ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค

ปจจยสภาพแวดลอมทางสงคม และปจจยลกษณะทางชวสงคม

ทเกยวของกบคณภาพชวตของสมาชกชมรมผสงอาย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ปรญญานพนธ

ของ

วภาวรรณ ลขตเลศลา

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา

ตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการวจยพฤตกรรมศาสตรประยกต

เมษายน 2551

ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค

ปจจยสภาพแวดลอมทางสงคม และปจจยลกษณะทางชวสงคม

ทเกยวของกบคณภาพชวตของสมาชกชมรมผสงอาย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ปรญญานพนธ

ของ

วภาวรรณ ลขตเลศลา

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา

ตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการวจยพฤตกรรมศาสตรประยกต

เมษายน 2551

ลขสทธเปนของ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค

ปจจยสภาพแวดลอมทางสงคม และปจจยลกษณะทางชวสงคม

ทเกยวของกบคณภาพชวตของสมาชกชมรมผสงอาย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

บทคดยอ

ของ

วภาวรรณ ลขตเลศลา

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา

ตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการวจยพฤตกรรมศาสตรประยกต

เมษายน 2551

วภาวรรณ ลขตเลศลา. (2551). ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค ปจจย

สภาพแวดลอมทางสงคม และปจจยลกษณะทางชวสงคม ทเกยวของกบคณภาพชวตของ

สมาชกชมรมผสงอาย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ปรญญานพนธ วท.ม. (การวจย

พฤตกรรมศาสตรประยกต). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

คณะกรรมการควบคม: รองศาสตราจารย อจฉรา สขารมณ, รองศาสตราจารย ดร. อรพนทร

ชชม.

การวจยเรองความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค ปจจยสภาพแวดลอมทาง

สงคม และปจจยลกษณะทางชวสงคม ทเกยวของกบคณภาพชวตของสมาชกชมรมผสงอาย

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ มวตถประสงคเพอ 1) ศกษาความสมพนธระหวางความสามารถในการ

เผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค สภาพแวดลอมทางสงคม และลกษณะทางชวสงคมทเกยวของกบ

คณภาพชวตของผสงอาย 2) ทานายคณภาพชวตของผสงอาย จากความสามารถในการเผชญปญหา

และฝาฟนอปสรรค และสภาพแวดลอมทางสงคม 3) เปรยบเทยบคณภาพชวต เมอจาแนกตาม

ลกษณะทางชวสงคม โดยมงศกษาปจจยทมผลตอคณภาพชวตของผสงอาย 3 ปจจย คอ

ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค ปจจยสภาพแวดลอมทางสงคม ไดแก การมสวน

รวมในสงคม การสนบสนนทางสงคม และการปฏบตทางพทธศาสนา และปจจยลกษณะทางชวสงคม

ไดแก เพศ สถานภาพสมรส ระดบการศกษา รายได และลกษณะการอยอาศย กลมตวอยางในการวจย

ครงน คอ ผสงอายทเปนสมาชกชมรมผสงอาย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ จานวน 239 คน ทาการ

วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมสาเรจรป SPSS version 14.0 ในการทดสอบเกยวกบคาเฉลยโดยใช

สถตทดสอบคาท, One-way ANOVA, คาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน และการวเคราะหการ

ถดถอยพหคณแบบเปนขน ผลการวจยพบวา

1. ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค มความสมพนธทางบวกกบ

คณภาพชวตของผสงอาย

2. ปจจยสภาพแวดลอมทางสงคม ไดแก การมสวนรวมในสงคม การสนบสนนทางสงคม

และการปฏบตทางพทธศาสนา มความสมพนธทางบวกกบคณภาพชวตของผสงอาย

3. ตวแปรทเปนตวทานายคณภาพชวตของผสงอาย ไดแก การมสวนรวมในสงคม และ

ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค สามารถรวมกนทานายคณภาพชวตของผสงอาย

ไดรอยละ 29 (p < .05) โดยตวแปรทมประสทธภาพในการทานายคณภาพชวตของผสงอายมากทสด

คอ การมสวนรวมในสงคม (β = .378) รองลงมาคอ ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟน

อปสรรค (β = .246)

4. ผสงอายทมเพศ สถานภาพสมรส และลกษณะการอยอาศยทแตกตางกน มคณภาพชวต

ทไมแตกตางกน แตผสงอายทมระดบการศกษา และรายไดทแตกตางกน มคณภาพชวตทแตกตางกน

(p < .05)

ADVERSITY QUOTIENT, SOCIAL ENVIRONMENT AND BIOSOCIAL FACTORS AS RELATED

TO LIFE QUALITY OF ELDERLY CLUB MEMBERS AT SRINAKHARINWIROT UNIVERSITY

AN ABSTRACT

BY

VIPAWON LIKHITLERTLUM

Presented in Partial Fulfillment of the Requirements

for the Master of Science Degree in Applied Behavioral Science Research

at Srinakharinwirot University

April 2008

Vipawon Likhitlertlum. (2008). Adversity Quotient, Social Environment and Biosocial

Factors as related to Life Quality of Elderly Club Members at Srinakharinwirot

University. Master thesis, M.S. (Applied Behavioral Science Research). Bangkok:

Graduate School, Srinakharinwirot University. Advisor Committee: Assoc. Prof.

Ashara Sucaromana, Assoc. Prof. Dr. Oraphin Choochom.

The purposes of this research were: 1) to study the relationship between Adversity

Quotient, Social Environment and Biosocial Factors as related to Life Quality of elder, 2) to

find predictors of Life Quality of elder by using Adversity Quotient and Social Environment

and 3) to compare Life Quality of elder with different Biosocial factors. The research focused

on the three factors that affected Life Quality of elder: Adversity Quotient; Social

Environment factors, i.e. social participation, social support and Buddhist conduction; and

Biosocial factors, i.e. gender, marital status, education level, socioeconomic status and

household relationship. The sample of this research comprised 239 elderly club members at

Srinakharinwirot University. The data were analyzed by using the SPSS version 14.0 using

t-test, one-way ANOVA, Pearson correlation, and Multiple Regression Analysis.

Research results indicated as followed:

1. Adversity Quotient was correlated positively with Life Quality of elder.

2. Social Environment factors, i.e. social participation, social support and Buddhist

conduction were correlated positively with Life Quality of elder.

3. Two variables which predicted of Life Quality of elder were social participation

and Adversity Quotient altogether had predictive power on Life Quality of elder at 29.0%.

(p < .05). Individually, social participation and Adversity Quotient could predict Life Quality

of elder by having Beta Value at .378 and .246 respectively.

4. There were no difference in Life Quality. Elders who had different gender,

marital status, and household relationship. But elders who had different education level and

socioeconomic status were significantly different in Life Quality at the .05 level.

ปรญญานพนธ

เรอง

ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค

ปจจยสภาพแวดลอมทางสงคม และปจจยลกษณะทางชวสงคม

ทเกยวของกบคณภาพชวตของสมาชกชมรมผสงอาย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ของ

วภาวรรณ ลขตเลศลา

ไดรบอนมตจากบณฑตวทยาลยใหนบเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

ปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการวจยพฤตกรรมศาสตรประยกต

ของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

…………………………………… คณบดบณฑตวทยาลย

(ผชวยศาสตราจารย ดร.เพญสร จระเดชากล)

วนท เดอน เมษายน พ.ศ. 2551

คณะกรรมการควบคมปรญญานพนธ คณะกรรมการสอบปากเปลา

…………………………………….......ประธาน

…………………………………….......ประธาน

(รองศาสตราจารย อจฉรา สขารมณ) (ผชวยศาสตราจารย ดร. ฉนทนา ภาคบงกช)

………………………………………....กรรมการ

………………………………………....กรรมการ

(รองศาสตราจารย ดร. อรพนทร ชชม) (รองศาสตราจารย อจฉรา สขารมณ)

………………………………………....กรรมการ

(รองศาสตราจารย ดร. อรพนทร ชชม)

………………………………………....กรรมการ

(ผชวยศาสตราจารย ดร. องศนนท อนทรกาแหง)

ประกาศคณปการ ปรญญานพนธฉบบนสาเรจไดดวยด เปนเพราะผวจยไดรบความกรณาอยางยงจาก

รองศาสตราจารย อจฉรา สขารมณ ประธานกรรมการควบคมปรญญานพนธ รองศาสตราจารย ดร.

อรพนทร ชชม กรรมการควบคมปรญญานพนธ ททานไดเสยสละเวลาอนมคายง ในการใหความร

คาปรกษาแนะนา พรอมทงตรวจแกไขขอบกพรองตางๆ ในการทาปรญญานพนธนทกขนตอน

ผวจยขอกราบขอบพระคณผชวยศาสตราจารย ดร. ฉนทนา ภาคบงกช ผชวยศาสตราจารย

ดร. องศนนท อนทรกาแหง และ ดร.มนส บญประกอบ ทใหความกรณาในการตรวจเครองมอวจย เปน

กรรมการในการคมสอบ ใหคาแนะนาอนมคายง และยงไดใหกาลงใจแกผวจยอยเสมอ และอกทง

ผวจยยงไดรบความอนเคราะหและการเสยสละเวลาอนมคา จากสมาชกชมรมผสงอาย มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ ในการตอบแบบสอบถามเปนอยางด ผวจยซาบซงในความกรณาทไดรบเปนอยางยง

และขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงมา ณ ทน

ผวจยขอกราบขอบพระคณอาจารยทกทานทใหความรแกผวจย ในการศกษาตลอดหลกสตร

การวจยพฤตกรรมศาสตรประยกต ซงทาใหผวจยตระหนกทจะนาความรตลอดระยะเวลาทผานมานน

ไปยงประโยชนแกผอนตอๆ ไปอกดวย

ขอขอบคณ คณธญญามาศ คามาตา ทเปนกาลงใจและคาปรกษาแนะนาในการทาวจย เปน

ธระชวยตดตออาจารยและบณฑตวทยาลย ขอขอบคณ คณนม มองสวาย, คณบณฑต ทบทม และ

เพอนๆ ทกคนทชวยเหลอ และเปนกาลงใจจนปรญญานพนธฉบบนสาเรจลลวง

ทายสดนผวจยขอขอบพระคณ คณพอวเชยร - คณแมดวงมาลย - คณอาธวชชย ลขตเลศลา

และครอบครวลขตเลศลา ทใหทงกาลงกาย กาลงใจ และทนทรพย ตลอดระยะเวลาทศกษาและ

ทางานวจย และขอนอมราลกพระคณ คณคร อาจารย ทไดวางรากฐานการศกษาใหผวจยมความร

ความสามารถตราบจนทกวนน

วภาวรรณ ลขตเลศลา

สารบญ บทท หนา 1 บทนา ....................................................................................................................... 1 ภมหลง ................................................................................................................ 1

ความมงหมายของการวจย .................................................................................... 4

ความสาคญของการวจย........................................................................................ 5

ขอบเขตการวจย ................................................................................................... 5

นยามศพทเฉพาะ.................................................................................................. 6

นยามเชงปฏบตการ .............................................................................................. 6

กรอบแนวคดในการวจย ........................................................................................ 8

สมมตฐานในการวจย .......................................................................................... 10 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ ............................................................................. 11 แนวคดและงานวจยเกยวกบคณภาพชวตของผสงอาย............................................ 11

ความหมายของผสงอาย ................................................................................ 11

ความตองการของผสงอาย ............................................................................. 14

ความหมายของคณภาพชวต .......................................................................... 15

เครองชวดคณภาพชวตขององคการอนามยโลก................................................ 17

แนวคดและงานวจยเกยวกบปจจยทเกยวของกบคณภาพชวตของผสงอาย............... 21

แนวคดและงานวจยเกยวกบความสามารถในการเผชญปญหา

และฝาฟนอปสรรค................................................................................... 21

แนวคดและงานวจยเกยวกบการมสวนรวมในสงคม .......................................... 32

แนวคดและงานวจยเกยวกบการสนบสนนทางสงคม......................................... 34

แนวคดและงานวจยเกยวกบการปฏบตทางพทธศาสนา .................................... 41

งานวจยเกยวกบลกษณะชวสงคม......................................................................... 43

3 วธดาเนนการวจย................................................................................................... 46 ประชากรและกลมตวอยาง................................................................................... 46

สารบญ (ตอ)

บทท หนา

3 (ตอ) การสรางเครองมอทใชในการศกษาคนควา ............................................................ 47

การสรางเครองมอ ......................................................................................... 47

ลกษณะของเครองมอทใชในการวจย............................................................... 47

การเกบรวบรวมขอมล ......................................................................................... 52

การวเคราะหขอมลและสถตทใชในการวเคราะหขอมล............................................ 52

4 ผลการวเคราะหขอมล............................................................................................ 54 สญลกษณทใชในการวเคราะหขอมล .................................................................... 54

เกณฑการแปลความหมายคะแนนของตวแปร ....................................................... 56

ตอนท 1 ผลการวเคราะหขอมลพนฐาน ................................................................ 57

ตอนท 2 ผลการวเคราะหขอมลเพอทดสอบสมมตฐาน........................................... 59

5 สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ .................................................................. 70 สรปผลการวจย ................................................................................................... 72

อภปรายผล ........................................................................................................ 73

ขอเสนอแนะ ....................................................................................................... 78

บรรณานกรม ................................................................................................................. 80

ภาคผนวก ...................................................................................................................... 88 ภาคผนวก ก รายชอผเชยวชาญตรวจสอบคณภาพเครองมอวด .............................. 89

ภาคผนวก ข แบบสอบถาม ................................................................................. 91

ภาคผนวก ค ลกษณะขอความ คาความสมพนธรายขอ และคาความเชอมน

ของแบบสอบถาม........................................................................................ 102

ภาคผนวก ง หนงสอเชญผเชยวชาญ หนงสอขอความอนเคราะหเกบขอมล ........... 107

ประวตยอผวจย ............................................................................................................ 111

บญชตาราง

ตาราง หนา

1 เกณฑการแปลความหมายคะแนนของตวแปรตางๆ ทศกษา ......................................... 56

2 จานวนและรอยละของกลมตวอยางจาแนกตามเพศ สถานภาพสมรส ระดบการศกษา

รายได และลกษณะการอยอาศย .......................................................................... 57

3 คาสถตพนฐาน จาแนกตามตวแปรทศกษาของสมาชกชมรมผสงอาย ............................ 58

4 คาสมประสทธสหสมพนธระหวางตวแปรความสามารถในการเผชญปญหา

และฝาฟนอปสรรค ปจจยสภาพแวดลอมทางสงคม กบคณภาพชวตของผสงอาย ..... 60

5 ผลการวเคราะหถดถอยพหคณแบบเพมตวแปรทละขนของตวแปรความสามารถ

ในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค และสภาพแวดลอมทางสงคม ในการทานาย

คณภาพชวตของผสงอาย..................................................................................... 61

6 ผลการเปรยบเทยบคณภาพชวตของผสงอาย จาแนกตามเพศ ...................................... 62

7 ผลการเปรยบเทยบคณภาพชวตของผสงอาย จาแนกตามสถานภาพสมรส .................... 63

8 ผลการเปรยบเทยบคณภาพชวตของผสงอาย จาแนกตามระดบการศกษา ..................... 64

9 ผลการเปรยบเทยบคณภาพชวตของผสงอาย จาแนกตามระดบการศกษา

ในดานทพบความแตกตางระหวางกลม................................................................. 65

10 ผลการเปรยบเทยบคณภาพชวตของผสงอาย จาแนกตามรายได ................................... 66

11 ผลการเปรยบเทยบคณภาพชวตของผสงอาย จาแนกตามรายได ในดานทพบ

ความแตกตางระหวางกลม .................................................................................. 67

12 ผลการเปรยบเทยบคณภาพชวตของผสงอาย จาแนกตามลกษณะการอยอาศย ............. 69

13 ลกษณะขอความ คาสมพนธรายขอ และคาความเชอมนของแบบสอบถามความสามารถ

ในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค ..................................................................... 103

14 ลกษณะขอความ คาสมพนธรายขอ และคาความเชอมนของแบบสอบถามการม

สวนรวมในสงคม............................................................................................... 104

15 ลกษณะขอความ คาสมพนธรายขอ และคาความเชอมนของแบบสอบถามการสนบสนน

ทางสงคม............................................................................................................................................... 105

16 ลกษณะขอความ คาสมพนธรายขอ และคาความเชอมนของแบบสอบถามการปฏบต

ทางพทธศาสนา ................................................................................................ 105

17 ลกษณะขอความ คาสมพนธรายขอ และคาความเชอมนของแบบสอบถามคณภาพชวต .. 106

บญชภาพประกอบ ภาพประกอบ หนา 1 กรอบแนวคดในการวจย .............................................................................................. 9

2 ความสมพนธระหวางวทยาศาสตร 3 สาขาทเปนทฤษฎพนฐานสาคญของเอคว (AQ) ...... 24

3 ลกษณะของบคคลกบทฤษฎล าดบขนความตองการของมาสโลว .................................. 26

4 แสดงความเชอมโยงของ AQ กบคณสมบตทง 3 ประการตามแนวความคดของ

สตอลทซ ............................................................................................................. 29

บทท 1 บทนา

ภมหลง ปจจบนการเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจ สงคม เทคโนโลย วฒนธรรมในสงคมไทยเปนไป

อยางรวดเรว สงผลกระทบตอการดารงชวตของสมาชกในสงคม โดยเฉพาะกลมผสงอายทมอตราเพม

มากขนในสงคม ซงองคการสหประชาชาตไดคาดประมาณวา หลายประเทศในเอเชยรวมทงประเทศ

ไทย จะมประชากรทมอาย 65 ปขนไปใน พ.ศ.2568 เกนกวารอยละ 10 ของประชากรทงหมดในแตละ

ประเทศ (รณรทธ บตรแสนคม. 2540: 1) สาหรบประเทศไทย นบตงแตป พ.ศ.2505 เปนตนมา ม

ความเจรญกาวหนาทางดานการแพทย โดยเฉพาะอยางยงในดานทเกยวกบเทคโนโลยทางการแพทย

และการพฒนาดานการรกษาพยาบาล ผลทตามมากคอ สขภาพอนามยของประชากรดขน การดารง

ชพและคณภาพชวตเปลยนแปลงไป อายขยของประชากรโดยเฉลยยนยาวขน (ศศพฒน ยอดเพชร;

เลก สมบต; และ ภาวนา พฒนศร. 2544: 1)

จากขอมลทะเบยนราษฎรแสดงไววา ประเทศไทยมจานวนประชากรสงอายเมอสนป พ.ศ.

2548 ประมาณ 6.34 ลานคน คดเปนรอยละ 10 ของประชากรทงหมด ขณะทขอมลจากการคาด

ประมาณประชากร โดยสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ประมาณวา

ณ สนป พ.ศ. 2551 ประเทศไทยมจานวนประชากรสงอาย 7.0 ลานคน คดเปนรอยละ 10.7 ของ

ประชากรทงหมด สดสวนประชากรสงอายทมมากน อาจกลาวไดวา ประเทศไทยกาลงเขาสการเปน

สงคมผสงอาย ซงอตราการเปนสงคมผสงอายของประเทศไทยจะเรวกวาประเทศอนทพฒนาแลวอยาง

มาก เนองจากความสาเรจของการลดภาวะเจรญพนธอยางรวดเรวภายในระยะหนง และประเทศไทยม

การเตรยมรองรบการเพมขนอยางรวดเรวของประชากรสงอาย นอยกวาประเทศทพฒนาแลว ใน

อนาคตอกประมาณ 20 ปขางหนา ทงจานวนและสดสวนประชากรสงอายของไทยจะเพมขนอกหนง

เทาตว คอ จากประมาณ 6.5 ลานคนในปจจบน เปน 14 ลานคนใน 21 ปขางหนา สดสวนประชากร

สงอายกเพมขนเทาตวเชนกน จากประมาณรอยละ 10 ในปจจบน เปนรอยละ 20 นบไดวาประเทศไทย

มอตราการเพมขนของประชากรผสงอายเรวทสดในโลกประเทศหนง (คณะกรรมการสงเสรมและ

ประสานงานผสงอายแหงชาต. 2547: 1)

จากจานวนประชากรสงอายทมากขน ประกอบกบการเปลยนแปลงสภาพสงคม ทาใหม

ผลกระทบตอชวตและความเปนอยของผสงอายโดยตรงอยางหลกเลยงไมได ดงพบวามปญหาเกดขน

กบผสงอายมากมายหลายประการ ทแตกตางจากวยอนๆ เพราะผสงอายเปนวยทมการเปลยนแปลง

2

แบบเสอมถอยลงทงดานรางกาย จตใจ อารมณ และสงคม ทางดานรางกาย อวยวะทกอยาง

ประสทธภาพการทางานลดลง มความตานทานโรคตา มโอกาสตดโรคหรอเปนโรคไดงาย ซงเปน

สาเหตทนาไปสความพการหรอความตายในทสด การเปลยนแปลงทางจตใจและอารมณเปนผลมา

จากการเสอมสภาพทางกาย ทาใหมความรสกวาตนเองไรคา ตองพงพาผอน ประกอบกบการสญเสย

อานาจบทบาทในสงคม ทาใหผสงอายมความรสกเหงา เศรา หดห และทอแทใจ (มณฑรา เขยวยง;

จนตนา ลละไกรวรรณ; และ สรอย อนสรณธรกล. 2540: 1-2) นอกจากน การเปลยนแปลงทางดาน

เศรษฐกจและสงคม ทาใหเพมครอบครวเดยว และลดครอบครวขยายลง ลกษณะของครอบครวขยาย

ซงเปนครอบครวทมสมาชกภายในครอบครวเดยวถง 3 ชนอาย คอ พอแม ปยา ตายาย และหลาน ทา

ใหมการพงพาอาศยกนและกน เดกตองพงพาอาศยผใหญ และผใหญตองพงพาอาศยเดกในยามแก

เฒา ผสงอายไดรบการเคารพนบถอ ยกยอง และการดแลจากบตรหลาน สวนครอบครวเดยว ทมเพยง

พอ แม ลก ทาใหบทบาทอานาจของผสงอายทเคยมอยลดลง ความเคารพนบถอทมตอผสงอายกเรม

ลดลงดวย ผสงอายถกทอดทงใหอยอยางโดดเดยว ลกหลานไมสามารถเลยงดป ยา ตา ยาย ไดดงเดม

ผสงอายจะตองเปลยนบทบาทจากหวหนาครอบครวหรอผมอานาจในครอบครว มาเปนผอาศยใน

ครอบครว อาจทาใหมสมพนธภาพทไมดกบบตรหลานในครอบครว มความคดเหนขดแยงกน อาจทา

ใหผสงอายรสกวาถกทอดทง และขาดความภาคภมใจในตนเอง เกดความรสกวาเหว รสกเหงา

หวาดระแวงและกลวความตาย สขภาพจตไมด นอกจากน ความจาเปนในการยายถนของบตรหลาน

เพอไปประกอบอาชพ ทาใหบทบาทผสงอายในครอบครวหรอในหนาทการงานตองลดลง ผสงอาย

ประสบปญหาอยางมาก (ประพศ จนทรพฤกษา. 2537: 2)

จากแนวโนมการเพมจานวนผสงอายทมมากขน ชใหเหนถงความสาคญและความรนแรงของ

ปญหาในผสงอายทจะมเพมขนในอนาคต ซงมผลกระทบทงในดานเศรษฐกจ สงคม การบรหารจดการ

ระบบตางๆ ผสงอายมกประสบปญหาสขภาพมากขน มการเจบปวยบอย ผสงอายตองพงพาและรบ

ความชวยเหลอในดานการดแลจากผอนคอนขางสง ปญหาผสงอายถกทอดทง ขาดคนดแล มแนวโนม

เพมมากขน การเพมของประชากรผสงอายจะสงผลกระทบตอสภาพความเปนอยและคณภาพชวตของ

ประชาชนรวมไปถงสภาพเศรษฐกจการเมองและระบบบรการตางๆ เพราะปญหาผสงอายสวนใหญคอ

ปญหาดานสขภาพ ถงแมจะมการสนบสนนใหความสาคญกบกลมผสงอายทงในดานการวางแผน

ระยะสนและระยะยาว สงเสรมใหมบรการทงทางรางกายและจตใจ โดยเนนการรกษาพยาบาล การ

สงเสรมสขภาพ การปองกนโรค และการฟนฟสภาพ เพอลดความรนแรงของปญหา สถานการณ

ดงกลาวน จาเปนทผเกยวของตองตระหนกถงความรบดวนในการสรางความเขาใจ และหาทางแกไข

อยางมประสทธภาพ (สภาลกษณ เขยวขา. 2543: 4) จากผลการศกษาของศรวรรณ ศรบญ (2543:

บทคดยอ) พบวาบรการทผสงอายตองการมากทสด คอ ความตองการบรการดานสขภาพและการ

3

รกษา เปนลาดบแรก รองลงมา คอ ความตองการชวยเหลอดานการเงน ดานเงนสงเคราะห และความ

ตองการมกลม มชมรมผสงอาย รวมทงความตองการไดรบการดแล และดานงานอาชพ

การเปลยนแปลงและปญหาตางๆ ทเกดขนกบผสงอายนน กอใหเกดความเครยดททาให

ผสงอายตองปรบตว เพอควบคม บรรเทา หรอขจดภาวะความเครยด ซง สตอลทซ (มณโชค สงหาญ.

2548 : 24; อางองจาก Stoltz. 1997) ไดเสนอแนวคดวา คนทมความสามารถในการเผชญปญหาและ

ฝาฟนอปสรรคทด ตองคดวาเรามความสามารถทจะควบคมสถานการณ และใชความพยายามแกไข

ปญหาได เมอมปญหากจะพยายามเขาไปมอทธพล นาตวเองเขาไปแกสถานการณ คดวาปญหานน

เลกๆ สนสดได ปญหามทางออก ไมตองกงวล ผสงอายทมความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟน

อปสรรคอยางมประสทธภาพ จะทาใหเกดความหวง มขวญหรอกาลงใจ ดารงความรสกวาตนเองม

คณคา ขจดความรสกไมสขสบายตางๆ ดารงภาวะสขภาพ ในทางตรงกนขาม หากความสามารถใน

การเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรคตา ประสบความลมเหลว จะทาใหรสกหมดหวง ทอแท ซมเศรา

ความรสกมคณคาในตนเองตา และมผลยอนกลบในทางลบตอภาวะสขภาพทงกายและจต โดยเฉพาะ

ผสงอายทมความรสกวาเหว และมปญหาทางจตใจอยแลว อาจทาใหเกดความเสอมโทรมและมการ

เปลยนแปลงทางจตใจอยางถาวรจนไมอาจแกไขได (หทยรตน จรสอไรสน. 2538: 4)

ผสงอายเปนทรพยากรบคคลทมคณคาตอสงคมในฐานะของผให ผสงอายใหความชวยเหลอ

ดวยความบรสทธ ดวยความจรงใจและมความสขทจะให สงคมจงควรตอบแทนผสงอาย ดวยการ

สงเสรมใหผสงอายเกดความรสกมคณคาในตนเอง เพอทจะดารงชวตในสงคมอยางมความสข ม

คณภาพ และมศกดศรของความเปนมนษย เพราะการมอายยนยาวอยางเดยวไมเพยงพอ ผสงอาย

ตองมคณภาพชวตทดดวย ดงคากลาวทวา “แกอยางมคา ชราอยางมสข” (รณรทธ บตรแสนคม.

2540: 1) ซงบรรล ศรพานช; และคณะ (2531) ไดศกษาสภาพจตเสอมในผสงอาย พบวา ผสงอายม

สภาพจตเสอม รอยละ 56.6 ซงเปนเพศหญงมากกวาเพศชาย รณรทธ บตรแสนคม (2540: 78) ได

ศกษาคณภาพชวตของผสงอายพบวา ผสงอายรอยละ 56.31 ยงเหนวาตนเองมคณคา เพราะวาบตร

หลาน ญาตพนองมาขอคาแนะนาปรกษา กอนทจะตดสนใจในงานหรอกจกรรมตางๆ ภายใน

ครอบครว กระแส ชนะวงศ (2532) ไดศกษาถงกจกรรมของผสงอาย พบวา กจกรรมประกอบดวย

กจกรรมทไมมรปแบบ ไดแก การพบปะสงสรรคกบเพอนหรอญาต การมสวนรวมในกจกรรมตางๆ กบ

สมาชกครอบครว กจกรรมทมรปแบบ ไดแก การเขารวมชมรมตางๆ การเปนอาสาสมครเพอสงคม การ

เขากลมทางศาสนา การเมอง และกจกรรมเพอการพกผอนและงานอดเรก ไดแก การนนทนาการ ทา

สวน ปรบปรงแตงบาน ผสงอายทคงระดบกจกรรมทางสงคมไวอยางตอเนอง มความภาคภมใจใน

ตนเอง รสกวาตนเองมคณคา ไมเปนภาระของลกหลาน เปนทยอมรบของสงคม

4

ในปจจบนมองคกรททาหนาทเปนสอกลางเชอมความสมพนธระหวางผสงอายกบสงคม และ

สงเสรมคณภาพชวตของผสงอาย นนคอ ชมรมผสงอาย ทเปนศนยรวมของผสงอายทมลกษณะทาง

ชวสงคมทแตกตางกน เปนชองทางใหผสงอายสามารถเขารวมกจกรรมตางๆ มบทบาทในชมชนและ

สงคมอยางตอเนอง เพอปองกนปญหาทเกดจากการเปลยนแปลงในดานตางๆ ซงการเขาเปนสมาชก

กลมตางๆ นน เปนการสงเสรมใหผสงอายมบทบาทหรอมกจกรรมในสงคม ซง แบโรว และ สมธ

(พจนา ศรเจรญ. 2544: 88; อางองจาก Barrow and Smith. 1979: 53) กลาววา กจกรรมในสงคม

เปนสงททาใหผสงอายมสขภาพด ทงทางดานรางกายและจตใจ การทผสงอายไดปฏบตกจกรรม ทาให

เขายงคงมบทบาทและสถานภาพ ซงทาใหรสกวาตนเปนผทมคณคา และเปนทยอมรบของสงคม และ

การเขารวมกจกรรมของผสงอายจะชวยรกษาสขภาพและบคลกของบคคลไวได ซงสอดคลองกบ

การศกษาของ เขมกา ยามะรต (2527: 101) พบวา การมสวนรวมทางสงคม มความสมพนธกบความ

พงพอใจในคณภาพชวตของคนชรา และ กนกวรรณ ศลปกรรมพเศษ (2527: 105) พบวา การมสวน

รวมในสงคม มผลตอการปรบตวของผเกษยณอายราชการในจงหวดสงขลา และการสนบสนนทาง

สงคมมความสมพนธทางบวกกบระดบคณภาพชวตปานกลาง (สภาลกษณ เขยวขา. 2543: 88)

จากแนวคดและงานวจยดงกลาวขางตนพบวา ยงมงานวจยทศกษาความสมพนธของ

ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรคกบคณภาพชวตของผสงอายจานวนนอยอยมาก

ในขณะทผสงอายตองประสบกบปญหาตางๆ มากมาย ดวยเหตน ผวจยจงสนใจทาการศกษาถง

ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค ปจจยสภาพแวดลอมทางสงคม และปจจย

ลกษณะทางชวสงคม ทเกยวของกบคณภาพชวตของสมาชกชมรมผสงอาย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ทใหความสาคญของผสงอาย และไดใหความชวยเหลอในการใหขอมล และทาการศกษาวจยในครงน

เปนอยางด ซงจะชวยใหไดขอมลพนฐานทางวชาการ และเปนแนวทางในการชวยเหลอใหผสงอายใน

สภาพสงคมไทยในปจจบนทกาลงมการเปลยนแปลงและพฒนาไปอยางรวดเรวน ไดรบการสงเสรม

อยางเหมาะสม และมคณภาพชวตทด

ความมงหมายของการวจย ในการวจยครงน มความมงหมายดงน

1. เพอศกษาความสมพนธระหวางความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค

สภาพแวดลอมทางสงคม และลกษณะทางชวสงคมทเกยวของกบคณภาพชวตของผสงอาย

2. เพอทานายคณภาพชวตของผสงอาย จากความสามารถในการเผชญปญหาและ

ฝาฟนอปสรรค และสภาพแวดลอมทางสงคม

3. เพอเปรยบเทยบคณภาพชวต เมอจาแนกตามลกษณะทางชวสงคม

5

ความสาคญของการวจย ผลการวจยครงน ผวจยคาดวาจะใหประโยชนดงตอไปน

1. ทาใหทราบถงปจจยทเกยวของกบคณภาพชวตของผสงอาย เพอเปนขอมลใหผทเกยวของไดนาไปใชในการวางแผนงานใหความชวยเหลอ และการจดกจกรรมทางสงคมใหแกผสงอาย

ไดอยางถกตองเหมาะสม

2. เปนแนวทางใหแกครอบครวของผสงอาย ในการดแลและใหการสนบสนนแกผสงอายไดอยางด เพอใหผสงอายไดอยอยางมคณภาพชวตทด

ขอบเขตของการวจย ประชากรทใชในการวจย ประชากรในการวจยครงน คอ ผสงอายทเปนสมาชกชมรมผสงอาย มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ จานวน 561 คน กลมตวอยางทใชในการวจย กลมตวอยางในการวจยครงน คอ ผสงอายทเปนสมาชกชมรมผสงอาย มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ จานวน 239 คน ตวแปรทศกษา

1. ตวแปรอสระ แบงเปนดงน

1.1 ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค

1.2 สภาพแวดลอมทางสงคม

1.2.1 การมสวนรวมในสงคม

1.2.2 การสนบสนนทางสงคม

1.2.3 การปฏบตทางพทธศาสนา

1.3 ลกษณะทางชวสงคม

1.3.1 เพศ ไดแก เพศชาย และเพศหญง

1.3.2 สถานภาพสมรส ไดแก โสด, สมรส และหมายหรอหยาหรอแยกกนอย

1.3.3 ระดบการศกษา ไดแก ตากวาปรญญาตร ปรญญาตร และสงกวา

ปรญญาตร

1.3.4 เงนรายได ไดแก ไมเกน 10,000 บาท 10,001 – 20,000 บาท 20,001 –

30,000 บาท และมากกวา 30,000 บาท

6

1.3.5 ลกษณะการอยอาศย ไดแก อยกบคสมรส อยกบญาตหรอบตรหลาน อย

คนเดยว และอยกบบคคลอน

2. ตวแปรตาม ไดแก คณภาพชวตของผสงอาย

นยามศพทเฉพาะ สมาชกชมรมผสงอาย หมายถง ผสงอายทเปนสมาชกในชมรมผสงอาย มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒทมอาย 60 ปขนไป

นยามเชงปฏบตการ 1. ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค หมายถง ความสามารถของ

ผสงอายในการตอบสนองตอปญหา ความทกขยากลาบาก และอปสรรคตางๆ ในชวต ดวยจตใจท

เขมแขง ไมยอทอตออปสรรคปญหาทเผชญ และคดวาอปสรรคเปนสงทาทายความสามารถ ซงผวจย

สรางขนตามนยามปฏบตการของความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค ตามแนวคด

