หนังสือ : รายงานประจำปี 2563...

หนงสอ : รายงานประจำป 2563 สถาบนวจยสมนไพร ทปรกษา : เภสชกรหญงศรวรรณ ชยสมบรณพนธ

ผอำนวยการสถาบนวจยสมนไพร จดทำโดย : กลมพฒนาคณภาพและวชาการ สถาบนวจยสมนไพร กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข

ปทจดทำ : มกราคม 2564

สถาบนวจยสมนไพร มภารกจหลกในการศกษา วเคราะห วจย พฒนาองคความร เทคโนโลยทางหองปฏบตการดานสมนไพร พฒนาวธการตรวจวเคราะหคณภาพวตถดบและผลตภณฑจากสมนไพร เพอกำหนดมาตรฐานส มนไพร เภสชตำรบ และเปนหองปฏบตการอางองดานสมนไพร ซงสถาบนวจยสมนไพรเปนหนวยงานของรฐแหงเดยวในประเทศไทยทมภารกจหลกดงกลาว

ในปงบประมาณ พ.ศ. 2563 สถาบนวจยสมนไพร ไดดำเนนการดานวจย และวเคราะหตวอยางสมนไพร เพอพฒนาเปนผลตภณฑสมนไพรและนวตกรรม เพอประโยชนในการคมครองผบรโภค การจดทำมาตรฐานคณภาพสมนไพรไทยในตำรายาจากสมนไพรไทย (Thai Herbal Pharmacopoeia) และการถายทอดเทคโนโลยดานสมนไพรใหกบหองปฏบตการเครอขาย หองปฏบตการภาครฐ และเอกชน โดยดำเนนการพฒนาระบบบรหารงานคณภาพ ISO 9001:2015, ร ะ บ บ ค ณ ภ า พ ห อ ง ป ฏ บ ต ก า ร ต า ม ม า ต ร ฐ า น ISO/ IEC 17025:2017, ระบบตามมาตรฐาน OECD GLP, มาตรฐาน GMP และระบบ GAP

รายงานประจำป 2563 สถาบนวจยสมนไพร ฉบบนจดทำเพอเผยแพร สอสาร บทบาท ภารกจ และผลการดำเนนงานในดานตางๆ ของสถาบนวจยสมนไพรตลอดปงบประมาณ พ.ศ. 2563 คณะผจดทำหวงเปนอยางยงวาขอมลดงกลาว จะเปนประโยชนแกผสนใจตอไป

คณะผจดทำ มกราคม 2564

คำนำ

คำนำ ก สารบญ ข สวนท 1 ขอมลหนวยงาน 1

1.1 ประวตความเปนมาสถาบนวจยสมนไพร 2 1.2 ผบรหาร/ผเชยวชาญเฉพาะดาน/หวหนากลมงาน/หองปฏบตการ/ศนย/ฝาย 3 1.3 บทบาทหนาทตามกฎหมาย และบทบาทหนาทของกลมงาน/ศนย/ฝาย/

หองปฏบตการ 7

1.4 วสยทศน/พนธกจ/เปาประสงค และประเดนยทธศาสตร 11 1.5 คานยมรวม/คณธรรมอตลกษณ และแนวคดการดำเนนงาน 12 1.6 โครงสรางสถาบนวจยสมนไพร 13 1.7 ทรพยากรบคคล 14 1.8 งบประมาณประจำป พ.ศ. 2563 15 1.9 ทตงสถาบนวจยสมนไพร 16

สวนท 2 ผลการดำเนนงานประจำป พ.ศ. 2563 17 2.1 โครงการคณภาพสมนไพรไทย/โครงการวจยบรณาการ/โครงการสำคญ 18 2.2 การพฒนาระบบบรหารจดการคณภาพตามมาตรฐานสากล 59 2.3 การตรวจวเคราะหผลตภณฑสมนไพร 62 2.4 การเผยแพรผลตภณฑสมนไพร 63 2.5 การเผยแพรเอกสารวชาการ 66 2.6 การพฒนาทรพยากรบคคล 68 2.7 การเปนวทยากร 73 2.8 การเผยแพรเอกสารทางวชาการ 73 2.9 ผลงานทางวชาการ/โปสเตอร 74 2.10 ผลงานวชาการทไดรบรางวล 75 2.11 ผลงานทไดรบการจดสทธบตร/อนสทธบตร 75 2.12 กจกรรมดานตางประเทศ 79

สวนท 3 ภาพกจกรรม 80 สวนท 4 ประกาศยกยอง 88

สารบญ

Annual Report 2020 Medicinal Plant Research Institute

รายงานประจำป 2563 สถาบนวจยสมนไพร 1

สวนท 1

ขอมล

หนวยงาน

2


รายงานประจำป 2563 สถาบนวจยสมนไพร

1.1 ประวตความเปนมาสถาบนวจยสมนไพร



ผบรหารสถาบนวจยสมนไพร

1.2 ผบรหาร/ผเชยวชาญเฉพาะดาน/หวหนากลมงาน/หองปฏบตการ/ศนย/ฝาย

นายทรงพล ชวะพฒน

ผอำนวยการสถาบนวจยสมนไพร

นางสาวดวงเพญ ปทมดลก นกวทยาศาสตรการแพทยเชยวชาญ

รองผอำนวยการ ดานบรหาร

นางสาววารณ จรวฒนาพงศ เภสชกรชำนาญการพเศษ

รองผอำนวยการ ดานวชาการ

นางสาวสดด รตนจรสโรจน นกวทยาศาสตรการแพทย

ชำนาญการพเศษ รองผอำนวยการ ดานบรการ

ปงบประมาณ พ.ศ. 2563 (1 ตลาคม 2562 – 1 มถนายน 2563)

4



ผบรหารสถาบนวจยสมนไพร

นกวทยาศาสตรการแพทยเชยวชาญเฉพาะดาน

นางสาวประไพ วงศสนคงมน

ผทรงคณวฒ ดานวจยและพฒนาวทยาศาสตรการแพทย (เคม) (นกวทยาศาสตรการแพทยทรงคณวฒ)

รกษาราชการแทน ผอำนวยการสถาบนวจยสมนไพร

นางสาวสมจตร เนยมสกล นกวทยาศาสตรการแพทย

ชำนาญการพเศษ รองผอำนวยการ ดานบรหาร

นายอศวชย ชวยพรหม นกวทยาศาสตรการแพทย

ชำนาญการพเศษ รองผอำนวยการ ดานวชาการ

นายพรชย สนเจรญโภไคย นกวทยาศาสตรการแพทย

ชำนาญการ รองผอำนวยการ ดานบรการ

งบประมาณ พ.ศ. 2563 (เรม 1 กรกฎาคม 2563 – 30 กนยายน 2563)

นางสาวดวงเพญ ปทมดลก ผเชยวชาญเฉพาะดานวจย

และพฒนาการผลตยาจากสมนไพร

ผเชยวชาญเฉพาะดานมาตรฐาน และคณภาพของสมนไพร

ผเชยวชาญเฉพาะดานสรรพคณ และความปลอดภยของสมนไพร



หวหนากลมงาน/หองปฏบตการ/ศนย/ฝาย

กลมวจยเพอกำหนดมาตรฐาน และคณภาพของสมนไพร

นายเกษม ประภานพนธ รกษาการหวหนา

กลมพฒนาคณภาพและวชาการ

นางสาวนรนทรทพย ขนตะ ฝายบรหารทวไป

นางสาวสมจตร เนยมสกล ศนยตรวจสอบและรบรอง

คณภาพสมนไพร

นางสาวไพรน ทองคม

หองปฏบตการเภสชเวท นางสาววารณ จรวฒนาพงศ

หองปฏบตการเคมผลตภณฑธรรมชาต

นายอศวชย ชวยพรหม

หองปฏบตการวจยเพอแยก สารสำคญจากสมนไพร

นายกรวชญ สมคด หองปฏบตการจโนมกสพช

6



กลมวจยและพฒนาผลตภณฑ

กลมวจยสรรพคณและพษของสมนไพร

นางสาวพรศร ประเสรฐวาร

หองปฏบตการโรงงานตนแบบผลต ผลตภณฑสมนไพร

นายศกดวชย ออนทอง หองปฏบตการพพธภณฑพช

นายสรเพชร มาสด

หองปฏบตการเพาะเลยงเนอเยอพช นายประถม ทองศรรกษ หองปฏบตการเกษตร

นางสาวสดด รตนจรสโรจน หองปฏบตการเภสชวทยา

นายพรชย สนเจรญโภไคย หองปฏบตการพษวทยา



บทบาทหนาท ตามกฎหมาย

1.3 บทบาทหนาทตามกฎหมาย และบทบาทหนาท กลมงาน/หองปฏบตการ/ศนย/ฝาย

8



บทบาทหนาทของกลมงาน/หองปฏบตการ/ศนย/ฝาย

กลมพฒนาคณภาพและวชาการ

ศนยตรวจสอบและรบรองคณภาพสมนไพร

ฝายบรหารทวไป

รบผดชอบงานพฒนาระบบบรหารคณภาพของหนวยงาน งานนโยบายและแผน งานสารสนเทศสมนไพร เพอสนบสนนนกวจย ผประกอบการ และผสนใจ ตลอดจนงานประชาสมพนธ และเผยแพร

รบผดชอบงานสารบรรณ งานการเจาหนาท งานรบตวอยางตรวจวเคราะห งานพสด งานการเงน และงานยานพาหนะ

ศกษาวจยคณภาพทางเคมเพอจดทำขอกำหนดของสมนไพร สารสกด และผลตภณฑจากสมนไพร แยกสาระสำคญ หรอสารออกฤทธจากสมนไพรสำหรบใชเปนสารมาตรฐานในการประเมนคณภาพสมนไพร พฒนาองคความรและเทคโนโลยดานการหาปรมาณสารสำคญ สารออกฤทธในสมนไพร สารสกด และผลตภณฑจากสมนไพร เพอสนบสนนการจดทำตำรามาตรฐานยาสมนไพรไทย

ใหบรการตรวจสอบเพอประเมนคณภาพสมนไพร สารสกด และผลตภณฑจากสมนไพรแกหนวยงานภาครฐและเอกชน เปนศนยกลางเครอขายการตรวจรบรองคณภาพในโครงการคณภาพสมนไพรไทย รวมทงเปนหองปฏบตการอางองดานคณภาพสมนไพร และพฒนาระบบประกนคณภาพแกหองปฏบตการดานการตรวจสอบคณภาพสมนไพร สารสกด และผลตภณฑจากสมนไพร



กลมวจยสรรพคณและพษของสมนไพร

กลมวจยเพอกำหนดมาตรฐานและคณภาพของสมนไพร

หองปฏบตการเภสชวทยา

ศกษาสรรพคณ และฤทธทางเภสชวทยา ของสมนไพรในสตวทดลองหรอเซลลเพาะเลยง และศกษาฤทธตานเชอจลนทรยของสมนไพรรวมทงทดสอบการปนเปอนของเชอจลนทรย ในสมนไพรและผลตภณฑจากสมนไพร

หองปฏบตการพษวทยา

ศกษาวจยความเปนพษของสมนไพร สารสกด ยาแผนโบราณ และผลตภณฑเสรมสขภาพ จากสมนไพรในสตวทดลอง โดยศกษาพษอยางเฉยบพลนกงเรอรง และเรอรง รวมถงการทดสอบพษตอเซลลเพาะเลยง การตรวจ สอบฤทธ การกอกลายพนธในแบคทเรย เพอเปนขอมลสนบสนนการทดลองทางคลนก และพฒนาผลตภณฑจากสมนไพร

หองปฏบตการเคมผลตภณฑธรรมชาต

ศกษาวจย และพฒนาดานการกำหนดมาตรฐาน และคณภาพทางเคมของสมนไพร สารสกด และผลตภณฑจากสมนไพรสกด และแยกสารสำคญ การตรวจสอบสตรโครงสราง ตลอดจนการสงเคราะหสารอนพนธ ของสารสำคญจากสารสกดสมนไพร เพอใชเปนสารเทยบสารมาตรฐานในการควบคมคณภาพของสมนไพร และการวจยอนทเกยวของ

หองปฏบตการเภสชเวท ศกษาวจยเพอจดทำขอมลจำเพาะ ของสมนไพรทางเภสชเวท ในการกำหนดมาตรฐาน และควบคม

คณภาพของสมนไพร

หองปฏบตการวจยเพอแยกสาระสำคญจากสมนไพร ศกษาวจย และพฒนาการแยกสาร สำคญหรอสารออกฤทธจากสมนไพร และการพสจนโครงสรางทาง

เคมของสมนไพร โดยใชขอมลทางสเปกโตรสโคป เตรยมสารสกดมาตรฐาน หรอสาระสำคญจากสมนไพร เพอใชประโยชนดานการพฒนาการผลต ผลตภณฑสขภาพจากสมนไพร

หองปฏบตการจโนมกสพช

คกษาวจย และพฒนาองคความร นวตกรรม ดานจโนมกสพช จดทำฐานขอมลทางพนธกรรมพช ธนาคารพนธกรรมพช พฒนาระบบการใหบรการตรวจพสจนชนดพช ดวยเทคนคทางพนธกรรม และพฒนาระบบประกนคณภาพหองปฏบตการตามมาตรฐานสากล

10



กลมวจยและพฒนาผลตภณฑ

หองปฏบตการโรงงานตนแบบผลตผลตภณฑสมนไพร

ศกษาวจย และพฒนาองคความรดานเทคโนโลย การผลตผลตภณฑสขภาพจากสมนไพร เพอใชเปนยาผลตภณฑเสรมอาหาร และเครองสำอาง รวมถงการทดลองขยายขนาดการผลตผลตภณฑสมนไพรทผานการวจยดานสรรพคณ และความปลอดภยในหองปฏบตการ เพอเปนแนวทางในการถายทอดเทคโนโลยการผลตสระดบอตสาหกรรมเชงพาณชย และใชในการทดลอง ทางคลนก นอกจากนหองปฏบตการโรงงานตนแบบผลตผลตภณฑสมนไพร ไดมการผลต ผลตภณฑสขภาพ จากสมนไพรสำหรบเผยแพร บรรเทาสาธารณภยตามนโยบายกรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข

หองปฏบตเพาะเลยงเนอเยอพช

ศกษาการเพาะเลยงเนอเยอพชสมนไพรเพอการขยายพนธพชสมนไพรใหไดปรมาณมาก และปลอดโรค ผลตกลาไมสมนไพรทใชประโยชนทางยาเพอสนบสนนการปลกพชสมนไพร การอนรกษพนธสมนไพร ทหายากหรอขาดแคลนใกลจะสญพนธ นอกจากนยงศกษาการสรางสารทตยภมทไดจากการเพาะเลยงเนอเยอพช และเผยแพรความรเทคโนโลยชวภาพดานการขยายพนธพชสมนไพร

หองปฏบตการพพธภณฑพช

ศกษาวจย สำรวจ และรวบรวมสมนไพรหรอใชเปนวตถดบสมนไพรสำหรบใชในงานวจยตรวจระบชอชนดตามหลกอนกรมวธานพชเพอใหทราบชอพฤกษศาสตรทถกตองมเรอนทดลองและสวนสมนไพรเปนแ ห ล งอ น บ าล พ ร รณ ไม ส ม น ไพ รแ ล ะพ รรณ ไม อ น ๆ ส ำห ร บ ก ารส ร า ง พ น ท ส เข ย ว ใ ห แ ก กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข นอกจากนยงเปนแหลงรวบรวมอนรกษทรพยากรพนธไมสมนไพรจากการสำรวจ การจดหา และแลกเปลยนพนธไมตางๆ ทวประเทศ เพอการขยายพนธ ผลตกลาไมเพอสนบสนน โครงการทเกยวกบสมนไพรรวมทงพนธไมบางชนดทหายาก และมมลคาสง จดทำตวอยางพชแหงสำหรบเกบรกษาไวในพพธภณฑพชเพอใชเปนหลกฐานอางองทางวทยาศาสตรดานชนดพช พรอมทงปลก เพ อ เป นต วอย างในสภาพท ม ช วต และเป นแม พ น ธ ไว ใน เรอน เพาะชำ ป จจบ น พ พ ธภณ ฑ พ ช กรมวทยาศาสตรการแพทยเปนพพธภณฑระดบนานาชาต 1 ใน 15 แหงของประเทศไทย มรหสพพธภณฑพช คอ DMSc

หองปฏบตการเกษตร

ประกอบดวย สวนสมนไพร กรมวทยาศาสตรการแพทย จงหวดจนทบร จงหวดระยอง จงหวดเชยงใหม ศกษาวจยการปลก และผลตวตถดบสำหรบใชในงานศกษาวจยสาขาตางๆ เปนแหลงรวบรวม และอนรกษพนธพชสมนไพร เผยแพรความรดานการขยายพนธ และการปลกพชสมนไพรตลอดจนผลตกลาไมเพอสนบสนนการปลกพชสมนไพร



1.4 วสยทศน/พนธกจ/เปาประสงค และประเดนยทธศาสตร

วสยทศน (Vision)

สถาบนวจยสมนไพรเปนองคกรทเปนเลศดานการวจยและรบรองคณภาพสมนไพรของประเทศ

พนธกจ (Mission)

• ศกษาวจยและพฒนาสมนไพรเพอการนำไปใชประโยชน

• ตรวจวเคราะหและรบรองคณภาพสมนไพร

• พฒนาคณภาพหองปฏบตการเพอเปนหองปฏบตการอางองดานสมนไพร

• พฒนาองคความรเพอเปนองคกรแหงการเรยนรอยางยงยน

เปาประสงค

• ประชาชนมทางเลอกในการใชผลตภณฑสมนไพรทมคณภาพในการดแลสขภาพ

ประเดนยทธศาสตรของสถาบนวจยสมนไพร

• พฒนาศกยภาพหองปฏบตการตามมาตรฐานสากล

• พฒนาศกยภาพดานการวจยเพอตอบสนองตอสถานการณดานสมนไพรของประเทศ

• เสรมสรางความเขมแขงในการวจยและพฒนาสมนไพร

• พฒนาระบบบรหารจดการภายในองคกร

12



คานยมรวม (Shared Values)

• โปรงใสตรวจสอบได หมายถง สามารถตรวจสอบการทำงานไดเพอใหเกดประสทธภาพ และประสทธผลในการทำงาน • มงผลสมฤทธของงาน หมายถง ทำงานใหแลวเสรจตามกำหนดโดยยดผลลพธเปนหลก และเกดผลดตอหนวยงาน • ไมเลอกปฏบต หมายถง การบรการประชาชนดวยความเสมอภาค ปฏบตหนาทดวยความมนำใจ เมตตา

เออเฟอ • ซอสตยและมความรบผดชอบ หมายถง ปฏบตหนาทดวยความตรงไป ตรงมา มหลกธรรม มความรบผดชอบตอหนาท

ตอประชาชน ตอผลการปฏบตงาน และตอหนวยงาน • ทำงานเปนทม หมายถง รวมมอ รวมใจในการปฏบตงานใหบรรลผลสำเรจ เพอประโยชนของประชาชนและ

ประเทศชาต

แนวคดการดำเนนงาน “TEAM” T = Team Work ทำงานเปนทม

หมายถง รวมมอ รวมใจในการปฏบตงานใหบรรลผลสำเรจเพอประโยชนของประชาชน และประเทศ

E = Excellent Resource ทรพยากรเปนเลศ หมายถง มทรพยากรเพยงพอและทนสมยในการดำเนนงาน

A = Actual Use of Works ผลงานใชไดจรง หมายถง ผลงานสามารถนำไปใชไดเกดประโยชนอยางแทจรง

M = Mind of Service บรการดวยใจ หมายถง การมจตสำนกและใหบรการดวยใจอยางเทาเทยมกน

คณธรรมอตลกษณของสถาบนวจยสมนไพร “รบผดชอบ ซอสตย จตบรการ”

1.5 คานยมรวม/คณธรรมอตลกษณ และแนวคดการดำเนนงาน



41113

51113

1.6 โครงสรางสถาบนวจยสมนไพร

14



บคลากรของสถาบนวจยสมนไพร ปงบประมาณ พ.ศ. 2563 จำนวน 121 คน

ตำแหนง

จำนวนบคลากรในระดบตำแหนง (คน) รวม

ขาราชการ พรก. ลจ.ป. พกส. ลจ.ช.

สง เชยว ชาญ

ชำนาญ การพเศษ

ชำนาญการ

ชำนาญงาน

ปฏบต การ

ปฏบต งาน

ผอำนวยการ 1 1 นกวทยาศาสตรการแพทย 1 5 13 26 3 1 49 เภสชกร 3 9 4 16 นกวชาการเกษตร 2 2 3 7 นกจดการงานทวไป 2 1 5 8 นกวเคราะหนโยบายและแผน 1 1 เจาพนกงานธรการ 1 3 4 เจาพนกงานการเกษตร 1 1 เจาพนกงานวทยาศาสตรการแพทย

3 3

พนกงานบรการ 2 2 พนกงานบรการ (ขบรถยนต) 4 4 พนกงานหองปฏบตการ 3 3 พนกงานการเกษตร 1 1 พนกงานเกษตรพนฐาน 16 16 พนกงานประจำหองทดลอง 5 5

รวม 1 1 8 24 4 34 1 1 4 42 1 121

1.7 ทรพยากรบคคล



การบรหารงบประมาณประจำป พ.ศ. 2563

หมวด ไดรบ (บาท) จายจรง (บาท) รอยละ

➢ งบดำเนนงาน (เงนงบประมาณ) 26,304,170.00 26,304,170.00 100

➢ งบดำเนนงาน (เงนงบบำรง) (งบบคลากรเบกจากสวนกลาง)

23,106,200.00 23,106,200.00 100

➢ งบลงทน 38,520,000.00 33,922,354.48 88.06

➢ งบลงทนเหลอจาย 854,018.46 836,961.45 97.99

รวม 88,784,388.46 84,169,685.93 94.80

1.8 งบประมาณประจำป 2563

16



สถานทตง : อาคาร 9 กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข 88/7 ซ.ตวานนท 14 ต.ตลาดขวญ อ.เมอง จ.นนทบร 11000

หมายเลขโทรศพท : 0 2951 0491

โทรสาร : 0 2589 9866

Facebook : MedPlant Dmsc

E - Mail : [email protected]

1.9 ทตงสถาบนวจยสมนไพร

mailto:[email protected]



สวนท 2

ผลการด าเนนงาน

ประจ าปงบประมาณ

พ.ศ. 2563

18



2.1 ผลการดำเนนงานแผนงาน/โครงการคณภาพสมนไพรไทย/ โครงการวจยบรณาการ/การพฒนาระบบคณภาพตามมาตรฐานสากล

การดำเนนงานโครงการ “คณภาพสมนไพรไทย” ปงบประมาณ พ.ศ. 2563 เปนการใหการรบรองคณภาพและความปลอดภยของวตถดบและผลตภณฑสมนไพร พฒนาศกยภาพการผลตวตถดบและผลตภณฑสมนไพรของประเทศ และพฒนาหองปฏบตการดานสมนไพรให ไดมาตรฐานระดบสากล ตลอดจนสรางเครอขายดานสมนไพรของประเทศไทยใหเขมแขงเพอผลกดนสมนไพรไทยใหสามารถแขงขนในตลาดโลกได โดยสถาบนวจยสมนไพรเปนหนวยงานหลก รวมกบหนวยงานเครอขาย ไดแก สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข สำนกยาและวตถเสพตด และศนยวทยาศาสตรการแพทย กรมวทยาศาสตรการแพทยจะมอบ ใบประกาศนยบตรเครองหมายรบรอง “คณภาพสมนไพรไทย” ตามชนดของสมนไพรทมผลการตรวจวเคราะหผานเกณฑคณภาพในแตละประเภททกำหนดในโครงการฯ ซงผสงตวอยางสมนไพรทผานเกณฑทงดานคณภาพทางเคมและความปลอดภยจากการปนเปอนเชอจลนทรย สารหน โลหะหนก และสารเคมกำจดศตรพช จะไดรบใบประกาศนยบตรเครองหมายรบรองคณภาพสมนไพรไทย “ระดบทอง” สวนผสงตวอยางทผานเกณฑเฉพาะดานความปลอดภยจากการปนเปอนเชอจลนทรย สารหน โลหะหนก และสารเคมกำจดศตรพช จะไดรบใบประกาศนยบตรเครองหมายรบรองคณภาพสมนไพรไทย “ระดบเงน” ท งน ใบประกาศนยบตรฯ มอาย 1 ป สวนประเภทของสมนไพรทใหการรบรอง แบงเปน 4 ประเภท ไดแก ผงสมนไพร ยาแคปซลจากสมนไพร ชาชงสมนไพร และยาตำรบจากสมนไพร จากผลการดำเนนงาน พบวามตวอยางสงตรวจจากหนวยงานภาครฐ 22 แหง และเอกชน 4 แหง เพอขอรบการตรวจรบรองคณภาพสมนไพร และผลตภณฑ รวมทงสน 99 ตวอยาง 33 ชนดสมนไพร ไดแก กระเจยบแดง ขมนชน ขมนออย ขง ชมเหดเทศ เถาวลยเปรยง บอระเพด พรกไทย เพชรสงฆาต ไพล ฟาทะลายโจร ดปล มะขามแขก มะขามปอม รางจด และหญาหนวดแมว ยาตำรบจากสมนไพร ไดแก ยาหอมเทพจตร ยาธาตบรรจบ ยาเหลองปดสมทร ยาหอมนวโกฐ ยาเขยวหอม ยาหาราก ยาจนทนลลา ยาเบญจกล ยาตรผลา ยาธรณสนฑะฆาต ยาเลอดงาม ยาสหศธารา ยาไฟประลยกลป ยาบำรงโลหต ยาประสะจนทนแดง ยาประสะไพล และยาปราบชมพทวป แบงออก เปนประเภท ดงน ประเภทท 1 รวมเปนจำนวน 70 ตวอยาง 13 ชนดสมนไพร ประกอบดวยวตถดบสมนไพร จำนวน 43 ตวอยาง ยาแคปซลสมนไพร จำนวน 24 ตวอยาง และชาชงสมนไพร จำนวน 3 ตวอยาง

