3rd CHUUK STATE CONSTITUTIONAL CONVENTION Weno, … · Secretary a kokori itan emon me emon ir mei...

52
3rd CHUUK STATE CONSTITUTIONAL CONVENTION Weno, Chuuk State Federated States of Micronesia 96942 JOURNAL OF THE CONVENTIONAL CONVENTION 41st Day (Friday) July 23, 2004 10:00 a.m.____ CALL TO ORDER President Noket: A suk Mwich, ikenai a Faik ranin Mwiich. Iwe iei, emon me emon epwe mosonoson ren iotek. SILENT PRAYER Emon me emon Delegates ra mosonoson ren iotek monomon non ekiek me netip. ROLL CALL President Noket: Secretary, kose mochen kopwene koko it iei. Secretary a kokori itan emon me emon ir mei nom me rese nom, Mr. President, ukkukun Delegates ir mei ponueni iter non ei sosorun 10, 2 ir mei absent. Mwiich mei quorum. President Noket: Kinisou, Secretary. Floor Leader Harper: Kilisou Chapur, Mr. President, ua fori motion pwe Convnention epwene mwo pwal dissolve into Committee of the Whole. (ewe motion a second). President Noket: A wor ewe motion pwe Convention epwe dissolve into Committee of the Whole. Chon tipeu ngeni ewe motion apasa U, chon rese tipeu ngeni apasa Apw. A pass ewe motion, Mwich epwe mwo asoso ekis ren ewe Chairman epwene take over. Mwich a asoso. COW a poputa. COMMITTEE OF THE WHOLE Acting Chairman Stephen: Seni ewe plenary, ngang upwe kapwong nesorallim ngeni kich meinisin, pwal tirow womi meinisin, gentlemen, fairo ai uwa kan mwotetiw womi ekkena mi watte sufonumi me ponuponumi tirow womi, nesor allim. Pwal omusomus ngeni ewe President an uwa mot won nenian ei, iei fansoun sipwene refer ngeni ena Order of Business, ren an secretary epwe emweni kich, emwenikichenong lon tetenochun ach COW, Secretary Paul: Mr. Chairman, masowen COW mei lom lon agendan ikenai, CP.No. 3-15, CP.No. 3-16, CP.No. 3-17, CP.No. 3-04,CD1, CP.No. 3-18.

Transcript of 3rd CHUUK STATE CONSTITUTIONAL CONVENTION Weno, … · Secretary a kokori itan emon me emon ir mei...

3rd CHUUK STATE CONSTITUTIONAL CONVENTIONWeno, Chuuk State

Federated States of Micronesia 96942

JOURNAL OF THE CONVENTIONAL CONVENTION

41st Day (Friday) July 23, 2004 10:00 a.m.____

CALL TO ORDERPresident Noket: A suk Mwich, ikenai a Faik ranin Mwiich. Iwe iei, emon me

emon epwe mosonoson ren iotek.

SILENT PRAYEREmon me emon Delegates ra mosonoson ren iotek monomon non ekiek me netip.

ROLL CALLPresident Noket: Secretary, kose mochen kopwene koko it iei.

Secretary a kokori itan emon me emon ir mei nom me rese nom, Mr. President,ukkukun Delegates ir mei ponueni iter non ei sosorun 10, 2 ir mei absent. Mwiich meiquorum.

President Noket: Kinisou, Secretary.

Floor Leader Harper: Kilisou Chapur, Mr. President, ua fori motion pweConvnention epwene mwo pwal dissolve into Committee of the Whole. (ewe motion asecond).

President Noket: A wor ewe motion pwe Convention epwe dissolve intoCommittee of the Whole. Chon tipeu ngeni ewe motion apasa U, chon rese tipeu ngeniapasa Apw. A pass ewe motion, Mwich epwe mwo asoso ekis ren ewe Chairmanepwene take over.

Mwich a asoso. COW a poputa.