ของ สตอลทซ (Stoltz. 1997) ซงเปนประโยคขอความมาตรประเมนคา 6 อนดบ ตงแต “จรงทสด” ถง

“ไมจรงเลย” ผทไดคะแนนสง แสดงวาเปนผทมความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค

สงกวาผทไดคะแนนตา

2. การมสวนรวมในสงคม หมายถง การทผสงอายเขารวมกจกรรมทางสงคม ซงเปน

กจกรรมทงทไมมรปแบบ กจกรรมทมรปแบบ และกจกรรมทกระทาตามลาพง ซงผวจยสรางขนตาม

นยามปฏบตการของการมสวนรวมในสงคม ตามแนวคดของเลมอน เบงทสน และปเตอรสน (Lemon,

Bengtson and Peterson. 1972) ซงเปนประโยคขอความประกอบมาตรประเมนคา 6 อนดบ ตงแต

“มากทสด” ถง “นอยทสด” ผทไดคะแนนสง แสดงวาเปนผทมสวนรวมในสงคมมากกวาผทไดคะแนน

ตา

3. การสนบสนนทางสงคม หมายถง การรบรของผสงอายตอการไดรบการชวยเหลอจาก

ครอบครวและบคคลอนในดานตางๆ ทงดานอารมณ ดานวตถ และดานขอมลขาวสาร ซงวดไดจาก

เครองมอวดการสนบสนนทางสงคม ทผวจยสรางขนตามนยามปฏบตการของการสนบสนนทางสงคม

ตามแนวคดของ สเคเฟอร และคนอนๆ (มนส บญประกอบ; และ พรรณ บญประกอบ. 2549: 16;

อางองจาก Scaefer, et al. 1981 : 381-406) ซงเปนประโยคขอความประกอบมาตรประเมนคา 6

อนดบ ตงแต “จรงทสด” ถง “ไมจรงเลย” ผทไดคะแนนสง แสดงวาเปนผทไดรบการสนบสนนทางสงคม

มากกวาผทไดคะแนนตา

4. การปฏบตทางพทธศาสนา หมายถง การรายงานปรมาณการปฏบตตนของผสงอายในการดาเนนชวต 3 ดาน คอ ทาน ศล และภาวนาสมาธ วดไดจากแบบสอบถามการปฏบตทางพทธ

7

ศาสนาของ ดวงเดอน พนธมนาวน (2540) ซงเปนประโยคขอความประกอบมาตรประเมนคา 6 อนดบ

ตงแต “จรงทสด” ถง “ไมจรงเลย” ผทไดคะแนนสง แสดงวามการปฏบตทางพทธศาสนามากกวาผทได

คะแนนตา

5. คณภาพชวตของผสงอาย หมายถง ระดบของการทผสงอายมชวตทด มความสข

ความพงพอใจในชวต ประกอบดวยองคประกอบ 4 ดาน คอ

5.1 ดานรางกาย หมายถง การรบรสภาพทางดานรางกายของผสงอาย ซงมผลตอ

ชวตประจาวน เชน การรบรสภาพความสมบรณแขงแรงของรางกาย การรบรถงความรสกสขสบาย ไม

มความเจบปวด การรบรถงความสามารถทจะจดการกบโรคภยและความเจบปวดทางรางกายได การ

รบรถงพละกาลงในการดาเนนชวตประจาวน การรบรถงความเปนอสระทไมตองพงพาผอน การรบรถง

ความสามารถในการเคลอนไหวของตน การรบรถงความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวนของตน

การรบรถงความสามารถในการทางาน การรบรวาตนไมตองพงพายาตางๆ หรอการรกษาทาง

การแพทยอนๆ เปนตน

5.2 ดานจตใจ หมายถง การรบรสภาพทางจตใจของตนเอง เชน การรบรความรสก

ทางบวกทบคคลมตอตนเอง การรบรภาพลกษณของตนเอง การรบรถงความรสก ภาคภมใจในตนเอง

การรบรถงความมนใจในตนเอง การรบรถงความคด ความจา สมาธการตดสนใจ และความสามารถใน

การเรยนรเรองราวตางๆ ของตนการรบรถงความสามารถในการจดการกบความเศราหรอกงวล การ

รบรเกยวกบความเชอตางๆ ของตน ทมผลตอการดาเนนชวต เชน การรบรถงความเชอดานวญญาณ

ศาสนา การใหความหมายของชวต และความเชออนๆ ทมผลในทางทดตอการดาเนนชวต มผลตอการ

เอาชนะอปสรรค เปนตน

5.3 ดานความสมพนธทางสงคม หมายถง การรบรเรองความสมพนธของผสงอายกบ

บคคลอน การรบรถงการทไดรบความชวยเหลอจากบคคลอนในสงคม การรบรวาตนไดเปนผใหความ

ชวยเหลอบคคลอนในสงคมดวย รวมทงการรบรในเรองอารมณทางเพศ หรอการมเพศสมพนธ

5.4 ดานสงแวดลอม หมายถง การรบรเกยวกบสงแวดลอม ทมผลตอการดาเนนชวต

เชน การรบรวาตนมชวตอยอยางอสระ ไมถกกกขง มความปลอดภยและมนคงในชวต การรบรวาไดอย

ในสงแวดลอมทางกายภาพทด ปราศจากมลพษตางๆ การคมนาคมสะดวก มแหลงประโยชนดาน

การเงน สถานบรการทางสขภาพและสงคมสงเคราะห การรบรวาตนมโอกาสทจะไดรบขาวสาร หรอ

ฝกฝนทกษะตางๆ การรบรวาตนไดมกจกรรมสนทนาการ และมกจกรรมในเวลาวาง เปนตน

แบบสอบถามคณภาพชวตของผสงอายทง 4 ดานทกลาวมานน วดไดจากแบบสอบถาม

คณภาพชวตขององคการอนามยโลกฉบบยอ (WHOQOL – BREF) ซงผวจยนามาปรบปรงขอคาถาม

8

เพอใหเหมาะสมกบกลมตวอยาง เปนประโยคขอความประกอบมาตรประเมนคา 6 อนดบ ตงแต “มาก

ทสด” ถง “นอยทสด” ผทไดคะแนนสง แสดงวาเปนผทมคณภาพชวตทสงกวาผทไดคะแนนตา

กรอบแนวคดในการวจย ในการวจยครงน ผวจยมงศกษาความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค ปจจย

สภาพแวดลอมทางสงคม และปจจยลกษณะทางชวสงคม ตามแนวคดการถายทอดทางสงคม และ

ทฤษฎการรคดทางสงคม (อรพนทร ชชม; อจฉรา สขารมณ; และ อษา ศรจนดารตน. 2549: 26;

อางองจาก Bandura. 1986) ทเสนอแนะวา พฤตกรรมของบคคลเปนผลมาจากปจจยตางๆ 3 ปจจย

ไดแก 1) อทธพลภมหลง 2) ปจจยทางจตลกษณะ และ 3) ปจจยทางสภาพแวดลอม หรอปจจยทาง

สงคม ดงนนในการวจยความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค ปจจยสภาพแวดลอม

ทางสงคม และปจจยลกษณะทางชวสงคมทเกยวของกบคณภาพชวตของสมาชกชมรมผสงอาย

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒในครงน องคการอนามยโลก (WHO) แบงองคประกอบของคณภาพ

ชวตประกอบดวย 4 ดานคอ 1) ดานรางกาย 2) ดานจตใจ 3) ดานความสมพนธทางสงคม และ 4)

ดานสงแวดลอม ผวจยไดยดหลกการวเคราะหสาเหตของการเกดพฤตกรรมวามสาเหตมาจาก 3 ปจจย

คอ 1) จตลกษณะ ประกอบดวย ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค 2) ปจจย

สภาพแวดลอมทางสงคม ประกอบดวย การมสวนรวมในสงคม การสนบสนนทางสงคม และการ

ปฏบตทางพทธศาสนา และ 3) ปจจยลกษณะทางชวสงคม ประกอบดวย เพศ สถานภาพสมรส ระดบ

การศกษา รายได และลกษณะการอยอาศย โดยผวจยไดสรปความสมพนธระหวางตวแปรตางๆ ดง

แสดงในภาพประกอบ 1

9

ความสามารถในการเผชญปญหา

และฝาฟนอปสรรค

คณภาพชวตของ

ผสงอาย

ปจจยสภาพแวดลอมทางสงคม

• การมสวนรวมในสงคม

• การสนบสนนทางสงคม

• การปฏบตทางพทธศาสนา

ปจจยลกษณะทางชวสงคม

• เพศ

• สถานภาพสมรส

• ระดบการศกษา

• รายได

• ลกษณะการอยอาศย

ภาพประกอบ 1 กรอบแนวคดในการวจย

10

สมมตฐานในการวจย จากการประมวลแนวคดผลการวจยและทฤษฎตางๆ ดงกลาวมาน ทาใหไดขอสรปในแตละ

ตอน ซงสามารถใชเปนรากฐานในการทานายและสรางเปนสมมตฐานในการวจยไดดงน

1. ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค มความสมพนธทางบวกกบ

คณภาพชวตของผสงอาย

2. ปจจยสภาพแวดลอมทางสงคม ไดแก การมสวนรวมในสงคม การสนบสนนทาง

สงคม และการปฏบตทางพทธศาสนา มความสมพนธทางบวกกบคณภาพชวตของผสงอาย

3. ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค และปจจยสภาพแวดลอมทาง

สงคม รวมกนทานายคณภาพชวตของผสงอาย

4. ผสงอายทมลกษณะทางชวสงคมแตกตางกน มคณภาพชวตทแตกตางกน

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ในการวจยครงนผวจยมงศกษาความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค

สภาพแวดลอมทางสงคม และลกษณะทางชวสงคม ตามแนวคดการถายทอดทางสงคม และทฤษฎ

การรคดทางสงคม (อรพนทร ชชม; อจฉรา สขารมณ; และ อษา ศรจนดารตน. 2549: 26; อางองจาก

Bandura. 1986) ทเสนอแนะวา พฤตกรรมของบคคลเปนผลมาจากปจจยตางๆ 3 ปจจย ไดแก 1)

อทธพลภมหลง 2) ปจจยทางจตลกษณะ และ 3) ปจจยทางสภาพแวดลอม หรอปจจยทางสงคม

ดงนน ผวจยไดทาการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ ในหวขอเรอง “ความสามารถในการเผชญ

ปญหาและฝาฟนอปสรรค ปจจยสภาพแวดลอมทางสงคม และปจจยลกษณะทางชวสงคม ทเกยวของ

กบคณภาพชวตของสมาชกชมรมผสงอาย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ” และไดนาเสนอตามหวขอ

ตอไปน

1. แนวคดและงานวจยเกยวกบคณภาพชวตของผสงอาย

1.1 ความหมายของผสงอาย

1.2 ความตองการของผสงอาย

1.3 ความหมายของคณภาพชวต

1.4 เครองชวดคณภาพชวตขององคการอนามยโลก

2. แนวคดและงานวจยเกยวกบปจจยทเกยวของกบคณภาพชวตของผสงอาย

2.1 แนวคดและงานวจยเกยวกบความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค

2.2 แนวคดและงานวจยเกยวกบการมสวนรวมในสงคม

2.3 แนวคดและงานวจยเกยวกบการสนบสนนทางสงคม

2.4 แนวคดและงานวจยเกยวกบการปฏบตทางพทธศาสนา

3. งานวจยเกยวกบลกษณะทางชวสงคมทเกยวของกบคณภาพชวตของผสงอาย

แนวคดและงานวจยเกยวกบคณภาพชวตของผสงอาย ความหมายของผสงอาย ผสงอาย คอ บคคลทมอาย 60 ปขนไป แตความแตกตางกนของแตละบคคล ทาใหบาง

คนถงแมจะมอาย 75-80 ป แตรางกายยงแขงแรงอย ยงสามารถปฏบตงานตางๆ ไดดเชนเดยวกบวย

กลางคน องคการอนามยโลก (World Health Organization [WHO], 1994) จงไดแบงพฒนาการของ

ผสงอายออกเปน 3 ชวง คอ วยสงอายตอนตน (Young old age) มอายระหวาง 60-74 ป วยสงอาย

12

ตอนกลาง (Middle old age) มอายระหวาง 75-85 ป และวยสงอายตอนปลาย (Old old age) มอาย

มากกวา 85 ป (สรนดา นอยสข. 2545: 7) และในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ได

ใหความหมายไววา ผมอายมาก ซงสอดคลองกบ สนนทา คมเพชร (2545: 15) ทใหความหมายของ

ผสงอายวา บคคลทมอายตงแต 60 ปขนไป เปนวยทมการเปลยนแปลงดานรางกาย จตใจ และหนาท

การงานทางสงคม โดยแตละคนจะปรากฏอาการเสอมแตกตางกน ขนอยกบพนธกรรม สงแวดลอม

ภาวะโภชนาการ และโรคภยของแตละบคคล ทงเปนผทควรไดรบการชวยเหลอ ดแล อปการะจากคน

ในครอบครวและสงคมเพอใหมความสข

ทงนไดเปนทตกลงกนแลว ในองคกรสหประชาชาตวา ผสงอาย หมายถง ผทมอายตงแต

60 ปขนไป ภาคภาษาไทย คาวา ”ผสงอาย” หมายถง เอาอายเปนหลกในการเรยก (60 ปขนไป) คาวา

“คนชรา” หมายถง เอาลกษณะทางกายภาพเปนหลกในการเรยก คาวา “อาวโส” หมายถง เอา

สถานภาพทางราชการ แกกวา เกากวา เปนหลกในการเรยก ภาคภาษาองกฤษ วทยาการวาดวย

ผสงอาย เรยกวา Gerontology วทยาการดานการแพทย เกยวกบผสงอาย เรยกวา Geritics medicine

มคาหลายคา ใชเปนสรรพนามเรยกผสงอาย เชน Aging, Elderly, Older person, Senior citizen

สดแตจะใช แตในองคการสหประชาชาต ตกลงใชคาวา Older persons เรยกผสงอาย (บรรล ศรพานช.

2549) ซงสอดคลองกบ รงนรนดร ประดษฐสวรรณ (2542: 78) กลาววา ผสงอาย หรอทคนทวไปมกจะ

เรยกวา “คนแก” หรอ “คนชรา” คอคนทมอาย 60 ป ขนไปทงชายและหญง ตามคาจากดความของ

องคการอนามยโลก และในทานองเดยวกน อรรถสทธ สทธสนทร (2536: 53) ไดใหความหมายของ

“ผสงอาย” วา เปนผทมอายตงแต 60 ปขนไป เปนผทมความเสอมสภาพ มกาลงถดถอย เชองชา เปนผ

ทสมควรใหความอปการะ เปนผทมโรคควรไดรบการชวยเหลอ

เกณฑทสงคมกาหนดวาบคคลใดเปนผสงอายนน แตกตางกนไปตามสภาพสงคมซงไดม

ผใหคานยามเกยวกบผสงอายไว เชน ฮอลล (ระพพรรณ คาหอม; และคณะ. 2547: 11-12 อางองจาก

Hall D.A., 1976: 3-4) ไดแบงการสงอายของบคคลออกเปน 4 ประเภท คอ

1. การสงอายตามวย (Chronological aging) หมายถง การสงอายตามปปฏทน

โดยการนบจากปทเกดเปนตนไป และบอกไดทนทวา ใครมอายมากนอยเพยงใด

2. การสงอายตามสภาพรางกาย (Biological aging) เปนการพจารณาการสงอาย

จากสภาพรางกายและสรระของบคคลทเปลยนไป เมอมอายเพมขน เนองจากประสทธภาพการทางาน

ของอวยวะตางๆ ในรางกายลดนอยลง เปนผลมาจากความเสอมโทรมตามกระบวนการสงอาย ซง

เปนไปตามอายขยของแตละบคคล

13

3. การสงอายตามสภาพจตใจ (Psychological aging) เปนการเปลยนแปลงใน

หนาท การรบร แนวความคด ความจา การเรยนร เชาวปญญา และลกษณะบคลกภาพทปรากฎใน

ระยะตาง ๆ ของชวตแตละคนทมอายเพมขน

4. การสงอายตามสภาพสงคม (Sociological aging) เปนการเปลยนแปลงใน

บทบาทหนาทสถานภาพของบคคลในระบบสงคม รวมทงความคาดหวงของสงคมตอบคคลนน ซง

เกยวกบอาย การแสดงออกตามคณคาและความตองการของสงคม

นอกจากน ศรเรอน แกวกงวาล (2545: 54) ไดแบงชวงสงอายออกเปน 4 ชวง โดยใช

เกณฑตามลกษณะจตสงคม ชววทยา ดงน

1. ชวงไมคอยแก (The young – old) ชวงนอายประมาณ 60-69 ป เปนชวงทคน

ตองประสบกบความเปลยนแปลงของชวตทเปนภาวะวกฤตหลายดาน เชน การเกษยณอาย การจาก

ไปของมตรสนท คครอง รายไดลดลง การสญเสยตาแหนงทางสงคม โดยทวๆ ไปชวงนบคคลยงเปนคน

ทแขงแรง แตอาจตองพงพงผอนบาง อยางไรกด สาหรบบคคลทมการศกษาสง รจกปรบตว ชวงนยง

เปนชวงทเราจะมสมรรถภาพดานตางๆ ใกลเคยงกบคนหนมสาวมาก การปรบตวในชวงนมขอแนะนา

วาควรใชแบบ “Engagement” คอ ยงเขารวมกบกจกรรมตางๆ ทางสงคมทงในครอบครวและนอก

ครอบครว

2. ชวงแกปานกลาง (The middle-aged old) อายประมาณตงแต 70-79 ป เปนชวง

ทคนเรมเจบปวย เพอนและสมาชกในครอบครวทอายใกลๆ กนอาจเรมลมหายตายจากมากขน เขา

รวมกจกรรมของสงคมนอยลง การปรบตวในระยะนมกเปนไปในรปแบบ “Disengagement” คอไม

คอยยงเกยวกบกจกรรมของครอบครวและสงคมมากนกอกตอไป

3. ชวงแกจรง (The old-old) อายประมาณ 80-90 ป ผมอายยนถงระดบนปรบตวให

เขากบสงแวดลอมยากขน เพราะสงแวดลอมทเหมาะสมสาหรบคนอายถงขนนตองมความเปนสวนตว

มากขน ไมวนวาย แตกตองอยในสงแวดลอมทยงกระตนความมสมรรถภาพในแงตางๆ ตามวย (Both

privacy and stimulating) ผสงอายระยะนตองการความชวยเหลอจากผอนมากกวาในวยทผานมา

เรมยอนนกถงอดตมากยงขน

4. ชวงแกจรงๆ (The very old-old) อายประมาณ 90-99 ป ผมอายยนถงระดบนม

จานวนคอนขางนอย ความรตางๆ ดานชววทยา สงคม และจตใจของคนวยนยงไมมการศกษามากน

แตอาจกลาวไดวาเปนระยะทมกมปญหาทางสขภาพ ผสงอายในวยนควรทากจกรรมทไมตองมการ

แขงขน ไมตองมการบบคนเรองเวลาทตองทาใหเสรจ ควรทากจกรรมอะไรๆ ทพออกพอใจในชวต

สาหรบผสงอายกลมนทไดพบผานวกฤตตางๆ ของชวตมาแลวดวยดมากมาย จะเปนคาบระยะแหง

ความสขสงบพอใจในตนเอง

14

ประชากรในกลมผสงอายทกชวงวย มตงแตผยงมสมรรถภาพ เตมไปดวยความรความคด

ความเชยวชาญ ความมชวตชวา เรอยไปถงผทมปญหาทางอารมณ จตใจ สขภาพ สงคม ไปจนถงผแก

หงอมทชวยตนเองไมได และ/หรอผทเลอะเลอน

สรปไดวา ผสงอาย หมายถง บคคลทมอายตงแต 60 ปขนไปทงชายและหญง ซงมความ

เสอมถอยแตกตางกนไปแลวแตบคคล เปนวยทมประสบการณมากมาย และควรไดรบการดแลเอาใจ

ใสใหมคณภาพชวตทดในบนปลายของชวต

ความตองการของผสงอาย มนษยมความตองการเปนคณสมบตตดตวมาตงแตอยในครรภของมารดา คอ ตองการ

อาหาร ตองการอากาศ และความรกเอาใจใส ซงความตองการนเปนความปรารถนาทจาเปนในการ

ดารงชวต เพอรกษาความสมดลในการดาเนนชวต ทงทางรายกาย จตใจและสงคม

จากการศกษาของปรยาพร วงศอนตรโรจน (2535: 54-57) ไดแบงลกษณะความตองการ

ของมนษยออกเปน 2 ลกษณะ ดงน

1. ความตองการทางกายภาพ (Physiological needs) เปนแรงผลกดนทเกดขน

พรอมกบความตองการมชวต การดารงชวต วฒภาวะ โดยไมตองอาศยประสบการณการเรยนร แต

เกดขนจากความตองการทางดานรางกายของมนษยเปนสาคญ ไดแก ความตองการอาหาร นา

อณหภมทพอเหมาะ การพกผอนหลบนอน ความปลอดภย และความตองการทางเพศ

2. ความตองการทางจตใจและสงคม (Psychological and social needs) เปน

ความตองการทสลบซบซอนและเกดขนจากสภาพสงคม วฒนธรรม การเรยนรและประสบการณท

บคคลไดรบ ซงจะแตกตางกนแตละบคคลแตละสงคม รวมทงเวลาและโอกาสทแตกตางกนดวย

ศรทบทม พานชพนธ (พจนา ศรเจรญ. 2544: 24; อางองจาก 2534: 59-61) อธบายถง

ความตองการของผสงอายดงน

1. ความตองการสนบสนนจากครอบครว ผสงอายทถกปลอยใหอยคนเดยวหรอ

แยกตวอยคนเดยว ขาดความมนคงทางอารมณจตใจ รวมทงเศรษฐกจ จงตองหนไปพงพาการ

ชวยเหลอจากบคคลภายนอกครอบครว หรอองคการสงคมสงเคราะห ดงนน ผสงอายจงมความ

ตองการการสนบสนนจากครอบครวของตน ควบคไปกบการชวยเหลอจากบคคลภายนอกครอบครว

ซงอาจเปนอาสาสมคร องคกรภาครฐ เอกชน หรอองคกรทางศาสนา

2. ความตองการดานการประกนรายได โดยเฉพาะการประกนสงคมประเภทประกนการชราภาพ เมอเขาสวยชราภาพเลกประกอบอาชพแลว จะไดรบบานาญชราภาพ เพอชวยใหสามารถ

15

ดารงชวตอยางมความสขและมนคงปลอดภยตามอตภาพในบนปลายของชวต ไมเปนภาระของบตร

หลาน

3. ความตองการมชวตรวมอยในสงคม โดยเฉพาะการมสวนรวมในกจกรรมบาง

ประเภทในสงคม สงคมจงควรใหโอกาสแกผสงอายเหลาน ไดมสวนรวมในการปรบปรงชมชนใหดขน

ใหมโอกาสเรยนรสงใหมๆ ในการพฒนาตนเอง

4. ความตองการทจะลดการพงพาคนอนใหนอยลง หากครอบครวและสงคมไดสงเสรมใหผสงอายไดมโอกาสรวมทากจกรรมตางๆ ในครอบครวและสงคมแลว จะเปนการชวยให

ผสงอายรจกพงตนเอง ไมเปนภาระแกสงคมในบนปลายของชวต

5. ความตองการทางสงคมของผสงอาย ไดแก

5.1 ความตองการเปนสวนหนงของครอบครว กลม ชมชน และสงคม

5.2 ความตองการการยอมรบและความเคารพยกยองจากบคคลในครอบครวและสงคม

5.3 ความตองการมความสมพนธทด กบบคคลในครอบครว ชมชน สงคม และ

สามารถปรบตวใหเขากบลกหลานในครอบครวและสงคมได

5.4 ความตองการเปนบคคลสาคญ ในสายตาของสมาชกในครอบครวของชมชน

และสงคม

6. ความตองการทางกายและจตใจ ไดแก ความตองการปจจยส ความตองการ

ความมนคงปลอดภย ปราศจากความวตกกงวล ความตองการจะไดรบการยอมรบนบถอ ความ

ตองการมโอกาสกาวหนา และความสาเรจของการทางานในบนปลายของชวต

7. ความตองการทางเศรษฐกจ ผสงอายตองการไดรบความชวยเหลอดานการเงน

จากบตรหลานของตน เพอสะสมไวใชจายในยามเจบปวย ผสงอายตองการใหรฐจดหาอาชพให เพอ

เปนการเพมพนรายได ทงนเพอตนเองจะไดมบทบาททางเศรษฐกจ คอ ตองการจะชวยตนเองใหพน

จากสภาวะบบคนทางเศรษฐกจในสถานการณปจจบน

สรปไดวา ผสงอายมความตองการหลายดานทงดานกายภาพ ดานจตใจและสงคม หาก

ผสงอายไดรบสงทตอบสนองตอความตองการดงกลาวในปรมาณทเหมาะสม กจะทาใหมความ

สมบรณทงดานรางกายและจตใจ แตหากความตองการดงกลาว ไมไดรบการตอบสนอง กอาจจะทาให

เกดปญหาทางดานรางกาย และจตใจไดเชนเดยวกน

ความหมายของคณภาพชวต พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ไดใหความหมายของคาวา “คณภาพ”

ไววา ลกษณะทดเดนของบคคลหรอสงของ และคาวา “ชวต” หมายถง ความเปนอย ดงนน “คณภาพ

16

ชวต” จงหมายถง ลกษณะความเปนอยทดของบคคล และในปจจบนมนกวชาการสาขาตางๆ ใหคา

นยามหรอความหมายของคณภาพชวตอยางกวางขวาง จะแตกตางกนบาง เชน อารวรรณ คณเจตน

(2541: 14) กลาววา คณภาพชวตทด หมายถง ความผาสก คอ มสขภาพด มรายไดเพยงพอ ไมมภาวะ

กดดนทางจตใจ ซงสอดคลองกบ นพนธ คนธเสว (2526: 85) ทไดใหความหมายของคณภาพชวต คอ

ชวตทด มความสขทงทางดานรางกาย จตใจ สงคม อารมณ ตามควรแกอตภาพและสภาวะ และ

วนทน ขาเพง (2540: 23) กลาววา คณภาพชวตมความหมายกวางเกยวกบความรสกพงพอใจของ

บคคลเกยวกบสภาพทตนเปนอย ไดรบอย และปฏบตอยเปนประจา ในทานองเดยวกน พวงผกา

ชนแสงเนตร (2538: 37) ใหความหมายของคณภาพชวตวา เปนความพงพอใจในชวต ความรสกม

คณคาในตนเอง ภาวะสขภาพทด การปรบตวมประสทธภาพ ความสขสบายกายและใจ ชวตทม

ความหมายและมคณคา และภาระหนาทของบคคล

นอกจากน องคการอนามยโลก (The WHOQOL group. 1994) ใหความหมายของ

คณภาพชวตวา เปนมโนทศนหลายมตทประสานการรบรของบคคลในดานรางกาย ดานจตใจ ดาน

ระดบความเปนอสระไมตองพงพา ดานความสมพนธทางสงคม ดานสงแวดลอม ดานความเชอสวน

บคคลภายใตวฒนธรรม คานยม และเปาหมายในชวตของแตละบคคล ซงองคการยเนสโก

(UNESCO. 1993) กไดใหนยามคาวา คณภาพชวตไววา ระดบความเปนอยทดของสงคม และระดบ

ความพงพอใจในความตองการสวนหนงของมนษย และในทานองเดยวกน สวฒน มหตนรนดรกล

(2540: 5) กลาววา คณภาพชวต หมายถง ระดบการมชวตทด มความสข และความพงพอใจในชวตทง

ในดานรางกาย จตใจ สงคม อารมณ และการดาเนนชวตของปจเจกบคคลในสงคม เปนการประสาน

การรบรของบคคลในดานรางกาย จตใจ ความสมพนธทางสงคม สงแวดลอม ภายใตวฒนธรรม

คานยม และเปาหมายในชวตของแตละคน

สอง ชวรางกร (2538: 34) ไดกลาวถง คณภาพชวตวาม 2 องคประกอบ คอ

องคประกอบดานจตพสย ซงเปนเรองเกยวกบอารมณ ความรสกของบคคล ความเชอ คานยม และ

องคประกอบดานวตถพสย ไดแก ปจจยหรอสภาพแวดลอมของบคคล เชน ดานสงคม ดานเศรษฐกจ

ดานการเมอง และดานสงแวดลอม ซงประภาพร จนนทยา (2536: 7) ใหความหมายของคณภาพชวต

ผสงอายวา หมายถง ระดบการดารงชวตของผสงอายปจจบน ตามการรบรตอองคประกอบตางๆ ทเปน

ตวบงชคณภาพชวตผสงอาย ม 5 ดาน คอ สถานภาพทางเศรษฐกจ สขภาพกาย สภาพแวดลอม การ

พงพาตนเอง และการทากจกรรมประจาวน คลายคลงกบ กลยาณ ทองสวาง (2546:23) ทกลาววา

คณภาพชวตผสงอาย หมายถง ระดบสภาพการดารงชวตของผสงอาย 6 ดาน ไดแก ความสามารถใน

การปฏบตกจกรรมประจาวน สถานภาพทางเศรษฐกจ สถานภาพทางสงคม สภาพแวดลอม สขภาพ

กาย และสขภาพจต นอกจากน พนษฐา พานชาชวะกล (2537: 12) ไดใหความหมายวา คณภาพชวต

17

ผสงอาย เปนแนวคดทตองการบอกภาพรวมของผสงอาย และสภาวะรอบๆ ตวเขาอยางสมบรณ ทงสง

ทเปนจรงทผสงอายมอยหรอเปนอย (คณภาพชวตเชงวตถวสย) และความพงพอใจในสงทอยนน

(คณภาพชวตเชงจตวสย) สงทมอยหรอเปนอย ครอบคลมความเปนอยของผสงอายทกดาน

จากเอกสารและงานวจยขางตน สรปไดวา คณภาพชวต หมายถง ระดบของการมชวตท

ด มความสข ความพงพอใจในชวต ทงทางดานรางกาย ดานจตใจ ดานความสมพนธทางสงคม และ

ดานสงแวดลอม

เครองชวดคณภาพชวตขององคการอนามยโลก องคการอนามยโลกไดพฒนาเครองชวดคณภาพชวต สาหรบใชในประเทศตางๆ ขนมา

ตงแตป 1992 เครองชวดฉบบมาตรฐานประกอบดวย 100 ตวชวด ไดถกนามาทดสอบในหลายๆ

ประเทศ รวมทงในประเทศไทย (สวฒน มหตนรนดรกล. 2540: บทคดยอ) กรมสขภาพจต ไดแปลเปน

ภาษาไทย และใหผเชยวชาญตรวจสอบดวยการแปลกลบเปนภาษาองกฤษอกครง และถอวา เปนฉบบ

ภาษาไทยทองคการอนามยโลกยอมรบอยางเปนทางการ อยางไรกตามแบบวดคณภาพชวต 100

ตวชวดน ดยาวเกนไปเมอนาไปใชสารวจในชมชน ดวยเหตนองคการอนามยโลก จงไดพฒนาเครองช

วดคณภาพชวตฉบบยอชด 26 ตวชวด (WHOQOL-BREF) ออกมาใช โดยการคดเลอกจาก 100

ตวชวด ดวยวธการทางสถต ใหเหลอเพยง 26 ตวชวด (สวฒน มหตนรนดรกล. 2540: 1-2)

สวฒน มหตนรนดรกล (2540: 11-15) ไดกลาวถงเครองชวดคณภาพชวตขององคการ

อนามยโลก ชด 6 องคประกอบ 100 ตวชวด วาถกพฒนาขนมาโดยทมงาน WHOQOL group ม

ดร.จอหน ออรลย นายแพทยใหญเปนผนาในการพฒนาเครองมอวดคณภาพชวตขนมา ทมงานจะ

ประกอบดวยศนยปฏบตงานภาคสนามจานวน 15 ประเทศ ในการพยายามสรางเครองมอวดคณภาพ

ชวตทสามารถนาไปใชไดอยางสากล ไมวาวฒนธรรมของแตละทองทจะแตกตางกนอยางไร

เหตผลทองคการอนามยโลก ตองรเรมสรางเครองมอวดคณภาพชวตกเพราะเหตผล 3

ประการดงตอไปน ประการแรก เมอหลายๆ ปทผานมา การประเมนคณภาพชวต มกจะมงไปทการวด

สขภาพ มกจะใชตวบงชทางสขภาพทเคยใชกนมากอน เชน อตราการตาย อตราการเจบปวย มการนบ

รวมไปถงผลกระทบทเกดจากโรคภย และความเสอมถอยในความสามารถทจะดาเนนชวตประจาวน

การวดการสาเหนยกในเรองสขภาพ และการประเมนสถานภาพทสามารถทางานได และทางานไมได

เครองมอเหลาน เรมตนดวยการแยกวดผลกระทบทเกดจากการเจบปวย ไมไดใชวดคณภาพชวต

โดยตรง ซงมการกลาววาเปน “การวดทผดเปาหมายในเรองสขภาพ” เหตผลประการท 2 เครองชวด

สถานะทางสขภาพ สวนมากถกพฒนามาจากทางอเมรกาเหนอและองกฤษ และการแปลเครองมอ

เหลานไปใชในประเทศอนๆ เปนสงทตองใชเวลา และไมเปนทพอใจดวยหลายๆ เหตผล และเหตผล

18

ประการท 3 การรกษาทางการแพทย มการใชเครองมอ ทเปนเครองมอจกรกลมากขน จะให

ความสาคญเฉพาะการกาจดโรคและอาการ เปนแรงผลกดนใหเกดความตองการทจะนาเอารากเหงา

ของความเปนมนษย เขามาสกระบวนการดแลสขภาพ จากการเรยกรองหาเครองชวดคณภาพชวต

สาหรบใชในกระบวนการดแลสขภาพ ความสนใจจงมงไปในเรองของสขภาพ และผลของวธการรกษา

จะเพมความสนใจไปในเรองความเปนอยทดของผปวย การเรมตนพฒนาเครองชวดคณภาพชวต

เกดขนจากความตองการทจะวดคณภาพชวตอยางแทจรง และจากขอผกมดทตองสงเสรมสขภาพและ

การดแลรกษาสขภาพอยางองครวม ใหดาเนนไปอยางตอเนอง

ในการพฒนาเครองชวดคณภาพชวตขององคการอนามยโลก ชด 100 ตวชวด

(WHOQOL-100) มหลายขนตอน ดงน

ขนตอนแรก จะเปนการทาความเขาใจในดานแนวคดตางๆ นบตงแตการกาหนด

ความหมายของคณภาพชวต และการเขาสเครองมอวดคณภาพชวตทใชกนอยางเปนสากล คาจากด

ความสะทอนใหเหนมมมองทวา คณภาพชวต หมายถง การประเมนคาทเปนจตวสย (Subjective) ซง

ฝงแนนอยกบบรบททางวฒนธรรม สงคม และสภาพแวดลอม เพราะวานยามของคณภาพชวตจะเนน

ไปทการรบรในเรองคณภาพชวตของผตอบ ไมไดคาดหวงทจะเปนวธการทจะวดในรายละเอยดของ

อาการ โรค หรอ สภาพตางๆ แตจะเปนการประเมนผลของโรค และวธการรกษาทมผลตอคณภาพชวต

เปนตนวา คณภาพชวตไมสามารถจะพจารณาใหเทากนไดงายๆ โดยอาศยคาวา “สภาวะของสขภาพ”

