8 EYINGIDILU 15 SETEMBA 2011 - download … · kolo kisundidi e mpasi muna zingu kiame i mu lumbu...

MALONGI MELONGOKWA MU LUMINGU LWA:

24-30 OktobaYave i Kunku KiameLUKAYA LWA 7 NKUNGA MIYIMBILWA: 38, 56

31 Oktoba–6 NovembaNga Oyambulanga vo YaveKakala Kunku Kiaku?

LUKAYA LWA 11 NKUNGA MIYIMBILWA: 40, 85

7-13 NovembaTulundumukina o NkulaKuna Luzindalalu

LUKAYA LWA 16 NKUNGA MIYIMBILWA: 54, 135

14-20 Novemba“Nulundumuk’e Ndundumuka

Nufwete Bakila” NsendoLUKAYA LWA 20 NKUNGA MIYIMBILWA: 81, 129

21-27 NovembaNga Ozayakene kwa Yave?LUKAYA LWA 25 NKUNGA MIYIMBILWA: 107, 4

15 SETEMBA 2011

E Y I N G I D I L U D I A L O N G O K A

EYINGIDILUDISAMUNANGA KINTINU KIA YAVE

8

EKANI DI’EYINGIDILU i tundidika Yave wa Nzambi wa Mfumu a nz’amvimba. Nze una eyingidilukuna nz’ankulu diasadisilanga nyingidi mu mona kuna vala dina diavangamanga, Eyingidilu diadi mpedikutusonganga mambu mebwanga muna nza yawonso ekolo melunganisanga ungunza wa Nkand’aNzambi. Difiaulwisanga wantu ye nsangu zambote vo, ke kolo ko e Kintinu kia Nzambi kina vo i luyalulw’ezulu, kifwasa awana bebangikanga wantu yo kitula ntoto se paradiso. Dikasakesang’o wantu mu kalayo lukwikilu muna Yesu Kristu ona wafwa kimana twavwa moyo a mvu ya mvu. Owau, Yesu oyalanga seNtinu muna Kintinu kia Nzambi. Eyingidilu divaikiswanga kwa Mbangi za Yave tuka mvu a 1879 lembiningameswa. Ke ditalanga mambu mambumba ko. Mawonso kevovanga mu Nkand’a Nzambi metukanga.Eyingidilu ke ditekwanga ko, dia salu kia longa Nkand’a Nzambi mu nza yawonso. Mu tukau twamvevo kisadilwanga. Ovo ke vasonekeno nsekola yakakako, ozevo e nsekola yawonso ina mo ya mu Nkand’a Nzambi. E sono yakaka ya Nkand’a Nzambi yatekekwa mu song’e ziku kia diambu. Ovo vasonekeno NWisongele vo e sono ya mu Traducao do Novo Mundo das Escrituras Sagradas—Com Referencias. Ovo Ml ya mu Masonukwa Manlongo.

EYINGIDILUDISAMUNANGA KINTINU KIA YAVE

SEPTEMBER 15, 2011

EKANI DIA MALONGI MA LONGOKA

ELONGI DIA 1, 2 LUKAYA LWA 7-15

Vava Yave kavovesa Anelevi vo: “Omono i ku-nku kiaku,” adieyi kazola vova? (Nta. 18:20)Nga Anelevi kaka bakala y’elau diadi? Nga oYave olenda kala kunku kieto o unu? Avo i wau,mu nkia mpila? Malongi mole mama mevanamvutu za yuvu yayi.

ELONGI DIA 3, 4 LUKAYA LWA 16-24

Malongi mama mekutusadisa mu zaya una tu-lenda sundila o nkul’a moyo a mvu ya mvu.Nkia nona ilenda kutusadisa mu kwamananamuna nkula? Nkia ntambu yovo nkankalakanitufwete venga? Nki kilenda kutusadisa mu ma-nisa nkula yo baka nsendo?

ELONGI DIA 5 LUKAYA LWA 25-29

Yave ozeye selo yandi yakwikizi yo kubayanga-lela. Nkia fu ilenda kutusadisa mu kwamananakala ye ngwizani ambote yo Yave? Elongi diadidisadisa konso muntu mu yeto mu toma kuyifi-mpa.

MAKAKA MENAMUN’EYINGIDILU DIADI

3 O Tanga Nkand’a NzambiDikunkumikangaMuna Zingu Kiame Kiawonso

30 Nga Olenda Kala nze FinekaseVava Okalanga mu Mpasi? 0

The Watchtower (ISSN 0043-1087) is published semimonthly by Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.; M. H. Larson, President; G. F. Simonis,Secretary-Treasurer; 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483. Printed in South Africa by Watch Tower Bible and Tract Society, 1 Robert Broom DriveEast, Rangeview, Krugersdorp, 1739. � 2011 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. All rights reserved.

Vol. 132, No. 18 Semimonthly KIKONGO

EYINGIDILU ˙ 15 SETEMBA 2011 3

“MUNA lubantiku o Nzambi wasem’ezulu yenza.” Emiami i mvovo miantete yayantika

tanga kuna sweki mun’esuku diame. Ekuma ya-tangilanga kuna sweki? E kuma kadi o s’ame,ona kakwikilanga mu Nzambi ko, kadi tonda koyatanga o nkandayakalawau vana moko, i siavo,Nkand’a Nzambi.

Entete kiatanganga Nkand’a Nza-mbi ko. Muna kuma kiaki, e mvovomiami miantete mia nkand’Etukumiakala nze nsemo. Yavova vo: ‘Eya-yi i nsas’a ngwizani ina muna nsi-ku mia nsema emi mikunsivikisangalumbu yawonso.’ Ye kiese kiawo-nso, yayantika wo tanga tuka munaola yenana ya fuku yakuna ola yeyamuna mene. I wau yayantikila e fukia tanga Nkand’a Nzambi muna zi-ngu kiame kiawonso. Yambula yanu-zayisa una e fu kia tanga Nkand’a Nzambi kiku-nkumikinanga mu zingu kiame.

“Ofwete wo Tanganga Lumbu Yawonso”Mu mvu wa 1926 yawutuka, kuna Vermelles,

kun’evata ditiminwanga matadi mantalu kunanode ya Franca. Vava kianwananga e vit’anzoleya nz’amvimba, matadi mama mfunu kikilu ma-kala muna nsi. Wau vo ntimi a matadi yakala,kiafilwanga mu salu kia kisoladi ko. Kansi, munavava kalaye zingu kiambote, yayantika longoka esalu kia radio ye kia eletricidade, eki kiansadisa

mu zaya e ngwizani ina muna nsiku mia nsema.Vava yakala ye kimbuta kia mvu 21, nkundi amea sikola wampana o Nkand’a Nzambi yo vova vo:“Owau nkanda wamfunu muna tanga.” Vava ya-fokolawotanga, yakwikilavo Bibila i Diambu diaNzambi, dina kasengomona kwa wantu.

Yatambula nkanda nana, kadi yayindulavo esibelo kiame mpe beyangalela tangaNkand’a Nzambi. Kansi, yasivika mumona vo bayantika kunseva yo ku-nsia kitantu. Yitu yame ana bakwi-kilanga mu ngindu zaluvunu, ba-mpovesa vo: “Avo oyantikidi kakatanga nkanda wau, ofwete wo tanga-nga lumbu yawonso.” Yayantika mpewo tanga lumbu yawonso. Kikuyiba-nzanga ko muna nzengo yabaka. Kia-kituka se fu muna zingu kiame kia-wonso.

Wau bazaya vo Nkand’a Nzambi yazolanga otanga, e mfinangani zame bampana e nkanda ba-vewa kwa Mbangi za Yave. O nkanda Um so mu-ndo, um so governo� (usongelo muna Kifalanse)wasonganga ekuma o Nkand’a Nzambi uyikila-nga vo Kintinu kia Nzambi kaka kisinga fokola empasi za wantu. (Mat. 6:10) Yabaka e nzengo zasamuna e vuvu kiaki kw’akaka.

O muntu antete yavana o Nkand’a Nzambi iNoel, nkundi ame tuka kileke. Wau vo mwisi

� Wavaikiswa muna mvu wa 1944, kansi, ke uniete-kwanga diaka ko.

O TANGA NKAND’A NZAMBIDIKUNKUMIKANGA MUNAZINGU KIAME KIAWONSO

˘

LUSANSU LWAMARCEAU LEROY

˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙

4 EYINGIDILU ˙ 15 SETEMBA 2011

dibundu dia Katolika kakala, wavanga e nkubikakimana twenda mokena yo muntu mosi ona wa-tanganga sikola ya kimpelo. Wonga yakala wau,kansi mu kuma kia mana yatanga muna nkandaNkunga 115:4-8 ye Matai 23:9, 10, yazaya wovo Nzambi omenganga evangu dia sadila tekemuna nsambila yo yikila mfumu za mabundumuna mazina. Ediadi diampana unkabu wa tani-na lukwikilu lwame lwampa. Muna kuma kiaki,Noel watambulwila e ludi. Yamu wau wakinuMbangi a Yave.

Yayenda kingula mpe nsang’ame. Nkaz’andinkanda mia mpandu kakala miau, watokaneswa-nga kwa nkwiya. Kuna lubantiku wonga yakalawau. Kansi, e sono kia Ayibere 1:14 kiankwikidisavo lusadisu lwa mbasi za Yave yakala lwau.Vava nkwezi ame kasadila e nsiku mia Nkand’aNzambi yoveta lekwayawonsoyakala e ngwizaniye mpandu, wayivevola munawisa kia nkwiya. Onsang’ame yo nkaz’andi bakituka Mbangi zaYave.

Muna mvu wa 1947, mpangi mosi wa mwisiAmerica, Arthur Emiot, wayiza kuna nzo ame. Yekiese kiawonso, yanyuvula e fulu kina Mbangi zaYave belunganenanga. Wampovesa vo vena yebuka kuna Lievin, tezo kia kilometa 10 ye mba-nza twazingilanga. Wau vo muna tandu kiakinadiampasi diakala muna sumba mvelo, kia maluyakangalanga mu kwenda yo vutuka kuna luku-takanu mu ngonde zayingi. E salu kia Mbangi zaYave simwa kiasimwanga kuna Franca se viokamvu nana. Tezo kia 2.380 kaka lwa Mbangiza Yave bakala muna nsi yawonso, ndonga munayau esi Polonia. Kansi, kina kia 1 kia ngonde yaSetemba, 1947, e salu kieto kuna Franca kiazaya-kana diaka kwa luyalu. Evula diaziulwa dia-ka kuna Villa Guibert, Paris. Wau vo ke kwaka-la kana mviti a nzila mosi ko kuna Franca, e SaluKieto kia Kintinu kia Desemba 1947 kiavana emboka kw’awana balenda sala e salu kia mviti anzil’a ngonde ke ngonde yo vana ola 150 konsongonde. (Muna mvu wa 1949, o lutangu lwalulwakululwa mu ola 100.) Muna lungisa e mvovomia Yesu miasonama muna Yoane 17:17 vo “ediambu dia [Nzambi] i ludi,” yavubwa munamvu wa 1948. Muna ngonde a Desemba, 1949yayantika e salu kia mviti a nzila.

Yavaika Muna Pelezo yo VutukaKuna Dunquerque

E mbanza yantete yafilwa i kuna Agen, kunasude ya Franca, kansi ke kolo kiayingi ko yakalamuna mbanza yayi. Wau voyayambula e salu kiatima matadi mantalu, yabokelwa muna salukia kisoladi. Kiazola sala salu kiaki ko, munakuma kiaki yasiwa muna pelezo. Kana una vo kebangyambula ko yakala yo Nkand’a Nzambi, ya-lenda baka ndambu za nkand’a Nkunga. O ta-nga sono yayi diankasakesa kikilu. Vava yavaiki-swa muna pelezo, diavava vo yabak’e nzengo:Nga mfwete yambula e salu kia ntangwa ke nta-ngwa kimana yavutuka kuna nzo yo vava zingukiambote? Dina yatanga muna Nkand’a Nzambidiansadisa mu bak’e nzengo zazi. Yabadika emvovo mia Paulu muna Filipi 4:11-13: “Nlendavanga mawonso muna ndion’okunkumikanga.”Yabak’e nzengo za kwamanana muna salu kiamviti a nzila. Muna mvu wa 1950, yafilwa kunaDunquerque, mbanza ina yateka sila umbangi.

Vava yalwaka muna mbanza yayi, kiakala yelekwa ko. Wau vo e mbanza yatoma fwasakanamuna Vit’anzole ya Nz’amvimba, diampasi dia-kala mu solola e nzo. Yayenda kingula esi nzomosi yateka sila umbangi, o nkento wasivika ki-kilu yo vova vo: “E Leroy, kinga wavaikisu munapelezo! O nkaz’ame ovovanga vo kele vo wantuawonso bakala nze ngeye, ova nza ke vadi kaladiaka vita ko.” Wau vo nzo ya tambulwila nzenzabakala yau, bampana e nzo yavana kiayantikansungi itoma kwizanga e nzenza. Muna lumbukiau akimosi, Evans wa mpangi a Arthur Emiot,wambakila e salu.� Nsekodi kakala kuna porto,nyingidi kavavanga mu yingila masuwa munafuku. Wansunzula kwa mosi muna mfumu zamasuwa. Vava yavaika muna pelezo, yatanda ki-kilu yakala. Vava Evans kanzayisa e kuma, o mfu-mu a masuwa wampovesa vo ngyenda bakamadia muna geladeira. Muna lumbu kimosi, ya-bak’e nzo, salu ye madia. E vuvu yakala kiaumuna mvovo mia Yesu miasonama muna Matai6:25-33 kiawokela.

� Muna zaya mayingi mu kuma kia Evans Emiot, talamun’Eyingidilu dia 1 Yanuali, 1999 , lukaya lwa 22 ye 23mu Kimputu.


Vava e nsungi itoma kwizanga e nzenza (turi-sta) muna mbanza yayantika, diavava vo monoyo Simon Apolinarski wa nkundi ame a salu kiakimviti a nzila twavava nzo yakaka. Kana una vo iwau, ke twazola yambula salu kieto ko. Twavewae nzo yakala kuna mpaka yankulu ya mvalu,muna twalekangavana lwandu. Twaviokesanga elumbu muna salu kia umbangi. Twasila umba-ngi kwa mfumu a mpak’a mvalu. Kuna kwalandawakituka mosi muna wantu ayingi batambulwi-la e ludi. Ke vavioka kolo ko, vavaika zulunalumosi yalukisanga esi mbanza Dunquerque mu“sima salu kia Mbangi za Yave muna zunga.”Mono yo Simon kaka ye lutangu lwakete lw’ate-leki twakala tu Mbangi za Yave muna zunga kia-kina. Muna kolo kiaki kiampasi, twakasakeswa-nga vava twabadikanga e vuvu tuna kiau nzeAkristu ye mpila ina Yave kalungisilanga nsatuzeto. Vava yafilwa ku zunga kiakaka muna mvuwa 1952, tezo kia 30 m’aviti a nzila kaka twakalakuna Dunquerque.