COMMITTEE OF THE WHOLEActing Chairman Stephen: Seni ewe plenary, ngang upwe kapwong nesorallim

ngeni kich meinisin, pwal tirow womi meinisin, gentlemen, fairo ai uwa kan mwotetiwwomi ekkena mi watte sufonumi me ponuponumi tirow womi, nesor allim. Pwalomusomus ngeni ewe President an uwa mot won nenian ei, iei fansoun sipwene referngeni ena Order of Business, ren an secretary epwe emweni kich, emwenikichenonglon tetenochun ach COW,

Secretary Paul: Mr. Chairman, masowen COW mei lom lon agendan ikenai,CP.No. 3-15, CP.No. 3-16, CP.No. 3-17, CP.No. 3-04,CD1, CP.No. 3-18.

Acting Chairman Stephen: Kinisou chapur Secretary, iei fansoun sia nom wonCP.No. 3-15, usun mi afateu me ren secretary,

Secretary Paul: Mr. Chairman, CP.No. 3-15, Amending section 7, of Article X, ofthe state constitution by deleting the mandatory requirement of a comprehensivesystem of medical or health insurance to be establish by the Chuuk State Governmentfor all employees, employed residence of the state, by deleting the same. The wordmandatory, which is mandatory.

Chairman Stephen: Floor.

Floor Leader Harper: Omusalo Mr. Chairman, ia fori motion pwe COW a angangwon ika passini CP.No. 3-15. Second.

Acting Chairman Stephen: A for motion, a pwan second pwe COW epweangang won CP.No. 3-15, fansoun uttut won ewe motion, chon tipeew ngeni ewemotion apasa U, chon rese tipeew ngeni apasa Apw, a ketiw ewe motion, iei fansounmemef won ewe CP.No. 3-15, Delegate Mori.

Delegate Mori: Kinisou Mr. Chairman, ngang u mochen chok ren ach sipwemwan nengonochu ika pwe epwe tou ei mandatory requirement, an esap fen anapanoosupwang ngeni ekkewe chon need ewe medical services, ren ach kuna iei, ewer, meima osukosuk ekkewe mi double nour ren health insurance, ika esap tongeni tawe lon eiititin an epwe for sefan, ika pwe met ei e delayson won ei mandatory epwe fori ngeniekkewe ir mei fen feioch seni ei mandate.

Acting Chairman Stephen: President Noket,

President Noket: Kinisou Mr. Chairman, upwe ekis emweni ena Proposal, ese ei amendment ese anaeu, ika pinei ekkewe mi mochen ar repwe nom won eiprogram, echok atou ewe force, forcuni ion me ion epwe tonong nge ika ese mochen,nge mi chommong chon Chuuk mi mochen ar repwe choni ei , ei amendment ese atou,ekkena mi mochen, nge epwe chok pinei an Government esap forcuni iokewe resemochen pusin nemeni manawer, pwe ir chok chon nemeni manawer ar semwen ar resemochen pwe repwe choni, ra ma feiengaw rese mochen non pioing, a pusin en me uanwon pusin inisin, nge an government an epwe neneni manawen emon an ese mochenepwe fiti ei program, ese wor wewen an Muun epwe nemeni manawen emon me emon,pusin an nemenem, ei amendment ese pinei iokan ir mi mochen, io kan ir mi enrollenon ei program iei fansounRepwe chok soperno ar kewe enrollment ei Proposal ese pinei. Kinisou Chairman,omusano ika ese fat.

Acting Chairman Stephen: Kinisou Mr. President, Chairman Rosokow,

Chairman Rosokow: Ekis chok ii upwe wata ren noun FSM we Health

Insurance pwe Mr. President, omusano, omusano.

Floor Leader Harper: Out of order Mr. Chairman, ita merei chok nge,delegate Moni mi chiwen nom won floor.

COW a mo asoso, COW a pual niwin sefan.

