คานา

แนวคด การจดช นสมาชกของสหกรณภาคการเกษตร เปนการเสนอแนวคด เพอ

เสรมสรางการมสวนรวมของสมาชก ในการบรหารจดการสหกรณรวมกน โดยการสงเสรมใหสมาชก

สหกรณไดตระหนกถงความรบผดชอบตอหนาทในฐานะเปนเจาของกจการสหกรณ ใหรจกรบผดชอบ

รวมกน สรางประโยชนรวมกน เพอสรางอดมการณทางสหกรณใหมจตสานกความเปนเจาของสหกรณ

และรวมกนดาเนนกจกรรมการจดชนไดอยางเขมขน ทสอดคลองกบภาระหนาทของสมาชกเปนสาคญ

ตลอดจนสอดคลองกบความตองการทเหมาะสมในการดาเนนงานของแตละสหกรณ ใหสามารถเพม

ปรมาณธรกจหรอเพมยอดขายไดอยางมประสทธภาพยงขน ในขณะเดยวกนกสามารถเสรมสรางสวสดการ

ใหกบสมาชกไดอยางคลอบคลมทวถงมากยงขนดวยเชนกน

หวงวาแนวทางในการกาหนดกจกรรมการจดชนสมาชกของสหกรณภาคการเกษตรใน

ครงน จะเปนประโยชนตอหนวยงานราชการ เจาหนาทผปฏบตงานและสหกรณภาคการเกษตร ไดนาไป

ปรบใชในการสงเสรมแนะนาในการจดชนสมาชก และสามารถใชเปนเครองมอทสาคญในการพฒนา

สหกรณไดอยางเปนระบบทย งยน สบไป

กฤษณะ มาเทยน

ศนยถายทอดเทคโนโลยการสหกรณท 11 พษณโลก

สานกพฒนาและถายทอดเทคโนโลยการสหกรณ

กรมสงเสรมสหกรณ

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

ก

สารบญเรอง

หนา

คานา ก

สารบญเรอง ข

สารบญตาราง ค

สารบญแผนภาพ ง

บทท 1 บทนา 1

หลกการและเหตผล 1

วตถประสงค 2

บทท 2 แนวความคดการจดชนสมาชก 3

กรอบแนวคดในการจดชนสมาชก 3

ขนตอนการจดชนสมาชก 4

บทท 3 ผลการจดชนสมาชกของสหกรณ 9

สวนท 1 ผลการออกแบบกจกรรมการจดชนสมาชกของสหกรณฯ 9

สวนท 2 ผลการกาหนดสวสดการแกสมาชกสหกรณการเกษตรศรเสลยม จากด 12

สวนท 3 การประเมนผลการดาเนนกจกรรมการจดชนของสมาชก 13

บทท 4 ขอเสนอแนะ 16

บรรณานกรม 17

ข

สารบญตาราง

ตารางท หนา

2.1 แสดงการกาหนดกจกรรมและคาคะแนนถวงนาหนกการจดชนสมาชก ตวอยางท 1 6

2.2 แสดงการกาหนดกจกรรมและคาคะแนนถวงนาหนกการจดชนสมาชก ตวอยางท 2 6

2.3 แสดงการกาหนดกจกรรมและคาคะแนนถวงนาหนกการจดชนสมาชก ตวอยางท 3 7

3.1 แสดงผลการออกแบบกจกรรมการจดชนสมาชกของสหกรณการเกษตรศรเสลยม จากด 11

3.2 ผลการจดชนสมาชกของสหกรณการเกษตรศรเสลยม จากด 13

3.3 การดาเนนกจกรรมการมสวนรวมของสมาชกและการดาเนนธรกจของสหกรณ 14

ค

สารบญแผนภาพ

แผนภาพท หนา

2.1 แผนภาพแสดงขนตอนการจดชนสมาชก 4

ง

บทท 1

บทนา

หลกการและเหตผล

การสงเสรมการมสวนรวมของสมาชกสหกรณ นบวาเปนปจจยพนฐานทสาคญในการ

บรหารจดการสหกรณใหประสบผลสาเรจ โดยเฉพาะสหกรณภาคการเกษตร ซงเปนสถาบนเกษตรกร

หลก ในการสงเสรมและพฒนาระบบอาชพของสมาชกเกษตรกรใหสามารถพงพาตนเองได ทงในดาน

การผลตและการจดจาหนายสนคาการเกษตร โดยใชหลกการรวมมอกนเปนพนฐานสาคญ แตเนองดวย

ขอจากดของเกษตรกรในหลาย ๆ ดาน สงผลใหเกษตรกรสมาชกสหกรณ ขาดความรความเขาใจในฐานะ

เปนเจาของกจการสหกรณรวมกน อกทง การบรหารจดการสหกรณยงไมสอดคลองกบวตถประสงคการ

กอตง และความตองการของสมาชกอยางแทจรง เปนเหตผลสาคญทสงเสรมใหเกษตรกรสมาชกสหกรณ

ขาดการมสวนรวม และสงผลตอการบรหารจดการสหกรณลมเหลวในทสด

สอดคลองกบสถตจากฐานขอมลระบบสหกรณทวไป เมอเปรยบเทยบจานวนสหกรณ

การเกษตรทอยระหวางการชาระบญช(เลกสหกรณ) กบจานวนสหกรณการเกษตรทงหมดในแตละป โดย