โครงการ คณภาพสมนไพรไทย



ประเภทท 2 รวมเปนจำนวน 29 ตวอยาง 13 ชนดสมนไพร ประกอบดวย วตถดบสมนไพร จำนวน 11 ตวอยาง และยาตำรบสมนไพร จำนวน 18 ตวอยาง ประกอบดวยวตถดบสมนไพร จำนวน 3 ตวอยาง ยาแคปซลสมนไพร จำนวน 14 ตวอยาง และยาลกกลอน จำนวน 1 ตวอยาง

จากผลการตรวจสอบคณภาพทางเคม พบวาผานเกณฑ รวม 61 ตวอยาง จาก 81 ตวอยาง คดเปนรอยละ 75.31 ดานความปลอดภยจากการปนเปอนเชอจลนทรย ผานเกณฑ รวม 63 ตวอยาง จาก 99 ตวอยาง คดเปน รอยละ 63.64 ดานการปนเปอนโลหะหนก ผานเกณฑ รวม 97 ตวอยาง จาก 99 ตวอยาง คดเปน รอยละ 97.98 และพบตวอยางทมการปนเปอนสารเคมกำจดศตรพชเกนเกณฑมาตรฐาน จำนวน 1 ตวอยาง คดเปน รอยละ 1.01

ดงนน จากผลการดำเนนการพบวา ตวอยางวตถดบและผลตภณฑยาจากสมนไพร ไดรบการตรวจสอบคณภาพและความปลอดภยของสมนไพรตามเกณฑมาตรฐานทกำหนด จำนวนของหนวยผลตไดรบการรบรองคณภาพและความปลอดภยของวตถดบ/ผลตภณฑยาจากสมนไพรไมนอยกวา 10 แหง และขอมลความเสยงเพอแจงเตอนภยดานสมนไพร โดยขอมลดงกลาวเปนการเพมศกยภาพในการแขงขนของผประกอบการดานสมนไพร ยกระดบศกยภาพผผลตยาสมนไพรในประเทศไทย และเปนประโยชนตอประชาชนในการสงเสรมการใชยาจากวตถดบ ผลตภณฑยาจากสมนไพร และคมครองผบรโภค

ตารางแสดง ผลการตรวจวเคราะหคณภาพสมนไพร ของโครงการคณภาพสมนไพรไทย

รายการทตรวจวเคราะห ประเภทสมนไพร

เปาหมาย(ตวอยาง)

ผลการดำเนนงาน ทงหมด

(ตวอยาง) ไมผานเกณฑ

(ตวอยาง) ปญหาท

พบ

1. การตรวจวเคราะหคณภาพทางเคม 80 99

• การตรวจเอกลกษณทางเคม(color test, TLC) 1, 2, 3 81 0

การตรวจหาปรมาณเถารวม 1, 2, 3 56 1

การตรวจหาปรมาณเถาทไมละลายในกรด 1, 2, 3 67 3

การตรวจปรมาณเถาทละลายในนำ 1, 2, 3 3 0

• การตรวจปรมาณความชนโดยวธกราวเมตรก 1, 2, 3 28 0

• การตรวจปรมาณนำโดยวธ Water by azeotropic 1, 2, 3 43 0

• การตรวจปรมาณสงสกดดวยตวทำละลาย ไดแก

สารสกดดวยนำ 1, 2, 3 62 2

สารสกดดวย 50% เอทานอล 1, 2, 3 7 0


20





ผลการดำเนนงาน ทงหมด

(ตวอยาง) ไมผานเกณฑ

(ตวอยาง) ปญหาท

พบ



สารสกดดวยคลอโรฟอรม 1, 2, 3 7 0

สารสกดดวยเฮกเซน 1, 2, 3 7 0

• การตรวจปรมาณนำมนหอมระเหย 1, 2, 3 43 0

• การตรวจปรมาณสารสำคญ ไดแก

ปรมาณแลคโตนรวมในฟาทะลายโจร 1, 2, 3 13 4

ปรมาณอนพนธไฮดรอกซแอนทราซน คำนวณเปนเรอน-8-กลโคซยดในชมเหดเทศ

1, 2, 3 2 1

ปรมาณอนพนธไฮดรอกซแอนทราซน คำนวณเปนเซนโนซยดบในสมนไพรมะขามแขก

1, 2, 3 1 0

เคอรคมนอยดในสมนไพรขมนชน 1, 2, 3 32 6

แทนนนในสมนไพรมะขามปอม 1, 2, 3 1 0

• การตรวจแคปซลยาจากสมนไพร

การผนแปรของนำหนกยา (Weight variation)

3 24 2

การแตกตวของยา (Disintegration) 3 24 0

2. การตรวจการปนเปอนเชอจลนทรย

• Total viable aerobic bacteria 1, 2, 3 99 24

• Total viable aerobic fungi 1, 2, 3 99 5

• Enterobacteria 1, 2, 3 99 31

• Escherichia coli 1, 2, 3 99 5

• Staphylococcus aureus 1, 2, 3 88 1

• Salmonella species 1, 2, 3 99 1

• Clostridium spp 1, 2, 3 99 2

3. การปนเปอนสารเคมกำจดศตรพช 1, 2, 3 99 1

4. การตรวจพสจนทางเภสชเวท 1, 2, 3 3 0

5. การปนเปอนโลหะหนก 1, 2, 3 99 2



ตารางแสดง ผลการตรวจวเคราะหคณภาพสมนไพร ของศนยรวมบรการ



ผลการดำเนนงาน

ทงหมด (ตวอยาง)

ปญหาทพบ

1. การตรวจวเคราะหคณภาพทางเคม • การตรวจหาปรมาณเถา ปรมาณเถาทละลายในนำ ปรมาณเถาซลเฟต ปรมาณเถารวม • การตรวจปรมาณความชน วธกราวเมตรก วธWater by azeotropic • การตรวจปรมาณสงสกดดวยตวทำละลาย สารสกดดวยคลอโรฟอรม สารสกดดวยเฮกเซน • การตรวจปรมาณนำมนหอมระเหย • การตรวจปรมาณสารสำคญ ไดแก ปรมาณแลคโตนรวมในฟาทะลายโจร ปรมาณ andrographolide ในฟาทะลายโจร ปรมาณอนพนธไฮดรอกซแอนทราซน คำนวณ เปนเรอน -8-กลโคซยดในชมเหดเทศ ปรมาณอนพนธไฮดรอกซแอนทราซน คำนวณ เปนเซนโนซยดบในสมนไพรมะขามแขก ปรมาณเคอรคมนอยดในสมนไพรขมนชน ปรมาณแทนนนในสมนไพรมะขามปอม ปรมาณอลคาลอยดรวมในพรกไทย คำนวณ เปน piperine • การตรวจสมนไพร Specific gravity Optical rotation Refractive index • ดชนการเกดฟอง

1, 2, 3 1, 2, 3 1, 2, 3

1, 2, 3 1, 2, 3

1, 2, 3 1, 2, 3 1, 2, 3

1, 2, 3 1, 2, 3 1, 2, 3

1, 2, 3

1, 2, 3 1, 2, 3 1, 2, 3

1, 2, 3 1, 2, 3 1, 2, 3 1, 2, 3

100

165 1 1 3 5 8 2 1 8

32 41 2

16

36 1 1 2 2 2 1

ตรวจวเคราะหแลวเสรจทนระยะเวลาทกำหนด

22



ตารางแสดง ผลการตรวจวเคราะหคณภาพสมนไพร ของโครงการพฒนาคณภาพและความปลอดภยผลตภณฑ ชมชน (OTOP) ดานเครองสำอางสมนไพรส Smart product ปงบประมาณ 2563




ทงหมด (ตวอยาง)


1. การตรวจวเคราะหคณภาพทางเคม • การตรวจปรมาณสารสำคญขมนชน ไดแก ปรมาณเคอรคมนอยดในสมนไพรขมนชน • การตรวจปรมาณสารสำคญบวบก ไดแก ปรมาณ asiatic acid ปรมาณ asiaticoside ปรมาณ madecassic acid ปรมาณ madecassoside

1, 2, 3

1, 2, 3 1, 2, 3 1, 2, 3 1, 2, 3

25

32 20

12

ตรวจวเคราะหแลวเสรจทนระยะเวลาทกำหนด

หมายเหต : ผงสมนไพร (1) ,ชาชงสมนไพร (2) ,แคปซลยาจากสมนไพร (3)



โครงการ การพฒนาผลตภณฑจากสารสกดมงคด

วตถประสงค

เพอพฒนาผลตภณฑยาสฟนตนแบบจากสารสกดมงคดทมฤทธตานเชอจลนทรยทกอโรคในชองปาก


ผวจยไดพฒนาผลตภณฑเพอดแลชองปากในรปแบบยาสฟนทผสมสารสกดจากมงคด โดยรวบรวมวตถดบเปลอกมงคดอบแหง เตรยมเปนสารสกดมงคดดวยตวทำละลายเอทานอล 95% นำสารสกดทไดมาวเคราะหหาปรมาณสารสำคญ -mangostin พบวาสารสกดมงคดมปรมาณ -mangostin เทากบ 327.55 มลลกรมตอกรม สารสกด จากนนนำสารสกดมงคดไปทดสอบฤทธตานเชอจลนทรยทกอโรคในชองปาก โดยการทดสอบหาคาความเขมขนตำสดทสามารถยบยงการเจรญของเชอ (Minimal inhibitory concentration: MIC) แ ล ะ ค า ค ว า ม เข ม ข น ต ำ ส ด ท ส า ม า ร ถ ฆ า เช อ (Minimal bactericidal concentration: MBC) เชอจลนทรยทใชในงานวจยน คอ Candida albicans, Streptococcus mutans, Streptococcus sorbinus และ Streptococcus pyogenes โดยวธ microbroth dilution พบวาสารสกดมงคดมฤทธยบยงเชอกลม S. mutans, S. sorbinus และ S. pyogenes ทคา MIC (IC90) เทากบ 2.92% (โดยปรมาตร v/v) แตไมพบฤทธยบยงเชอ C. albicans จงนำสารสกดมงคดมาพฒนาเปนผลตภณฑยาสฟน โดยผสมสารสกดมงคดในสตรตำรบยาสฟนพนฐานทความเขมขน 0.5% (w/w) ผลตภณฑยาสฟนจากสารสกดมงคดทเตรยมไดมลกษณะเปนเนอครมขนกงแขงสเหลองออน มคา pH 7.2 และมความคงตวทด (เมอทดสอบทอณหภม 4+2 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24 ชวโมง และทอณหภม 45+2 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24 ชวโมง ทำซำ 4 ครง) และเมอนำผลตภณฑยาสฟนจากสารสกดมงคดมาทดสอบฤทธยบยงเชอจลนทรยกอโรคในชองปากทง 3 สายพนธ โดยวธ agar diffusion วดเสนผานศนยกลางของการยบยงเชอ (inhibition zone) โดยเปรยบเทยบกบ Erytromycin ความเขมขน 30 ไมโครกรมตอมลลลตร พบวา ผลตภณฑยาสฟนจากสารสกดมงคดมฤทธยบยงเชอ S. mutans, S. sorbinus และ S. pyogenes เทากบ 43±0.0, 41±0.0 และ 29±0.0 ตามลำดบ ซงแสดงใหเหนวายาสฟนจากสารสกดมงคดสามารถยบยงเชอเหลานไดอยางมประสทธภาพ

24



โครงการ การพฒนาผลตภณฑบรรเทาอาการเจบคอจากใบหเสอ วตถประสงค

เพอพฒนาผลตภณฑบรรเทาอาการเจบคอตนแบบจากสารสกดใบหเสอทมฤทธตานเชอจลนทรย


โครงการการพฒนาผลตภณฑบรรเทาอาการเจบคอจากใบหเสอ เปนโครงการวจยตอเนอง 2 ป โดยในปงบประมาณ 2563 เปนปท 1 กลมนกวจยไดดำเนนการตามแผนงาน เรมตงแตการคดเลอกแหลงของวตถดบหเสอ การจดหาวตถดบใบหเสอใหมปรมาณทเพยงพอสำหรบใชในการเตรยมสารสกด สำหรบขนตอนการเตรยมสารสกดใบหเสอนน เรมจากรบวตถดบใบหเสอในรปแบบแหงจากแหลงปลกทมคณภาพ หรอรบวตถดบใบหเสอในรปแบบสด จากนนจงคดเลอกลางทำใหแหงดวยการอบดวยตอบไฟฟาทอณหภม 50 องศาเซลเซยส แลวจงนำมาลดขนาดใหเปนผงหยาบ และสกดดวยวธแชหมกดวยตวทำละลายแอลกอฮอลทความเขมขนรอยละ 95 นำสวนสกดมากรองและทำการระเหยตวทำละลายออก จะไดสารสกดมลกษณะขนเหนยวสเขยวเขม นำสารสกดทเตรยมไดมาควบคมคณภาพทางเคมดวยเทคนค HPLC โดยใชสาร carvacrol เปนสารมาตรฐาน และทำการทดสอบฤทธตานเชอจลนทรยทเปนสาเหตของอาการเจบคอไดแก Streptococcus pyogenes ดวยวธ disc diffusion ในสวนของการพฒนาสตรตำรบนน ไดทำการพฒนาสตรตำรบผลตภณฑ ในรปแบบ throat spray โดยเรมตนจากการพฒนาสตรยาพนกอน และคดเลอกสตรยาพน โดยพจารณาจาก ความใส ส กลน รส รวมกบการพจารณาสตรตำรบทม peak HPLC chromatogram ไมรบกวน peak ของสารมาตรฐาน carvacrol เมอไดสตรยาพนทดแลว จำนวน 1 สตร จากนนจงนำสารสกดใบหเสอใสลงในสตรตำรบยาพนในปรมาณความเขมขนทสามารถใหฤทธตานเชอจลนทรยทเปนสาเหตของอาการเจบคอ และพฒนาสตรเพมเตมในสวนของการปรบรส จนไดสตรทด (working formula) จำนวน 1 สตร ดำเนนการผลตผลตภณฑ throat spray ในปรมาณทเพยงพอสำหรบใชในการศกษาความคงสภาพในสภาวะเรง และสภาวะปกตตอไปใน ปงบประมาณ พ.ศ. 2564



โครงการ การศกษาประสทธผลและความปลอดภยของเจลพลงกาสา ในผปวยโรคผวหนงอกเสบ

การศกษาประสทธผลและความปลอดภยของเจลพลงกาสา ในผปวยโรคผวหนงอกเสบ ดำเนนการในปงบประมาณ 2563 และสนสดในปงบประมาณ พ.ศ. 2565 โดยมวตถประสงค เพอศกษาประสทธภาพและความปลอดภยของผลตภณฑสมนไพรเจลพลงกาสาในอาสาสมครผปวยโรคผวหนงอกเสบ เนองจากยาแผนปจจบนทนยมใชในการรกษาอาการผวหนงอกเสบ ไดแกยาในกลมสเตยรอยดซงตองนำเขาจากตางประเทศ และมผลขางเคยงจากการใชนอกจากยาในกลมสเตยรอยดแลวแพทยมกยาทไมม สเตยรอยด ไดแก Pimecrolimus ทมราคาสง หากโครงการวจยนประสบความสำเรจ ประชาชนจะมยาจากสมนไพรทมความปลอดภย มประสทธภาพ และมราคาถกกวา

ในปงบประมาณ พ.ศ. 2563 สถาบนวจยสมนไพร ดำเนนการโครงการวจยชวงท 1 รวบรวมผลการศกษา และเขยนโครงการวจยเพอเสนอการวจยศกษาประสทธภาพและความปลอดภยของเจพลงกาสาในมนษยเสนอตอคณะกรรมการพจารณาการศกษาวจยในคนกรมวทยาศาสตรการแพทย ปงบประมาณ พ.ศ. 2564 ดำเนนการโครงการวจยชวงท 2 รวบรวมสมนไพรและผลตผลตภณฑเจลพลงกาสาใหเพยงพอเพอใชในโครงการวจย และ ปงบประมาณ พ.ศ. 2565 ดำเนนการโครงการวจยชวงท 3 การวจยทางคลนกระยะท 2 (Phase II Clinical Trial)

การวจยในอาสาสมครทมภาวะผวหน งอกเสบจำนวน 300 คน ท ผ านเกณฑการคดเลอก และทำการศกษาการเกดการแพทผวหนงดวยวธ Physician’s Global Evaluation of Clinical Response (PhGECR) และ Physician’s Assessment of Individual Signs ดคา EASI score อาสาสมครจำนวน 300 คน จะถกสม (Randomized control) แบงเปน 4 กลม กลมท 1 จะไดรบเจลพลงกาสา กลม 2และ 3 จะไดรบเจล/ครมมาตรฐาน และกลม4 จะไดรบเจลเบส อาสาสมคร แตละกลมจะถกทาผลตภณฑทผวหนงบรเวณทเกดโรค แพทยจะใหทายาเปนเวลาตดตอกนอยางนอย 21 วน (ในกรณรอยโรคหายสนท) หรอจนครบ 28 วน วนละ 2 ครงบางๆ บรเวณทเปนโรคผวหนงและตองทงไวระยะเวลาทาหางกนประมาณ 10-14 ชวโมง (อาสาสมครเมอทาดวยยาอยางนอย 2 ชวโมงหลงทำกจกรรมเหลาน) แพทยจะนดพบอาสาสมครในวนแรก (วนท0) เปน Baseline และจะนด อาสาสมครในวนท 14 และ 28 โดยใหอาสาสมครทายากอนมาพบแพทยอยางนอย 2 ชวโมง ในวนแรกททายา ใหอาสาสมครทาทโรงพยาบาลตอหนาผวจย เพอใหสามารถมนใจไดวาวธทายาของอาสาสมครนนถกตอง

ผลการวจยและพฒนายาทางคลนกระยะท 2 น แสดงผลโดยการเปรยบเทยบความแตกตางโดยใชขอมลทางสถตของเจลพลงกาสา , เจลเบส และ เจล/ครมมาตรฐานของการประเมนประสทธภาพของผลตภณฑ โดยแพทยผ เช ยวชาญดานผวหน ง (Physician global evaluation of clinical response; PhGECR) และการประเมนความปลอดภยของผลตภณฑ (Eczema area and severity score; EASI score) จะเปนขอมลการวจยสำคญสำหรบ การวจยทางคลนกระยะท 3 (Phase III Clinical Trial) ตอไป

26



โครงการ วจยเพอจดทำมาตรฐานทางเภสชเวทของสมนไพร ในบญชยาหลกแหงชาต ความเปนมา/เหตผลความจำเปน

ปจจบนมการใชสมนไพรมากขนประกอบกบนโยบายรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข ทสงเสรมการใชการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก ในระบบสาธารณสขทกระดบ จงมแนวโนมการใชสมนไพรมากขนกวาเดม สมนไพรทขายตามรานขายสมนไพรทวไปจะทำเปนเครองยาสมนไพร คอจะนำมาเฉพาะสวนทใชเปนยา มลกษณะแหง ถกหนเปนชน และมสภาพตางไปจากเดมทำใหดชนดของสมนไพรไดยาก เครองยาสมนไพรทถกนำมาขายนนไดมาจากแหลงตาง ๆ ซงมชอทองถนเรยกตางกนแตอาจเปนชนดเดยวกนหรอชอเรยกเหมอนกนแตอาจเปนคนละชนดกน จงมกมปญหาเรองการใชสมนไพรไมถกตนหรอมการนำพชอนมาใชทดแทน ดวยเหตนจงมความจำเปนตองศกษาเอกลกษณทางเภสชเวทของเครองยาสมนไพร ซงเปนการศกษาสวนของพชทนำมาใชประโยชนทางยา ดวยการนำชนสวนพชแหงหรอเครองยาแหงทไดจากพชททราบชอพฤกษศาสตร โดยนำมาศกษารปรางลกษณะ ลวดลาย ส กลน และรสของเครองยา ศกษาลกษณะจลกายวภาค ลกษณะทางจลภาคของผงยาภายใตกลองจลทรรศน และจดทำตวอยางเครองยาสมนไพรอางอง ซงสมนไพรทนำมาศกษาเปนสมนไพรทอยในบญชยาหลกแหงชาต ไดแก สวนเหนอดนสะระแหน ผลราชดด ใบมะขาม

การศกษาเอกลกษณทางเภสชเวทของเครองยาสมนไพรครงน จะทำใหไดเอกลกษณทางเภสชเวทของเครองยาสมนไพรเพมชนดมากขน เพอจดทำเปนมาตรฐานทางเภสชเวทของเครองยาสมนไพร สำหรบการควบคมคณภาพ ดวยการตรวจสอบยนยนชนดของเครองยาสมนไพร ตรวจการปลอมปนของเครองยาสมนไพร ขอมลบางสวนถกนำไปใชอางองในการจดทำตำรามาตรฐานยาสมนไพรไทย (Thai Herbal Pharmacopoeia)ใชเปนคมอในการตรวจสอบคณภาพของเครองยาสมนไพร

วตถประสงค เพอใหไดขอมลเอกลกษณทางเภสชเวทใชในการตรวจสอบชนด และควบคมคณภาพของเครองยา

สมนไพร

วธการ นำตวอยางเครองยาสมนไพรทไดจากพชททราบชนด มาศกษาลกษณะทางเภสชเวท ประกอบดวย

ลกษณะทางมหภาค ลกษณะทางจลภาคทงในสภาพทเปนชนสวนพช ผงยา และจดทำตวอยางเครองยาสมนไพร

ผลลพธและการนำไปใชประโยชน

มขอมลลกษณะทางเภสชเวทใชในการจดทำมาตรฐานทางเภสชเวทของสมนไพร เพอตรวจสอบควบคมคณภาพของเครองยาสมนไพร ไดแก สวนเหนอดนสะระแหน ผลราชดด และใบมะขาม



โครงการ ศกษาลกษณะทางเภสชเวทของเครองยากญชา ความเปนมา/เหตผลความจำเปน

กญชา (Cannabis sativa L.) ไดถกนำมาใชประโยชนทางยามาเปนเวลานานแลว ซงมสรรพคณโบราณ คอ มรสเมาเบอ กลนเหมนเขยว เจรญอาหาร ชกำลง แพทยตามชนบทใชดอกกญชาผสมรบประทานเปนยาแกอาการนอนไมหลบ คดมาก เบออาหาร นอกจากนกญชากเปนสวนผสมในยาอภยสาลของโบราณทำใหเจรญอาหาร นอนหลบ แตโทษของกญชากม คนทสบหรอรบประทานกญชาจะทำใหเสนประสาทมนชา คอแหง หนงตาหนกถวงลง ตกใจงาย นกคดอะไรขบขนอยางไมมเหตผล มอาการเมา เปนตน

กญชาเปนสมนไพรทถกจดเปนยาเสพตดใหโทษในประเภท 5 ดวยทกญชาใหผลการรกษาตรงกบความตองการจงมการใชจนถงปจจบนซงการนำมาใชตองไดรบอนญาตกอน จงมความจำเปนตองศกษาลกษณะทางเภสชเวทของเครองยากญชาสวนใบ และดอก โดยศกษาลกษณะทางมหภาคหรอรปราง ลกษณะภายนอก และลกษณะทางจลภาคทงททำใหเปนชนบาง และทำใหเปนผงทเหนภายใตกลองจลทรรศน

การศกษาลกษณะทางเภสชเวทของเครองยาสมนไพรกญชา จะทำใหไดเอกลกษณทางเภสชเวทของเครองยาสมนไพร เพอจดทำเปนมาตรฐานทางเภสชเวทของเครองยาสมนไพรกญชา สำหรบการควบคมคณภาพ ดวยการตรวจสอบยนยนชนดของเครองยาสมนไพร ตรวจการปลอมปนของเครองยาสมนไพร


เพอใหไดขอมลลกษณะทางเภสชเวท ใชในการตรวจสอบชนด และควบคมคณภาพของเครองยาสมนไพร

วธการ

นำตวอยางเครองยาสมนไพรทไดจากพชททราบชนด มาศกษาลกษณะทางเภสชเวท ประกอบดวยลกษณะทางมหภาค ลกษณะทางจลภาคทงในสภาพทเปนชนสวนพช และผงยา และจดทำตวอยางเครองยาสมนไพร

ผลลพธและการนำไปใชประโยชน

มขอมลลกษณะทางเภสชเวทใชในการจดทำมาตรฐานทางเภสชเวทของสมนไพร เพอตรวจสอบควบคมคณภาพของเครองยาสมนไพร ไดแก สวนเหนอดนสะระแหน ผลราชดด และใบมะขาม