Acting Chairman Stephen: Delegate Mori,

Chairman Mori: Kinisou Floor Leader, ren omw emwenioch ren ewe en mifokkun sinei nouch rules, kinisou chapur ngonuk, Mr Chairman ngang u mochen upwesoposopono, ach, ai memef ngang won inisi ei mandatory cross tonong non noucheiconstitution, esap ina na osukosuk, en ai nenengeni pual ach rong ngeni ekkewefitemon aramas ir mi ani osukosukan, ewe onnuk a fori napanapen ewe insurance, renekkewe epwe ne anongonong won percentage ren niwinin emon me emon chonangang, ai nuku pwe ena onnuk ena a osukosuk, nge fen ei mandatory requirement ausun ew takises usun social security, sise need, nge sia oput, nge otun sia need siafokkun sani, nge ngang upwe kuna osupwangenon fitemon , akaemon repwe kuna ewerese pual ma ewer, epwe nikinikin nge government a forceunir pwe repwe moni? Iweotun ar rese need, re oput ma pun re mochen ewe moni epwe nometiw rer nonpeiofuruwe pwe repwe mon ngeni satin, mon ngeni rice, me ma met kanan. Iwe fanounar repwe tonong non osukosuk, iwe epwe wate ngaseno, iwe ika sa suki an epwe, esapmandatory, iwe kich aramas meinisin si mochen ioni meinisin senis me non peiofuch,sipwe wanong non pekitach, nge ei a fis nge aninisin pual sopeno aninisin ekkewerepwe need non fanosun repwe tonong non samaw. Nge met sipwe nenengeni, eweAnnuk e fori ren met ifa ukukun met epwe tou epwe kamo ngeni ewe insurance, nge eimandatory requirement ngang uwa men fen sani, enna onnuk naman na sipwe addressini an epwe tongeni anisi ren emon me emon. Kinisou Chairman, upwap pualeitieta pei epwe ne mo iei kinisou ngeni ai we calleaque Floor Leader ren an aninisoch, kinisou Chairman.

Acting Chairman Stephen: Del. Chairman Rosokow, en mi chiwen nom om we, -delegates Sirom.

Delegate Sirom: Kinisou Chapur Mr. Chiarman, mefiei upwe ekis paku sefanngeni ewe report won ei Proposals, usun met Delegate Mori a pwarata, pwe era esapina na osukosuk, esap mandatory, pwe fen non ei Proposal iei e ura, the purpose of theproposal is to do a way the mandatory provisions of Article 10, Section 7, the ChuukState Constitution. A nukun fer iei auchean sipwe do a way with the mandatoryprovisions, ei uchok afata ngeni met ewe Del. Mori e pwarata. Kinisou.

Acting Chairman Stephen: Del. William Keiuo

Delegates William, K.: Kinisou chapur Mr. Chairman, ai nuku ngang upwepuan chok wata mefiei won ei Porposal, ngang puan emon u nuku pwe ei metoch ecreateini osukosuken mefien aramas, non Constitution mei puan affata pwe om we

prevelage ika ewe freedom of choice epwe pual ma exist, iwe ika pwe sa mandatory-niei metoch, wewen nge ka forceuni emon chon angang an epwe ne chok fokkun fisepwe chok wor deduction won nounuwe check, fan iten ei angang. Iwe mefiei ngo siakon violate-ini ewe mefien aramas, iwe ina wewen ngang emon, use pual tipewngeniach sipwe forceuni emon aramas an epwe mochen fori metewe ach mochen, punngang ufen mochen sipwe ngeni aramas ar we choice an epwe fini meni sokkuninsurance epwe nounou, ngang u kapas pwe ikkenai, kich employee of Chuuk mei ruuei insurance si nounou, ewe FSM, iwe ew en si force to use it. Iwe at this time Mr.Chairman a men weires ngeni ei, pun awewe chok, ngang uchok mochen nounou enamwa FSM pun that's my choice, iwe ika ei metoch mi wesewesen mandatory, ina pwatauwa force to use the other one, iwe at the same time wewen nge uwa fen loose-uniekkoch met ngang mi tongeni fen tongeni use nei we a fen deduct ngeni ewe ochbenefit, ita merei nge sipwe fen ngeni ekkewe ekkoch aramas repwe pusin choice-inieither FSM or en Chuuk State, esap ii sipwe ataieno en insurance, sisap ataieno, ngesipwe chok angei seni, en chuanap en e era pwe pochokun force-uni emon employeeepwe nounou must nounou, ita ina ew metoch sipwe angei seni, pun ika pwe sa ngeniei pochokun epwe soposopono, iwe wewen nge ai nukun pwe sia pukun violate-ininouch ei pungun Constitution, ewe freedom of choice ese chiwen wor ren aramas, ikapwe en insurance e manaiting, iwe ina pwata uwa men fen tipew ngeni ach sipwe wauen mandatory epwe chok ngeni aramas ika ngeni chon angang fengeon me ekkeweprivate ar repwe nounou ewe insurance without epwe wesewesen forceuni, pwe ikapual ei, ika pwe epwe ina , iwe sipwe fen atouwa ewe section e era freedom of choiceepwe ne tou pwe seap siwen wor ena, pwe epwe chok pochokun en angangen nounouen insurance, ina chok ew ai wanong, ren nei kewe aramas ar uwe uttiei, pwe nganguwesewesen campaign won asepwan pwe iei ei metoch upwe wau, iwe ika ese passwewen nge ew defeate seni ach angang, kinisou chapur.