เปรยบเทยบตงแต 2552-2554 รวม 3 ป พบวา

ป 2552 มสหกรณการเกษตรทอยระหวางการชาระบญช (เลกสหกรณ) จานวนทงสน

498 สหกรณ จากสหกรณการเกษตรทงหมด 4,352 สหกรณ คดเปนรอยละ 11.44%

ป 2553 มสหกรณการเกษตรทอยระหวางการชาระบญช (เลกสหกรณ) จานวนทงสน

487 สหกรณ จากสหกรณการเกษตรทงหมด 4,337 สหกรณ คดเปนรอยละ 11.22%

ป 2554 มสหกรณการเกษตรทอยระหวางการชาระบญช (เลกสหกรณ) จานวนทงสน

584 สหกรณ จากสหกรณการเกษตรทงหมด 4,361 สหกรณ คดเปนรอยละ 13.39%

จะเหนไดวา มสหกรณการเกษตรทอยระหวางการชาระบญชหรอเลกสหกรณ มแนว

โนมทสงขนมาก ซงอาจมหลายสาเหต แตสาเหตทสาคญอาจเกดจากการขาดมสวนรวมของสมาชกอยาง

จรงจง จงเปนเหตใหการบรหารจดการสหกรณลมเหลวในทสด

จงมสหกรณจานวนไมนอยไดคดหาหนทาง ในการทจะสงเสรมใหเกษตรกรสมาชก

เขามามสวนรวมในการบรหารจดการสหกรณ ในฐานะเปนเจาของกจการสหกรณรวมกน วธการหนงท

สหกรณนยมใชเปนเครองมอในการสงเสรมการมสวนรวมไดแก “การจดชนสมาชก” ซงแตละสหกรณ

กมวธการจดชนทแตกตางกนไป ทงในรายละเอยด และวตถประสงคในการจดชน เพอสรางแรงจงใจ

2

ใหเกษตรกรสมาชกเขามามสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ทสหกรณใหบรการ บางกใหความสาคญเฉพาะ

ธรกจสนเชอเพยงอยางเดยว บางกจดชนเพอเปนบรรทดฐานในการใหสวสดการ เปนตน ซงสวนใหญ

กยงไมสอดคลองตอวตถประสงคการกอตง และความตองการของเกษตรกรสมาชกไดอยางครอบคลม

ตลอดจนไมสอดคลองตอบทบาทหนาทของเกษตรกรสมาชก ในฐานะเปนเจาของกจการสหกรณรวมกน

อยางแทจรง

วตถประสงค

1) เพอนาเสนอกรอบแนวคดและขนตอนการ ในการกาหนดกจกรรมการจดชนสมาชก

ของสหกรณภาคการเกษตร ใหสหกรณสามารถพฒนาเครองมอในการกาหนดกจกรรมการจดชนของ

สมาชก ไดสอดคลองกบบทบาทหนาทของสมาชกและการดาเนนธรกจของแตละสหกรณ ไดอยาง

เหมาะสม

2) สหกรณภาคการเกษตรสามารถใชเปนเครองมอ ในการเสรมสรางการมสวนรวมใน

การบรหารจดการสหกรณรวมกน ไดอยางเปนระบบและมประสทธภาพยงขน

บทท 2

แนวคดการจดชนสมาชก

กรอบแนวคดการจดชนสมาชก

การสงเสรมการมสวนรวมของสมาชกสหกรณ นบวาเปนปจจยพนฐานทสาคญในการ

บรหารจดการสหกรณใหประสบผลสาเรจ โดยเฉพาะสหกรณภาคการเกษตรซงเปนสถาบนเกษตรกรหลกใน

การสงเสรมและพฒนาระบบอาชพของสมาชกเกษตรกรใหสามารถพงพาตนเองได ทงในดานการผลตและ

การจดจาหนายสนคาการเกษตรโดยใชหลกการรวมมอกนเปนพนฐานสาคญ แตเนองดวยขอจากดของ

เกษตรกรในหลาย ๆ ดาน สงผลใหเกษตรกรสมาชกสหกรณ ขาดความรความเขาใจในฐานะเปนเจาของกจการ

สหกรณรวมกน อกทง การบรหารจดการสหกรณยงไมสอดคลองกบวตถประสงคการกอตง และความ

ตองการของสมาชกอยางแทจรง เปนเหตผลสาคญทสงเสรมใหเกษตรกรสมาชกสหกรณขาดการมสวนรวมใน

ทสด

ดงนน สหกรณสวนหนงซงมจานวนไมนอย ไดคดหาหนทางในการทจะสงเสรมให

เกษตรกรสมาชกเขามามสวนรวมในการบรหารจดการสหกรณ ในฐานะเปนเจาของกจการสหกรณรวมกน

วธการหนงทสหกรณ นยมใชเปนเครองมอในการสงเสรมการมสวนรวมของเกษตรกรสมาชก ไดแก “การจด

ชนสมาชก” ซงแตละ สหกรณกมวธการจดชนทแตกตางกนไป ทงในรายละเอยดและวตถประสงคในการจด

ชนเพอสรางแรงจงใจใหเกษตรกรสมาชกเขามามสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ทสหกรณใหบรการ บางกให