“วถชวต” “ความพงพอใจในชวต” “สขภาพจต” หรอ “ความเปนอยทด” โครงสรางของ WHOQOL-100

นน คณภาพชวตจะมลกษณะทเปนหลายมต

ขนตอนทสอง การสารวจหาโครงสรางของคณภาพชวต ใน 15 ศนยภาคสนามทม

วฒนธรรมแตกตางกน นามาสรางเปนรายการ ตามพนทหรอหวขอทแตละศนยพจารณาวาใชบงบอก

ถงคณภาพชวตได โดยการจดใหมอภปรายกลมอยางตอเนอง ในกลมของผเชยวชาญทางสขภาพ

ผปวย และคนปกต แตละศนยจะสรางขอคาถามสงสดไมเกน 6 ขอ สาหรบใชทาการสารวจในแตละ

หวขอทไดกาหนดเอาไว เพอทาใหการทางานรวมกนนเปนสากลอยางแทจรง ศนยภาคสนาม 15 ศนย

จะถกเลอกมาจากทวโลกทมระดบความแตกตางกนในดานของอตสาหกรรม การใหบรการทางสขภาพ

และสงอนๆ ทจะเกยวของกบคณภาพชวต เชน บทบาทของครอบครว การรบรเรองเวลา การรบรตวเอง

ศาสนาทสาคญ

ขนตอนทสาม ขอคาถามจากศนยตางๆ ถกนามารวมกน จดกลมขอคาถามตาม

ความหมายทางภาษาแลวจะไดทงหมด 236 ขอคาถาม ครอบคลม 29 หวขอ และนาเครองมอทไดนไป

ทดลองใชกบกลมตวอยางอยางนอย 300 คน ในแตละศนย

19

หลงจากการนาไปทดสอบใน 15 ศนยภาคสนามแลว คดเลอกออกมาเปน 100 ขอ

คาถาม โดยใชวธการวเคราะหองคประกอบ ถอวาเปนเครองชวดคณภาพชวต 100 ตวชวด ชดสาหรบ

ทดสอบภาคสนาม (WHOQOL-100 field trial version) ซงจะประกอบดวยหวขอทางคณภาพชวต 24

หวขอ แตละหวขอม 4 ขอคาถาม และมหวขอทเกยวกบคณภาพและสขภาพโดยรวม อก 4 ขอคาถาม

เครองมอ WHOQOL-100 ชดสาหรบทดสอบภาคสนามน ถกนาไปทดสอบกบศนยแหงใหมทวโลก

โดยมกรอบแนวคดเบองตนสาหรบ WHOQOL-100 คอวา 24 หวขอทเกยวของกบคณภาพชวต จะถก

จดใหเปน 6 องคประกอบ จากการวเคราะหขอมลทไดในภายหลงทมงานขององคการอนามยโลก

พบวา การจดเปน 4 องคประกอบจะมความเหมาะสมกวา

เครองชวด WHOQOL-100 จะใหรายละเอยดของการวดในแตละหวขอยอย (Facet) ได

มาก เพอทาการหาขอมลใหไดโดยเรว เครองชวดคณภาพชวตฉบบยอ (WHOQOL-BREF) ฉบบ

ทดลองใช จงถกพฒนาขนมาเปนเครองชวดคณภาพชวตทมขนาดสนๆ โดยอาศยขอมลจากการใช

เครองชวด WHOQOL-100 นารองในครงแรก และขอมลทงหมดทไดจากการใช WHOQOL-100 ฉบบ

ทดสอบภาคสนามทรวบรวมจากศนยภาคสนาม 20 ศนย จาก 18 ประเทศ เครองมอ WHOQOL-

BREF จะประกอบดวยขอคาถามทงหมด 26 ขอ เพอใหไดเครองชวดทครอบคลมไดกวางและนาไปใช

ได โดยจะทาการเลอกขอคาถามมาเพยง 1 ขอ จากแตละหมวดใน 24 หมวด ทอยในเครองชวด

WHOQOL-100 และรวมกบหมวดทเปนคณภาพชวตและสขภาพทวไปโดยรวมอก 2 ขอคาถาม

เครองชวด WHOQOL-BREF มการจดทาไว 19 ภาษาทแตกตางกน

จากการนาแบบวดคณภาพชวตขององคการอนามยโลก ชด 100 ตวชวด (WHOQOL-

100) ฉบบทแปลเปนภาษาไทยมาทดลองใชกบกลมตวอยางจานวน 30 คน ปรากฏวากลมตวอยาง

67% เหนวาแบบสอบถามยาวเกนไป ซงใชเวลาเฉลยประมาณ 50 นาท ในการตอบแตละครง และ 60%

บอกวาขอคาถามในแบบทดสอบเขาใจยาก สบสน คาถามซาซอน ไมเขาใจคาถามวา ถามถงเรองอะไร

ทาใหไมรจะตอบอยางไร และเมอนาแบบวด WHOQOL-BREF ฉบบภาษาไทยทใชประโยคคาถามอน

เดยวกบทใชในชด WHOQOL-100 ในกลมตวอยาง 44 คน พบวา 41% ระบวาไมเขาใจในขอคาถามอย

หลายขอ เกดความสบสนวาคาถามเหลานนตองการคาตอบแบบไหน จงไดมการพฒนารปแบบขอ

คาถามในเครองชวด WHOQOL-BREF ฉบบภาษาไทยขนมาใหม เพอใหไดขอคาถามทอานแลวเขาใจ

ไดงายขน ลดความสบสนจากสานวนคาถาม โดยทคาถามนนยงคงความหมายเดมตามวตถประสงค

ขององคการอนามยโลก ซงจะทาใหผลการวดออกมามความถกตองมากขน พรอมกนนยงทาการศกษา

หาคณภาพของเครองชวดคณภาพชวตชด 26 ตวชวดฉบบภาษาไทย (WHOQOL-BREF-THAI) ท

พฒนาขนน โดยถอวาเครองชวดคณภาพชวตขององคการอนามยโลกฉบบภาษาไทยชด 100 ตวชวด

20

(WHOQOL-100) เปนเครองมอมาตรฐาน ซงจะทาใหไดเครองมอทมมาตรฐานมความเปนสากล ขนาด

เลก สะดวก ตอการนาไปใชสารวจคณภาพชวตของคนไทย (สวฒน มหตนรนดรกล. 2540: 2)

สวฒน มหตนรนดรกล และคณะ (2545: 2) ไดพฒนาเครองมอวดคณภาพชวต ฉบบ

ภาษาไทย WHOQOL–BREF–THAI ขององคการอนามยโลก และหาคาความเชอมนแอลฟา เทากบ

0.8406 มาแลว ประกอบดวยขอคาถาม 2 ชนดคอ แบบภาวะวสย (Perceived objective) และอตวสย

(Self-report subjective) จะประกอบดวยองคประกอบของคณภาพชวต 4 ดาน ดงน

1. ดานรางกาย (Physical domain) คอ การรบรสภาพทางดานรางกายของบคคล

ซงมผลตอชวตประจาวน เชน การรบรสภาพความสมบรณแขงแรงของรางกาย การรบรถงความรสก

สขสบาย ไมมความเจบปวด การรบรถงความสามารถทจะจดการกบความเจบปวดทางรางกายได การ

รบรถงพละกาลงในการดาเนนชวตประจาวน การรบรถงความเปนอสระทไมตองพงพาผอน การรบรถง

ความสามารถในการเคลอนไหวของตน การรบรถงความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวนของตน

การรบรถงความสามารถในการทางาน การรบรวาตนไมตองพงพายาตางๆ หรอการรกษาทาง

การแพทยอนๆ เปนตน

2. ดานจตใจ (Psychological domain) คอ การรบรสภาพทางจตใจของตนเอง เชน

การรบรความรสกทางบวกทบคคลมตอตนเอง การรบรภาพลกษณของตนเอง การรบรถงความรสก

ภาคภมใจในตนเอง การรบรถงความมนใจในตนเอง การรบรถงความคด ความจา สมาธการตดสนใจ

และความสามารถในการเรยนรเรองราวตางๆ ของตนการรบรถงความสามารถในการจดการกบความ

เศรา หรอกงวล การรบรเกยวกบความเชอตางๆ ของตน ทมผลตอการดาเนนชวต เชน การรบรถง

ความเชอดานวญญาณ ศาสนา การใหความหมายของชวต และความเชออนๆ ทมผลในทางทดตอ

การดาเนนชวต มผลตอการเอาชนะอปสรรค เปนตน

3. ดานความสมพนธทางสงคม (Social relationships) คอ การรบรเรอง

ความสมพนธ ของตนกบบคคลอน การรบรถงการทไดรบความชวยเหลอจากบคคลอนในสงคม การ

รบรวาตนไดเปน ผใหความชวยเหลอบคคลอนในสงคมดวย รวมทงการรบรในเรองอารมณทางเพศ

หรอการมเพศ สมพนธ

4. ดานสงแวดลอม (Environment) คอ การรบรเกยวกบสงแวดลอม ทมผลตอการ

ดาเนนชวต เชน การรบรวาตนมชวตอยอยางอสระ ไมถกกกขง มความปลอดภยและมนคงในชวต การ

รบรวาไดอยในสงแวดลอมทางกายภาพทด ปราศจากมลพษตางๆ การคมนาคมสะดวก มแหลง

ประโยชนดานการเงน สถานบรการทางสขภาพและสงคมสงเคราะห การรบรวาตนมโอกาสทจะไดรบ

ขาวสาร หรอฝกฝนทกษะตางๆ การรบรวาตนไดมกจกรรมสนทนาการ และมกจกรรมในเวลาวาง เปน

ตน

21

สรปไดวา เครองชวดคณภาพชวตขององคการอนามยโลกชดยอน ไดมการทบทวนและ

ปรบปรงภาษา โดยผเชยวชาญทางภาษา แลวนาไปทดสอบความเขาใจภาษากบคนทมพนฐานแตกตาง

กน นามาปรบปรงขอทเปนปญหาแลวทดสอบซา ทาเชนนอย 3 รอบ จงสามารถใชเปนเครองมอวด

คณภาพชวตทผตอบสามารถประเมนไดดวยตนเอง เปนเครองมอทมความเปนมาตรฐาน สากล ขนาด

เลก สะดวกในการนาไปใช และไดรบการยอมรบจากองคการอนามยโลกอยางเปนทางการ

แนวคดและงานวจยเกยวกบปจจยทเกยวของกบคณภาพชวตของผสงอาย แนวคดและงานวจยเกยวกบความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค ความหมายของความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค

สตอลทซ (วณา มงเมอง. 2540: 20; อางองจาก Stoltz. 1997) ไดใหความหมาย

ของ ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรคไววา หมายถง ความสามารถของบคคลใน

การตอบสนองตอเหตการณในยามทตองเผชญกบปญหาหรอความทกขยาก ความลาบาก โดยผทม

ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรคสง จะมจตใจเขมแขง ไมยอทอตออปสรรคใดๆ

ใหคดวาอปสรรคเปนความทาทาย ความทาทายทาใหเกดโอกาส และการมโอกาสทาใหเกด

ความสาเรจมากยงขน ซงเปนวธคดแบบมองโลกในแงด คดแบบผชนะ คดแบบผมแรงจงใจ และคด

แบบผใฝสมฤทธ สอดคลองกบ สโตนเนอร และกลลแกน (วนเพญ สมภพรงโรจน. 2547: 18;

อางองจาก Stoner and Gilligan. 2002) ไดกลาวถงบคคลทมความสามารถในการเผชญอปสรรค

และความยากลาบาก ตองเปนบคคลทประกอบดวยความสามารถในการหาวธดาเนนการแกไขใน

ความผดพลาดทเกดขน ความสามารถในการควบคมความคดและอารมณของตนเอง ความสามารถ

ในการศกษาเรยนรจากความผดพลาด ความสามารถในการคดอยางสรางสรรค ความสามารถในการ

ทาทายและกลาเสยงตอสงทเกดขน ความสามารถในการอดทนและเพยรพยายาม และความเชอมนใน

ความสามารถของตน

วทยา นาควชระ (2544: 91) ไดใหความหมายความสามารถในการเผชญปญหาและ

ฝาฟนอปสรรควา เปนความสามารถในการเอาชนะอปสรรคของบคคล มความอดทนเมอมอปสรรค

และสามารถฝาฟนอปสรรคไดอยางคนทมกาลงใจและมความหวงอยเสมอ โดยมนษยทกคนเกดมาม

ทงขอดและขอบกพรองในตนเองททาใหสขหรอทกข ประสบความสาเรจมากขนหรอนอยลงกนทกคน

ขนอยกบพนธกรรม การอบรมเลยงดตงแตวยเดก และสงแวดลอม ซงปจจบนทง 3 น ไดหลอหลอม ให

เกดเปนบคลกภาพของบคคล

จากขอความดงกลาวขางตน สรปไดวา ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟน

อปสรรค หมายถง ความสามารถของบคคลในการตอบสนองตอปญหา ความทกขยากลาบาก และ

22

อปสรรคตางๆ ในชวต ดวยจตใจทเขมแขง ไมยอทอตออปสรรคปญหาทเผชญ และคดวาอปสรรคเปน

สงทาทายความสามารถ ซงเปนปจจยสาคญในการกาวสความสาเรจ

แนวคดในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค

ลาซารส และโฟลคแมน (มกขดา ผดงยาม. 2547: 24; อางองจาก Lazarus and

Folkman. 1984: 141-225) ไดพฒนาทฤษฎปรากฏการณทางดานการคดทเกยวกบภาวะเครยดดาน

จตใจ (The cognitive phenomenological theory of psychological stress) ไววาการเกดปฏสมพนธ

ระหวางบคคลและสงแวดลอมประกอบดวย 2 กระบวนการคอ การประเมนสถานการณ (Appraisal)

และการเผชญปญหา (Coping) ซงประกอบดวยรายละเอยดดงน

กระบวนการดานการประเมนสถานการณ แบงไดเปน 2 ขนตอน คอ

1. การประเมนขนตน (Primary appraisal) เปนการประเมนวาสถานการณนนม

ผลกระทบตอตวบคคลอยางไร

2. การประเมนขนท 2 (Secondary appraisal) เปนการประเมนถงแหลง

สนบสนนและทางเลอกตางๆ ในการจดการกบสถานการณนนๆ

กระบวนการประเมนทง 2 ขนตอนนมความเกยวของกน และไมสามารถแยกจากกน

ได โดยบคคลจะประเมนสถานการณตางๆ ออกมาใน 3 ลกษณะวาสถานการณนนๆ ไมไดใหผลดหรอ

เสยกบตนเอง ใหผลไมรายแรงหรอใหผลในทางบวก และเปนสถานการณทกอใหเกดภาวะความเครยด

และเมอผลจากการประเมน ทาใหบคคลพบวาสถานการณนนๆ กอใหเกดผลเสยกบตนเอง หรอทาให

เกดภาวะเครยด บคคลกจะเลอกใชยทธวธในการเผชญปญหาตางๆ ซงลาซารสไดอธบายไววาการท

บคคลเลอกใชยทธวธในการเผชญปญหาตางๆ นนเพอวตถประสงค 2 ประการ คอ

1. เพอมงแกปญหา (Problem-focused coping) โดยมงแกไขทตนเองหรอ

สงแวดลอมททาใหเกดภาวะเครยด

2. เพอมงแกปญหาดานอารมณ (Emotion-focused coping) เปนการลดความ

ไมสบายใจเมอพบวาไมสามารถแกไขสถานการณนนๆ ได

ในการเผชญปญหาของบคคลมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา และอาจมเปาหมาย

ผสมผสานกน ทงเพอการมงแกปญหา และการลดความตรงเครยด

มส และบลลงส (มกขดา ผดงยาม. 2547: 24-25; อางองจาก Moos and Billings.

1982: 212-230) ไดอธบายไวถงแนวคดเกยวกบการเผชญปญหาวามพนฐานมาจากการวจย และ

ทฤษฎ 4 แขนง ไดแก

1. ทฤษฎจตวเคราะห (Psychoanalytic theory) ของฟรอยดทเนนเกยวกบ

กระบวนการของอโก (Ego Process) ซงเปนกลไกดานความนกคด

23

2. ทฤษฎเกยวกบวงจรชวต (Life cycle perspective) เกยวของกบพฒนาการ

ของบคคล ประสบการณในชวต

3. ทฤษฎววฒนาการและการปรบเปลยนพฤตกรรม (Evolutionary theory and

behavior modification) เกยวของกบทกษะในการแกปญหาและการประเมนดานความคด

4. ทฤษฎเกยวกบวฒนธรรมและสงคมเศรษฐกจ (Cultural and social

ecological perspectives) เกยวของกบสงแวดลอมตางๆ

จากทฤษฎพนฐาน 4 แขนง มสและบลลงส ไดรวบรวมแหลงเกอหนนตางๆ ท

เกยวของกบการเผชญปญหาไว ไดแก พฒนาการของอโก (Ego development) การรบรความสามารถ

ของตนเอง (Self-efficacy) รปแบบความนกคด (Cognitive styles) ทกษะในการแกไขปญหา ลกษณะ

สงคม และความเชอ โดยแบงชนดของวธเผชญปญหาไว 3 กลมใหญๆ ดงน

กลมท 1 เปนวธทมงประเมนสถานการณ (Appraisal focused coping)

ประกอบดวยวธเผชญปญหา 3 วธ คอ

1. การวเคราะหอยางมเหตผล (Logical analysis)

2. การปรบเปลยนความคด (Cognitive redefinition) คอ การยอมรบความจรง

แตพยายามมองหาขอดของสถานการณนนๆ

3. การหลกหนทางดานความคด (Cognitive avoidance) ไดแก การปฏเสธ

ความจรง พยายามลมสถานการณทงหมด และการฝนกลางวนถงสงทพงพอใจ

กลมท 2 เปนวธทมงแกปญหา (Problem-focused coping) ประกอบดวยวธเผชญ

ปญหา 3 วธ คอ

1. การแสวงหาขอมลหรอคาแนะนาตาง ๆ (Seek information and advice)

2. การแสดงการแกปญหา (Take problem-solving action) เปนการหาทาง

เลอกตาง ๆ และแสดงการกระทาทจาเพาะเจาะจงเพอจดการกบสถานการณนน ๆ

3. การพฒนาทางเลอกทด (Develop alternative rewards) เปนการ

เปลยนแปลงการกระทาของตนเอง และสรางสรรคสงใหมๆ ทดใหกบตนเอง ไดแก การสราง

สมพนธภาพในสงคม การพฒนาเอกลกษณและความเปนอสระของตนเองและการแสวงหาสงทดแทน

กลมท 3 เปนวธมงเนนทอารมณ (Emotion–focused coping) ประกอบดวยวธเผชญ

ปญหา 3 วธ คอ

1. การควบคมอารมณ ตางๆ (Affective regulation)

2. การยอมจานนตอเหตการณทเกดขน (Resigned acceptance)

24

3. การระบายอารมณ (Emotional discharge) ซงแสดงออกมาทางคาพด หรอ

การกระทา

นอกจากน มส และบลลงส ยงเนนวาการประเมนดานความคดเปนปจจยสาคญใน

การเลอก และใชวธการเผชญปญหา ซงวธการเผชญปญหาทง 3 กลมน บคคลจะใชรวมกน โดยจะ

เลอกใชวธการเผชญปญหาในกลมใดนน ขนอยกบปจจยดานตวบคคลและดานสงแวดลอมเปนสาคญ

สถานการณทแตกตางกนกมผลใหบคคลใชวธเผชญปญหาทแตกตางกนดวย

สตอลทซ (พรสภา วสนธรา. 2549: 13-18; อางองจาก Stoltz. 1997) ไดเสนอ

แนวคดความสามารถในการเผชญปญหาและอปสรรค (Adversity Quotient : AQ) โดยอาศยแนวคด

พนฐานทางวทยาศาสตร 3 สาขา ในการประกอบกนเปนผนงแตละดานทประกอบกนขนเปนพระมดใน

การเผชญปญหาและอปสรรคของ 3 หลกการดงกลาว คอ จตวทยาวาดวยการเรยนร-การรคดและการ

เขาใจ (Cognitive psychology) สรระวทยาของระบบประสาท (Neurophysiology) และอมมนวทยา

ของจตประสาท หรอจตประสาทภมคมกน (Psychoneuroimmunology) ซงเปนทฤษฎทจะอธบายวา

ทาไมบางคนบางกลม หรอบางหนวยงาน จงมคนเพกเฉยละทงงาน แตกมบางกลมทยนหยดทางาน

ตอไป นอกจากนยงอธบายไดวาทาอยางไรจงจะพฒนาความสามารถในการเผชญปญหาและอปสรรค

ได และทาอยางไรจงจะสามารถเปลยนแปลงทศนคตความเคยชนเพอกาวไปสความสาเรจ

จตวทยาการรบร

(Cognitive psychology)

สรรประสาทวทยา

(Neurophysiology)

จตเวชประสาท

และภมคมกนวทยา

(Psychoneuroimmunology)

เอคว

(AQ)

ภาพประกอบ 2 ความสมพนธระหวางวทยาศาสตร 3 สาขาทเปนทฤษฎพนฐานสาคญของเอคว (AQ)

ทมา : พรสภา วสนธรา. (2549). ความสมพนธระหวางความสามารถในการเผชญปญหา

และอปสรรคกบความรบผดชอบในงานของนกเขยนโปรแกรมคอมพวเตอร. หนา14.

25

จตวทยาการรบร (Cognitive psychology)

นกวชาการพบวาคนจานวนมากเขาใจวาอปสรรค ความคบของใจทเกดขน

ภายในจตใจของตนทาใหเกดความทอแทสนหวงและไมรจะจดการปญหาอยางไรด นานเขาคนเหลาน

กจะทกขทรมาน ลมเหลว จมอยกบความทกขจากอปสรรค ตรงกนขามบางคนคดวาความคบของใจ

เปนสงชวคราว เปนสงทตองเผชญเพอทจะเตบโตตอไป คนกลมนยงคงมความหวง มกาลงใจทจะ

ฝาฟนอปสรรคไปสความสาเรจ

สรรประสาทวทยา (Neurophysiology)

นกวชาการมความเหนวาสมองของคนเราประกอบดวย โครงสรางทสมบรณ

สามารถสรางความเคยชนขนมาได หากเปลยนจตใตสานกเสยใหม สรางทศนคตทางบวกกจะสามารถ

สรางความเคยชนใหมและพฒนาความสามารถในการเผชญปญหาและอปสรรคได

จตเวชประสาทและภมคมกนวทยา (Psychoneuroimmunology)

นกวชาการพบวา ความสามารถในการขจดอปสรรคและความยากลาบากของ

คนเรานเกยวของกบสขภาพกายและสขภาพจตของตนเองโดยตรง บางคนแมจะปวยดวยโรคมะเรง แต

กยงมชวตอยไปไดเปนสบป สวนคนทไมอยากมชวตอยกมกจะเจบปวยถงแกชวตไดงายๆ ความ

เขมแขงในจตใจและการควบคมตนเอง จะสงผลตอภมตานทานโรคภยไขเจบของรางกายผสงอายหาก

ไดรบการกระตน ใหกาลงใจ เขารวมกจกรรมรวมหม เชน เตนรา รองเพลง เลนหมากรก เลนปงปอง ก

จะทาใหคกคกกระปรกระเปรา ลดอตราการปวยลง หากเปรยบเทยบกบผสงอายทถกทอดทงใหอยกบ

บาน จะเหนวาคนกลมแรกอายยนยาวกวาและเจบปวยนอยกวา

ฉะนน เมอมอปสรรคมากเทาไรกจะทาใหคนมโอกาสประสบความสาเรจมากยงขน

ซงเปนวธคดแบบมองโลกในแงด คดแบบผชนะ คดแบบผมแรงจงใจ และคดแบบผทใฝสมฤทธอย

เสมอ

เพอใหมการเขาใจรปแบบของบคคล ทมความสามารถในการเผชญปญหาและ

อปสรรคตางกนมากขน จงมการแบงกลมคนทพบระหวางการปนเขาออกเปน 3 กลม ซงในแตละกลม

คนเหลาน ความคดและความสาเรจในการปนเขากจะแตกตางกน ซงลกษณะแตกตางกนของทง 3

กลมนพบเหนไดทวไปในทกสาขาอาชพ ทกหม ทกเหลา ทกสถานททางาน ไดแก

กลมท 1 คนไมส (The quitter) เปนพวกทยอมแพงายๆ พวกนพอเรมปายปนเขากเรม

บนวาเหนอย ยอมแพแลวแหงนมองยอดเขายงทอหนกเขาไปอก พวกนในชวตจรงจะไมกระตอรอรน

ไมขวนขวายชอบชวตทราบเรยบสบายๆ ชอบบนถงความยากลาบาก ขเกยจอยเสมอไมคอยสราง

มนษยสมพนธ มกขาดเพอน เหงางาย เวลามอปสรรคจะยอมแพงายมากเพราะใจไมสชอบอางโนน

อางน เชน เหนอย งานยากไป สไมไดหรอก

26

กลมท 2 นกตงแคมป (The camper) เปรยบเสมอนพวกทเรมปนเขาไดนดหนอยก

เรมทอ เหนอยอยากตงคายพกแรม (Camp) แลว พวกนจะมแรงบนดาลใจอยบางแตไมนานนกกหมด

ไปเวลาจะทาอะไรกลงเลทาๆ หยดๆ มเงอนไข และมขอจากดมาก สดทายกไมสอปสรรคเชนกน มก

หยดหรอทอกลางคน มกหาเหตผลตางๆ มาลบลางความพายแพ มชวตอยไปเพอใหไดความตองการ

พนฐานและใหสงคมยอมรบบาง แตไมลยหรอไมสสด ๆ

กลมท 3 นกปนเขา (The climber) เปรยบเสมอนคนทปนเขาทยงปนสงขนเทาไหร ม

ความเสยงเทาไหร ลาบากเทาไหร เขายงรสกตนเตนทาทายความสามารถยงอยากปนใหถงจดสดยอด

ของภเขานนบคคลพวกนจะมชวตทกระตอรอรน พรอมทจะเผชญกบอปสรรคทกอยาง มความเปนผนา

มวสยทศนทกวางไกล มแรงบลดาลใจสงสามารถทจะสรางความสมพนธกบมนษยทกระดบ เวลาพบ

อปสรรคมกจะมความกลาทจะเผชญและไมยอมแพ มพลงในตวเองสง มกาลงใจมนคงเสมอ ชวตจงม

ผลงานมาก ประสบความสาเรจสง เปาหมายสงสดของชวตมกจะอยากชวยเหลอสงคมหรอ

ประเทศชาต นอกเหนอจากการชวยเหลอตนเองและครอบครว

จากการแบงกลม 3 ระดบนไดมการเปรยบเทยบกบทฤษฎลาดบขนความตองการ

ของมาสโลว (Maslow’s theory of motivation) ดงภาพประกอบ 3

พฒนา

ศกยภาพของตนเอง

ไดรบการยอมรบ

การเขาสงคมและความรก

ความมนคงและความปลอดภย

ความตองการทางรางกาย

นกปนเขา

(The climber)

นกตงแคมป

(The camper)

คนไมส

(The quitter)

ภาพประกอบ 3 ลกษณะของบคคลกบทฤษฎลาดบขนความตองการของมาสโลว

ทมา : พรสภา วสนธรา. (2549). ความสมพนธระหวางความสามารถในการเผชญปญหาและ

อปสรรคกบความรบผดชอบในงานของนกเขยนโปรแกรมคอมพวเตอร. หนา16.

27

จากการเปรยบเทยบกบทฤษฎลาดบขนความตองการของมาสโลว มาสโลวพบวา

มนษยแสดงพฤตกรรมเพอแสวงหาสงทสามารถบาบดความตองการของตนได ความตองการจงเปน

บอเกดของแรงจงใจเพอการแสวงหาสงบาบดมาระงบความตองการ โดยมาสโลวไดแบงความตองการ

ของมนษย แยกประเภทออกเปน 5 อยาง และเหนวามนษยจะตอบสนองความตองการทงหมดนอยาง

มลาดบขนความสาคญของความตองการ และตามความพงพอใจในแตละเวลา ความตองการทง 5

ประการ ไดแก

1. ความตองการทางรางกาย (Physiological needs) ไดแก ปจจยส คอ อากาศ

อาหาร นา เครองนงหม ยารกษาโรค และความตองการทางเพศ ทงหมดนเปนความตองการทคนเรา

ทกคนตองหมกมนอยกบการบาบดใหรางกายอยรอดและสบายเสยกอน

2. ความตองการความมนคงและความปลอดภย (Safety needs) เชน ความ

ตองการทางานในบรษททมกจการรงเรอง ไมมนโยบายใหคนงานออกจากงานเมอผลการดาเนนการไม

ด ตองการท างานทมความปลอดภยตอสขภาพ

3. ความตองการเขาสงคมและความรก (Belonging and love needs) เชน

อยากอยในกลมเพอน อยากอยในแวดวงเพอนรวมงานทสามคคกน อยากมคนรก

4. ความตองการไดรบการยอมรบจากทงผอนและตนเอง (Esteem needs)

อยากจะทาอะไร อนจะนามาซงชอเสยง เกยรตยศ และตาแหนง

5. ความตองการพฒนาศกยภาพของตนเอง (Self actualization needs)

หมายถง ความอยากทจะเรยนรในสงทตนเองสนใจ อยากจะพฒนาความสามารถทตนเองมอยให

สงขน เปนความตองการทจะทาเพราะอยากจะทา ไมมความตองการอะไรอนแอบแฝง

และเนองจากความตองการมหลายอยาง ในเวลาทความตองการใดมอานาจมากกวา

อยางอน มนษยกจะแสดงพฤตกรรมตอบสนองความตองการทมอานาจมากนนกอน

หลกการสาคญๆ ของความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรคมอย 4

ประการ (ศนสนย ฉตรคปต. 2544: 111-114) ใชคายอ รหส CORE ซงมาจาก คาวา

C = Control หมายความวา เรามความสามารถในการควบคมสถานการณตางๆ

เชน ถาหากมปญหากจะพยายามเขาไปมอทธพล และจะใชความพยายามแกไขปญหานน

O = Ownership หมายความวา เมอมปญหาพยายามทจะควบคมสถานการณ

และนาตวเองเขาไปแกไขสถานการณ กคอ เหมอนวาตวเองเปนเจาของปญหาทจะตองเขาไปแกไข

ปญหาในสถานการณนน

R = Reach หมายความวา วธคดวาปญหานน เปนปญหาเลก ๆ ปญหานนมจด

จบ และปญหานนสนสดได และ

28

E = Endurance หมายความวา เหนปญหามจดจบและปญหานนกจะหายไป

ทกปญหามทางออก ไมตองกงวลซง 4 ปจจยเหลานคอ หลกการทจะทาใหบคคลมความสามารถทจะ

มความอดทน ทนทานตอปญหาตางๆ ไดซงสามารถขยายความได 4 หลกไดแก

1. ควบคม (Control) หมายถง การควบคมสถานการณ ผทมความสามารถใน

การเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรคสง สามารถทจะควบคมสถานการณได

2. ความเปนเจาของ (Ownership) หมายถง การถอวาปญหาขององคกรเปน

ปญหาของเรา แลวกพยายามชวยแกไขปญหาเปนทม ไมใชพยายามโทษคนอน ถาหากวามการทา

ความผด มนไมใชความผดของฉนเพราะฉะนนไมแกปญหา ทกๆ คนในทมจะตองคดวาสงทเกดขนเปน

ปญหาของเขาเอง พยายามทจะชวยคดแกปญหาเหมอนกบเปนปญหาของตนเอง ซงสงนจะเปนอก

สวนททาใหคนๆ นนเปนคนทมความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรคสง

3. การจากดการขยายตวของปญหา (Reach) หมายถง การคดวาปญหานนถง

จดแลวมทสนสด คออยาคดปญหาเลกใหเปนปญหาใหญ อยาคดวาปญหาอนนน คอ จดจบของชวต

ไมมทางออกแลว

4. ความอดทน (Endurance) หมายถง ความทนทาน ความอดทนตอปญหา

ตางๆ ซงถาหากวาเปนคนมองโลกในแงด เปนคนมองโลกในทางบวก พยายามเหนปญหาใหเปน

ปญหาเลกกจะทาใหเขาสามารถฝาฟนอปสรรคไปไดในทสด

คณลกษณะบางประการของผทมความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟน

อปสรรคสง คอ

1. การตงเปาหมายหรอความปรารถนาอยางแรงกลาในสงทตองการไวลวงหนา

(Aim) แลวพยายามมงไปสจดมงหมายทตงไวนนใหได

2. การมจตใจเดดเดยว เขมแขง (Strong-minded) คอ ไมหวาดกลวตอ

ภยนตรายและไมคดวาตนเกดมาโชคราย คนทมลกษณะ Strong-minded จะมลกษณะออนโยนแตไม

ออนแอ ทาการเดดขาด เคารพนบนอบแกผทเปนใหญกวา มเมตตากรณาแกผนอย ไมฉนเฉยวโกรธ

งาย มอารมณมนคงและสามารถสรางตนใหดขนอยางรวดเรว

3. มความเชอมนในตนเอง (Self-confidence) คอ เชอวาตนเองจะสามารถ

กระทาใหสงทมงหวงไดสาเรจ ไมกลวจะทาอะไรผดพลาด แตจะถอเอาบทเรยนทผดพลาดมาสอน

ตนเองใหทาสงทถกตองตอไป

4. มพลงอานาจของความคดและพลงจตทแรงกลา (Will-power) คอ เปนเครอง

นาใหบรรลผลทตองการ คนทจะกาวขนสอานาจทใหญหลวงไดนน จะตองเปนคนทมกระแสแหงดวง

จตทแรงพอทจะขมหวใจคนอนลงได

29

นอกจากน สตอลทซยงแบงคณสมบตของความสามารถในการเผชญปญหาและ

ฝาฟนอปสรรค (Adversity Quotient : AQ) ออกเปน 3 ประการ คอ

ประการแรก AQ เปนโครงสรางกรอบแนวคดใหมททาใหเขาใจ และขยายแงมมของ

ความสาเรจใหกวางขน โดยคดขนจากพนฐานงานวจยทโดดเดน มการเสนอองคความรใหมท

ผสมผสานและประยกตใชไดจรงโดยใหคาจากดความวา “อะไรทจะทาใหไดรบความสาเรจ”

ประการทสอง AQ เปนเครองมอวดและประเมนวา คณจะตอบสนองตออปสรรคและ

ปญหาอยางไร ซงเปนสงทอยในจตใตสานก ซงจะทาใหเกดความเขาใจและสามารถปรบปรง

เปลยนแปลงวธการเผชญตออปสรรคและปญหาได

ประการสดทาย AQ มาจากพนฐานทางดานวทยาศาสตรทสามารถพสจนได และ

เปนเครองมอพฒนาวาเราจะตอบสนองตออปสรรคอยางไร และผลของมนจะเพมประสทธภาพใหกบ

ทงดานสวนตวและงานอาชพ เราสามารถเรยนรและประยกตใชทกษะนทงแกตนเอง ผอน และแก

องคกรได ซงสามารถแสดงการเชอมโยงของทง 3 สวนขางตนไดดงแผนภาพ

AQ

เครองมอสความสาเรจ

(Tools to ascend)

การประเมนทถกตอง

(A valid measure)

ทฤษฏใหมในการเพมประสทธภาพ

(New theory of effectiveness)

ภาพประกอบ 4 แสดงความเชอมโยงของ AQ กบคณสมบตทง 3 ประการตามแนวความคดของ

สตอลทซ

ทมา : พรสภา วสนธรา. (2549). ความสมพนธระหวางความสามารถในการเผชญปญหา

และอปสรรคกบความรบผดชอบในงานของนกเขยนโปรแกรมคอมพวเตอร. หนา18.

จากคณสมบตของความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค ตามแนวคด

ของสตอลทซนเอง จงทาใหผวจยมความสนใจศกษาความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟน

อปสรรค ทเกยวของกบคณภาพชวตของผสงอาย และจากแนวคดเกยวกบความสามารถในการเผชญ

ปญหาและฝาฟนอปสรรคขางตน อาจสรปไดวา ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค

30

ไมจาเปนเฉพาะในระดบตวบคคลอยางเดยวเทานน พบวา แนวคดนสามารถชวยสงเสรมประสทธภาพ

ระหวางทมงาน (Teams) สมพนธภาพระหวางบคคล (Relationships) ครอบครว (Families) องคกร

(Organizations) ชมชน (Communities) วฒนธรรม (Cultures) และสงคม (Societies) ไดอกดวย

นอกจากน หากบคคลมความสามารถในการเผชญปญหา กจะเกดประโยชน ทาใหภาวะคกคามหรอ

ปญหาตางๆ หมดไป และมความรสกมนคงทางดานจตใจมากขน คงไวซงความสามารถทจะทาหนาท

อยางมประสทธภาพในดานมนษยสมพนธ บทบาทชวต และการมอตมโนทศนในทางบวก (มกขดา

ผดงยาม. 2547: 33; อางองจาก Miller. 1992: 22) อกทง วสอตสกและผรวมงาน (มกขดา ผดงยาม.

2547: 33; อางองจาก Visotsky and others. 1961) ไดกลาวถงการเผชญปญหาวาจะใชใหเกด

ประโยชนไดกตอเมอ

1. มความคงทนตอความรสกทกขโศก หรอความยากลาบากภายใต

ความสามารถทจากด

2. มการกอใหเกดความรสกเราใจและมความหวง 3. มการคงไวและการกลบคนของความรสกการมคณคาของบคคล

4. มการคงไวและการกลบคนมาของการมปฏสมพนธกบบคคลทมความสาคญกบตนเอง

เมอบคคลผานการประเมนสถานการณและกระบวนการเผชญปญหาแลว สงสาคญ

ทจะแสดงใหเหนประสทธภาพหรอความสาเรจของการใชกระบวนการเผชญปญหา คอ การปรบตว ซง

จะแสดงผลเปนพฤตกรรม 3 ประการ (หทยรตน จรสอไรสน. 2538: 17; อางองจาก Lazarus &

Folkman. 1984: 181-225; Lewis & Collier. 1992: 77; & Ignatavicius. 1991: 95) ดงน

1. การทาหนาทในสงคม หมายถง แนวทางในการปฏบตตามบทบาทของแตละ

บคคล และความพงพอใจในสมพนธภาพระหวางบคคล รวมไปถงทกษะทจาเปนในการดารงบทบาท

และสมพนธภาพในสงคม โดยสวนใหญมกจะใชการประเมนสถานการณ และการจดการกบปญหา

หรอเหตการณทเกดขนในการดารงชวตประจาวนของบคคล เปนตวกาหนดวาเขาเหลานนสามารถ

เผชญปญหาไดอยางมประสทธภาพหรอไม ซงความลงเลไมแนใจและภาวะอารมณทกขโศกเปนสง

ขดขวางทาใหบคคลไมสามารถทาหนาทในสงคมไดสาเรจ

2. ขวญหรอความพงพอใจในชวต เปนผลของการปรบตวทเกดขนในระยะยาว

ควบคไปกบผลในระยะสน คอ อารมณทแสดงออกแตกตางกนไปแลวแตสงทมากระทบ รวมทงสะทอน

ใหเหนถงการประเมนสถานการณวาบรรลเปาหมายเพยงใด และบคคลเหลานนมความพงพอใจตอผล

ของการเผชญปญหาหรอไม การประเมนเหตการณวาเปนการทาทาย อาจทาใหมขวญหรอความพง

พอใจในชวตดขน

31

3. ภาวะสขภาพ ความเครยดและอารมณ โดยเฉพาะอารมณโกรธหรอกลว จะม

ผลกระทบตอภาวะสขภาพ ทาใหเกดความเจบปวยทางกายเพมขน การเผชญปญหาทแตกตางกนม

ความสมพนธกบผลของการปรบตวในดานภาวะสขภาพแตกตางกน เชน บคคลทเปนโรคความดน

โลหตสง การเผชญปญหาทเหมาะสมอยางหนง คอ ควรมการควบคมอารมณทด ไมโกรธหรอโมโหงาย

เนองจากงานวจยทศกษาความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค ท

เกยวของคณภาพชวตของผสงอายยงไมแพรหลายมากนก ดงนน ผวจยจงเลอกนาเสนอผลงานวจย

ตางๆ ซงมเนอหาเกยวของ ทาใหเขาใจถงความสมพนธระหวางความสามารถในการเผชญปญหาและ

ฝาฟนอปสรรค กบคณภาพชวตของผสงอาย ดงน

เบรคและฟลาเฮอรต (หทยรตน จรสอไรสน. 2538: 31; อางองจาก Burke &

Flaherty. 1993) ศกษาวธเผชญปญหาและภาวะสขภาพของหญงสงอายโรคขอเสอมจานวน 130 คน

กลมตวอยางอาศยอยในสถานสงเคราะหคนชราเปนเวลาอยางนอย 3 เดอน รวม 5 แหง อายระหวาง

75-96 ป รอยละ 40 ของกลมตวอยางมการศกษาระดบปรญญาตรหรอสงกวา ผลการศกษาพบวา วธ

เผชญปญหาทใชมากทสดคอ การควบคมตนเอง สวนวธเผชญปญหาทใชนอยทสด คอ การหลกเลยง

และพบวาตวอยางทใชวธหลกเลยงบอยมภาวะสขภาพทไมด นอกจากน พบวารอยละ 49 ของกลม

ตวอยางมความแปรปรวนของสขภาพทางกาย และรอยละ 20 มความแปรปรวนของสขภาพจต

ดาวน-แวมโบลดท (หทยรตน จรสอไรสน. 2538: 31; อางองจาก Downe-

Wamblodt. 1991) ศกษาความสมพนธระหวางวธเผชญปญหากบความพงพอใจในชวตของหญง

สงอายโรคขอเสอมจานวน 90 ราย อายระหวาง 65-95 ป ซงไดรบการวนจฉยวาเปนโรคขอเสอมมา

เปนเวลาอยางนอย 1 ปขนไป ผลการศกษาพบวา หญงสงอายโรคขอเสอมใชวธเผชญปญหาทงแบบ

เผชญหนากบปญหา แบบลดอารมณตงเครยด และแบบบรรเททาอารมณตงเครยด วธเผชญปญหาม

อทธพลโดยตรงตอความพงพอใจในชวตของหญงสงอายโรคขอเสอม นอกจากนผลการศกษายง

สนบสนนแนวคดของลาซารสทวา การประเมนสถานการณเปนปจจยทมอทธพลอยางมากใน

กระบวนการเผชญปญหา

หทยรตน จรสอไรสน. (2538). ศกษาความสมพนธระหวางพฤตกรรมการเผชญ

ปญหาและภาวะสขภาพของหญงสงอายโรคขอเสอม กลมตวอยางเปนหญงสงอายโรคขอเสอมทมารบ

การตรวจรกษาทหองตรวจโรคกระดกและขอ โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม จานวน 50 ราย

พบวา พฤตกรรมการเผชญปญหาแบบลดอารมณตงเครยด มความสมพนธทางลบกบภาวะสขภาพ

อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .001 แตไมพบความสมพนธระหวางพฤตกรรมการเผชญปญหาแบบ

เผชญหนากบปญหา และแบบบรรเทาอารมณตงเครยดกบภาวะสขภาพ

32

จากเอกสารและงานวจยทผานมาสนบสนนวา ความสามารถในการเผชญปญหาและ

ฝาฟนอปสรรคเปนความสามารถของบคคลในการตอบสนองตอปญหา ความทกขยากลาบาก และ

อปสรรคตางๆ ในชวต ดวยจตใจทเขมแขง ไมยอทอตออปสรรคปญหาทเผชญ และคดวาอปสรรคเปน

สงทาทายความสามารถ ซงเปนปจจยสาคญในการกาวสความสาเรจ ความพงพอใจในชวตของ

ผสงอาย โดยผสงอายทมความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรคสง ผสงอายกมแนวโนม

ทจะมคณภาพชวตทด ในทางตรงกนขามผสงอายทมความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟน

อปสรรคตา ผสงอายกมแนวโนมทจะมคณภาพชวตทตาดวยเชนกน ดงนนความสามารถในการเผชญ

ปญหาและฝาฟนอปสรรคจงเปนปจจยทมความสาคญในการทานายคณภาพชวตของผสงอาย

แนวคดและงานวจยเกยวกบการมสวนรวมในสงคม การมสวนรวมในสงคม มแนวคดพนฐานวา คนเปนทรพยากรทสาคญ มศกยภาพและม

ศกดศร (Potential and dignity) บคคลทกคนจงมความสาคญเทากน การมสวนรวมในชมชนของ

ผสงอาย มแนวคดตามทฤษฎกจกรรม (Activity theory) ซงใหความสาคญกบกจกรรมในสงคมวา เปน

สงจาเปนอยางมากสาหรบชวตมนษย เลมอน เบงทสน และปเตอรสน (Lemon, Bengtson and

Peterson. 1972: 130-137) พบวา ผสงอายจะมความสข ความภาคภมใจในตนเอง และมความพอใจ

ในชวต เมอยงคงสามารถปฏบตกจกรรมตางๆ ทงกจวตรประจาวนและกจกรรมทางสงคมอนๆ สวน

มารคเดส และมารตน (Markides and Martin. 1979: 91) กลาววา การทากจกรรมตางๆ อยาง

ตอเนองและสมาเสมอ ทาใหผสงอายสามารถรกษาบทบาท และสถานภาพทางสงคมไวไดระดบหนง

อนจะมผลทาใหผสงอายรสกวาตนเองยงมคณคา มความภาคภมใจในตนเอง มการปรบตวด และม

ความพอใจในชวต กจกรรมทผสงอายปฏบตไมวาจะเปนกจกรรมสวนบคคล หรอกจกรรมททารวมกบ

คนอนในสงคม จะทาใหผสงอายรสกวามสวนรวมในสงคมของตน และกอใหเกดประโยชนตางๆ เชน

เกดความภาคภมใจ ไดความสนกสนาน ไดเพอน ไดพฒนาตนเอง เปนตน อกทงชวยลดหรอกาจด

ความกดดน ความรสกวตกกงวล และความไมพอใจตอการเปลยนแปลงทางดานรางกาย จตใจ สงคม

และเศรษฐกจในทางทเสอมถอยใหลดลงหรอหมดไป (Havighurst. 1968: 20-23; & Lowton. 1985:

127-140) นอกจากนการมปฏสมพนธกบบคคลตางๆ จะเปนการสรางสมพนธภาพ และมความผกพน

ทางจตใจทดตอกน อนมผลทาใหบคคลมภาวะสขภาพจตทด

ไดมผใหความหมายของการมสวนรวมในสงคม หลายทศนะดวยกน ดงน

นกรฐศาสตร กลาววา การมสวนรวมในสงคม หมายถง ความรวมมอ (Cooperation)

และความรบผดชอบในการกระทากจกรรมใดกจกรรมหนงรวมกน โดยพรอมเพรยงเปนอนหนงอน

เดยวกนใหบรรลเปาหมายทวางไวดวยกน ซงนกเศรษฐศาสตร กลาววา การมสวนรวมในสงคม

33

หมายถง กลยทธในการชวยจดสรรทรพยากร หรอผลผลตใหประชาชนไดอยางมประสทธภาพ และนก

สงคมวทยา ยงใหความหมายวา การมสวนรวมในสงคม หมายถง การมปฏสมพนธทางสงคม ซง

รวมทงการมสวนรวมรายบคคล และในลกษณะกลมคนมาทากจกรรมใด กจกรรมหนงรวมกน หรอม

สมพนธภาพตอกน เพอใหบรรลจดมงหมายหรอเปาหมายตามทตองการ สอดคลองกบ สนนทา

คมเพชร (2545: 45) กลาววา การมสวนรวมในสงคมของผสงอาย หมายถง การทผสงอายม

ปฏสมพนธ และทากจกรรมทางสงคมรวมกบบคคลในครอบครว และบคคลในชมชน โดยวดจาก

ปรมาณทผสงอายเขารวมกจกรรม

เลมอน เบงทสน และปเตอรสน (สนนทา คมเพชร. 2545: 48; อางองจาก Lemon,

Bengtson and Peterson. 1972: 511-523) ไดแบงกจกรรมทางสงคมออกเปน 3 ประเภท ดงน

1. กจกรรมทไมมรปแบบ (Informal activity) เปนกจกรรมของผสงอายทมปฏสมพนธ

กบบคคลตางๆ ทงในครอบครวและสงคม ไมมการกาหนดรปแบบหรอเวลาในการปฏบตทแนนอน

กจกรรมเหลานสวนใหญผสงอายปฏบตรวมกบสมาชกในครอบครวหรอผใกลชด เชน ญาต เพอน

เพอนบาน เปนตน กจกรรมประเภทนจะเกดขนไดมากนอยตางกน ขนอยกบภาวะสขภาพกาย ภาวะ

สขภาพจต และความสมพนธทมตอกน ซง เรวคก และมทเชล (สนนทา คมเพชร. 2545: 48; อางอง

จาก Revicki and Mitchell. 1990: 269) พบวา เมอมกจกรรมรวมกนมากขน กจะมปฏสมพนธตอกน

มากขนดวย ตวอยางของกจกรรมทไมมรปแบบ ไดแก การพบปะสงสรรคกบญาตพนอง เพอนฝง การ

เปนทปรกษาแกลกหลาน เลยงหลาน ทางานบาน เปนตน

2. กจกรรมทมรปแบบ (Formal activity) เปนกจกรรมทผสงอายเขารวมในองคกรตางๆ

ทงของรฐและเอกชน เชน ศนยบรการทางสงคม สมาคม และชมรมผสงอาย รปแบบกจกรรมเกดขน

โดยเจาหนาทขององคกร และผสงอายรวมกนจดขน ซงมรปแบบทแนนอนชดเจน กจกรรมประเภทน

เปนกจกรรมภายนอกครอบครว ซงผสงอายไดมปฏสมพนธกบบคลลอนๆ ในสงคม ผสงอายทเขารวม

กจกรรมจะตองปฏบตตามกฎ ระเบยบ ขอบงคบ ขอตกลงขององคกรนนๆ กจกรรมตางๆ ทจดขนกเพอ

ประโยชนโดยตรงของผสงอาย ครอบครว และชมชน ไดแก กจกรรมการออกกาลงกาย กจกรรม

นนทนาการ กจกรรมอาสาสมคร เปนตน

3. กจกรรมทกระทาตามลาพง (Solitary activity) เปนกจกรรมทผสงอายสามารถกระทา

ไดตามลาพงคนเดยว โดยไมมปฏสมพนธกบคนอน ไดแก การทางานอดเรก การเดนเลน การทาสวน

ตกแตงบาน เปนตน ผสงอายจะไดประโยชนจากการทากจกรรมประเภทน คอ ความสขและความ

เพลดเพลน

มงานวจยทศกษาพบวา การมสวนรวมในสงคมมความเกยวของกบคณภาพชวตของ

ผสงอาย ไดแก เลมอน เบงทสน และปเตอรสน (ประพศ จนทรพฤกษา. 2537: 43; อางองจาก

34

Lemon, Bengtson and Peterson. 1972: 517-519) ไดศกษาความสมพนธของการทากจกรรมทาง

สงคมกบความพอใจในชวต กลมตวอยางเปนผสงอายทยายเขาไปอยในชมชนสงเคราะหผเกษยณอาย

จานวน 411 คน ชาย 182 คน หญง 229 คน ผลการวจยพบวา การทากจกรรมทไมมรปแบบรวมกบ

เพอนมความสมพนธกบความพอใจในชวตอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 สวนการทากจกรรมท

ไมมรปแบบรวมกบญาตพนอง และรวมกบเพอนบาน การทากจกรรมทมรปแบบ และการทากจกรรม

ตามลาพง ผลพบวา มความสมพนธนอยอยางไมมนยสาคญทางสถต ทงนอาจเปนเพราะไมไดควบคม

ตวแปรแทรกซอนดานอนๆ เชน อาย เพศ และการรบรภาวะสขภาพในกลมตวอยาง นอกจากน ประพศ

จนทรพฤกษา (2537) ไดทาการศกษาความสมพนธระหวางบคลกภาพ และการมสวนรวมในสงคม กบ

ความพอใจในชวตของผสงอายไทย ในเขตกรงเทพมหานคร กลมตวอยางมอายระหวาง 60 ถง 74 ป

จานวนทงสน 205 คน พบวา การมสวนรวมในสงคม มความสมพนธทางบวกกบความพอใจในชวต

อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 ซงความพงพอใจในชวตเปนสวนหนงของคณภาพชวต

จากเอกสารและงานวจยทผานมาสนบสนนวา การมสวนรวมในสงคม หมายถง การท

ผสงอายเขารวมกจกรรมทางสงคม ทงกจกรรมทไมมรปแบบ ซงเปนกจกรรมของผสงอายทม

ปฏสมพนธกบบคคลตางๆ ทงในครอบครวและสงคม ไมมการกาหนดรปแบบหรอเวลาในการปฏบตท

แนนอน กจกรรมทมรปแบบ เปนกจกรรมทผสงอายเขารวมในองคกรตางๆ ทงของรฐและเอกชน เชน

ศนยบรการทางสงคม สมาคม และชมรมผสงอาย รปแบบกจกรรมเกดขนโดยเจาหนาทขององคกร

และผสงอายรวมกนจดขน ซงมรปแบบทแนนอนชดเจน และกจกรรมทกระทาตามลาพง เปนกจกรรมท

ผสงอายสามารถกระทาไดตามลาพงคนเดยว โดยไมมปฏสมพนธกบคนอน โดยผสงอายทมสวนรวม

ในสงคมสง ผสงอายกมแนวโนมทจะมคณภาพชวตทด ในทางตรงกนขามผสงอายทมสวนรวมในสงคม

ตา ผสงอายกมแนวโนมทจะมคณภาพชวตทตาดวยเชนกน ดงนนการมสวนรวมในสงคมจงเปนปจจย

ทมความสาคญในการทานายคณภาพชวตของผสงอาย แนวคดและงานวจยเกยวกบการสนบสนนทางสงคม จากการศกษาคนควาพบวา มผทใหความหมายเกยวกบการสนบสนนทางสงคม ดงน

คอบป (สรนดา นอยสข. 2545: 17; อางองจาก Cobb. 1976: 300-301) กลาววา การ

สนบสนนทางสงคม เปนการสนบสนนใหบคคลไดรบขอมลขาวสารททาใหตวเขาเกดความรสกวา ม

บคคลใหความรกความเอาใจใส มองเหนคณคา ยกยอง มประโยชน มความรสกผกพนและเปนสวน

หนงของสงคมทเขาอย ทงน คาหน (สรนดา นอยสข. 2545: 18; อางองจาก Kahn. 1979: unpaged)

อธบายวา เปนปฏสมพนธอยางมจดมงหมาย ระหวางบคคลหนงไปยงอกบคคลหนง ซงมผลทาใหเกด

ความรสกทดตอกน มการยอมรบนบถอและมการชวยเหลอดานวตถและยอมรบในพฤตกรรมซงกน

35

และกน ซงอาจจะเกดขนทงหมด หรอเพยงอยางใดอยางหนง และ ไวสส (สรนดา นอยสข. 2545: 18;

อางองจาก Weiss. 1974: unpaged) ยงไดใหความหมายวา เปนความรสกอมใจหรอพงพอใจตอ

ความตองการทเกดจากสมพนธภาพระหวางบคคลในสงคม ซงแบรนด และ ไวเนรท (สรนดา นอยสข.

2545: 18; อางองจาก Brandt & Weinert. 1985: unpaged) ใชแนวคดการสนบสนนทางสงคมของ

ไวส ใหความหมายวา เปนความสมพนธทเกดจากการทาหนาทของบคคลและสงคม โดยมการ

สนบสนนกนในดานตางๆ คอ ความรกใครผกพน ทาใหรสกอบอน ปลอดภย และเปนการชวยเหลอใน

รปแบบตางๆ รวมทงการไดรบคาแนะนา (Assistance and guidance) การเปนสวนหนงของสงคม

(Social interaction) การมคณคาในตนเอง (Reassurance of worth) รวมถงการเออประโยชนตอผอน

(Opportunity for nurturance) นอกจากน เพนเดอร (สรนดา นอยสข. 2545: 18; อางองจาก Pender.

1996: unpaged) อธบายไววา การทบคคลรสกถงความเปนเจาของ การไดรบการยอมรบ ไดรบความ

รก รสกมคณคาในตนเอง เปนทตองการของบคคลอน โดยไดรบจากกลมบคคลในระบบสงคมนนเอง

เปนผใหการสนบสนนดานจตอารมณ วสดอปกรณ ขาวสาร คาแนะนา อนจะทาใหบคคลนนสามารถ

ดารงชวตอยในสงคมได

คอบป (สรนดา นอยสข. 2545: 18-19; อางองจาก Cobb. 1976: unpaged) ไดแบง

ชนด8ของการสนบสนนทางสงคมออกเปน 3 ชนด คอ

1. ดานอารมณ (Emotional support) เปนขอมลททาใหบคคลเชอวาเขาไดรบ

ความรก และการดแลเอาใจใสทดจากบคคลทมความสมพนธทใกลชดผกพนลกซงตอกน

2. ดานการยอมรบและเหนคณคา (Esteem support) เปนความรสกทบอกใหทราบ

วา บคคลนนมคณคา บคคลอนยอมรบและเหนคณคานนดวย

3. ดานการเปนสวนหนงของสงคม (Social support of network support) เปนการ

แสดงทบอกใหทราบวาบคคลนนเปนนสมาชกหรอสวนหนงของเครอขายทางสงคม และมความผกพน

ซงกนและกน

เฮาส (สรนดา นอยสข. 2545: 19; อางองจาก House. n.d.: unpaged) แบงการ

สนบสนนทางสงคมออกเปน 4 ชนด

1. การตอบสนองความตองการดานอารมณ หมายถง การใหความใกลชดสนทสนมและรบฟง แสดงความยกยอง แสดงใหเหนถงความเขาใจ

2. การชวยเหลอดานเงนทอง สงของ แรงงาน หมายถง พฤตกรรมการชวยเหลอ

โดยตรงตอความจาเปนของบคคล เชน เงนทอง แรงงาน การเสยสละเวลาชวยเหลอสงคม

3. การชวยเหลอดานขอมลขาวสาร หมายถง การใหความชวยเหลอดานขอมล และ

คาแนะนา ซงสามารถนาไปใชประโยชนในการแกปญหาทเผชญอย

36

4. การชวยเหลอดานการประเมนตนเองและเปรยบเทยบพฤตกรรม หมายถง การให

ขอมลยอนกลบเพอนาไปใชในการประเมนตนเอง ซงทาใหมความมนใจในตนเอง

สเคเฟอร (มนส บญประกอบ; และ พรรณ บญประกอบ. 2549: 16; อางองจาก

Scaefer, et al. 1981: 381-406) แบงการสนบสนนทางสงคม เปน 3 ชนด คอ

1. การสนบสนนทางดานอารมณ (Emotional support) หมายถง การสนบสนน

คนเคยหรอยนยนความมนใจ

2. การสนบสนนทางดานวตถ (Tangible support) หมายถง การใหความชวยเหลอ

ดานวตถ สงของตามความตองการ

3. การสนบสนนทางดานขอมลขาวสาร (Information support) หมายถง การให

ความชวยเหลอดานขอมล และขอมลปอนกลบเกยวกบพฤตกรรมของผรบการสนบสนน

บคคลจะรสกวาตนเองไดรบความชวยเหลอในดานตางๆ เมอตนเองตองการ หรอพบ

กบปญหาจากบคคลรอบขาง เชน การไดรบกาลงใจ การไดรบความชวยเหลอดานการเงน หรอการ

ไดรบขาวสารหรอขอมลยอนกลบ ทาใหรสกวาตนเองเปนสวนหนงของครอบครวหรอองคกร บคคล

สวนใหญจะไดรบการสนบสนนทางสงคมจากบคคลทอยในเครอขายสงคมของเขา ซงมความเกยวของ

หรอมความสมพนธตอกน ซงแตละบคคลมเครอขายสงคมของตนเอง ดงนน ระบบการสนบสนนทาง

สงคมมกจะมาจากคนในกลมทมความสนทสนมใกลชดกนมากกวาคนในกลมอน (มนส บญประกอบ;

และ พรรณ บญประกอบ. 2549: 16)

สวนเพนเดอร (วาทน ผองอาไพ. 2546: 29; อางองจาก Pander. 1982: 277-278) ได

แบงบคคลในระบบสนบสนนทางสงคมออกเปน 5 ระบบ คอ

1. การสนบสนนทางธรรมชาต (Natural support system) ไดแก แหลงสนบสนน

จากครอบครว ญาตพนอง ซงเปนผใกลชดทสด

2. การสนบสนนจากกลมเพอน (Peer support system) เปนการสนบสนนทบคคล

ไดรบจากผมประสบการณ

3. การสนบสนนดานศาสนาหรอแหลงอปถมภตางๆ (Religious organization or

denomination) เปนการสนบสนนทางสงคมทจะชวยใหบคคลไดมการพบปะแลกเปลยนความเชอ

คานยม คาสอน เปนตน ไดแก พระ นกบวช หมอสอนศาสนา กลมผปฏบตธรรม เปนตน

4. การสนบสนนจากกลมวชาชพดานสขภาพ (Health professional support

system) เปนแหลงการสนบสนนทางสงคมแหงแรกทใหการชวยเหลอแกบคคล และมความสาคญ เมอ

การสนบสนนทไดรบจากครอบครว เพอนสนท และกลมเพอนไมเพยงพอ

37

5. การสนบสนนจากกลมวชาชพอนๆ (Organized support system not directed

by health professionals) เปนการสนนบสนนจากกลมอาสาสมคร กลมชวยเหลอตนเอง เปนกลมท

เปนสอกลางทชวยใหบคคลสามารถปรบตวใหเขากบสถานการณตางๆ ในชวต

สรนดา นอยสข (2545: 18) กลาววา การสนบสนนทางสงคม หมายถง การรบรของ

บคคลตอการไดรบการชวยเหลอในดานความรกใครผกพน การไดเออประโยชนหรอการไดชวยเหลอ

ผอน การไดรบการยอมรบ การไดเปนสวนหนงของสงคม รวมถงการไดรบความชวยเหลอ หรอ

คาแนะนาในดานตางทผสงอายไดรบจากแหลงสนบสนน ซงจะเปนประโยชนในการนาไปใชแกไข

ปญหาการเจบปวยทางจตเวชตอไป แตกตางกบบญเยยม ตระกลวงศ (2528: 567 - 568) ซงอธบาย

ความหมายของการสนบสนนทางสงคมวา หมายถง สงทผรบการสนบสนนไดรบความชวยเหลอดาน

ขอมล ขาวสาร วสด สงของ หรอการสนบสนนดานจตใจ จากผใหการสนบสนน ซงอาจจะเปนบคคล

หรอกลม สงผลทาใหผรบนาไปปฏบตในทศทางทผรบตองการ สอดคลองกบวาทน ผองอาไพ (2546:

28) ไดสรปความหมายของการสนบสนนทางสงคมวา หมายถง ปฏสมพนธทางสงคมทบคคลรบรและ

ประเมนไดวา ไดรบความชวยเหลอ จากบคคลในสงคมดานตางๆ ทาใหบคคลผไดรบการชวยเหลอ

รสกมคณคาและเปนสวนหนงของสงคม สงผลใหผไดรบการชวยเหลอ สามารถปรบตวหรอเผชญกบ

ความเครยดตางๆ ได นอกจากนสรนทร มลาภลน (2539: 11) ไดใหความหมายของการสนบสนนทาง

สงคมวา หมายถง การไดรบการตอบสนองความตองการจากการตดตอสมพนธกบบคคลในกลมสงคม

ของตน โดยการตอบสนองในฐานะเปนสวนหนงของสงคม ดานการไดรบความชวยเหลอเกยวกบเงน

ทอง สงของ แรงงาน และดานการไดรบความชวยเหลอเกยวกบขอมล ขาวสาร ซงสอดคลองกบ มนส

บญประกอบ และ พรรณ บญประกอบ (2549: 17) ทไดใหความหมายวา การสนบสนนทางสงคมเปน

การรบรของบคคลเกยวกบการไดรบความชวยเหลอจากครอบครวและบคคลอนในดานอารมณ ดาน

วตถ และดานขอมล

ไวส (ลาเนาว เรองยศ; และ สวนย เกยวกงแกว. 2535: 12; อางองจาก Weiss. 1974:

unpaged) ไดแบงการสนบสนนทางสงคมออกเปน 5 ดาน ดงน

1. การไดรบความรกใครผกพน (Attachment / intimacy) หมายถง การไดรบการ

ตอบสนองทางดานอารมณ การไดรบความรกความผกพน การดแลเอาใจใส ความใกลชดสนทสนม

และความไววางใจซงกนและกน ทาใหบคคลรสกวาตนเปนทรก แตถาบคคลขาดการสนบสนนชนดน

จะรสกเดยวดาย มองโลกในแงราย ลกษณะเชนนจะพบในคสมรส บดามารดา ญาตพนอง

2. การเปนสวนหนงของสงคม (Social integration) หมายถง การทบคคลมโอกาส

ไดเขารวมกจกรรมของสงคม ทาใหมการแลกเปลยนความคดความรสก ขอมลขาวสาร ความหวงใย

38

ความเอออาทรตอกน ถาบคคลขาดการสนบสนนทางสงคมชนดน จะทาใหชวตนาเบอหนาย รสกถก

ตดขาดออกจากสงคม

3. การมโอกาสเออประโยชนตอผอน (Opportunity for nurturance) หมายถง การท

บคคลไดมโอกาสเลยงดหรอชวยเหลอผอน ทาใหเกดความรสกวาตนเปนทตองการและเปนทพงของ

ผอนได มการแลกเปลยนประโยชนซงกนและกน บคคลทขาดการสนบสนนชนดนจะรสกชวตของ

ตนเองไรคา

4. ความมนใจในความมคณคาแหงตน (Reassurance of worth) หมายถง การท

บคคลไดรบการเคารพนบถอ เหนคณคา ยกยองและชนชมความสามารถทางสงคม รวมถงการใหอภย

ใหโอกาสในการปรบปรงตนเอง ถาบคคลไมไดรบการสนบสนนชนดนจะรสกขาดความเชอมนและรสก

วาตนเองไรประโยชน

5. การไดรบความชวยเหลอและคาแนะนาในดานตางๆ (The availability of

information, emotional and material help) คอ การไดรบขอมลขาวสาร คาแนะนา การชวยเหลอ

ดานอารมณ การเงน วตถและสงของ

ทศนย เกรกกลธร (2536: 49) ไดรวมรวมแนวคด โดยแบงชนดของการสนบสนนทาง

สงคม เพอตอบสนองความตองการพนฐานทางดานรางกาย จตใจ อารมณ และสงคม ดงน

1. การสนบสนนดานอารมณ ปญหาทสาคญของผสงอาย คอ มความวตกกงวล

ความกลว รสกสญเสยสมรรถภาพและหนาททางสงคม รสกวาเหว เงยบเหงาและถกทอดทง การให

ความรกความอบอนและการเอาใจใสจากลกหลาน การพบปะพดคยแสดงความเหนอกเหนใจ จะชวย

ทาใหผสงอายคลายความทกขทางใจ ความเหงา และความเบอหนายในชวตได

2. การสนบสนนดานการยอมรบและเหนคณคา ความเสอมถอยทางรางกายและ

สญเสยบทบาทหนาททางสงคม ทาใหผสงอายมแนวโนมทมความรสกวาตนเองเปนบคคลไรคา ทาให

ผสงอายเกดความเบอหนายและทอแทใจ สงคมจงควรสงเสรมใหผสงอายรสกวาตนเองยงมประโยชน

กบครอบครวและบคคลอนๆ โดยใหการยอมรบในความสามารถ ความสาเรจ ใหความเคารพยกยอง

ใหเกยรต จะทาใหผสงอายเกดความภาคภมใจในตนเอง และรสกวาตนเองยงมคาสาหรบผอน

3. การสนบสนนดานการเปนสวนหนงของสงคม ผสงอายมความตองการทจะเปน

สวนหนงของครอบครวและสงคม ดงนนในการสนองความตองการจงควรทจะกระตนใหผสงอายมสวน

รวมในกจกรรมและการงานตางๆ ของครอบครว มสวนรวมในการรบรปญหาและเรองราวความเปนไป

ของคนในครอบครว รวมทงเปดโอกาสใหแสดงความคดเหนและมสวนรวมในการรบผดชอบตอ

ครอบครว ดานสงคมสงเสรมใหผสงอายเขารวมกจกรรมในสงคม มโอกาสแลกเปลยนความคดเหน

เพอทจะทาประโยชนใหสงคม ทาใหมความรสกเปนเจาของสงคม

39

4. การสนบสนนดานขอมลขาวสาร ใหคาแนะนาและสงเสรมใหผสงอายมความรและไดรบขอมลขาวสาร เกยวกบการเปลยนแปลงตามวย และการปฏบตตนเพอใหมสขภาพอนามยท

ด การพบปะพดคยกบบคคลอนในสงคมอยเสมอ จะทาใหไดมโอกาสแลกเปลยนขอมล และการรบร

ขาวสารททนสมย เปนประโยชนในการนามาใชแกปญหา และแนวทางในการดาเนนชวต

5. การสนบสนนดานสงของ การสนบสนนดานนเปนสงจาเปนมากสาหรบผสงอาย

เพราะระดบความสามารถในการทางานและการหารายไดลดลง ผสงอายบางคนไมมรายไดและมเงน

ออมเกบสะสมไวเพอนามาใชจาย สมรรถภาพรางกายลดนอยถอยลง ทาใหบางครงไมสามารถ

ชวยเหลอตนเองได จงเปนหนาทของบคคลทเปนบตรหลานหรอสมาชกในครอบครวจะตองใหความ

ชวยเหลอเกยวกบการจดหาสงจาเปนในการดาเนนชวต และชวยเหลอในการทากจวตรประจาวน

นอกจากนหนวยงานของรฐ องคกร ชมรม และสมาคม ควรมบทบาทในการใหความชวยเหลอ เพอ

ใหบรการเพอพฒนาคณภาพชวตของผสงอาย

นอกจากน ฉววรรณ แกวพรหม (2530: 22) ไดแบงชนดของการสนบสนนทางสงคมทม

ตอผสงอาย ใหครอบคลมดานการตอบสนอง ความเปนพนฐานดานอารมณ ดานสงคม และรางกาย

ดงน

1. ความจาเปนพนฐานดานอารมรณ 1.1 การตอบสนองความตองการทางดานอารมณ หมายถง การไดรบความรก