28



โครงการ พฒนาหองปฏบตการสถาบนวจยสมนไพรใหไดรบการรบรอง ระบบคณภาพ OECD GLP

ตามทสำนกงานคณะกรรมการอาหารและยา ไดแจงเวยนแนวทางปฏบตในการสงเสรมผลตภณฑ

สขภาพเพอประเมนความปลอดภยและทดสอบความเปนพษในขนตอนทไมไดทำการทดลองในคนตามหลกการ OECD GLP ในเดอนพฤศจกายน 2558 โดยรายละเอยดนนไดกำหนดใหผผลตอาหารเสรม หรอผลตภณฑสขภาพทจะขอขนทะเบยนตองมรายงานผลการทดสอบความปลอดภยจากหองปฏบตการทไดรบการรบรองตามระบบคณภาพ Good Laboratory Practice (OECD GLP) ขอมลจากกระทรวงพานชย ป พ.ศ. 2556 พบในประเทศวามลคาทางการตลาดของผลตภณฑสขภาพ มมลคาประมาณ 28 พนลานบาท โดยปจจบนในประเทศไทยยงไมพบหนวยงานทผานการรบรองดานการทดสอบการกอกลายพนธตามระบบคณภาพ OECD GLP ในดาน Mutagenicity studies ทงนสถาบนวจยสมนไพรไดดำเนนการวจยดานศกษาการกอกลายพนธในเชอแบคทเรย (Mutagenicity studies) ตามหลก OECD Guideline (TG 471) ดงนน การพฒนาคณภาพหองปฏบตการของกรมวทยาศาสตรการแพทยดานศกษาการกอกลายพนธในเชอแบคทเรย (Mutagenicity studies) ตามระบบคณภาพ OECD GLP โดยมสถาบนวจยสมนไพรนำรองนนจะทำใหผผลตผลตภณฑสขภาพภายในประเทศ ผผลตเครองสำอาง รวมถงผผลตเครองมอแพทยและยาทมความจำเปนตองผานการทดสอบดานศกษาการกอกลายพนธในเชอแบคทเรย (Mutagenicity studies) สามารถนำรายงานผลการทดสอบไปใชในการขนทะเบยนผลตภณฑหนวยงานทมอำนาจหนาทตามกฎหมายในประเทศสมาชก OECD และมศกยภาพการแขงขนในตลาดโลก ลดการขาดดลทางการคากบตางประเทศ

ในปงบประมาณ พ.ศ. 2563 ไดดำเนนการจดทำบญชเอกสารมาตรฐานการปฏบตงาน ทเกยวของในการทดสอบและดำเนนการประกาศใชเอกสาร ตรวจสอบคณสมบตเชอแบคทเรยใชในการทดสอบทง 5 ชนด พรอมทงจดทำกราฟมาตรฐานการเจรญของเชอแบคทเรย ทดสอบระบบการศกษาฤทธกอกลายพนธในเชอแบคทเรย (Mutagenicity studies) ของสารสกดมาตรฐาน (Standardize extract) จากมะหาด ตาม OECD TG471 ตามเอกสารมาตรฐานการปฏบตงานเพอทวนสอบความใชไดของเอกสารการปฏบตงาน และวธการป ฏ บ ต ง าน ป ร บ แ ก ไข เอ ก ส ารม าต รฐ าน ก ารป ฏ บ ต ง าน ก ล างใน ระบ บ OECD GLP ข อ งกรมวทยาศาสตรการแพทย จำนวน 6 ฉบบ เพอใหรองรบการยนขอขยายขอบขายการทดสอบการกอกลายพนธ และดำเนนการประสานหนวยงาน ทงภายในและภายนอกเพอขอความอนเคราะหตวอยางทดสอบในการใชเปน test item ในการดำเนนงานในปงบประมาณ พ.ศ. 2564 พรอมทงยนเอกสารขอรบการตรวจประเมนจาก CMA (Compliance Monitoring Authority) ของประเทศไทย



โครงการ การประเมนความปลอดภยของสารสกดเตยหอมและผกไผ

แผนแมบทแหงชาตวาดวยการพฒนาสมนไพรไทย ฉบบท 1 พ.ศ. 2560-2564 เปาหมาย คอ ประเทศ

ไทยมการสงออกวตถดบสมนไพรคณภาพเปนผลตภณฑชนนำของอาเซยน และมมลคาวตถดบและผลตภณฑสมนไพรเพมขนอยางนอย 1 เทาตว ปจจบนประเทศไทยและทวโลกมอตราการใชสมนไพรเพมมากขน มมลคาการใชอยท 9.1 หมนลานดอลลาหสหรฐ และมแนวโนมเพมขนเปน 1.15 แสนลานเหรยญใน ป พ.ศ. 2563 ประเทศไทยมขอไดเปรยบเพราะอยในเขตรอนชน มพชพนธไมนอยกวา 2 หมนชนด นำมาใชประโยชนเปนสมนไพรกวา 1,800 ชนด แตจดออน คอ การศกษาวจย รวมถงประชาชนยงขาดความรเกยวกบการใชสมนไพร จงตองเรงใหความร ทำการวจยเพอใหไดขอมลความปลอดภยและประชาสมพนธสประชาชนใหมการใชสมนไพรอยางถกตอง และปลอดภย ความชกของโรคเบาหวานในประชากรอายตงแต 18 ปขนไป เพมขนจากรอยละ 6.9 ใน พ.ศ. 2552 เปนรอยละ 8.9 ใน พ.ศ. 2557 ซงการใชยาแผนปจจบนในการรกษาจะมขอตองหามและยงยากในการใช รวมถงเสยงตอการเกดโรคตบ โรคหวใจลมเหลว และโรคขางเคยงอนๆ หากมการใชยาไมถกตอง หรอผปวยมโรคอนทใชรวมกบยาแผนปจจบนไมได สมนไพรจงเปนทางเลอกทดทางหนง ทประชาชนหนมาบรโภค และใชในการรกษาโรคเบาหวานมากขน การนำสมนไพรมาใชในการรกษาโรคเบาหวานควรตองคำนงถงชนด ตลอดจนการประเมนความปลอดภยของสมนไพรชนดนน และตองมงานวจยทไดรบการยอมรบในเรองของพษวทยา เพอความมนในในการใชสมนไพรมากยงขน โครงการนจงมวตถประสงคเพอประเมนความปลอดภยของสารสกดเตยหอม และผกไผซงเปนสมนไพรทมรายงานการบรโภคเพอดแลสขภาพของผปวยโรคเบาหวาน

ผลการศกษาวจย พบวา สารสกดผกไผ ความเขมขน 1,500 µg/ml ทระยะเวลา 24 ชวโมงเหนยวนำใหเกดการตายแบบ apoptosis ในเซลล Chang-liver สงทสด มคาเทากบ 46.62% และทำใหเกดการตายแบบ necrosis ในเซลล HEK-293 และ SV-80 สารสกดเตยหอมสกดนำเหนยวนำใหเกดการตายแบบ apoptosis ในเซลล SV-80 ทระยะเวลาทดสอบ 24 ชวโมง ทความเขมขน 5,000 ไมโครกรมตอมลลลตร ซงเปนไปตามระดบความเขมขนและระยะเวลาทดสอบ สำหรบเซลล Chang-liver พบวาสารสกดเหนยวนำใหเกดการตายแบบ apoptosis และแบบ necrosis ใกลเคยงกน ในทกระดบความเขมขนและระยะเวลาทดสอบ แตในสวนของเซลล HEK-293 จำนวนเซลล early apoptotic มความผนแปรไมเปนไดตามความเขมขนของสารสกด และพบจำนวนเซลล early apoptotic สงกวากลมควบคม แตอยางไรกตามพบวามจำนวนเซลล late apoptotic หรอ necrosis สงกวาในทกระดบความเขมขนและระยะเวลาทดสอบ สารสกดเตยหอมสกดนำความเขมขน 1,250 และ 2,500 ไมโครกรมตอมลลลตร สามารถตรวจพบกจกรรมการทำงานของ Casepase-3 ได สารสกดผกไผความเขมขน 375 และ 750 ไมโครกรมตอมลลลตร ทระยะเวลาทดสอบ 24 ชวโมง พบวามปรมาณของเอนไซม Casepase-3 นอยมาก แตพบวามปรมาณการทำงานของเอนไซมเพมขน เมอไดรบสารสกดความเขมขนสงขน (23.38% และ 30.80% ทความเขมขน 375 และ 750 ไมโครกรมตอมลลลตร ตามลำดบ) การศกษาสารสกดเตยหอม และผกไผตอการเหนยวนำใหเกดไมโครนวเคลยสในเซลลเพาะเลยง พบวาสารสกดเตยหอม และผกไผไมมผลเหนยวนำใหเกดไมโครนวเคลสในเซลลเพาะเลยง TK6

30



โครงการ การพฒนาผลตภณฑสมนไพรตนแบบจากกะเมง

การใชสมนไพรเปนทางเลอกเพอการรกษาโรค และสงเสรมสขภาพไดรบการยอมรบ และนยมอยางแพรหลาย อยางเชนการใชสมนไพรเพอลดปรมาณนำตาลในเลอดสำหรบผปวยโรคเบาหวาน ซงเปนโรคไมตดตอเรอรง จะพบวานอกจากการรกษาดวยยาแผนปจจบน สมนไพรนบเปนตวเลอกหนงทไดรบความนยมในกลมผปวยโรคเบาหวานเนองจากหาซอไดงาย และมราคาไมสง การพฒนาสมนไพรเพอเปนผลตภณฑสำหรบใชในกลมผปวยโรคเบาหวานทนบวนจะมจำนวนเพมมากขน ถอวาเปนตวเลอกทดในดานการดแลสขภาพและการยกระดบมลคาของสมนไพรในประเทศใหเพมสงขน โดยจะนอกจากจะชวยทำใหประชากรของประเทศมสขภาพทดขน ยงคงชวยเพมมลคาของสมนไพรเปนการกระตนเศรษฐกจของประเทศและเปนไปตามนโยบายไทยแลนด 4.0 ซงตามรางแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตการพฒนาในระยะแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 มการสนบสนนการใชสมนไพรควบคไปกบการแพทยแผนปจจบน ทงนประเทศไทยเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน สมนไพรจะดงเงนเขาประเทศไมตำกวา 30,000 ลานบาท การแพทยแผนไทยและสมนไพรจงเปนโอกาสและความทาทายทสำคญในการใหบรการสาธารณสขในอนาคต ดงนน สมนไพรทพบวามฤทธชวยลดปรมาณระดบนำตาลเลอดไดด ไดแก กะเมง เหมาะแกการนำมาพฒนาเปนผลตภณฑสมนไพรตนแบบสำหรบผปวยเบาหวาน แตการนำสมนไพรมาพฒนาเปนผลตภณฑสมนไพรจำเปนตองมการควบคมคมปรมาณสารสกดใหมคณภาพ พฒนาวธวเคราะหในการตรวจหาปรมาณสารสำคญในสารสกดและผลตภณฑ ศกษาดานความปลอดภยของสารสกด ซงขอมลการวจยพฒนาผลตภณฑจากกะเมงจะชวยยกระดบมลคาของสมนไพรชวยพฒนาเศรษฐกจ และคณภาพชวตของประชาชนในประเทศ

สารสกดกะเมงไมเหนยวนำใหเกดการตายแบบ apoptosis ในเซลลเพาะเลยงทง 3 ชนด แตทำใหเกดการตายแบบ necrosis ในเซลล HEK-293 ทระดบความเขมขน 500 และ 250 µg/ml ดงนนจงไมสามารถศกษาเพอหาการทำงานของเอนไซน caspase-3 การเปลยนแปลงรปรางของนวเคลยสภายในเซลล และวฏจกรเซลลได ผลการศกษาสารสกดกะเมงตอการเหนยวนำใหเกดไมโครนวเคลยสในเซลลเพาะเลยง พบวาสารสกดกะเมงไมมผลเหนยวนำใหเกดไมโครนวเคลสในเซลลเพาะเลยง TK6

หนถบจกรทไดรบสารสกดกะเมงในขนาด 5 ,000 มก./กก. ไมแสดงอาการผดปกต ภายหลงไดรบตวอยางหนทกตวมชวตรอดจนครบกำหนด ผลการผาซากชนสตรไมพบความผดปกตของอวยวะภายในทา ง มหพยาธวทยาของหนกลมทดลอง เมอเปรยบเทยบกบหนกลมควบคม ดงนนสารสกดกะเมงไมกอใหเกดพษเฉยบพลนขนาดของตวอยางททำใหหนถบจกรตายรอยละ 50 (LD50) ควรมคามากกวา 5,000 มก./กก. ระดบความเปนพษของตวอยางนจดอยใน Category 5



โครงการ การศกษาความเปนพษของสารสกดจากปอบด

โรคเบาหวาน เปนโรคไมตดตอเรอรงทเปนปญหาทางสาธารณสขระดบประเทศ โดยสาเหตเกดจากทเซลลในรางกายมความผดปกตในขบวนการเปลยนนำตาลในเลอดเปนพลงงาน เมอนำตาลในเลอดไมถกใชจงทำใหระดบนำตาลในเลอดสงกวาระดบปกต ทำใหผปวยมรอาการปสสาวะบอย กระหายนำ หวมากกวาปกต นำหนกลด ออนเพลย ชาปลายมอปลายเทา ตามว ตดเชอไดงาย คลนไส เวยนหว และแผลหายชาเปนตน ประเทศไทยในป 2551 มคาใชจายในการรกษาพยาบาลโรคเบาหวานสงถง 3.984 ลานบาท ซงคดเปนรอยละ 15.97 ของคารกษาพยาบาลผปวยทเปนโรคไมตดตอเรอรงหลก การจดอนดบสญเสยปสขภาวะ ป 2552 พบวา โรคเบาหวานทำใหเกดการสญเสยปสขภาวะเปนอนดบ 1 ในเพศหญง คดเปนรอยละ 8.6 และเปนอนดบ 7 ในเพศชาย คดเปนรอยละ 3.8 ปจจบนการใชสมนไพรเพอการรกษาโรค และสงเสรมสขภาพไดรบการยอมรบ และนยมอยางแพรหลาย แตการนำสมนไพรมาพฒนาเปนยาหรอผลตภณฑสขภาพจำเปนตองผานการศกษาความเปนพษตอเซลลเพาะเลยง ฤทธการกอกลายพนธโดยใชเชอแบคทเรย (Ames test) และศกษาพษวทยาในสตวทดลองกอน เพอประเมนความปลอดภยตอประชาชนผบรโภคผลตภณฑสมนไพร ซงพบวาปจจบนยงไมมรายงานการศกษาทางพษวทยาและการประเมนความปลอดภยของสมนไพรปอบด โครงการนจงมวตถประสงคเพอศกษาความเปนพษของสารสกดปอบดเพอใหทราบถงขอมลความปลอดภยของปอบด

สารสกดปอบด พบวา ผลการทดสอบการเหนยวนำการตายแบบ apoptosis ของสารสกดปอบดสกดนำตอ SV-80 พบวา จำนวนเซลล early apoptotic เพมขนจาก 1.06% (ควบคม) เปน 20.00% (ทความเขมขน 5,000 ไมโครกรมตอมลลลตร) หลงจากไดรบสารสกด 6 ชวโมง และจำนวนเซลล early apoptotic ลดลงหลงจากทดสอบ 24 ชวโมง แตอยางไรกตามพบวาเมอความเขมขนของสารสกดปอบดสกดนำสงกวา 1,500 ไมโครกรมตอมลลลตร มจำนวนเซลล late apoptotic หรอ necrosis เพมมากขนทงระยะเวลาทดสอบ 6 ชวโมง และ 24 ชวโมง สำหรบ Chang-Liver พบวา จำนวนเซลล early apoptotic เพมขนเลกนอยจาก 1.4% (ควบคม) เปน 4.78% (ทความเขมขน 600 ไมโครกรมตอมลลลตร) หลงจากไดรบสารสกด 6 ชวโมง ซงใกลเคยงกบจำนวนเซลล late apoptotic หรอ necrosis ขณะทระยะเวลาทดสอบ 24 ชวโมง จำนวนเซลล early apoptotic มความใกลเคยงกบ late apoptotic หรอ necrosis ยกเวนทความเขมขน 600 ไมโครกรมตอมลลลตรพบ late apoptotic หรอ necrosis สงมาก สำหรบ HEK-293พบวามจำนวนเซลล late apoptotic หรอ necrosis มากกวา ทงทเวลาทดสอบ 6 ชวโมง และ 24 ชวโมง สารสกดปอบดสกดนำความเขมขน 150 และ 300 ไมโครกรมตอมลลลตร สามารถตรวจพบกจกรรมการทำงานของ Casepase-3 ได ผลการทดสอบการเหนยวนำใหเกดการหยดวฏจกรเซลลของสารสกดปอบดตอเซลลเพาะเลยง 3 ชนด คอ SV-80 (ทดสอบทความเขมขน 750 และ 375 ไมโครกรมตอมลลลตร), Chang-Liver (ทดสอบทความเขมขน 300 และ 150 ไมโครกรมตอมลลลตร) และ HEK-293 (ทดสอบทความเขมขน 50 และ 25 ไมโครกรมตอมลลลตร) พบวา สารสกดปอบดสกดนำไมมผลตอการหยดวฏจกรเซลลของ SV-80 ทงสองความเขมขนทระยะเวลาทดสอบ 24 ชวโมง และ HEK-293 ทงสองความเขมขนทระยะเวลาทดสอบ 6 ชวโมง แตสำหรบ Chang-Liver พบวามการเหนยวนำการหยดวฏจกรเซลลทระยะ G2/M ทงสองความเขมขน ผลการศกษาสารสกดปอบดตอการเหนยวนำใหเกดไมโครนวเคลยสในเซลลเพาะเลยง พบวาสารสกดปอบดไมมผลเหนยวนำใหเกดไมโครนวเคลยสในเซลลเพาะเลยง TK6 โครงการศกษาพษเรอรงของสารสกดปอบดไดรบการอนมตโครงการศกษาพษเรอรงในสตวทดลอง หมายเลขโครงการ 63-003

32



โครงการ การพฒนาผลตภณฑสมนไพรตนแบบจากผกเชยงดา

การใชสมนไพรเปนทางเลอกเพอการรกษาโรคและสงเสรมสขภาพไดรบการยอมรบและนยมอยาง

แพรหลาย อยางเชนการใชสมนไพรเพอลดปรมาณนำตาลในเลอดสำหรบผปวยโรคเบาหวาน ซงเปนโรคไมตดตอเรอรง จะพบวานอกจากการรกษาดวยยาแผนปจจบน สมนไพรนบเปนตวเลอกหนงทไดรบความนยมในกลมผปวยโรคเบาหวานเนองจากหาซอไดงายและมราคาไมสง การพฒนาสมนไพรเพอเปนผลตภณฑสำหรบใชในกลมผปวยโรคเบาหวานทนบวนจะมจำนวนเพมมากขน ถอวาเปนตวเลอกทดในดานการดแลสขภาพและการยกระดบมลคาของสมนไพรในประเทศใหเพมสงขน โดยจะนอกจากจะชวยทำใหประชากรของประเทศมสขภาพทดขน ยงคงชวยเพมมลคาของสมนไพรเปนการกระตนเศรษฐกจของประเทศและเปนไปตามนโยบายไทยแลนด 4.0 ทงนประเทศไทยเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน สมนไพรจะดงเงนเขาประเทศไมตำกวา 30,000 ลานบาท การแพทยแผนไทยและสมนไพรจงเปนโอกาสและความทาทายทสำคญในการใหบรการสาธารณสขในอนาคต ดงนน การใชสมนไพรชวยลดปรมาณระดบนำตาลในเลอดนนเปนอกทางเลอกหนงทจะชวยในการลดความเสยง การเสยชวตในผปวยโรคเบาหวาน ลดภาระคารกษาและการนำเขายาแผนปจจบน โดยสมนไพรทพบวามฤทธชวยลดปรมาณระดบนำตาลเลอดไดด ไดแก เชยงดา เหมาะแกการนำมาพฒนาเปนผลตภณฑสมนไพรตนแบบสำหรบผปวยเบาหวาน แตการนำสมนไพรมาพฒนาเปนผลตภณฑสมนไพรจำเปนตองมการควบคมคมปรมาณสารสกดใหมคณภาพ พฒนาวธวเคราะหในการตรวจหาปรมาณสารสำคญในสารสกดและผลตภณฑ ศกษาดานความปลอดภยของสารสกด ซงขอมลการวจยพฒนาผลตภณฑจาก เชยงดาจะชวยยกระดบมลคาของสมนไพรชวยพฒนาเศรษฐกจและคณภาพชวตของประชาชนในประเทศ

สกด RNA จากตบหนแรท จำนวน 60 ตวอยาง แบงเปนกลม Control, Low, Medium, High และ Extra กลมละ 6 ตว แบงเปน ตวผ 30 ตว ตวเมย 30 ตว หาการแสดงออกของยนจำนวน 7 ยน ไดแก GAPDH, CYP1A2, CYP2B1, CYP3A2, PXR, CAR, AhR โดยใชเทคนค Real time PCR จากผลการทดลองการแสดงออกของยนไซโตโครม พ450 ในตบหนแรทเพศผ ทไดรบสารสกดเชยงดาสกดน ำ เปนระยะเวลา 180 วน ในขนาดทตางกน คอ 125, 250, 500 และ 1,000 ไมโครกรมตอนำหนกหนแรท 1 กโลกรม และ วดปรมาณ mRNA ของ CYP1A2, CYP2B1 และ CYP3A2 รวมทงตวรบทนวเคลยส PXR, CAR และ AhR ซงเกยวของกบการแสดงของยนไซโตโครม พ450 ดวยวธ Real-time PCR พบวา หนแรทเพศผเมอไดรบสารสกดเชยงดาสกดนำมการแสดงออกของยนไซโตโครม พ450 เพมขนเมอเทยบกบกลมควบคม โดยเฉพาะทขนาด 125 และ 250 ไมโครกรมตอกโลกรม พบวามการแสดงออกของยน CYP3A2 แตกตางอยางมนยสำคญทางสถตเมอเทยบกบกลมควบคม และทขนาด 1,000 ไมโครกรมตอกโลกรม พบวามการแสดงออกของยน CYP1A2 และ 2B1 แตกตางอยางมนยสำคญทางสถตเมอเทยบกบกลมควบคม สำหรบตวรบทนว เคลยส (nuclear receptor) เปนปจจยหนงทควบคมการแสดงออกของยนซงมหลากหลายชนด แตทเกยวของกบการเปลยนแปลงสารเคมและยา ประกอบดวย 1) Aryl hydrocarbon Receptor หรอ AhR ทำหนาทเปนตวควบคมการแสดงออกของยนในกลม CYP1A 2) Constitutive androstane receptor หรอ CAR ทำหนาทเปนตวควบคมการแสดงออกของยนในกลม CYP2B และ 3) Pregnane nuclear receptor หรอ PXR ทำหนาทเปนตวควบคมการแสดงออกของยนในกลมCYP3A ซงจากผลการทดลองพบวาการแสดงออกของยนตวรบทนวเคลยสเพมขนเมอไดรบสารสกดเชยงดา แตไมพบความแตกตางเมอเทยบกบกลมควบคม ซงเปนไปไดวาสารสกดเชยงดามการกระตนการทำงานของตวรบทนวเคลยสเพยงเลกนอย



โครงการ การประเมนความปลอดภยของสารสกดสมนไพร ทมฤทธลดนำตาลในเลอด

โรคเบาหวาน เปนโรคไมตดตอเรอรงทเปนปญหาทางสาธารณสขระดบประเทศ สมาพนธเบาหวาน

นานาชาต (International Diabetes Federation:IDF) รายงานว าในป พ .ศ . 2558 มจำนวนผป วยโรคเบาหวานทวโลกจำนวน 415 ลานคนทวโลก และจะเพมขนเปน 642 ลานคน ในป พ.ศ. 2583 ผลจากการสำรวจสขภาพประชาชนไทยผมระดบนำตาลในเลอดผดปกต และโรคเบาหวาน พบวา ในป พ.ศ. 2552 มคาเทากบรอยละ 6.9 แตในป พ.ศ. 2557 เพมขน เปนรอยละ 8.9 คดเปนจำนวนมากถง 4.8 ลานคน จะเหนไดวามแนวโนมเพมสงขน อตราการตายดวยโรคเบาหวานตอประชากรแสนคนในภาพรวมของประเทศในป 2556 -2558 เทากบ 14.93, 17.53 และ 17.83 ตามลำดบ และมแนวโนมเพมสงขนทกป ประเทศไทยในป 2551 มคาใชจายในการรกษาพยาบาลโรคเบาหวานสงถง 3.984 ลานบาท ซงคดเปนรอยละ 15.97 ของคารกษาพยาบาลผปวยทเปนโรคไมตดตอเรอรงหลก ดงนน การใชสมนไพรชวยควบคมระดบนำตาลในเลอดนนเปนอกทางเลอกหนงทจะชวยในการลดความเสยงจากภาวะโรคแทรกซอน การเสยชวตในผปวยโรคเบาหวาน ลดภาระคารกษาและการนำเขายาแผนปจจบน โดยสมนไพรทพบวามฤทธชวยลดปรมาณระดบนำตาลเลอด ไดแก ผกเชยงดา (Gymnema inodorum Decne.) ฝกกระเจยบเขยว (Abelmoschus esculentus (L.) Moench) และรากสามสบ (Asparagus racemosus Willd.) แตการสงเสรมการใชสมนไพรจำเปนตองผานการประเมนความปลอดภยกอน ดงนนสถาบนวจยสมนไพร กรมวทยาศาสตรการแพทยจงไดจดทำโครงการประเมนความปลอดภยของสารสกดจากใบผกเชยงดา (GIW) ฝกกระเจยบเขยว (AEW) และรากสามสบ (ARA) โดยศกษาพษตอเซลลเพาะเลยง ฤทธการกอกลายพนธโดยใชเชอแบคทเรย (Ames test) และพษเรอรง เพอใหทราบถงขอมลอนตรายทอาจเกดจากการบรโภคสมนไพรซงจะชวยสนบสนนการใชสมนไพรเพอควบคมระดบนำตาลในเลอดไดอยางมนใจในความปลอดภย