Acting Chairman Stephen: Kinisou Del.William, Del. Mayor Nifon,

Chairman Nifon: Kinisou Mr. Chairman, eni ngang upwe omusomus ika epwepuan nikinikin nge sipwe wipin ei fos, mei pung pun ei metoch a men ouchea. A meenauchea ach sisap atapwanapwana ach angang won, sipwe nengenochu pwe ewmetoch mi namot ngeni fonuwac. Eni upwe mwan, nge ita ai weweiti pwe, everygovernment must provide medical insurance. And medicare to its people. Iwe meni maiei mefien nouch kewe original framers pwe re nengeni nge an epwe establish ew, eweplan ngeni aramasen Chuuk, ew metoch mi namot ngeni aramas. Aramasen Chuuknon chomong year repwe etto. Ei mettoch si kapas won, ei ngingin which is mandatory,ina ach na interpetation pwe ma government a force-uni aramas, nge ita ai - mereingang pwe ewe Annuk e forata ei plan wewen nge e require-ini ese force-uni pwe erequireini meinisin chon angang repwe chip-into the plan to make it alive. Usun chokika si nengeni sefani nonomun ei social security system, pwe nepoputan, ese pual iiwor ach social security system non Micronesia, social security system, e create by theact of Congress. Iwe ar watiw, ra fori, ewe social security, ei social security mei pualmandatory. Iwe an a keran tori kich chon angang non Chuuk, ika non Micronesia siamen ii pual complain, met popun ra chok nementa pwe repwene awora takisesin seniniwinich. Nepoputan kich mi oput, usun kich - nge kich mi riafou ren, nge down the

years as we go along, iwe sia sani ei social security system pun sa kuna nge mi wornamotan ngeni ach kewe family me pual emon me emon aramas pual ach uwegovernment. Ai nuku ina chok pual ii met ei e wor ren non ei plan, ika sipwe, ika pweepwe mandatory - en epwe remain en mantaroty non en proposal. Iwe sipwe nikitanoan epwe chok puan requireini ew plan, pwe future-un ewe plan epwe promising ngeniaramasen Chuuk, pual that 20 years to come. Iwe ai nuku sichok - sisamo kon nienkuna mokutukutun ei pokiten e karan estsblish. Ei program ina puata si era nge esekon nien mokutukut, nge ngang uwa - ngang mi pual joint ewe FSM health plan. Aimefi me rei nge ewe FSM Health Plan mei fen nifinifin aramas, pwe nupwen a wor ewai case uwa wanong submit nei kewe taropwe ngeni pohnpei, iwe ra eniwinato, nge raera pwe, ese meet qualification, use qualify ai upwe refer under ewe program. Pwe aiwe semwen mei chok tongeni cure locally, ach ewe pioing a recommendini pwe upwerefer. Ua wano nei kewe taropwe ngeni Pohnpei a niwinto era pwe use tongeni upwerefer ra reject, pwe ai we problem mei chok tongeni cure locally. Nge ewe hospital nonChuuk, ewe local hospital non Chuuk a fen kuna pwe ese tongeni an epwe cure renewe problem. Arapakan nesoponon ewe June, ngang ua sinei pwe emon first recipientunder ei plan an Chuuk, emon patient seni fonuach ei Weno, it takes only five day an eiprogram we tinano Phillipine, nge it takes only five days - after five days he came backalive well alive. Ua men fen asonopa an ei aramas ese appear before ei convention anepwe witnessini ifa usun an ekkewe pioing non Phillipine treatini ifa usun an arreceiveini as a recipient for the program. Ai nuku pwe ina auchean ach sipwe - sisapatapwanapwan non ach anganga ei meen pwe ma ii nepoputan mettoch meinisin mikan ekis mokutukut nge nupwen sia fefeino, iwe sia nipwakoch ngeni. Iwe a pwanoochuno, kinisou chapur, Mr. Chairman.

