj konstrukciji, prinudnim vibracijamakoje nee izazvati oteenja.

Pouzdanost je sposobnost konstrukcije da ima odgo-varajuu upotrebljivost uz predvidjenu sigurnost i pret-


43/52

postavljenu trajnost. Osnove projektovanja graevin-skih konstrukcija -Osnovni principi za provjeru po-

uzdanosti konstrukcija - tehniki uslovi, su jo jedaniz reda dokumenata koji na sistematski nain razmatraju

ispitivanje konstrukcija. Ovim standardom se utvrujuosnovni principi za provjeravanje pouzdanosti konstruk-cija za djelovanje poznatih optereenje. Po njemu, pro-vjera pouzdanosti vri se u odnosu na rad konstrukcije utoku predvienog vremena njenog trajanja. Njime su

predviene dvije vrste moguih ispitivanja konstrukcije -modelska i prototipska. Pravilnik omoguava da kon-strukcija bude proraunata na osnovu rezultata ovakvihispitivanja. Pri tome se zahtijeva da se ispitivanje vri,po mogunosti, pod uslovima to priblinijim onimakojima e biti izloena stvarna konstrukcija i to kako u

pogledu vrstoe, dimenzija, optereenja, tako i upogledu uslova okoline na mjestu stvarnog objekta.

Po Pravilniku o tehnikim normativima za teme-ljenje graevinskih objekata, temeljni ipovi seispituju i dimenzioniu prema sprovedenom probnomoptereenju u cilju odreivanja dozvoljenog optereenje

tla za horizontalne sile i za statike momente kojioptereuju glavu ipa. Treba svakako napomenuti da se

u tu svrhu mogu koristiti i analitike metode, ali se oviuticaji mogu odrediti ak i iskustveno. Probnooptereenje ipa na pritisak ili na zatezanje izvodi se nataj nain to se reakcije tereta prenose na tlo na


44/52

udaljenosti na kojoj ne utiu bitno na tlo du ipa. Pritome, mjerenja se vezuju za stalnu taku van podruja

deformacija koje izaziva probno optereenje. Inkrementinanijetog optereenja moraju trajati onoliko koliko je

potrebno da se mogu jasno registrovati uticajihidrodinamike konsolidacije i puzanja tla.

Pravilnik o tehnikim merama i uslovima za mon-tau elinih konstrukcija daje dozvoljena odstupanjaod tanog poloaja za stubove, grede, kranske staze,

tornjeve, cijevi, bunkere, mostove, dalekovode, jarboleitd. Iako se ova mjerenja, u principu, ne vre pod prob-nim optereenjima, kako se i ona najee obavljajumjernim sredstvima koja se koriste kod ispitivanjakonstrukcija, to su i pomenuta na ovom mjestu.

I po Pravilniku o tehnikim normativima za beton

i armirani beton uticaji u presjecima konstrukcija kojese projektuju mogu se odrediti i na osnovu rezultataeksperimentalne analize prototipova ili modela. Ova kla-uzula najee se primjenjivala na objekte velikekomplikovanosti, gdje se uobiajenim metodamastatikog prorauna teko dolazilo do uticaja. Treba

naglasiti da se ispitivanje konstrukcija u smisluodreivanja uticaja u presjecima danas koristi znatnomanje nego prije. To je prvenstveno zbog znatnognapretka u razvoju hardverskih i softverskih rjeenjakoja omoguavaju sraunavanje statikih i dinamikihuticaja ak i u veoma komplikovanim konstrukcijama.


45/52

Odreivanje sadejstvujue irine ploe kod greda Tpresjeka je takoe jedno od moguih podruja primjene

metoda ispitivanja konstrukcija. U tom smislu ovaj pra-vilnik kae da se korisna sadejstvujua irina pritisnuteploe kod greda T preseka (slika 7.), koja se uzima uproraun pri dimenzionisanju preseka, moe odrediti imetodama eksperimentalne analize.

Po ovom pravilniku, polumontane sitnorebrastetavanice sa upljim telima (Fert, Monta i tome slino),

takoe se proraunavaju ne uzimajui u obzir sadejstvoupljeg tela. Meutim, i kod njih je dozvoljeno da se,ako se izvre ispitivanja konstrukcije i eksperimentalnoutvrdi nivo sadejstva upljih tijela u radu tavanice, jedandio sile pritiska u presjeku (i to do veliine odreene ueksperimentalnoj analizi konstrukcije) moe predati

upljim tijelima, uz odgovarajui koeficijent sigurnosti.