การดแลเอาใจใส มความใกลชดสนทสนม ความผกพนและความไววางใจซงกนและกน

1.2 การตอบสนองความตองการดานการยอมรบ ยกยอง และมผเหนคณคา

หมายถง ไดรบการทกทาย และการแสดงความเคารพจากผอน การยอมรบตอการแสดงออก การไดรบ

การใหอภยและโอกาสในการปรบปรงตนเอง

2. ความจาเปนพนฐานดานสงคม การตอบสนองในฐานะเปนสวนหนงของสงคม

หมายถงความรสกทเปนสวนหนงของสงคม การปฏสมพนธกบสงคมและความรสกเปนเจาของใน

สงคมของตน

3. การตอบสนองความจาเปนพนฐานทางดานรางกาย

3.1 การชวยเหลอดานขอมลขาวสาร หมายถง การไดรบขอมล ขาวสาร หรอ

คาแนะนาตางๆ ซงเปนประโยชนในการดาเนนชวตประจาวน

3.2 การชวยเหลอดานเงนทอง สงของ แรงงาน หมายถง การไดรบความ

ชวยเหลอดานการเงน สงของเครองใชตลอดจนเครองชวยทนแรงตางๆ

การแบงการสนบสนนทางสงคมทมหลายแบบ แตกตางกนนน เพอใหการสนบสนนทาง

สงคมแตละลกษณะเหมาะสมในการแกปญหาในการดาเนนชวตของบคคล ในการดาเนนชวตของ

40

มนษยทกชวงวย มลกษณะเครอขายทตองพงพาอาศยซงกนและกน มการแลกเปลยนวฒนธรรม

ความคด ความรสก เพอใหตนเองเกดความรสกมนคงปลอดภย เปนทรกและตองการของครอบครว

และสงคม ในวยผสงอายกเชนเดยวกน ควรไดรบการสนบสนนทางสงคม เพอตอบสนองความจาเปน

พนฐานในการดาเนนชวต และเปนการชวยใหผสงอายปรบตวตอการเปลยนแปลงทางดานรางกาย

จตใจ และสงคมไดมากขน ซงจะสงเสรมใหผสงอายมคณภาพชวตทด

มงานวจยทศกษาพบวา การสนบสนนทางสงคมมความเกยวของกบคณภาพชวตของ

ผสงอาย ไดแก สภาลกษณ เขยวขา (2543) ทาการศกษาเรองการสนบสนนทางสงคมทมผลตอการ

พฒนาคณภาพชวตของผสงอาย ในชมรมผสงอายอาเภอวงทรายพน จงหวดพจตร โดยมวตถประสงค

เพอศกษาลกษณะการสนบสนนทางสงคมตอการพฒนาคณภาพชวต ระดบคณภาพชวต และ

ความสมพนธระหวางการสนบสนนทางสงคมกบระดบคณภาพชวตของผสงอาย ในชมรมผสงอาย

อาเภอวงทรายพน กลมตวอยางเปนผสงอายทเปนสมาชกของชมรมผสงอายอาเภอวงทรายพน จงหวด

พจตร จานวน 350 ราย พบวา ผสงอายไดรบการสนบสนนทางสงคมและมระดบคณภาพชวตโดยรวม

อยในระดบสง การสนบสนนทางสงคมมความสมพนธทางบวกกบระดบคณภาพชวตของผสงอาย

อยางมนยสาคญทางสถต (p<.01 r=.493) แตมผสงอายอกจานวนหนงทยงไมไดรบการสนบสนนทาง

สงคมและมคณภาพชวตระดบตา จากการทาสนทนากลมและการสมภาษณเชงลก พบวา ผสงอาย

กลมนยงไมไดรบการสนบสนนทางสงคมจากครอบครว ชมชน ชมรมผสงอาย องคกรภาครฐและ

เอกชนอยางทวถง เชน ผสงอายทยากจนมทอยอาศยไมคงทนถาวร ไมไดรบการสงเสรมในดานการ

ประกอบอาชพ มปญหาทางดานจตใจและไมไดรบเบยยงชพจากทางราชการ และสรนดา นอยสข

(2545) พบวา ผสงอายไดรบการสนบสนนทางสงคมโดยรวมและรายดานอยในระดบสง ดงน การ

สนบสนนทางสงคมโดยรวม รอยละ 58.15 ดานการไดรบความรกใครผกพน รอยละ 63.33 ดานการ

ไดรบการยอมรบและการเหนคณคาในตวเอง รอยละ 60.74 ซงการไดรบการยอมรบและการเหนการ

คณคาในตวเอง เปนสวนหนงของคณภาพชวต ดานการไดเปนสวนหนงของสงคม รอยละ 62.96 ดาน

การไดเออประโยชนหรอชวยเหลอผอน รอยละ 63.70 และดานการไดรบการชวยเหลอและคาแนะนา

ดานตางๆ รอยละ 59.63 สอดคลองกบ ลาเนาว เรองยศ; และ สวนย เกยวกงแกว (2535) พบวา

คะแนนเฉลยของการสนบสนนทางสงคมมความสมพนธทางบวกกบคะแนนเฉลยของสขภาพจตอยาง

มนยสาคญทางสถตทระดบ .001 (r = .7830, p<.001) ซงสขภาพจตกเปนสวนหนงของคณภาพชวต

เชนกน นอกจากน สรนทร มลาภลน (2539) ทาการศกษาปจจยบางประการทสมพนธกบการเหน

คณคาในตนเองของผสงอาย ในชมรมผสงอายเขตจงหวดราชบร โดยมวตถประสงคเพอศกษา

ความสมพนธระหวางความวาเหว การสนบสนนทางสงคม การรบรเกยวกบสขภาพ ความสานกตนกบ

การเหนคณคาในตนเองของผสงอายในชมรมผสงอาย เขตจงหวดราชบร พบวา การสนบสนนทาง

41

สงคม และการรบรเกยวกบสขภาพ มความสมพนธทางบวกกบการเหนคณคาในตนเองอยางม

นยสาคญทางสถตทระดบ .001

จากเอกสารและงานวจยทผานมาสนบสนนวา การสนบสนนทางสงคมเปนการรบรของ

ผสงอายตอการไดรบการชวยเหลอจากครอบครวและบคคลอนในดานตางๆ ทงดานสงของ ดาน

อารมณ และดานขอมลขาวสาร โดยผสงอายทไดรบการสนนบสนนทางสงคมสง ผสงอายกมแนวโนมท

จะมคณภาพชวตทด ในทางตรงกนขามผสงอายทไดรบการสนบสนนทางสงคมตา ผสงอายกม

แนวโนมทจะมคณภาพชวตทตาดวยเชนกน ดงนนการสนบสนนทางสงคมจงเปนปจจยทมความสาคญ

ในการทานายคณภาพชวตของผสงอาย แนวคดและงานวจยเกยวกบการปฏบตทางพทธศาสนา การนบถอศาสนาของบคคล จะกอใหเกดประโยชนทางดานตางๆ 4 ประการ คอ ศาสนา

ทาใหบคคลรสกวาชวตมความหมาย บคคลมเปาหมายชวตทชดเจนและมการมองโลกในแงด ศาสนา

ทาใหบคคลมความรสกวาสามารถควบคมผลทจะเกดขนกบตนไดมากขน สามารถจดการกบ

ความเครยดและแกปญหาๆ ไดด และผทนบถอศาสนาอยางเครงครดทาใหคนอนยอมรบและทาให

บคคลมพฤตกรรมทดงามในชวตประจาวนและมชวตทเหมาะสม ทาใหสขภาพกายและสขภาพจตด ม

คณภาพชวตสง และรสกเปนสข (ดวงเดอน พนธมนาวน; และคณะ. 2540: 127) จากบทบาทและ

ประโยชนของศาสนาจะพบวา การนบถอศาสนามความสมพนธกบการแสดงออกหรอพฤตกรรมบคคล

โดยจะทาหนาทควบคมใหบคคลมพฤตกรรมทเหมาะสมตามกรอบ หรอกฎเกณฑของศาสนานนๆ

นอกจากนยงมผกลาวถงศาสนาวามอทธพลตอความคด กลาวคอ ผทมความเขาใจในหลกคาสอนของ

ศาสนาอยางถกตอง และมความเชอในคณคาของศาสนา จะสามารถนาหลกคาสอนมาใชเปนสอทาง

ความคด (Cognitive mediation) ทาใหมความเขาใจในปรากฏการณตางๆ ทเกดขนกบตนเองในชวต

ทงดานด และดานไมด (มณฑนาวด เมธาพฒนะ. 2547: 36; อางองจาก ทพยสดา จนทรแจมหลา.

2544: 35)

ในการประเมนลกษณะทางพทธของบคคลนน มการประเมนใน 3 ดาน คอ 1) ความเชอ

ทางพทธศาสนา 2) การปฏบตทางพทธศาสนา และ 3) วถชวตแบบพทธ

การปฏบตทางพทธศาสนาของคนในสงคมเมอง มลกษณะตางไปจากคนในชนบท โดย

วดไมไดมไวเพอประกอบพธการทางศาสนา ไมไดเปนศนยรวมจตใจของคนในชมชนเหมอนในชนบท

คนในเมองหลวงจะไปวดเมอไดทาบญตามวนสาคญของตนเอง เชน วนเกด วนครบรอบ การประกอบ

พธเพอเปนสรมงคลในกจการการคาตางๆ การทาบญกเปนลกษณะตางคนตางไป ตางคนตางทา

ทาบญเสรจกรบกลบบาน ไมเหมอนคนชนบททยงอยตอชวยงานวด นงคยกน สนทนากบพระสงฆ

42

สวนกลมแมบานในชนบทจะมการนอนถอศลในวนพระ กจกรรมทางศาสนาจะดาเนนไปพรอมกบวถ

ชวตและกจกรรมในสงคม ในเมองหลวงคนสวนใหญมงทามาหากน การทาบญสวนใหญเฉพาะใส

บาตรตอนเชา ไปวดเฉพาะวนสาคญทางศาสนา ทาใหคนในเมองขาดความผกพนทางจตใจในพทธ

ศาสนา เมอเกดปญหาจงขาดทยดเหนยวจตใจ อนกอใหเกดความเครยดและความรนแรงไดงาย

(องศนนท อนทรกาแหง; อรพนทร ชชม; และ อจฉรา สขารมณ. 2550: 68-69)

ความเชอทางพทธศาสนา เปนลกษณะทางจตของบคคล หมายถง การรบรและการ

ยอมรบเรองใดเรองหนงวาเปนความจรง และการปฏบตทางพทธศาสนา หมายถง การกระทาตาม

คาสงสอนของพระพทธเจา และพระสงฆสาวกผสบทอดพทธศาสนา (องศนนท อนทรกาแหง; อรพนทร

ชชม; และ อจฉรา สขารมณ. 2550: 69; อางองจาก พระเทพเวท. 2532: 6) ซงงามตา วนนทานนท

(2545: 171) ไดศกษาลกษณะทางศาสนากบคณภาพชวตสมรส ในความหมายของลกษณะทาง

ศาสนาทประกอบดวย การปฏบตทางพทธกบวถชวตแบบพทธ นนคอ การปฏบตทางพทธ หมายถง

ปรมาณการประพฤตปฏบตทางกาย วาจา ใจ หรอการละเวนใดๆ ในการดาเนนชวตประจาวนตาม

หลกศล 5 ประการ ซงเปนขอบงคบพนฐานทางพทธศาสนา ไดแก เวนจากการฆาสตว เวนจากการลก

ทรพย เวนจากการประพฤตผดในกาม เวนจากการพดเทจ และเวนจากการเสพเครองดองของเมา สง

เสพตด สวนวถชวตแบบพทธ หมายถง ปรมาณการเลอกทจะปฏบตตนในชวตประจาวน โดยยดหลก

ธรรมะทางพทธศาสนา และหลกเลยงการใชชวตอยางผดศล เชน การเลอกอาชพ การพกผอนหยอนใจ

การเทยวเตร การทาบญสนทาน

นอกจากน ดวงเดอน พนธมนาวน (2540: 23 - 24) ไดศกษาความเชอ และการปฏบต

ทางพทธศาสนาของคนไทย กบการปลกฝงอบรม และคณภาพชวต ไดใหความหมายของการปฏบต

ทางพทธศาสนาไววา หมายถง ปรมาณการปฏบตใน 3 ดาน คอ ดานทาน ดานศล และดานภาวนา

สมาธ เพอจะไดเกดความสงบสขสมบรณในชวตน และจะเปนคณสมบตทจะตดไปยงชวตในเบองหนา

ทาน ในพทธศาสนาหมายถง การให การสละ การเผอแผแบงปน เปนการใหเพอ

อนเคราะห ทานมหลายประเภท ตงแตการใหทานทเปนวตถสงของเงนทอง การกระทาทางกายทเปน

การชวยเหลอ การใหทานทางวาจาดวยการพดแนะนาสงสอน ใหธรรมเปนทาน และการใหทานทางใจ

คอ การไมตดใจเอาผดกลาวโทษแกผททารายตนหรอลวงละเมดตน ซงเรยกวาอภยทาน

ศล คอ การงดเวนทจะกระทาการอนจะเปนการเบยดเบยนผอนและเบยดเบยนตนเอง ใน

ขนตนมศล 5 ขอ คอ 1) การไมประทษรายตอชวตรางกายของสงมชวตทกประเภท 2) การไมลกขโมย

หรอละเมดกรรมสทธในทรพยสนของผอน 3) การไมละเมดตอของรกของหวงของผอนโดยเฉพาะ

ทางดานเพศสมพนธ เปนสาคญ 4) การไมกลาวเทจ ไมประทษรายผอนดวยวาจา เพอประโยชนของ

ตน และ 5) การละเวนจากการดมสรายาเสพตด ทจะทาใหขาดสตสมปชญญะ

43

ภาวนา คอ การฝกปรอจตและปญญาใหหนกแนนเขมแขง เจรญดวยคณธรรมตางๆ การ

ภาวนา สวดมนตหรอสารวมจต คอ การทาสมาธนงเอง ซงจะเปนทางใหเกดปญญา รเทาทนโลกและ

ชวต สามารถควบคมขดเกลากเลสของตนไดเปนอยางด สวนสมาธ คอ การบงคบจตของตนใหอยใน

สภาพมนคง สงบบรสทธ เพอทจะใชประโยชนไดมากทสด เพอใหเกดความร ความเขาใจ และเหนแจง

ในสงทงหลายตามทเปนจรงโดยสมบรณ

งานวจยทเกยวของ ไดแก ภมรน เชาวนจนดา (2544) ทาการศกษาลกษณะทางพทธ

ศาสนาทเกยวของกบคณภาพชวตผสงอาย พบวาผสงอายทปฏบตทางพทธศาสนามากมคณภาพชวต

3 ดานคอ ดานครอบครว ดานสขภาพ และดานสงคมสงกวาผทปฏบตทางพทธศาสนานอย ซงพบใน

ผสงอายทงหมด สวนผตอบทอยในกรงเทพมหานครพบวา ถามความเชอทางพทธศาสนาในปรมาณสง

จะมคณภาพชวตดานสขภาพสงดวย ผสงอายสวนใหญ มแนวโนมทจะใหความสนใจหรอหนเขาหาวด

หรอธรรมะเมอเขาสวยสงอายมากขน ชาวชนบทมความเชอทางศาสนาสงกวาชาวเมอง เดกและวยรน

มความเชอในหลกศาสนามาก ผใหญตอนตนมความเชอนอยลงและเพมสงขนในวยผใหญตอนกลาง

ผสงอายมการเขารวมกจกรรมทางศาสนาสงทสด มความเชอทางพทธศาสนาและการปฏบตทาง

พทธศาสนาในระดบสง โดยผเปนสมาชกชมรมมการปฏบตทางศาสนามากกวาผไมเปนสมาชกชมรม

ผสงอายทมปฏสมพนธกบวดและศาสนามาก คอ เพศหญง อยอาศยในพนทชนบท (ระพพรรณ

คาหอม; และ คณะ. 2547: 43-44)

จากเอกสารและงานวจยทผานมาสนบสนนวา การปฏบตทางพทธศาสนา หมายถง การ

รายงานปรมาณการปฏบตตนของผสงอายในการดาเนนชวต 3 ดาน คอ ทาน ศล และภาวนาสมาธ

โดยผสงอายทมการปฏบตทางพทธศาสนาสง ผสงอายกมแนวโนมทจะมคณภาพชวตทด ในทาง

ตรงกนขามผสงอายทมการปฏบตทางพทธศาสนาตา ผสงอายกมแนวโนมทจะมคณภาพชวตทตาดวย

เชนกน ดงนนการปฏบตทางพทธศาสนาจงเปนปจจยทมความสาคญในการทานายคณภาพชวตของ

ผสงอาย

งานวจยเกยวกบลกษณะทางชวสงคมทเกยวของกบคณภาพชวตของผสงอาย มงานวจยทศกษาพบวา ลกษณะทางชวสงคมมความเกยวของกบคณภาพชวตของผสงอาย

ไดแก อาย เพศ สถานภาพสมรส ระดบการศกษา เงนรายได และลกษณะการอยอาศย ซงม

ผทาการวจยหลายเรองทศกษาตวแปรดานชวสงคม มรายละเอยดดงน

1. เพศ บงบอกถงคณภาพ พลงอานาจ ความสามารถตามธรรมชาตของบคคล

(ลดดาวลย สงหคาฟ. 2532) สงคมกาหนดบทบาทหนาทความรบผดชอบในการทางานหาเลยง

ครอบครว เพศชายมความแขงแรง อดทน มความสามารถ สวนเพศหญงมบทบาทเปนผตามหรอ

44

ผสนบสนน มหนาทรบผดชอบดแลความสะดวกสบายและกจการภายในบาน มความแขงแรงไมเทา

เพศชาย ความอดทน ความสามารถอาจไมเทาเพศชาย มงานวจยทศกษาเกยวของ ไดแก ทศนย

ทองมาก (2540) ศกษาตวแปรทเกยวของกบสขภาพจตของผสงอาย ในหอผปวยอายรกรรมวชร

พยาบาล กรงเทพมหานคร พบวา ผสงอายเพศชายและเพศหญง มสขภาพจตแตกตางกนอยางม

นยสาคญทางสถตทระดบ .01 ผสงอายทมระดบการศกษาตางกน มสขภาพจตแตกตางกนอยางม

นยสาคญทางสถตทระดบ .05 ซงสขภาพจตเปนสวนหนงของคณภาพชวตดวย

2. สถานภาพสมรส สงผลกระทบตอสขภาพจตใจในการดาเนนชวตอยางมความสข ค

สมรสแตงงาน กนอยดวยกน มคปรกษา ระบายอารมณซงกนและกน กลมคนทมคสมรส โดยมการ

ปรบตวเขากนเปนอยงดจะชวยลดความเครยด ทาใหมอารมณมนคง เกดความรสกวาชวตนมคา โลกน

นาอย ซงจะสงผลใหมคณภาพชวตทด (พจนา ศรเจรญ. 2544: 50) งานวจยทเกยวของในเรองน

ไดแก บษบา ตนศร (2535) ศกษาความสมพนธระหวางพฤตกรรมการดแลตนเองกบคณภาพชวตของ

ผปวย เอส.แอล.อ. พบวา สถานภาพสมรสมความสมพนธทางบวกกบคณภาพชวต ซงขดแยงกบ

พจนา ศรเจรญ (2544) ทไดศกษาปจจยทมความสมพนธกบคณภาพชวตผสงอาย สมาคมขาราชการ

นอกประจาการในจงหวดเลย พบวา สถานภาพสมรส ไมมความสมพนธกบระดบคณภาพชวตของ

ผสงอาย อยางมนยสาคญทางสถต

3. ระดบการศกษา การศกษาสอนใหคนรจกคด วเคราะห และแสวงหาความรใหมๆ

ดงนนบคคลทมระดบการศกษาสงมกจะไดรบการยกยองวาเปนผทมความสามารถมากกวาผทมระดบ

การศกษาตากวา จากการศกษาของสาวตร ลมชยอรณเรอง (2536) พบวา ระดบการศกษามผลโดย

ออมตอการรบรคณภาพชวตของผสงอาย ผสงอายทมการศกษาสง มความรทถกตองเกยวกบสขภาพ

อนามยและสามารถดแลตนเองได ผสงอายยอมเกดความพงพอใจและมความสข หรอผสงอายทม

การศกษาสงสามารถเลอกประกอบอาชพทใหผลรายไดสง ผสงอายมแนวทางเลอกทากจกรรมตางๆ ท

ตนสนใจและชอบไดหลากหลายกวาผสงอายทการศกษาตาและรายไดตา การทผสงอายมการศกษา

สงเทากบเปนลทางนาไปสการกาหนดเครอขายสงคม การทากจกรรม การไดรบการสนบสนนทาง

สงคมทมความเขมของความรสกผกพนสง จะทาใหผสงอายเกดพงพอใจในชวตดานจตใจ สวนการ

เลอกทากจกรรม ผสงอายทมการศกษาและเลอกกจกรรมการอานหนงสอ ผสงอายยอมเกดความพง

พอใจดานจตใจ ขณะทผสงอายรบรถงคณของการทากจกรรมออกกาลงกายททาใหรางกายแขงแรง

ผสงอายเลอกทากจกรรมการออกกาลงกาย ผลทได ผสงอายยอมพงพอใจในภาวะสขภาพกายท

แขงแรง

4. เงนรายได เปนตวบงบอกถงสถานภาพทางเศรษฐกจและสงคม และยงเปนปจจยท

ชวยใหผสงอายมโอกาสแสวงหาสงจาเปนพนฐานเพอตอบสนองความตองการของตวเอง นบเปน

45

ปจจยหนงทเกยวของกบการดารงชวตอยอยางมคณภาพ เสาวนย ตนะตลย (2536) ไดศกษาคณภาพ

ชวตของประชากรในเขตกรงเทพมหานคร พบวา รายไดมความสมพนธกบคณภาพชวต

5. ลกษณะการอยอาศย ในสงคมไทยถอวา ครอบครวเปนสถาบนสาคญททาหนาทดแล

ผสงอาย คสมรส หรอบตรหลานในครอบครว สามารถเปนทพงทางเศรษฐกจและกาลงใจแกผสงอาย

ผสงอายเปนผทตองการความรก ความเอาใจใสจากครอบครว โดยเฉพาะผสงอายทชวยเหลอตวเองได

นอยลง เนองจากปญหาสขภาพ การทคสมรส บตรหลานเปนผดแลทกขสข คอยชวยเหลอ ใหความ

เคารพนบถอ ยกยอง ใหความสาคญ ยอมทาใหผสงอายรสกวาตนเปนบคคลทมความหมาย ดงนน

บคคลเหลานเปรยบเสมอนโยงใยสนบสนนทางสงคม ทชวยประคบประคองสภาพจตใจของผสงอาย

ชวยยกระดบความมคณคาในตนเอง การรกษาสมดลของจตใจและอารมณ ทาใหเกดความพงพอใจ

ในชวต (อารวรรณ คณเจตน. 2541: 33 ) สวนผสงอายทอาศยอยคนเดยว ทาใหรสกโดดเดยว วาเหว

และรสกวาตนเองไมมความหมาย สงผลใหความพงพอใจในชวตตาลงได จากงานวจยของประภาพร

จนนทยา (2536) พบวา ผสงอายทอาศยอยกบสมาชกในครอบครวมคณภาพชวตสงกวา ผสงอายทอย

คนเดยว

จากเอกสารและงานวจยทผานมาสนบสนนวา ปจจยลกษณะทางชวสงคมมความเกยวของ

กบคณภาพชวตของผสงอาย โดยการศกษาวจยครงน ผวจยสนใจศกษาปจจยลกษณะทางชวสงคม

ไดแก เพศ สถานภาพสมรส ระดบการศกษา เงนรายได และลกษณะการอยอาศย

บทท 3 วธดาเนนการวจย

การวจยในครงนมวตถประสงคเพอศกษา ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟน

อปสรรค ปจจยสภาพแวดลอมทางสงคม และปจจยลกษณะทางชวสงคม ทเกยวของกบคณภาพชวต

ของสมาชกชมรมผสงอาย ซงผวจยไดดาเนนการวจยตามขนตอน ดงน

1. ประชากรและกลมตวอยาง 2. เครองมอทใชในการวจย

3. การเกบรวบรวมขอมล

4. การวเคราะหขอมลและสถตทใชในการวเคราะหขอมล

ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรในการวจยครงน คอ ผสงอายทเปนสมาชกชมรมผสงอาย มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒทงชายและหญงทมอาย 60 ปขนไป จานวน 561 คน

กลมตวอยางในการวจยครงน คอ ผสงอายทเปนสมาชกชมรมผสงอาย มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒทงชายและหญงทมอาย 60 ปขนไป โดยการสมอยางงาย (Simple random

sampling) ดวยการจบฉลาก คานวณกลมตวอยางโดยใชสตร ของ ทาโร ยามาเน (สาเรง

จนทรสวรรณ; และสวรรณ บวบาน. 2541: 98; อางองจาก Taro Yamane. 1967.)

สตรการคานวณกลมตวอยาง

2)e(N+1

N=n

เมอ e = ความคลาดเคลอนของกลมตวอยางเทากบ .05

N = ขนาดของประชากร เทากบ 561

n = ขนาดของกลมตวอยาง

)05.×561(+1

561=n

2

≈ 233 คน

ทาใหตองการตวอยางผสงอายทเปนสมาชกชมรมผสงอายทใชในการศกษา ไมตากวา

233 คน แตผวจยไดทาการสมอยางงายจานวน 300 คน จาก 561 คน ไดแบบสอบถามกลบคนมา 255

คน คดเลอกเอาแบบสอบถามทมความสมบรณ จานวน 239 คน

47

เครองมอทใชในการวจย การสรางเครองมอ

1. ศกษาแนวคด ทฤษฎจากเอกสารและงานวจยทเกยวของและใกลเคยง แลวกาหนด

นยามปฏบตการในการสรางเครองมอจากการคนควาแนวคดทฤษฎ

2. สรางเครองมอตามนยามปฏบตการ เสนออาจารยทปรกษาปรญญานพนธ และรวมกบอาจารยปรบปรงรางแบบสอบถาม

3. หาความเทยงตรงตามเนอหา (Content validity) โดยนาเสนอแบบสอบถามให

ผเชยวชาญ 3 ทานตรวจสอบความเทยงตรงเชงเนอหา ความชดเจน ความเหมาะสมของขอความและ

ภาษา จากนนนาคาแนะนาไปปรบปรงแกไขใหเหมาะสมยงขน

4. นาแบบสอบถามทงทสรางขนเอง และนาแบบสอบถามของผอนมาปรบปรงใช ไปทดลองใช (Try out) กบผสงอายทมลกษณะคลายคลงกบกลมตวอยางทตองการศกษา จานวน 46 คน

5. นาแบบสอบถามมาทดลองใช เพอตรวจสอบคณภาพของเครองมอ โดยการหาคา

อานาจจาแนก วเคราะหความสมพนธระหวางคะแนนรวมกบคะแนนรายขอ (Item total correlation)

โดยใชสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน (Pearson product moment correlation coefficient)

พจารณาเนอหาประกอบ หาคาความเชอมน (Reliability) โดยการหาคาสมประสทธอลฟา (α-

Coefficient) ของครอนบค (Cronbach) ดงแสดงในภาคผนวก ข

ลกษณะของเครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจยครงน เปนแบบสอบถามทใชกบผสงอาย ซงแบงออกเปน 5 ตอน

มรายละเอยดดงน

ตอนท 1 แบบสอบถามลกษณะทางชวสงคม ซงเปนแบบสอบถามแบบใหเลอกตอบ

ประกอบดวย 5 ตวแปร ไดแก เพศ สถานภาพสมรส ระดบการศกษา รายได และลกษณะการอยอาศย

(0) เพศ

ชาย หญง

(00) สถานภาพสมรส

โสด สมรส หมาย / หยา / แยกกนอย

48

ตอนท 2 แบบสอบถามความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค เปน

แบบสอบถามทมเนอหาเกยวกบการตอบสนองตอปญหา ความทกขยากลาบาก และอปสรรคตางๆ

เปนแบบสอบถามทผวจยไดสรางขน ตามนยามปฏบตการความสามารถในการเผชญปญหาและฝา

ฟนอปสรรค ตามแนวคดของ สตอลทซ (Stoltz. 1997) ประกอบดวยขอคาถาม 20 ขอ คาความเชอมน

เทากบ .81 และคาความสมพนธรายขอ (คา r) อยระหวาง -.04 และ .67 เปนประโยคขอความมาตร

ประเมนคา 6 อนดบ ตงแต “จรงทสด” ถง “ไมจรงเลย”

ตวอยาง แบบสอบถามความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค

ระดบความเปนจรง

ขอท ขอความ จรง

ทสด

จรง คอน

ขางจรง

คอนขาง

ไมจรง

ไม

จรง

ไมจรง

เลย

(0) เมอมปญหาเรองการใชจาย ทานจะใช

จายอยางประหยด

(00) ทานสามารถปรบความเขาใจกบผอน

ได หากเกดความขดแยง

เกณฑการใหคะแนน

แบบสอบถามประกอบดวยขอคาถามเชงบวกและขอคาถามเชงลบ โดยขอคาถาม

เชงบวกใหคะแนน 6 คะแนน เมอตอบวา “จรงทสด” และคะแนนจะลดลงจนกระทงเมอตอบวา “ไมจรง

เลย” ได 1 คะแนน สวนขอคาถามเชงลบ ใหคะแนนกลบกน กลาวคอใหคะแนน 1 คะแนน เมอตอบวา

“จรงทสด” และคะแนนจะเพมขนจนกระทงเมอตอบวา “ไมจรงเลย” ได 6 คะแนน ดงนน พสยของ

คะแนนรวมจงอยระหวาง 20 ถง 120 คะแนน ผทไดคะแนนสง ถอวาเปนผทมความสามารถในการ

เผชญปญหาและฝาฟนอปสรรคมากกวาผทไดคะแนนตา

ตอนท 3 แบบสอบถามการมสวนรวมในสงคม เปนแบบสอบถามการมสวนรวมในสงคม

เปนแบบสอบถามทมเนอหาเกยวกบการเขารวมกจกรรมในสงคม เปนแบบสอบถามทผวจยไดสรางขน

ตามนยามปฏบตการการมสวนรวมในสงคม ตามแนวคดของ แนวคดของเลมอน เบงทสน และปเตอร

สน (Lemon, Bengtson and Peterson. 1972) ประกอบดวยขอคาถาม 15 ขอ คาความเชอมนเทากบ

.85 และคาความสมพนธรายขอ (คา r) อยระหวาง .07 และ .73 เปนประโยคขอความมาตรประเมนคา

6 อนดบ ตงแต “มากทสด” ถง “นอยทสด”

49

ตวอยาง แบบสอบถามการมสวนรวมในสงคม

ระดบความเปนจรง

ขอท ขอความ มาก

ทสด

มาก คอน

ขาง

มาก

คอน

ขาง

นอย

นอย นอย

ทสด

(0) ทานเปนทปรกษาและใหคาแนะนาแก

บตรหลานหรอญาตพนองของทาน

(00) ทานมกทากจกรรมอาสาสมครบาเพญ

ประโยชนเพอสวนรวมรวมกบชมรมฯ

เกณฑการใหคะแนน

แบบสอบถามเปนขอคาถามเชงบวก โดยใหคะแนน 6 คะแนน เมอตอบวา “มาก

ทสด” และคะแนนจะลดลงจนกระทงเมอตอบวา “นอยทสด” ได 1 คะแนน ดงนน พสยของคะแนนรวม

จงอยระหวาง 15 ถง 90 คะแนน ผทไดคะแนนสง ถอวาเปนผทมสวนรวมทางสงคมสงกวาผทได

คะแนนตา

ตอนท 4 แบบสอบถามการสนบสนนทางสงคม เปนแบบสอบถามทมเนอหาเกยวกบ

การไดรบการชวยเหลอจากครอบครวและบคคลรอบขาง เปนแบบสอบถามทผวจยไดสรางขน ตาม

นยามปฏบตการการสนบสนนทางสงคม ตามแนวคดของ สเคเฟอร; และคนอนๆ (Scaefer, et al.