Delegate William, K.: Kinisou Chapur, Chairman, esap ii seni ach sipwepwan wiping, ita ngang upwe fen tingor sisap do - sipwe do away seni social . Socialme en Insurance totally different source, en Insurance kose tongeni nounou nupwenomw ka retire. Nge en social en mei chok pwan nounou ika ka retire. ina eu metochkopwe anomu non mokurom kopwe retire kopwe nounou en social security. Nupwenka retire, kose chiwe nounou pwe ka retire ese chuen wor om deduction ngeni, unless ewor omw payment omw kopwe pwan soposopono. Nge social retire en mi chok payoffseni ina pwota mi namot an epwe deduct noum ewe moni ngeni en social pun kopweretire omw kewe benefit en mi ngenir en mi payoff nesoponon nge en kose pepayoffnesoponon kose tongeni angei payoffum nesoponon ika ka retire seni omw angangomw we chok angang ke angei ewe benefit pokiten kopwe nounou fetan nge esap inaena case si ani problem ikenai ngang ita u fen tingor ngeni kich as a Delegates itangang upwe fen tingor ngeni kich Delegates pota sise ngeni aramas repwe, repwepukun vote won ei ika either re mochen repwe soposopono ika resap fen soposoponoina chok ii ew ai tingor pwe ngang merei ngang mi wesen kuna weiresin aramasespecially nei kewe chon angang remi wesewesen wato ar complain ngeni ei pwan toriekkewe private ekkoch chon angang remi pwan wato ar conern ngeni ei fan iten eimetoch iwe ita ua men aneanei pwe amo sia fen angei ei metoch kich sipwe etiwa siangeni aramas ar repwe pukun anomu nepour iwe sia ma kuna met re mochen ika pwere mochen nge epwe pwan chok remain for which is mandatory iwe ese pwan woroskosukan ita ina chok eu ai fos ai upwe tingor ngeni ach ei imw. Kinisou.

Chairman Nifon: Kinisou Mr. Chairman, eni ngang upwe chok pwan afata metewe u apasa use era pwe ewe Health Plan sipwe tongeni pwan payoff seni murin achretire ngang u used ewe eu system Social Security as an example ngeni ewe HealthPlan kich mi tongeni sipwe in other words sipwe tongeni view ni ewe Health Plan as ataxes short off iwe wewen nge mi wor 2 sakkun taxes mei kawor ew repwe kini uanmurin om ka tou seni angang ewe eu kopwe tongeni kini uwan while you are still aliveme nom non angang ewe social security system ika pwe ke tou me angang before age60 nge ese naf omw dedection ngeni ewe system namotmwan noum kewe moni keallot ini pwe ewe system a nouni iwe ka retire ese wor met kepwe payoffei pwe omewebenefit pwe omw ewe takis ese tori ewe require amount omw kopwe refunduni back ewe Health Insurance tax ew takisi si moni an ewe program epwe safeini kich nupwenach semwen while we are still alive and on the job iwe ngang use era pwe ewe systemewe health plan sipwe pwan payoff seni ach retire ap use era pwe ena pwe uwe useewe social security system as an example ngeni ewe health plan pokiten fisitan ewesocial security system mei mandatory, mei mandatory ngeni meinisin chon angangenFSM, meinisin chon angangen Chuuk, ion a tonong non angang epwe pay that requireamount of tax. Iwe ina chok ii puan na Constitution ekkewe framer re mechen epwewor ena non ach na plan, re mochen pwe ena takises won health, epwe requie ngenichon angngen Chuuk meinisin. Kinisou Mr. Chairman.