ความสาคญเฉพาะธรกจสนเชอเพยงอยางเดยว บางกจดชนเพอเปนบรรทดฐานในการใหสวสดการ เปนตน ซง

สวนใหญกยงไมสอดคลองตอวตถประสงคการกอตง และความตองการของเกษตรกรสมาชกไดอยาง

ครอบคลม ตลอดจนไมสอดคลองตอบทบาทหนาทของเกษตรกรสมาชกในฐานะเปนเจาของกจการสหกรณ

รวมกนอยางแทจรง

ซงเกษตรกรสมาชกสหกรณทกคน ตองมบทบาทหนาททจะตองปฏบตรวมกนอยางจรงจง ท

สาคญอย 3 ฐานะ ไดแกฐานะการเปนเจาของ ฐานะการเปนผบรหาร และฐานะการเปนผใชบรการทด ดวย

แรงบนดาลใจน เปนเหตใหขาพเจามความประสงคทจะเสนอแนวคดในการจดชนสมาชกสหกรณภาค

การเกษตร ทไดคนควา ศกษา ทดลองปฏบต และจดระบบขอมล เพอถายทอดองคความร เพอประโยชนใน

การสงเสรมใหเกษตรกรสมาชกเขามามสวนรวมในการบรหารจดการสหกรณไดอยางมประสทธภาพ และ

เปนพลงสาคญในการพฒนาเศรษฐกจและสงคม ของประเทศ สบไป

4

ขนตอนการจดชนสมาชก

ทงน ขอสรปขนตอนในการนากรอบแนวคดการจดชนสมาชกของสหกรณภาคการเกษตร

มขนตอนในการกาหนดกจกรรมการจดชนสมาชก ประกอบดวย 4 ขนตอน ดงตอไปน ตามแผนภาพท 2.1

ตามแผนภาพท 2.1 แผนภาพแสดงขนตอนการจดชนสมาชก

ซงมขนตอนโดยสรปในการดาเนนกจกรรมการจดชนของสมาชก ดงน

ขนตอนท 1 กรอบแนวคดการกาหนดกจกรรมการจดชนสมาชก

ขนตอนท 2 การกาหนดกจกรรมการจดชนสมาชกและการวดผลการมสวนรวม

ขนตอนท 3 การนาไปใชเพอประเมนผลการดาเนนกจกรรมการจดชนของสมาชก

ขนตอนท 4 การประเมนผลการดาเนนกจกรรมการจดชนของสมาชก

การกาหนดกจกรรมการจดชนสมาชกและการวดผลการมสวนรวม นบวาเปนขนตอน

(Process) ทสาคญของการจดชนสมาชกของสหกรณภาคการเกษตร มรายละเอยดพอสงเขปดงน

Input

• กรอบแนวคด+องคความร

• จานวนสมาชกทงหมด

Process

กจกรรมการจดชนสมาชก

และการวดผลการมสวนรวม

( ประชมกลม+ซอหน+ฝากเงน+ทาธรกจ)

Output

• สมาชกชนท ๑ จานวน 20%

• สมาชกชนท ๒ จานวน 40%

• สมาชกชนท ๓ จานวน 40%

Outcome

• สมาชกมสวนรวมเพมมากขน

• สมาชกมสวสดการเพมขน

• สหกรณมปรมาณธรกจเพมขน

• สหกรณมทนดาเนนงานเพมขน

5

2.1 การกาหนดกจกรรมการจดชนสมาชก มวตถประสงคเพอปลกจตสานกสมาชกไดตะ

หนกถงความเปนเจาของสหกรณรวมกน โดยมความรบผดชอบตอหนาทของตนเองอยางเครงครด ซง

ประกอบไปดวย

1) การมสวนรวมในการเขาประชมกลม

2) การมสวนรวมในการทาธรกจ

2.1 ธรกจสนเชอ (จายเงนกเพอการผลต)

2.2 ธรกจการรวมกนซอ (จดหาปจจยการผลต)

2.3 ธรกจรวมการขาย (รวบรวมผลผลต)

3) การมสวนรวมในการเพมทน

3.1 ฝากเงนกบสหกรณ (สจจะออมทรพย)

3.2 เพมหนสมครใจประจาป

ซงในการกาหนดกจกรรมการจดชน จะตองเสนอตอทประชมของคณะกรรมการ และ

เจาหนาทของสหกรณ ใหรวมกนจดลาดบความสาคญและกาหนดกจกรรมการจดชนของสมาชก โดยใชขอมล

จากการวเคราะหงบการเงนและการวเคราะห SWOT เปนองคประกอบเบองตน ทงน กจกรรมจะ ตอง

สอดคลองและคลอบคลมหนาทของสมาชกอยางครบถวน พรอมทงถวงนาหนกกาหนดคาคะแนนใน แตละ

กจกรรม ตลอดจนกาหนดชวงหรอคาของกจกรรมในการใหคะแนน โดยใหผลคะแนนรวมทกกจกรรมเทากบ

100 คะแนน ซงอาจจะกาหนดคาคะแนนถวงนาหนกการประชมกลม 20 คะแนน หากขาดประชมจะหก

คะแนนครงละ 10 คะแนน หรอกาหนดคาคะแนนถวงนาหนก 40 คะแนน สาหรบการสมาชกทชาระเงนกตาม

กาหนด หากชาระไดเฉพาะดอกเบยจะหกคะแนน 20 คะแนน หากชาระดอกเบย ไดบางสวนจะหกคะแนน 30

คะแนน ผดสญญาการชาระหนจะไมไดคะแนน เปนตน

ทงน ขนอยกบวาทประชมจะกาหนดกจกรรมอยางไรตามขอเสนอ ซงอาจจะรวมหรอแยก

ธรกจ ในการกาหนดคาคะแนนถวงนาหนกและจดลาดบความสาคญในแตละกจกรรมดวย ในขณะ

เดยวกนถอไดวาการกาหนดกจกรรมและถวงนาหนกคาคะแนน ผานมตทประชมคณะกรรมการอยางถกตอง

พรอมทจะกาหนดระเบยบทเกยวของตอไป

อนง กรณสหกรณไมมกจกรรมการรวบรวมผลผลตและกจกรรมสจจะออมทรพย กควร

นาเสนอกจกรรมการจดชน เพอใหทประชมกาหนดกจกรรมและกาหนคาคะแนนถวงนาหนก ซงสอดคลอง

กบการดาเนนงานของแตละสหกรณในขณะนน ดงตวอยางดงน ตามตารางท 2.1

6

ตารางท 2.1 แสดงการกาหนดกจกรรมและคาคะแนนถวงนาหนกการจดชนสมาชก ตวอยางท 1

ลาดบท กจกรรมการจดชนสมาชก คาคะแนน

ถวงนาหนก(1)

คาคะแนน

ถวงนาหนก(2)

คาคะแนน

ถวงนาหนก(3)

1 การประชมกลม 20 15 15

2 การถอหนประจาป 20 20 15

3 การชาระเงนก 40 35 45

4 การซอสนคา 20 30 25

คะแนนรวมทกกจกรรม 100 100 100

ตามตางรางท 2.1 สรปไดวา สหกรณแหงนไดรวมกนกาหนดกจกรรมหลกในการจดชน

สมาชก ออกเปน 4 กจกรรม ซงสหกรณตองกาหนดคาคะแนนถวงนาหนกของแตละกจกรรมหลก และตอง

กาหนดชวงหรอคาของกจกรรมในการใหคะแนนของแตละกจกรรมหลกดวย ตามตวอยาง (1) หรอ (2) หรอ

(3) เปนตน

สาหรบ กรณสหกรณมกจกรรมครบทกกจกรรม กควรนาเสนอกจกรรมการจดชน

เพอใหทประชมกาหนดกจกรรมและกาหนคาคะแนนถวงนาหนก ซงสอดคลองกบการดาเนนงานของแตละ

สหกรณในขณะนน ดงตวอยางดงน ตามตารางท 2.2

ตารางท 2.2 แสดงการกาหนดกจกรรมและคาคะแนนถวงนาหนกการจดชนสมาชก ตวอยางท 2

ลาดบท กจกรรมการจดชนสมาชก คาคะแนน

ถวงนาหนก(1)