ผลการศกษาในเบองตนสารสกด GIW AEW และ ARA ไมมความเปนพษตอเซลลตบ ไต และเซลลปอด โดยมคา LD50 จากคำนวณการทดสอบในเซลล BALB/c 3T3 เทากบ 1,897.22±48.16 >2,511.98 และ 1,932.25±9.41 มก./กก. ตามลำดบ เมอพจารณาความเปนพษตอระบบพนธกรรม พบวา GIW AEW และ ARA ไมกอใหเกดการกลายพนธทงแบบ base-pair substitution และ frame shift mutation ทางสถาบนวจยสมนไพรไดดำเนนการศกษาพษเฉยบพลนในหนถบจกรของสารสกดสมนไพรทง 3 ชนด ตามหลกการ OECD GLP พบวาสารสกด GIW AEW และ ARA ไมกอใหเกดอาการพษเฉยบพลน สารสกดสมนไพรทง 3 ชนดควรมคา LD50 มากกวา 5,000 มก./กก. จดระดบความเปนความเปนอนตรายอยท Category 5

การศกษาพษเรอรงของสารสกดเชยงดาในหนแรท ตามหลกการ OECD GLP พบวาบรหารสารสกดเชยงดาในขนาด 125, 250, 500, 1000 และ 1000-R มก./กก. นำหนกตวสตวทดลองใหหนแรทเปนระยะเวลา 180 วน จากการทดลองหนทไดรบสารสกดเชยงดาทกขนาดไมมความแตกตางทางพฤตกรรม นำหนกตว ปรมาณการกนอาหารตอวน นำหนกอวยวะสมพทธ คาทางโลหตวทยา และผลทางจลพยาธวทยา เมอเทยบกบกลมควบคมทไดรบนำกลน พบแนวโนมทดในการลดระดบปรมาณนำตาลในเลอดสตวทดลองทงเพศผและเพศเมยซงแปรผนตรงกบปรมาณสารสกดทสตวทดลองไดรบ รวมถงพบการเปลยนแปลงของระดบ

34



ปรมาณกรดยรค และคอเรสเตอรอลทตำกวากลมควบคมอยางมนยสำคญทางสถตในหนทไดรบสารสกดเชยงดาในขนาด 500 และ 1000 มก./กก. แตอยางไรกตามพบวาหนในกลมทไดรบสารสกดเชยงดาในขนาด 500 และ 1000 มก./กก. มระดบโปแตสเซยมในเลอดลดลงแตกตางจากกลมควบคมอยางมนยสำคญทางสถต

การศกษาพษเรอรงสารสกดกระเจยบเขยวในหนแรท ตามหลกการ OECD GLP พบวา บรหารสารสกดกระเจยบเขยวในขนาด 125, 250, 500, 1000 และ 1000-R มก./กก. นำหนกตวสตวทดลอง ใหหนแรทเปนระยะเวลา 180 วน จากการทดลองหนทไดรบสารสกดกระเจยบเขยวทกขนาดไมมความแตกตางทางพฤตกรรม นำหนกตว ปรมาณการกนอาหารตอวน นำหนกอวยวะสมพทธ คาทางโลหตวทยา และผลทางจลพยาธวทยา เมอเทยบกบกลมควบคมทไดรบนำกลน พบแนวโนมทดในการลดระดบปรมาณนำตาลในเล อดสตวทดลองทงเพศผและเพศเมยซงแปรผนตรงกบปรมาณสารสกดทสตวทดลองไดรบ พบการเปลยนแปลงของระดบปรมาณคอเรสเตอรอลทลดตำกวากลมควบคมในสตวทดลองกลมทไดรบสารสกดกระเจยบเขยว

การศกษาพษเรอรงสารสกดรากสามสบในหนแรท ตามหลกการ OECD GLP พบวาบรหารสารสกดรากสามสบในขนาด 125, 250, 500, 1000 และ 1000-R มก./กก. นำหนกตวสตวทดลอง ใหหนแรทเปนระยะเวลา 12 สปดาห จากการทดลองหนทไดรบสารสกดรากสามสบทกขนาดไมมความผดปกตทางพฤตกรรมและนำหนกตวเมอเทยบกบกลมควบคมทไดรบนำกลน อตราการกนอาหารของหนแรททไดรบสารสกดกระเจยบเขยวทกขนาดไมมความแตกตางจากกลมควบคม ทงนผลการทดลองดงขางตนเปนเพยงขอมลความปลอดภยเบองตนเทานน

จะเหนไดวาสมนไพรใบผกเชยงดา ฝกกระเจยบเขยว และรากสามสบ เปนสมนไพรทควรไดรบการผลกดนสงเสรมใหมการวจยพฒนาเปนผลตภณฑสขภาพเพอใช ในการควบคมระดบนำตาลในเลอดผปวยโรคเบาหวาน เนองจากเปนสมนไพรทมฤทธทดและผลการวจยดานพษวทยายงไมพบความเปนพษทรนแรงซงในตางประเทศไดมการจดสทธบตรผลตภณฑสขภาพในรปแบบชาชงสำหรบใชควบคมระดบนำตาลในเลอด ทำให เหนไดวาสมนไพรในป จจบนนบเปนทางเลอกหน งในการนำมาใชดแลสขภาพสามารถลดภาระ คารกษาพยาบาลประมาณ 47,596 ลานบาทตอป ถาคนไทยปวยดวยโรคเบาหวาน 3 ลานคน/ป แตในการจะนำสมนไพรมาใชควรสนบสนนใหมการวจยทางพษวทยาใหครบกระบวนการรวมถงควรดำเนนการศกษา อนตรกรยาของสารสกดสมนไพร เพอใหทราบถงขอมลการใชสมนไพรรวมกบยาแผนปจจบน ทำใหไดขนาดในการนำไปใชอยางชดเจนเปนขอมลความปลอดภยในการคมครองผบรโภคและเพมโอกาสในการแขงขนทางการคาในตลาดโลก



โครงการ การศกษาฤทธตานการอกเสบของสารสกดมะกอกนำ ในเซลลภมคมกนเพาะเลยง

ในปจจบนมการศกษาวจยเพอคนหาสมนไพรทมฤทธตานอกเสบ เพอนำมาใชเปนทางเลอกหนง

นอกเหนอจากยาแผนปจจบนในการบรรเทาอาการของโรคทมสาเหตมาจากการอกเสบ โดยเบองตนเปนการทดสอบฤทธตานการอกเสบในเซลลภมคมกนเพาะเลยงทถกเหนยวนำใหเกดกลไกการอกเสบดวยสารกระตน เชน lipopolysaccharide (LPS) หรอ TNF-alpha ทงน สมนไพรทมฤทธตานการอกเสบอาจผานกลไกตางๆ เชน ยบยงการทำงานของเอนไซม cyclooxygenases ยบยงการหลง cytokines จากเซลลภมคมกน หรออาจเพมการสราง cytokines ทมฤทธยบยงกลไกการอกเสบ

มะกอกนำ มชอวทยาศาสตรวา Elaeocarpus hygrophilus Kurz. อยในวงศ Elaeocarpaceae เปนพชในสกล Elaeocarpus ทพบในประเทศไทย นยมรบประทานเปนผลไม มะกอกนำมสรรพคณเปนยาสมนไพรมาตงแตโบราณ ใชรกษาโรคและอาการตางๆ ไดแก บำรงธาตในรางกาย แกระหายนำ ชวยใหชมคอ ขบเสมหะ เปนยาระบาย มการศกษาฤทธทางเภสชวทยาของพชในสกลนเปนจำนวนมาก อยา งไรกตามปจจบนยงไมมขอมลการศกษาวจยฤทธตานอกเสบของสารสกดมะกอกนำในโมเดลเซลลภมคมกนเพาะเลยง ดงนน การวจยนจะทำการทดสอบกลไกการออกฤทธยบยงการอกเสบของสารสกดมะกอกนำและสวนสกดยอยในเซลลภมคมกนเพาะเลยงทถกเหนยวนำใหเกดการอกเสบ องคความรทไดจากการศกษาฤทธตานการอกเสบของสารสกดมะกอกนำในเซลลภมคมกนเพาะเลยง สามารถนำไปใชเปนขอมลสนบสนนการศกษาวจยเพมเตม เพอนำไปสการพฒนามะกอกนำยาหรอผลตภณฑสมนไพรตานการอกเสบ

วธการวจย

สารสกดมะกอกททำการทดสอบฤทธในงานวจยนมทงหมด 4 สารสกด คอ สารสกดนำเปลอกตนมะกอกนำ สารสกดเอทานอลเปลอกตนมะกอกนำ สารสกดนำเนอไมมะกอกนำ และสารสกดเอทานอลเนอไมมะกอกนำ โดยทำการทดสอบความเปนพษตอเซลลภมคมกน RAW 264.7 ดวยวธ MTT reduction assay และ Neutral red dye uptake assay การทดสอบฤทธยบยงกลไกการอกเสบในเซลลนน ทำการทดสอบ 3 กลไก คอ ฤทธยบยงการสราง Nitric oxide metabolites ดวยวธ Griess assay ฤทธยบยงการสราง PGE2 TNF-alpha ดวยวธ Enzyme Immunoassay


1. ความเปนพษตอเซลลภมคมกนทง 4 สารสกดไมมพษ 2. ผลการทดสอบฤทธตานอกเสบ สรปไดดงน

2.1 สารสกดทมฤทธยงยงการอกเสบ คอ สารสกดนำเปลอกตนมะกอกนำ โดยมฤทธยบยงการสราง Nitric oxide metabolites (IC50 64.17 g/ml) และ PGE2 (IC50 96.62 g/ml)

2.2 สารสกดมฤทธยงยงการอกเสบอยางออน คอ สารสกดเอทานอลเปลอกตนมะกอกนำ โดยมฤทธยบยงการสราง Nitric oxide metabolites (IC50 88.38 g/ml)

2.3 สารสกดทไมมฤทธยงยงการอกเสบ คอ สารสกดนำเนอไมมะกอกนำ และสารสกดเอทานอล เนอไมมะกอกนำ เนองจากสารสกดทง 2 ชนด ไมมฤทธยบยงกลไกการอกเสบทง 3 กลไก

3. สารสกดทมศกยภาพในการนำไปทำวจยเพมเตม เพอหาสารออกฤทธ/สาระสำคญทออกฤทธตานอกเสบ คอ สารสกดนำเปลอกตนมะกอกนำ

36



โครงการ การพฒนาและการทดสอบความใชได ของวธวเคราะหปรมาณ คาเทชนในเปลอกตนทงถอนดวยโครมาโทกราฟสมรรถนะสง

คาเทชน (catechin) เปนสารสำคญชนดหนงในเปลอกตนทงถอน Albizia procera (Roxb.) Benth. วงศ Fabaceae (Leguminosae) มฤทธทางเภสชวทยา เชน ตานอกเสบ ยบยงเอนไซม HIV-1 integrase เปนตน เนองจากยงไมมรายงานการศกษาปรมาณสาระสำคญในเปลอกตนทงถอน มากอน การศกษานจงมวตถประสงคเพอพฒนาวธวเคราะหปรมาณคาเทชนในเปลอกตนทงถอน โดยใชโครมาโทกราฟสมรรถนะสง (UHPLC) ซงเปนประโยชนในการจดทำขอกำหนดทางเคมของสมนไพรทงถอน การเตรยมตวอยางทำโดยตมสกดดวยนำใหมความเขมขน 10 มก./มล. วฏภาคคงทใช ZORBAX Eclipse Plus C18 วฏภาคเคลอนทใช 5 มลลโมลารของกรดแอซตกในนำ (A) และ อะซโตไนไตรล (B) ปรบสดสวนแบบ gradient อตราการไหล 0.4 มล. ตอนาท ตรวจวดดวยยวท 278 นม. การทดสอบความใชไดของวธ พบวา กราฟมาตรฐานของคาเทชน มความเปนเสนตรงในชวงความเขมขน 8-96 มคก./มล. คาสมประสทธการตดสนใจ (R2) เทากบ 0.9996 ความแมนแสดงดวย %recovery อยในชวง 96-97% ความเทยงแสดงดวย %RSD อยในชวง 0.32-1.03% ขดจำกด ของการตรวจพบและการวดเชงปรมาณเทากบ 1 และ 5 มคก./มล. ตามลำดบ สรปไดวาวธทพฒนาขนนมความแมนยำ และเทยงตรง เมอนำมาวเคราะหปรมาณคาเทชนในเปลอกตนทงถอน จำนวน 30 ตวอยาง พบวามคาอยในชวง 0.05-0.53% โดยนำหนก



โครงการ การศกษาขอกำหนดทางเคมของใบสมปอย

สมปอย มชอวทยาศาสตรวา Acacia concinna (Willd.) DC. จดอยในวงศ Fabaceae มชอทองถนอน ๆ เชน สมขอน สมพอด ใบ มรสเปรยว ฝาดเลกนอย ใชตมกบนำดมเปนยาฟอกโลหต ใชเปนยาแกโรค จากการทดสอบความเปนพษ พบวา เมอใหสารสกดจากใบและลำตน และสารสกดเอทานอล:นำ จากใบและลำตน ขนาด 10 ก./กก. ทางสายยางใหอาหารหนถบจกร ไมพบพษ เมอฉดสารสกดจากใบและลำตน ขนาด 10 ก./กก. เขาใตผวหนงหนถบจกร ไมพบพษเชนกน และเมอฉดสารสกดเอทานอล:นำ จากสวนเหนอดนเขาชองทองหนถบจกร มคา LD50 เทากบ 125 มก./กก. ไมเปนพษตอเซลล CA-9KB ขนาดของสารทเปนพษตอเซลลครงหนง มากกวา 20 มคก./มล. สารสกดเมทานอล 75% จากผลเปนพษตอเซลล Fibrosarcoma HT-1080 ความเขมขนของสารท เปนพษตอเซลลครงหนงเทากบ 2.1 มคก./มล. โดยมสารทออกฤทธคอ Kinmoonosides A, B และ C มขนาดของสารทเปนพษตอเซลลครงหนง เทากบ 4.89, 1.43 และ1.87 คก./มล. ตามลำดบ จากการทบทวนวรรณกรรมพบสารกลมตาง ๆ ดงน สารกลมซาโปนน เชน acaiaside, acacinin A, B, C, D, E สารกลมฟลานอยด เชน rutin เปนตน สารกลม triterpenoid เชน Lupeol สารกลม steroids เชน sitosterol, spinasterol สารกลม alkaloid เชน Nicotin, Calycotomine, Concinnamide เปนตน

นอกจากนใน บญชยาหลกแหงชาต พ.ศ. 2562 ตามประกาศ คณะอนกรรมการพฒนาบญชยาหลกแหงชาตมการใชใบ และฝกสมปอยรวมกบสมนไพรชนดอนๆ ในสตรตำรบเปนยารกษากลมอาการทางระบบทางเดนอาหาร ตำรบ “ยาถายดเกลอฝรง” ซงประกอบดวย ดเกลอฝรง ยาดำสะต ใบมะกา ใบมะขาม ใบสมปอย เนอในฝกคน รากขกาแดง รากขกาขาว รากตองแตก ฝกสมปอย เนอลกสมอไทย เนอลกสมอดง เถาวลยเปรยง ขเหลก หวหอม หญาไทร ใบไผปา โดยมสรรพคณ บรรเทาอาการทองผก ในผททองผกมาก หรอเรอรงกรณทใชยาอนแลวไมไดผล ปงบประมาณ 2563 ไดรบการจดสรรงบประมาณใหดำเนนการศกษาขอกำหนดทางเคมของใบสมปอย ซงขอบเขตของการศกษาขอกำหนดทางเคมของใบสมปอยจะเปนการควบคมคณภาพทางเคมสมนไพรใบสมปอย ประกอบดวย 1) การพสจนเอกลกษณทางเคม เพอตรวจสอบชนดของสารสำคญทเปนองคประกอบในสมนไพรนน ๆ 2) ขอกำหนดทวไป ไดแก ปรมาณความชน ปรมาณสารสกดดวยตวทำละลายสงปนปลอมโดยวดจากปรมาณเถา และ 3) ขอกำหนดเฉพาะ โดยเนนทการตรวจหาปรมาณสารออกฤทธเดยวหรอกลม ดงนนจากผลการวจย พบวา ใบสมปอย จำนวน 12 ตวอยาง มปรมาณความชน ปรมาณเถารวม ปรมาณเถาทไมละลายในกรด ปรมาณสารสกดดวย 95% เอทานอล และปรมาณสารสกดดวยนำ มคาเทากบ 8.19±0.97% โดยนำหนก , 6.91±1.02% โดยนำหนก , 0.93±0.37% โดยนำหนก, 22.58±5.18% โดยนำหนก และ 28.73±5.20% โดยนำหนกตามลำดบ สมปอยเปนสมนไพรชนดหนงทอยภายใตแผนบรณาการงานวจยและพฒนาดานวทยาศาสตรการแพทย ซงตอบสนองนโยบายของสถาบนวจยสมนไพร โดยสามารถนำองคความรทไดไปใชประกอบในการรบขนทะเบยนตำรบยาแผนโบราณทมสมนไพรสมปอยเปนสวนประกอบ อกทงชวยเพมมลคาของสมนไพรพนบาน เพมโอกาสของชมชนในการสรางอาชพซงเปนประโยชนตอสขภาพประชาชนทสามารถใชสมนไพรในทองถน และชวยสนบสนนผประกอบการดานสมนไพรทงในและตางประเทศ

38



โครงการ การศกษาคณภาพทางเคม-ฟสกสของเปลอกหมเมลดมะขาม

มะขาม (Tamarindus indica L.) มการนำเขามาปลกในประเทศไทย และขยายพนธเปนจำนวน มากกวามะขามมาบรโภคสด แปรรปเปนอาหารหรอผลตภณฑประเภทตาง ๆ พบวามเมลดมะขามทงเปน จำนวนมาก ซงเปนทนาเสยดายเนองจากเปลอกเมลดมะขาม มสรรพคณ แกทองรวง แกบดลมปวง สมานแผลท ปาก ทคอ ทลน และตามรางกาย รกษาแผลสด ถอนพษและรกษาแผลทถกไฟลวก และรกษาแผลเบาหวานได นอกจากนยงมฤทธเสรมประสทธภาพของภมคมกนของรางกายไดอกดวย ซงในป พ.ศ. 2559 พบวามการพฒนา ผลตภณฑเสรมอาหารตานอนมลอสระจากสารสกดเปลอกหมเมลดมะขามอกดวย การศกษาคณภาพทางเคม-ฟสกสของเปลอกหมเมลดมะขาม มวตถประสงคเพอศกษาคณภาพทางเคม -ฟสกส ศกษาวธตรวจเอกลกษณทางเคม และศกษาปรมาณสารสำคญในเปลอกหมเมลดมะขาม

ผลการดำเนนงานของโครงการ เรมจากการทบทวนวรรณกรรมสำรวจ และเกบตวอยางเมลดมะขาม โดยมตวอยางทไดรบการจำแนกชอวทยาศาสตรโดยนกพฤกษศาสตร เมอไดตวอยางมาแลวจงไดทำการ คดแยก ทำความสะอาด เตรยมตวอยางโดยคดเฉพาะสวนเปลอกหมเมลดมะขาม และบดตวอยาง โครงการนไดดำเนนการแลวเสรจทงสน จำนวน 23 ตวอยาง ดงน การศกษาการทดสอบทางเคมเบองตนพบวาเปลอกหมเมลดมะขามมสารกลม tannins และ reducing sugar การตรวจสอบทวไปทางเคมพบวา มความชนเฉลยรอยละ 10 โดยนำหนก ปรมาณเถารวมเฉลยรอยละ 1 โดยนำหนก ปรมาณเถาทไมละลายในกรดนอยกวารอยละ 0.1 โดย นำหนก ปรมาณสารสกดดวยตวทำละลายเอทานอลรอยละ 95 โดยปรมาตร เฉลยรอยละ 60 โดยนำหนก ปรมาณสารสกดดวยนำเฉลยรอยละ 49 โดยนำหนก การตรวจสอบเอกลกษณทางเคมดวยวธ Thin layer chromatography พบวาม epicatechin ทง 23 ตวอยาง และการศกษาปรมาณสารสำคญพบวาเปลอกหมเมลด มะขามมปรมาณฟนอลกรวมเฉลยรอยละ 51 โดยนำหนกขอมลทไดนสามารถนำไปใชเปนแนวทางในการควบคม คณภาพวตถดบเปลอกหมเมลดมะขามเพอการคมครองผบรโภค และสงเสรมการนำเมลดมะขามมาใชใหเกดประโยชนได



โครงการ การศกษาขอกำหนดทางเคมของดอกแคบาน

แคบาน มชอวทยาศาสตรวา Sesbania grandiflora L. เปนพชในวงศ Fabaceae มชอเรยกตามทองถน เชน แค แคแดง เปนตน เปนพชทเกดขนเองตามธรรมชาต มถนกำเนดแถบประเทศอนเดย พบไดทงในประเทศไทย และ ประเทศเขตรอน ลกษณะเปนไมพมหรอไมตนขนาดเลก สงประมาณ 5-10 เมตร เปลอกสนำตาลแกมเทา ใบประกอบ แบบขนนกปลายค เรยงเวยนกานใบยาว 15-30 เซนตเมตร ใบยอย 40-60 ใบเรยงตรงขาม รปขอบขนานปลายมนหรอ เวา ขอบเรยบหรอมขนเลกนอยทง 2 ดาน กานใบยอยยาว ประมาณ 1 เซนตเมตร กลบดอกม 5 กลบ สขาวผลเปน แบบแหงแตก เปนฝกเรยวกวาง 8-9 เซนตเมตร ยาว 0-50 เซนตเมตร เมลดกวางประมาณ 5 มลลเมตร ยาวประมาณ 6 มลลเมตร การแพทยพนบานไทยมรายงานการใชสมนไพรแคบาน สำหรบแกไขเปลยนฤด คมธาต และชะลางบาดแผล เปนตน จากรายงานผลการศกษาทางเภสชวทยา พบวา สารสกดสวนเอทานอลของดอกแคบาน ขนาด 250 mg/kg สามารถลดระดบนำตาลในเลอดของหนไดอยางมนยสำคญโดยเทยบกบยา Glibenclamide ขนาด 10 mg/kg ในสถานการณปจจบนยงไมมเกณฑมาตรฐานในการควบคมคณภาพสมนไพรชนดน ทำใหผบรโภคอาจจะไดรบความเสยงจากการใชสมนไพรทไมไดคณภาพ ในปงบประมาณ 2563 ไดมการดำเนนการศกษาวจยโดยนำดอกแคบาน ซงรวบรวมมาจากแหลงธรรมชาต และตวอยางจากหองปฏบตการพพธภณฑพชทไดตรวจสอบตามหลกอนกรมวธานพชเปนจำนวนทงหมด 15 ตวอยาง ซงจากการทดสอบปฏกรยาการเกดส พบวามสารในกลมฟลาโวนอยด และกรดอะมโน เปนตน จากการศกษาคณภาพทางเคม พบวาดอกแคบานมปรมาณความชน รอยละ 10.01 โดยนำหนก ปรมาณสารสกดดวยนำ รอยละ 40.18 โดยนำหนก ปรมาณสารสกดดวยเอทานอล รอยละ 27.60 โดยนำหนก ปรมาณเถารวม รอยละ 6.72 โดยนำหนก ปรมาณเถาทไมละลายในกรด รอยละ 0.04 โดยนำหนก เปนตน