Yakumikwa kwa Kiyekwa Kiampa YavewaVava yakala fikolo kuna mbanza Amiens, yafi-

lwa nze mviti a nzila a espesiale kuna Boulogne-Billancourt, Paris. Alongoki ayingi a Nkand’aNzambi yakala yau, kuna kwalanda, akaka munayau bakota muna salu kia ntangwa ke nta-ngwa ye muna salu kia misionario. Etoko dimosiuna ye nkumbu Guy Mabilat, watambulwila eludi. Kuna kwalanda wakituka nkengi a zunga, i

bosi, nkengi a mvivu. Muna mvu mialanda, ya-ndi wavit’o ntu muna salu kia kubika e masinima nietekena nkanda kuna Betele ina kuna mba-nza Louviers, lukufi ye mbanza Paris. O mokenankumbu miayingi oma ma Nkand’a Nzambimuna salu kia umbangi dikunsadisanga mu ko-tesa Diambu dia Nzambi muna ngindu zame.Ediadi dikuntwasilanga kiese kiayingi yo wokesangangu zame za longa.

Muna mvu wa 1953, yatumbikwa se nkengi azunga kuna Alsacia-Lorena, zunga kiakala munkumbu miole muna wisa kia Alemanha tukamuna mvu wa 1871 yamuna mvu wa 1945. Edia-di diavava vo yalongoka e ndinga Alemao. Vavayayantika salu kia nkengi a zunga, makalu, tele-vizau ye masini ma sonekena ke makala mayingiko, ke vakala ye radio ko ngatu komputadore. Ka-nsi e zingu ke kiakala kiambi ko ngatu kiampasi.Wau vo twalemvokelanga elongi dia Nkand’aNzambi dia kala ye ‘disu dia kumosi,’ ke twakalaye mambu mayingi ko malenda kutukakidila musadila Yave nze una uvangamanga o unu.—Mat.6:19-22.

Kivilakananga ko lukutakanu lwakala yo ntu adiambu “Reino Triunfante,” kuna mbanza Parismuna mvu wa 1955. I kuna yazayanena yo IreneKolanski, ona wayiza kituka nkaz’ame. Wayanti-ka salu kia ntangwa ke ntangwa muna mvu wavi-tila una yayantika omono. Mase mandi esi Polo-nia, Mbangi za Yave se mvu miayingi. Ekolobakala kuna Franca, bakingulwa kwa mpangi

' Mono ye Simon

Vava yakala nkengi a mvivu *

' Bibila kiafwanana ye kinakiantete yavewa


Adolf Weber, ona walunga-lunganga e mvumakuna nzo a mpangi Russel yo kwiza kuna Europamu samuna nsangu zambote. Mono yo Irenetwakazala muna mvu wa 1956 yo kunyikamamuna salu kia nkengi a zunga. Lusadisu lwayingikekumpananga mu mvu miami miawonso.

Una vavioka mvu miole, yatambula kiyekwakiakaka kiampwena kina kiavingilanga ko. Yatu-mbikwa se nkengi a mvivu. Kansi, wau vo ke va-kala ye mpangi zayingi ko zafwana tambula kiye-kwa, yakwamanana kingula nkutakani zakakanze nkengi a zunga. Kolo kia salu kiayingi kikilukiakala. Vana ntandu a sala ola 100 muna salu kiaumbangi, konso lumingu yafilanga malongi ma-yingi, kingula buka tatu y’elongi dia nkanda, fi-mpa e nsangu za nkutakani yo soneka nkandamifwete twikwa kuna vula. Aweyi ndenda vau-lwila ntangwa ya tanga Diambu dia Nzambi?Mpila imosi kaka yamona: Yazenga makaya maBibila kiankulu yo lunda mio. Konso ntangwayavingilanga muntu, yabakanga makaya mamayo tanga mo. Kolo yayi yankufi yatanganga Nka-nd’a Nzambi yasiamisa etima diame dia kwama-nana lungisa kiyekwa kiame.

Muna mvu wa 1967, mono yo Irene twa-bokelwa mu kwenda sadila kuna Betele, kunaBoulogne-Billancourt. Yayantika sadila kuna De-partamento de Servico, yamu wau yakinu y’elaudiadi. Dimosi muna mambu itoma yangalelangamuna salu kiame, i vutula mvutu zayuvu ya Nka-nd’a Nzambi. Ekwe kiese imonanga muna tima

yovo vavulula muna Diambu dia Nzambi yo ‘ta-nina nsangu zambote’! (Fili.1:7) Kiese mpe imo-nanga mu fila elongi dia Nkand’a Nzambi munasambu kia mene vitila madia ma menemene.Muna Mvu wa 1976, yasolwa mu kala mosi mu-n’afidi kun’evula dia Franca.

Mpila Yambote ya Sadila ZinguKana una vo inwananga ye kolo yampasi, e

kolo kisundidi e mpasi muna zingu kiame i mulumbu yayi ina vo mono yo Irene ke tulendangadiaka lungisa mawonso ko mu kuma kia kinunuye mayela. Kana unavo i wau, o tangayo longokaentwadi e Diambu dia Nzambi disiamisanga evuvu kieto. Tukalanga ye kiese vava tubakangaekalu mu kwenda kuna zunga kia nkutakani etomu zayisa e vuvu kiaki kw’akaka. E mvu 120 tusa-didi kala yeto awole muna salu kia ntangwa kentangwa dikutufilanga mu kasakesa awonso anabazolele kalaye zingu kia kiese, kinaye nsasa, mukota muna salu kiaki. Vava Davidi wa Ntinu kaso-neka e mvovo mina muna Nkunga 37:25, ‘nunu’kakala, kansi nze yandi, mono mpe ‘kiamwenensongi wayambulwa ko.’

Muna zingu kiame, Yave okunkumikangamuna Diambu diandi. E yitu yame bampove-sa se vioka mvu 60 vo o tanga o Nkand’a Nza-mbi kikituka se fu kia zingu kiame kiawonso.Dina bavova dialudi. Kiakituka se fu kiamekia lumbu ke lumbu. Kikuyibanzanga ko mukala ye fu kiaki.

' Muna lumbu kialukazalu lweto

Mono ye Irenetuzolanga tanga yo

longoka Diambu diaNzambi *

VAVA Aneyisaele babaka zunga yayingi yaNsi a Nsilu, Yosua wayantika kaya e nsi

mu ndambu yovo kunku. Wasala salu kiakikumosi yo Elaza wa Ngang’ambuta y’akulu-ntu a makanda. (Nta. 34:13-29) Kansi, nswa-swani ye makanda makaka, Anelevi ke bave-wa evwa ko. (Yos. 14:1-5) Ekuma Anelevi kebakadila ye zunga ko yovo kunku muna Nsi aNsilu? Nga vilakanwa bavilakanwa?

2 Tusolola e mvutu muna mvovo mia Yavekw’Anelevi. Yave wabasia nsilu vo ke kubaya-mbula ko. Wavova vo: “Omono i kunku kia-ku y’efwa diaku muna wan’a Isaele.” (Nta.18:20) OYave wasia nsilu kwa Anelevi vava kavo-va vo: “Omono i kunku kiaku.” Aweyi wadimona kele vo Yave uvovese diambu dia mpilayayi? Entete, olenda kiyuvula vo: ‘Nga Yaveolenda sia nsilu wau kwa muntu nze mono?’Olenda mpe kiyuvula vo: ‘Nga Yave olendakala se kunku kia Nkristu walembi lunga ounu?’ E yuvu yayi yamfunu kikilu kwa ngeyeye kwa azolw’aku. Muna kuma kiaki, yambu-

1, 2. (a) Adieyi diavangama kwa Anelevi vava Yo-sua kakaya e nsi kwa makanda makaka ma Isaele?(b) Yave nkia nsilu kavana kwa Anelevi?

la twazaya e nsas’a mvovo miami mia Nza-mbi. Ediadi dikutusadisa mu bakula una Yavekalenda kadila se kunku kia Akristu o unu.Muna vova e ziku, o Nzambi olenda kala ku-nku kiaku, kiakala vo vuvu kia kwenda kun’e-zulu una kiau yovo kia zingila muna paradisoova ntoto.

Yave Walunga-lunga Anelevi3 Una Yave kavene Nsiku ko kwa Aneyisae-

le, akuluntu a makanda basalanga se ngangamuna makanda mau. Kansi, vava Nzambi ka-vana Nsiku kwa Aneyisaele, wasola akakamun’ekanda dia Levi mu kala se nganga yeasadisi. Aweyi diavangamena? Vava Nzambikafwasa wan’antete muna Engipito, wavaulawan’antete a Isaele kimana bakala se bandi. Ibosi, Nzambi wabak’e Nzengovo: “Ntambwi-di Anelevi . . . vana fulu kia wan’antete anabekukakwil’e ndi’a wuta muna wan’a Isaele.”Wau vo makanda makaka ma Isaele mau ma-kala yo wan’antete ayingi lutila Anelevi, Yavewavovesa akaka Aneyisaele bafuta e nzimbumu kula awana “basuva Anelevi e ntalu.”

(Nta. 3:11-13, 41, 46, 47) Muna mpilayayi, Anelevi bayantika sala e salu ba-vewa kwa Nzambi a Isaele.

4 E salu kiaki adieyi kiavavangakwa Anelevi? Yave wavova vo okalase kunku kiau, i sia vo, vana fulukia tambula evwa dia ntoto, bavewasalu kiamfunu. O kala “e kinganga

3. Adieyi diafila Nzambi mu sola Anelevimu sala salu kiandi?4, 5. (a) Aweyi o Nzambi kakadila se ku-nku kia Anelevi? (b) Aweyi o Nzambi kalu-ngisilanga e nsatu za Anelevi?

YAVE I KUNKU KIAME“Omono i kunku kiaku y’efwa diaku muna wan’a Isaele.”—NTA. 18:20.

O Yave aweyi kakadila se kunkuki’anganga ye Anelevi?

7


kia Yave” diakala s’evwa diau. (Yos. 18:7) Ekapu kia 18 kia nkand’a Ntalu kisonganga voediadi ke diabakitula asukami ko. (TangaNtalu 18: 19, 21, 24.) Anelevi bavewanga e‘tini kiekumi kiawonso muna Isaele, s’efwa,mu kuma kia salu kina besalanga.’ Batambu-langa e tini kiekumi kia mbongo a mpatu inaIsaele bakutikanga kumosi ye kina kia twele-zi. Kuna diak’esambu, diavavanga vo Anelevi

bavananga e tini kiekumi kia ina batambula-nga “muna yawonso ilutidi o wete” mu lu-ngisa e nsatu z’awana basalanga e salu kiakinganga.� (Nta. 18:25-29) Anganga bata-mbulanga mpe “tukau twawonso twa le-kwa yavauka” tuna batwasanga Aneyisaelekwa Nzambi kun’esambilu. Muna kuma kia-ki, anganga kuma kiasikila bakala kiau mubunda e vuvu vo Yave olungisa e nsatu zau.

5 Akaka bekwikilanga vo Aneyisaele tinikiakaka kiekumi bavananga. Aneyisaele ba-sadilanga nkubika yayi mu dikila esi nzo ki-mana bayangalela nkizi miavauka miavanga-manga konso mvu. (Nsi. 14:22-27) Kansi,vena ye mpila yakaka basadilanga e tini kie-kumi. Konso mvu nsambwadi, Aneyisaelebakembelelanga nkinzi a mvu wa Vundu.Vana ntandu, kuna mfoko a konso mvu nta-tu ye una wesambanu muna kolo kiaki kiamvu nsambwadi, Aneyisaele basadilanga etini kiaki kiekumi mu sadisa asukami ye Ane-levi. Ekuma Anelevi bavaninwanga lukaulwalu? E kuma kadi ke bakala ye “kunku ko

� Muna zaya mayingi mu kuma kia mpila Yave kalu-ngisilanga e nsatu z’anganga, tala Estudo Perspicaz dasEscrituras, Volume 3, lukaya lwa 485.

ngatu efwa” muna Isaele.—Nsi.14:28, 29.6 Nanga lenda kiyuvula: ‘Wau vo Anelevi

ke bakala ye kunku kia ntoto ko, akwe-yi bazingilanga?’ Nzambi wabalunga-lunga-nga. Wabavana mavata 48 ye mpatu zaka-la lukufi ye mavata mama. Muna mavatamama mwakala ye mavata sambanu matini-nu. (Nta. 35:6-8) Muna kuma kiaki, Anelevibakala ye fulu kia zingila vava ke bakalangaye salu ko muna nzo avauka ya Nzambi. Yavewalungisanga e nsatu z’awana bayivanangamuna salu kiandi. Anelevi aweyi basongela-nga vo Yave i kunku kiau? Muna bundang’evuvu vo Yave una yo nkuma wa kubavanakina bavwanga o mfunu ye wakalanga y’eti-ma dia kubasadisa.

7 O Nsiku ke wasikidisa tumbu ko kifwetevewa Nyisaele ona walembi vananga tini kie-kumi. Kansi, vava nkangu ke balemvokela-nga nsiku a Yave ko mu kuma kia tini kieku-mi, anganga ye Anelevi mpasi bamonanga.Ediadi diavangama muna lumbu ya Nekemi-ya. Muna kuma kiaki, Anelevi bayambulangae salu kiau yo kwenda sadila muna yana yau.(Tanga Nekemiya 13:10.) Kansi, vava o nka-ngu balemvokelanga nsiku a Yave, Anelevibakalanga ye kina bavwanganga o mfunu.Vana ntandu, diavavanga vo anganga ye Ane-levi babund’e vuvu muna Yave ye muna nku-bika kasadilanga mu kubalunga-lunga.

Anelevi ana BabadikilangaYave se Kunku Kiau

8 Nze ekanda, Anelevi babadikilanga Yavenze kunku kiau. Kansi, mosi-mosi munaAnelevi basadilanga e mvovo “o Yave i kunkukiame” mu songa ngwizani au yo Nzambi yevuvu kiau muna yandi. (Man. 3:24) Mosimuna Anelevi awaya nyimbidi ye nsoneki a

6. Kana una vo ke bakala ye kunku kia ntoto komuna Isaele, akweyi Anelevi bazingilanga?7. Adieyi diavavwanga kwa Anelevi kimana Yave ka-kala se kunku kiau?8. Adieyi diatokanesanga Asafi wa Nlevi?

Anelevi ke bavewa evwa diantoto ko muna nsi. Yave wakalakunku kiau, kadi bavewa elau

diampwena dia kunsadila


nkunga kakala. Tukunyikila mu nkumbuAsafi, kana una vo lenda kala mosi muna nzoa Asafi, Nlevi ona wakala mfidi ayimbidimuna lumbu ya Davidi wa Ntinu. (1 Tus. 6:31-43) Muna Nkunga 73 tutanganga vo Asafi(yovo mosi muna wan’andi) wayantika to-kana yo mwena yimpumbulu kimpala mukuma kia zingu kiambote bakala kiau. Wa-lwaka yamu tezo kia vova vo: “Inga, nkatuankatu mpelelo a ntima, yo sukula mokomu nkondwakuma.” Nanga Asafi wavilakanaelau dia salu kakala diau. Wavilakana mpe voYave i kunku kiandi. Wayoya kikilu munamwanda yavana ‘kayenda kuna nzo avauk’aNzambi.’—Nku. 73:2, 3, 12, 13, 17.