คาคะแนน

ถวงนาหนก(2)

คาคะแนน

ถวงนาหนก(3)

1 การประชมกลม 20 15 10

2 เงนรบฝาก 10 10 10

3 การถอหนประจาป 20 15 20

4 การชาระเงนก 30 40 35

5 การซอสนคา 10 10 15

6 การจาหนายผลผลต 10 10 10

คะแนนรวมทกกจกรรม 100 100 100

7

ตามตางรางท 2.2 สรปไดวา สหกรณแหงนไดรวมกนกาหนดกจกรรมหลกในการจดชน

สมาชก ออกเปน 6 กจกรรม ซงสหกรณตองกาหนดคาคะแนนถวงนาหนกของแตละกจกรรมหลก และตอง

กาหนดชวงหรอคาของกจกรรมในการใหคะแนนของแตละกจกรรมหลกดวย ตามตวอยาง(1) หรอ(2) หรอ (3)

กรณ สหกรณไมมกจกรรมสจจะออมทรพย และสหกรณไมสามารถรวบรวมผลผลต ให

ครอบคลมสมาชกสวนใหญได แตตองการใหสมาชกมสวนรวมในการจาหนายผลผลตใหสหกรณ ซงใน

ขณะนน สมาชกไมมผลผลตทสหกรณตองการรวบรวมจาหนายให จงเปนเหตทาใหสมาชกเสยโอกาส และ

ไมไดคะแนนจดชนในกจกรรมการจาหนายผลผลตใหสหกรณ กควรนาเสนอกจกรรมการจดชน เพอใหท

ประชมกาหนดกจกรรมและกาหนคาคะแนนถวงนาหนกซงสอดคลองกบการดาเนนงาน ของแตละสหกรณใน

ขณะนน โดยการรวมกจกรรมการซอสนคาและจาหนายผลผลผลตเขาดวยกน ดงตวอยาง ตามตารางท 2.3

ตารางท 2.3 แสดงการกาหนดกจกรรมและคาคะแนนถวงนาหนกการจดชนสมาชก ตวอยางท 3

ลาดบท กจกรรมการจดชนสมาชก คาคะแนน

ถวงนาหนก(1)

คาคะแนน

ถวงนาหนก(2)

คาคะแนน

ถวงนาหนก(3)

1 การประชมกลม 20 20 15

2 การถอหนประจาป 20 20 20

3 การชาระเงนก 35 40 35

4 ซอสนคา + จาหนายผลผลต 25 20 30

คะแนนรวมทกกจกรรม 100 100 100

ตามตางรางท 2.3 สรปไดวา สหกรณแหงนไดรวมกนกาหนดกจกรรมหลกในการจดชน

สมาชกออกเปน 4 กจกรรม ซงสหกรณตองกาหนดคาคะแนนถวงนาหนกของแตละกจกรรมหลก และตอง

กาหนดชวงหรอคาของกจกรรมในการใหคะแนนของแตละกจกรรมหลกดวย ตามตวอยาง(1) หรอ(2) หรอ(3)