46/52

Slika 7. Presjek kroz sitnorebrastu tavanicu

ak i Pravilnik o tehnikim merama i uslovima zaspregnute konstrukcije propisuje da se pri projekto-vanju i izvoenju spregnutih konstrukcija (ali samo izu-zetno) moe odstupiti od pojedinih odredaba ovog pra-vilnika i to, ako je teorijski i eksperimentalno dokazanoda se tim odstupanjem obezbjeuje stabilnost i sigurnostspregnutih konstrukcija i bezbjednost ljudi, saobraaja iokoline, u stepenu propisanim samim pravilnikom.

Standard Projektovanje i izvoenje drvenih kon-strukcija lamelirane lepljene konstrukcije propisujeda se kod ovakvih konstrukcija, pored ispitivanja smi-cajne vrstoe lijepljenog spoja (na malimlaboratoriskim uzorcima) eventualno moraju izvriti i


47/52

ispitivanja konstrukcije probnim optereenjem.Ispitivanje probnim optereenjem potrebno je izvriti

uvijek kada se radi o izuzetnim konstrukcijama, ili usluaju bilo kakvih neispravnosti posebno onih upogledu materijala, kvaliteta lijepljenja ili promjenevlanosti. Kada se vri serijska proizvodnja elemenataizuzetnih konstrukcija, vri se probno ispitivanjenajmanje jednog od 12 proizvedenih nosaa.

Po standardu Vertikalni cilindrini nadzemni re-

zervoari zavareni, s ravnim dnom i nepominim iliplivajuim krovom propisuje se da je, pored obavezneradiografske kontrole zavarenih spojeva i kontrole mjeraizvedenog objekta (koje obuhvataju kontrolu dna, krovai plata rezervoara), nepohodno sprovesti i kontrolunepropustljivosti dna rezervoara, spoja dna i plata,

plata, krova i ojaanja na otvorima rezervoara.


48/52

LITERATURA[1] uranovi Neboja, UVOD U ISPITIVANJE

KONSTRUKCIJA SA PRIMJERIMA, Gra

evinskifakultet, Podgorica, 2009;[2] uranovi Neboja, EKSPERIMENTALNA

ANALIZA KONSTRUKCIJA MJERNIMTRAKAMA, Graevinski fakultet, Podgorica, 2008;

[3] ISPITIVANJE KONSTRUKCIJA VISOKOGRAD-NJE PROBNIM OPTEREENJEM I ISPITIVA-

NJE DO LOMA, JUS U.M1.047, Slubeni list SFRJ4/1987;

[4] NACRT PRAVILNIKA O TEHNIKIM NORMA-TIVIMA ZA PROJEKTOVANJE I PRORAUNINENJERISKIH OBJEKATA U SEIZMIKIMPODRUJIMA, iz 1986 godine

[5] ISPITIVANJE MOSTOVA PROBNIM OPTERE-ENJIMA, JUS U.M1.046, Slubeni list SFRJ60/1984;

[6] PRAVILNIK O TEHNIKIM NORMATIVIMAZA OPTEREENJE MOSTOVA, Slubeni listSFRJ 1/1991;

[7]

PRAVILNIK BR. 315 O ODRAVANJU DONJEGSTROJA PRUGA JUGOSLOVENSKIH ELEZ-NICA, Jugoslovenske eleznice, br. 1981/69, 1970.god.;


49/52

[8] PRAVILNIK O TEHNIKIM NORMATIVIMAZA SEIZMIKO OSMATRANJE VISOKIH BRA-

NA, Slubeni list SFRJ 6/1988;[9] PRAVILNIK O TEHNIKIM PROPISIMA ZAPREGLED I ISPITIVANJE NOSEIH ELINIHKONSTRUKCIJA, Slubeni list SFRJ 6/1965;

[10]PRAVILNIK O TEHNIKIM NORMATIVIMAZA BETON I ARMIRANI BETON, Slubeni listSFRJ 11/1987;

[11]PRAVILNIK O TEHNIKIM MJERAMA IUSLOVIMA ZA PREDNAPREGNUTI BETON,Slubeni list SFRJ 51/1971;

[12]PRAVILNIK O TEHNIKIM NORMATIVIMAZA BETON SPRAVLJEN SA PRIRODNOM IVETAKOM LAKOAGREGATNOM ISPU-

NOM, Slubeni list SFRJ 15/1990;[13]PRAVILNIK ZA IZGRADNJU OBJEKATAVISOKOGRADNJE U SEIZMIKIM PODRU-JIMA, Slubeni list SFRJ br. 52/1990;