9 Vava kayenda kuna nzo avauka, Asafi wa-yantika badikila mambu nze una Nzambi ke-badikilanga mo. Nanga ngeye mpe wabwilakala diambu dia mpila yayi. Nanga waya-mbula sia e sungididi muna salu kiaku kiamwanda yo yantika yindula mavwa wadikala mau. Kansi, muna longokanga e Dia-mbu dia Nzambi yo kwenda muna tukutaka-nu tw’Akristu, wayantika badikila mambunze una Yave kebadikilanga mo. Asafi waba-kula dina dibwila yimpumbulu. Wayindula ensambu kavwanga yo sungamena vo Yaveosimba koko kwandi kwalunene yo kumfila.Asafi wavova kwa Yave vo: “Ke vena wakakanzolele ova nza ko.” (Nku. 73:23, 25) I bosi,wavova vo Yave i kunku kiandi. (Tanga Nku-nga 73:26.) Asafi wasoneka vo: “E nitu ameyo ntim’ame uladidi.” Kansi, wakwamananavova vo Nzambi i ‘kunku kiandi, yakwelemvu.’ Wazaya wo vo Yave okunsungamenanze nkundi andi, ke vilakana ko e kwikizi ke-songanga muna salu kiandi. (Kim. 7:1) Ediadidiakasakesa kikilu Asafi. Wayimbila vo: “Vo imono, o finama Nzambi i wete oku ngi-na: Ngina yo Mfumu Yave s’etininu diame.”—Nku. 73:28.

10 Muna kuma kiaki, vava Asafi kavova vo

9, 10. Ekuma Asafi kavovela vo Nzambi i ‘kunkukiandi yakwele mvu’?

Nzambi i kunku kiandi, kavovela kaka lekwako ina kavewanga wau vo Nlevi. Edi katomavovela i salu kasadilanga Yave ye kikundi ka-kala kiau yo Mpungu-ngolo. (Yak. 2:21-23)Muna kwamanana kala nkundi a Yave, diava-vanga vo Asafi katatidila lukwikilu lwandimuna Yave yo kumbund’e vuvu. Wakala yevuvu vo Yave osinga kumvana nsendo a zi-ngu kiakiese kele vo olemvokele e nkanikinumiandi. Ongeye mpe olenda kala ye vuvukiaki muna Yave wa Mpungu-ngolo.

11 O Yeremiya wa ngunza i wakaka munawan’a Levi wavova vo ‘Yave i kunku kiandi.’Yambula twabadika dina kazola vova. Yere-miya kuna Anatote kazingilanga, mbanza yaAnelevi yakala lukufi ye Yerusaleme. (Yer.1:1) Vakala ye ntangwa ina Yeremiya kayuvu-la vo: Nkia kuma yimpumbulu bakadila ye zi-ngu kiambote ekolo asongi bamonanga empasi? (Yer. 12:1) Vava kamona mana ma-bwanga muna Yerusaleme ye Yuda, wayuvulaYave mu kuma kia mana kamona. Yeremi-ya wazaya wo vo Yave nkwa unsongi. Yave

11. Nkia kiuvu Yeremiya kayuvula kwa Yave? AweyiYave kavanina mvutu za kiuvu kiaki?

Adieyi diasadisa Asafimu kwamananabadikila Yave vokunku kiandi?


wavana e mvutu za kiuvu kia Yeremiya munakumvovesa vo kasamuna nsangu za lufwasu.I bosi, Yave walungisa ungunza wau. Awanabalemvokelanga Yave bavuluka. Kansi, yi-mpumbula bafwa wau vo ke bawila lulukisuko.—Yer. 21:9.

12 Kuna kwalanda, vava Yeremiya katala embanza yafwaswa yo sala e nkatu, wamonanze yandi wadiatilanga mu tombe. Diakalanze vika sia vo Yave ‘wamvwandisa nze awa-na bafwa kolo kiayingi.’ (Man. 1:1, 16; 3:6)Yeremiya wavovesa Aneyisaele vo bavutukakwa S’au ezulu. Kansi, basakisa nkutu umpu-mbulu yavana Yave kafwasa Yerusaleme yeYuda. Ediadi diakendeleka Yeremiya. Kanauna vo i wau, wavanganga oma mansongi.Kana nkutu muna kolo kiakina kiampasi, Ye-remiya wasungamena walakazi wa Nzambi.Wavova vo: “Muna walakazi wa Yave i tule-mbi vwila.” Elo, walakazi wa Yave wampamene ke mene. Ediadi diafila Yeremiya muvovavo: “Yave i kunku kiame.” Wakala y’elaudiampwena dia sala nze ngunz’a Yave.—Ta-nga Maniongo ma Yeremiya 3:22-24.

13 Muna kolo kia mvu 70, e nsi ya Aneyi-saele isala e nkatu yo kituka se mfuta. (Yer.25:11) Kansi e mvovo mia Yeremiya vo “Yavei kunku kiame” miasonga e vuvu kakala kiaumuna walakazi wa Nzambi yo kunsadisa muvingila e ntangwa ina Yave kevanga diambu.

12, 13. (a) Adieyi diafila Yeremiya mu vova vo:“Yave i kunku kiame”? Nkia fu kasonga? (b) Ekumadiavavila vo makanda mawonso ma Isaele bakala yevuvu nze Yeremiya?

Wau vo makanda mawonso ma Isaele bavidi-sa evwa diau, ediadi diavavanga vo bakala yevuvu nze Yeremiya. E vuvu kiau kiawonsomuna Yave kiakala. Una vavioka mvu 70,nkangu a Nzambi bavutuka kuna nsi au yovwa elau dia kunsadila diaka.—2 Tus. 36:20-23.

Akaka ana Bakitula Yave se Kunku Kiau14 Asafi yo Yeremiya esi kanda dia Levi ba-

kala. Kansi, nga Anelevi kaka bakala y’elaudia sadila Yave? Ve. Davidi ona wakituka sentinu a Isaele, wayikila Nzambi vo ‘kunku[kiandi] muna nsi awana ben’o moyo.’ (Ta-nga Nkunga 142:1, 5.) Vava Davidi kasonekankunga wau, kakala ku lumbu lwa ntinu kongatu mu nzo. Mu nduka kakala muna ka-swaminanga mbeni zandi. Tezo kia nkumbumiole, Davidi watinina kuna nduka. Umosiwakala lukufi ye Adulami, wakaka muna ma-kanga ma Enengedi. Nanga wasoneka Nku-nga 142 ekolo kakala muna umosi munanduka miami.

15 Avo i wau, i mu kuma kia sia vo Saulu waNtinu katinanga ona wavavanga kumvonda.Davidi watinina kuna nduka wakala vo wa-mpasi mu lwaka ko. (1 Sam. 22:1, 4) Ekolo ka-kala kuna nduka, diamoneka vo Davidi kaka-la yo nkundi ko ona lenda kuntanina. (Nku.142:4) I mu kolo kiaki Davidi kalomba lusa-disu kwa Nzambi.

16 Una Davidi kasonekene Nkunga 142ko, nanga wazaya dina diabwila Akimelekewa Ngang’ambuta. Lembi wo zaya vo Davi-di Saulu katinanga, Akimeleke wansadisa.Muna kuma kia makasi, Saulu wa Ntinu wa-tuma vo bavonda Akimeleke y’esi nzo andi.(1 Sam. 22:11, 18, 19) Davidi wakibadikila voyandi i nkwa kuma muna lufwa lwau. Diaka-

14, 15. Lembi tanga Anelevi, nani diaka wakitulaYave se kunku kiandi? Ekuma?16, 17. (a) Adieyi diafila Davidi mu kuyimwena vokakala ye ndiona olenda kunsadisa ko? (b) Davidikwa nani kalomba lusadisu?

Nkia Mvutu Ovana?˙ O Yave aweyi kakadila kunku kia Ane-

levi?˙ Asafi, Yeremiya yo Davidi adieyi bava-

nga mu songa vo Yave i kunku kiau?˙ Nkia fu ofwete songa avo zolele vo

Nzambi kakala kunku kiaku?


ADIEYI osungamenanga vava otanganga enkumbu a Isaele muna Nkand’a Nzambi?

Nga osungamenanga Yakobo wa mwan’a Isa-ki, ona wavewa nkumbu a Isaele? Yovo zulakia Isaele yankulu osungamenanga, kina vo imbongo andi? Adieyi tuvova mu kuma kiaIsaele ya mwanda? Ezak’e ntangwa, e mvovoIsaele usadilwanga mu yika “Isaele a Nza-mbi,” i sia vo, 144.000 ana bakuswa munamwand’avelela mu kituka s’atinu ye ngangakun’ezulu. (Ngal. 6:16; Lus. 7:4; 21:12) Kansi,badika mpila yakaka isadilwanga e mvovomakanda kumi ye zole ma Isaele muna Matai19:28.

1, 2. (a) E mvovo “Isaele a Nzambi” uyikwangamuna Ngalatia 6:16, nani usunzulanga? (b) E “ma-kanda kumi ye zole ma Isaele” meyikwanga munaMatai 19:28, nani mesunzulanga?

2 Yesu wavova vo: “Muna luwutuluku, ovakivwanda Mwan’a muntu vana kunda kiankembo andi, oyeno nwavwanda vana kundakumi ye zole, nwafundisang’o makanda kumiye zole ma Isaele.” Muna sono kiaki, “maka-nda kumi ye zole ma Isaele” i awana besingafundiswa kw’alongoki akuswa a Yesu. Wantuawaya bevwila moyo a mvu ya mvu muna Pa-radiso ova ntoto. Bevwa nluta mia salu kia ki-nganga kisalwa kwa 144.000.

3 Nze anganga ye Anelevi kuna nz’ankulu,Akristu akuswa o unu bebadikilanga e salu be-salanga vo kiamfunu kikilu. (Nta. 18:20) Aku-swa ke bevingilanga ko vo bavewa kunku

3, 4. Nkia mbandu ambote besonganga Akristuakuswa?

NGA OYAMBULANGA VO YAVEKAKALA KUNKU KIAKU?

“Nutombel’ekulu e kintinu kiandi, ye ndungidi andi: ozevo e lekwa yayiyawonso ikunukudikilwa.”—MAT. 6:33.

la nze yandi wavonda nganga ona wansadisa.Kele vo wakala vana fulu kia Davidi, nga wadikuyimwena vo u nkwa kuma? Edi diasakisantantu za Davidi i kondwa kwa luvuvamuwau vo Saulu wakwamanana kuntomba.

17 Ke vavioka kolo ko, Samuele wa ngunzaona wakusa Davidi mu kala se ntinu, wafwa.(1 Sam. 25:1) Ediadi nanga diakudikila kinso-na kia Davidi. Kansi, Davidi wazaya wo voYave olenda kunsadisa. Davidi kakala y’elaudiau adimosi ko ye Anelevi, kansi wakuswamu sala salu kiakaka kiamfunu, i sia vo, kalase ntinu a nkangu a Nzambi. (1 Sam.16:1,13)Muna kuma kiaki, Davidi wasamba kwa Yaveyo kunzayisa ngindu ye makani mandi ma-

wonso yo kwamanana vava luludiku lwandi.Ongeye mpe olenda kitula Yave se kunku kia-ku. Olenda kumbund’e vuvu ekolo okuyiva-nanga muna salu kiandi.

18 Aweyi e selo ya Yave ana tubadikidi mu-n’elongi diadi bakitulwila Yave se kunkukiau? Yau awonso elau diampwena bakaladiau muna salu kiandi. Bakala ye vuvu voYave olungisa nsatu zau. Nze Davidi, Aneleviy’esi makanda makaka ma Isaele bayambulavo Nzambi kunku kiau. Aweyi olenda ya-mbulwila vo Yave kakala kunku kiaku? Tuba-dika diambu diadi mun’elongi dilanda.

18. Awana tubadikidi mun’elongi diadi, aweyi baso-ngela vo Yave i kunku kiau?


kia ntoto s’evwa diau. Kansi, bena ye vuvu kiakala s’atinu ye nganga kun’ezulu kumosi yoYesu Kristu. Nze una wasonama muna Luse-ngomono 4:10, 11, akuswa bekwamanana sa-dila Yave nze atinu ye nganga kun’ezulu.—Yez. 44:28.

4 Ekolo bena ova ntoto, Akristu akuswa ba-fwete songa muna zingu kiau vo Yave i kunkukiau. O sadila Nzambi i diambu disundidi omfunu kwa yau. Besonganga lukwikilu munakimenga kia lukulu kia Kristu yo zindalala ku-nlanda. Muna mpila yayi, ‘besikidisanga ensum’au ye nsolw’au.’ (2 Pet. 1:10) Akristuakuswa baswaswana muna ngangu ye mu ma-mbu makaka ma zingu. Kana una vo i wau, kebevavanga vakuba ko mu lembi sala kwayingimuna salu kia Nzambi. Bevanganga wawonsobalenda mu sia salu kia Nzambi vana fulu kia-ntete muna zingu kiau. Muna mpila yayi, be-songanga mbandu ambote kw’awana bena yevuvu kia zingila muna paradiso ova ntoto.

5 Kiakala vo vuvu kia kwenda kun’ezulutuna kiau yovo kia zingila ova ntoto, tufwete‘kuyivanina nkalu, yo nat’e nti eto ampasi,yo landa Kristu.’ (Mat. 16:24) Mazunda yemazunda ma wantu bena ye vuvu kia zingilamuna Paradiso ova ntoto mu mpila yayi be-sadilanga Nzambi yo landa Kristu. Ke beya-ngalalanga ko vava ke besalanga kwayingi koekolo bazeye vo balenda vanga mayingi. Ayi-ngi bevevolanga zingu kiau yo sala se aviti anzila a ngonde ke ngonde. Akaka besiangangolo za vaula ngonde zina besalanga salukia kimviti a nzila konso mvu. Akaka ke bele-ndanga sala nze aviti a nzila ko, kansi beku-yivananga muna salu kia umbangi. Betangi-ninanga Maria ona wakusa Yesu mazi. Yesuwavova vo: “Salu kiambote kansadıdi. . . .Ovangidi una kalenda.” (Maku 14:6-8) Wauvo mu nza iyalwanga kwa Satana tuzingila-nga, dilenda kala diampasi mu vanga wawo-nso tulenda. Divavanga vo twasia ngolo yo

5. Aweyi Akristu balenda kitulwila Yave se kunkukiau? Ekuma dilenda kadila diampasi?

bund’e vuvu kieto muna Yave. Tubadikampila ya tulenda wo vangila.

Nutombel’ekulu e Kintinu kia Nzambi6 Yesu wavovesa alongoki andi batombel’e-

kulu Kintinu kia Nzambi ye ndungidi andi.Wantu ayingi ova nza bevavanga sia zolela yayau kibeni va fulu kiantete nze ‘wantu a ta-ndu kiaki, ana bena vo e kunku kiau muna zi-ngu kiaki kina.’ (Tanga Nkunga 17:1, 13-15.)Wantu awaya ke bevwanga Mvangi au mfunuko. Ayingi befuntukanga kimana bakala ye zi-ngu kiambote, sansa wana yo kubasisila evwa.E kunku kiau mu zingu kiaki kaka kina. Nswa-swani yo yau, Davidi watokanenanga kuyiva-ngila “nkumbu ambote” vana meso ma Yave.Kuna kwalanda, mwan’andi wakasakesa awo-nso mu vanga diau adimosi. (Kim. 7:1) NzeAsafi, Davidi wazaya wo vo kala nkundi a Yavei diambu disundidi o mfunu muna zingu kemu sia zolela yandi va fulu kiantete ko. Waya-ngalelanga kangala kumosi yo Nzambi. Mulumbu yeto, Akristu ayingi besianga mambuma mwanda va fulu kiantete ke mu salu yauya nitu ko.