สรปไดวา การกาหนดกจกรรมหลกการจดชนสมาชกและการกาหนดคาคะแนนถวง

น าหนก ใหกาหนดคาคะแนนถวงนาหนกสงสด สาหรบกจกรรมการจดชนทสาคญทสด ใหกาหนดคา

คะแนนถวงนาหนกตาสด สาหรบกจกรรมการจดชนทสาคญเปนลาดบทายสด แตถากจกรรมการจดชนม

ลาดบความสาคญเทา ๆ กน กใหกาหนดคาคะแนนถวงนาหนกเทา ๆ กน ดวย โดยยดคาคะแนนถวง น าหนก

ของกจกรรมหลก ไปกาหนดชวงชนการใหคะแนนของแตละกจกรรมหลกอกชนหนงตามความเหมาะสม

ตามรายละเอยดทไดนาเสนอ การกาหนดกจกรรมการจดชนสมาชก ขอท 2.1 ดงกลาวขางตน

8

2.2 การวดผลการมสวนรวม มวตถประสงคเพอการจดชนสมาชก แบงเปน 3 ชน

ประกอบดวย สมาชกชนท 1 สมาชกชนท 2 และสมาชกชนท 3 โดยทประชมคณะกรรมการและ

เจาหนาทของสหกรณ จะตองรวมกนกาหนดชวงคะแนนวาสมาชกชนท 1 ชนท 2 และชนท 3 ควรจะสะสม

คะแนนในรอบปเทาไร ทงนตองมคะแนนรวมกนทกกจกรรมเทากบ 100 คะแนน เชน อาจจะกาหนดชวง

คะแนนสาหรบสมาชกชนท 1 จะตองสะสมคะแนนในรอบปไมตากวา 85 คะแนน สมาชกชนท 2 จะตองม

คะแนนสะสมในรอบป ระหวาง 60 - 84 คะแนน หากคะแนนสะสมในรอบปตากวา 60 คะแนน เปนสมาชก

ชนท 3 เปนตน ทงน จะตองสอดคลองกบการจดลาดบความสาคญของกจกรรม ทกาหนด ตลอดจนการถวง

นาหนกคาคะแนนในแตละกจกรรม มความสมดลสอดคลองกนเพยงใด

ทงน ไดตงคาคะแนนเปาหมายพนฐานในการจดชนสมาชก และมจานวนรอยละของสมาชก

เปาหมายในแตละชน ดงน

1) ระดบดมาก คะแนนไมตา 80 คะแนน สมาชกชนท 1 รอยละ 20

2) ระดบปานกลาง คะแนน 60-79 คะแนน สมาชกชนท 2 รอยละ 40

3) ระดบพอใช คะแนนตากวา 60 คะแนน สมาชกชนท 3 รอยละ 40

อกทง สหกรณควรสรางแรงจงใจ ถงประโยชนทสหกรณและสมาชกในจะไดรบรวม กน

เชน เมอสหกรณมทนเพมขน สหกรณกสามารถลดดอกเบยเงนกใหสมาชกในแตละชนได หรอจายดอกเบย

เงนกตามชนสมาชก หรอ สวสดการทสมาชกจะไดรบ เปนตน

บทท 3

ผลการจดชนสมาชกของสหกรณ

ศนยถายทอดเทคโนโลยการสหกรณท 11 พษณโลก ขอเสนอการนาแนวคดการจดชนสมาชก

ของสหกรณภาคการเกษตร ซงไดนาไปปรบใชกบสหกรณการเกษตรศรเสลยม จากด อาเภอทงเสลยม จงหวด

สโขทย โดยมขนตอนดาเนนงานตามแนวคดขางตนเพอเสนอกรมสงเสรมสหกรณ ดงตอไปน

• ประชมคณะกรรมการและเจาหนาท เพอนาเสนอกรอบแนวความคด เพอออกแบบ

และการกาหนดกจกรรมการในการจดชนสมาชก

• ประชมคณะกรรมการบรหารกลม (ประธานกลม-เลขาฯ) เพอนาเสนอรปแบบและ

กจกรรมการจดชนสมาชก เพอขยายผลสสมาชกระดบกลม

• ประชมชแจงสมาชกในระดบกลมทกกลม เพอสรางความเขาใจ กระตน และจงใจ ให

เกดการยอมรบและรวมกจกรรมการจดชนสมาชกดวยความสมครใจ

• ประชมคณะกรรมการและเจาหนาท เพอประเมนผลการดาเนนกจกรรมการในการจดชน

ของสมาชก

• สรปประเมนผลการดาเนนกจกรรมการจดชนสมาชก เพอจดทาคมอการจดชนสมาชก

• จดทาคมอการจดชนสมาชกของสหกรณภาคการเกษตร

ซงการดาเนนการตามขนตอนดงกลาว นบวาเปนหวใจสาคญของความสาเรจ ในการนาแนวคด

การจดชนสมาชกของสหกรณภาคการเกษตร เพอจดทาคมอใชเปนแนวทางในการจดชนสมาชก เพอสงเสรมการ

มสวนรวมของสมาชก ในการบรหารจดการธรกจสหกรณใหประสบผลสาเรจไดอกทางหนง ซงจะไดแสดงผล

การจดชนสมาชกออกเปน 3 สวน ดงตอไปน

สวนท 1 ผลการออกแบบกจกรรมการจดชนสมาชกของสหกรณการเกษตรศรเสลยม จากด

ผลจากการประชมคณะกรรมการและเจาหนาทของสหกรณการเกษตรศรเสลยม จากด เพอออก

แบบกจกรรมการจดชนสมาชก โดยเนนการมสวนรวมของสมาชกสหกรณเปนหลกปฏบต ซงถอเปนสวนหนง

ของการจดการธรกจสหกรณ และไดกาหนดคาคะแนนถวงนาหนกตามบทบาทหนาทของสมาชกเปนสาคญโดยม

มลคากจกรรมทางธรกจ เปนตวชวดความสาเรจ แยกเปนตวชวดการจดชนสมาชกทไดกาหนดไวเปน 3 ระดบชน

ดวยการประเมนวามจานวนสมาชกทสงกดในแตละชนในรอบปมจานวนเทาไร (Output) และตวชวดการมสวน

รวมของสมาชกในแตละกจกรรม (Outcome) ซงจะสงผลตอการดาเนนธรกจของสหกรณวาเพมขนหรอไมเพยงใด

ตามรายละเอยดผลการออกแบบกจกรรมการจดชนสมาชก ทไดแสดงในตารางท 3.1

11

ตารางท 3.1 แสดงผลการออกแบบกจกรรมการจดชนสมาชกของสหกรณการเกษตรศรเสลยม จากด

จากตารางท 3.1 แสดงใหเหนวา สหกรณแหงนไดรวมกนกาหนดกจกรรมหลกในการจดชน

สมาชก ออกเปน 4 กจกรรม ซงสหกรณไดกาหนดคาคะแนนถวงนาหนกของแตละกจกรรม โดยใหผลคะแนน

รวมทกกจกรรมเทากบ 100 คะแนน ดงน

1. กจกรรมการเขาประชมกลมของสมาชก ไดกาหนดใหคาคะแนนถวงนาหนก 20 คะแนน เมอ

สมาชกเขาประชมกลมในรอบปครบทกครง หากขาดประชมกลมเมอใดในรอบปใหหกคะแนนครงละ 10 คะแนน

2. กจกรรมการซอหนลนโชค ไดกาหนดใหคาคะแนนถวงนาหนก 20 คะแนน เมอสมาชกซอ

หนลนโชคซงเปนหนสมครใจในรอบป ครบ 2,000 บาท หากซอหนลนโชคในรอบปตงแต 1,000-1,900 บาท จะ

ไดคะแนนถวงนาหนก 10 คะแนน และหากซอหนลนโชคในรอบปตงแต 500-900 บาท จะไดคะแนนถวงนาหนก

5 คะแนน โดยกาหนดใหการซอหนลนโชคทก 100 บาท จะไดรบคปองชงโชค 1 ใบ

3. กจกรรมการชาระหนเงนกของสมาชก ไดกาหนดใหคาคะแนนถวงนาหนก 40 คะแนน เมอ

สมาชกสงชาระหนในรอบปไดตามกาหนดสญญา(ไมมดอกเบยและตนเงนคางชาระ) หากสมาชกชาระหนในรอบ

ป ไมมดอกเบยคางชาระแตมตนเงนคางชาระ จะไดคะแนนถวงนาหนก 15 คะแนน และหากสมาชกชาระดอกเบย