40



โครงการ การศกษาขอกำหนดทางเคมของสมนไพรเหงาขงแหง และลกผกชลอม

ตนข งแ ห ง หรอ ไพลดำ มช อวทยาศาสตรว า Zingiber mekongense Gagnep. เป นพ ช ในวงศ

Zingiberaceae ตนขงแหงเปนไมลมลกใบเลยงเดยวอายหลายปเจรญบนดน ใบ เดยวรปหอก ปลายแหลมออกสลบบนตนเทยม มกาบสเขยวเขม หมลงไปถงโคน ผวดานนอกใบประดบและใบประดบยอย เกลยง กลบปากสขาวดอก ออกจากสวนของเหงากานชอดอกสน ชอดอกรปร ประกอบดวยใบประดบหมซอนกน ดอกออกจากซอกใบประดบ กลบดอกสวนโคนกลบสขาว ปลายกลบสมวงออนมจดประสขาว ลำตน เหงาฝงอยในดนรปรางคอนขางยาว มขอปลองชดเจน มใบเกลดปกคลมตาเจรญ มกมกลนนำมนหอมระเหย ลำตนเทยม ตงตรงไมแตกแขนง ราก เปนรากพเศษ แตกออกจากสวนโคนของเหงา ปลายรากโปงพองออกเพอสะสมอาหาร3 มรายงานพบวา เหงาขงแหงมสาร diarylheptanoids ซงมฤทธตนทานเชอไวรส HIV-1 ขงแหงตามตำราการแพทยแผนไทยมรสหวานรอน สรรพคณแก พรรดก แกไขจบ แกนอนมหลบ แกลมพานไส แกลมแนนในทรวงและลมเสยดแทงคลนเหยน ซงในเหงาขงแหงมนำมนหอมระเหย ซงมสรรพคณ แกทองอด ทองเฟอ ขบลม ผกชลอม มชอวทยาศาสตรวา Oenanthe javanica (Blume) DC. เปนพชในวงศ Apiaceae พชลมลกโผลเหนอนำหรอทอดเลอยตามผวดน สง 10 – 100 เซนตเมตร ตนกลวงผวภายนอกเปนรอง ใบ เปนใบประกอบแบบขนนก 1 – 3 ชน ใบยอยรปรแคบหรอรปไข โคนใบเบยว ปลายแหลม ขอบใบจกฟนเลอย ดอก ขนาดเลกสขาวออกเปนชอซรม ดอกยอยขนาดเลก กลบเลยง 5 กลบ เกสรเพศผ 5 อน ผล เดยวแบบ ผลแหงแกแลวแตกเปนสองสวน รปคอนขางกลมเปนสน ขนาด 2 – 3 เซนตเมตร และมกานเกสรเพศเมยทไมหลดรวง ลกผกชลอมมรายงานพบสารกลม flavonoid และนำมนหอมระเหย เหงาขงแหงและลกผกชลอม เปนสวนประกอบหนงในตำรบยาปลกไฟธาต ซงเปนยาในบญชยาหลกแหงชาต ในกลมเภสชตำรบโรงพยาบาล ในขอบงใช กระตนนำนม กระจายเลอดลมในหญงหลงคลอด ปลกไฟธาตใหบรบรณ ปรบระบบการยอยอาหารใหดขน ซงในปจจบนยงไมมขอกำหนดมาตรฐานตาม Thai Herbal Pharmacopoeia งานวจยชนนจงมงเนนในการวจยเพอศกษาขอกำหนดทางเคมของสมนไพรทง 2 ชนด อนจะเปนประโยชนในการควบคมคณภาพของสมนไพร การศกษาในตวอยางเหงาขงแหง จำนวน 12 ตวอยาง พบวา เหงาขงแหงมปรมาณความชน รอยละ 8.491.37 โดยนำหนก ปรมาณเถารวม รอยละ 9.481.41 โดยนำหนก ปรมาณเถาทไมละลายในกรด รอยละ 1.120.91 โดยนำหนก ปรมาณสารสกดดวยนำ รอยละ 8.421.53 โดยนำหนก ปรมาณสารสกดดวยเอทานอล รอยละ 18.422.02 โดยนำหนก และปรมาณนำมนหอมระเหยรวม รอยละ 2.230.95 โดยปรมาตรตอนำหนก การศกษาในลกผกชลอม จำนวน 12 ตวอยาง พบวา ลกผกชลอมมปรมาณความชน รอยละ 9.501.42 โดยนำหนก ปรมาณเถารวม รอยละ 8.750.96 โดยนำหนก ปรมาณเถาทไมละลายในกรด รอยละ 1.040.58 โดยนำหนก ปรมาณสารสกดดวยนำ รอยละ 5.150.83 โดยนำหนก และปรมาณสารสกดดวยเอทานอล รอยละ 19.112.41 โดยนำหนก และปรมาณนำมนหอมระเหยรวม รอยละ 3.091.12 โดยปรมาตรตอนำหนก อยางไรกตามสมนไพรทง 2 ชนดนยงพบปญหาการเรยกชอสมนไพรทไมตรงกนในแตละทองท เพราะฉะนนจงควรเกบตวอยางมาศกษาเพมเตมเพอใหไดขอมลทถกตองสำหรบการกำหนดเปนขอกำหนดมาตรฐานของสมนไพร ทง 2 ชนดนตอไป



โครงการ การศกษาขอกำหนดทางเคมของปอบด ปอบ ด หรอ indian screw tree ม ช อวทยาศาสตรว า Helicteres isora L. เป น พช ในวงศ

Malvaceae มชอเรยกตามทองถน เชน ปอกะบด มะปด ขอนใหญ ชอ ปอทบ เปนตน เปนพชทขนเองตามรมปาเบญจพรรณ ปาเตงรง ทรกราง แมกระทงในบรเวณกรงเทพมหานคร พบไดทวไปทงในเอเชยตะวนออกเฉยงใต จน และอนเดย ลกษณะเปนไมพม สงไมมากประมาณ 1-2 เมตร ใบเดยว รปไขกวาง ขอบใบหยก ออกดอกปละครง กลบดอกสสมอฐ เปนหลอด เมอตดฝก เปนฝกยาว 3-4 เซนตเมตร บดเปนเกลยวคลายเชอกขวน เมอแกจะแตก มสนำตาลดำ การแพทยพนบานไทยมรายงานการใชปอบดสำหรบเปนยาบำรงธาต แกปวดทอง ทองอด ทองเสย ปวดเบง ขบลม แกบด แกปวดบวม ขบเสมหะ รกษาอาการกระเพาะอาหารเปนแผลหรออกเสบเรอรง จากการทบทวนวรรณกรรมขององคประกอบทางเคมของปอบด พบวา สวนใหญเปนสารทตยภมกลม glycosides, saponins, phytosterolและ flavonoids เปนตน เชน rosmarinic acid, isoscutellarein helisterculins A, helisterculin B, helisoringallic acid, coumaric acid, β-sitosterol, betulic acid, oleanolic acid, daucosterol, cucurbitacin B, isocucurbitacin B, sanguinarine, berberine chloride และ muscimol เปนตน ในปจจบนพบวามรายงานผลงานวจยทางเภสชวทยาดานการรกษาโรคเบาหวานของปอบดเพมมากขนดวย ชใหเหนวาปอบด อาจจะมประสทธภาพในการพฒนาเปนผลตภณฑเพอควบคมโรคเบาหวานและโรคอวนตอไปได โดยองคประกอบทางเคมประกอบทางเคมทคาดวาจะมฤทธทางเภสชวทยาสมพนธกบกลไกการลดระดบนำตาลในเลอด ไดแก สาร rosmarinic acid ทสามารถลด PEPCK expression และเพม GLUT4 expression และ สาร isoscutellarein ทสามารถยบยง เอนไซม aldose reductase ในการเปดปฏกรยา glycation ได เนองจากยงไมมการรายงานการศกษาถงขอกำหนดทางเคมของปอบดในประเทศไทย จงยงขาดขอมลทจะนำไปสการจดทำมาตรฐานสมนไพรชนดน การศกษานมวตถประสงคเพอศกษาขอกำหนดทางเคมของปอบด อนจะเปนประโยชนในการควบคมคณภาพของสมนไพรน โดยการศกษาในตวอยางปอบด จำนวน 15 ตวอยาง ซงรวบรวมจากแหลงธรรมชาตและตวอยางแทจากหองปฏบตการพพธภณฑพช สถาบนวจยสมนไพร ผลการตรวจคณภาพเบองตนพบสารกลมซาโปนน สารกลมฟลาโวนอยด และ Steroidal/Triterpenoidal nucleus และนำตาลรดวซ จากการศกษาคณภาพทางเคมทวไปพบวา ปอบดมปรมาณความชน รอยละ 7.771.23 โดยนำหนก ปรมาณเถารวม รอยละ 4.690.58 โดยนำหนก ปรมาณเถาทไมละลายในกรด รอยละ 0.920.45 โดยนำหนก ปรมาณสารสกดดวยนำ รอยละ 16.233.10 โดยนำหนก และปรมาณสารสกดดวยเอทานอล รอยละ 5.700.92 โดยนำหนก ซงขอมลทไดจะนำไปสการจดทำมาตรฐานคณภาพของสมนไพรในตำรามาตรฐานยาสมนไพรไทยตอไป

42



โครงการ การศกษาฤทธยบยงอนมลอสระชนดซปเปอรออกไซด และฤทธยบยงโคลนเอสเตอเรสของสารสกดมะกอกนำ

สมนไพรไทยหลายชนดมกถกกลาวอางสรรพคณวาสามารถปองกนหรอชะลอการเกดโรคสมองเสอมได ซงการรกษาโรคสมองเสอมมหลายวธ เชน การใชยายบยงโคลนเอสเตอเรส การใชสารตานอนมลอสระเพอชะลอการเสอมของเซลลประสาท การศกษานคณะผวจยไดทดสอบฤทธยบย งเอนไซมโคลน เอสเตอเรสและฤทธยบยงอนมลอสระชนดซปเปอรออกไซดของสารสกดจากมะกอกนำ 4 ตวอยาง ไดแก สารสกด EHB-W, EHB-E, EHW-W และ EHW-E โดยทดสอบฤทธยบยงเอนไซมอะเซตลโคลนเอสเตอเรส และ บวทรลโคลนเอสเตอเรส ดวยวธของ Ellman พบวาฤทธยบยงเอนไซมอะเซตลโคลนเอสเตอเรสของสารสกด EHB-W, EHB-E, EHW-W และ EHW-E มคารอยละของการยบยง (% Inhibition) ทขนาด 100 ug/ml เทากบ 22.41 ± 2.17, 36.14 ± 5.52, 31.18 ± 5.86 และ 46.27 ± 3.27 ตามลำดบ (คา IC50 เทากบ 152.27 ± 2.94, 132.85 ± 7.61, 113.57 ± 3.07 และ 96.38 ± 6.59 ug/ml ตามลำดบ) ในขณะทสารมาตรฐาน galanthamide ทขนาด 10 ug/ml ยบยงไดรอยละ 90.83 ± 1.09 สวนฤทธยบยงเอนไซมบวทรลโคลนเอสเตอเรสของสารสกดทขนาด 100 ug/ml เทากบ 13.32 ± 2.68, 66.40 ± 1.29, 24.99 ± 2.44 และ 51.54 ± 0.82 ตามลำดบ (คา IC50 เทากบ 105.64 ± 3.22, 91.95 ± 3.95, 154.27 ± 3.31 และ 111.03 ± 6.09 ug/ml ตามลำดบ) ในขณะท galanthamide ทขนาด 10 ug/ml ยบยงไดรอยละ 71.69 ± 0.80 และสารสกดทมฤทธยบยงอนมลอสระชนดซปเปอรออกไซดไดใกลเคยงกบสารมาตรฐาน gallic acid คอ EHB-W และ EHB-E มคา IC50 15.84±0.98 ug/ml และ 17.51±1.35 ug/ml ตามลำดบ ซงคณะผวจยจะนำผลการศกษาขางตนมาพจารณาเพอตรวจสอบฤทธดงกลาวของสารสกดแยกสวนจากมะกอกนำตอไป



โครงการ การศกษาฤทธปกปองเซลลประสาท ของสารสกดมะกอกนำ ในเซลลประสาทเพาะเลยงจากสมองสวนฮปโปแคมปส

ภาวะเครยดจากการเกดออกซเดชน (oxidative stress) เปนสาเหตสำคญและมความเกยวของโดยตรงกบ

พยาธสภาพการเกดโรคตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงโรคทเกดจากความเสอมของเซลลประสาท และมหลกฐานสนบสนนวา สาร antioxidant อาจปองกนการเกดพยาธสภาพจากการเสอมของเซลลประสาทอนเปนผลมาจาก oxidative stress ได มะกอกนำซงเปนแหลงของสารประกอบทมฤทธเปน antioxidant อาจสามารถปองกนหรอลดการเกดพยาธสภาพจากการเสอมของเซลลประสาทได ทำใหลดการตายของเซลลประสาท การศกษานจงมวตถประสงคเพอทดสอบฤทธปกปองเซลลประสาทของสารสกดมะกอกนำในเซลลประสาทเพาะเลยงจากสมองสวนฮปโปแคมปส (mouse hippocampal cell line; HT22) โดย โดยใชแบบจำลองการเสอมของเซลลประสาทททำใหเกดการบาดเจบหรอการตายของเซลลจาก glutamate และประเมนผลโดยวดความอยรอดของเซลล (cell viability) ดวยวธ MTT reduction assay และวดการทำลายเยอหมเซลล (plasma membrane damage) ดวยวธ LDH release assay สารสกดสมนไพรทใชในการศกษาน คอ สารสกดจากเปลอกไมมะกอกนำ ไดแก สารสกด EHB-W และ EHB-W และสารสกดจากเนอไมมะกอกนำ ไดแก สารสกด EHW-W และ EHW-E ผลการศกษาพบวา 1) การใหสารสกด EHB-W, EHB-E, EHW-W หรอ EHW-E ทความเขมขน 0.5, 1, 5, 25, 50, 100 และ 200 g/ml แกเซลลประสาทเพาะเลยง เปนเวลา 24 ชวโมง พบวาสารสกดทความเขมขน 100 และ 200 g/ml มผลทำให cell viability ลดลง เมอเทยบกบกลมควบคม และ 2) การใหสารสกด EHB-W, EHB-E, EHW-W หรอ EHW-E ทความเขมขน 0.5, 1, 5, 25 และ 50 g/ml แกเซลลประสาทเพาะเลยงพรอมกบให glutamate เปนเวลา 24 ชวโมง พบวาสารสกดดงกลาวทความเขมขน 5, 25 และ 50 g/ml แสดงฤทธปกปองการบาดเจบหรอการตายของเซลลประสาทเพาะเลยงทเกดจากพษของ glutamate ในขณะทการใหสารสกดดงกลาวกอนให glutamate นนไมแสดงผลปกปองใดๆ แสดงใหเหนวาสารสกดมะกอกนำมศกยภาพทจะนำมาวจยและพฒนาตอเพอใชปองกนหรอชะลอกระบวนการเสอมของเซลลประสาทอนเกดจากภาวะ oxidative stress ได ซงคณะผวจยจะดำเนนการตรวจสอบฤทธปกปองเซลลประสาทของสวนสกดยอยจากสารสกดมะกอกนำตอไป และไดโมเดลสำหรบการทดสอบฤทธปกปองเซลลประสาทของสารสกดสมนไพรในเซลลประสาทเพาะเลยงจากสมองสวนฮปโปแคมปส โดยเหนยวนำใหเซลลเกดการบาดเจบหรอตายจากพษของ glutamate ซงเปนโมเดลหรอแบบจำลองการเสอมของโรคทเกดจากความเสอมของเซลลประสาท

ในปงบประมาณ 2563 ไดทดสอบฤทธปกปองเซลลประสาทของสารสกดมะกอกนำในเซลลประสาทเพาะเลยงจากสมองสวนฮปโปแคมปส จำนวน 4 ตวอยาง ไดแก สารสกดจากเปลอกไมมะกอกนำ จำนวน 2 สารสกด และสารสกดจากเนอไมมะกอกนำ จำนวน 2 สารสกด

กรณไดรบการจดสรรงบประมาณในการดำเนนการวจยตอในปงบประมาณ 2564 คาดวาจะดำเนนการทดสอบฤทธปกปองเซลลประสาทของสารสกดแยกสวนจากมะกอกนำในเซลลประสาทเพาะเลยงจากสมองสวนฮปโปแคมปส จำนวนอยางนอย 5 สวนสกดยอย

44



โครงการ การศกษาฤทธลดไขมนของเพกาในหลอดทดลอง และสตวทดลอง

โรคไขมนในเลอดสงเปนโรคเรอรงชนดหนงทมผลตอระบบหวใจและหลอดเลอด ระดบไขมนในเลอด

สงเปนสาเหตหนงทกอใหเกดโรคหลอดเลอดหวใจอดตน (coronary artery disease) ซงเปนสาเหตการตายทสำคญสาเหตหนงของประชากรโลก สมนไพรไทยหรอผลตภณฑหลายชนดทจำหนายอยในทองตลาดมกมการกลาวอางสรรพคณวาสามารถลดไขมนได โดยยงไมมขอมลทเปนหลกฐานทางวทยาศาสตรมาสนบสนนสรรพคณดงกลาว ดงนนการตรวจสอบฤทธและกลไกการออกฤทธลดไขมนของสารสกดสมนไพร รวมถงการตรวจหาสารสำคญทเปนตวออกฤทธจงเปนแนวทางในการสนบสนนการนำสมนไพรมาวจยและพฒนาตอเปนผลตภณฑสขภาพเพอชวยเสรมการรกษา โดยอาจใชรวมกบยาแผนปจจบนเพอลดภาวะเสยงตอการเกดโรคทางระบบหวใจและหลอดเลอด ทำใหผปวยมอายยนนาน รวมทงยงเปนการเพมคณภาพชวตใหดขน

เพกาเปนพชสมนไพรพนบานทสามารถนำมารบประทานเปนอาหารในชวตประจำวน และมสรรพคณใชรกษาและปองกนการเกดโรคได ทนาสนใจ คอ เปลอกตนเพกานอกจากจะใชเปนสวนประกอบในตำรบยาจากสมนไพรแลวยงเปนแหลงของสารประกอบโพลฟโนลก (polyphenolic) ทมคณสมบตตานออกซเดซนจงยบยงการเกดปฏกรยาออกซเดชน ดงนนการรบประทานเพกาทำใหไดรบสารทชวยตอตานอนมลอสระซงอาจชวยลดความเสยงของการเกดโรคทเปนผลจากอนมลอสระ ไดแก ไขมนในเลอดสงได จากรายงานการศกษาวจยพบวาสารสกดดวยเมทานอลจากเปลอกตนเพกาสามารถลดระดบ cholesterol, triglyceride, LDL-C, VLDL-C และเพมระดบ HDL-C ในหนแรททเหนยวนำใหมไขมนในเลอดสงได และสารสกดดวยเอทลอะซเตทตานการสรางเซลลไขมน และยบยงเอนไซมไลเปสได อยางไรกตามยงมขอมลเกยวกบฤทธลดไขมนในเลอดของเพกาไมมากนก ดงนนคณะผวจยจงสนใจทจะศกษาฤทธและกลไกการออกฤทธลดไขมนของเพกาทงในหลอดทดลองและสตวทดลองโดยทดสอบฤทธของสารสกดเพกาในการยบยงการยอยไขมนโดยวดผลตอการทำงานของเอนไซม Pancreatic lipase และทดสอบฤทธของสารสกดเพกาในการสงเคราะห cholesterol โดยวดผลตอการทำงานของเอนไซม HMG-CoA reductase รวมทงทดสอบฤทธของสารสกดเพกาในการยบยงกระบวนการเจรญเปนเซลลไขมน 3T3-L1 (Adipocyte differentiation) และตรวจสอบฤทธลดไขมนในเลอดสารสกดเพกาในหนแรททเหนยวนำใหเปนไขมนในเลอดสงโดยใหอาหารทม cholesterol สง ซงขอมลทางเภสชวทยาทไดจากการศกษาวจยนเปนหลกฐานทางวทยาศาสตรสำหรบนำไปศกษาตอดานความปลอดภยเพมเตม และการศกษาวจยตอทางคลนก และอาจพฒนาตอเปนยา และ/หรอผลตภณฑสขภาพจากสมนไพรทมฤทธลดไขมนในเลอด เปนการเพมคณภาพชวตของผปวยเรอรงทภาวะไขมนในเลอดสง และยงลดภาวะเสยงตอการเปนโรคหลอดเลอดแขง (atherosclerosis), โรคหวใจขาดเลอด (ischemic heart disease) และโรคแทรกชอนอน นอกจากนยงเปนการเพมความมนใจในการใชสมนไพรเพอลดไขมนในเลอดและเปนการเพมมลคาของสมนไพรไทย รวมทงสนบสนนการใชสมนไพรไทยในประเทศ และเพมความสามารถของผประกอบการเพอใหสามารถแขงขนไดในตลาดโลก



โครงการ การศกษาทางพฤกษศาสตรของกญชาและกญชง วตถประสงค

ศกษาขอมลชนดของสมนไพรกญชงและกญชา ทถกตองตามหลกอนกรมวธานพชเพอจดหาวตถดบสำหรบใชในโครงการวจยทเกยวของ โดยกระบวนการทางอนกรมวธานพชรวมทงจดทำตวอยางพชอางองงานวจย (voucher specimens) ของพชทนำมาใชในงานวจย เพอเปนหลกฐานตวอยางอางองทางวทยาศาสตรดานชนดพชทถกตองชดเจน เพอใหไดขอมลเบองตน สำหรบนำไปดำเนนโครงการวจยอน ๆ


จากการเดนทางไปสำรวจและเกบรวมรวบตวอยางพชสกลกญชา ณ จงหวดเชยงใหม เชยงราย และสกลนครและไดรบตวอยางพชกญชาจากแหลงตาง ๆ รวมทงสน 3 สายพนธ ไดแก หางกระรอก หางเสอ และตะนาวศร หองปฏบตการพพธภณฑพชไดดำเนนการศกษาลกษณะทางพฤกษศาสตรของกญชาไทยจำนวน 3 สายพนธ ตรวจระบชนดตามหลกอนกรมวธานพช พรอมกบการจดทำตวอยางพชอางองงานวจย และเกบรกษาไวในพพธภณฑพชระดบนานาชาตกรมวทยาศาสตรการแพทย (DMSC)

ตวอยางกญชาสายพนธหางกระรอก จากจงหวดสกลนคร หมายเลขตวอยาง DMSC 5267 ตวอยางกญชาสายพนธหางเสอ จากจงหวดนครราชสมา หมายเลขตวอยาง DMSC 5268 ตวอยางกญชาสายพนธตะนาวศร จากจงหวดตรง หมายเลขตวอยาง DMSC 5272

จากการศกษาลกษณะทางพฤกษศาสตรของกญชาทง 3 สายพนธของไทย ไดแก หางกระรอก หางเสอ และตะนาวศร พบวามความแปรผนคอนขางสงมากในแตละพนธทางดานสณฐานวทยาไมแตกตางกนมากจนชดเจนพอจะแยกความแตกตางดานสณฐานวทยาเพยงอยางเดยว แตอยางไรกดจากการศกษาพบวาใบประดบในชอดอกของกญชาสายพนธหางกระรอกจะมขนาด ทใหญกวาพนธอน ๆ มาก

46



โครงการ การสำรวจและจดหาวตถดบพชสมนไพรปอบด วตถประสงค

1. เพอศกษาขอมลชนดของสมนไพรทเปนวตถดบปอบด ทถกตองตามหลกอนกรมวธานพช 2. เพอจดหาวตถดบสำหรบใชในโครงการวจยทเกยวของ โดยกระบวนการทางอนกรมวธานพช 3. เพอจดทำตวอยางพชอางองงานวจย (voucher specimens) ของพชทนำมาใชในงานวจย เพอเปน

หลกฐานตวอยางอางองทางวทยาศาสตรดานชนดพชทถกตองชดเจน 4. เพอใหไดขอมลเบองตน สำหรบนำไปดำเนนโครงการวจยอนๆ เพอพฒนาเปนผลตภณฑสขภาพปอ

บดในเชงพานชยตอไป


จากการรวมเดนทางไปสำรวจและเกบรวมรวบตวอยางพชสมนไพรปอบด ณ จงหวดกาญจนบร อทยธาน นครสวรรค และเพชรบร ไดวตถดบปอบด 50 กก. จากจงหวดเพชรบร วนท 25 กมภาพนธ 2563 และ 50 กก. จากจงหวดกาญจนบร วนท 25 มถนายน 2563 รวมทงสน 100 กก. หองปฏบตการพพธภณฑพชไดดำเนนการศกษาลกษณะทางพฤกษศาสตรของปอบด ตรวจระบชนดตามหลกอนกรมวธานพช พรอมกบก ารจ ด ท ำต ว อ ย า ง พ ช อ า ง อ ง งาน ว จ ย แล ะ เก บ ร ก ษ า ไว ใน พ พ ธภ ณ ฑ พ ช ระด บ น าน าช าตกรมวทยาศาสตรการแพทย (DMSC) หมายเลขตวอยางพรรณไมแหงคอ DMSC 5270พชสมนไพรปอบดทใชเปนวตถดบในการวจยเมอนำมาตรวจระบชนดตามหลกอนกรมวธานพชพบวามชอวทยาศาสตร Helicteres isora L. ซงมชอทองถนอนๆ คอ ขอนใหญ (ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ) ; ชอ (กะเหรยง-เชยงใหม); ปอทบ (เชยงใหม); มะปด(ภาคเหนอ) ปจจบนจดอยในวงศ Malvaceae

จากการเดนทางไปสำรวจพชสมนไพรปอบด พบวาการกระจายพนธของปอบดในประเทศไทย สามารถพบไดทวไปตามปาเบญจพรรณ ปาเตงรง ปาดบแลง ชายขอบของปาดบชน รวมทงสองขางทางทเปนทเปดโลง สำหรบจงหวดทพบการกระจายพนธทหนาแนน ไดแก จงหวดกาญจนบร จงหวดอทยธาน จงหวดนครสวรรค และจงหวดตาก



โครงการ การศกษาฤทธยบยงแบคทเรยของสารสกดมะขามปอม ตอเชอสแตฟฟลโลคอคคสทเจรญแบบอสระและแบบไบโอฟลม

Staphylococcus aureus เปนเชอกอโรคทสำคญในโรงพยาบาล พบวาหลายสายพนธมการดอยา

เพมขน นอกจากนเชอยงสรางไบโอฟลม ซงทนตอยาปฏชวนะไดดกวาเชอทเจรญแบบอสระ ทำใหเกดโรค ตดเชอทมความรนแรง และมอตราการตายสงขน จงจำเปนตองคนควาหาสารตานจลชพชนดให มทมประสทธภาพในการยบยงแบคทเรยดงกลาวทงทเจรญแบบอสระ และแบบไบโอฟลม การศกษานเพอทดสอบฤทธยบยงแบคทเรยของสารสกดเอทานอลจากมะขามปอมตอเชอ S. aureus จำนวน 8 สายพนธ ทเจรญแบบอสระและแบบไบโอฟลมดวยวธ microbroth dilution เปรยบเทยบกบยา vancomycin ทเปนกลมควบคมบวก พบวาคาความเขมขนตำสดของสารสกดมะขามปอมทมฤทธยบยงเชอ และฆาเชอทเจรญแบบอสระ เทากบ 4-16 และ 32 มลลกรมตอมลลลตร ตามลำดบ ในขณะทความเขมขนของสารสกดมะขามปอมทสามารถยบยงการสรางไบโอฟลมของเชอ และยบยงเชอทเจรญแบบไบโอฟลม เทากบ 8-16 และ 16-32 มลลกรมตอมลลลตร ตามลำดบ แมวาความเขมขนของสารสกดมะขามปอมทยบยงเชอนจะสง อยางไรกตาม จากการวจยนทำใหไดแนวทางสำหรบนำไปศกษาคนควาหาสมนไพรทมศกยภาพในการยบยงเชอกลมอนทสรางไบโอฟลม เพอใชทดแทนยาปฏชวนะและลดปญหาการดอยาตานจลชพตอไป