1981) ประกอบดวยขอคาถาม 12 ขอ คาความเชอมนเทากบ .71 และคาความสมพนธรายขอ (คา r)

อยระหวาง .05 และ .60 เปนประโยคขอความมาตรประเมนคา 6 อนดบ ตงแต “จรงทสด” ถง “ไมจรงเลย”

ตวอยาง แบบสอบถามการสนบสนนทางสงคม

ระดบความเปนจรง

ขอท ขอความ จรง

ทสด

จรง คอน

ขางจรง

คอนขาง

ไมจรง

ไม

จรง

ไมจรง

เลย

(0) ทานไดรบความชวยเหลอจากเพอน

ของทานในยามททานตองการ

(00) ทานไดรบขอมลขาวสารททนสมยจาก

ทงครอบครว ชมรมผสงอาย และ

หนวยงานของรฐและเอกชน

50

เกณฑการใหคะแนน

แบบสอบถามประกอบดวยขอคาถามเชงบวกและขอคาถามเชงลบ โดยขอคาถาม

เชงบวกใหคะแนน 6 คะแนน เมอตอบวา “จรงทสด” และคะแนนจะลดลงจนกระทงเมอตอบวา “ไมจรง

เลย ได 1 คะแนน สวนขอคาถามเชงลบ ใหคะแนนกลบกน กลาวคอใหคะแนน 1 คะแนน เมอตอบวา

“จรงทสด” และคะแนนจะเพมขนจนกระทงเมอตอบวา “ไมจรงเลย” ได 6 คะแนน ดงนน พสยของ

คะแนนรวมจงอยระหวาง 12 ถง 72 คะแนน ผทไดคะแนนสง ถอวาเปนผทมการสนบสนนทางสงคม

มากกวาผทไดคะแนนตา

ตอนท 5 แบบสอบถามการปฏบตทางพทธศาสนา เปนแบบสอบถามทมเนอหาเกยวกบการ

ปฏบตตนในการดาเนนชวต ซงผวจยไดปรบปรงแบบสอบถามการปฏบตทางพทธศาสนาของดวงเดอน

พนธมนาวน (2540) นามาทดลองใชและตรวจสอบคณภาพแบบวด ประกอบดวยขอคาถาม 6 ขอ คา

ความเชอมนเทากบ .74 และคาความสมพนธรายขอ (คา r) อยระหวาง .20 และ .64 เปนประโยค

ขอความมาตรประเมนคา 6 อนดบ ตงแต “จรงทสด” ถง “ไมจรงเลย”

ตวอยาง แบบสอบถามการปฏบตทางพทธศาสนา

ระดบความเปนจรง

ขอท ขอความ จรง

ทสด

จรง คอน

ขางจรง

คอนขาง

ไมจรง

ไม

จรง

ไมจรง

เลย

(0) ทานพรอมทจะพดปด ถาคาพดนนจะ

ชวยใหทานไดรบประโยชน

(00) ทานชอบแนะนาใหคนอนอานหนงสอ

เกยวกบพทธศาสนา

เกณฑการใหคะแนน

แบบสอบถามประกอบดวยขอคาถามเชงบวกและขอคาถามเชงลบ โดยขอคาถาม

เชงบวกใหคะแนน 6 คะแนน เมอตอบวา “จรงทสด” และคะแนนจะลดลงจนกระทงเมอตอบวา “ไมจรง

เลย ได 1 คะแนน สวนขอคาถามเชงลบ ใหคะแนนกลบกน กลาวคอใหคะแนน 1 คะแนน เมอตอบวา

“จรงทสด” และคะแนนจะเพมขนจนกระทงเมอตอบวา “ไมจรงเลย” ได 6 คะแนน ดงนน พสยของ

คะแนนรวมจงอยระหวาง 6 ถง 36 คะแนน ผทไดคะแนนสง ถอวาเปนผทมการปฏบตทางพทธศาสนา

สงกวาผทไดคะแนนตา

51

ตอนท 6 แบบวดคณภาพชวต เปนแบบวดทมเนอหาเกยวกบการมชวตทด มความสข

ความพงพอใจในชวต โดยใหผถกศกษาทาการสารวจตวเอง แลวเลอกคาตอบทเหมาะสมเปนจรง

เกยวกบตวผตอบแบบวดมากทสด ซงผวจยไดปรบปรงจากแบบวดคณภาพชวตขององคการอนามย

โลก (WHOQOL – BREF) นามาแปลและเรยบเรยง ทดลองใช และตรวจสอบคณภาพแบบวด

ประกอบดวยขอคาถาม 26 ขอ คาความเชอมนเทากบ .93 และคาความสมพนธรายขอ (คา r) อย

ระหวาง .24 และ .84 เปนประโยคขอความมาตรประเมนคา 6 ระดบ ตงแต “มากทสด” ถง “นอยทสด”

ประกอบดวยองคประกอบของคณภาพชวต 4 ดาน ดงน

องคประกอบดานสขภาพกาย ไดแก ขอ 2, 3, 4, 10, 11, 12, 24

องคประกอบดานจตใจ ไดแก ขอ 5, 6, 7, 8, 9, 23

องคประกอบดานสมพนธภาพทางสงคม ไดแก ขอ 13, 14, 25

องคประกอบดานสงแวดลอม ไดแก ขอ 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22

สวนขอ 1 ขอ 26 เปนตวชวดทอยในหมวดคณภาพชวตและสขภาพโดยรวม ไม

รวมอยในองคประกอบทง 4 ดาน

ตวอยาง แบบวดคณภาพชวต

ระดบความเปนจรง

ขอท ขอความ มากทสด

มาก คอน ขาง มาก

คอน ขางนอย

นอย นอยทสด

ดานสขภาพกาย

(0) ทานมความรสกเจบปวดตามรางกาย จนไม

สามารถทาในสงทตองการมากนอยเพยงใด

ดานจตใจ

(00) ทานรสกพงพอใจในชวตมากนอยแคไหน

ดานสมพนธภาพทางสงคม

(000) ทานพอใจกบการชวยเหลอทไดรบจากเพอน

มากนอยเพยงใด

ดานสงแวดลอม

(0000) ทานพอใจกบสภาพทพกอาศยอยตอนนมาก

นอยเพยงใด

52

เกณฑการใหคะแนน

แบบวดประกอบดวยขอคาถามเชงบวกและขอคาถามเชงลบ โดยขอคาถามเชงบวก

ใหคะแนน 6 คะแนน เมอตอบวา “มากทสด” และคะแนนจะลดลงจนกระทงเมอตอบวา “นอยทสด” ได

1 คะแนน สวนขอคาถามเชงลบ ใหคะแนนกลบกน กลาวคอใหคะแนน 1 คะแนน เมอตอบวา “มาก

ทสด” และคะแนนจะเพมขนจนกระทงเมอตอบวา “นอยทสด” ได 6 คะแนน ดงนนพสยของคะแนนรวม

จงอยระหวาง 26 ถง 156 คะแนน ผทไดคะแนนสง ถอวาเปนผทมคณภาพชวตดกวาผทไดคะแนนตา

การเกบรวบรวมขอมล 1. ผวจยขอหนงสอแนะนาตวจากบณฑตวทยาลย ถงประธานชมรมผสงอายมหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ เพอขออนญาตในการเกบรวบรวมขอมล และขอขอมลชอและทอยของสมาชกชมรม

ผสงอายในป 2550 มจานวน 561 คน

2. ทาการสมอยางงายดวยการจบฉลาก จานวน 300 คน จาก 561 คน

3. สงแบบสอบถามถงสมาชกชมรมฯ ทไดจากการสมอยางงายแลว ตามทอยทไดแจงไว

โดยแนบซองตดแสตมป จาหนาซองถงผวจย เพอใหความสะดวกแกผตอบแบบสอบถามในการสงกลบ

มายงผวจย ผวจยใชเวลาในการรวบรวมเปนระยะเวลา 3 สปดาห (29 มกราคม – 18 กมภาพนธ

2551) ไดแบบสอบถามกลบคนมา 182 ฉบบ คดเปนรอยละ 60.67

4. สงแบบสอบถามถงสมาชกชมรมฯ ทยงไมไดสงแบบสอบถามกลบ เปนครงท 2 ตามทอย

ทไดแจงไว โดยแนบซองตดแสตมป จาหนาซองถงผวจย เพอใหความสะดวกแกผตอบแบบสอบถามใน

การสงกลบมายงผวจย ผวจยใชเวลาในการรวบรวมเปนระยะเวลาอก 4 สปดาห (19 กมภาพนธ – 18

มนาคม 2551) ไดแบบสอบถามกลบคนมา 73 ฉบบ รวม 255 ฉบบ คดเปนรอยละ 85

5. นาแบบสอบถามทไดรบกลบมาคดเลอก เอาแบบสอบถามทมความสมบรณสามารถ

นามาวเคราะหได เพอนาไปใชในการวเคราะหทางสถตตอไป ไดแบบสอบถามทมความสมบรณ

จานวน 239 ฉบบ คดเปนรอยละ 79.67

การวเคราะหขอมลและสถตทใชในการวเคราะหขอมล ในการวจยครงน ผวจยทาการวเคราะหขอมลดวยเครองคอมพวเตอร โปรแกรมสาเรจรป

SPSS (Statistical Package for the Social Science version 14 for window) โดยมสถตทใชในการ

วเคราะหขอมลดงน

1. หาคาเฉลย และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน คาสงสด และคาตาสด ในการศกษา

คณลกษณะของกลมตวอยางในตวแปรตางๆ

53

2. หาความสมพนธของตวแปร โดยใชคาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน (Pearson

product moment correlation coefficient) เพอทดสอบสมมตฐานขอท 1 และ 2

3. วเคราะหถดถอยพหคณแบบขนตอน (Stepwise multiple regression analysis)

เพอทดสอบสมมตฐานขอท 3

4. ทดสอบเกยวกบคาเฉลย t-test ในกรณทตวแปรลกษณะทางชวสงคมประกอบดวย 2

องคประกอบ ไดแก เพศ และ One-way ANOVA ในกรณทตวแปรลกษณะทางชวสงคมประกอบดวย

3 องคประกอบขนไป ไดแก สถานภาพสมรส ระดบการศกษา รายได ลกษณะการอยอาศย โดย

กาหนดนยสาคญทางสถตทระดบ .05 เพอทดสอบสมมตฐานขอท 4

บทท 4 ผลการวเคราะหขอมล

การวจยเรองความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค ปจจยสภาพแวดลอมทาง

สงคม และปจจยลกษณะทางชวสงคม ทเกยวของกบคณภาพชวตของสมาชกชมรมผสงอาย

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒในครงน มวตถประสงคเพอ 1) ศกษาความสมพนธระหวาง

ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค สภาพแวดลอมทางสงคม และลกษณะทางชว

สงคมทเกยวของกบคณภาพชวตของผสงอาย 2) ทานายคณภาพชวตของผสงอาย จากความสามารถ

ในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค และสภาพแวดลอมทางสงคม และ 3) เปรยบเทยบคณภาพ

ชวต เมอจาแนกตามลกษณะทางชวสงคม โดยมงศกษาปจจยทมผลตอคณภาพชวตของผสงอาย 3

ปจจย คอ ปจจยดานจตลกษณะ ไดแก ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค ปจจย

สภาพแวดลอมทางสงคม ไดแก การมสวนรวมในสงคม การสนบสนนทางสงคม และการปฏบตทาง

พทธศาสนา และปจจยลกษณะทางชวสงคม ไดแก เพศ สถานภาพสมรส ระดบการศกษา รายได และ

ลกษณะการอยอาศย

สญลกษณทใชในการวเคราะหขอมล เพอความเขาใจทตรงกนในการวเคราะหขอมล และการแปลผลความหมายของผลการ

วเคราะหขอมลผวจยไดกาหนดสญลกษณตาง ๆ ทใชในการวเคราะหขอมล ดงน

n แทน จานวนคนในกลมตวอยาง

x แทน คาเฉลยของกลมตวอยาง

Min แทน คาคะแนนตาสด

Max แทน คาคะแนนสงสด

SD แทน คาเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation)

SS แทน ผลรวมกาลงสองของคะแนน (Sum of Squares)

MS แทน คาเฉลยผลบวกกาลงสองของคะแนน (Mean of Squares)

df แทน ชนของความเปนอสระ (Degree of Freedom)

t แทน สถตทดสอบ t - Distribution

F แทน สถตทดสอบ F – Distribution

p แทน คาความนาจะเปน (probability) ของคาสถตทใชทดสอบ

r แทน คาสมประสทธสหสมพนธแบบเพยรสน

55

R แทน คาสมประสทธสหสมพนธพหคณ

R2 แทน คาอานาจในการทานาย

R2 Change แทน คาอานาจในการทายทเพมขนเมอเพมตวทานายทละตว

a แทน คาคงท

b แทน คาสมประสทธถดถอยของตวพยากรณในรปคะแนนดบ

SE.b แทน คาความคลาดเคลอนมาตรฐานของสมประสทธถดถอย

Std. E แทน คาความคลาดเคลอนของการพยากรณตวแปรตามดวยตวแปรอสระ

β แทน คาสมประสทธถดถอยของตวทานาย ซงทานายในรปคะแนนมาตรฐาน

* แทน มระดบนยสาคญทางสถตทระดบ .05

** แทน มระดบนยสาคญทางสถตทระดบ .01

ผวจยไดนาเสนอผลการวเคราะหขอมล โดยแบงออกเปน 2 ตอน คอ

ตอนท 1 ผลการวเคราะหขอมลพนฐานตวแปรโดยใชสถตพนฐาน ไดแก พสย คาตาสด

คาสงสด คาเฉลย ( x ) และคาเบยงเบนมาตรฐาน (SD)

ตอนท 2 ผลการวเคราะหขอมลเพอทดสอบสมมตฐาน ไดแก

1. ผลการหาความสมพนธของตวแปร ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค ปจจยสภาพแวดลอมทางสงคม และคณภาพชวต

2. ผลการวเคราะหถดถอยพหคณแบบขนตอน (Stepwise multiple regression

analysis) ของคณภาพชวต เมอใชตวแปรความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค กบ

สภาพแวดลอมทางสงคม เปนตวทานาย

3. ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยคณภาพชวตของผสงอาย ทมลกษณะทางชวสงคมทแตกตางกน

56

เกณฑการแปลความหมายคะแนนของตวแปร การแปลความหมายคะแนนของตวแปรตางๆ ทศกษา ผวจยไดกาหนดเกณฑการแปล

ความหมายไวตามตาราง 1

ตาราง 1 เกณฑการแปลความหมายคะแนนของตวแปรตางๆ ทศกษา (n=239)

ตวแปรทศกษา พสยของมาตรวด คะแนนระหวาง ความหมาย

20.00 – 53.33

53.34 – 86.66

ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค

20 – 120

86.67 – 120.00

ตา

ปานกลาง

สง

สภาพแวดลอมทางสงคม

15.00 – 40.00

40.01 – 65.00

การมสวนรวมทางสงคม 15 – 90

65.01 – 90.00

ตา

ปานกลาง

สง

12.00 – 32.00

32.01 – 62.00

การสนบสนนทางสงคม 12 – 72

62.01 – 72.00

ตา

ปานกลาง

สง

6.00 – 16.00

16.01 – 26.00

การปฏบตทางพทธศาสนา 6 – 36

26.01 – 36.00

ตา

ปานกลาง

สง

26.00 – 69.33

69.34 – 112.66

คณภาพชวต 26 – 156

112.67 – 156.00

ตา

ปานกลาง

สง

7.00 – 18.67

18.68 – 30.34

ดานรางกาย 7 – 42

30.35 – 42.00

ตา

ปานกลาง

สง

6.00 – 16.00

16.01 – 26.00

ดานจตใจ 6 – 36

26.01 – 36.00

ตา

ปานกลาง

สง

57

ตาราง 1 (ตอ)

ตวแปรทศกษา พสยของมาตรวด คะแนนระหวาง ความหมาย

3.00 – 8.00

8.01 – 13.00

ดานความสมพนธทางสงคม

3 – 18

13.01 – 18.00

ตา

ปานกลาง

สง

8.00 – 21.33

21.34 – 34.66

ดานสงแวดลอม 8 – 48

34.67 – 48.00

ตา

ปานกลาง

สง

ตอนท 1 ผลการวเคราะหขอมลพนฐาน

กลมตวอยางในการวจยเปนสมาชกชมรมผสงอาย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ในป พ.ศ.

2550 ทตอบแบบสอบถามจานวน 239 คน ผลการวเคราะหขอมลลกษณะกลมตวอยาง ดงแสดงใน

ตาราง 2

ตาราง 2 จานวนและรอยละของกลมตวอยางจาแนกตามเพศ สถานภาพสมรส ระดบการศกษา

รายได และลกษณะการอยอาศย (n=239)

ตวแปรลกษณะชวสงคม จานวน รอยละ เพศ

ชาย 87 36.40

หญง 152 63.60 สถานภาพสมรส

โสด 41 17.20

สมรส 156 65.30

หมาย / หยา / แยกกนอย 42 17.60 ระดบการศกษา

ตากวาปรญญาตร 9 3.80

ปรญญาตร 41 17.20

สงกวาปรญญาตร 189 79.10

58

ตาราง 2 (ตอ)

ตวแปรลกษณะชวสงคม จานวน รอยละ รายได

ไมเกน 10,000 บาท 9 3.80

10,001 - 20,000 บาท 50 20.90

20,001 - 30,000 บาท 104 43.50

มากกวา 30,000 บาท 76 31.80 ลกษณะการอยอาศย

อยกบคสมรส 148 61.90

อยกบญาตหรอบตรหลาน 62 25.90

อยคนเดยว 22 9.20

อยกบบคคลอน 7 2.90

จากตาราง 2 พบวา กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง จานวน 152 คน คดเปนรอยละ

63.60 มสถานภาพสมรส จานวน 156 คน คดเปนรอยละ 65.30 และอยกบคสมรส จานวน 148 คน

คดเปนรอยละ 61.90 นอกจากน กลมตวอยางสวนใหญจบการศกษาสงกวาระดบปรญญาตร จานวน

189 คน คดเปนรอยละ 79.10 และมรายไดอยในชวง 20,001 – 30,000 บาท จานวน 104 คน คดเปน

รอยละ 43.50

ตาราง 3 คาสถตพนฐาน จาแนกตามตวแปรทศกษาของผสงอาย (n=239)

ตวแปรทศกษา พสย Min Max SD ระดบ

ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค

20 – 120 60 113 89.87 9.98 สง

สภาพแวดลอมทางสงคม

การมสวนรวมทางสงคม 15 – 90 25 86 55.67 10.27 ปานกลาง

การสนบสนนทางสงคม 12 – 72 21 65 48.04 8.67 ปานกลาง

การปฏบตทางพทธศาสนา 6 – 36 10 36 28.03 5.05 สง

x

59

ตาราง 3 (ตอ)

ตวแปรทศกษา พสย Min Max SD ระดบ

คณภาพชวต 26 – 156 80 156 123.80 15.19 สง

ดานรางกาย 7 – 42 19 48 37.97 5.63 สง

ดานจตใจ 6 – 36 18 36 29.84 3.94 สง

ดานความสมพนธทางสงคม 3 – 18 6 18 13.23 2.39 สง

ดานสงแวดลอม 8 – 48 22 48 38.05 5.05 สง

x

จากตาราง 3 ผลการวเคราะหขอมลเบองตนของตวแปรทศกษา พบวา ผสงอายมคณภาพ

ชวตโดยรวมอยในระดบสง ( x = 123.80) ทงดานรางกาย ( x = 37.97) ดานจตใจ ( x = 29.84) ดาน

ความสมพนธทางสงคม ( x = 13.23) และดานสงแวดลอม ( x = 38.05) อยในระดบสงทงสน

นอกจากนยงพบวา ผสงอายมความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรคอยในระดบสง ( x

= 89.87) มสภาพแวดลอมทางสงคม อนไดแก การมสวนรวมทางสงคมอยในระดบปานกลาง ( x =

55.67) การสนบสนนทางสงคมอยในระดบปานกลาง ( x = 48.04) และการปฏบตทางพทธศาสนาอย

ในระดบสง ( x = 28.03)

ตอนท 2 ผลการวเคราะหขอมลเพอทดสอบสมมตฐาน

1. ผลการหาความสมพนธของตวแปร ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค

ปจจยสภาพแวดลอมทางสงคม และคณภาพชวต

60

ตาราง 4 คาสมประสทธสหสมพนธระหวางตวแปรความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค

ปจจยสภาพแวดลอมทางสงคม กบคณภาพชวตของผสงอาย

QOL QOL-B QOL-P QOL-S QOL-E AQ SOC SUP BUD

QOL - .89** .89** .62** .90** .42** .49** .22** .29**

QOL-B - - .73** .41** .72** .31** .44** .14 * .17**

QOL-P - - - .48** .74** .42** .39** .18** .32**

QOL-S - - - - .49** .34** .35** .30** .26**

QOL-E - - - - - .39** .47** .22** .26**

AQ - - - - - - .46** .33** .34**

SOC - - - - - - - .40** .28**

SUP - - - - - - - - .34**

BUD - - - - - - - - -

*p < .05, **p < .01

QOL คณภาพชวตโดยรวม

QOL-B คณภาพชวต ดานรางกาย

QOL-P คณภาพชวต ดานจตใจ

QOL-S คณภาพชวต ดานความสมพนธทางสงคม

QOL-E คณภาพชวต ดานสงแวดลอม

AQ ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค

SOC การมสวนรวมทางสงคม

SUP การสนบสนนทางสงคม

BUD การปฏบตทางพทธศาสนา

จากตาราง 4 สมประสทธสหสมพนธระหวางตวแปรความสามารถในการเผชญปญหาและฝา

ฟนอปสรรค และปจจยสภาพแวดลอมทางสงคม กบคณภาพชวตของผสงอาย ทระดบนยสาคญทาง

สถต .01 พบวา การมสวนรวมทางสงคมมความสมพนธกบคณภาพชวตของผสงอายมากทสด และคา

สมประสทธสหสมพนธดงกลาวมคาเปนบวก (r = .49) ซงแปลความหมายไดวา เมอผสงอายมสวน

รวมทางสงคมสงขน จะมคณภาพชวตสงขนตามไปดวย รองลงมา ไดแก ความสามารถในการเผชญ

61

ปญหาและฝาฟนอปสรรค (r = .42) การปฏบตทางพทธศาสนา (r = .29) และการสนบสนนทางสงคม

มความสมพนธทางบวกนอยทสด (r = .22)

นอกจากนยงพบวา ตวแปรความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค และปจจย

สภาพแวดลอมทางสงคม มความสมพนธทางบวกกบคณภาพชวตของผสงอายในดานตางๆ เชน

ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค มความสมพนธทางบวกกบคณภาพชวตของ

ผสงอายในดานรางกาย (r = .31) ดานจตใจ (r = .42) ดานความสมพนธทางสงคม (r = .34) และดาน

สงแวดลอม (r = .39) อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 เปนตน

และเมอพจารณาความสมพนธตวแปรอสระดวยกนพบวา ตางมความสมพนธทางบวกซงกน

และกน เชน ตวแปรความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค มความสมพนธทางบวกกบ

การมสวนรวมทางสงคม (r = .47) การมสวนรวมทางสงคม มความสมพนธทางบวกกบการสนบสนน

ทางสงคม (r = .40) และการสนบสนนทางสงคม มความสมพนธทางบวกกบการปฏบตทางพทธ

ศาสนา (r = .34) เปนตน

2. ผลการวเคราะหถดถอยพหคณแบบขนตอน (Stepwise multiple regression analysis)

ของคะแนนคณภาพชวต เมอใชตวแปรความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค กบ

สภาพแวดลอมทางสงคม เปนตวทานาย ปรากฏผลในตาราง 5 ตาราง 5 ผลการวเคราะหถดถอยพหคณแบบขนตอนของตวแปรความสามารถในการเผชญปญหา

และฝาฟนอปสรรค และสภาพแวดลอมทางสงคม ในการทานายคณภาพชวตของผสงอาย

ตวทานาย R R2 R2 Change b SE.b β t p

(1) การมสวนรวมทางสงคม .49(1) .24 .24 .56 .09 .38 6.12** .00

(2) ความสามารถในการเผชญ ปญหาและฝาฟนอปสรรค

.54(2) .29 .05 .37 .09 .25 3.97** .00

a = 59.00 F = 48.18 p = .00 Std. E = 12.85

**p < .01

จากตาราง 5 แสดงผลการวเคราะหถดถอยพหคณของตวแปรความสามารถในการเผชญ

ปญหาและฝาฟนอปสรรค และสภาพแวดลอมทางสงคม ในการทานายคณภาพชวตของผสงอาย

พบวา ตวแปรการมสวนรวมทางสงคม และความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค มคา

62

สมประสทธพหคณกบคณภาพชวตของผสงอาย เทากบ .54 และมอานาจในการทานายไดรอยละ

29.0 อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 โดยตวแปรทมประสทธภาพในการทานายคณภาพชวตของ

ผสงอายมากทสด คอ การมสวนรวมทางสงคม (β = .38) รองลงมา คอ ความสามารถในการเผชญ

ปญหาและฝาฟนอปสรรค (β = .25)

3. ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยคณภาพชวตของผสงอาย ทมลกษณะทางชวสงคมทแตกตางกน

3.1 ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยคณภาพชวตของผสงอาย ทมลกษณะทางชวสงคมทแตกตางกน จาแนกตามเพศ โดยแบงออกเปน ชาย และหญง ดงแสดงในตาราง 6

ตาราง 6 ผลการเปรยบเทยบคณภาพชวตของผสงอาย จาแนกตามเพศ

คณภาพชวต เพศ n S.D. t p

ดานรางกาย ชาย 87 37.66 5.53 -.66 .51

หญง 152 38.15 5.69

ดานจตใจ ชาย 87 29.47 3.69 -1.10 .27

หญง 152 30.05 4.08

ดานความสมพนธทางสงคม ชาย 87 12.92 2.28 -1.54 .12

หญง 152 13.41 2.45

ดานสงแวดลอม ชาย 87 37.41 4.66 -1.47 .14

หญง 152 38.41 5.23

รวม ชาย 87 122.05 14.78 -1.36 .18

หญง 152 124.81 15.38

x

จากตาราง 6 แสดงผลการเปรยบเทยบคณภาพชวตของผสงอาย จาแนกตามเพศ พบวา

ผสงอายทมเพศแตกตางกน มคณภาพชวตโดยรวมและรายดานไมแตกตางกน อยางมนยสาคญทาง

สถต

63

3.2 ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยคณภาพชวตของผสงอาย ทมลกษณะทางชวสงคมทแตกตางกน จาแนกตามสถานภาพสมรส โดยแบงออกเปน 3 ระดบ คอ โสด สมรส และ หมาย หยา

แยกกนอย ดงแสดงในตาราง 7 ตาราง 7 ผลการเปรยบเทยบคณภาพชวตของผสงอาย จาแนกตามสถานภาพสมรส

คณภาพชวต แหลงความ

แปรปรวน SS df MS F p

ระหวางกลม 44.03 2 22.02 .69 .50 ดานรางกาย

ภายในกลม 7496.76 236 31.77

รวม 7540.80 238

ดานจตใจ ระหวางกลม 7.68 2 3.84 .25 .78

ภายในกลม 3692.28 236 15.65

รวม 3699.96 238

ระหวางกลม 6.78 2 3.39 .59 .56 ดานความสมพนธทางสงคม

ภายในกลม 1358.10 236 5.76

รวม 1364.88 238

ดานสงแวดลอม ระหวางกลม 66.91 2 33.45 1.32 .27

ภายในกลม 5991.59 236 25.39

รวม 6058.49 238

รวม ระหวางกลม 352.53 2 176.26 .76 .47

ภายในกลม 54563.23 236 231.20

รวม 54915.76 238

จากตาราง 7 แสดงผลการเปรยบเทยบคณภาพชวตของผสงอาย จาแนกตามสถานภาพ

สมรส พบวา ผสงอายทมสถานภาพสมรสแตกตางกน มคณภาพชวตโดยรวมและรายดานไมแตกตาง

กน อยางมนยสาคญทางสถต

64

3.3 ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยคณภาพชวตของผสงอาย ทมลกษณะทางชวสงคมทแตกตางกน จาแนกตามระดบการศกษา โดยแบงออกเปน 3 ระดบ คอ ตากวาปรญญาตร ปรญญาตร

และสงกวาปรญญาตร ดงแสดงในตาราง 8 ตาราง 8 ผลการเปรยบเทยบคณภาพชวตของผสงอาย จาแนกตามระดบการศกษา

คณภาพชวต แหลงความ

แปรปรวน SS df MS F p

ระหวางกลม 524.31 2 262.16 8.82** .00 ดานรางกาย

ภายในกลม 7016.49 236 29.73

รวม 7540.80 238

ดานจตใจ ระหวางกลม 159.76 2 79.88 5.33** .01

ภายในกลม 3540.20 236 15.00

รวม 3699.96 238

ระหวางกลม 23.76 2 11.88 2.09 .11 ดานความสมพนธทางสงคม

ภายในกลม 1341.12 236 5.68

รวม 1364.88 238

ดานสงแวดลอม ระหวางกลม 564.86 2 282.43 12.13** .00

ภายในกลม 5493.64 236 23.28

รวม 6058.49 238

รวม ระหวางกลม 4364.98 2 2182.49 10.19** .00

ภายในกลม 50550.76 236 214.20

รวม 54915.76 238

**p < .01

จากตาราง 8 แสดงผลการเปรยบเทยบคณภาพชวตของผสงอาย จาแนกตามระดบการศกษา

พบวา ผสงอายทมระดบการศกษาแตกตางกน มคณภาพชวตแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตท

ระดบ .01 เมอพจารณาเปนรายดานพบวา ผสงอายทมระดบการศกษาแตกตางกน มคณภาพชวต

ดานรางกาย ดานจตใจ และดานสงแวดลอม แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

65

นาคาเฉลยไปเปรยบเทยบหาความแตกตางเปนรายคดวยวธการของเชฟเฟ (Scheffe’) ท

ระดบนยสาคญ .05 ผลการเปรยบเทยบแสดงดงตาราง 9 ตาราง 9 ผลการเปรยบเทยบคณภาพชวตของผสงอาย จาแนกตามระดบการศกษา ในดานทพบ

ความแตกตางระหวางกลม

ระดบการศกษา คณภาพชวต ระดบการศกษา

ตากวา

ปรญญาตร ปรญญาตร สงกวาปรญญาตร

34.56 35.22 38.73 ตากวาปรญญาตร 34.56 - -.66 -4.18 ดานรางกาย

ปรญญาตร 35.22 - - -3.51*

สงกวาปรญญาตร 38.73 - - -

29.00 28.12 30.25 ดานจตใจ ตากวาปรญญาตร 29.00 - .88 -1.25

ปรญญาตร 28.12 - - -2.13*

สงกวาปรญญาตร 30.25 - - -

33.89 35.37 38.83 ตากวาปรญญาตร 33.89 - -1.48 -4.94* ดานสงแวดลอม

ปรญญาตร 35.37 - - -3.46*

สงกวาปรญญาตร 38.83 - - -

114.78 115.66 126.00 รวม ตากวาปรญญาตร 114.78 - -.88 -11.22

ปรญญาตร 115.66 - - -10.34*

สงกวาปรญญาตร 126.00 - - -

x

x

x

x

*p < .05

จากตาราง 9 แสดงผลการเปรยบเทยบคณภาพชวตของผสงอาย จาแนกตามระดบ

การศกษา ในดานทพบความแตกตางระหวางกลม พบวา คณภาพชวตโดยรวมของผสงอาย ผทม

การศกษาสงกวาระดบปรญญาตร มคณภาพชวตโดยรวมสงกวาผทมการศกษาระดบปรญญาตร

อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 และไมพบความแตกตางในคอนๆ

66

และเมอพจารณาดานรางกาย และดานจตใจ พบวา ผทมการศกษาสงกวาระดบปรญญาตร

มคณภาพชวตสงกวา ผทมการศกษาระดบปรญญาตร อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 และไม

พบความแตกตางในคอนๆ สวนในดานสงแวดลอม พบวา ผทมการศกษาสงกวาระดบปรญญาตร ม

คณภาพชวตสงกวา ผทมการศกษาระดบปรญญาตร และสงกวาผทมการศกษาตากวาระดบปรญญา

ตร อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 และไมพบความแตกตางในคอนๆ

3.4 ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยคณภาพชวตของผสงอาย ทมลกษณะทางชวสงคมทแตกตางกน จาแนกตามรายได โดยแบงออกเปน 4 ระดบ คอ ไมเกน 10,000 บาท 10,001 - 20,000

บาท 20,001 - 30,000 บาท และมากกวา 30,000 บาท ดงแสดงในตาราง 10

ตาราง 10 ผลการเปรยบเทยบคณภาพชวตของผสงอาย จาแนกตามรายได

คณภาพชวต แหลงความ

แปรปรวน SS df MS F p

ระหวางกลม 653.12 3 217.71 7.43** .00 ดานรางกาย

ภายในกลม 6887.68 235 29.31

รวม 7540.80 238

ดานจตใจ ระหวางกลม 315.23 3 105.08 7.30** .00

ภายในกลม 3384.72 235 14.40

รวม 3699.96 238

ระหวางกลม 50.32 3 16.77 3.00* .03 ดานความสมพนธทางสงคม

ภายในกลม 1314.56 235 5.59

รวม 1364.88 238

ดานสงแวดลอม ระหวางกลม 1011.97 3 337.32 15.71** .00

ภายในกลม 5046.52 235 21.48

รวม 6058.49 238

รวม ระหวางกลม 7202.62 3 2400.87 11.83** .00

ภายในกลม 47713.14 235 203.04

รวม 54915.75 238

*p < .05, **p < .01

67

จากตาราง 10 แสดงผลการเปรยบเทยบคณภาพชวตของผสงอาย จาแนกตามรายได พบวา

ผสงอายทมรายไดแตกตางกน มคณภาพชวตแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 เมอ

พจารณาเปนรายดานพบวา ผสงอายทมรายไดแตกตางกน มคณภาพชวตดานรางกาย ดานจตใจ และ

ดานสงแวดลอม แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และพบวาผสงอายทมรายได

แตกตางกน มคณภาพชวตดานความสมพนธทางสงคม แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ

.05

นาคาเฉลยไปเปรยบเทยบหาความแตกตางเปนรายคดวยวธการของเชฟเฟ (Scheffe’) ท

ระดบนยสาคญ .05 ผลการเปรยบเทยบแสดงดงตาราง 11

ตาราง 11 ผลการเปรยบเทยบคณภาพชวตของผสงอาย จาแนกตามรายได ในดานทพบความ

แตกตางระหวางกลม

รายได (บาท)

คณภาพชวต รายได (บาท)

ไมเกน

10,000

10,001 -

20,000

20,001 -

30,000

มากกวา

30,000

34.67 35.60 38.01 39.87

ดานรางกาย ไมเกน 10,000 34.67 - -.93 -3.34 -5.20

10,001 - 20,000 35.60 - - -2.41 -4.27*

20,001 - 30,000 38.01 - - - -1.86

มากกวา 30,000 39.87 - - - -

29.00 28.22 29.60 31.34

ดานจตใจ ไมเกน 10,000 29.00 - .78 -.60 -2.34

10,001 - 20,000 28.22 - - -1.38 -3.12*

20,001 - 30,000 29.60 - - - -1.75*

มากกวา 30,000 31.34 - - - -

12.44 12.76 13.07 13.87

ไมเกน 10,000 12.44 - -.32 -.62 -1.42

10,001 - 20,000 12.76 - - -.31 -1.11*

20,001 - 30,000 13.07 - - - -.80

ดาน

ความสมพนธ

ทางสงคม

มากกวา 30,000 13.87 - - - -

x

x

x

68

ตาราง 11 (ตอ)

รายได (บาท)

คณภาพชวต รายได (บาท)

ไมเกน

10,000

10,001 -

20,000

20,001 -

30,000

มากกวา

30,000

34.22 35.32 37.81 40.62

ไมเกน 10,000 34.22 - -1.10 -3.59 -6.40*

10,001 - 20,000 35.32 - - -2.49* -5.30*

20,001 - 30,000 37.81 - - - -2.81*

ดาน

สงแวดลอม

มากกวา 30,000 40.62 - - - -

114.89 116.30 123.13 130.71

รวม ไมเกน 10,000 114.89 - -1.41 -8.25 -15.82*

10,001 - 20,000 116.30 - - -6.84 -14.41*

20,001 - 30,000 123.13 - - - -7.58*

มากกวา 30,000 130.71 - - - -

x

x

*p < .05

จากตาราง 11 แสดงผลการเปรยบเทยบคณภาพชวตของผสงอาย จาแนกตามรายได ในดาน

ทพบความแตกตางระหวางกลม พบวา คณภาพชวตของผสงอายโดยรวม ผทมรายไดมากกวา 30,000

บาท มคณภาพชวตสงกวา ผทมรายได ไมเกน 30,000 บาท อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

และไมพบความแตกตางในคอนๆ

และเมอพจารณาดานรางกาย และดานความสมพนธทางสงคม พบวา ผทมรายไดมากกวา

30,000 บาท มคณภาพชวตสงกวา ผทมรายได 10,001 - 20,000 บาท อยางมนยสาคญทางสถตท

ระดบ .05 และไมพบความแตกตางในคอนๆ สวนดานจตใจ พบวา ผทมรายไดมากกวา 30,000 บาท

มคณภาพชวตสงกวา ผทมรายได 10,001 - 30,000 บาท อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 และไม