Acting Chairman Stephen: Kinisou chapur, delegate Mori,

Delegate Mori: Kinisou Chairman, ngang umochen pual make a responsengeni ai we calleaque delegate Tutuer Sirom, pun a fen pual mentionuni itei non an wecommend, iwe u respond ngeni an we readini ewe tittle ika met ewe a anenau ren eraindent ren an epwe delete ewe word mandatory, upwe pual apasa ai kinisou ngeni punuse kon weweochuiti met enan e mak asas, kiniosou chapur ngeni ai we calleaque ankan aweweochu ngeni ei, upwe pual omusomus ngeni ren ika pwe epwe mwanino wonwata mefiei won ei proposal, which is to exactly that deleting ewe mandatoryrequirement, nge mefiei we ngang u wanong pun use, sipwe nenengeniochu pun usepual kon nien tipew ngeni ewe delete, nge ai nuku pwe ach ei poporaus iei, si watamefiach won ewe proposal ewe meet won ewe proposal nge esap ewe tittle-un eweproposal. Pual soposoponon, Mr. Chairman, ai pual experience ren ei mandatory crosse tonong ewe benefit ngang mi kuna ngeni pual nouch kewe constituent pual usun chokpual ekkewe akaemon ir mi fen pual naman nengeni nge naman pokiten resemo fensamaw, uwa nom non fitu maram ren emon pwi a nom non pioing, nge mei ekisngasangas pwe ii emon police, iwe ii mi momoni noun ei insurance, nge same time ngemi pual wor emon pwi e nom ngeni emon punuwan, punuwan we atutununopachapachan, iwe nge auwa no chufengen me non nan sefin clinic, ekkewe safenpaiking re kan moni, ekan $6:00 ew tukutuk, usun noonon aifi, nge pokiten paikingmeinisin ekkewe re ngeni ekkewe 2 emon patients iwe uwano angei unumen pwi we, eangei 12 tukutuk, 12 X 6 ina epwe $72:00 chana, pwi we e eto faniten pwii we emon,fan iten punuwanuwe, echok moni ew, ii ese angang punuwanuwe ese angang, ngeewe ew tukutuk a moni fan iten ewe 6 awa chok punuwanue epwe safei non a much,nge pwi we a fortunate ren fan iten an participate non ei men iwe a, angei na, nge esapuchok ren ei, mei pung mi open-up, ese era sipwe ne esipano ei insurance plan, iwe

ngo, ika ai nenengeni pwe ika pwii we ese mandated an epwe pay, he will effectivelypull out seni ewe insurance pun mi kan chok kukkun niwinin, mei mochen epwe worekkewe fitu chana e momon ngeni insurance plan epwe nouni, epwe onomu nonpekitan, ei chok uwa urata pwe ren ekkoch benefit, mei ku ren ei mandatoryrequirement benefit, e ochu ngeni ekkewe mi kan osupwang, rather than fenosupwangereno, ren met ewe ukukun met ra moni ngeni. Iei ei ngang uchok wata achsipwe mwan nenengeniochu pual ii, sap ren ai oput an epwe tou, nge ekkena ekkochbenefit an a required an epwe kamo seni niwinir kewe. Nge ika sise require ini ai nukufitemon me neir ekkewe mi fen kukun niwinir resap wau ukukun fitu chana an epwe kurme mwurin ar ra tonong non samauw. Pun ai nukun kich meinisin, kich mi kan iinengeni atun usemwo samaw, usap pual moni, nge fansoun sia tonong non samaw iwesia kuna nge feiochun kich meinisin. Kinisou chapur.

Acting Chairman Stephen: Chairman Rosokow

Chairman Rosokow: Kinisou Mr. President, sia kakapasan ekkei, eiinsurance, nge ew violation of law, ika pwe sipwe nenngeni, mi on going, esemwo wor echallengeini, ika pwe epwe wor e challengeini ena annuk, enna insurance, iwe epweosukosuk, iwe ikamwo pwe met ekkan, repwe fori nge mei osukosuk, ewe FSMConstitution, nge ena ita upwe kapasan mwe mwan, pun mei kinamwei ese worosukosuk ren, mei esap pual requireini mut ngeni aramas repwe hoop-up ini armembership ika esap choni.