7 Tubadika nona kia Jean-Claude kuna Re-publica Centro Africana, una vo nkuluntu wa-sompa ye se dia wana tatu. Kuna nsi yayi, dia-mpasi dikalanga mu bak’e salu. O wantubevanganga mawonso kimana balembi katu-lwa muna salu. Lumbu kimosi, o mfidi andi asalu wavovesa Jean-Claude vo kayantika salamu fuku e lumbu yawonso, tuka muna ola ya18:30. Jean-Claude wamvovesa vo vana nta-ndu a lungisa e nsatu za nitu za esi nzo andi,divavanga mpe vo kalungisa e nsatu zau zamwanda. Wakudikila vo kiyekwa kena kiaukia sadisa nkutakani. O mfidi a salu wamvove-sa vo: “Avo kuzolele katulwa mu salu ko,ofwete vilakana mambu makaka, kumosi yo

6. (a) Wantu ova nza aweyi besongelanga vo e ku-nku kiau mu zingu kiaki kaka kina? (b) Ekuma tu-fwete tanginina Davidi?7. Nkia nsambu kavwa mpangi mosi wau katombe-l’ekulu Kintinu?


nkaz’aku, wana ye mpasi zaku. Ofwete kuyi-vana emvimba muna salu, yo yambula manamasidi. Bak’e nzengo owau: Dibundu diakuyovo salu kiaku.” Kele vo ngeye, adieyi wadivanga? Jean-Claude wazaya wo vo avo oka-twilu muna salu, Nzambi okunlunga-lunga.Okwamanana kala ye salu kiayingi kia salamuna salu kia Nzambi. O Yave mpe okunsadi-sa mu lungisa nsatu za nitu za esi nzo andi.Muna kuma kiaki, wayenda kuna lukutakanumuna lumbu kialanda. I bosi, wayenda kunasalu, kana una vo kakala ye ziku ko vo okwa-manana muna salu. Ke vavioka kolo ko, wa-bokelwa muna telefone. O mfidi a salu ndio-na wakatulwa muna salu, kansi o mpangi etokakatulwa mu salu ko.

8 Awana benwananga ye diambu dia mpilayayi kuna salu nanga balenda kiyuvula: ‘Awe-yi ndenda lungisila kiyekwa kiame kia lunga-lunga esi nzo avo bankatwidi muna salu?’(1 Tim. 5:8) Kiakala vo diambu diadi onwana-nga diau yovo ve, nanga otomene wo zayamuna zingu kiaku vo Nzambi kalendi kuya-mbula ko avo unkitwidi se kunku kiaku yosia mambu ma mwanda va fulu kiantete. VavaYesu kavovesa alongoki andi vo batombel’e-kulu e kintinu, wabasia nsilu vo: “E lekwa yayiyawonso” nze dia, nua yo vwata, ‘ikubakudi-kilwa.’—Mat. 6:33.

9 Badika nona kia Anelevi, ana ke batambu-la kunku ko muna nsi. Wau vo basiangansambil’aludi va fulu kiantete, bakalanga yevuvu vo Yave olungisa nsatu zau za nitu, kadiwabasia nsilu vo: “Omono i kunku kiaku.”(Nta. 18:20) Kana una vo ke tusadilanga mutempelo ko nze una anganga ye Anelevi ba-vanganga, tulenda tanginina o vema kwaumuna kalanga ye vuvu vo Yave olungisa e nsa-tu zeto. Ekolo e mbaninu ifinamanga, dia-mfunu twasiamisa vuvu kieto muna nkum’aNzambi wa kutulunga-lunga.—Lus.13:17.

8, 9. Aweyi tulenda tanginina anganga ye Anelevimuna kitula Yave se kunku kieto?

Nutombel’ekulu e Ndungidi a Nzambi10 Yesu wavovesa mpe alongoki andi vo ‘ba-

tombel’ekulu e ndungidi a Nzambi.’ (Mat. 6:33) Ediadi disongele vo tufwete landanga dinaYave kasikidisa mu kuma kia dina diambotey’edi diambi, vana fulu kia landa nginduza wantu. (Tanga Yesaya 55:8, 9.) Nangaosungamene vo, entete ayingi bayivanangamuna salu kia kuna yovo teka fomo, longaakaka o nwana vita, vanga yovo teka nkelemia vita. Vava balongoka e ludi, akaka basobasalu yau yo kuyifwanisa mu vubwa nze Akris-tu.—Yes. 2:4; 2 Kor. 7:1; Ngal. 5:14.

11 Andrew, mosi mun’awana bavanga wo.Vava Andrew yo nkaz’andi balongoka e ludi

mu kuma kia Yave, babak’e nzengo za kunsa-dila. Andrew wayambula salu kiandi kanauna vo watoma kio yangalelanga. Ekuma? Ekuma kadi e kompani kasadilanga mu ma-mbu ma vita kiayisianga. Wabak’e nzengo zasia e ndungidi a Nzambi va fulu kiantete. VavaAndrew kayambula e salu kiandi, wana awolekakala yau ye kakala diaka ye nzimbu zayingiko. Mun’owu wa mbweno za wantu, diamo-neka vo kakala y’evwa ko. Wabund’e vuvumuna Nzambi yo vava e salu kiakaka. Vava be-sungamenanga e tandu kiakina, Andrew y’esinzo andi balenda vova ye ziku kiawonso vokoko kwa Yave ke kwakufama ko. (Yes. 59:1)Wau vo bavevola zingu kiau, Andrew yo nka-z’andi bakota muna salu kia ntangwa ke nta-ngwa. Wavova vo: “Vekalanga ye ntangwa inatutokananga mu kuma kia nzimbu, nzo, ma-vimpi yovo mu kuma kia yindula vo mu kitu-ka twina s’anunu. Kansi, o Yave ke kutuya-mbulanga ko. . . . Tulenda vova ye ziku

10, 11. Aweyi akaka bebundilang’e vuvu munaYave muna diambu dia salu? Yik’e nona.

Avo tusidi salu kiandi va fulukiantete, Yave okala kunku kieto


kiawonso vo sadila Yave i lau disundidi dinamuntu kalenda kala diau.”�—Kim.12:13.

12 Yesu wavovesa alongoki andi vo: “Ovonuna yo lukwikilu nze disu dia lulungu, nwa-vovesa mongo wau vo, yaluka kwaku, wendakuna; nga wadi yaluka; ke ven’owu ulembi le-ndakana kwa yeno ko.” (Mat. 17:20) Nga ole-nda sia ndungidi a Nzambi va fulu kiantetekele vo mpasi dikutwasila? Avo lukatikisu unalwau, mokena y’ampangi muna nkutakani. Owa una Yave kekubasadisilanga muna zingukiau dikumika kikilu lukwikilu lwaku.

Vutulanga Matondo Muna Nkubika zaMwanda Kevanganga o Yave

13 Avo oyangalela elau diaku dia sadila Yave,olenda kala ye vuvu vo olungisa nsatu zaku zanitu ye za mwanda, nze una kalungisila zinaza Anelevi. Badika nona kia Davidi. Kana unavo kuna nduka kakala, wakala ye vuvu voNzambi okunlunga-lunga. Yeto mpe tulendabund’e vuvu muna Yave kana nkutu vavatumonanga vo ke vena muntu ko olenda ku-tusadisa. Sungamena vo vava Asafi kayenda“kuna nzo avauk’a Nzambi,” watoma bakuladina diantokanesanga. (Nku. 73:17) Oyetompe tufwete kalanga ye vuvu vo Yave okutu-vana kina tuvwidi o mfunu kimana twakalaye ngwizani ambote yo yandi. Muna mpilayayi, tusonga vo tuyangalelanga elau dieto diasadila Nzambi, kana nkutu nkia mpila zingutuna kiau ye tuyambula vo Yave kakala kunkukieto.

14 Nga obundang’e vuvu muna Yave, waNto a ntemo a mwanda, vava kesengomona-nga “oma masina ma Nzambi” mena muna

� Tala Despertai! ya Novemba 2009, lukaya lwa 12-14.

12. Nkia fu tufwete kala kiau muna tombel’ekulundungidi a Nzambi? Yika nona kia mpangi munazunga kieno.13. Nkia vuvu tulenda kala kiau avo tuyivene munasalu kia Yave?14, 15. Adieyi tufwete vanga kele vo diambu disi-ngikilu muna umbakuzi weto wa yaka sono ya Nka-nd’a Nzambi? Ekuma?

Nkand’a Nzambi? (1 Kor. 2:10-13) Petelo wantumwa watusisila mbandu ambote. Yesu wa-vovesa ana kalonganga vo: “Ovo nulembi dianitu a Mwan’a muntu, yo nua menga mandi,ke nuna ya moyo ko omo yeno.” Wau baba-nza vo Yesu nitu ye menga ma muntu kayika,alongoki ayingi bavova vo: “E diambu diadidiampasi; nani olenda dio wa?” Muna kumakiaki, ‘bavutuka ku nima.’ Kansi, Petelo wavo-va vo: “E Mfumu, kwa nani tukwenda? o ma-mbu ma moyo a mvu ya mvu, nge una mau.”—Yoa. 6:53, 60, 66, 68.

15 Petelo katoma bakula ko dina Yesu kavo-va mu kuma kia dia nitu andi yo nua mengamandi. Kansi, wakala ye vuvu vo Yave okunsa-disa kababakula e ludi. Vava kisingikwangaumbakuzi weto wa Nkand’a Nzambi o unu,nga ovavanga bakula e kuma divangamene?(Nga. 4:18) Esi Beroya kuna tandu kiantete,batambula e diambu “kuna mvevo a ntima, elumbu yawonso bafimpidinge e sono.” (Mav.17:11) O tanginina mbandu au diwokesa luya-ngalalu lwaku mun’elau una diau dia sadilaYave. O kala ye kiese wau vo Yave i kunkukiaku.

Sompela Kaka Muna Mfunu16 E mpila yakaka ina Akristu bafwete sila

sungididi muna luzolo lwa Nzambi i lemvo-kela nkanikinu a Nkand’a Nzambi wa sompe-la kaka “muna Mfumu.” (1 Kor. 7:39) Ayingibebakang’e nzengo za kwamanana kala mpu-mpa vana fulu kia kulula nkanikinu wau.Nzambi otoma lunga-lunganga mpangi zazi.Adieyi Davidi kavanga vava kakala mu kinso-na yo banza vo kakala yo muntu ko lenda ku-nsadisa? Wavova vo: “Mpongolo ntantal’amevana kena; yo kunsonga mpasi zame. O mwa-nd’ame ovo uyoyele mu mono.” (Nku. 142:1-3) Nanga ngindu za mpila yayi mpe kaka-la zau Yeremiya wa ngunza, ona wasadila

16. Mun’owu wa sono kia 1 Korinto 7:39, aweyiAkristu ampumpa balenda yambulwila vo Nzambikakala kunku kiau?


Nzambi ye kwikizi kiawonso mu mvu miayi-ngi nze mpumpa. Olenda longoka e mbanduandi muna kapu kia 8 kia nkanda Jeremias e aMensagem de Deus para Nos.

17 Mpangi mosi ankento kuna Estados Uni-dos wavova vo: “Kikalanga y’ekani dia kwa-manana kala mpumpa ko. Ngina ye luzo-lo lwa sompa kele vo nsolwele muntu onaumfwanukini. Ngudi ame una vo mundembi-kwikila, okunkomekenanga vo yasompa ko-nso muntu unzolele. Yangyuvula kana voozolele kala nkwa kuma kele vo longo lwameke lusikidi ko. Kuna kwalanda, vava kamonavo salu kiambote yakala kiau, yalendanga lu-ngisa nsatu zame yo kala ye kiese, wayambu-la kunkomekena.” Ezak’e ntangwa mpangiankento ndioyo omonanga kinsona. Wavovavo: “Ibundang’e vuvu kiame muna Yave. Kekungyambulanga ko.” Adieyi dikunsadisangamu bund’e vuvu muna Yave? Edi kavova vo:“E sambu kinkusadisanga mu zaya vo Nzambiuna kikilu ye kina mono mosi ko. O Mpungu-ngolo owanga sambu yame, ediadi elau dia-

17. Aweyi mpangi mosi ankento una vo mpumpakesundilanga kinsona?

mpwena kikilu ye kiese kia-yingi dikumpananga.” Wauvo okwikilanga dina diasona-ma muna Nkand’a Nzambivo “edi diviokele e nsambu,dia vana, ke mu tambula ko,”wavova vo: “Isianga ngolo zasadisa akaka, lembi vingila vooyau mpe bampana lekwa.Vava iyindulanga kana adie-yi ndenda vanga mu sadisamuntu kingandi, kiese kia-yingi imonanga muna nti-ma.” (Mav. 20:35) Elo, mpa-ngi ndioyo oyambulanga vo

Yave kakala kunku kiandi yo yangalela elaudia kunsadila.

18 Kiakala nkia mpila zingu una kiau, ole-nda yambula vo Nzambi kakala kunku kiaku.Avo ovangidi wo, okala mosi muna nkanguakiese. (2 Kor. 6:16, 17) Muna mpila yayi, oki-tula Yave se kunku kiaku nze una wavangaselo yayingi ya Nzambi kuna nz’ankulu. (Ta-nga Nsiku 32:9, 10.) Nze una Nzambi kakadi-la se kunku kia Isaele nswaswani ye zula yaka-ka, olenda mpe kunsola kimana kakala kunkukiaku yo kulunga-lunga.—Nku.17:8.

18. Aweyi Yave kalenda kadila se kunku kiaku?

E mbandu a Yeremiya yalukasakeso kikilu

Nkia Mvutu Ovana?Aweyi olenda yambulwila vo Yave kaka-la se kunku kiaku. . .˙ muna diambu dia tombel’ekulu Kinti-

nu kia Nzambi ye ndungidi andi?˙ muna diambu dia yangalela madia

ma mwanda?˙ muna diambu dia lemvokela nkaniki-

nu a Nzambi wa sompela kaka munaMfumu?


KONSO mvu, vekalanga ye nsaka za lu-ndumuka mu fulu yayingi. Akaka mu-

n’awana bevanganga nsaka zazi bazeye tomalundumuka yo kala y’ekani dia sunda. Kansi,akaka bazeye wo vo ke besunda ko. Kunakwa yau, ofokola o nkula i diambu disundidio mfunu.

2 O Nkand’a Nzambi utezanesanga e zi-ngu ki’Akristu yo nkula. Paulu wa ntumwawasoneka mu kuma kia nkula wau munankand’andi antete kw’Akristu a Korinto. Wa-soneka vo: “Ke nuzeye wo ko, ovo awana be-lundumukina muna mutezanisinwa nlak’antinu, awonso belundumuka, mosi ak’ota-mbul’e nkut’e? Nulundumuk’e ndundumu-ka nufwete bakila.”—1 Kor. 9:24.

3 Vava Paulu kavova vo mosi kaka ota-mbula o nsendo, nga edi kazola vovavo Nkristu mosi kaka otambula nsendoa moyo? Ve kikilu. Awana belundumukangabetoma kubamanga yo sia e ngolo kimanabasunda. Paulu wazolanga vo mpangi zandibasia e ngolo mu sikila ye kwikizi muna Yaveyo fokola o nkula. Akristu awonso ana beva-ngangawo betambula nsendo a moyo a mvuya mvu.

4 E mvovo miami mia lukasakeso kikilu.Kansi, mikutufilanga mpe mu yindula empila tunatinanga e zingu kieto. Ekuma? E

1, 2. Paulu wa ntumwa ye nki katezanesa e zinguki’Akristu?3. Adieyi Paulu kazola vova vava kayika vo mosikaka otambula o nsendo?4. Adieyi tufwete zaya mu kuma kia nkula twasi-lwa?

kuma kadi o nsendo tuvwa, kiakala wa zingi-la kun’ezulu yovo ova ntoto, ke ulendi teza-neswa ye lekwa kiakaka ko. Kieleka, o nkulawanda ye wampasi. Muna nzila muvwidinkaku, mambu mevunzanesanga e nginduye vonza yayingi. (Mat. 7:13, 14) Diankendakikilu vo, akaka beyoyangayovoyambula lu-ndumuka. Nkia ntambu ye vonza ina munankul’a moyo? Aweyi olenda yo vengela?Adieyi olenda vanga mu fokola yo sunda onkula wau?