พบความแตกตางในคอนๆ นอกจากน ในดานสงแวดลอม พบวา ผทมรายไดมากกวา 30,000 บาท ม

คณภาพชวตสงกวา ผทมรายไดไมเกน 30,000 บาท อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 และพบวา

ผทมรายได 20,001 - 30,000 บาท มคณภาพชวตสงกวา ผทมรายได 10,001 - 20,000 บาท และไม

พบความแตกตางในคอนๆ

69

3.5 ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยคณภาพชวตของผสงอาย ทมลกษณะทางชวสงคมทแตกตางกน จาแนกตามลกษณะการอยอาศย โดยแบงออกเปน 4 ระดบ คอ อยกบคสมรส อยกบญาต

หรอบตรหลาน อยคนเดยว และอยกบบคคลอน ดงแสดงในตาราง 12 ตาราง 12 ผลการเปรยบเทยบคณภาพชวตของผสงอาย จาแนกตามลกษณะการอยอาศย

คณภาพชวต แหลงความ

แปรปรวน SS df MS F P

ระหวางกลม 94.64 3 31.55 .99 .40 ดานรางกาย

ภายในกลม 7446.16 235 31.69

รวม 7540.80 238

ดานจตใจ ระหวางกลม 1.65 3 .55 .04 .99

ภายในกลม 3698.31 235 15.74

รวม 3699.96 238

ระหวางกลม 29.71 3 9.90 1.74 .16 ดานความสมพนธทางสงคม

ภายในกลม 1335.17 235 5.68

รวม 1364.88 238

ดานสงแวดลอม ระหวางกลม 52.37 3 17.46 .68 .56

ภายในกลม 6006.12 235 25.56

รวม 6058.49 238

รวม ระหวางกลม 301.57 3 100.52 .43 .73

ภายในกลม 54614.19 235 232.40

รวม 54915.76 238

จากตาราง 12 แสดงผลการเปรยบเทยบคณภาพชวตของผสงอาย จาแนกตามลกษณะการ

อยอาศย พบวา ผสงอายทมลกษณะการอยอาศยแตกตางกน มคณภาพชวตไมแตกตางกน อยางม

นยสาคญทางสถต

บทท 5 สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การวจยเรอง ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค ปจจยสภาพแวดลอมทาง

สงคม และปจจยลกษณะทางชวสงคม ทเกยวของกบคณภาพชวตของสมาชกชมรมผสงอาย

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒในครงน มวตถประสงค สมมตฐาน และวธการดาเนนการวจย ดงน

ความมงหมายการวจย ในการวจยครงน มความมงหมายดงน

1. เพอศกษาความสมพนธระหวางความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค

สภาพแวดลอมทางสงคม และลกษณะทางชวสงคมทเกยวของกบคณภาพชวตของผสงอาย

2. เพอทานายคณภาพชวตของผสงอาย จากความสามารถในการเผชญปญหาและ

ฝาฟนอปสรรค และสภาพแวดลอมทางสงคม

3. เพอเปรยบเทยบคณภาพชวต เมอจาแนกตามลกษณะทางชวสงคม

สมมตฐานในการวจย จากการประมวลเอกสารทเกยวของ ผวจยไดกาหนดสมมตฐานในการวจยไดดงน

1. ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค มความสมพนธทางบวกกบ

คณภาพชวตของผสงอาย

2. ปจจยสภาพแวดลอมทางสงคม ไดแก การมสวนรวมในสงคม การสนบสนนทาง

สงคม และการปฏบตทางพทธศาสนา มความสมพนธทางบวกกบคณภาพชวตของผสงอาย

3. ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค และปจจยสภาพแวดลอมทาง

สงคม รวมกนทานายคณภาพชวตของผสงอาย

4. ผสงอายทมลกษณะทางชวสงคมแตกตางกน มคณภาพชวตทแตกตางกน

วธดาเนนการวจย ประชากรในการวจยครงน คอ ผสงอายทเปนสมาชกชมรมผสงอาย มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒทงชายและหญงทมอาย 60 ปขนไป จานวน 561 คน

กลมตวอยางในการวจยครงน คอ ผสงอายทเปนสมาชกชมรมผสงอาย มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒทงชายและหญงทมอาย 60 ปขนไป จานวน 239 คน ทไดมาจากการสมอยางงาย

(Simple random sampling)

71

เครองมอทใชในการศกษา เครองมอทใชในการวจยครงน เปนแบบสอบถามทใชกบผสงอาย ซงแบงออกเปน 5 ตอน ม

รายละเอยดดงน

ตอนท 1 แบบสอบถามลกษณะชวสงคม ซงเปนแบบสอบถามแบบใหเลอกตอบ

ประกอบดวย 5 ตวแปร ไดแก เพศ สถานภาพสมรส ระดบการศกษา รายได และลกษณะการอยอาศย

ตอนท 2 แบบสอบถามความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค เปน

แบบสอบถามทผวจยไดสรางขน ซงเปนประโยคขอความประกอบมาตรประเมนคา 6 อนดบ ตงแต

“จรงทสด” ถง “ไมจรงเลย” ประกอบดวยขอคาถาม 20 ขอ โดยมคาความเชอมนของแบบสอบถาม

เทากบ .81 และคาความสมพนธรายขอ (คา r) อยระหวาง -.04 และ .67

ตอนท 3 แบบสอบถามการมสวนรวมในสงคม เปนแบบสอบถามการมสวนรวมในสงคม ซง

ผวจยสรางขน ซงเปนประโยคขอความประกอบมาตรประเมนคา 6 อนดบ ตงแต “มากทสด” ถง “นอย

ทสด” ประกอบดวยขอคาถาม 15 ขอ โดยมคาความเชอมนของแบบสอบถามเทากบ .85 และคา

ความสมพนธรายขอ (คา r) อยระหวาง .07 และ .73

ตอนท 4 แบบสอบถามการสนบสนนทางสงคม เปนแบบสอบถามการสนบสนนทางสงคม ท

ผวจยสรางขน ซง เปนมาตรประเมนคา 6 อนดบ ตงแต “จรงทสด” ถง “ไมจรงเลย” ประกอบดวยขอ

คาถามจานวน 12 ขอ โดยมคาความเชอมนของแบบสอบถามเทากบ .71 และคาความสมพนธรายขอ

(คา r) อยระหวาง .05 และ .60

ตอนท 5 แบบสอบถามการปฏบตทางพทธศาสนา เปนแบบสอบถามทผวจยใชแบบสอบถาม

การปฏบตทางพทธศาสนาของ ดวงเดอน พนธมนาวน (2540) ซงเปนประโยคขอความประกอบมาตร

ประเมนคา 6 อนดบ ตงแต “จรงทสด” ถง “ไมจรงเลย” ประกอบดวยขอคาถาม 6 ขอ โดยมคาความ

เชอมนของแบบสอบถามเทากบ .74 และคาความสมพนธรายขอ (คา r) อยระหวาง .20 และ .64

ตอนท 6 แบบวดคณภาพชวต เปนแบบวดทผวจยใชแบบวดคณภาพชวตขององคการอนามย

โลก (WHOQOL – BREF) ซงมขอคาถามถงประสบการณอยางใดอยางหนงของผถกศกษา ในชวง

เวลา 2 สปดาหทผานมา โดยใหผถกศกษาทาการสารวจตวเอง แลวเลอกคาตอบทเหมาะสมเปนจรง

เกยวกบตวผตอบแบบสอบถามมากทสด ลกษณะของแบบวดม 26 ขอ เปนการวดแบบประเมนคา 6

ระดบ ตงแต “มากทสด” ถง “นอยทสด” โดยมคาความเชอมนของแบบสอบถามเทากบ .93 และคา

ความสมพนธรายขอ (คา r) อยระหวาง .24 และ .84

72

การเกบรวบรวมขอมล ผวจยทาการเกบรวบรวมขอมลทางไปรษณย จากกลมตวอยาง จานวน 300 คน ใน

ระหวางเดอนมกราคม – มนาคม 2551 แบบสอบถามไดรบคนมาจานวน 255 ฉบบ คดเปนรอยละ 85

คดเลอกฉบบทสมบรณไดจานวน 239 ฉบบ คดเปนรอยละ 79.67 การวเคราะหขอมลและสถตทใชในการวเคราะหขอมล ในการวจยครงน ผวจยทาการวเคราะหขอมลดวยเครองคอมพวเตอร โปรแกรมสาเรจรป

SPSS (Statistical Package for the Social Science version 14 for window) โดยมสถตทใชในการ

วเคราะหขอมล ดงน

1. สถตพนฐาน ไดแก คาเฉลย คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน คาสงสด และคาตาสด

2. สถตทใชในการทดสอบสมมตฐาน ไดแก คาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน

(Pearson product moment correlation coefficient) การวเคราะหถดถอยพหคณแบบขนตอน

(Stepwise multiple regression analysis) สถตทดสอบคาท (t-test) และ One-way ANOVA

3. สถตทใชในการตรวจสอบคณภาพเครองมอ ไดแก คาสมประสทธสหสมพนธระหวาง

คะแนนรายขอกบคะแนนรวม (Item total correlation coefficient) ในการหาคาอานาจจาแนกของ

แบบสอบถาม คาสมประสทธอลฟา (α-Coefficient) ของครอนบค (Cronbach) ในการหาคาความ

เชอมนของแบบสอบถาม สรปผลการวจย ผลการวเคราะหขอมลตามสมมตฐาน สรปไดดงน

1. ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค มความสมพนธทางบวกกบ

คณภาพชวตของผสงอาย

2. ปจจยสภาพแวดลอมทางสงคม ไดแก การมสวนรวมในสงคม การสนบสนนทาง

สงคม และการปฏบตทางพทธศาสนา มความสมพนธทางบวกกบคณภาพชวตของผสงอาย

3. การมสวนรวมในสงคม และความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค ม

คาสมประสทธสหสมพนธพหคณกบคณภาพชวตของผสงอาย เทากบ .54 และมอานาจในการทานาย

คณภาพชวตของผสงอายไดรอยละ 29 อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 โดยตวแปรทม

ประสทธภาพในการทานายคณภาพชวตของผสงอายมากทสด คอ การมสวนรวมในสงคม (β = .38)

รองลงมาคอ ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค (β = .25)

73

4. ผสงอายทมเพศ สถานภาพสมรส และลกษณะการอยอาศยทแตกตางกน มคณภาพ

ชวตทไมแตกตางกน อยางมนยสาคญทางสถต แตผสงอายทมระดบการศกษา และรายไดทแตกตาง

กน มคณภาพชวตทแตกตางกน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

อภปรายผล ผวจยสามารถอภปรายผลจากขอคนพบของการวจยครงน โดยจาแนกตามสมมตฐานของ

การวจย รายละเอยดดงตอไปน

สมมตฐานขอท 1 “ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค มความสมพนธ

ทางบวกกบคณภาพชวตของผสงอาย”

ผลการวจยพบวา ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค มความสมพนธ

ทางบวกกบคณภาพชวตของผสงอาย อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 จงยอมรบสมมตฐานขอท

1 จากผลวจยของสตอลทซ (มณโชค สงหาญ. 2548: 24; อางองจาก Stoltz. 1997: unpaged) ท

พบวา คนทมความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรคทดนน ตองคดวาเรามความสามารถ

ควบคมสถานการณ และใชความพยายามแกไขปญหานนได เมอมปญหากพยายามเขาไปมอทธพล

นาตวเองเขาไปแกสถานการณ คดวาปญหานนเลกๆ สนสดได ปญหามทางออก ไมตองกงวล ผสงอาย

ทมความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรคอยางมประสทธภาพ ทาใหเกดความหวง ม

ขวญหรอกาลงใจ ดารงความรสกมคณคาในตนเอง ขจดความรสกไมสขสบายตางๆ ดารงภาวะ

สขภาพ ในทางตรงกนขาม หทยรตน จรสอไรสน (2538) พบวา หากความสามารถในการเผชญปญหา

และฝาฟนอปสรรคตา ประสบความลมเหลว ทาใหรสกหมดหวง ทอแท ซมเศรา ความรสกมคณคาใน

ตนเองตา และมผลยอนกลบในทางลบตอภาวะสขภาพทงกายและจต โดยเฉพาะผสงอายทม

ความรสกวาเหว และมปญหาทางจตใจอยแลว อาจทาใหเกดความเสอมโทรมเปลยนแปลงอยางถาวร

ของจตใจจนไมอาจแกไขได ดงนน จงสามารถอธบายไดวา เมอผสงอายมความสามารถในการเผชญ

ปญหาและฝาฟนอปสรรคสง ทาใหผสงอายมคณภาพชวตสงกวากลมผสงอายทมความสามารถใน

การเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรคตา

สมมตฐานขอท 2 “ปจจยสภาพแวดลอมทางสงคม ไดแก การมสวนรวมในสงคม การ

สนบสนนทางสงคม และการปฏบตทางพทธศาสนา มความสมพนธทางบวกกบคณภาพชวตของ

ผสงอาย”

ผลการวจยพบวา ปจจยสภาพแวดลอมทางสงคม ไดแก การมสวนรวมในสงคม การ

สนบสนนทางสงคม และการปฏบตทางพทธศาสนา มความสมพนธทางบวกกบคณภาพชวตของ

ผสงอาย อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 จงยอมรบสมมตฐานขอท 2 และเมอพจารณาในแตละ

74

ตวแปร ไดแก การมสวนรวมในสงคม สามารถอธบายไดวา ผสงอายทมการมสวนรวมในสงคมสง ทา

ใหผสงอายมคณภาพชวตสงกวากลมผสงอายทมการมสวนรวมในสงคมตา ทงนเนองมาจากแนวคด

ของ เลมอน เบงทสน และปเตอรสน (Lemon, Bengtson and Peterson. 1972: 130-137) ทพบวา

ผสงอายมความสข ความภาคภมใจในตนเอง และมความพอใจในชวต เมอยงคงสามารถปฏบต

กจกรรมตางๆ ทงกจวตรประจาวนและกจกรรมทางสงคมอนๆ ซงความสข ความภาคภมใจในตนเอง

ความพอใจในชวต เปนสวนหนงของการมคณภาพชวตทด ซงสอดคลองกบงานวจยของ ประพศ

จนทรพฤกษา (2537) ทไดทาการศกษาความสมพนธระหวางบคลกภาพ และการมสวนรวมในสงคม

กบความพอใจในชวตของผสงอายไทย ในเขตกรงเทพมหานคร กลมตวอยางมอายระหวาง 60 ถง 74

ป จานวนทงสน 205 คน พบวา การมสวนรวมในสงคม มความสมพนธทางบวกกบความพอใจในชวต

อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 ซงความพงพอใจในชวตเปนสวนหนงของคณภาพชวต

ในดานของการสนบสนนทางสงคม พบวา ผสงอายทมการสนบสนนทางสงคมสง ม

คณภาพชวตสง อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 ซงสอดคลองกบหลกของคอบป (Cobb. 1976:

300-301) พบวา การสนบสนนทางสงคม เปนการสนบสนนใหบคคลไดรบขอมลขาวสารททาใหตวเขา

เกดความรสกวา มบคคลใหความรกความเอาใจใส มองเหนคณคา ยกยอง มประโยชน มความรสก

ผกพนและเปนสวนหนงของสงคมทเขาอย ซงบคคลจะรสกวาตนเองไดรบความชวยเหลอในดานตางๆ

เมอตนเองตองการ หรอพบกบปญหาจากบคคลรอบขาง เชน การไดรบกาลงใจ การไดรบความ

ชวยเหลอดานการเงน หรอการไดรบขาวสารหรอขอมลยอนกลบ ทาใหรสกวาตนเองเปนสวนหนงของ

ครอบครวหรอองคกร บคคลสวนใหญไดรบการสนบสนนทางสงคมจากบคคลทอยในเครอขายสงคม

ของเขา ซงมความเกยวของหรอมความสมพนธตอกน ซงแตละบคคลมเครอขายสงคมของตนเอง

ดงนน ระบบการสนบสนนทางสงคมมกจะมาจากคนในกลมทมความสนนสนมใกลชดกนมากกวาคน

ในกลมอน (มนส บญประกอบ; และพรรณ บญประกอบ. 2549: 16) สอดคลองกบงานวจยของ

สภาลกษณ เขยวขา (2543) ทาการศกษาเรองการสนบสนนทางสงคมทมผลตอการพฒนาคณภาพชวต

ของผสงอาย ในชมรมผสงอายอาเภอวงทรายพน จงหวดพจตร พบวา ผสงอายไดรบการสนบสนนทาง

สงคมและมระดบคณภาพชวตโดยรวมอยในระดบสง การสนบสนนทางสงคมมความสมพนธทางบวก

กบระดบคณภาพชวตของผสงอายอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 (r=.49) สอดคลองกบ

ลาเนาว เรองยศ และสวนย เกยวกงแกว (2535) ทพบวา คะแนนเฉลยของการสนบสนนทางสงคมม

ความสมพนธทางบวกกบคะแนน เฉลยของสขภาพจตอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 (r = .78)

ซงสขภาพจตกเปนสวนหนงของคณภาพชวตเชนกน นอกจากน สรนทร มลาภลน (2539) ทาการศกษา

ปจจยบางประการทสมพนธกบการเหนคณคาในตนเองของผสงอาย ในชมรมผสงอายเขตจงหวด

ราชบร พบวา การสนบสนนทางสงคม และการรบรเกยวกบสขภาพ มความสมพนธทางบวกกบการ

75

เหนคณคาในตนเองอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .001 ซงการเหนคณคาในตนเองเปนสวนหนง

ของคณภาพชวต สามารถอธบายไดวา ผสงอายทมการสนบสนนสงคมสง ทาใหผสงอายมคณภาพ

ชวตสงกวากลมผสงอายทมการสนบสนนทางสงคมตา

ในดานการปฏบตทางพทธศาสนาพบวา ผสงอายทมการปฏบตทางพทธศาสนาสง ม

คณภาพชวตสง อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 ทงนอาจเนองจากการนบถอศาสนาของบคคล

กอใหเกดประโยชนทางดานตางๆ 4 ประการ คอ ศาสนาทาใหบคคลรสกวาชวตมความหมาย บคคลม

เปาหมายชวตทชดเจนและมการมองโลกในแงด ศาสนาทาใหบคคลมความรสกวาสามารถควบคมผล

ทจะเกดขนกบตนไดมากขน สามารถจดการกบความเครยดและแกปญหาไดด และผทนบถอศาสนา

อยางเครงครด ทาใหคนอนยอมรบและทาใหบคคลมพฤตกรรมทดงามในชวตประจาวนและมชวตท

เหมาะสม ทาใหสขภาพกายและสขภาพจตด มคณภาพชวตสง และรสกเปนสข (ดวงเดอน

พนธมนาวน; และคณะ. 2540: 127) นอกจากน ดวงเดอน พนธมนาวน (2540 : 23 - 24) ไดศกษา

ความเชอ และการปฏบตทางพทธศาสนาของคนไทย กบการปลกฝงอบรม และคณภาพชวต ไดให

ความหมายของการปฏบตทางพทธศาสนาไววา หมายถง ปรมาณการปฏบตใน 3 ดาน คอ ดานทาน

ดานศล และดานภาวนาสมาธ เพอไดเกดความสงบสขสมบรณในชวตน และเปนคณสมบตทตดไปยง

ชวตในเบองหนา ซงงานวจยของ ภมรน เชาวนจนดา (2544) ททาการศกษาลกษณะทางพทธศาสนาท

เกยวของกบคณภาพชวตผสงอาย พบวาผสงอายในตางจงหวดทปฏบตทางพทธศาสนามากมคณภาพ

ชวต 3 ดานคอ ดานครอบครว ดานสขภาพ และดานสงคมสงกวาผทปฏบตทางพทธศาสนานอย ซงพบ

ในผสงอายทงหมด สวนผตอบทอยในกรงเทพมหานครพบวา ถามความเชอทางพทธศาสนาในปรมาณ

สงมคณภาพชวตดานสขภาพสงดวย ดงนน สามารถอธบายไดวา ผสงอายทมการปฏบตทาง

พทธศาสนาสง ทาใหผสงอายมคณภาพชวตสงกวากลมผสงอายทมการปฏบตทางพทธศาสนาตา

สมมตฐานขอท 3 “ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค และปจจยสภาพ

แวดลอมทางสงคม รวมกนทานายคณภาพชวตของผสงอาย”

ผลการวจยพบวา ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค และปจจย

สภาพแวดลอมทางสงคมบางตว สามารถรวมกนทานายคณภาพชวตของผสงอายได อยางมนยสาคญ

ทางสถตทระดบ .05 ผลการวจยนสนบสนนสมมตฐานทตงไวเพยงบางสวน ตวแปรทานายทม

ความสมพนธกบคณภาพชวตสงสด ถกคดเลอกสสมการทานายเปนลาดบท 1 และตวแปรทานายท

สาคญรองลงมาเขาสสมการทานายเปนลาดบถดไป พบวา การมสวนรวมในสงคม และความสามารถ

ในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค มอานาจในการทานายคณภาพชวตของผสงอายไดรอยละ 29

โดยตวแปรทมความสามารถในการทานายคณภาพชวตของผสงอายมากทสด คอ การมสวนรวมใน

สงคม รองลงมาคอ ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค ตามลาดบ

76

ผลการวจยแสดงใหเหนวา การมสวนรวมในสงคมสามารถทานายคณภาพชวตได จาก

ผลการวจยของสจตรา นลเลศ (2539) พบวา ผสงอายทเปนสมาชกชมรมผสงอาย มคณภาพชวต

ดกวาผสงอายทไมไดเปนสมาชกชมรมผสงอาย ซงการเปนสมาชกชมรมผสงอาย แสดงวาผสงอาย

สามารถเขารวมในกจกรรมทางสงคม ไดรบความรเกยวกบการดแลสขภาพ การตรวจสขภาพ การเขา

รวมกจกรรมตางๆ สอดคลองกบ ผลการวจยของประพศ จนทรพฤกษา (2537) พบวา การมสวนรวมใน

สงคม มความสมพนธทางบวกกบความพอใจในชวต อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 ซงความ

พงพอใจในชวตเปนสวนหนงของคณภาพชวต โดยผสงอายทมสวนรวมในสงคมสง ผสงอายกม

แนวโนมทมคณภาพชวตทด ในทางตรงกนขามผสงอายทมสวนรวมในสงคมตา ผสงอายกมแนวโนมท

มคณภาพชวตทตาดวยเชนกน ดงนนการมสวนรวมในสงคมจงเปนปจจยทมความสาคญในการ

ทานายคณภาพชวตของผสงอาย

นอกจากน ผลการวจยในครงนยงพบวา ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟน

อปสรรคสามารถรวมทานายคณภาพชวตของผสงอาย จากผลการวจยของสตอลทซ (พรสภา วสนธรา.

2549: 15; อางองจาก Stoltz. 1997) พบวา ความสามารถในการฟนฝาอปสรรคและความยากลาบาก

ของคนเราน เกยวของกบสขภาพกายและสขภาพจตของตนเองโดยตรง บางคนแมปวยดวยโรคมะเรง

แตกยงมชวตอยไปไดเปนสบป สวนคนทไมอยากมชวตอยกมกจะเจบปวยถงแกชวตไดงายๆ ความ

เขมแขงในจตใจและการควบคมตนเอง สงผลตอภมตานทานโรคภยไขเจบของรางกายผสงอายหาก

ไดรบการกระตน ใหกาลงใจ เขารวมกจกรรมรวมหม เชน เตนรา รองเพลง เลนหมากรก เลนปงปอง ทา

ใหคกคกกระปรกระเปรา ลดอตราการปวยลง หากเปรยบเทยบกบผสงอายทถกทอดทงใหอยกบบาน

พบวาคนกลมแรกอายยนยาวกวาและเจบปวยนอยกวา ฉะนน เมอมอปสรรคมากเทาไรกทาใหคนม

โอกาสประสบความสาเรจมากยงขน ซงเปนวธคดแบบมองโลกในแงด คดแบบผชนะ คดแบบผม

แรงจงใจ และคดแบบผทใฝสมฤทธอยเสมอ ดงนน ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟน

อปสรรค เปนความสามารถของบคคลในการตอบสนองตอปญหา ความทกขยากลาบาก และอปสรรค

ตางๆ ในชวต ดวยจตใจทเขมแขง ไมยอทอตออปสรรคปญหาทเผชญ และคดวาอปสรรคเปนสงทา

ทายความสามารถ ซงเปนปจจยสาคญในการกาวสความสาเรจ ความพงพอใจในชวตของผสงอาย

โดยผสงอายทมความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรคสง ผสงอายกมแนวโนมทม

คณภาพชวตทด ในทางตรงกนขามผสงอายทมความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค

ตา ผสงอายกมแนวโนมทมคณภาพชวตทตาดวยเชนกน ดงนนความสามารถในการเผชญปญหาและ

ฝาฟนอปสรรคจงเปนปจจยทมความสาคญในการทานายคณภาพชวตของผสงอาย

77

สมมตฐานขอท 4 “ผสงอายทมลกษณะทางชวสงคมแตกตางกน มคณภาพชวตทแตกตาง

กน”

ผลการวจยพบวา ผสงอายเพศชายและเพศหญง มคณภาพชวตไมแตกตางกน อยางม

นยสาคญทางสถต ซงสอดคลองกบงานวจยของ เสาวนย ตนะตลย (2536) ทไดศกษาคณภาพชวต

ของประชาชนในเขตกรงเทพมหานคร เมอวเคราะหคณภาพชวตจาแนกตามเพศ พบวา เพศชายและ

เพศหญง มคณภาพชวตไมแตกตางกน และงานวจยของพจนา ศรเจรญ (2544) ศกษาปจจยทม

ความสมพนธกบคณภาพชวตผสงอาย พบวา เพศชายและเพศหญง มคณภาพชวตไมแตกตางกน

ผสงอายทมสถานภาพสมรสแตกตางกน มคณภาพชวตไมแตกตางกน อยางมนยสาคญ

ทางสถต ซงสอดคลองกบงานวจยของ พจนา ศรเจรญ (2544) พบวา สถานภาพสมรสทแตกตาง ม

คณภาพชวตของผสงอายไมแตกตางกน และงานวจยของกลยาณ ทองสวาง (2546) ทศกษาปจจยทม

ความสมพนธตอคณภาพชวตของผสงอายในเคหะชมชนออเงน พบวา สถานภาพสมรสทแตกตาง ม

คณภาพชวตของผสงอายไมแตกตางกน

ผสงอายทมระดบการศกษาแตกตางกน มคณภาพชวตแตกตางกน อยางมนยสาคญทาง

สถตทระดบ .05 ซงสอดคลองกบงานวจยของ ประภาพร จนนทยา (2536) พบวา ผสงอายทไดรบ

การศกษา มคณภาพชวตดกวาผสงอายทไมไดรบการศกษา และ สาวตร ลมชยอรณเรอง (2536)

พบวา ระดบการศกษามผลโดยออมตอการรบรคณภาพชวตของผสงอาย ผสงอายทมการศกษาสง ม

ความรทถกตองเกยวกบสขภาพอนามยและสามารถดแลตนเองได ผสงอายยอมเกดความพงพอใจ

และมความสข หรอผสงอายทมการศกษาสงสามารถเลอกประกอบอาชพทใหผลรายไดสง ผสงอายม

แนวทางเลอกทากจกรรมตางๆ ทตนสนใจและชอบไดหลากหลายกวาผสงอายทมการศกษาระดบตา

กวา การทผสงอายมการศกษาสงเทากบเปนลทางนาไปสการกาหนดเครอขายสงคม การทากจกรรม

การไดรบการสนบสนนทางสงคมทมความเขมของความรสกผกพนสง ทาใหผสงอายเกดความพงพอใจ

ในชวตดานจตใจ สวนการเลอกทากจกรรม ผสงอายทมการศกษาและเลอกกจกรรมการอานหนงสอ

ผสงอายยอมเกดความพงพอใจดานจตใจ ขณะทผสงอายรบรถงคณของการทากจกรรมออกกาลงกาย

ททาใหรางกายแขงแรง ผสงอายเลอกทากจกรรมการออกกาลงกาย ผลทได ผสงอายยอมพงพอใจใน

ภาวะสขภาพกายทแขงแรง ซงสงผลใหผสงอายมคณภาพชวตทด

ผสงอายทมรายไดแตกตางกน มคณภาพชวตแตกตางกน อยางมนยสาคญทางสถตท

ระดบ .05 ซงสอดคลองกบงานวจยของ เสาวนย ตนะตลย (2536) พบวา รายไดมความสมพนธกบ

คณภาพชวต เมอผสงอายมรายไดแตกตางกน มคณภาพชวตทแตกตางกน และงานวจยของกอบกล

สดสวาสด (2541) พบวา รายไดมความสมพนธกบคณภาพชวต ผทมรายไดสง มคณภาพชวตสงกวาผ

ทมรายไดตา

78

สวนผสงอายทมลกษณะการอยอาศยทแตกตางกน มคณภาพชวตไมแตกตางกน อยางม

นยสาคญทางสถต ซงสอดคลองกบผลวจยของกลยาณ ทองสวาง (2546) พบวา ผสงอายทมลกษณะ

การอยอาศยทแตกตางกน มคณภาพชวตไมแตกตางกน

ดงนน จงสามารถอธบายไดวา ผสงอายทมเพศ สถานภาพสมรส และลกษณะการอย

อาศยทแตกตางกน มคณภาพชวตไมแตกตางกน สวนผสงอายทมระดบการศกษา และรายไดท

แตกตางกน มคณภาพชวตแตกตางกน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะในการนาผลการวจยไปใช จากผลการวจยครงนแสดงใหเหนวา ตวแปรทเกยวของกบคณภาพชวตของผสงอาย คอ

ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค ปจจยสภาพแวดลอมทางสงคม 3 ตวแปร คอ

การมสวนรวมในสงคม การสนบสนนทางสงคม และการปฏบตทางพทธศาสนา ตางมความสมพนธ

ทางบวกกบคณภาพชวตของผสงอาย และพบวาตวแปรการมสวนรวมทางสงคม และตวแปร

ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค สามารถรวมกนทานายคณภาพชวตของผสงอาย

ได จงสามารถนามาเปนขอมลพนฐานเพอการวางนโยบายและการปฏบตดงน

1. ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

หนวยงานทมสวนเกยวของกบผสงอาย ทงภาครฐ เอกชน หรอชมรมผสงอาย ควร

วางแผนงานจดกจกรรมทเหมาะสม เพอใหผสงอายไดมสวนรวมในสงคมอยางสมาเสมอ และสงเสรม

สนบสนนใหผสงอายไดมโอกาสในการใหคาปรกษาแนะนาแกบคคลอนๆ เพอเปนกาลงทเขมแขง และ

เปนบคลากรทมความสาคญ

2. ขอเสนอแนะเชงปฏบต หนวยงานทมสวนเกยวของกบผสงอาย ทงภาครฐ เอกชน หรอชมรมผสงอายควรให

ความชวยเหลอ สนบสนนทงทางดานอารมณ วตถ ขอมลขาวสาร ไดแก การใหความรเกยวกบดแล

สขภาพทางกายและสขภาพทางจตใจ เชน การดแลรกษาโรคกระดกพรน การชกชวนผสงอายใหเขา

รวมกจกรรมกบชมรมผสงอายอยางตอเนอง เชน การรามวยจน การปฏบตธรรมรวมกน การจด

ทศนาจรตามสถานทตางๆ ซงในการจดกจกรรมแตละครง ควรมการประชาสมพนธอยางกวางขวาง

และลวงหนา เพอผสงอายจะไดรบขอมลขาวสารททนสมยอยเสมอ และสามารถเขามสวนรวมในสงคม

ผานกจกรรมทจดไดมากทสด เพอยกระดบคณภาพชวตของผสงอายใหดยงขน ขอเสนอแนะสาหรบการวจยในครงตอไป

1. ควรขยายกลมประชากรในการศกษาออกไปในชมรมผสงอายอนๆ หรอในหนวยงาน

อนๆ เพอคนหาปจจยตางๆ ทเกยวของ หรอทมผลตอคณภาพชวตของผสงอายใหกวางขวางขน

79

2. จากการวจยครงน พบวา การมสวนรวมในสงคม และความสามารถในการเผชญ

ปญหาและฝาฟนอปสรรค สามารถรวมกนทานายคณภาพชวตของผสงอาย ในการศกษาวจยครง

ตอไป นาจะขยายกรอบแนวคดการวจยในการคนหาปจจยเชงเหตหรอตวแปรอนๆ ทสามารถรวมกน

ทานายคณภาพชวตของผสงอายเพมขนอกดวย เชน การมแรงจงใจในการทางานหลงเกษยณอาย

ราชการ เปนตน

3. ในการวจยครงน ผวจยไดพบขอจากดในการศกษาตวแปรการปฏบตทางพทธศาสนา

เนองจากในปจจบนประเทศไทยมประชากรทนบถอศาสนาอนๆ เพมขน กลมตวอยางบางทานใน

การศกษาครงนมไดนบถอศาสนาพทธ ดงนน ในการศกษาวจยครงตอไป ควรทาการศกษาตวแปรการ

ปฏบตตามศาสนาโดยกลาวกวางๆ เชน การนบถอศาสนาของบคคล ความผกพนทางศาสนา การเขา

รวมกจกรรมทางศาสนา เพอใหผทนบถอศาสนาทกศาสนาสามารถใหขอมลเกยวกบตนเองไดอยาง

ถกตอง

4. ควรทาการศกษาตวแปรแบงกลม ไดแก การเขาโครงการอบรมเตรยมความพรอม

กอนวยเกษยณอาย ทงในดานรางกาย จตใจ การเงน เศรษฐกจเพมเตม

บรรณานกรม

บรรณานกรม

กอบกล สดสวาสด. (2541). คณภาพชวตของผสงอายในจงหวดนครศรธรรมราช. วทยานพนธ

สค.ม. (สงคมวทยาและมานษยวทยา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย. ถายเอกสาร.

กนกวรรณ ศลปกรรมพเศษ. (2527). ปจจยทมผลตอการปรบตวของผเกษยณอายราชการในเขต

อาเภอเมอง และอาเภอหาดใหญจงหวดสงขลา. วทยานพนธ วท.ม. (พยาบาลสาธารณสข).

กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. ถายเอกสาร.

กระแส ชนะวงศ. (2532). บทบาทและศกยภาพของผสงอายในชนบทไทยตองานสาธารณสขมลฐาน.

รายงานวจย. กรงเทพฯ: สถาบนพฒนาการสาธารณสขอาเซยนมหาวทยาลยมหดล.

กลยาณ ทองสวาง. (2546). ปจจยทมความสมพนธตอคณภาพชวตของผสงอายในเคหะชมชนออเงน.

สารนพนธ ศศ.ม. (คหกรรมเพอพฒนาชมชน). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย

รามคาแหง. ถายเอกสาร.

เขมกา ยามะรต. (2527). ความพงพอใจในชวตของคนชรา : ศกษากรณขาราชการบานาญกระทรวง

เกษตรและสหกรณ. วทยานพนธ สม.ม. (สงคมวทยาและมานษยวทยา). กรงเทพฯ:

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ถายเอกสาร.

คณะกรรมการสงเสรมและประสานงานผสงอายแหงชาต. (2547). สถานการณผสงอายไทย พ.ศ.