ไดบางสวนไมทงหมดในรอบป จะไดคะแนนถวงนาหนก 5 คะแนน

4. กจกรรมการซอสนคาสหกรณของสมาชก ไดกาหนดใหคาคะแนนถวงนาหนก 20 คะแนน

เมอสมาชกซอสนคาจากสหกรณในรอบป ครบ 20,000 บาท หากสมาชกซอสนคาจากสหกรณในรอบปตงแต

10,000-19,999 บาท จะไดคะแนนถวงนาหนก 10 คะแนน และหากหากสมาชกซอสนคาจากสหกรณในรอบป

ตงแต 5,000-9,999 บาท จะไดคะแนนถวงนาหนก 5 คะแนน

ทงน สหกรณการเกษตรศรเสลยม จากด ไดตงคาคะแนนเปาหมายในการจดชนสมาชก และม

จานวนรอยละของสมาชกเปาหมายในแตละชน และสทธในการไดรบดอกเบยเงนก โดยแบงออกเปน 3 ชน ดงน

กจกรรม เปาหมาย > คะแนน เปาหมาย > คะแนน เปาหมาย > คะแนน

๑.เขาประชมกลม ทกครง 20 ขาด 1 ครง 10 ขาด 2 ครง 0

๒.ซอหนลนโชค ไมตากวา

2,000 บาท 20

ไมตากวา

1,000 บาท 10

ไมตากวา

500 บาท 5

๓.การชาระหน สงชาระหน

ตามสญญา 40

ตนเงนคาง

ดอกไมคาง 15

ชาระดอกเบย

ไดบางสวน 5

๔.การชอสนคา ไมตากวา

20,000 บาท 20

ไมตากวา

10,000 บาท 10

ไมตากวา

5,000 บาท 5

12

1) ระดบดมาก คะแนนไมตา 90 คะแนน เปนสมาชกชนท 1 ไดตงคาเปาหมายในปแรก

ไวรอยละ 10 ของสมาชกทงหมด หากกเงนจากสหกรณจะไดรบสทธดอกเบยเงนกรอยละ 8 และจะไดลดดอกเบย

เงนกรอยละ 1 เมอชาระเงนกไดตามสญญา

2) ระดบปานกลาง คะแนน 75-89 คะแนน เปนสมาชกชนท 2 ไดตงคาเปาหมายในปแรกไว

รอยละ 20 ของสมาชกทงหมด หากกเงนจากสหกรณจะไดรบสทธดอกเบยเงนกรอยละ 9 และจะไดลดดอกเบย

เงนกรอยละ 1 เมอชาระเงนกไดตามสญญา

3) ระดบพอใช คะแนนตากวา 75 คะแนน เปนสมาชกชนท 3 ไดตงคาเปาหมายในปแรกไว

รอยละ 60 ของสมาชกทงหมด หากกเงนจากสหกรณจะไดรบสทธดอกเบยเงนกรอยละ 10 และจะไดลดดอกเบย

เงนกรอยละ 1 เมอชาระเงนกไดตามสญญา

สวนท 2 ผลการกาหนดสวสดการสมาชกสหกรณการเกษตรศรเสลยม จากด

1. จายเงนสงเคราะหสมาชกทเสยชวต 10% ของหนทถอ แตไมเกนรายละ 15,000 บาท และตองมหนไมตากวา

5,000 บาท จงจะไดรบสทธ

2. เปดบญชเงนฝากออมทรพยพเศษรบขวญทายาทของสมาชกแรกเกด รายละ 1,000 บาท ไมเกน 2 ราย

3. มอบทนการศกษาบตรธดาสมาชก ครอบครวละ 1 ทน เฉพาะสมาชกชนท 1 และชนท 2 ดงน

4. มอบเงนคาคลอดบตรเหมาจาย สาหรบสมาชกหรอคสมรส เฉพาะสมาชกชนท 1 และชนท 2 ดงน

สมาชกชนท 1 เหมาจาย 2,000 บาท

สมาชกชนท 2 เหมาจาย 1,000 บาท

5. จายเบยยงชพผสงอาย 60 ปขนไป รอยละ 1% ของหนทถออย แตไมเกนปละ 1,000 บาท สาหรบผมหน

ตงแต 50,000 บาท ขนไป

ชนสมาชก ป.1 - ป.6 ม.1 - ม.6 (ปวช+ปวส) ปรญญาตร

สมาชกชน 1 1,000 1,600 2,000

สมาชกชน 2 500 800 1,000

13

สวนท 3 การประเมนผลการดาเนนกจกรรมการจดชนของสมาชก

จากผลการดาเนนกจกรรมการจดชนสมาชก ณ วนสนปทางบญช 31 มนาคม 2555 ทผานมา

สหกรณการเกษตรศรเสลยม จากด มสมาชกสามญจานวน 1,735 คน ซงมผลการจดชนของสมาชกสหกรณ

ตามตารางท 3.2 ดงน

ตารางท 3.2 ผลการจดชนสมาชกของสหกรณการเกษตรศรเสลยม จากด

ชนสมาชก 31 มนาคม 2555

(คน)