Luzindalalu Luvavwanga Muna Sunda5 Muna nkand’andi kasonekena Akristu

Ayibere ana bakala kuna Yerusaleme yeYuda, Paulu wayika diaka nsaka za lundu-muka. (Tanga Ayibere 12:1.) Wasonga ekuma Akristu bafwete kwamanena lundu-muka ye dina bafwete vanga muna fokola onkula. Diantete, tuvovela e kuma Paulu ka-sonekena nkanda wau kw’Akristu esi Ayibereye dina kazola vo bavanga. I bosi, tuvoveladina tulenda longoka mu dina kabasone-kena.

6 Akristu a tandu kiantete, musungu-la awana bazingilanga muna Yerusale-me ye Yuda mu tandu kiampasi bakala.Babangikwanga kw’afidi a mabundu m’A-yuda bakala, ana bakomekenanga nkangumu kubalemvokela. Mvu makumatatu vi-tila lubangamu lwalu, afidi awaya bafilawantu mu kwikila vo Yesu Kristu luyalu

5. O Paulu adieyi kavova muna Ayibere 12:1?6. Adieyi afidi a mabundu bazolanga vo Akristu ba-vanga?

TULUNDUMUKINA O NKULAKUNA LUZINDALALU“Mbula twalundumukina kuna zizi o nkula tusidilu.”

—AYIB. 12:1.


katelamenanga, kimpumbulu ona wafwanavondwa. Kansi, kitantu kiau ke kiasukilakaka vava ko. Muna nkand’a Mavangu, tule-nda tanga dina diavangama vava kiaviokaPentikosti ya mvu wa 33. Afidi awaya baba-ngikanga Akristu kimana bayambula sala esalu kia umbangi. Muna kuma kiaki, e zinguki’Akristu mu mpasi kiakala.—Mav. 4:1-3; 5:17,18; 6:8-12; 7:59; 8:1, 3.

7 Akristu awaya mu mpasi mpe bakalavava mbaninu a tandu kia Ayuda yafinama-nga. Yesu wabalukisa vo Nzambi osinga fwa-sa Yerusaleme. Wabavovesa mpe dina di-vangama vitila lufwasu ye dina bafwetevanga muna vuluka. (Tanga Luka 21:20-22.) Adieyi badi vanga? Yesu wabalukisa vo:“Se nutomi kulunga-lunga kweno, e ntimamieno ke miazemboka yo mvunda yo wuya-na yo lunzumbulu lua zingu kiaki, ke nwasa-lukiswa kwa lumbu kiakina, nz’esokolo.”—Luka 21:34.

8 Vava Paulu kasoneka nkand’andi kwa esiAyibere, tezo kia mvu 30 miavioka tukaYesu kavanina lulukisu lwalu. Adieyi diabwi-la Akristu awaya muna kolo kiakina? Mukuma kia lubangamu yo vukumukina ma-mbu ma zingu ma lumbu ke lumbu, akakabayambula longoka oma ma Yave yo lembisiamisa ngwizani au yoyandi. (Ayib. 5:11-14)Akaka babanzanga vo e zingu kiau kitomakele vo batanginini e mpila zingu kia akw’auAyuda. Ayuda awaya ke babembola mvimbaNzambi ko, kadi balemvokelanga e Nsikumiandi muna mambu mayingi. Muna nku-takani, mwakala mpe y’awana bakomekena-nga akaka mu lemvokela e Nsiku a Mose yolanda lusansu lw’Ayuda. Akristu akaka bala-nda wantu awaya mu kuma kia wonga. Adie-yi kavova Paulu mu kasakesa mpangi za-

7. Nkia mpasi banwananga zau Akristu ana kasone-kena o Paulu?8. Ekuma Akristu akaka bayoyela yovo yambula sa-dila Yave?

ndi Akristu mu kwamanana kala alungaladimuna mwanda yo zindalala muna nkula?

9 Yave wavumunwina Paulu mu sonekankandawau mu kasakesa Akristu esi Ayibere.Muna kapu kia 10, entete wabasasila vo Nsi-ku a Mose wakala se “kini kia mambu ma-mbote mekwiza,” yo toma songa o mfunu akimenga kia lukulu kia Kristu. Kuna mfoko akapu kiaki, Paulu walukisa atangi andi vo:“Luzindalalu nuvwidi o mfunu, kinumana,ovo nuvangidi o luzolo lua Nzambi, nwata-mbul’o nsilu. Okala vo kadi, e kolo kiaketekikilu, i bosi kekwiza, ndion’okwiza, kezi-nguluka ko.”—Ayib.10:1, 36, 37.

10 Muna kapu kia 11, Paulu wasasila mumpila yakia kana nki i lukwikilu lwakielekamuna Nzambi. Wayika e nona ya lusansulw’akala ye akento ana basonga lukwikilu.Nga lusansu lwalu ke lwakala mfunu ko? Vekikilu. Paulu wazola vo mpangi zandi bazayawo vo unkabu ye luzindalalu luvavwangamu kala ye lukwikilu lwakieleka. E mbandubasonga selo yayi yakwikizi ya Yave yadi sa-disa Akristu esi Ayibere mu zizidila e mpasibanwananga zau. Una kayika mavangu malukwikilu ma selo yayi ya Yave ya nz’ankulu,Paulu wavova vo: “Wau tuzungilu kwa ntutia mbangi wina wau, mbula twavengeka nka-nkalakani yawonso, y’esumu dikutukoleka-koleka, mbula twalundumukina kuna zizi onkula tusidilu.”—Ayib.12:1.

‘Etuti dia Mbangi’11 Paulu wavova vo selo ya Yave ana bazi-

nga vitila tandu ki’Akristu yau i ‘tuti diambangi batuzungidi.’ Basikila ye kwikizimuna Yave yamuna lufwa lwau. E mba-ndu au isonganga vo Akristu balenda sikila

9, 10. (a) Muna kapu kia 10 kia nkanda Ayibere,adieyi Paulu kavova bafwete vanga Akristu esi Ayibe-re? (b) Ekuma Paulu kasonekena mavangu ma lu-kwikilu ma selo ya Yave kuna nz’ankulu?11. O sungamena e mbandu ya ‘tuti dia mbangi’aweyi dilenda kutusadisila?


ye kwikizi muna Yave kana nkutu muna nta-ngw’a mpasi. ‘Etuti diadi dia mbangi’ nzealundumuki bakala, ana bafokola nkul’au. Embandu au ikasakesanga akaka mu zindala-la muna nkula. Avo mu nkula twina yo zayavo vena y’alundumuki azikuka bekututala-nga yo kutukasakesa kimana twazindala-la lundumuka, tusia e ngolo za fokola o nku-la. Muna kuma kiaki, diavavanga vo AkristuAyibere basungamena e mbandu ya selo yayiya Yave ya nz’ankulu. E mbandu au yadi ku-bavana unkabu yo kubasungamesa vo bale-nda kwau ‘lundumukina kuna luzindalalu’yo fokola nkul’au. Diau adimosi mpe kwayeto o unu.

12 Ndonga mun’akwa kwikizi kayika oPaulu, e mambu ma zingu kiau mafwananaye meto. Kasikil’owu, Noa wazinga vitilaYave kafwasa e nza muna Kizalu. Oyeto mpemu lumbu yambaninu a tandu kiaki tuzingi-langa. Abarayama yo Sara basisa e nsi au mukuma kia nsambil’aludi yo vingila e ndunga-n’a nsilu a Yave. Tuvoveswanga vo twayiva-nina o nkalu kimana twavwa edienga diaYave ye nsambu za kusentu. Mose wava-nga nkangalu wanda muna makanga mukwenda kuna Nsi a Nsilu. Oyeto mpe mu nzayambi tuzingilanga, tuvingilanga nzayampaina Yave katusila o nsilu. Tulenda tangininae mambu mambote bavanga mu yangidi-ka Yave yo venga mana malenda kunkende-leka.—Roma 15:4; 1 Kor.10:11.

Adieyi Diabasadisa mu Manisa o Nkula?13 Nki kiasadisa e selo yayi ya Yave mu zi-

ndalala muna nkula yo fokola wo? Tala dinaPaulu kasoneka mu kuma kia Noa. (TangaAyibere 11:7.) Noa kasidi mona kizalu ko ekikiafwantakesa wantu ye bulu ova nza. (Etu.6:17) E kizalu diambu dianzenza diakala.

12. Adieyi tulenda longoka muna kwikizi kia wantukayika o Paulu?13. Noa nkia diambu diampasi kanwana diau? Nkikiansadisa mu vanga mawonso katumwa kwa Yave?

Kana una vo i wau, Noa kakala yo lukatikisuko vo kizalu kwiza kikwiza. Ekuma? E kumakadi wakwikilanga vo Yave olungisanga ma-wonso kevovanga. Noa kayindula ko vo kelenda lungisa ko e salu kavewa. Kansi, ‘wava-nga dina kakanikinwa.’ (Etu. 6:22) Badika esalu kavewa o Noa: Tunga e nzaza, lungala-kesa e bulu, kutika madia mana wantu yebulu bedia muna nzaza, lukisa wantu yo sa-disa esi nzo andi basikila muna mwanda. Kediakala diasazu ko kwa Noa mu vanga ma-wonso kakanikinwa kwa Yave. Kansi, munakuma kia lukwikilu lwandi muna Yave, Noawazindalala muna salu kavewa. Yave wa-mvuluza kumosi y’esi nzo andi yo kubasa-mbula.

14 Akaka mun’awana kayika Paulu benamuna ‘tuti dia mbangi edi dituzungidi,’ iAbarayama yo Sara. E zingu kiau kiasobavava Nzambi kabavovesa vo basisa e nzo aukuna Ure. Ke bazaya ko dina dikubabwila.Kansi, lukwikilu lwasikila bakala lwau munaYave yo kunlemvokela kana nkutu munantangw’a mpasi. Muna kuma kia mawonsokavanga mu kuma kia nsambil’aludi, Abara-yama wayikilwa vo “ese diawonso ana be-kwikilanga.” (Roma 4:11) Paulu kavova ma-wonso ko kavanga, kadi Akristu esi Ayiberemayingi bazaya mu kuma kia zingu kia Aba-rayama y’esi nzo andi. Kansi, elongi kazolakubavana diamfunu kikilu. Wavova vo: “Mulukwikilu bafwila, ke batambula nsilu ko,bamwene mio, yo kayisa mio kaka kunavala, yo tambulwila vo nzenza y’anangi i be-n’ova nza.” (Ayib. 11:13) Elo, lukwikilu lwaumuna Nzambi ye ngwizani au yoyandi yaba-sadisa mu lundumukina kuna luzindalalu.

15 Mose i selo kiakaka kia Yave una muna‘tuti dia mbangi.’ Mose wabembola zingukiambote kakala kiau yo ‘sola vangilwa mayi

14. Nkia mpasi Abarayama yo Sara bazizidila? Adie-yi tulenda longoka muna mbandu au?15. Nki kiafila Mose mu sola mpila zingu kasola?


kumosi yo nkangu a Nzambi.’Adieyi diamfi-la mu vanga wo? Paulu wavova vo: “O nse-ndo i katadidi. . . . Ozizıdi, wau kemonangandion’olembi moneka.” (Tanga Ayibere 11:24-27.) Mose kavukumukina “wete w’esu-mu muna kolo kiandwelo” ko. O Nzambiwaludi kakala kwa yandi, wazaya wo vo e nsi-lu miawonso mia Nzambi milungana. Edia-di diansadisa mu songa unkabu yo zizidilampasi. Wavanga wawonso mu vaikisa Aneyi-saele muna Engipito yo kubafila kuna Nsi aNsilu.

16 Nze Abarayama, Mose mpe wafwa le-mbi mona ndungan’a nsilu a Nzambi. VavaAneyisaele bafinamanga kota muna Nsi aNsilu, Nzambi wavovesa Mose vo: “Otadilansi kuna vala; kansi kukota mo ko muna nsiina mvana kwa wan’a Isaele.” Ediadi diabwa

16. Ekuma Mose kafungila makasi ko wau kalembikoteswa muna Nsi a Nsilu?

e kuma kadi, entete yandi yo Mose, bafungi-swa makasi kwa nkangu akolami yo “sumu-kina [Nzambi] vana vena wan’a Isaele kunamaza ma Meriba.” (Nsi. 32:51, 52) Nga Mosewakendalala yovo funga makasi? Ve. Wasa-mbula o nkangu yo kubavovesa vo: “U nkwansambu e Isaele, nani ofwanana yaku, e nka-ngu avuluzwa kwa Yave, e ngubu a lusadi-su luaku, yo nsosolo a nene waku!”—Nsi.33:29.

Elongi kwa Yeto17 Edi tulongokele mu kuma kia zingu

ki’akaka mun’awana bena muna ‘tuti diambangi dituzungidi,’ ditusongele vo munafokola nkula, tufwete kala yo lukwiki-lu muna Nzambi ye muna nsilu miandi.(Ayib. 11:6) Lukwikilu lwalu lufwete vanga

17, 18. (a) Adieyi tulenda longoka mu kuma kia‘tuti dia mbangi’? (b) Adieyi tulongoka mun’elongidilanda?

Abarayama yo Sara basisa zingu kiambote bakala kiau kuna Ure


diambu muna mpila tunatinanga e zingukieto owau. Nswaswani y’awana bakondelolukwikilu, selo ya Yave ke besianga kaka su-ngididi muna zingu kia unu ko. Tumonanga“ndion’olembi moneka.” Ediadi dikutusadi-sanga mu lundumukina kuna luzindalalu.—2 Kor. 5:7.

18 O nkul’a Akristu ke diambu diakete ko.Kana una vo i wau, tulenda manisa nkul’eto.Mun’elongi dilanda, tubadika mambu ma-kaka malenda kutusadisa.

Nga Olenda Sasila?˙ Ekuma Paulu kasonekena

mavangu makwikizi ma mbangi kunanz’ankulu?

˙ E mbandu a ‘tuti dia mbangi edi di-tuzungidi,’ aweyi ilenda kutusadisilamu kala yo luzindalalu muna nkula?

˙ Adieyi olongokele muna mbandu aNoa, Abarayama, Sara yo Mose?

MUNA nkand’andi kwa esi Ayibere, Pau-lu wa ntumwa wasadila nona kia nku-

la mu kasakesa mpangi zandi Akristu. Waba-sungamesa vo ke bena yau mosi ko munankul’a moyo. Bazungwa kwa ‘etuti dia mba-ngi,’ ana bamanisa o nkul’au. Akristu esi Ayi-bere avo basungamene mavangu ma lukwi-kilu ye ngolo bavanga akwa kwikizi awaya,dikubasadisa mu manisa o nkul’au.

2 Mun’elongi diaviokele, twabadikidi e zi-ngu kia selo yakaka bena muna ‘etuti diambangi.’ O lukwikilu lwau lwasikila munaNzambi, lwabasadisa mu sikila ye kwikizimuna yandi yakuna mfoko a zingu kiau. Tu-lenda longoka diambu muna mpila bamani-

1, 2. (a) Nkia nona kasadila Paulu mu kasakesaAkristu esi Ayibere? (b) Adieyi kayika o Paulu tufwe-te vanga?

sina o nkul’au. Nze una tulongoka mun’e-longi diadi, Paulu walukisa mpangi zandikumosi yo yeto, vava kavova vo: “Mbula twa-vengeka nkankalakani yawonso, y’esumudikutukoleka-koleka, mbula twalundumuki-na kuna zizi o nkula tusidilu.”—Ayib.12:1.