2547. กรงเทพฯ: สานกสงเสรมและพทกษผสงอาย สานกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษ

เดก เยาวชน ผดอยโอกาส คนพการ และผสงอาย กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคง

ของมนษย.

งามตา วนนทานนท. (2545). การวเคราะหดชนเชงเหตและผลของคณภาพชวตสมรสในครอบครว

ไทย. รายงานวจยฉบบท 82. กรงเทพฯ : สถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ.

ฉววรรณ แกวพรหม. (2530). ความสมพนธระหวางโครงสรางเครอขายทางสงคม และการสนบสนน

ทางสงคมทรบรกบสขภาพจตของผสงอายในชมรมผสงอาย กรงเทพมหานคร. วทยานพนธ

ศศ.ม. (จตวทยาการปรกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ถายเอกสาร.

ดวงเดอน พนธมนาวน และคณะ. (2540). ความเชอ และการปฏบตทางพทธศาสนาของคนไทย :

การปลกฝงอบรม และคณภาพชวต. รายงานการวจยมหภาค. กรงเทพฯ : คณะพฒนา

สงคม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

82

ทศนย เกรกกลธร. (2536). การศกษาการสนบสนนทางสงคมและการปรบตวของผสงอายในเขต

เทศบาลเมองสระบร. วทยานพนธ วท.ม. (พยาบาลศาสตร). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยมหดล. ถายเอกสาร.

ทศนย ทองมาก. (2540). ตวแปรทเกยวของกบสขภาพจตของผสงอาย ในหอผปวยอายรกรรม

วชรพยาบาล กรงเทพมหานคร. ปรญญานพนธ กศ.ม. (จตวทยาการศกษา) . กรงเทพฯ:

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

นพนธ คนธเสว. (2526). การศกษาและวฒนธรรม. กรงเทพฯ: โรงพมพประชาชน.

บรรล ศรพานช. (2549). ปกณกะ งานผสงอาย. สบคนเมอ 13 พฤศจกายน 2549, จาก

http://www.anamai.moph.go.th/advisor/202/20210.html

และคณะ. (2531). พฤตกรรมและการดาเนนชวตของผสงอายทมอายยนยาวและแขงแรง.

รายงานการวจย. นนทบร: กระทรวงสาธารณสข.

บญเยยม ตระกลวงศ. (2528). จตวทยาสงคมกบสาธารณสข เอกสารการสอนชดวชาสงคมวทยา

การแพทย. หนวยท 9-15 มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. กรงเทพฯ : ชวนการพมพ.

ประพศ จนทรพฤกษา. (2537). ความสมพนธระหวางบคลกภาพ และการมสวนรวมในสงคม กบ

ความพอใจในชวตของผสงอายไทย ในเขตกรงเทพมหานคร. ปรญญานพนธ วท.ม.

(การวจยพฤตกรรมศาสตรประยกต) . กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร.

ประภาพร จนนทยา. (2536). คณภาพชวตของผสงอายในชมรมทางสงคมผสงอายดนแดง.

วทยานพนธ วท.ม. (พยาบาลศาสตร). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล.

ถายเอกสาร.

ปรยาพร วงศอนตรโรจน. (2535). จตวทยาการบรหารงานบคคล. กรงเทพฯ: สหมตรออฟเซท.

พจนา ศรเจรญ. (2544). ปจจยทมความสมพนธกบคณภาพชวตผสงอายในสมาคม ขาราชการ

นอกประจาการในจงหวดเลย. วทยานพนธ ศศ.ม. (สงคมศาสตรเพอการพฒนา). เลย:

บณฑตวทยาลย สถาบนราชภฏเลย. ถายเอกสาร.

พนษฐา พานชาชวะกล. (2537). การพฒนาเครองมอวดคณภาพชวตทเปนสหมตสาหรบผสงอาย

ในชนบท. วทยานพนธ ส.ด. (การพยาบาลศาธารณสข). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยมหดล. ถายเอกสาร.

พรสภา วสนธรา. (2549). ความสมพนธระหวางความสามารถในการเผชญปญหาและอปสรรคกบความ

รบผดชอบในงานของนกเขยนโปรแกรมคอมพวเตอร. วทยานพนธ ศศ.ม. (จตวทยาอตสาหกรรม

และองคการ). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ.

ถายเอกสาร.

83

พวงผกา ชนแสงเนตร. (2538). ความสมพนธระหวางสมพนธภาพในครอบครว พฤตกรรมการดแล

ตนเอง และความพงพอใจในชวตของผสงอาย : กรณศกษาสมาชกชมรมผสงอาย เขตพนท

พฒนาอตสาหกรรมชายฝงทะเลภาคตะวนออก จงหวดชลบร. วทยานพนธ วท.ม.

(สาธารณสขศาสตร). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. ถายเอกสาร.

ภมรน เชาวนจนดา. (2544). ลกษณะทางพทธศาสนาทเกยวของกบคณภาพชวตผสงอาย. ใน

ทประชมวชาการกรมสขภาพจต ครงท 7 วนท 5-7 กนยายน 2544. หนา 166. นนทบร:

กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข.

มณฑรา เขยวยง; จนตนา ลละไกรวรรณ; และสรอย อนสรณธรกล. (2540). ความคาดหวงและความ

เปนจรงในการดแลสขภาพผสงอายจากครอบครว. รายงานการวจย. ขอนแกน:

มหาวทยาลยขอนแกน.

มณโชค สงหาญ. (2548). การใชกจกรรมจากโปรแกรมการศกษาคณคาเพอชวต (Living values :

an educational program) ทมผลตอพฤตกรรมเชงจรยธรรมดานความสามารถในการเผชญ

ปญหาและฝาฟนอปสรรคของนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพ. วทยานพนธ ค.ม.

(การจดการการเรยนร). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏพระนคร.

ถายเอกสาร.

มนส บญประกอบ; และ พรรณ บญประกอบ. (2549). ปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมการทางาน

ภายหลงเกษยณอายของขาราชการมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. รายงานการวจย ฉบบท

107. กรงเทพฯ: สถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

มณฑนาวด เมธาพฒนะ. (2547). ประสบการณในสถานศกษา แบบอยางดานจรยธรรมจากบดา

มารดา และลกษณะทางจตทเกยวของกบพฤตกรรมการปฏบตงานอยางมจรยธรรมของ

นกศกษาพยาบาล สงกดกระทรวงสาธารณสข ในเขตภาคกลาง. ปรญญานพนธ วท.ม.

(การวจยพฤตกรรมศาสตรประยกต). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร.

มกขดา ผดงยาม. (2547). ความสามารถในการเผชญปญหาทางการเรยนของนกเรยนวยรน :

การศกษาโมเดลความสมพนธโครงสรางเชงเสน และการประยกตเพอการพฒนานกเรยน

วยรน. ปรญญานพนธ กศ.ด. (จตวทยาการใหคาปรกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร.

รณรทธ บตรแสนคม. (2540). คณภาพชวตของผสงอายในเขตชนบท จงหวดมหาสารคาม รอยเอด

และกาฬสนธ. รายงานการวจย. มหาสารคาม: มหาวทยาลยมหาสารคาม.

84

ระพพรรณ คาหอม และคณะ. (2547). ปจจยทมผลตอความตองการบรการสวสดการสงคมของ

ผสงอายในเขตชนบท. กรงเทพฯ: สถาบนวจยและใหคาปรกษาแหง

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ราชบณฑตยสถาน. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542. กรงเทพฯ: นานมบคส.

รงนรนดร ประดษฐสวรรณ. (2542). สาระนารเพอผสงวย. กรงเทพฯ: คณะแพทยศาสตรศรราช

พยาบาล.

ลดดาวลย สงหคาฟ. (2532). ความสมพนธระหวางความสามารถในการดแลตนเอง การสนบสนน

ทางสงคมและคณภาพชวตของผปวยอมพาตครงซก. วทยานพนธ วท.ม. (พยาบาลศาสตร).

กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. ถายเอกสาร.

ลาเนาว เรองยศ; และสวนย เกยวกงแกว. (2535, ตลาคม-ธนวาคม). ความสมพนธระหวาง

อตมโนทศน การสนบสนนทางสงคมกบสขภาพจตของผสงอาย. พยาบาลสาร 19(4): 11-22.

วนทน ขาเพง. (2540). ปจจยทมความสมพนธกบคณภาพชวตผสงอายชนบทจงหวดนครราชสมา.

วทยานพนธ วท.ม. (อนามยครอบครว). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล.

ถายเอกสาร.

วนเพญ สมภพรงโรจน. (2547). การศกษาและพฒนาความสามารถในการเผชญอปสรรคในการ

ปฏบตงานของพนกงานโดยใชการฝกอบรมแบบเพอนชวยเพอน. ปรญญานพนธ กศ.ด.

(จตวทยาการใหคาปรกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

ถายเอกสาร.

วาทน ผองอาไพ. (2546). การสนบสนนทางสงคมของครอบครวและการสนบสนนทางสงคมของ

คลนกกบการปรบตวของสตรวยหมดประจาเดอน. ปรญญานพนธ กศ.ม. (จตวทยา

พฒนาการ). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร.

วทยา นาควชระ. (2546). วธเลยงลกใหเกง ด มสข (IQ EQ MQ AQ). พมพครงท 5. กรงเทพฯ :

อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง.

วณา มงเมอง. (2540). ผลของการปรกษาเชงจตวทยาแบบกลมตามแนวคดพจารณาความเปนจรง

ตอกลวธการเผชญปญหาของนกเรยนขนมธยมศกษาปท 3 ทมผลสมฤทธทางการเรยนตา.

วทยานพนธ ศศ.ม. (จตวทยาการปรกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย. ถายเอกสาร.

ศศพฒน ยอดเพชร; เลก สมบต; และ ภาวนา พฒนศร. (2544). คณภาพชวตของผสงอายใน

ประเทศไทย ในประเดนการเกอหนนทางสงคมแกผสงอาย พนทศกษาในเขตภาคใต.

รายงานการวจย. กรงเทพฯ: คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

85

ศรเรอน แกวกงวาล. (2545). จตวทยาพฒนาการชวตทกชวงวย เลม 2 วยรน-วยสงอาย. พมพครงท

8. กรงเทพฯ: สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ศนสนย ฉตรคปต. (2545). เทคนคการสราง IQ EQ AQ: 3Q เพอความสาเรจ. กรงเทพฯ: สถาบน

สรางสรรคศกยภาพสมองครเอทฟเบรน.

ศรวรรณ ศรบญ. (2543). การตอบสนองตอปญหาและความตองการของผสงอาย : ศกษากรณ

ตวอยางการจดตงศนยบรการทางสงคมสาหรบผสงอาย. กรงเทพฯ: วทยาลย

ประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สรนดา นอยสข. (2545). การสนบสนนทางสงคมของผสงอายทรบบรการในคลนกจตเวช.

การคนควาแบบอสระ พย.ม. (สขภาพจตและการพยาบาลจตเวช). เชยงใหม: บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยเชยงใหม. ถายเอกสาร.

สอง ชวรางกร. (2538). ความสมพนธระหวางปจจยคดสรรกบคณภาพชวตผสงอาย ในจงหวด

สราษฎรธาน. วทยานพนธ วท.ม. (การพยาบาลสาธารณสข). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยมหดล. ถายเอกสาร.

สาวตร ลมชยอรณเรอง. (2536). ปจจยทมผลตอการรบรกระบวนการสงอายและคณภาพชวต.

ปรญญานพนธ กศ.ม. (พฒนศกษาศาสตร). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร.

สจตรา นลเลศ. (2539). ความสมพนธระหวางการไดรบการอปถมภจากบตรกบคณภาพชวตผสงอาย

ไทยในชนบท จงหวดสพรรณบร. วทยานพนธ ปร.ด. (ประชากรศกษา). กรงเทพฯ:

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. ถายเอกสาร.

สนนทา คมเพชร. (2545). อทธพลของพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพตนเอง การมสวนรวมในชมชน

และความตองการบรการสวสดการสงคมตอภาวะสขภาพจตผสงอาย ในอาเภอเมองระนอง

จงหวดระนอง. วทยานพนธ ศศ.ม. (จตวทยาชมชน). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยศลปากร. ถายเอกสาร.

สภาลกษณ เขยวขา. (2543). การสนบสนนทางสงคมทมผลตอการพฒนาคณภาพชวตของผสงอาย

ในชมรมผสงอาย อาเภอวงทรายพน จงหวดพจตร. การคนควาแบบอสระ ส.ม.

(สาธารณสขศาสตร). เชยงใหม: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม. ถายเอกสาร.

สรนทร มลาภลน. (2539). ปจจยบางประการทสมพนธกบการเหนคณคาในตนเองของผสงอาย ใน

ชมรมผสงอายเขตจงหวดราชบร. ปรญญานพนธ กศ.ม. (จตวทยาพฒนาการ). กรงเทพฯ:

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร.

86

สวฒน มหตนรนดรกล; และคณะ. (2540). เปรยบเทยบแบบวดคณภาพชวตขององคการอนามยโลก

ชด 100 ตวชวด และ 26 ตวชวด. เชยงใหม: โรงพยาบาลสวนปรง กรมสขภาพจต.

สาเรง จนทรสวรรณ; และสวรรณ บวบาน. (2536). สถตสาหรบการวจยทางสงคมศาสตร. ขอนแกน:

ภาควชาสงคมวทยาและมานษยวทยา คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

เสาวนย ตละตลย. (2536). คณภาพชวตของประชาชนในเขตกรงเทพมหานคร. วทยานพนธ สม.ม.

(สงคมวทยาและมานษยวทยา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ถายเอกสาร.

หทยรตน จรสอไรสน. (2538). ความสมพนธระหวางพฤตกรรมการเผชญปญหาและภาวะสขภาพ

ของหญงสงอายโรคขอเสอม. วทยานพนธ พย.ม. (การพยาบาลอายรศาสตรและ

ศลยศาสตร). เชยงใหม: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม. ถายเอกสาร.

อรพนทร ชชม; อจฉรา สขารมณ; และอษา ศรจนดารตน. (2549). การวเคราะหปจจยทางจตสงคมท

สมพนธกบจตสานกทางปญญาและคณภาพชวตของเยาวชนไทย. รายงานการวจย ฉบบท

104. กรงเทพฯ: สถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร.มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

อรรถสทธ สทธสนทร. (2536). การสมมนาระดบชาตครงท 3 เรองการประสานแผนการบรการ

สขภาพผสงอาย. กรงเทพฯ: กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข.

องศนนท อนทรกาแหง; อรพนทร ชชม; และอจฉรา สขารมณ. (2550). การวเคราะหความสมพนธเชง

เหต และดชนวดภาวะวกฤตชวตสตรไทยสมรสวยกลางคนททางานนอกบานใน

กรงเทพมหานครและปรมณฑล. รายงานการวจย ฉบบท 108. กรงเทพฯ:

สถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

อารวรรณ คณเจตน. (2541). คณภาพชวตผสงอายในจงหวดจนทบร. วทยานพนธ พย.ม. (การ

พยาบาลชมชน). ชลบร: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา. ถายเอกสาร.

Brandt, P.A. & Weinert, C. (1981). The PRQ : A social support measure. New York:

Nursing research.

________. (1985). The PRQ : Psychometric update, unpublished manuscript. Washington

D.C.: University of Wasington.

Cobb, S. (1976). Social support as a moderate of life stress. Chicago: Psychosomatic

Medicine.

Havighurst, R.J. (1968). Personality and patterns of aging. New York: Gerontologist.

Kahn, R.L. (1979). Aging and social support. In M. W. Riley (ed.). Aging from birth to

death : interdisciplinary perspective. Corolado: Westiview.

87

Lemon, Bruce W.; Vern L. Bengtson; and James A. Peterson. (1972). An exploration of the

activity theory of aging : activity types and life satisfaction among inmovers to a

retirement community. Hamilton: Journal of gerontology.

Makides, K.S.; and H.W. Martin. (1979). A causal model of life satisfaction among the

elderly. Hamilton: Journal of gerontology.

Maslow, Abraham m. (1970). Motivation and personnality. 2nd ed. New York: Harper &

Row.

Norman, Munn L.; and others. (1970). Introduction to Psychology. 2nd ed. New York:

McGraw-Hill.

Reece, Barry L.; & Brandt, Rhonda. (1997). Human Relations : Principles and Practices.

3rd ed. Boston: Miffin.

Stoltz, Paul G. (1997). Adversity Quotient Turning Obstacles into Opportunities. New York:

John Wiley & Sons.

The WHO group. (1994). The development of the World Health Organization Quality of life

assessment instruments. In J. Orley, & W.Kuyken (eds.) Quality of life assessment:

International perspectives. New York: Springer-Verlag.

UNESCO. (1993). Quality of life improvement programme. Bangkok: UNESCO Regional

office.

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก รายชอผเชยวชาญตรวจสอบคณภาพเครองมอวด

รายชอผเชยวชาญตรวจสอบคณภาพเครองมอวด ผชวยศาสตราจารย ดร.ฉนทนา ภาคบงกช

สถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ผชวยศาสตราจารย ดร.องศนนท อนทรกาแหง

สถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ดร.มนส บญประกอบ

สถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ภาคผนวก ข แบบสอบถาม

คณสมบตผตอบแบบสอบถาม มอายตงแต 60 ปขนไป

แบบสอบถามการวจย เรอง

ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค ปจจยสภาพแวดลอมทางสงคม และ

ปจจยลกษณะทางชวสงคมทเกยวของกบคณภาพชวตของสมาชกชมรมผสงอาย เรยน ทานผตอบแบบสอบถามทเคารพทกทาน แบบสอบถามฉบบน ผวจยมความสนใจศกษาความสมพนธของความสามารถในการเผชญ

ปญหาและฝาฟนอปสรรค และปจจยอนทเกยวของกบคณภาพชวตของผสงอาย เพอเปนขอมลใหผท

เกยวของไดนาไปใชในการวางแผนงานใหความชวยเหลอ และการจดกจกรรมทางสงคมใหแกผสงอาย

ไดอยางถกตองเหมาะสม จงใครขอความรวมมอจากทานชวยกรอกรายละเอยด และแสดงความ

คดเหนทเปนจรงกบตวทานใหมากทสด และผวจยจะนาเสนอเปนภาพรวมโดยไมมการอางองถงตว

บคคลเปนอนขาด

แบบสอบถามฉบบน แบงออกเปน 6 ตอน

ตอนท 1 ลกษณะทางชวสงคม จานวน 5 ขอ

ตอนท 2 ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค จานวน 20 ขอ

ตอนท 3 การมสวนรวมในสงคม จานวน 15 ขอ

ตอนท 4 การสนบสนนทางสงคม จานวน 12 ขอ

ตอนท 5 การปฏบตทางพทธศาสนา จานวน 6 ขอ

ตอนท 6 คณภาพชวต จานวน 26 ขอ

ผวจยใครขอขอบพระคณทานเปนอยางยงทใหความรวมมอเปนอยางดมา ณ โอกาสนดวย

93

ตอนท 1 ลกษณะทางชวสงคม

โปรดกรอกขอมลและขดเครองหมาย ลงใน ทตรงกบความเปนจรงของทาน

1. เพศ

ชาย หญง

2. สถานภาพสมรส

โสด สมรส หมาย / หยา / แยกกนอย

3. ระดบการศกษา

ตากวาปรญญาตร ปรญญาตร สงกวาปรญญาตร

4. รายได ไมเกน 10,000 บาท 10,001 – 20,000 บาท

20,001 – 30,000 บาท มากกวา 30,000 บาท

5. ลกษณะการอยอาศย

อยกบคสมรส อยกบญาตหรอบตรหลาน

อยคนเดยว อยกบบคคลอน ระบ............................ คาอธบายการประเมนคาของแบบสอบถามตอนท 2 ถง ตอนท 6 ขอความในแบบสอบถามตงแตตอนท 2 ถง ตอนท 6 เปนการสอบถามถงระดบการรบรหรอ

ความรสก อาการ และการแสดงออกทางพฤตกรรมตนเอง ซงปรากฏขนตรงกบความเปนจรงในชวต

ทานมากนอยเพยงใด

โปรดทาเครองหมาย ลงในชองทตรงกบความเปนจรงทปรากฏกบตวทาน หรอเปน

สถานการณททานกาลงประสบอยในปจจบนเพยงขอละ 1 เครองหมาย โดยมเกณฑการประเมนให

นาหนกคะแนน ดงน

“จรงทสด” หรอ “มากทสด” หมายถง ขอความนนมความเปนจรงทปรากฏขนกบทานมากทสด

“จรง” หรอ “มาก” หมายถง ขอความนนมความเปนจรงทปรากฏขนกบทานมากพอควร

“คอนขางจรง” หรอ “คอนขางมาก” หมายถง ขอความนนมความเปนจรงทปรากฏขนกบทาน

อยบาง

“คอนขางไมจรง” หรอ “คอนขางนอย” หมายถง ขอความนนมความเปนจรงทปรากฏขนกบ

ทานอยเลกนอย

“ไมจรง” หรอ “นอย” หมายถง ขอความนนแทบจะไมเปนจรงวามปรากฏขนกบทาน

“ไมจรงเลย” หรอ “นอยทสด” หมายถง ขอความนนไมเคยปรากฏขนกบทานเลย

94

ตอนท 2 ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค

ระดบความเปนจรง

ขอท ขอความ จรง

ทสด จรง

คอนขาง

จรง

คอนขาง

ไมจรง ไมจรง

ไมจรง

เลย

1. เมอมปญหาเรองการใชจาย ทานจะใชจาย

อยางประหยด

2. ทานสามารถควบคมตนเอง ใหเรยนร

เทคโนโลยใหมๆ ได

3. เมอทานตองรอใครสกคนทมาไมทนนด

หมาย ทานจะรอจนกวาจะแนใจวาเขาไม

มาแน จงนดหมายใหม

4. ทานมกเปนคนทจะชวยแกปญหาใหคนใน

ครอบครว

5. ทานสามารถปรบความเขาใจกบผอนได

หากเกดความขดแยง

6. ทานตงใจไปรวมกจกรรมของชมรมฯ ถงแม

จะมอปสรรค ทานจะอดทนไปใหได

7. ทานสามารถหาเพอนใหมได ถาตองไปในท

ซงทานไมรจกใครเลย

8. เมอไมไดรบการยอมรบจากคนรอบขาง

ทานสามารถแกไขตนเองใหดขน

9. เมอถกคนรอบขางตาหน ทานสามารถ

อธบายใหเขาใจกนได

10. เมอทานรสกวาสขภาพไมด ทานจะดแล

สขภาพของตนเองมากขน

11. เมอทาสงใดผดพลาด ลมเหลว ทาน

สามารถแกไขได

12. เมอพบกบปญหา ทานมกจะลมเลกความ

ตงใจทจะทาใหสาเรจ

95

ตอนท 2 (ตอ)

ระดบความเปนจรง

ขอท ขอความ จรง

ทสด จรง

คอนขาง

จรง

คอนขาง

ไมจรง ไมจรง

ไมจรง

เลย

13. ลกหลานทานไมตดตอมาหาทาน ทานคด

วา พวกเขาคงมธระ ทานจงเปนฝายตดตอ

หาพวกเขา

14. ทานรสกทอถอย เมอตองเผชญกบปญหา

มากมาย

15. เมอทานไปไมทนรถทจองไวในการเดนทาง

ทานจะหาวธการเดนทางวธอนได

16. บางครงททานตองแยกจากครอบครว ทาน

สามารถรอจนกวาจะมาพบกนอกครง

17. ทานสามารถระงบความผดหวงได เมอทาน

ไมสมหวงในสงทตองการ

18. หากคณหมอแจงกบทานวา ทานมระดบ

คอเลสเตอรอลสงมาก ทานสามารถจะหา

วธลดระดบคอเลสเตอรอลได

19. เมอเกดปญหาไมดขนกบทาน ทานจะคด

วา เปนเรองทดทาใหทานไดมโอกาสฝก

ทกษะการแกปญหาชวตไดดขน

20. เมอทานทาสงตางๆ ไมไดตามทตงใจไว

ทานจะพยายามมากขน จนกวาสงนน

สาเรจ

96

ตอนท 3 การมสวนรวมในสงคม

ระดบความเปนจรง

ขอ

ท ขอความ มาก

ทสด มาก

คอน

ขาง

มาก

คอน

ขาง

นอย

นอย นอย

ทสด

1. ทานเปนทปรกษาและใหคาแนะนาแกบตร

หลานหรอญาตพนองของทาน

2. ทานมโอกาสไปเทยวรวมกบครอบครวของทาน

3. ทานออกกาลงกายหรอเลนกฬายามวาง

4. ทานมสวนชวยอบรมเลยงดหลาน

5. ทานมเพอนสนททสามารถปรบทกขได

6. ทานพกผอนดวยการชมรายการโทรทศน

7. ทานรบประทานอาหารรวมกบครอบครว

8. ทานอานหนงสอยามวาง

9. ทานมกทากจกรรมอาสาสมครบาเพญ

ประโยชนเพอสวนรวมรวมกบชมรมฯ

10. ทานมโอกาสเขารวมกจกรรมการออกกาลงกายของชมรมผสงอาย หรอกลมตาง ๆทจดขน

11. ทานพกผอนดวยการฟงวทย/เทป/ซด

12. ทานไปทศนาจรตามสถานทตางๆ รวมกบผอน

ทชมรมผสงอายหรอกลมตางๆ จดขน

13. ทานเขารวมทาการสมมนาตางๆ ของชมรม

ผสงอาย หรอกลมตางๆ ทจดขน

14. ทานไปรวมทาบญและฟงเทศนรวมกบเพอนๆ

ทชมรมผสงอาย หรอกลมตางๆ จดขน

15. ทานมงานอดเรกทาในเวลาวาง

97

ตอนท 4 การสนบสนนทางสงคม

ระดบความเปนจรง

ขอ

ท ขอความ

จรง

ทสด

จรง

คอน

ขาง

จรง

คอน

ขาง

ไมจรง

ไม

จรง

ไม

จรง

เลย

1. ทานไดรบความชวยเหลอจากเพอนของทานใน

ยามททานตองการ

2. ไมมใครทรบฟงความรสกของทาน ในยามท

ทานประสบกบปญหา

3. ทานไดรบความรก ความหวงใย จากครอบครว

ของทาน

4. เมอขดสนเรองเงนทอง ทานสามารถขอความ

ชวยเหลอจากครอบครวได

5. ทานไดรบขอมลขาวสารททนสมยจากทง

ครอบครว ชมรมผสงอาย และหนวยงานของรฐ

และเอกชน

6. ทานไดรบการชกชวนใหเขารวมกจกรรมตาง ๆท

ชมรมผสงอาย หรอหนวยงานของรฐและเอกชน

จดขน เชน การประกวดสขภาพผสงอาย ทาบญใน

วนสาคญตาง ๆ

7. ทานไดรบความชวยเหลอจากชมรมผสงอาย

หรอหนวยงานของรฐและเอกชน เมอทาน

เดอดรอนหรอมปญหาเรองการเจบปวย

8. ทานไดรบความรในเรองการดแลสขภาพทง

ทางรางกายและจตใจจากผรทชมรมผสงอาย

จดหาให หรอจากเจาหนาทสาธารณสขหรอ

สถานอนามย

9. ทานไดรบความชวยเหลอทางดานการเงนจาก

ครอบครว เพอใชจายในชวตประจาวน

98

ตอนท 4 (ตอ)

ระดบความเปนจรง

ขอ

ท ขอความ

จรง

ทสด

จรง

คอน

ขาง

จรง

คอน

ขาง

ไมจรง

ไม

จรง

ไม

จรง

เลย

10. ทานไดรบการจดหาทอยอาศยทสะอาดเรยบรอย และอยกนอยางไมแออด จาก

ครอบครว

11. ทานไดรบการจดหาสงบนเทงใจ เชน โทรทศน

วทย หรอหนงสอ จากครอบครว

12. ชมรมผสงอาย หรอหนวยงานของรฐและ

เอกชน สนบสนนใหทานมรายไดพเศษ เชน

การผลตยาสมนไพร งานจกสาน งานประดษฐ

เปนตน

99

ตอนท 5 การปฏบตทางพทธศาสนา

ระดบความเปนจรง

ขอ

ท ขอความ จรง

ทสด จรง

คอน

ขาง

จรง

คอน

ขาง

ไมจรง

ไม

จรง

ไม

จรง

เลย

1. ทานสวดมนตไหวพระกอนเขานอน

2. ทานทาบญใหทานแกผอน ทกครงเมอมโอกาส

3. ทานดมเครองดมแอลกอฮอล เพอใหรางกาย

สดชน

4. ทานทาสมาธ เพราะมประโยชนตอทาน

5. ทานแนะนาใหคนอนอานหนงสอเกยวกบ

พทธศาสนา

6. ทานชกชวนใหบตรหลานของทานทาบญทา

กศลทกครงทมโอกาส

100

ตอนท 6 คณภาพชวต

ระดบความเปนจรง

ขอ

ท ขอความ มาก

ทสด มาก

คอน

ขาง

มาก

คอน

ขาง

นอย

นอย นอย

ทสด

1. คณภาพชวตของทานอยในระดบใด

2. ทานพงพอใจกบสขภาพของทาน

3. ทานมความรสกเจบปวดตามรางกาย จนไม

สามารถทาในสงทตองการ

4. ทานจาเปนตองไดรบการรกษาทางการแพทย

เพอปฏบตภารกจประจาวนได

5. ทานมความสขกบชวต

6. ทานรสกวาชวตของทานมความหมาย

7. ทานมสมาธด

8. ทานรสกปลอดภยในชวตประจาวนของทาน

9. สภาพแวดลอมรอบตวทานมสขอนามย

10. ทานมกาลงเพยงพอทจะดาเนนชวตประจาวน

11. ทานยอมรบรปรางหนาตาของทานเอง

12. ทานมเงนเพยงพอตอการใชจายตามความจาเปน

13. ทานไดรบขอมลขาวสารทจาเปนตอการดาเนนชวตในแตละวน

14. ทานมโอกาสทจะทากจกรรมยามวาง

15. ทานสามารถไปไหนมาไหนไดด

16. ทานพงพอใจกบการนอนหลบของทาน

17. ทานพงพอใจกบความสามารถในการปฏบตกจกรรมในชวตประจาวนของทาน

18. ทานพงพอใจกบความสามารถในการทางานของทาน

101

ตอนท 6 (ตอ)

ระดบความเปนจรง

ขอ

ท ขอความ มาก

ทสด มาก

คอน

ขาง

มาก

คอน

ขาง

นอย

นอย นอย

ทสด

19. ทานพงพอใจกบตนเอง

20. ทานพงพอใจกบการมมนษยสมพนธสวนตวของทาน

21. ทานพงพอใจกบชวตทางเพศของทาน

22. ทานพงพอใจกบการชวยเหลอทไดรบจากเพอน

23. ทานพงพอใจกบสภาพทอยอาศยของทาน

24. ทานพงพอใจกบการเขาถงการบรการดานสขภาพของทาน

25. ทานพงพอใจกบการเดนทางของทาน

26. ทานมความรสกไมด เชน เศรา สนหวง กงวลใจ

หดหใจ

ภาคผนวก ค ลกษณะขอความ คาความสมพนธรายขอ และคาความเชอมนของแบบสอบถาม

103

ตาราง 13 ลกษณะขอความ คาความสมพนธรายขอ และคาความเชอมนของแบบสอบถาม

ความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค

ขอท ลกษณะขอความ (บวก-ลบ) คาความสมพนธ (r)

1. + .27

2. + .48

3. + .39

4. + .39

5. + .41

6. + .57

7. + .40

8. + .44

9. + .67

10. + .25

11. + .60

12. - -.04

13. + .21

14. - -.03

15. + .48

16. + .50

17. + .36

18. + .56

19. + .48

20. + .55

คาความเชอมนของแบบสอบถาม = .81

104

ตาราง 14 ลกษณะขอความ คาความสมพนธรายขอ และคาความเชอมนของแบบสอบถาม

การมสวนรวมในสงคม

ขอท ลกษณะขอความ (บวก-ลบ) คาความสมพนธ (r)

1. + .49

2. + .51

3. + .65

4. + .32

5. + .27

6. + .07

7. + .50

8. + .53

9. + .70

10. + .69

11. + .23

12. + .66

13. + .73

14. + .49

15. + .50

คาความเชอมนของแบบสอบถาม = .85

105

ตาราง 15 ลกษณะขอความ คาความสมพนธรายขอ และคาความเชอมนของแบบสอบถามการสนบสนน

ทางสงคม

ขอท ลกษณะขอความ (บวก-ลบ) คาความสมพนธ (r)

1. + .10

2. - .05

3. + .28

4. + .24

5. + .47

6. + .50

7. + .60

8. + .57

9. + .27

10. + .31

11. + .33

12. + .33

คาความเชอมนของแบบสอบถาม = .71

ตาราง 16 ลกษณะขอความ คาความสมพนธรายขอ และคาความเชอมนของแบบสอบถามการปฏบต

ทางพทธศาสนา

ขอท ลกษณะขอความ (บวก-ลบ) คาความสมพนธ (r)

1. + .53

2. + .45

3. - .20

4. + .64

5. + .62

6. + .47

คาความเชอมนของแบบสอบถาม = .74

106

ตาราง 17 ลกษณะขอความ คาความสมพนธรายขอ และคาความเชอมนของแบบสอบถามคณภาพชวต

ขอท ลกษณะขอความ (บวก-ลบ) คาความสมพนธ (r)

1. + .68

2. + .44

3. - .46

4. - .32

5. + .78

6. + .70

7. + .33

8. + .46

9. + .64

10. + .83

11. + .64

12. + .57

13. + .46

14. + .65

15. + .60

16. + .54

17. + .85

18. + .74

19. + .84

20. + .82

21. + .36

22. + .24

23. + .67

24. + .48

25. + .65

26. - .46

คาความเชอมนของแบบสอบถาม = .93

ภาคผนวก ง หนงสอเชญผเชยวชาญ

หนงสอขอความอนเคราะหเกบขอมล

108

109

110

ประวตยอผวจย

ประวตยอผวจย ชอ – สกล นางสาววภาวรรณ ลขตเลศลา

วนเดอนปเกด 3 กรกฎาคม 2514

สถานทเกด โรงพยาบาลกรงเทพครสเตยน กรงเทพฯ

สถานทอยปจจบน 59/1 เจรญกรง 85 แขวงวดพระยาไกร เขตบางคอแหลม กรงเทพฯ

ตาแหนงหนาทการงานปจจบน -

สถานททางานปจจบน -

ประวตการศกษา

พ.ศ.2528 มธยมศกษาตอนตน

จากโรงเรยนสตรมหาพฤฒาราม

พ.ศ.2531 มธยมศกษาตอนปลาย การศกษานอกโรงเรยน

จากโรงเรยนยานนาเวศวทยาคม

พ.ศ.2538 วทยาศาสตรบณฑต (วทยาการคอมพวเตอร) วท.บ.

จากมหาวทยาลยรงสต

พ.ศ.2551 วทยาศาสตรมหาบณฑต (การวจยพฤตกรรมศาสตรประยกต) วท.ม.

จากมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