Acting Chairman Stephen: Chairman Nifon,

Chairman Nifon: Kinisou Mr. Chairman, upwe chok ii pual eniwini met eweuwa fen pual apasa akomw, pwe ai nuku, ouchean an mandatory ei system, fan iten anepwe chommong chon chip-in, pwe epwe manaw, nge ita ina na sipwe pual iinenengeni, ikkenai ewe Army Medical Center Tripler non Honolulu, ese chiwenacceptini medical referrals, ikkenai ese chiwen wor an ach we pioing, referral programs,ei health plan, e establish fan iten aramasen Chuuk, an epwe anisi osupwangensemwen, ekkewe aramas mei osupwang, emon chon angang ese tongeni, niwininantake home pay $20.00, $30.00 chana, ese tongeni an epwe affortuni an epwe tinanoemon noun, Honolulu, ika Guam, iwe an epwe join ei program, ewe fitu chana mitongeni, mei naf an epwe toniw me an we take home $20.00, emon noun epwesemwen ika feiengaw, ewe program a tongeni tinano noun we nukun. Amo ita sipweakatamano ach ekieki ren ei men pwe sia atou ei mandatory clause chomong ngeni ratou, kukkununo monien ewe program, ngang mi luku pwe pwal mefi pwe ma I kich chonChuuk, we rather spend $1.00 ach sipwe anisi emon aramasen fonuwach nap seniach sipwe nengeni me kuna emon aramasen fonuwach dying some place some where. Kinisou chapur.

Acting Chairman Stephen: President Noket.

President Noket: Kinisou chapur chairman, Upwe omusomus ngeni mwich renika epwe mi ekis ititingaw ai poraus ika ese kon nien apwapwa ika mi fen wor song ,

upwe omusomus nge esap ren met nge ren an epwe chok fatatafoch porausen eiproposal, ewin mi pung ren ekkewe poraus pwe sise I era pwe mi ngaw ei healthinsurance. Ngang ei emon mi supportini an epwe wor ei health insurance. Lon uruonei health insurance, ina oupwe katon wesesen uruon met popun ewe Con. Con. Aforata ei health insurance, esap primarily for referral. Ina oupwe katon unusen enaproposal pwe ese porause won referral. Pwe e poraus ren osukosuken ach we pioinglon ewe fansoun. Non an ese chiwen wor safei, ese wor chommong ngeni ra manopokiten rese tongeni ar repwe treated lon ewe pioing. A pwal wor ekkoch accusationpwe chommong ngeni chon angang re chok nouni monien ekkewe safei, moni nounpatients me ekkan rekan kut unumer safei, kamo unumer safei, a wor pwal accusationpwe chon angang re chok nouni kana moni. Nge ekena moni ese no ngeni wesesenenletin angangen ewe pioing. Iwe non ewe fansoun a wor, lon ewe fansoun ewe healthinsurance noun FSM esamo kon nien mokutukut. Ika pwe non ewe fansoun nge mimwokutukutoch ewe health insurance noun FSM, meni epwe chon ewe framers repweekis osukosuk ar repwe fori ei health insurance an epwe mandatory. Auchean wesesenei health insurance a for pwe meinisin aramas repwe mwan aninis ren monien ach wepioing ren an epwe tonong pwe sipwe discouragini referrals. Nge sisap fen encouraginireferrals. Pwe ika pwe e wor monien ach we pioing epwe tongeni kammo equipment,epwe tongeni wor safei, epwe tongeni wor doctors, ren pusin ach wanong ach sipweaochueno ewe pioing iwe ese pwal wor namotan ach sipwe referrals ekkewe chok mifokkun weires semwen ach sipwe referini eni epwe ina akanumun ach sipwe referini,nge wesen intensonun an ewe poputa ei health insurance ach sipwe aeochueno achwe pioing ach sipwe pwal mandatini aramas ar repwe contribute ngeni monien ach wepioing fongon me requirini pwe meinisin monien safei epwe tonong fan iten pioing mekamon safei me met. Usun ina mi soposopotiw non na proposal, wesen met mimaketiw lon ewe constitution ina met ei si chok wau ena chok kapas mandatory. Epwetonong ei kapas mandatory pokiten e chommong options. Mi fitu sokkun healthinsurance, ika pwal chommong fitu sokun social security esap pwal wor mandatory requirements. Pwe epwe pwal wor choice, nge pokiten mi pwal chok wor ew socialsecurity system lon FSM ese pwal wor ew me nukun, ese tongeni mandatory, pwe esewor choice, health insurance mi chommong health insurance, chommong ngeni ra fenenroll ra pusin enroll ren ar repwe ekiekin ar repwe referr, ika ar repwe angei aninisirren pioing. Usap, pwal eniwini ei proposal esap ren ach sipwe ita era pwe ewe healthinsurance mi ngaw. Pwe sipwe fen kutta ekkoch sokun napanap ach sipwe aeochuenoach we pioing me awora ekkoch sokkun moni an epwe fefeita ach we pioing. Pwe esapwor osukosuk an aramas akaewin chon ekkewe fonu towaw, ar rese tongeni kamonoun kewe health insurance nge epwe chok wor ach we pioing pwe repwe tongeni anisiekkewe auter island, nge esap basically for referrals. Pwe ekkewe chok outer island rese angang rese tongeni ar repwe refer. Iwe met eisifen auchani epwe wor monien ach we pioing. Amo ita si fen fofori ekkoch proposalspwe epwe aitit ngeni an epwe watteno ach we pioing, ika aeochueno masowen ach wepioing iwe ren ei health insurance epwe chok suk pwe esap pwal mandatory. Kinisouchapur.