48



โครงการสำคญ

โครงการ เฝาระวงคณภาพและความปลอดภยของผลตภณฑสขภาพ ในพนทเขตเศรษฐกจพเศษ

หนวยงาน

สถาบนวจยสมนไพร ดำเนนงาน รวมกบ ศนยวทยาศาสตรการแพทยท 11 สราษฎรธาน ศนยวทยาศาสตรการแพทยท 12 สงขลา ศนยวทยาศาสตรการแพทยท 12/1 ตรง รวมกบ สำนกเครองสำอางและวตถอนตราย


1. เพอการพฒนาคดเลอกพนธพชสมนไพรทมคณภาพ 2. เพอยกระดบคณภาพและความปลอดภยของวตถดบและผลตภณฑสมนไพร 3. เพอพฒนาศกยภาพและมาตรฐานสารสกดสมนไพร 4. เพอพฒนาผลตภณฑสมนไพรตนแบบเพอเปนผลตภณฑสขภาพ 5. เพอสนบสนนนโยบายเขตเศรษฐกจพเศษ ยกระดบคณภาพชวตของประชาชน 6. เพอเพมขดความสามารถในการแขงขนของประเทศ การสรางมลคาเพมทางเศรษฐกจของไทย


การวเคราะหหาปรมาณสารเคอรคมนอยดในขมนชน

วธวเคราะหปรมาณเคอรคมนอยดจากขมนชนดวย HPLC-DAD ทพฒนาขนเปนวธทมประสทธภาพ มความถกตอง รวดเรว สะดวก ลดเวลาในการทำงาน ลดปรมาณตวทาลายอนทรย จงชวยลดความเสยงตอการ สมผสสารเคม และชวยรกษาสงแวดลอมกวา วธ TLC ทปฏบตอยหรอ HPLC ปกตทวไป สามารถตรวจวเคราะห ไดทงเชงเอกลกษณ และปรมาณเคอรคมนอยดในขมนชนและผลตภณฑจากขมนชน สามารถนาไปใชเปนวธทดสอบเอกลกษณ และปรมาณสารเคอรคมนอยดแตละชนดและเคอรคมนอยดรวมในขมนชนทงในรปแบบสารสกด ผงขมน รวมถงอาจใชตรวจเอกลกษณสารสาคญใน ขมนชนในผลตภณฑอน ๆ ไดดวย



ผลตภณฑ สเปรยระงบกลนปาก จากสารสกดขา

การพฒนาสารสกดจากสมนไพรขา

ขาแดงเปนพชทมการปลกอยางแพรหลายในพนท อ.บางกลำ จ.สงขลา สถาบ นวจยสมนไพร และศนยวทยาศาสตรการแพทยท 12 สงขลา ไดศกษาวจยเพอพฒนาขาแดงใหไดผลตภณฑสขภาพ โดยมวตถประสงคเพอเพมมลคาผลผลตทางการเกษตร สนบสนนการพฒนาเศรษฐกจภาคใต ผลการทดลองพบ วาสารสกดขามยบยงการเจรญเตบโตของเชอ S.mutans โดยมสารสำคญซงมฤทธยบยงการเจรญเตบโตของเชอ คอ 1'-Acetoxychavicol acetate วธการวเคราะหหาปรมาณ 1'-Acetoxychavicol acetate ในสกดขาทพฒนาขนเปนวธทมความถกตองแมนยำ สามารถใชควบคมคณภาพสารสกดขาได โดยสารสกดขาซงสก ดด วย Hexane และ Ethyl acetate ม ฤทธ ย บ ย งการ เจรญ เต บ โตของเช อส งท ส ด และม ป รมาณ 1'-Acetoxychavicol acetate สงทสด จงนำสารสกดชน Ethyl acetate พฒนาเปนผลตภณฑสเปรยระงบกลนปากจากสารสกดขา เนองจากเปนชนทม Yield มากกวา นอกจากนสามารถใชสารสกดชน 95% Ethanol ในการพฒนาสเปรยระงบกลนปากไดเชนกน จากผลการวจยทไดสามารถแปรรปขาแดงเปนผลตภณฑสขภาพ เปนการเพมมลคาผลผลตขาแดง และ องคความรทไดสามารถนำไปตอยอดในอนาคต รวมถงการพฒนาทางการตลอดหรอการถายทอดแกผประกอบการทสนใจตอไป

การพฒนาสารสกดและผลตภณฑตนแบบจากดอกดาหลา

ดำเนนการจดหาวตถดบดอกดาหลาสดไดจำนวน 12 แหลง คอจาก จงหวดจนทบร จงหวดสระแกว จงหวดเพชรบร จงหวดชมพร จงหวดพทลง และจงหวดปตตาน จงหวดละ 1 แหลง จงหวดยะลา จำนวน 2 แหลง จงหวดนราธวาส จำนวน 4 แหลง ในชวงระหวางเดอนมกราคม 2563 ถงเดอนกมภาพนธ 2563 ผานการตรวจระบชอชนด (plant entification) ของพรรณไม ตามหลกอนกรมวธานพช วาเปนดอกดาหลา Etlingera elatior (Jack) R.M. Smith วงศ Zingiberaceae โดยนกพฤกษศาสตร เปรยบเทยบกบตวอยางพรรณไมแหงหมายเลขอางอง DMSC 5256 โดยศกษาศกษาคณสมบตทางกายภาพเคมของสารสกด ดำเนนการศกษาวจยคณภาพทางเคม เพอใชเปนหลกฐานอางองหรอตรวจสอบความถกตองของชนดสมนไพร และพฒนาเปนผลตภณฑปาลมนวดตวจากสารสกดดอกหลา (Torch Ginger Massage Balm) และผลตภณฑนำมนนวดตวตวจากสารสกดดอกหลา (Torch Ginger Massage oil)

ผลตภณฑ ปาลมนวดตวตว จากสารสกดดอกหลา

(Torch Ginger Massage Balm)

50



พฒนาสตรโลชนบำรงผวจากสารสกดดอกดาหลา

พฒนาในรปแบบของอมลชน (Emulsion) โดยเมอทาแลวมความชมชนไมเหนอะหนะ ดดซมด ใหความรสกสบาย และลางนำออกไดงาย พฒนาสตรจำนวน 5 สตร

ผลตภณฑ โลชนบำรงผวจากสารสกดดอกดาหลา

พฒนาคณภาพผลตภณฑเครองสำอางจากสารสกดเปลอกมงคด

ลงพนทสำรวจขอมลผลตภณฑของชมชน คดเลอก และเกบตวอยาง จงหวดพทลง จงหวดตรง จงหวดนครศรธรรมราช การนำมาตรวจวเคราะหและประเมนคณภาพผลตภณฑ โดยทำการทดสอบจลนทรย เอกลกษณ α-mangostin และโลหะหนก และทำการทดสอบความถกตองของวธวเคราะหเอกลกษณสารสำคญจากเปลอกมงคด (α-mangostin) ในเครองสำอาง โดยใชวธตามมาตรฐานสมนไพรทางเครองสำอาง เลม 1 Thai Herbal Standards for Cosmetics

ผลตภณฑ เครองสำอางจากสารสกดเปลอกมงคด



โครงการ การวจยและพฒนากญชงและกญชาเพอประโยชนทางการแพทย หนวยงาน สถาบนวจยสมนไพร กรมวทยาศาสตรการแพทย

โครงการการวจยและพฒนากญชงและกญชาเพอประโยชนทางการแพทยประกอบดวยการศกษาทางพฤกษศาสตรของกญชาและกญชง การจดทำจดทำขอกำหนดและมาตรฐานกญชาเพอจดทำโมโนกราฟของพชกญชา ศกษาลกษณะทางเภสชเวทของเครองยากญชา Cannabis sativa L. การศกษาเทคนคดเอนเอบารโคดเพอการระบพชสกลกญชาและกญชง (Cannabis L.) ทพบในประเทศไทย และการตรวจระบชนดพฒนาสายพนธ และขยายพนธกญชาไทย เพอประโยชนทางการแพทย


1. เพอการศกษาทางพฤกษศาสตรของกญชาและกญชง 2. เพอจดทำขอกำหนดและมาตรฐานกญชาเพอจดทำโมโนกราฟของพชกญชา 3. เพอศกษาลกษณะทางเภสชเวทของเครองยากญชา Cannabis sativa L. 4. เพอศกษาเทคนคดเอนเอบารโคดเพอการระบพชสกลกญชาและกญชง (Cannabis L.) ทพบใน

ประเทศไทย 5. เพอการตรวจระบชนด พฒนาสายพนธ และขยายพนธกญชาไทยเพอประโยชนทางการแพทย

โครงการ การศกษาทางพฤกษศาสตรของกญชาและกญชง สำรวจและเกบรวมรวบตวอยางพชสกลกญชา ณ จงหวดเชยงใหม เชยงราย และสกลนคร ดำเนน

การศกษาลกษณะทางพฤกษศาสตรของกญชาไทยจำนวน 2 สายพนธ ตรวจระบชนดตามหลกอนกรมวธานพช จดทำตวอยางพชอางองงานวจย และเกบรกษาไวในพพธภณฑพชระดบนานาชาตกรมวทยาศาสตรการแพทย (DMSC) ไดตวอยางพรรณไมแหง 2 ตวอยาง คอ DMSC 5267 และ 5268

52



โครงการ การศกษาเพอจดทำขอกำหนดมาตรฐานทางเคมของพชกญชา

จดทำขอกำหนดมาตรฐานทางเคมของพชกญชาประกอบดวยการจดทำเอกลกษณทางเคมการประเมนคณภาพทางเคม-ฟสกส การพฒนาวธวเคราะหปรมาณสารสำคญ (THC และ CBD) และทดสอบความใชไดของวธวเคราะหทพฒนาขน ซงในปงบประมาณ 2563 ไดดำเนนการจดหาตวอยางไดชอดอกเพศเมยกญชาจำนวน 10 ตวอยาง ใบจำนวน 4 ตวอยาง กานใบจำนวน 1 ตวอยาง เพอจดทำวธการตรวจเอกลกษณทางเคมของชอดอกกญชา โดยศกษาวธการตรวจเอกลกษณทางเคม เบ องตนดวยวธ Thin Layer Chromatography (TLC) และ ศกษาระบบในการแยกประเภท Terpenoids จากชอดอกกญชาดวยวธ GC

TLC Chromatogram GC Chromatogram

ผลการประเมนคณภาพทางเคม-ฟสกสของพชกญชา แสดงในตาราง

รายการตรวจวเคราะห ชอดอกเพศเมยกญชา

(n = 10*) ใบกญชา (n = 4*)

กานใบกญชา (n = 1*)

Total ash 10.0-16.2 13.9-15.3 21.6

Acid-insoluble ash 0.4-3.9 0.4-1.6 0.2

Loss on drying 6.2-8.6 6.5-8.2 7.6

Water extractive 11.2-22.2 23.6-28.2 25.4

95% Ethanol extractive 10.8-22.9 11.2-17.2 5.3

การพฒนาวธวเคราะหปรมาณสารสำคญในชอดอกเพศเมยกญชา ดวยวธ HPLC ไดดำเนนการศกษาระบบในการแยกสารสำคญประเภท Cannabinoids จากชอดอกกญชาดวยวธ HPLC ไดวธวเคราะหสารสำคญ (THC, CBD) โดย HPLC chromatogram ของชอดอกกญชา 10 ตวอยางแสดงในภาพขางลาง และอยระหวางการดำเนนการทดสอบความใชไดของวธวเคราะห



โครงการ การศกษาลกษณะทางเภสชเวทของเครองยากญชา Cannabis sativa L.

ไดขอมลลกษณะทางเภสชเวทของชอดอกกญชาสายพนธหางกระรอกสายพนธหางเสอและสายพนธตะนาวศร ประกอบดวย 2 ลกษณะ ไดแก

1. ลกษณะทางมหภาคของเครองยาสมนไพร 2. ลกษณะทางจลภาคทแสดงเปนภาพวาดลายเสนและคำบรรยาย ซงลกษณะทางเภสชเวทของทง

สายพนธมลกษณะคลายกนของสวนตาง ๆ ดงน 2.1 ใบประดบ ประกอบดวย ผวใบประดบดานบน ผวใบประดบดานลาง ภาคตดขวางใบ

ประดบ 2.2 ใบทชอดอก ประกอบดวย ผวใบดานบน ผวใบดานลาง ภาคตดขวางเสนกลางใบและ

แผนใบ ภาคตดขวางกานใบ ภาคตดขวางกานชอดอก 2.3 กานชอดอก ประกอบดวย ผวกานชอดอก ภาคตดขวางกานชอดอก 2.4 ผงยา กำลงดำเนนการ

กญชาทง 3 สายพนธ จะพบขน 5 แบบ ซงแตละแบบจะพบไดเฉพาะบางสวนเทานน ขนทพบมลกษณะ ดงน 1. cystolithic covering trichome เปนขนแบบเซลลเดยว รปรางโคนขนกวาง ปลายแหลม

โคนขนภายในมผลกผวขรขระเลกนอย ขนมรปรางสน และยาว 2. covering trichome เปนแบบเซลลเดยว รปรางยาว ปลายเรยวแหลม 3. bulbous trichome ขนตอมรปรางคอนขางกลม 4. capitate sessile trichome ขนตอมขนาดใหญประกอบดวยหลายเซลล ไมมกาน 5. capitate stalk trichome ขนตอมขนาดใหญ ประกอบดวยสวนหวหลายเซลล และสวนกาน

ประกอบดวยเซลลหลายเซลลกอตวเปนยนออกมา ตวอยางลกษณะทางเภสชเวทบางสวนของกญชาสายพนธหางเสอ

ลกษณะทางมหภาคของเครองยากญชาสวนชอดอก มลกษณะ เปนสวนชอดอกทำใหแหง สเขยวอมนำตาล กลนออน

สมผสสากมอ กรอบแตกหกงาย ประกอบดวยดวย กานชอดอกมใบแบบ 3-5 แฉกแตละแฉกรปราง ยาว ปลายเรยวแหลม ขอบใบหยกเลกนอย ตรงปลายกานชอดอกมใบขนาดเลก รปราง แคบ เรยวแหลม ผลขนาดเลก แขง รปรางคลายหยดนำ ผวเรยบ สนำตาลออน เงาเลกนอย มลายตามยาวสนำตาลเขม ผลถกหมดวยใบประดบ 1 ใบ กลนออน

เครองยากญชาพนธหางเสอ

54



โครงการ เทคนคดเอนเอบารโคดเพอการระบพชสกลกญชาและกญชง (CannabisL.) ทพบในประเทศไทย

1. การศกษาจโนมของกญชากญชงสายพนธไทย ศกษาจโนมของกญชา 3 สายพนธ ไดแก สายพนธหางกระรอก สายพนธหางเสอจากจงหวดสกลนคร สาย

พนธตะนาวศรจากจงหวดตรง และกญชง 1 สายพนธ คอ RPF1 จากจงหวดเชยงใหม จากผลการทดลองพบวากญชาและกญชงทง 4 ตวอยางมขนาดของจโนมประมาณ 876 Megabase และแตละตวอยางมคาแปรผนของพนธกรรมหรอ Sigle nucleotide polymorphisms (SNPs) ทแตกตางกน ในกญชง (RPF-1) เปนตวอยางทมจด SNPs มากทสดคอ 8,454,167 base รองลงมาคอ ตะนาวศร หางกระรอก และหางเสอตามลำดบ ดงนน จากการทดลองนจะเหนไดวากญชาและกญชงสายพนธไทยทง 4 ตวอยางมขนาดจโนมทเทากน แตมความแตกตางกนของจำนวน SNPs ของแตละตวอยาง ซงความแตกตางของ SNPs นจะมผลตอความหลากหลายของสายพนธกญชา (phenotype) ทแตกตางกน

ลกษณะจลกายวภาค ลกษณะของเนอเยอภายใตกลองจลทรรศนของเนอเยอผวใบดานบน

ประกอบดวย เซลลพนผว (epidermal cell) เปนเซลลรปรางหลายเหลยมมลายเปนเสนจาง ๆ อยรวมกบขนแบบเซลลเดยวภายในมผลก (crystolithic covering trichome) รปรางฐานกวาง ปลายแหลม ขนาดใหญและเลก ภายในมผลก ขนแบบแบบเซลลเดยว (covering trichome) เปนแบบเซลลเดยว รปรางยาว ปลายเรยวแหลม ขนาดใหญและเลก พบขนบรเวณใกลขอบใบ ไดแก ขนตอมแบบหลายเซลลและมก า น ห ล าย เซ ล ล (multicellular with multiseriate glandular trichome or capitate stalk trichome ) รปรางขนาดใหญและยาว มสวนกานประกอบดวยเซลลหลายเซลลกอตวเปนยนออกมาและมสวนหวป ระกอบ ด วยห ลาย เซลล ขน ต อมแบ บหลาย เซลล ไ ม ม ก าน (multicellular trichome or capitate sessile trichome) ขนต อมแบบหลายเซลล ไมม ก านช และพบขนตอมขนาดเลก (small grandular trichome or bulbous trichome) รปรางคลายกระเปาะขนาดเลก

เนอเยอผวใบบนดานบน



2. การศกษายนจำเพาะเกยวกบ THCAS และ CBDAS เมอทราบถงความแปรผนทางพนธกรรม (SNPs) แลวจากขอมลการศกษาของจโนมของกญชาและกญชง

ทง 4 สายพนธแลวนนเพอใหแนใจวาทง 4 สายพนธมความแตกตางกนอยางชดเจน จงไดทำการทดลองดความใกลชดของทง 4 สายพนธดวยการทำ 3.2 Megabase sequencing ในยนกลมททำหนาทควบคมการส ร า ง THC แ ล ะ CBD ได แ ก ย น THCAS (tetrahydrocannabinolic acid synthase) แ ล ะ CBDAS (cannabidiolic acid synthase) จากการทดลองพบวากญชาและกญชงทง 3 สายพนธมความหางกนอยางชดเจนโดยเมอเทยบกบสายพนธหางกระรอก โดยทกญชาพนธหางเสอมความใกลชดกบกญชาพนธหางรอกมากทสดในขอมลทางพนธกรรม โดยมระดบความใกลกนท 4.47 (sibling distance) สวนกญชาพนธตะนาวศร และกญชงมระดบทางพนธกรรมทหางจากพนธหางกระรอกทคอนขางสงโดยมคาเทากบ 7.92 และ 7.94 (less similar) ตามลำดบ นอกจากนจากขอมลยงแสดงใหเหนไดวากญชาและกญชงสายพนธไทยมพนธทแตกตางจากกญชาและกญชงทพบไดทวไปในโลก ซงเปนสายพนธทหาพบไดยาก (rare species) นอกจากนจากขอมล 3.2 Megabase ยงพบวากญชาและกญชงสายพนธไทยสามารถแบงออกไดเปน 3 ชนดคอ ชนดท 1 คอกญชาทมการแสดงออกของยน THCAS ทเดน และมยนอนทไมเกยวของกบ CBDAS แสดงออกเลกนอย ไดแกกญชาสายพนธหางกระรอก และหางเสอ ชนดท 2 คอ กญชาทมการแสดงออกของยน CBDAS ทเดน และมยนเกยวของกบ THCAS แสดงออกเลกนอย ไดแกกญชง RPF-1 และชนดท 3 กญชาทมการแสดงออกของยน CBDAS ทเดนเทานน ซงไดแกกญชาสายพนธตะนาวศร ยงไปกวานนจากขอมลทไดนนยงสามารถบอกถงความเฮเทอไซโกซตของสายพนธกญชาซงแสดงถงความความหลากหลายของรนลกทจะเกดขนจากการผสมพนธ จากผลการทดลองนพบวากญชาสายพนธหางเสอและตะนาวศรเปนสายพนธทคอนขางนง เมอทำการพฒนาสายพนธอาจจะพบความหลากหลาย ของรนลกทนอยกวาเมอเทยบกบสายพนธอน ซงจากขอมลดงกลาวขางตนสามารถนำไปใชในการพฒนาสายพนธตาง ๆ ของกญชาไดเชนสายพนธทม CBD สง หรอ THC:CBD ทเทากนตอไป และรวมถงพฒนาวธการแยกกญชาและกญชง หรอระหวางกญชาและกญชาตอไป

3. การศกษาดเอนเอบารโคด การแยกความแตกตางระหวางกญชงดวยลกษณะทางพฤษศาสตรนนคอนขางยาก โดยเฉพาะกญชาและ

กญชงสายพนธไทยซงมลกษณะทางภายนอกทคลายคลงกนอยางมากทำใหไมสามารถแยกพชทงสองชนดออกจากกนไดนอกจากการใชระดบ THC ทพบซงเปนวธทตองใชตวอยางคอนขางสง ดงนนเพอทำการแยกกญชาและกญชงสายพนธไทยนนเทคนคทางดเอนเอบารโคดจงเปนทางเลอกหนงทใชในการคดแยกสายพชทมความคลายคลงกน จากการทดลองไดทำการศกษาใน 5 กลมยน ไดแกกลมยนมาตรฐาน (standard gene) ซงไดแก ITS matK rbcL-1 18S-5.8S rRNA RPS11-RPS8 และ RPS16 กลมยนทสรางเสนใย (fiber) ไดแก WAT1 กลมยน CANNABINOID ไดแก THCAS และ OLS กลมยน ANTHOCYANIN ไดแก F3,5H2 และ CL1 และในกลมยนทใชในการพฒนาของ TRICHROME ของกญชา ไดแก TTG1 และ GL1 จากผลการทดลองพบวากลมยนทใชในการแยกพชระหวางกญชาและกญชงจำนวน 20 ตวอยางจากทงประเทศไทยไดคอยนในกลม CANNABINOID และ กลมยนทใชในการพฒนาของ TRICHROME ของกญชา ดงนนในการแยกแยะกญชาและกญชงนนสามารถใชกลมยนทงสองในการใชแยกแยะกญชาและกญชงได ซงเปนขอมลทสอดคลองกนกบการทดลอง 3.2 Megabase ทแสดงใหเหนถงความแตกตางของยนกลมน

56



โครงการ การตรวจระบชนด พฒนาสายพนธและขยายพนธกญชาไทย เพอประโยชนทางการแพทย

ทำการคดเลอกเมลดกญชาจากสามสายพนธไดแก หางเสอ หางกระรอก และตะนาวศร อยางละ 100 เมลดเพอใชในการศกษาและวจยในโครงการน โดยไดทำการระบคดแยกถงลกษณะของเมลดตวผตวเมยดงแสดงในตารางดานลาง ซงรายละเอยดของเมลดกญชาตวผตวเมยมดงตอไปน

รายละเอยด ตวผ ตวเมย

สของเมลด ขาว สดำหรอเทาเขม หลมของเมลด หลมตน หลมลก (perfect pit) ความลกของหลม นอยกวา 0.25 mm ลกกวา 0.25-5 mm ขอบของหลม มขอบไมชดเจน มของของหลมอยางชดเจน

การเพาะเมลดกญชา โดยครงนไดคดเลอกสองพนธเนองจากความจำกดของโรงเรอนในการเพาะปลก

และวจย สองสายพนธทไดรบการคดเลอกคอ หางเสอ และหางกระรอก เนองจากเปนสายพนธทมประวตการใช และการปลกอยางแพรหลายของทกภาคในประเทศไทย การเพาะปลกจะเรมทำในเดอนกนยายน 2563 โดยลงปลกในโรงเรอน ๆ ละ 50 ตน เพอใชในการศกษาการตรวจระบชนด พฒนาสายพนธ และขยายพนธกญชาไทย เพอประโยชนทางการแพทย

ผลสำเรจ

1. องคความรดานลกษณะทางพฤกษศาสตรของกญชาไทย 2 สายพนธ 2. ต ว อ ย า ง พ ช อ า ง อ ง ง า น ว จ ย เ พ อ เก บ ร ก ษ า ไ ว ใ น พ พ ธ ภ ณ ฑ พ ช ร ะ ด บ น า น า ช า ต

กรมวทยาศาสตรการแพทย (DMSC) จำนวน 2 ตวอยาง 3. องคความรดานขอกำหนดมาตรฐานทางเคมของพชกญชา จำนวน 4 เรอง (ชอดอกเพศเมย ใบ กาน

ใบ และราก) เพอใชเปนขอมลนำเขาในการจดทำ Monograph ของสมนไพรในตำรามาตรฐานยาสมนไพรไทย (Thai Herbal Pharmacopoeia)

4. ขอมลลกษณะทางเภสชเวทของเครองยากญชาสวนชอดอก จำนวน 3 สายพนธ ไดแก สายพนธหางกระรอก หางเสอ และ ตะนาวศร เพอใชในกการจดทำเปนมาตรฐานทางเภสชเวทของเครองยากญชา สำหรบการตรวจยนยนชนดของเครองยา ตรวจการปลอมปนของเครองยา และเปนขอมลในการจดทำขอกำหนดเครองยากญชาในตำรามาตรฐานยาสมนไพรไทย (Thai Herbal Pharmacopoeia)

5. สามารถคดเลอกพนธตนกญชาทใหสารสำคญสงในเบองตน เพอนำไปปรบปรงพนธเพอใชเปนพนธปลกทดตอไป

6. องคความรของสายพนธกญชาไทยในทางดานพนธกรรม โดยการสรางฐานขอมลทางพนธกรรมของกญชากญชงสายพนธไทย

7. องคความรในคดเลอกสายพนธกญชากญชงเพอพฒนาไปตามวตถประสงคทางการแพทย เชน กญชาทมสาร CBD สงเปนตน