[14]PREFABRIKOVANI BETONSKI ELEMENTI -TEHNIKI USLOVI ZA IZRADU I UGRADNJU,

JUS U.E3.050, Slubeni list SFRJ 18/1981;[15]PREFABRIKOVANE GREDICE OD GLINENIHELEMENATA ZA IZRADU MEUSPRATNIHODNOSNO TAVANINIH KONSTRUKCIJA,JUS U.N8.030, 1997;


50/52

[16]TEHNIKA PREPORUKA BR 10A - OPTI TEH-NIKI USLOVI ZA PROJEKTOVANJE, PROIZ-

VODNJU I KORI

ENJE BETONSKIH STUBO-VA ZA NADZEMNE ELEKTROENERGETSKEVODOVE 0.4kV, 10kV, 20kV i 35 kV, Elektro-privreda Srbije, maj 1997;

[17]ELIJASTI BETON - ARMIRANE KROVNE IMEUSPRATNE PLOE OD AUTOKLA-VIRANOG GASBETONA I PENOBETONA, JUS

U.N1.302, Slubeni list SFRJ 10/1987;[18]ELIJASTI BETON - ARMIRANE ZIDNE PLO-

E OD GASBETONA I PENOBETONA, JUSU.N1.304, Slubeni list SFRJ 10/1987;

[19]PRAVILNIK O SADRINI I NAINU OSMA-TRANJA TLA I OBJEKATA U TOKU GRA-

ENJA I UPOTREBE, Slubeni list RCG 54/2001;[20]OSNOVE PROJEKTOVANJA GRAEVINSKIHKONSTRUKCIJA - OSNOVNI PRINCIPI ZAPROVJERU POUZDANOSTI KONSTRUKCIJA -TEHNIKI USLOVI, JUS U.C7.010, Slubeni listSFRJ 54/87;

[21]PRAVILNIK O TEHNI

KIM NORMATIVIMAZA TEMELJENJE GRAEVINSKIH

OBJEKATA, Slubeni list SFRJ 15/1990;[22]PRAVILNIK O TEHNIKIM MERAMA I USLO-

VIMA ZA MONTAU ELINIH KONSTRUK-CIJA, Slubeni list SFRJ 29/1970;


51/52

[23]SKLADITENJE NAFTE I NAFTNIH DERIVA-TA - VERTIKALNI CILINDRINI NADZEMNI

REZERVOARI, ZAVARENI SA RAVNIM DNOMI NEPOMINIM ILI PLIVAJUIM KROVOM,JUS M.Z3.054, Slubeni list SFRJ 27/1981;

[24]PRAVILNIK O TEHNIKIM NORMATIVIMAZA IZGRADNJU OBJEKATAVISOKOGRADNJE U SEIZMIKIMPODRUJIMA, Slubeni list SFRJ 52/1990;

[25]PRAVILNIK O TEHNIKIM MERAMA I USLO-VIMA ZA SPREGNUTE KONSTRUKCIJE, Slu-beni list SFRJ 35/1970;

[26]PROJEKTOVANJE I IZVOENJE DRVENIHKONSTRUKCIJA - LAMELIRANE LEPLJENEKONSTRUKCIJE, JUS U.C9.300, Slubeni list

SFRJ 48/1984;[27]Britanski standardi za AB konstrukcije - BRITISHSTANDARDS BS 8110, 1985;

[28]Ameriki propisi za AB konstrukcije - ACI 318/M(BUILDING CODE REQUIREMENTS FORREINFORCED CONCRETE, 1992;

[29]Ameri

ki Pravilnik za odre

ivanje nosivosti beton-skih konstrukcija - STRENGTH EVALUATION

OF EXISTING CONCRETE BUILDINGS, ACI437R-67, 1982;

[30]J. H. Bungey, THE TESTING OF CONCRETE INSTRUCTURES, Blackie and Son Ltd, 1989.


52/52

[31]Njemaki propisi za geotehnika sidra, KURRZZEI-TANKER UND DAUERANKER: BEMESSUNG,

AUSFUHRUNG UND PRUFUNG, DIN 4125,1992.[32]Evrokodovi za optereenja na konstrukcijama,

EUROCODE 1: BASIS OF DESIGN ANDACTIONS ON STRUCTURES, 1994.

[33]Grupa autora, BETON I ARMIRANI BETONPREMA PBAB 87, knjiga 2 - prilozi, Graevinska

knjiga, Beograd, 1991;

ANALIZA TEH KONSTRUKCIJE.pdf

Documents

Transcript of ANALIZA TEH KONSTRUKCIJE.pdf