3 Muna kuma kia nkula, nkanda Back-grounds of Early Christianity uvovanga vo“Mingerekia kimpene bakalanga vava bana-nanga e nitu yo lundumuka muna nkula.”�

� Diambu diansoni diakala kwa Ayuda kuna nz’anku-lu. O nkanda 2 Macabeus uyikanga vo Ayuda ayingi ba-funga makasi vava Jasao wa ngang’ambuta, ona wakalavo mvengomoki kazola tungisa nzo ya nanina e nitukuna Yerusaleme nze una wavanganga Mingerekia.—2Macc. 4:7-17.

3. Adieyi Akristu balenda longoka mu dina Paulukavova mu kuma ki’alundumuki muna nsaka za esiNgerekia?

“NULUNDUMUK’E NDUNDUMUKANUFWETE BAKILA” NSENDO

“Nulundumuk’e ndundumuka nufwete bakila.”—1 KOR. 9:24.


Muna kolo yayi, alundumuki bakatulangamazitu mawonso malenda kubakakidila yokubayoyesa. Kana una vo ke basonga nkal’a-mbote ko, ekani balundumukinanga e ki-mpene i mu baka nsendo. Edi kazola songaPaulu i dia sia vo, muna baka nsendo munankul’a moyo, alundumuki bafwete vengekakonso lekwa kilenda kubayoyesa. Elongi dia-mbote diakala kw’Akristu muna tandu kiaki-na. Diambote mpe kwa yeto o unu. Nkia le-kwa ilenda kala nze “nkankalakani” munazingu kieto yo kitula dio se diampasi mu ma-nisa nkul’eto?

‘Vengeka Nkankalakani Yawonso’4 Paulu wavova vo ‘twavengeka nkankala-

kani yawonso.’ E nkankalakani zazi i konsolekwa kilenda kutusimba mu lembi sia e su-ngididi muna nkul’eto yo lembi vanga ma-wonso tulenda mu manisa wo. Nkia lekwailenda kala se nkankalakani kwa yeto? Yesuokutusadisanga mu zaya nkankalakani zazi.Wayika dina diabwa muna lumbu ya Noa,una vo mosi mun’akwa kwikizi kayika o Pau-lu. Yesu wavova vo: “Una wakala muna lu-mbu ya Noa, i una ukala muna lumbu yaMwan’a muntu.” (Luka 17:26) Yesu kayikalufwasu ko olu lufinamanga, kansi mpil’a zi-ngu kia wantu kayika. (Tanga Matai 24:37-39.) Wantu ayingi muna lumbu ya Noa kebazolanga longoka oma ma Nzambi ko, kebazolanga vanga oma mekunyangidikangako. Nki kiabavukumunanga? Dia, nua yo so-mpa. Mambu mama mfunu mena muna zi-ngu. Edi diakala diambi i dia sia vo, basiangamambu mama va fulu kiantete, ke mu wansangu za Nzambi ko. Yesu wavova vo: “Kebazaya wo ko” yovo ke basianga sungidi-di ko.

5 Nze Noa y’esi nzo andi, salu yayingi tu-

4. Nkia mambu batokanenanga o wantu muna lu-mbu ya Noa?5. Adieyi dilenda kutusadisa mu fokola nkul’eto?

kalanga yau konso lumbu. Divavanga votwasala kimana twakala ye nzimbu muna lu-ngisa nsatu zeto ye za esi nzo zeto. Ediadi di-lenda kutudia ntangwa, ngolo ye mavwa.Tulenda tokana kwayingi mu kuma kia mpa-si za zingu, musungula vava tukondwanganzimbu. Wau vo twakiyekola kwa Yave, tu-vwidi mpe mbebe zakaka zamfunu. Tusamu-nanga nsangu zambote, kubika malongi yokwenda mu tukutakanu. Tukumikanga mpekimwanda kieto muna kalanga y’elongi diayeto kibeni ye dia esi nzo. Kana una vo Noasalu kiayingi kakala kiau muna sadila Nza-mbi, “i una kavanga.” Wavanga mawonsokankanikina o Yave. (Etu. 6:22) Elo, avo tu-zolele fokola nkul’eto wa Kikristu, diambotetwakatula konso mazitu malenda kutukaki-dila.

6 Adieyi kazola vova Paulu vava kavova votwavengeka “nkankalakani yawonso”? Ka-zola vova ko vo twayivevola muna konso ki-yekwa tuna kiau. Muna diambu diadi, tufwe-te sungamena e mvovo mia Yesu oku vo: “Kenutelamw’e mioyo ko, nwavova vo, Nki tu-dia? ovo, Nki tunua? ovo, Nkia mpwata tu-vwata? Kadi e lekwa yiyi itombwanga kwazula; o S’eno wina kun’ezulu, ozeye wo vo

6, 7. Nkia mvovo mia Yesu tufwete sungamena-nga?


lekwa yayi yawonsono nuvwidi yo o mfu-nu.” (Mat. 6:31, 32) E mvovo mia Yesu miso-nganga vo kana nkutu mambu ma lumbu kelumbu nze dia yo vwata malenda kituka semazitu yovo esakuba avo tukitwidi mo semambu masundidi o mfunu muna zingukieto.

7 Kuvilakani ko dina Yesu kavova: “OS’eno wina kun’ezulu, ozeye wo vo lekwayayi yawonsono nuvwidi yo o mfunu.” Emvovo miami misonganga vo o Yave waS’eto ezulu, olungisa e nsatu zeto. Dialudivo, o kala ye “lekwa yayi yawonsono” ke di-songele ko vo tukala ye lekwa yawonso tuzo-lele muna zingu kieto. Kana una vo i wau, ketufwete telama moyo ko mu kuma kia ‘lekwaitombwanga kwa zula.’ Ekuma? Yesu wavovavo: “Se nutomi kulunga-lunga kweno, e nti-ma mieno ke miazemboka yo mvunda yowuyana yo lunzumbulu lua zingu kiaki, kenwasalukiswa kwa lumbu kiakina, nz’esoko-lo.”—Luka 21:34, 35.

8 E mbaninu ifinamene. Muna kuma kia-ki, ke tufwete yambula ko vo konso diambudiatusimba mu lembi manisa o nkula. Ekiakii kuma tufwete ‘vengekela nkankalakani ya-wonso.’ Tufwete yangalalanga wau tuna yelekwa tuvwidi o mfunu. Paulu wa ntumwaluludiku lwamfunu kavana vava kavova vo:“O vumina-Nzambi yo luyangalalu i nda-ndu kikilu.” (1 Tim. 6:6) Avo tulemvokelamvovo mia Paulu, ke dikala diampasi ko mukwamanana lundumuka yo tambula o nse-ndo.

“Esumu Dikutukoleka-koleka”9 Vana ntandu a “nkankalakani yawo-

nso,” Paulu wayika mpe votwavengeka “esu-mu dikutukoleka-koleka.” Nki’esumu dia-

8. Ekuma tufwete ‘vengekela nkankalakani yawo-nso’ owau?9, 10. E mvovo “esumu dikutukoleka-koleka” nkiuyikanga? (b) Adieyi dilenda bwila lukwikilu lwaNkristu?

di? E mvovo wa Kingerekia wasekolwa vo‘koleka-koleka’ omu sono kiaki, nkumbumosi kaka umonekanga muna Nkand’a Nza-mbi. Nkwa ngangu mosi una ye nkumbuAlbert Barnes wavova vo: “O nlundumukiwavenganga vwata mvwatu milenda kunzi-ngama muna malu yo kunkakidila kalembitoma lundumuka. Diau adimosi, Akristu kebafwete yambula ko vo konso diambu diaki-tula o nkul’au se wampasi.” O Nkristu aweyikalenda yoyesela lukwikilu lwandi?

10 O Nkristu ke vidisanga lukwikilu lwandivana vau ko. Kansi, malembe-malembe di-vangamanga. Muna nkand’andi kw’Akristua esi Ayibere, Paulu wabalukisa mu kuma kiavonza kia “kukumunwa” yo ‘kala yo ntim’a-mbi a lembi kwikila.’ (Ayib. 2:1; 3:12) Avo emalu ma nlundumuki mazingamene munamvwatu, olenda bwa. Muna kuma kiaki, onlundumuki kafwete zaya vo, avo osolelemvwatu mina vo ke miambote ko muna lu-ndumukina, olenda bwa. Adieyi dilenda ku-mfila mu veza vonza kiaki? Dilenda kala vofu kia veza lulukisu kena kiau yovo kuyibu-nda vuvu kiasaka yovo vukumukina mambumakaka. Adieyi tulenda longoka muna lulu-kisu lwa Paulu?

11 Edi tufwete sungamena, avo lukwikilulwa Nkristu luyoyele, i mu kuma kia manakevanganga tuka kolo. Muna kuma kia “esu-mu dikutukoleka-koleka,” nkwa ngangu wa-kaka wavova vo “e fulu tuzingilanga, akundieto ye zolela yeto yambi ilenda vanga dia-mbu muna yeto.” E mambu mama malendayoyesa lukwikilu lweto yovo fwasa lo emvi-mba.—Mat.13:3-9.

12 Se vioka mvu miayingi, ntaudi akwiki-zi yo lulungalalu okutulungisanga kimanatwayikeba mu kuma kia mana tutalangayo wa, i sia vo, mana tukotesanga muna

11. Nki kilenda fwasa lukwikilu lweto?12. Nkia tulukisu tufwete lemvokela avo ke tuzoleleko vo lukwikilu lweto lwayoya?


ngindu ye ntima mieto. Tulukiswanga mpemu kuma kia vonza kia vava kala ye mavwamayingi. Avo tuzolanga kwayingi e nsaka zanza yayi yovo kala y’etima dia sumba konsolekwa kiampa kivaikidi, tulenda yantika siasungididi muna mambu mama yo vilakanaoma masundidi o mfunu. Dia vonza kikiludia veza tulukisu twatu yo yindula vo twa-mpasi mu lemvokela. Ka tufwete mpe yindu-la ko vo wau vo lukwikilu lwasikila tunalwau, malongi mama ke matutadidi ko. Sata-na osadilanga ngindu ye zolela ya nza mukutufila twaveza malongi mama. Kazoleleko vo twamanisa nkul’eto. Akaka befwasa-nga lukwikilu lwau mu kuma kia veza tulu-kisu, kuyibunda vuvu kiasaka yovo vuku-mukina mambu ma nza yayi. Avo ediadiditubwididi, tulenda vidisa o nsendo wa vwamoyo a mvu ya mvu.—1 Yoa. 2:15-17.

13 E lumbu yawonso, tukalanga vamosi yewantu ana benungununanga makani, fu ye

13. Adieyi tufwete vanga mu venga e ngindu za wa-ntu a nza?

ngindu za nza tuzingilanga. (Tanga Efeso 2:1, 2.) Kansi, tuvwidi nswa wa sola. Tulendasola vo ngindu za nza zatufila yovo ve. O“mwela” kayika Paulu ulenda kutusia muvonza. Muna kuma kiaki, tufwete kuyikebakimana mwela wau walembi kota muna yetoyo kutukakidila mu manisa nkul’eto. Adieyidilenda kutusadisa mu kwamanana munankula? Mbandu a Yesu. Kadi yandi i mbanduisundidi muna wantu ana balundumuka ya-kuna mfoko. Tulenda kuntanginina. (Ayib.12:2) Tuna mpe ye mbandu a Paulu, kadiyandi kibeni wayibadikila vo nlundumukimuna nkula wa Akristu yo kasakesa mpangizandi Akristu mu tanginina mbandu andi.—1 Kor.11:1; Fili. 3:14.

Aweyi ‘Olenda Bakila’ Nsendo?14 Paulu aweyi kabadikilanga o nkul’a-

ndi? Muna mvovo miandi miansuka kw’a-kuluntu kuna Efeso, wavova vo: “Kibadikilamoyo ame ma kiata oku ngina ko, mpasi

14. Paulu aweyi kabadikilanga o nkul’andi?

Nki i ‘sumu dikutukoleka-koleka’? Aweyi dilenda vangamena?


owu manesa nkul’ame, yo uselo una yata-mbula kwa Mfumu Yesu.” (Mav. 20:24) Wa-kubama kakala mu vana konso lekwa, kanankutu moyo andi, kimana kamanisa o nku-la. Kuna kwa Paulu, e ngolo kavangangamuna samun’e nsangu zambote ke zadi kalamfunu ko kele vo kamanisa nkul’andi ko.Kayibundanga vuvu kiasaka ko, muna yi-ndulavo watambula kala nsendo. (Tanga Fi-lipi 3:12,13.) Kuna mfoko kaka ya zingu kia-ndi i kavova ye ziku vo: “Mpwidi nwan’endwan’ambote, mbene nkul’ame, mpwidilund’o lukwikilu.”—2 Tim. 4:7.

15 Paulu wazolanga mpe vo mpangi zandiAkristu bamanisa nkul’au yo lembi yoyamuna nzila. Kasikil’owu, wakasakesa Akristukuna Filipi vo basiamanena lwau luvuluzu.Ediadi diavavanga vo ‘batatidila e diambudia moyo.’ Wakudikila vo: “Yavwa lusanumuna lumbu kia Kristu, ovo kialundumukankatu ko, ngatu funtuka nkatu.” (Fili. 2:16)Wakasakesa mpe Akristu kuna Korinto vo:“Nulundumuk’e ndundumuka nufwete ba-kila [nsendo].”—1 Kor. 9:24.

16 Muna nkula, o nlundumuki ke vana vauko kemonanga e fulu kifokokela nkula. Ka-nsi, ekolo kelundumukanga, osianga sungi-didi kiandi vana fulu kifokokela nkula. Vavakemonangavo se lukufi kakala, etima diandidia manisa nkula diwokelanga. Diau adimo-si ye nkul’eto wa Kikristu. Tufwete sianga su-ngididi muna nsendo. Ediadi dikutusadisatwamanisa nkula yo baka nsendo.

17 Paulu wasoneka vo: “Vo i lukwikilu, i lu-sikidisu lua mana mesiwang’e vuvu, e nto-n’a lekwa ilembele moneka.” (Ayib. 11:1)Abarayama yo Sara batambulwila sisa zingukiambote bakala kiau yo kwenda zingila nze

15. Nkia lukasakeso kavana Paulu kw’awana balu-ndumukanga kumosi?16. Ekuma tufwete silanga sungididi muna nse-ndo?17. Lukwikilu aweyi lulenda sadisila muntu mu siasungididi muna nsendo?

“nzenza y’anangi” muna nsi. Nki kiabasadi-sa? ‘Bamonanga [e ndungan’a nsilu miaNzambi] kuna vala.’ Mose wabembola “wetew’esumu muna kolo kiandwelo” yo “tusalutwa Engipito.” Akweyi kwatuka lukwikilu yeunkabu wa vanga wo? ‘Watadilanga yovo siasungididi muna nsendo.’ (Ayib. 11:8-13, 24-26) Paulu wavova vo wantu awonso ana ka-yika ‘lukwikilu’ basonga. Lukwikilu lwabasa-disa mu lembi sia sungididi muna mpasibamonanga yo sungamena dina Nzambi ka-vanganga muna wete diau ye dina kevangakuna sentu.