8. วธคดแยกกญชาและกญชง 9. แหลงพนธกญชาทเหมาะสมตอพนท (พช GI) เชน กญชาสายพนธหางกระรอก และหางเสอทางภาค

อสาน หรอตะนาวศรทางภาคใต 10. วธการตรวจการปนเปอนของตวอยางสมนไพรระหวางกญชาและกญชง

ปญหา/อปสรรค และแนวทางการแกไข

1. ตวอยางพรรณไมของกญชาในแตละสายพนธทเกบมาศกษาขาดความสมบรณ จงขาดขอมลดานลกษณะทางพฤกษศาสตรทครบถวนสมบรณ คาดวาหากเกบตวอยางไดเพมเตมจะไดขอมลทครบถวน

2. กญชาเปนพชทถกจดเปนยาเสพตด ไมสามารถหาซอได การจดหาตวอยางจงตองประสานไปยงผทไดรบอนญาตใหปลกได แตมกจะลาชา เนองจากไดรบแจงวาไมสามารถใหรนทปลกไปแลวได เพราะมการระบการใชตวอยางตงแตขออนญาตปลก จงตองดำเนนการขออนญาตปลกใหมเพอสนบสนนการจดทำ monograph นอกจากนการจดหาตวอยางจากกลมผปลกทไดรบการนรโทษกรรมและ ปปส. มขอจำกดในเรองของการไมสามารถควบคมระยะเวลาทเกบเกยวพชกญชา ทำใหตวอยางทไดรบมาไมสมบรณ หรอชวงเวลาทเกบเกยวตวอยางไมเหมาะสมตอการใชงาน อกทงยงไดรบตวอยางในปรมาณทนอย ทำใหไมสามารถตรวจวเคราะหไดครบทกหวขอ ถาหากสถาบนวจยสมนไพรสามารถดำเนนการปลกพชกญชาไดเอง จะสามารถควบคม parameter ตางๆ ทมผลตอการเกบเกยวตวอยางทถกตอง และสามารถกำหนดปรมาณตวอยางทตองการใชได

3. ไมไดรบงบประมาณเพมเตมในการปรบปรงหองปฏบตการ เนองจากอยในชวงสถานการณการแพรระบาดโรคไวรสโคโรนา 2019 ดงนน จงไมสามารถดำเนนการยนขออนญาตการปลกกญชา (เพาะเลยงเนอเยอพช) ซงปจจบนไดทดลองเพาะเลยงเนอเยอพชรวมกบพชสมนไพรชนดอน ๆ ซงตามกฎหมายจำเปนตองแยกหองเพาะเลยงเนอเยอกญชาออกมาจากการเพาะเลยงเนอเยอสมนไพรชนดอน ๆ

4. โครงการนเปนโครงการตามนโยบายของรฐบาล ซงการปลกตนกญชาจำเปนตองใชพนทโรงเรอนในการเพาะปลก สถาบนวจยสมนไพรยงไมมโรงเรอนเพาะปลกทไดมาตรฐาน ไมสามารถทจะปลกไดทนทจงทำใหงานลาชาไปบาง ซงปจจบนไดดำเนนการออกแบบโรงเรอนเพาะปลกขยายพนธพชสมนไพรเรยบรอยแลว และกำลงอยระหวางการยนเสนอของบประมาณในการกอสรางโรง เรอนทไดมาตรฐาน ปจจบนไดดำเนนการทดลองปลกกญชาบนพนทดาดฟาอาคาคาร 9 แทน

5. จำนวนตวอยางทไดยงนอยอยเพอใหขอมลมความนาเชอถอมากยงขนควรมตวอยางอยางนอย 50 ตวอยางขนไป

6. เนองจากสถานการณของโรคระบาด COVID-19 ทำใหการทำการเกบตวอยางยากมากยงขน และควรจะมแหลงทถกตองตามกฎหมายในการทำการวจยในการใชอางองขอมล

7. การปลกในฤดฝนทำใหโรคและแมลงทเกดกบพชกญชามมากยงขน 8. การแยกสารสำคญของสมนไพรกญชา ซงถกจดเปนยาเสพตด มานานกวา 40 ป ขาดขอมลการศกษา

ในประเทศไทย จำเปนตองศกษาขอมลการแยกสารสำคญของกญชาจากตางประเทศ มการใชเครองมอพเศษหลายชนดในการแยก ซงหองปฏบตการวจยเพอแยกสารฯยงไมมเครองมอดงกลาว การศกษาครงนจงเปนการศกษาการแยกสารเพยงในระดบแลปสเกลเทานน ซงยงใชตนทนในการแยก

58



ทคอนขางสง รวมทงใชเครองมอทางวทยาศาสตรทมราคาแพง และผใชทตองมความชำนาญเฉพาะ รวมทงยงไมสามารถนำมาประยกตใชในระดบอตสาหกรรม หรอกงอตสาหกรรม เชงพาณชยได หากตองการใหขอมลการแยกสารสำคญจากกญชา มประโยชนอยางแทจรง สามารถนำไปประยกตใชในระดบอตสาหกรรมได จำเปนตองมการจดซอเครองมอในการ

แนวคดการพฒนาตอยอด

1. วธการตรวจเอกลกษณทางเคมของพชกญชาทได สามารถนำไปใชเปนสวนหนงในการจำแนกสายพนธกญชาไทย รวมกบวธการอน เชน ลกษณะทางเภสชเวท และ DNA barcode

2. เพอเปนการรองรบผลตภณฑทมกญชาเปนสวนผสม สามารถพฒนาวธวเคราะหปรมาณสารสำคญในผลตภณฑจากกญชาจากวธวเคราะหปรมาณสารสำคญในวตถดบกญชา

3. จดทำขอกำหนดมาตรฐานของสารสกดกญชา 4. พฒนาสตรอาหารเพาะเลยงเนอเยอพชทสามารถกระตนการเกดรากของตนกญชาจากการเพาะเล ยง

เนอเยอพชใหมประสทธภาพเพมมากขน และพฒนาวธการเพาะเลยงแคลลสดวยระบบ bioreactor เพอชวยเพมประสทธภาพการสรางสารสำคญ ลดปจจยความแปรปรวนของสารสำคญจากสภาพแวดลอมภายนอก ซงถาทำสำเรจจะทำใหสามารถผลตสารสำคญทมคณภาพได ลดการนำเขาสารสำคญจากตางประเทศ และสามารถสงเสรมใหเอกชนสามารถผลตแคลลสเพอขายเชงพาณชย สรางโอกาสและเพมมลคาสนคาอน ๆ ทมสวนผสมของสารสำคญทผลตไดจากแคลลสของพชกญชา

5. พฒนาสตรดนอนทรย หรอสตรธาตอาหาร ทสามารถปลกตนกญชาใหไดคณภาพ ทเปนสตรเฉพาะของแตละสายพนธ ซงสามารถถายทอดใหกบบรษทเอกชนประชาชนผสนใจนำไปใชในการปลกกญชาใหไดคณภาพหรอผลผลตตามทตองการได สรางรายไดใหกบเกษตรกรทขายวตถดบสวนผสมสำหรบการหมกดน และเพมโอกาสทางธรกจในการจำหนายดนหรอสตรธาตอาหารได

6. พฒนาสายพนธตนกญชาใหมสารสำคญตามทตองการใหประชาชนสามารถปลกไดภายในประเทศสรางรายไดใหกบคนในชมชน

7. ชดตรวจแยกกญชากญชง 8. แหลงพนธกญชาไทยทมคณภาพเหมาะสมตอการใชประโยชนทางการแพทย 9. พฒนาสายพนธกญชาทตองการเชน CBD สงเปนตน 10. สาร CBD จากกญชา มรายงานการศกษาทางวทยาศาสตรถงฤทธทางชวภาพหลายชนด รวมทงม

ราคาแพงมาก (ราคามากกวา 1 ลานบาท ตอกโลกรม) ซงสถานการณขณะนมการขอปลกกญชากนมาก ดงนน กรมวทยาศาสตรการแพทย ควรมการศกษาการตอยอดการนำวธการแยกสารและสารบรสทธ CBD ทแยกได พฒนาเปนผลตภณฑยา เครองสำอาง และอาหารเสรม ตอไป



ระบบบรหารจดการคณภาพตามมาตรฐาน ISO 9001:2015

สถาบนวจยสมนไพรธำรงรกษา และพฒนาระบบรหารคณภาพ ISO 9001:2015 ขบเคลอนโดยใชนโยบายคณภาพ และวตถประสงคคณภาพ ตามมาตรฐาน ISO 9001:2015 ของกรมวทยาศาสตรการแพทย รวมกบเกณฑการพฒนาระบบบรหารจดการภาครฐ (PMQA 4.0) ในการปรบปรง และพฒนาระบบงาน สอสารนโยบายคณภาพ และวตถประสงคคณภาพไปยงเจาหนาททกระดบทวทงสถาบนวจยสมนไพร และถายทอดตวชวดลงส IPA ระดบบคคล จดทำแผนพฒนาระบบบรหารคณภาพ ISO 9001:2015 ประจำป 2563 ท สอดคลองกบแผนระดบกรม ทบทวน/ปรบปรง/แกไขเอกสารกระบวนงานหลกนำเอกสารเขาสระบบการควบคมเอกสารอเลกทรอนกสกลางในระบบ SMART DI รวมถงสนบสนนขอมลเอกสาร และสารสนเทศภายใตขอบเขต และกระบวนงานทสถาบนวจยสมนไพรรบผดชอบใหกบกรมวทยาศาสตรการแพทย สราง และแสวงหาองคความรทสนบสนนการบรรล วสยทศน พนธกจ ยทธศาสตร และเปาหมายของการดำเนนงานของสถาบน (Knowledge Management) พฒนาบคลากรตามแผนงานทกำหนด รวมถงการบรหารจดการความเสยง และควบคมภายใน (Risk Management) ตามขอกำหนดของระบบคณภาพ และหลกเกณฑของกระทรวงการคลงวาดวยมาตรฐาน และหลกเกณฑปฏบตการควบคมภายในสำหรบหนวยงาน ของรฐ พ.ศ. 2561

การบวนการวจยและพฒนาสมนไพร (Core Process) ดำเนนการตามกระบวนการออกแบบและพฒนาองคความร สงประดษฐ และนวตกรรมของกรมวทยาศาสตรการแพทย (0600 WM 0018) เพอยกระดบองคการสความเปนเลศดานการวจย พฒนา และนวตกรรม ใหมขดสมรรถนะ และความทนสมยในการตอบโจทยทางการแพทยและสาธารณสขของประเทศ ตอบสนองความพงพอใจ/ความตองการและความคาดหวงของผรบบรการและผมสวนไดสวนเสย จดทำฐานขอมล องคความร สงประดษฐ และนวตกรรมใหสามารถเขาถงและนำไปใชประโยชนได รวมถงบญชสนทรพยทางความร ประกอบดวย บญชนวตกรรม บญชสงประดษฐ บญชองคความร และบญชผลงานทไดรบรางวล เอกสารองคความร สงประดษฐ และนวตกรรม ไดรบการเกบรกษาอยางเปนระบบ

งานบรการตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการ (Core Process) ของสถาบนวจยสมนไพรไดรบการปรบปรงอยางตอเนอง (Continuous Quality Improvement: CQI) ตามขอกำหนด ของระบบคณภาพโดยใชผลสำรวจความพงพอใจ ในปทผานมา และการใชงานระบบรบสงตวอยาง เพอตรวจวเคราะห (iLab Plus) ตามนโยบายของกรมวทยาศาสตรการแพทยทสามารถเชอมโยงขอมล การใหบรการตรวจวเคราะหของสถาบนวจยสมนไพรกบศนยขอมลกลางกรมวทยาศาสตรการแพทย (DMSc Data Center)

2.2 การธำรงรกษาและการพฒนาระบบบรหารจดการคณภาพ ตามมาตรฐานสากล ประจำปงบประมาณ พ.ศ. 2563

60



การตรวจตดตามคณภาพภายใน (Internal Audit) โดยคณะทำงานตรวจตดตามคณภาพภายใน กรมวทยาศาสตรการแพทย ครงท 1/2563 เมอวนท 26 กมภาพนธ 2563 พบความไมสอดคลอง (Nonconformity: NC) จำนวน 3 ขอ และ (Observation: OBS) จำนวน 4 ขอ แกไขเสรจสน และปดประเดนความไมสอดคลองดงกลาวไดครบถวน และผานการตรวจประเมนเพอเฝาระวง Surveillance Audit (SA) ระบบคณภาพ ISO 9001:2015 จาก United Registrar of System (URS) วนท 8 สงหาคม 2563 และได ร บ ก า ร ร บ รองระบ บ ค ณ ภ าพ ISO 9001:2015 แบ บ Multi-site Organization ใน ภ า พ ร ว ม ข อ งกรมวทยาศาสตรการแพทย

ประชมคณะกรรมการระบบบรหารคณภาพของสถาบนวจยสมนไพร (Management Review) จำนวน 1 ครง เพอตดตามและรายงานผลของระบบคณภาพ รวมถงความกาวหนาในการพฒนาระบบงาน

ระบบบรหารจดการคณภาพตามมาตรฐาน ISO 17025:2017 สถาบนวจยสมนไพรธำรงรกษาและพฒนาระบบบรหารคณภาพการใหบรการตรวจวเคราะหทาง

หองปฏบตการ ตามมาตรฐาน ISO/IEC 17025:2017 โดยมงเนนใหงานทดสอบมความถกตองตามหลกวขาการ ผลทดสอบมความเปนกลางปราศจากแรงกดดน และความสมำเสมอของคณภาพงานทดสอบและการใหบรการของหองปฏบตการและระบบงานเปนทยอมรบในระดบสากล สอดคลองกบกฎหมายและระเบยบทเกยวของ

วตถประสงคดานคณภาพ

ธำรงรกษาระบบคณภาพตามมาตรฐาน ISO/IEC 17025:2017 ในปงบประมาณ 2563

เปาหมาย

ไดรบการตออายการรบรอง (Re-assessment) ความสามารถหองปฏบตการทดสอบ ตามมาตรฐาน ISO/IEC 17025:2017 (Option A) จากสำนกมาตรฐานหองปฏบตการ


1. ทบทวน สอสารนโยบายคณภาพ/วตถประสงคคณภาพ และนโยบายการใหบรการตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการ สถาบนวจยสมนไพร ประจำปงบประมาณ พ.ศ. 2563 ใหบคลากรในระบบงานรบทราบและตระหนกถงการมสวนรวมตอการบรรลวตถประสงค ตวชวดและคาเปาหมายของระบบงาน

2. ระบบเอกสาร (Document control) การจดทำ/ทบทวน/ยกเลก เอกสารคณภาพ ISO/ IEC 17025:2017 ในรอบการดำเนนงานของปงบประมาณ พ.ศ. 2563 จำนวน 148 รายการ แบงเปนจดทำเอกสารใหม (56 ฉบบ) ทบทวน/แกไข (77 ฉบบ) ยกเลกเอกสาร (12 ฉบบ) จำนวนเอกสารคณภาพ ณ วนสนปงบประมาณ มจำนวนอยท 650 รายการ แบงเปน QM (1 ฉบบ)/SOP (91 ฉบบ)/WI (34 ฉบบ)/WS (80 ฉบบ)/FM (112 ฉบบ)/LB (213 ฉบบ) และ SD (119 รายการ)

3. สอบเทยบเครองมอวทยาศาสตรตามแผนการบำรงรกษาและสอบเทยบเครองมอมาตรฐานอางอง/เครองแกว (ระบบคณภาพ ISO/IEC 17025:2017/GMP) มเครองมอไดรบการสอบเทยบตามกำหนด 22 ชนดเครองมอ จำนวนรวม 94 รายการ และสอบเทยบเครองมอวทยาศาสตรตามแผนการบำรงรกษาและสอบเทยบเครองมอมาตรฐานอางอง/เครองแกว (ISO 9001:2015/งานวจย) มเครองมอไดรบการสอบเทยบตามกำหนด 18 ชนดเครองมอ จำนวนรวม 45 รายการ



4. การประกนคณภาพผลการทดสอบตามแผนการดำเนนงาน ประจำป 2563 โดยเขารวมการทดสอบความชำนาญในโปรแกรม (Proficiency Testing: PT) 2020 Microbiology Proficiency Testing Program 20P5 Pharmaceutical Microbiology (Herbal Tea) IFM Quality Services Pty Ltd ป ร ะ เท ศออสเตรเลย รายการตรวจวเคราะหดานจลชววทยา (จำนวน 8 รายการ) และโปรแกรมการทดสอบความชำนาญ ดานเคม NFI-PTC 13-2020: Moisture (g/100g) in Flour สถาบนอาหาร (จำนวน 1 รายการ) รวมถงการประเมนความสามารถในการทดสอบระหวางเจาหนาทภายในหองปฏบตการ (Laboratory’s performance in test) (จำนวน 17 รายการทดสอบ

5. พฒนาบคลากรดานระบบคณภาพ ISO/IEC 17025:2017 ประจำปงบประมาณ พ.ศ. 2563 โดยกลมพฒนาคณภาพและวชาการจดฝกอบรมในภาพรวมของสถาบนวจยสมนไพร เชงปฏบตการ เรอง การควบคมภายในและการบรหารความเสยง กลมเปาหมายไดรบการฝกอบรมตามแผน จำนวน 65 คน และการฝกอบรมเรองมาตรฐานการผลตทด (GMP) กลมเปาหมายไดรบการฝกอบรมตามแผน จำนวน 37 คน และการพฒนาบคลากรดานวชาการตาง ๆ ตามแผนการพฒนาบคลากร ประจำปงบประมาณ พ.ศ. 2563 เชน การฝกอบรมการฝกสอนงาน ตามแผนการฝกอบรมประจำปงบประมาณ พ.ศ. 2563 มบคลากรไดรบการฝกอบรมตามแผน รอยละ 98

6. การปรบปรงคณภาพการใหบรการตรวจวเคราะห (Customer Feedback) และการปรบปรงและพฒนาอยางตอเนอง (Continuous Quality Improvement) ประจำปงบประมาณ พ.ศ. 2563 โดยพฒนาการใชงานระบบรบสงตวอยาง iLab Plus และออกรายงานผลในระบบอเลกทรอนกสอยางเตมรปแบบตามนโยบายของกรมวทยาศาสตรการแพทย และการปรบปรงการ รบ – สงตวอยางใหเปนไปอยางถกตองตามคมอการใหบรการประชาชน และเพอแกปญหาการรบตวอยางคนหลงจากเสรจสนกระบวนการทดสอบ

7. การตรวจตดตามคณภาพภายใน (Internal Audit) ครงท1/2563 วนท 26 กมภาพนธ 2563 วนท 10, 17, 19 และ 20 มนาคม 2563 พบสงทไมสอดคลองตามขอกำหนด (Nonconformity: NC) ทตองดำเนนการแกไข (Corrective Action Request: CAR) จำนวน 23 CAR) เปนขอบกพรองหลก (Condition : C) จำนวน 6 ขอ และขอสงเกต (Observation: O) จำนวน 18 ขอ ดำเนนการแกไข และปดประเดนไดครบถวน

8. การตรวจประเมนเพอตออายการรบรอง (Re-assessment) ความสามารถหองปฏบตการตามมาตรฐาน ISO/IEC 17025:2017 (Option A) โดยสำนกมาตรฐานหองปฏบตการ กรมวทยาศาสตรการแพทย วนท 1 - 2 กรกฎาคม 2563 พบสงทไมเปนไปตามขอกำหนด (Condition: C) จำนวน 6 ขอ และ ขอสงเกต (Observation: O) จำนวน 13 ขอ แกไขเสรจสนและปดประเดนตามระยะเวลาทกำหนด ไดรบการตออายการรบรองในขอบขาย 27 รายการทดสอบ

9. ประชมคณะกรรมการระบบบรหารคณภาพของสถาบนวจยสมนไพร (Management Review) จำนวน 1 ครง เพอตดตามและรายงานผลของระบบคณภาพ รวมถงความกาวหนาในการพฒนาระบบงาน

62



งานบรการตรวจวเคราะหสมนไพรทสงตรวจจากหนวยงานภาครฐ และเอกชน

เพอประเมนคณภาพสมนไพร สารสกด และผลตภณฑสมนไพรแกหนวยงานภาครฐและเอกชน โดยประเภทสมนไพรทสงตรวจ ประเภทผงสมนไพร ชาชงสมนไพร แคปซลยาจากสมนไพร สารสกดสมนไพร ชนสวนสมนไพร ยาเมดและผลตภณฑธรรมชาตอน

ผลการตรวจวเคราะหนอกเหนอจากโครงการคณภาพสมนไพรไทยทสงตรวจจากหนวยงานภาครฐและเอกชน

รายการตรวจวเคราะห ประเภทสมนไพร

เปาหมาย (ตวอยาง)


ผานเกณฑ ทงหมด

(ตวอยาง)

ไมผานเกณฑ

(ตวอยาง)


หมายเหต

1. การตรวจการปนเปอนเชอจลนทรย

− จำนวนแบคททเรยทงหมด 10 10 - -

− จำนวนยสตและรา 10 10 - -

− จำนวนแบคทเรยในลำไสอนๆ 10 10 - -

− เชอ Escherichia coli 10 10 - -

− เชอ Staphylococcus aureus 12 12 - -

− เชอ Salmonella spp. 12 12 - -

− เชอ Pathogenic Clostridium spp. 12 12 - -

2. การตรวจพสจนทางเภสชเวท ผง

สมนไพร 3

ตรวจยนยนชนดของสมนไพร กระเจยบ 2 ตวอยาง, เพชรสงฆาต 1 ตวอยาง

3. การทดสอบความเปนพษในสตว ทดลอง

− การทดสอบพษเฉยบพลน 8 20 ไมม ไมม

การทดสอบพษเฉยบพลนไมมเกณฑมาตรฐานทกำหนด

− การทดสอบพษกงเรอรง

2.3 การตรวจวเคราะหสมนไพร



การเผยแพรผลตภณฑสมนไพรเพอประชาสมพนธ กรมวทยาศาสตรการแพทย ปงบประมาณ 2563

ในปงบประมาณ 2563 หองปฏบตการโรงงานตนแบบผลตผลตภณฑสมนไพร สถาบนวจยสมนไพร

ไดจดเตรยมแผนดำเนนการการผลตผลตภณฑสมนไพร เพอใหบรรลวตถประสงคของโครงการทมงสงเสรมสนบสนนให ใชสมนไพรภายในประเทศทดแทนการนำเขาจากตางประเทศ สถาบนวจ ยสมนไพร กรมวทยาศาสตรการแพทย ในฐานะหนวยงานของกระทรวงสาธารณสข เปนหนวยงานหนงทมหนาทสรางสงคมใหมจตสำนกดานการรกสขภาพเพอใหคนไทยมสขภาพดแขงแรง

แผนการผลตในปงบประมาณ 2563 (ต.ค. 2562 - ก.ย. 2563)

ลำดบ รายการ ขนาดบรรจ จำนวน (ชน/กลอง)

1 นำยาบวนปากกานพล 5 cc 400

2 นำยาบวนปากกานพล 30 cc 500

3 นำมนหอมกรมวทยฯ 3 cc 15,000

4 สบหมอน 50 กรม 3,000

5 สบขมนชน 50 กรม 3,000

6 สบแตงกวา 50 กรม 3,000

7 เจลทาผววานหางจระเข 120 กรม 800

8 โลชนวานหางจระเข 120 กรม 200

9 เจลลางมอ 60 กรม 5,000

10 เจลอาบนำวาน 60 กรม 400

11 เจลอาบนำขมนชน 60 กรม 400

12 แชมพขง 120 กรม 400

2.4 การเผยแพรผลตภณฑสมนไพร

64



ตารางสรปผลการดำเนนงานเผยแพรผลตภณฑในปงบประมาณ 2563 (ต.ค. 2563 - ก.ย. 2563)

ลำดบ รายการ ขนาดบรรจ จำนวน (ชน/กลอง)

แผน ผล แผน ผล

1 นำยาบวนปากกานพล 5 cc 5 cc 400 1,347

2 นำยาบวนปากกานพล 30 cc 30 cc 500 610

3 นำมนหอมกรมวทยฯ 3 cc 3 cc 15,000 24,021

4 สบวานหางจระเข 50 กรม 50 กรม 0 4,409

5 สบมะขาม 50 กรม 50 กรม 0 5,891

6 สบหมอน 50 กรม 50 กรม 3,000 5,025

7 สบขมนชน 50 กรม 50 กรม 3,000 4,443

8 สบแตงกวา 50 กรม 50 กรม 3,000 1,433

9 สบมงคด 50 กรม 50 กรม 0 4,647

10 เจลทาผววานหางจระเข 120 กรม 120 กรม 800 896

11 โลชนวานหางจระเข 120 กรม 120 กรม 200 1,152

12 เจลลางมอ 60 กรม 60 กรม 5,000 25,312

13 เจลอาบนำวาน 120 กรม 120 กรม 400 1364

14 เจลอาบนำขมนชน 120 กรม 120 กรม 400 1,525

15 แชมพขง 120 กรม 120 กรม 400 392

16 ชาชงใบหมอน (1.5กรม*30 ซอง) 30 ซอง/กลอง 30 ซอง/กลอง 600 335



รายชอหนวยงานทขอรบความอนเคราะหผลตภณฑสมนไพรเพอเผยแพร

ลำดบ หนวยงานทขอความอนเคราะห จำนวน (ชน)