ผลการจดชดชน

รอยละ

เปาหมายปแรก

รอยละ

สมาชกชนท 1 212 12.22 15

สมาชกชนท 2 439 25.30 25

สมาชกชนท 3 1,084 62.48 60

รวม 1,735 100.00 100

จากตารางท 3.2 พบวาผลของการจดชนสมาชกของสหกรณการเกษตรศรเสลยม จากด ซงได

กาหนดหลกเกณฑการจดชนไว 4 กจกรรมหลก ไดแกการเขาประชมกลม การซอหนสมครใจลนโชค การชาหน

และการซอสนคาจากสหกรณ ณ วนสนปบญช 31 มนาคม 2555 พบวา

มสมาชกชนท 1 จานวน 212 คน คดเปนรอยละ 12.22 ของสมาชกทงหมดซงตากวาเปาหมายใน

ปแรกเลกนอย

มสมาชกชนท 2 จานวน 439 คน คดเปนรอยละ 25.30 ซงถอไดวาบรรลตามเปาหมายในปแรก

สวนทเหลอเปนสมาชกชนท 3 จานวน 1,084 คน คดเปนรอยละ 62.48

หากพจารณาในภาพรวมแลวถอไดวาการจดชนสมาชกของสหกรณแหงน ประสบผลสาเรจ ตาม

เปาหมายทไดกาหนดไว ซงการจดชนสมาชกในครงน สงผลตอการดาเนนกจกรรมการมสวนรวมของสมาชก

และการดาเนนธรกจของสหกรณเปนอยางมาก ตามตารางท 3.3 ดงน

14

ตารางท 3.3 การดาเนนกจกรรมการมสวนรวมของสมาชกและการดาเนนธรกจของสหกรณ

ท กจกรรมการมสวนรวม 31 มนาคม

2553

31 มนาคม

2554

31 มนาคม

2555

เพมขน

รอยละ

ป 53:54

เพมขน

รอยละ

ป 54:55

1 รอยละของสมาชกทเขาประชมกลม 45 51 67 13.33 19.64

2 ปรมาณซอหนสมครใจลนโชค(บาท) 959,900 1,533,900 3,138,300 59.80 104.60

3 ปรมาณทนเรอนหนสทธ(บาท) 34,158,120 39,953,930 47,757,760 16.99 19.53

4 การชาระหนเงนก

4.1 รอยละการชาระตนเงนก 64 66 71 3.13 7.58

4.2 รอยละการชาระดอกเบยเงนก 65 69 76 6.15 10.15

4.3 รอยละการชาระดอกเบยคาง 51 46 62 -9.80 34.78

4.4 ปรมาณดอกเบยคาง (บาท) 4,079,201 5,221,696 3,798,218 28.01 -27.26

5 ปรมาณธรกจจดหาสนคามาจาหนาย 67,158,672 86,496,438 120,769,191 28.79 39.62

7 ผลประกอบการ ( กาไรสทธ ) 4.3 ลาน 4.2 ลาน 5.2 ลาน -2.33 23.81

จากตารางท 3.2 จะเหนไดวากจกรรมการจดชนสมาชกทเนนบทบาทหนาทของสมาชกเปนหลก

มนยสาคญตอการเพมขนหรอลดลงของปรมาณธรกจสหกรณอยางเหนไดชด ซงสอดคลองตอการมสวนรวมของ

สมาชกทเพมขนหรอลดลงดวยเชนกน สมารถอธบายไดพอสงเขปดงน

1. กจกรรมการเขารวมประชมกลมของสมาชก ซงเปนบทบาทหนาทของสมาชกทสาคญมากใน

ฐานะเปนเจาของกจการสหกรณรวมกน โดยมอตราสวนรอยละการเขารวมประชมกลมทเพมขนทกป โดยเฉพาะ

ในปปจจบนเพมขนจากปกอนถงรอยละ 19.64 อนอาจจะสงผลตอการมสวนรวมในการดาเนนธรกจทเพมขนดวย

2. กจกรรมการซอหนสมครใจลนโชค เปนการสงเสรมใหสมาชกมสวนรวมในการลงทนรวมกน

ซงกเปนหนาทของสมาชกทสาคญอกประการหนง ซงในกจกรรมการซอหนลนโชคมปรมาณทเพมขนจากปกอน

เปนอยางมาก ถงรอยละ 104.60 ตลอดจนสงผลใหปรมาณทนเรอนหนสทธของสหกรณ เพมขนจากป 2554 ถง

รอยละ 19.53 ซงเพมขนมากกวาอตราสวนในระหวางป 2553 กบ ป 2554 ทเพมขนเพยงรอยละ 16.99

3. กจกรรมการชาระหนเงนกของสมาชก ประกอบดวยการชาระตนเงนกรอยละ 71 ซงกถอวายง

ชาระตากวาเปาหมายทตองการคอรอยละ 80 แตกยงสงกวาในรอบปทผานมาถงรอยละ 7.58 ในสวนการชาระ

ดอกเบย เงนก สมาชกสามารถชาระไดรอยละ 76 ซงกยงตากวาเปาหมายทตองการคอรอยละ 90 แตกยงสงกวาใน

รอบปทผานมาถงรอยละ 10.15 สาหรบการชาระดอกเบยคาง สมาชกสามารถชาระไดรอยละ62 ซงกยงตากวาท

เปาหมายกาหนดไวคอรอยละ 90 แตกยงชาระเพมขนกวาปกอนถงรอยละ 34.78 ซงมผลทาใหดอกเบยคางลดลง

15

จากปทผานมาถงรอยละ 27.26

4. กจกรรมการรวมกนซอของสมาชก หรอการจดหาสนคามาจาหนายของสหกรณ จะเหนไดวา

สมาชกมสวนรวมในการดาเนนธรกจนอยางเหนไดชด จากปรมาณธรกจทเพมขนจากปทผานมาถงรอยละ 39.62

ซงสงกวาป 2553 เกอบเทาตว

จากผลการมสวนรวมในกจกรรมการจดชนสมาชกทเพมขน จงสงผลทาใหผลประกอบการของ

สหกรณมกาไรสทธเพมขนจากปทผานมาถงรอยละ 23.81 จะเหนไดวากจกรรมการจดชนสมาชกทสอดคลองกบ

บทบาทหนาทของสมาชกโดยตรง เปนการคดสรรสมาชกทปฏบตหนาทของตนอยางเครงครด ตลอดสงเสรมการ

ทาความดของสมาชกในฐานะเจาของสหกรณทแทจรง

บทท 4

ขอเสนอแนะ

จากแนวความคดเพอพฒนางานสหกรณภาคการเกษตรใหมประสทธภาพยงขน โดยให

สหกรณภาคการเกษตรสามารถพฒนาเครองมอ สาหรบการกาหนดกจกรรมการจดชนของสมาชก ให

สอดคลองกบบทบาทหนาทของสมาชกและการดาเนนธรกจของแตละสหกรณ ตลอดจนใชเปนเครองมอใน

การเสรมสรางการมสวนรวมในการบรหารจดการสหกรณรวมกน ระหวางสหกรณกบสมาชก ไดอยางเปน

ระบบและมประสทธภาพยงขน โดยยดหลกการมสวนรวมของสมาชกผเปนเจาของสหกรณเปนกลไกหลก

สาคญในการดาเนนงาน

สาหรบรปแบบการกาหนดกจกรรมและคาคะแนนถวงน า หนกในการจดชนสมาชก ทใช

เปนเครองมอในการเสรมสรางการมสวนรวมในครงน เปนการเสรมสรางใหสมาชกไดตระหนกถงจตสานก

ความเปนเจาของสหกรณ มความรบผดชอบในการปฏบตหนาทของตนอยางเครงครด โดยการนากรอบแนว

ความ คดหลกพนการสหกรณ การดาเนนงานสหกรณภาคภาคการเกษตร การสรางแรงจงใจ การมสวนรวม

การสรางจตสานก และแนวคดการจดชนสมาชกของสหกรณภาคการเกษตร มาใชเปนกรอบแนวคดพนฐาน

ในการกาหนดกจกรรมการจดช นสมาชก ซงสอดคลองกบหนาทหลกของสมาชกสหกรณเปนสาคญ

ประกอบดวยกจกรรมหลก 6 กจกรรม ไดแก 1. การประชมกลม 2. การถอหนประจาป 3. การรบฝากเงน

4. การชาระเงนก 5. การซอสนคา(ปจจยการผลต) และ 6. การจาหนายผลผลต โดยการนาเสนอใหสหกรณ