18 Avo tutomene badika akala y’akentoakwa kwikizi beyikwanga muna kapu kia 11kia Ayibere yo tanginina mbandu au, yetompe tulenda kala ye lukwikilu yo vengeka“esumu dikutukoleka-koleka.” (Ayib. 12:1)Vana ntandu, muna lungana vamosi y’awa-na bena ye lukwikilu nze yeto, tulenda ‘badi-kaziana yo kindaziana muna zola yo mava-ngu mambote.’—Ayib.10:24.

19 Ku mfoko a nkula se twina. Tuyantiki-di o mona e fulu kifokokela nkula. Munalukwikilu ye lusadisu lwa Yave, yeto mpetulenda ‘vengeka nkankalakani yawonso,y’esumu dikutukoleka-koleka.’ Elo, tulendalundumuka muna mpila ina tulenda bakilansendo, i sia vo, vwa nsambu zina Yave waNzambi ye S’eto katusila o nsilu.

18. Adieyi tufwete vanga muna vengeka “esumudikutukoleka-koleka”?19. Ekuma dinina diamfunu mu kwamanana lu-ndumuka muna nkula owau?

Nga Osungamene?˙ Adieyi divavwanga muna vengeka

“nkankalakani yawonso”?˙ Nki kilenda yoyesa lukwikilu lwa

Nkristu?˙ Ekuma tufwete sila sungididi muna

nsendo?


LUMBU kimosi, Mfarisi mosi wayendakwa Yesu yo kunyuvula vo: “Nkia nkani-

kinu wanene muna nsiku?” Yesu wavutulavo: “Zola Yave wa Nzambi aku yamunansi a ntim’aku yawonso, yo muna fulu-mwinu kiaku kiawonso, yo muna nyinduaku wawonso.” (Mat. 22:35-37) Yesu wato-ma zolanga S’andi ezulu yo zingila ngwiza-ni ye mvovo miami. E kwikizi kasonga oYesu muna zingu kiandi kiasonga vo ngwi-zani andi yo Yave katokanenanga. Munakuma kiaki, una kiafinama lufwa lwandi,Yesu wavova vo Nzambi unzeye nze muntuona walemvokelanga e nkanikinu miandikuna kwikizi kiawonso. Yesu wasikila munazola kwa Yave.—Yoa.15:10.

2 O unu, ayingi bevovanga vo Nzambi be-zolanga. Yeto mpe tuna muna wantu awaya.Kansi, vena ye yuvu yamfunu tufwete kiyu-vula: ‘Nga nzayakene kwa Nzambi? O Yaveaweyi kekumbadikilanga? Nga Yave unzeyevo i wandi?’ (2 Tim. 2:19) Ekwe elau dia-mpwena tuna diau dia zaya vo tulenda kalaye ngwizani ambote yo Mfumu a nsema wa-wonso!

3 Kansi, diampasi dikalanga kana nkutukw’awana bezolanga Yave mu kwikila voNzambi ubazeye. Akaka bekuyimwenangavo ke bena mfunu ko. Muna kuma kiaki, be-katikisanga e ngindu za sia vo balenda kala

1, 2. (a) Adieyi katokanenanga o Yesu? (b) Nkiayuvu tufwete kiyuvula?3. Ekuma dikadilanga diampasi kw’akaka mu kwi-kila vo bazayakene kwa Yave? Adieyi dilenda kubasa-disa mu venga ngindu zazi?

ba Yave. Diakiese mu zaya vo Nzambi mpi-la yakaka kekutubadikilanga. (1 Sam. 16:7)Paulu wa ntumwa wavovesa mpangi zandiAkristu vo: “O muntu, ovo ozolele Nzambi, iyandi yun’ozayiwa kwa yandi.” (1 Kor. 8:3)Muna zayakana kwa Nzambi, divavanga vowakala yo zola muna yandi. Ukiyuvula: Eku-ma otangilanga Eyingidilu diadi? Ekumaosilanga ngolo za sadila Yave ye nsi a ntima,fulumwinu, nyindu ye ngolo zaku zawo-nso? Avo wakiyekola kala kwa Nzambi yovubwa, adieyi diafila mu bak’e nzengo zazi?Nkand’a Nzambi usonganga vo Yave, onaosatanga ntima, otuntanga eyi itombwanga.(Tanga Kangai 2:7; Yoane 6:44.) Munakuma kiaki, olenda kala ye ziku vo e kumaosadilanga Yave i kia sia vo yandi watunta.Kalendi bembola ko awana ketuntanga kelevo basikidi ye kwikizi kwa yandi. Nzambiokubabadikilanga vo bantalu kwa yandi yotoma kubazola.—Nku. 94:14.

4 Wau vo Yave watutunta kwa yandi, tu-fwete sianga ngolo za sikila muna zola kwa-ndi. (Tanga Yuda 20, 21.) Sungamena edi:Nkand’a Nzambi usonganga vo muntu ole-nda kukumunwa yovo vambaneswa yo Nza-mbi. (Ayib. 2:1; 3:12, 13) Kasikil’owu, unakasonekene ko e mvovo mina muna 2 Timo-teo 2:19, Paulu wa ntumwa wayika Imenaiyo Fileto. Nanga vakala ye ntangwa ina wa-ntu awole awaya basadilanga Yave, kansikuna kwalanda bavengomoka muna ludi.(2 Tim. 2:16-18) Sungamena mpe vo akaka

4. Ekuma tufwete sungamenanga e ngwizani eto yoNzambi?

NGA OZAYAKENEKWA YAVE?

“O Yave ozeye awana bena vo i bandi.”—2 TIM. 2:19.


muna nkutakani za Ngalatia, ana bazayaka-na kwa Nzambi, ke basikila mu ludi ko.(Ngal. 4:9) Muna kuma kiaki, tufwete tatidi-la e ngwizani eto yo Nzambi.

5 Vena ye fu ina Yave ketoma yangalela-nga. (Nku.15:1-5; 1 Pet. 3:4) Lukwikilu ye lu-lembamu i fu yaswaswanesanga akaka mu-n’awana bazayakana kwa Nzambi. Yambulatwabadika nona ya wantu awole ana bazo-lwa kwa Yave wau vo basonganga fu yayi.Tubadika mpe nona kia muntu mosi wabe-mbolwa kwa Nzambi mu kuma kia lulendo.Tulenda longoka mambu mamfunu munanona yayi.

Ese dia Awana Bekwikilanga6 Abarayama ‘wakwikilanga muna Yave.’

Muna kuma kiaki, oyikilwanga vo “ese dia-wonso ana bekwikilanga.” (Etu. 15:6; Roma4:11) Muna lukwikilu, Abarayama wasisanzo andi, akundi ye mavwa mu kwenda zi-ngila ku nsi yanda. (Etu. 12:1-4; Ayib. 11:8-10) Lukwikilu lwa Abarayama ke lusidi yoyako. Ediadi diamoneka vava “katambika Isa-ki” wa mwan’andi muna tumamena nkani-kinu a Yave. (Ayib. 11:17-19) Abarayamawasonga lukwikilu muna nsilu mia Yave.Muna kuma kiaki, Nzambi watoma kunzo-la, wazaya kikilu Abarayama. (Tanga Etuku18:19.) Yave kazaya kaka ko vo Abarayamamoyo kakala, wambadikilanga vo nkundiandi.—Yak. 2:22, 23.

7 Diamfunu mu zaya vo ekolo kakal’o

5. (a) Nkia fu ketoma yangalelanga o Nzambi?(b) Nkia nona tubadika?6. (a) Aweyi Abarayama kasongela lukwikilu munansilu mia Yave? (b) Aweyi Abarayama kazayakenakwa Yave?7. Adieyi Abarayama kazaya mu kuma kia nsilu miaYave? Aweyi kasongela lukwikilu lwalu?

moyo, Abarayama katambula evwa komuna nsi ina kasilwa nsilu. Kamona mpe kovava e mbongo andi yakituka “nga esengevan’ekumu dia kalunga.” (Etu. 22:17, 18)Kana una vo e nsilu miami ke mialunganako ekolo Abarayama kazinganga, wasikila yelukwikilu muna Yave. Wazaya wo vo Nza-mbi olungisanga nsilu miandi. Elo, munazingu kiandi kiawonso, Abarayama wazingi-la e ngwizani ye lukwikilu lwalu. (TangaAyibere 11:13.) Nga tuzayakene kwa Yave volukwikilu nze lwa Abarayama tusonganga?

O Vingila Yave Sinsu kia Lukwikilu8 Vena ye mambu mana tuvingilanga vo

malungana. Tulenda kala y’etima dia so-mpa, wuta wana, yo kala yo vimpi wambote.Ke diambi ko mu vingila mambu mama.

8. Akaka nkia mambu bevingilanga vo malungana?

Nze Abarayama, nga tukwikilanga voYave olungisa nsilu miandi miawonso?


Kansi kuna kw’akaka, mayingi muna ma-mbu mama ke melungananga ko. Avo i diaudivangamanga kwa yeto, dina tuvangangamu zizidila mambu mama dilenda songa etezo kia lukwikilu lweto.

9 Dia uzowa dia kulula luludiku lwa Nza-mbi mu vava vo dina tuzolele dialungana. Ovanga wo dilenda fwasa ngwizani eto yoYave. Kasikil’owu, akaka bevavanga mpila zamawuku mekululanga nkanikinu mia Nka-nd’a Nzambi. Akaka betondanga e salu inailembi kubavananga ntangwa ya kala vamo-si y’esi nzo zau yovo ya kwenda muna tuku-takanu. Adieyi tuvova mu kuma kia ba-nda kimakangu yo mundembi-kwikila? AvoNkristu ovangidi wo, nga ovavanga vo kaza-yakana kwa Yave? Aweyi kadi mona o Yavekele vo Abarayama wayambula vingila endungan’a nsilu mia Nzambi? Adieyi tuvo-va kele vo Abarayama kavangila mambu mumpil’andi mu vava zingu kiambote yo vavatundidika nkumbu andi vana fulu kia vingi-la Yave? (Tezanesa ye Etuku 11:4.) Nga wadikwamanana zayakana kwa Yave?

10 Nkia mambu ozolanga vo malungana?Nga una ye lukwikilu lwasikila mu vingilavo Yave kalungisila mambu mama? (Nku.145:16) Nze dina diabwila Abarayama, emia-ka nsilu mia Yave ke milungananga ko muntangwa ina tuzolele. Kansi, oyangalalangavava tusonganga lukwikilu nze Abarayamayo zingila e ngwizani ye lukwikilu lwalu. Ovanga wo dikututwasila nsambu zayingi.—Ayib.11:6.

Nswaswani Vana VenaLulembamu yo Lulendo

11 Nswaswani ina vana vena Mose yo Koramuna diambu dia lemvokela nkubik’a Yave

9, 10. (a) Akaka adieyi bevanganga mu lungisadina bazolele? (b) Aweyi omonanga mu kuma kiandungan’a nsilu mia Nzambi?11. Kora nkia malau kakala mau?

ye nzengo zandi. Dina bavanga diasoba empila ina Yave kababadikilanga. Kora, Nlevikakala wa mwisi kanda dia Koate ye malaumayingi kakala mau. Wamona una Aneyi-saele bavuluzilwa muna Mbu Ambwaki, wa-yikama e nzengo za Yave za vonda Aneyisae-le ana bakolama vana Mongo a Sinai yo kalamosi mun’awana banatanga e nkele eka-ngu. (Luv. 32:26-29; Nta. 3:30, 31) Kora na-nga wasong’e kwikizi muna Yave mu mvumiayingi. Muna kuma kiaki, watoma ziti-swanga kw’ayingi muna Aneyisaele.

12 Kansi, vava zula kia Isaele kiayendangakuna Nsi a Nsilu, Kora wamona diambudina kabadikila vo diambi muna mpila yafi-dilwanga nkangu. I bosi, 250 ma Aneyisaelebayikama Kora mu vava vanga nsobani.Kora y’akaka nanga babanzanga vo ngwiza-ni ambote bakala yau yo Yave. BavovesaMose vo: “Oyeno nukutundisa, wau vo ebu-ndu diawonso diavauka, o Yave wina yau.”(Nta. 16:1-3) E ngindu zazi za lulendo kiki-lu. Zasonga vo vuvu kiasaka bakala kiaumuna yau kibeni. Mose wabavovesa vo: “OYave ozayis’ana bekala yandi.” (Tanga Nta-lu 16:5.) Kuna masika ma lumbu kialanda,Kora y’awana banyikama muna ukolami,bavondwa.—Nta.16:31-35.

13 Nswaswani yo Kora, Mose ‘wanleka ki-kilu, ke mu wantu awonso bakala va ntotoko.’ (Nta. 12:3) Wasonga vo nkwa unleka yolulembamu muna vanga mawonso kanka-nikina o Yave. (Luv. 7:6; 40:16) Ka venaziku ko kisonganga vo Mose wakatikisa-nga e mpila ina Yave kevangilanga mambu,ngatu funga makasi mu kuma kia landamana Yave kankanikina. Kasikil’owu, Yavewavana nkanikinu miasikididi mu mpila

12. Nze una usonganga e fwaniswa muna lukayalwa 28, aweyi lulendo lwafwasila ngwizani kakalayau o Kora yo Nzambi?13, 14. Mose aweyi kasongela lulembamu?

ifwete tungilwa e kalu (tabernaculo), nze seki’ebundi ye lutangu lwa vakamu isadi-lwa mu tunga nlele mia saba. (Luv. 26:1-6)Avo mpangi ovitang’o ntu muna nkubik’aNzambi, okuvananga nkanikinu miasikidi-di muna konso diambu, ezak’e ntangwadilenda kukendeleka. Kansi, Yave nkengiambote, ona ovananga salu kwa selo ya-ndi kuna mvevo wawonso yo kubabund’evuvu. Vava kevananga nkanikinu miasikidi-di, vena ye kuma kevangilanga wo. Sunga-mena vo Mose kafungila Yave makasi kowau kamvana nkanikinu miasikididi, ngatuyindula vo Yave zitu wandi kakululanga yokatula nswa kakala wau wa kuyisolela. Ka-nsi, Mose wavovesa asadi vo bavanga mu-n’owu kabakanikina o Yave. (Luv. 39:32)Ekwe lulembamu kasonga! Mose wazaya wovo e salu kia Yave, sadila kaka kansadilangamuna lungisa salu kiaki.

14 Mose wasonganga mpe lulembamukana nkutu vava vabwanga diambu dile-nda kunkendeleka. Kasikil’owu, vava nka-ngu wayantika yidima mu kuma kia ko-ndwa maza, Mose wabafungila makasi yo

lembi vana nkembo kwa Nzambi. Munakuma kiaki, Yave wavovesa Mose vo ke yandiko okotesa nkangu muna Nsi a Nsilu. (Nta.20:2-12) Mose yo Arone wa mpangi andi ba-zizidila mu mvu miayingi o yidima kwankangu. Kansi owau, mu kuma kia vilwa ka-vanga mu nkumbu mosi kaka, Mose ke lwa-ka diaka ko kuna nsi kavingilanga tuka kolo.Adieyi Mose kavanga? Kana una vo wake-ndalala, kuna lembama kwawonso Mosewatambulwila e nzengo za Yave. Wazaya wovo Yave i Nzambi ansongi yo kondw’o vilwa.(Nsi. 3:25-27; 32:4) O unu, vava tuyindula-nga Mose, tukumbadikilanga nze muntuwazayakana kwa Yave.—Tanga Luvaiku 33:12,13.