1 ผบรหาร 35,468

2 สำนกงานเลขานการกรม 20,096

3 กองแผนงานและวชาการ 6,839

4 สถาบนวจยสมนไพร 1,859

5 สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข 845

6 สำนกมาตรฐานหองปฏบตการ 2,953

7 สำนกยาและวตถเสพตด 1,120

8 สำนกคณภาพและความปลอดภยอาหาร 1,950

9 สำนกเครองสำอางและวตถอนตราย 105

10 สถาบนชววทยาศาสตรทางการแพทย 47

11 สำนกรงสและเครองมอแพทย 1,434

12 กลมงานคมครองจรยธรรม 219

13 สำนกวชาการ 494

14 ศนยวทยาศาสตรการแพทย 18,937

15 อน ๆ 1,351

รวม 62,913

66



ในปงบประมาณ 2563 กลมพฒนาคณภาพและวชาการ สถาบนวจยสมนไพร ไดดำเนนการใหความ

อนเคราะหเผยแพรเอกสารวชาการแกประชาชนทสนใจ และหนวยงานตางๆ โดยมรายการเผยแพรเอกสารวชาการประเภทหนงสอ 12 รายการ จำนวน 98 เลม ประเภทแผนพบ จำนวน 10 รายการ จำนวน 4,500 แผน และประเภท CD 1 รายการ จำนวน 2 แผน ดงน

รายการเผยแพรเอกสารวชาการประเภทหนงสอ

ลำดบ รายการ ปทพมพ จำนวนทให

ความอนเคราะห

1 การวเคราะหคณภาพสมนไพรดวยวธ TLC 2555 2

2 ประมวลงานวจยดานพษวทยา เลม 1 2546 6



5 พชสมนไพรในประเทศไทย ตอนท 2 2541 5

6 พชสมนไพรในประเทศไทย ตอนท 4 พมพครงท 2 2559 11

7 รายงานการศกษาวจยโครงการสมนไพรตานเอดส เลม 1 2546 4

8 สมนไพรนาร 2 : ปญจขนธ 2555 5

9 สมนไพรนาร 4 : กระชายดำ 2552 2

10 เอกลกษณทางเภสชเวทของเครองยาสมนไพรไทย เลม 1 ครงท 2 2560 17

11 เอกลกษณทางเภสชเวทของเครองยาสมนไพรไทย เลม 2 ครงท 2 2562 17

12 เอกลกษณทางเภสชเวทของเครองยาสมนไพรไทย เลม 3 2560 17

รวม 98

2.5 การเผยแพรเอกสารวชาการ



รายการเผยแพรเอกสารวชาการประเภทแผนพบ

ลำดบ รายการ ปทพมพ จำนวนทใหความอนเคราะห (แผน)

1 แผนพบสมนไพร มะขาม 2558 450

2 แผนพบสมนไพร อญชน 2558 450

3 แผนพบสมนไพร บวบก 2558 450

4 แผนพบสมนไพร ปญจขนธ 2558 450

5 แผนพบสมนไพร ไพล 2558 450

6 แผนพบสมนไพร หมอน 2558 450

7 แผนพบสมนไพร มะกรด 2558 450

8 แผนพบสมนไพร มงคด 2558 450

9 แผนพบสมนไพร ขมนชน 2558 450

10 แผนพบสมนไพร แตงกวา 2558 450

รวม 4,500 แผน

รายการเผยแพรเอกสารวชาการประเภท CD

ลำดบ รายการ ปทพมพ จำนวนทใหความ

อนเคราะห

1 CD ประมวลผลงานวจยดานพษวทยา - 2

รวม 2

68



การสงบคลากรไปฝกอบรมโดยหนวยงานภายนอก

ดานบรหาร

ชอหลกสตร จำนวน (คน)

อบรมดานการจดซอจดจาง และการบรหารพสดภาครฐ พ.ศ. 2560 8

อบรมดานการเงน การคลงของสวนราชการ 3

อบรมการกำจดของเสยอนตรายในหองปฏบตการ 3

อบรมความรเกยวกบระเบยบงานสารบรรณ 4

อบรมการกำจดสารเคมเสอมสภาพจากหองปฏบตการ 1

ดานวชาการ


OECD Good Laboratory Practice (GLP) Workshop 2020 9

เรยนรทางไกลดวยระบบอเลกทรอนกส ผานระบบ e-learning อบรมการประมาณคาความไมแนนนอนของการวดเทคนคการชงนำหนก

3

การประชมวชาการประจำป การแพทยแผนไทย การแพทยพนบาน และการแพทยทางเลอกแหงชาต ครงท 17

15

การประชมวจยนานาชาตทางเภสชศาสตร 1

การประชมวชาการ/การฝกอบรมทางวชการดานเภสชวทยา สาขาทเกยวของกบสมนไพร หรอผลตภณฑสมนไพร

6

การสมมนาวชาการวทยาศาสตรการแพทย ครงท 5/2563 เรอง จโนมกสทนาร 4

อบรมการใชเครองนงฆาเชอแบบออโตเคลฟ 5

2.6 การพฒนาทรพยากรบคคล



ดานสนบสนน


อบรมเสรมสรางความรเกยวกบกฎมายทรพยสนทางปญญา 3

เรยนรทางไกลดวยระบบอเลกทรอนกส วชา ผานระบบ e-learning วชา กฎหมายพนฐานสำหรบขาราชการ

1

เรยนรทางไกลดวยระบบอเลกทรอนกส วชา ผานระบบ e-learning วชา ความมนคงปลอดภยบนอนเตอรเนต และการปฏบตตนสำหรบขาราชการยคดจทล

1

เรยนรทางไกลดวยระบบอเลกทรอนกส วชา ผานระบบ e-learning วชา เสรมทกษะการเขยนหนงสอราชการ

1

เรยนรทางไกลดวยระบบอเลกทรอนกส วชา ผานระบบ e-learning วชา ความขดแยงกนระหวางผลประโยชนสวนตนและผลประโยชนสวนรวม

124

เรยนรทางไกลดวยระบบอเลกทรอนกส วชา ผานระบบ e-learning วชา การเรยนรตามรอยพระยคลบาท

124

เรยนรทางไกลดวยระบบอเลกทรอนกส วชา ผานระบบ e-learning วชา เสรมสรางเกยรตภมขาราชการ : สำนกขาราชการไทยไมโกง

124

เรยนรทางไกลดวยระบบอเลกทรอนกส วชา ผานระบบ e-learning วชา วนยและจรรยาขาราชการทด

124

เรยนรทางไกลดวยระบบอเลกทรอนกส วชา ผานระบบ e-learning วชา การบรหารกจการบานเมองทด

124

เรยนรทางไกลดวยระบบอเลกทรอนกส วชา ผานระบบ e-learning วชา มาตรฐานทางคณธรรม และจรยธรรม

124

เรยนรทางไกลดวยระบบอเลกทรอนกส วชา ผานระบบ e-learning วชา ความโปรงใสของหนวยงานภาครฐ

124

เรยนรทางไกลดวยระบบอเลกทรอนกส วชา ผานระบบ e-learning วชา คณธรรมสำหรบขาราชการ

124

70



การเพมพนความรดวยการเรยนหรอการวจยตามหลกสตรของสถาบนการศกษา

ชอหลกสตร ชอสถาบนการศกษา จำนวน (คน)

ในประเทศ

CUPHARMATALK: MYTHS & FACTS: PHARMACEUTICAL QUALITY IMPACT OF ANTIBIOTIC PACKAGING SCIENCE AND DESIGN

คณะเภสชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

1

ความรเรองดวงตาสำหรบประชาชน คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

1

กนอยางไรหางไกลมะเรง จฬาลงกรณมหาวทยาลย 1

Kanji Cool kit คคดคนจ จฬาลงกรณมหาวทยาลย 1

“Advances in Natural Products and Cosmeceuticals for Anti-aging”

คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

1

Herbal Medicine in COVID – 19 : Immunological Aspect for Treatment and Prevention

คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล 1

Survival of the pharmacy profession in the disruptive technology era

เภสชกรรมสมาคมแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ รวมกบเครอขายวชาชพเภสชกรรม และองคกร ทเกยวของกบวชาชพเภสชกรรม

1

เจบคอ หายได ไมตองใชยาปฏชวนะ เภสชกรรมสมาคมแหงประเทศไทย

ในพระบรมราชปถมภ 1

Refresher course for obesity management เภสชกรรมสมาคมแหงประเทศไทย


Theoretical Analysis and Practice on Removal of Organic Solvent in Lyophilization Process

สถานเสาวภา สภากาชาดไทย 1

Freeze Drying Cycle Development and Cycle Optimization 5003-2-000-003-07-2563

สถานเสาวภา สภากาชาดไทย 1

Tear secretagogues, New drugs for the regenerate tears synthesis and Dry Eye Disease

คณะเภสชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

1

การปรบตวของวชาชพเภสชกรรมตอผลกระทบโควด - 19 ครงท 6 Reshape to New Normal of Health Services Delivery : Good Distribution Practice, Standard and Reshape Services Delivery of Pharmaceutical Products

เภสชกรรมสมาคมแหงประเทศไทย




ชอหลกสตร ชอสถาบนการศกษา จำนวน (คน)

ในประเทศ

อาหารคโตกบการลดนำหนก สภาเภสชกรรม 1

Saw palmetto ทางเลอกในการรกษาภาวะตอมลกหมากโต สภาเภสชกรรม 1

การประยกตใชเศรษฐศาสตรในการบรหารจดการ ดานยา

สภาเภสชกรรม 1

การใชไอโคซาเพนตาอโนอกในภาวะผอมหนงหมกระดกทสมพนธกบโรคมะเรง


เภสชบำบดในผปวยโรคตบแขง สภาเภสชกรรม 1

วคซนปองกนโรคโปลโอ : ปจจบนและอนาคต สภาเภสชกรรม 1

การประเมนอาการผดปกตของระบบทางเดนอาหาร ทพบบอยในรานยา


บหรไฟฟา สภาเภสชกรรม 1

Vasopressors in septic shock สภาเภสชกรรม 1

ความปลอดภยของการใชยาตานอกเสบทไมใชสเตยรอยด กบผปวยโรคไตเรอรง


72



การจดประชม/อบรม/สมมนา สำหรบบคลากรสถาบนวจยสมนไพร ดานระบบคณภาพหองปฏบตการ


อบรมระบบบรหารคณภาพ ISO 9001 : 2015 วนท 16 - 17 กนยายน 2563 ณ หองประชม 801 อาคาร 8 ชน 8 กรมวทยาศาสตรการแพทย

60

อบรมมาตรฐานการผลตยาทด GMP วนท 22-23 กรกฎาคม 2563 ณ โรงแรม ไมดา งามวงศวาน จงหวดนนทบร

38

ดานสนบสนน


สมมนาเชงปฏบตการ เรอง “การพฒนาองคการและตดตามผลการดำเนนงานประจำปงบประมาณ 2563 และศกษาดงานตามแนวพระราชดำร” วนท 11-13 มนาคม 2563 ณ จงหวดกาญจนบร

81

การฝกอบรมเชงปฏบตการ เรอง การควบคมภายใน และการบรหารความเสยง วนท 14 และ 17 กมภาพนธ 2563 ณ โรงแรม รชมอนด-สไตลช คอนเวนชน จงหวดนนทบร

78



ผลงานการเปนวทยากร

ชอวทยากร เรอง ผจด กลมเปาหมาย

ภญ.ดร.สนนทา ศรโสภณ การจดทำมาตรฐานสมนไพรไทย

สถาบนแพทยแผนไทยเพญนภา เพอพฒนาการแพทยแผนไทย มลนธการแพทยแผนไทยพฒนา

ผเขารบการอบรมหลกสตรวชาชพการแพทยแผนไทย

รนท 23

ผลงานเอกสารวชาการ

ชอบทความ ผวจยและคณะ แหลงเผยแพร

การศกษาฤทธกอกลายพนธของสารสกดปอบด (Investigation of Mutagenic Activity of Helicteres isora L.)

พราว ศภจรยาวตร สจรต อนกาศ วจตรา สดหวง เสกรชตกร บวเบา พรชย สนเจรญโภไคย

วารสารการแพทยแผนไทย และการแพทยทางเลอก (Journal of Thai Traditional & Alternative Medicine) ปท 18 ฉบบท 3 กนยายน - ธนวาคม 2563 (Vol. 18 No. 3 september - December 2020)

การศกษาฤทธกอกลายพนธของสารสกดกญชาทสกดดวยวธของไหลวกฤตยงยวด (Investigation of mutagenic activity of Cannabis sativa L. extract using supercritical fluid extraction assay) (Proceeding and poster oresentation)

พราว ศภจรยาวตร สจรต อนกาศ วจตรา สดหวง เสกรชตกร บวเบา ศรายธ ระดาพงษ พรชย สนเจรญโภไคย

Th 10th National Conference in Toxicology 2020 (NCT10) หนาท 41 - 53

2.8 ผลงานเอกสารทางวชาการ

2.7 ผลงานการเปนวทยากร

74



การนำเสนอผลงานทางวชาการ/โปสเตอร


การพฒนาผลตภณฑชนดเมดฟจากนำมนกานพล พลาศลกษณ อครชลานนท

พรศร ประเสรฐวาร

ปทมาวด เสตะกณณะ

ประชมเภสชกรรมแหงชาต ครงท 10 วนท 8-9 พ.ย. 2562 จดโดย เภสชกรรมสมาคมแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ รวมกบเครอขายวชาชพเภสชกรรม และองคกรทเกยวของกบวชาชพเภสชกรรม

การศกษาพษกงเรอรงของผลตภณฑผงนว

พรชย สนเจรญโภไคย กรวชญ สมคด ปยะวรรณ บชา ศกดวชย ออนทอง ธนวฒน ทองจน พราว ศภจรยาวตร


พษของสารสกดใบเตยหอมตอเซลลเพาะเลยงในหลอดทดลอง

กญชรญา ภารเขจร ปฏภาณ พรมพราย


การประเมนความเปนพษของสารสกดใบเตยหอม ในเซลล BALB/c 3T3 ดวยวธ Neutral red uptake ในหลอดทดลอง

ตญาน สาหด พรชย สนเจรญโภไคย


ฤทธกอกลายพนธของสารสกดใบเตยหอมในเชอแบคทเรยดวยวธทดสอบเอมส

สจรต อนกาศ วจตรา สดหวง


การพฒนาและการทดสอบความใชไดของวธวเคราะหปรมาณคาเทชนในเปลอกตนทงถอนดวยโครมาโทกราฟสมรรถนะสง (Method Development and Validation for Determination of Catechin Content in Albizia procera (Roxb.) Benth. Barks by UHPLC

ขวญศร สราญกวน สนนทา ศรโสภณ สมชาย แสนหลวงอนทร ศกดวชย ออนทอง สมจตร เนยมสกล


การศกษาองคประกอบทางเคม และปรมาณกรด สเตยรกในสารสกดเมลดฟกขาวดวยแกสโครมาโทกราฟ/แมสสเปกโทรเมทร (Study on Chemical Constituents and Stearic Acid Content in “Fak hao” Seed Extracts using GC/MS

สนนทา ศรโสภณ ขวญศร สราญกวน สมจตร เนยมสกล สมชาย แสนหลวงอนทร ศกดวชย ออนทอง บศรา อนาท นจร ศรสนาม


2.9 ผลงานวชาการ/โปสเตอร



รางวลรองชนะเลศ

การนำเสนอผลงานดวยวาจา สาขา Medical sciences for better consumer’s health)


การศกษากลไกของสารสกดเหงากระชาย ทมฤทธตานการกอไบโอฟลมของเชอแคนดดา อลบแคนส

จำรส กาญจนไพบลย ดวงเพญ ปทมดลก สภชฌา พนศรทธา ศศวรรณ ตนทาว

การประชมวชาการ กรมวทยาศาสตรการแพทย ครงท 28

ผลงานไดรบการจดสทธบตร/อนสทธบตร

ลำดบ ชอผลงาน ผประดษฐ หนวยงาน ประเภท

(สทธบตร/ อนสทธบตร)

เลขทคำขอ

1 ผลตภณฑสมนไพร พฤกษาพารส

ประไพ วงศสนคงมน ณฉตรา จนทรสวานชย ศกดวชย ออนทอง, อญรนทร กรตอรณศลป พรชย สนเจรญโภไคย ประถม ทองศรรกษ สมจตร เนยมสกล สนนทา ศรโสภณ เสกรชตกร บวเบา องคณา หรญสาล กลชญา ไชยราช

สถาบนวจยสมนไพร

อนสทธบตร ๒๐๐๓๐๐๐๒๖๖

2.10 ผลงานวชาการทไดรบรางวล

2.11 ผลงานทไดรบการจดสทธบตร/อนสทธบตร

76






2 ผลตภณฑเครองสำอาง เจลผสมสารสกดมะหาด สำหรบลางทำความสะอาดหนา

อศวชย ชวยพรหม ประไพ วงศสนคงมน ณฉตรา จนทรสวานชย พรชย สนเจรญโภไคย ประถม ทองศรรกษ ศกดวชย ออนทอง ธนวฒน ทองจน กลชญา ไชยราช องคณา หรญสาล สายณห เรองเขตร


อนสทธบตร ๒๐๐๓๐๐๐๗๘๕

3 ผลตภณฑเครองสำอางเซรมผสมสารสกดมะหาด สำหรบบำรงผวหนา



อนสทธบตร ๒๐๐๓๐๐๑๒๗๘

4 ผลตภณฑเครองสำอางนำแรผสมสารสกดสมนไพรมะหาด สำหรบบำรงผวหนา



อนสทธบตร ๒๐๐๓๐๐๑๒๗๙

5 ผลตภณฑเครองสำอางโลชนผสมสารสกดสมนไพรมะหาด สำหรบบำรงผวกาย



อนสทธบตร ๒๐๐๓๐๐๑๒๘๐






6 ผลตภณฑเครองสำอางครมผสมสารสกดมะหาดใชบำรงผวหนาสำหรบกลางคน



อนสทธบตร ๒๐๐๓๐๐๑๒๘๑

7 ผลตภณฑเครองสำอางครมผสมสารสกดมะหาดใชบำรงผวหนาสำหรบกลางวน



อนสทธบตร ๒๐๐๓๐๐๑๒๘๒

8 ผลตภณฑเครองสำอางโทนเนอรผสมสารสกดมะหาดสำหรบบำรงผวใหกระชบ



อนสทธบตร ๒๐๐๓๐๐๑๒๘๓

9 ผลตภณฑเครองสำอางครมผสมสารสกดมะหาดสำหรบปองกนแดด



อนสทธบตร ๒๐๐๓๐๐๑๒๘๔

78






10 ผลตภณฑเครองสำอางโทนเนอรผสมสารสกดสมนไพรมะหาดสำหรบบำรงเสนผมและหนงศรษะ



อนสทธบตร ๒๐๐๓๐๐๑๒๘๕

การเปนทปรกษาคณะทำงาน/วทยากร/เขารวมประชมกบหนวยงานตางประเทศ

หนวยงานภายนอก กรมวทยาศาสตรการแพทย

ลกษณะกจกรรม/ งานทรวมกจกรรม

หวขอกจกรรม/ชอโครงการ/ ภารกจทดำเนนการ/สถานทจด

กรมความรวมมอระหวางประเทศ (ความรวมมอทางวทยาศาสตร และวชาการ ไทย – จน (คกร.)

พราว ศภจรยาวตรคณะอนกรรมการสาขาสาธารณสข เปนผแทนสถาบนวจยสมนไพรกรมวทยาศาสตรการแพทย และเปนผประสานงานโครงการความรวมมอไทย – จน ของ สถาบนวจยสมนไพร

1. การศกษาดงานดานพษวทยา และการประเมนความปลอดภยของยาสมนไพรและผลตภณฑสขภาพ ภายใตความรวมมอทางวทยาศาสตร และวชาการไทย - จน (คกร.) ครงท 23

ณ Tianjin University of Traditional Chinese Medicine สาธารณรฐประชาชนจน (ปงบประมาณ 2563)

2. การศกษาดงานโครงการ Medicinal Plant DNA Barcoding Technology ภายใตความรวมมอทางวทยาศาสตร และวชาการไทย - จน (คกร.)

ครงท 22 ณ Kunming Institute of Botany, Chinese Academy of Sciences ประเทศสาธารณรฐประชาชนจน

2.11 กจกรรมดานตางประเทศ



สวนท 3

กจกรรม

80



วนท 17 ธนวาคม 2562 สถาบนวจยสมนไพร กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข รวมกบกรมหมอนไหม กระทรวงเกษตร และสหกรณ ลงนามบนทกขอตกลงในการพฒนางานวจยสมนไพรทมคณภาพมาตรฐาน ณ กรมวทยาศาสตรการแพทย

วนท 8 ตลาคม 2562 การประชมเชงปฏบตการ การทบทวนแผนกลยทธสมนไพร (Retreat for Herb Medicinal Project) ครงท 1 ประจำปงบประมาณ พ.ศ. 2563 ณ โรงแรมรามาการเดนส กรงเทพมหานคร



วนท 21-24 มกราคม 2563 ทมนกวจย ของสถาบนวจยสมนไพร เขาเกบตวอยางสมนไพรกวาวเครอสายพนธตาง ๆ เพอนำมาตรวจหาสาร สำคญ และศกษาวจยการขยายพนธ โดยวธเพาะเลยงเนอเยอพช ณ สวนสมนไพร อำเภอแมแตง จงหวดเชยงใหม

วนท 5 กมภาพนธ 2563 เจาหนาทจากสำนกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข เขาตรวจประเมนสถานท โดยศนยตรวจสอบ และรบรองคณภาพสมนไพร สำหรบการวจยพชกญชา ณ สถาบนวจยสมนไพร

82



วนท 6 กมภาพนธ 2563 สาธตวธการทำเจลแอลกอฮอล งานแถลงขาวกรณ โรคปอดอกเสบจากเชอไวรสโคโรนา – 2019 ณ สำนกงานปลดกระทรวงสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข

วนท 11 กมภาพนธ 2563 เจาหนาท บรษท TIRAY เขาเยยมชมกระบวนงานการวจยสมนไพร ณ สถาบนวจยสมนไพร



วนท 14 และ 17 กมภาพนธ 2563 การฝกอบรมเชงปฏบตการ เรอง การควบคมภายใน และการบรหารความเสยง ณ โรงแรม รชมอนด-สไตลช คอนเวนชนจงหวดนนทบร

วนท 20 กมภาพ นธ 2563 น ก ศ ก ษ า ส า ข า ว ช า ก า ร แ พ ท ย แ ผ น ไ ท ย คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยรามคำแหง เขาศกษาดงานกระบวนการวจย ข อ งส ถ าบน วจ ย ส มน ไพ ร แ ล ะ เย ย ม ช ม หอ งป ฏบ ต ก า ร ณ ส ถ าบน วจ ยสมนไพร

84



วนท 27-28 กมภาพนธ 2563 นกวจย ของสถาบนวจยสมนไพร เขาศกษาดงานการปลกพชกญชา ณ วสาหกจชมชน จงหวดลำปาง

วนท 10 มนาคม 2563 สถาบนวจยสมนไพร รวมนำเสนอผลงานวจยการพฒนาผลตภณฑสมนไพร เนองในวนคลายวนสถาปนา กรมวทยาศาสตรการแพทย ครบรอบ 78 ป ณ หองประชม 110 อาคาร 100 ป การสาธารณสขไทย ชน 1 กรมวทยาศาสตรการแพทย



วนท 11 – 13 มนาคม 2563 สถาบนวจยสมนไพร จดโครงการสมมนาเชงปฏบตการ เรอง การพฒนาองคการ และการตดตามผลการดำเนนงาน ประจำปงบประมาณ 2563 และศกษาดงานตามแนวพระราชดำร ณ โรงแรมรเวอรแคววลเลจ จงหวดกาญจนบร

วนท 8 มถนายน 2563 กจกรรมเสรมสรางสข Happy Money "โครงการปลกผกปลอดสารพษ” ณ หองประชมชน 5 สถาบนวจยสมนไพร

86



วนท 13 กรกฏาคม 2563 ทำบญสถาบนวจยสมนไพร ประจำปงบประมาณ 2563

วนท 22 - 23 กรกฎาคม 2563 โครงการการฝกอบรม ระบบบรหารคณภาพ ISO 9001: 2015 ณ โรงแรมไมดา งามวงศวาน จงหวดนนทบร



สวนท 4

ประกาศยกยอง

88



การประกาศยกยอง บคคลทำความด

นายพรชย สนเจรญโภไคย ประกาศเกยรตคณ คนดตนแบบ

กรมวทยาศาสตรการแพทย ประจาปงบประมาณ 2563 วนท 1 กนยายน พ.ศ. 2563



เภสชกรจารส กาญจนไพบลย ประกาศเกยรตคณ รางวลรองชนะเลศ การนาเสนอผลงานวจยแบบบรรยาย

เรอง การศกษากลไกของสารสกดเหงากระชายทมฤทธตานการกอไบโอฟลม ของเชอแคนดดา อลบแคนส

งานประชมวชาการกรมวทยาศาสตรการแพทย ครงท 28 วนท 26 – 28 สงหาคม พ.ศ. 2563

การประกาศยกยอง ผลงานทางวชาการ

90



การประกาศยกยอง ผลงานทางวชาการ

วาทรอยตร ธนวฒน ทองจน นายอศวชย ชวยพรหม นายสายณห เรองเขตร นายศกดวชย ออนทอง

ประกาศเกยรตคณ รางวลชมเชย การประกวดผลงานวชาการแบบโปสเตอร

เรอง การหาปรมาณแอสทรากาลนในสารสกดใบมะรม งานมหกรรมสมนไพรแหงชาต ครงท 17

วนท 2 - 6 กนยายน พ.ศ. 2563

สถาบนวจยสมนไพรกรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข

0 2951 0491

0 2589 9866

MedPlant Dmsc

[email protected]

หนังสือ : รายงานประจำปี 2563...

Documents

Transcript of หนังสือ : รายงานประจำปี 2563...