พจารณากาหนดกจกรรมทสอดคลองกบการดาเนนธรกจของ แตละสหกรณ พรอมจดลาดบความสาคญของ

แตละกจกรรมหลก และกาหนดคาคะแนนถวงน าหนก ตลอด จนกาหนดชวงแตละกจกรรมหลกเพอกาหนด

คะแนนในแตละชวงกจกรรม ซงทกกจกรรมจะตองมคะแนนรวมกนเทากบ 100 คะแนน ดงไดกลาวไวเปน

ลาดบมากอนแลว นน ซงการจดชนสมาชกในรปแบบการกาหนดคาคะแนนน ไมเหมาะกบการนาไปใชกบ

สหกรณขนาดใหญ ซงจะมความยงยากและใชเวลาในการเกบขอมลเปนอยางมาก อาจไมเปนผลดตอสมาชก

และสหกรณในทสด ควรกาหนดเปนกจกรรมและปรมาณธรกจในแตละบคคล เปนเครองมอในการจดชน

เพอสรางประโยชนใหกบสมาชกและสหกรณ ตามความเหมาะสม

โดยแทจรงแลว รปแบบการจดชนสมาชกของสหกรณ ควรเนนใหสมาชกมสวนรวมและได

ตระหนกถงบทบาทหนาทของตนเองใหมากทสด ตามวถของสหกรณแหงการพงตนเองและการพงพาซงกน

และกนเปนสาคญ

18

ภาคผนวก

19

แบบประเมนผลการจดชนสมาชก

ของสหกรณการเกษตรศรเสลยม จากด อาเภอทงเสลยม จงหวดสโขทย

1. แสดงผลการจดชนสมาชก

ผลการชนสมาชก ปบญช 53/54 (คน) ปบญช 54/55 (คน) เพมขน/ลดลง (%)

สมาชกชนท ๑

สมาชกชนท ๒

สมาชกชนท ๓

สมาชกสมทบ

รวมสมาชกทงสน (คน)

2. แสดงผลการมสวนรวมในการดาเนนกจกรรมการจดชนสมาชกของสหกรณ

2.1 การมสวนรวมในการเขาประชมกลมของสมาชก (ไมรวมสมาชกสมทบ)

คะแนนการจดชน ปบญช 54/55 (คน)

20 คะแนน (เขาประชมทกครง)

10 คะแนน(เขาประชมบางครง)

ไมไดคะแนน (ไมเขาประชมเลย)

รวมทงสน (คน)

• การเขาประชมกลม ในปบญช 53/54

2.2 การมสวนรวมในการซอหนสมครใจลนโชคของสมาชก (ไมรวมสมาชกสมทบ)

คะแนนการจดชน ปบญช 54/55 (คน) มลคาทางธรกจ (บาท)

20 คะแนน (ครบ 2,000 บาท)

10 คะแนน (ครบ 1,000 บาท)

5 คะแนน (ครบ 500 บาท)

ซอหนบาง (ไมไดคะแนน)

ไมซอหนเลย

รวมกจกรรมการซอหนสมครใจลนโชคทงสน

• การซอหนสมครใจลนโชค ปบญช 53/54

20

2.3 การมสวนรวมในการชาระหนเงนกของสมาชก

คะแนนการจดชน ปบญช 53/54

(คน)

ปบญช 54/55

(คน)

เพมขน/ลดลง

(%)

40 คะแนน (ชาระไดทงตน+ดอกเบย)

15 คะแนน (ตนเงนคาง-ดอกเบยไมคาง)

5 คะแนน (ชาระดอกเบยบางสวน)

ไมไดคะแนน (ไมชาระทงตน+ดอกเบย)

รวมทงสน (คน)

• การชาระเงนตนพง (%)

• การชาระเงนตนคาง (%)

• การชาระดอกเบยพง (%)

• การชาระดอกเบยคาง (%)

2.4 การมสวนรวมในการซอสนคาของสมาชกจากสหกรณ (ไมรวมสมาชกสมทบ)

คะแนนการจดชน ปบญช 54/55 (คน) มลคาทางธรกจ (บาท)

20 คะแนน (ครบ 20,000 บาท)

10 คะแนน (ครบ 10,000 บาท)

5 คะแนน (ครบ 5,000 บาท)

ซอสนคา (ไมไดคะแนน)

ไมซอสนคาเลย

รวมกจกรรมการซอสนคาทงสน

• การซอสนคาของสมาชก ปบญช 53/54

3. ขอคดเหนหรอขอเสนอแนะในการจดชนสมาชก

………….………………………………………………………………………….....................

…………………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………………...

……………………………………………… …… ศนยถายทอดเทคโนโลยการสหกรณท 12 พษณโลก

เมษายน 2555

บรรณานกรม

กฤษณะ มาเทยน. ขอเสนอแนวความคดวธการเพอพฒนางานหรอปรบปรงงานใหมประสทธภาพ

มากขน : เรองการจดชนสมาชกของสหกรณภาคการเกษตร, มถนายน 2554

สหกรณการเกษตรศรเสลยม จากด. รายงานประจาปสนสดวนท 31 มนาคม 2553

สหกรณการเกษตรศรเสลยม จากด. รายงานประจาปสนสดวนท 31 มนาคม 2554

สหกรณการเกษตรศรเสลยม จากด. รายงานประจาปสนสดวนท 31 มนาคม 2555