Lulembamu LuvavwangaMuna Sakalela Yave

15 E mpila tubadikilanga nsobani ziva-ngwanga muna nkutakani y’Akristu munz’amvimba ye nzengo zibakanga awanabevitang’o ntu ilenda songa vo tuzayakene

15. Adieyi tulenda longoka mu kuma kia lulendolwa Kora?

Kora kakala ye lulembamu ko ngatu lusakalalu


kwa Yave yovo ve. Kora y’a-wana banyikama bayiva-mbula yo Nzambi mu kumakia kuyibunda vuvu kiasaka,lulendo yo kondwa lukwiki-lu. Korawabanzangavo Mosenkulu a muntu, ona wabaka-nga nzengo za yandi kibeni,yo vilakana vo Yave wafila-nga nkangu. Muna kuma kia-ki, Kora kasonga kwikizi ko kw’awana kasa-dilanga o Nzambi. Diangangu kele vo Korawavingila Yave kimana kansadisa katomabakula mambu yovo kasingika konso dia-mbu diavavanga singikwa. O unu ke tusu-ngamenanga diaka ko e mvu mina Kora ka-sadila Yave ye kwikizi. Tukunsungamenanganze muntu ona wakolamena Yave munakuma kia lulendo.

16 Lusansu lwa Kora luna s’elongi kw’aku-luntu y’akaka muna nkutakani o unu. Lule-mbamu divavanga muna vingila Yave yo le-mvokela awana kesadilanga mu vit’o ntumuna nkutakani. Nga tusonganga vo tuakwa unleka ye lulembamu nze Mose? Ngatubakulanga yo tambulwila vo Yave osadila-nga awana bevitang’o ntu muna nkutakani?Nga tulemvokelanga luludiku lwau? Nga tu-sianga ngolo mu sunda lukendalalu? Avo iwau, tuzayakana kwa Yave. Avo tusongangalulembamu ye lusakalalu, Yave otoma kutu-zola.

O Yave Ozeye Awana Bena vo i Bandi17 Diambote twabadikanga e mbandu y’a-

16. E mbandu a Mose ya lulembamu aweyi ilendakutusadisila?17, 18. Adieyi dilenda kutusadisa mu kwamananazolwa kwa Yave?

wana bazolwa yo zayakana kwa Yave. Abara-yama yo Mose wantu alembi lunga bakala,bavanganga mpe vilwa nze yeto. Kansi, ba-zayakana kwa Yave nze wantu bavwilu kwayandi. E mbandu a Kora isonganga vo tule-nda vambuka Yave yo lembi kala diakay’edienga diandi. Konso muntu mu yetokafwete kiyuvula: ‘O Yave aweyi kekumba-dikilanga? Adieyi ndenda longoka munanona yayi ya Nkand’a Nzambi?’

18 Dia lufiaulwisu dia zaya vo Yave obadi-kilanga selo yandi yakwikizi vo i bandi.Muna kuma kiaki, kwamanana songa lukwi-kilu, lulembamu ye fu yakaka kimana wato-ma zolwa kwa Nzambi eto. O zayakana kwaYave elau diampwena kikilu edi dikutu-twasilanga kiese muna zingu kieto owau.Kuna sentu, tutambulanga nsambu zayingi.—Nku. 37:18.

Nga ozayakene kwa Yave vo unkwa lemvo ye lusakalalu?

Nga Osungamene?˙ O zayakana kwa Yave aweyi diso-

ngele?˙ Aweyi olenda tanginina lukwikilu lwa

Abarayama?˙ Adieyi tulenda longoka muna lusansu

lwa Kora yo Mose?


O SALA nze nkuluntu muna nkutakanielau diampwena kikilu. Kana una vo i

wau, Diambu dia Nzambi disonganga vo aku-luntu mpasi benwananga zau. Ezak’e nta-ngwa, ‘befundisanga vana fulu kia Yave’ awa-na besumukanga. (2 Tus. 19:6) O nkuluntuolenda tambula kiyekwa yo kuyimwena vokafwana ko nze Mose, ona wayuvula kuna lu-lembamu lwawonso mu kuma kia kiyekwakatambula vo: “Omono i nani ngyenda kwaFaro.”—Luv. 3:11.

Muna Nkand’a Nzambi wavumunwinwakwa mwand’avelela owu usadisanga musola akuluntu, muvwidi nona y’akuluntuana basunda mambu mampasi. Finekase,mwan’a Elaza ye ntekelo a Arone kakala.Wakala mpe muna buka ki’awana bakitukase ngang’ambuta. Mambu matatu mabwamuna zingu kiandi malenda sadisa akuluntumu kala ye unkabu, umbakuzi yo bund’evuvu muna Yave vava benwananga ye ma-mbu mampasi.

‘Otelamene Vana Vau’Finekase nleke kakala vava Aneyisaele ba-

luaka vana ndimb’a Moabe. Nkand’a Nzambiuvovanga vo: “O nkangu ubantikidi o ta zu-mba yo wan’amakento a Moabe. . . . Onkangu udidi, yo vumbamena nzambi zau.”(Nta. 25:1, 2) Yave watwika vuku kiavondaasumuki awaya. Nga olenda yindula una Fi-nekase kamona vava kawa nsangu zazi zambiye vuku zatwasa?

Lusansu luyikanga vo: “Omosi muna wan’aIsaele wizidi sunzula nkento a Midiani kwampangi zandi, vana vena Mose y’ebundudiawonso dia wan’a Isaele, wau badidilangava mwelo a saba kia wananina.” (Nta. 25:6)Adieyi Finekase wa nganga kadi vanga? Fine-kase nleke kakala, Nyisaele ona wasumukankuluntu kakala ona wavitanga o ntu munansambila vana vena o nkangu.—Nta. 25:14.

Kansi, Finekase Yave kamonanga o wongake wantu ko. Vava kamona yau ewole, vanavau obongele eswanga vana koko; wele munasaba, ubatobele yau ewole. Yave aweyi kabadi-kila unkabu yo vema kwa Finekase? Yave vanavau wafokola e vuku yo senda Finekase munakanga yandi ekangu vo e kinganga kikala mu-n’ekanda diandi mu kolo “ke kimani.”—Nta.25:7-13.

O unu, akuluntu Akristu ke bevondangamuntu ko. Kansi nze Finekase, akuluntu ba-fwete kalanga yo vema ye unkabu. Kasikil’o-wu, ke vavioka ngonde zayingi ko vava mpa-ngi Guilherme katumbikilwa se nkuluntu,wabokelwa mu kala muna buka kia afundisi.O muntu bafundisa i nkuluntu ona wasadisaGuilherme vava kakala nleke. Wavovavo: “Ya-kimwena vo kiafwana ko mu kala muna bukakiaki. Muna fuku kiabakanga tulu ko. Yayi-ndulanga una ndenda tadila diambu diadi le-mbi yambula vo e ngindu zame zansimbamuna fundisila mun’owu wa nkanikinu miaYave. Yasambanga yo vavulula muna nka-nda misasilanga Nkand’a Nzambi.” Ediadi

Nga Olenda Kalanze FinekaseVava Okalangamu Mpasi?


diansadisa mu kala ye unkabu wa singika dia-mbu diadi yo vana lusadisu lwa mwanda kwampangi andi wasumuka.—1 Tim. 4:11,12.

Akuluntu bekitukanga se mbandu a lukwi-kilu ye kwikizi vava besonganga unkabu yovema mu singika mambu mebwanga munankutakani. Kansi, Akristu akaka mpe bafwetesonganga unkabu muna zayisa esumu dia-mpwena dina bazeye. Diau adimosi mpe,kwikizi divavanga muna yambula kala vamo-si ye nkundi yovo yitu ovaikisu muna nkuta-kani.—1 Kor. 5:11-13.

Umbakuzi Wavengomona NtantaniUnkabu kasonga Finekase ke wa kileke

kaka ko, kina kilenda fila muntu mu vangadiambu lembi teka yindula. Badika una kaso-ngela umbakuzi, i sia vo, vangila diambukuna ndekwa ye ngangu vava kawa nsanguzakaka. Ekanda dia Rubeni ye Ngadi yo katikw’ekanda dia Manase batunga eziku lukufiye Nkoko a Yodani. Aneyisaele akaka bayi-ndula vo mu kuma kia nsambil’aluvunu i ba-tungila dio. Muna kuma kiaki, babak’e nze-ngo za kwenda kubanwanisa.—Yos. 22:11, 12.

Adieyi kavanga Finekase? Kuna ndekwa za-wonso, Finekase kumosi ye akuluntu a Aneyi-saele bamokena y’awana batunga eziku. Ma-kanda mana mavuninwa e diambu batomasasila e diambu diadi yo vova vo batunga ezi-ku muna ‘sadila Yave.’ Muna mpila yayi, ba-venga e ntantani.—Yos. 22:13-34.

Avo Nkristu owidi nsangu zambi mu kumakia mpangi andi, diangangu mu tangininambandu a Finekase. Umbakuzi ukutusadisamu lembi funga makasi mu nzaki yovovova embi mu kuma kia mpangi zeto.—Nga. 19:11.

Aweyi umbakuzi ulenda sadisila akuluntumu tanginina Finekase? Mpangi Jaime, unavo nkuluntu se vioka mvu kumi, wavovavo: “Vava nteleki kekunzayisanga e ntantanibena zau yo mpangi akaka, vana vau isamba-nga kwa Yave kimana kansadisa yalembi ku-yisia kun’esambu dia muntu yo vana luludi-ku lwa Nkand’a Nzambi. Lumbu kimosi,mpangi ankento wanzayisa e diambu kakaladiau mu kuma kia mbi kavangwa kwa mpa-ngi mosi eyakala ya nkutakani yakaka. Wauvo mpangi ndiona nkundi ame, ke diadikala diampasi ko muna kwenda mokena ya-ndi. Kansi, yamokena ye mpangi ankento yokunsonga nkanikinu miayingi mia Nkand’aNzambi. Watambulwila kwenda mokena nte-te yo mpangi eyakala. (Mat. 5:23, 24) Ke vanavau ko bavutulwisa luvuvamu. Muna kumakiaki, yankasakesa kafimpa diaka nkanikinumiakaka mia Nkand’a Nzambi. Wabak’e nze-ngo za samba diaka mu kuma kia diambudiadi yo sia ngolo za loloka.”

Nkia nluta diatwasa? Mpangi Jaime wavo-va vo: “Una vavioka ngonde zayingi, mpangiankento wayiza mokena yame. Wampovesavo, kuna kwalanda, mpangi eyakala walo-mba e ndoloki mu kuma kia dina kavo-va. Wavanga nkubika mu vaika yo mpangi

www.watchtower.org w11 09/15-KG

ankento muna salu kia umbangi yo kunsani-sina. E ntantani zafokoka. Nga yadi lenda si-ngika e diambu diadi mu mpila yambote kelevo yayisia kun’esambu dia muntu akaka yovokuyikotesa muna ntantani zazi?” Muna Nka-nd’a Nzambi tutanganga vo: “Kuvaiki-vaikiku nzonzi ko.” (Nga. 25:8) Akuluntu akwaumbakuzi bekasakesanga Akristu ana bena yentantani mu sadila nkanikinu mia Nkand’aNzambi mu vutulwisa luvuvamu.

Wayuvula YaveFinekase wakala y’elau dia sala se nganga

muna nkangu kasola Nzambi. Nze una tu-mwene, unkabu ye umbakuzi kakala waukana nkutu vava kakala nleke. Kansi, e vuvukiandi muna Yave kiansadisa mu sunda ma-mbu mama mampasi.

Vava esi Ngeba ya Benyamini baleka nkaz’aNlevi mu kingolo yo kumvonda, makandamakaka bakubama mu kwenda nwanisa Ane-benyamini. (Afu. 20:1-11) Vitila benda kunavita, balomba lusadisu kwa Yave muna sa-mbu. Kansi, muna nkumbu miole bayendanwana ke basunda ko, ndonga muna yau ba-fwa. (Afu. 20:14-25) Nga bafwana vova vo e sa-mbu yau ke yawakana ko? Nga Yave kiese ka-mona wau bayenda nwana mu kuma kia mbibavangwa?

Wau vo wasikila ye kwikizi, Finekase, onawakituka se ngang’ambuta muna Isaele, wa-songa diaka unkabu wandi. Wasamba vo:“Nga mpaika diaka yanwanisa Anebenya-mini wa mbunzi ame, yovo mpwena kwa-me?” Muna mvutu kavana muna sambu kia-ndi, Yave wayekola Anebenyamini vana mokomau, e mavata mawonso ma Ngeba bayokamo muna tiya.—Afu. 20:27-48.

Adieyi tulenda longoka muna lusansu lwa-lu? Vena ye mambu mebwanga muna nkuta-kani mekwamanananga kana una vo basidingolo yo lomba lusadisu kwa Nzambi munasambu. Avo ediadi dibwidi, diambote kw’a-kuluntu basungamena e mvovo mia Yesu:

“Nulomba [yovo nusamba], ozevo nuvewa;nuvava, ozevo nusolola; nudoda, ozevo nu-ziulwilwa.” (Luka 11:9) Kana nkutu vo e sa-mbu yau ke yivaninu mvutu mu nzaki ko,akuluntu balenda kala ye vuvu vo Yave ovanamvutu za sambu yau muna ntangw’andi.

Kasikil’owu, esi nkutakani mosi kuna Irla-nda, Eseka dia Kintinu bavwanga o mfunu,kansi ke bavewanga nswa ko kwa mfumumosi a luyalu ona otalanga mambu ma ntu-ngilu. Wabembolanga e ndomba zawonsoz’ampangi mu kuma kia fulu kina bazola tu-ngila eseka. Diamoneka vo muntu mosi kakalenda kubavana nswa i mfumu ona otalangamambu ma ntungilu muna nsi yawonso. Ngae sambu kilenda sadisa, nze una wavanga-ma muna lumbu ya Finekase?

Akuluntu bavova vo: “Una twasamba yo do-dokela Nzambi, twavanga nkangalu mu kwe-nda mokena yo mfumu ndioyo. Akaka batu-vovesa vo tumingu tuvioka muna vwa elaudia mokena yandi. Kansi, twabak’e nzengo zalomba vo twamokena yandi mu miniti tanu.Vava twansonga o mpula wa nzo tutunga,vana vau watuvana nswa wa yantika salu.Tuka wauna, o mfumu otalanga mambu mantungilu muna mbanza, wavanga wawonsomu kutusadisa. E diambu diadi diatusonga voe sambu kivwidi kikilu nkuma. Elo, Yave ova-nanga mvutu za sambu y’akuluntu ana beku-mbundang’e vuvu.

Finekase kiyekwa kiampwena kakala kiaumuna Isaele yankulu. Kansi, mu kuma kiaunkabu, umbakuzi ye vuvu muna Nzambi,walenda lungisa kiyekwa kiandi kana una vowanwananga ye mpasi. Etima kakala diau Fi-nekase dia lunga-lunga nkutakani a Nzambidiasambulwa kwa Yave. Una vavioka 1.000 diamvu, Ezera wavumunwinwa mu soneka vo:“O Finekase wa mwan’a Elaza wakala ntumuna yau e nza nkulu, o Yave kakala yandi.”(1 Tus. 9:20) Yambula ediadi diavangama mpekw’awana bevitang’o ntu vana vena nkangu aNzambi o unu, elo, kw’Akristu awonso beku-nsadilanga ye kwikizi kiawonso.

8 EYINGIDILU 15 SETEMBA 2011 - download … · kolo kisundidi e mpasi muna zingu kiame i mu lumbu...

Documents

Transcript of 8 EYINGIDILU 15 SETEMBA 2011 - download … · kolo kisundidi e mpasi muna zingu kiame i mu lumbu...