Acting Chairman Stephen: Floor.

Floor Leader Harper: Kilisou chapur Mr. Chairman, aewin upwe pwarata usunnonomui won ei proposal, ia usun ita emon kan wilin, mi napen mwan pwal lapen fefin,wewen fan iten ai ia lom lon lefinen ekkei ru side ra poraus won ochun me ngawan eiproposal a aselipato ai ia pwal fifty fifty lon ai dedicion iwe nge ren an epwe amweniekieki ren met upwe tongeni fiti u mochen upwe sotuni le kapas eis are mi tongeni epwepolu, aewin I mochen upwe kapas eis ika a pin wor kopung me ren aramas fan iten anare chon angang akaewin fan iten ei frace ena terms si nounou ikenai ena mandatory. An mi ariaffou ekkewe chon angang ese wor ar choice an epwe finata meni repwe fiti, apin wor kopung won ika esamwo wor.

Chairman Nifon: Kinisou Mr. Chairman, nupwen an om we committee wonGeneral Provision delebrate won ena ew proposal, ese mwo fen pwal put intoconsideration an epwe check me ren ach we court system lon Chuuk ika pwe mi wor, afen wor kopungun ei metoch nge ach chok pusin aea ach ekiek me wewe sie nuku ngeese mwo ii wor. Kinisou Mr. Chairman.

Acting Chairman Stephen: Iwe, iwe mefien ewe committee pwe ese mwo workapung won ei mandatory clause, Delegate William, K.

Chairman Mori: Point of information, ai luku pwe ngang mi chiwen nom wonfloor.

Acting Chairman Stephen: Mwich epwe mwo asoso.

COW a Asoso. COW a puan poputasefan.

Acting Chairman Stephen: Ai nuku nge a solve ena osukosuk, Delegate William.

Del. William, K.: Kinisou chapur Mr. Chairman, ren chok an members repwesinei pwe Legislature ir mi challengeni ei deduction, iwe Mike, noum we lawyer at thattime, am mei wineni ei mettoch. Iwe ese chiwen deduct non unusen fansoun an nom. Iwe echok touu ei mwan Mike, iwe a puan poputa ei deduction.

Acting Chairman Stephen: Kinisou ren ewe information pwe mi anisi ponuen -Floor.

Del. Sirom: Kose mochen chairman sipwe mwo asoso.

COW a asoso. COW a puan niwinsefan.

Acting Chairman Stephen: Floor.

Floor Leader Harper: Mr. Chairman, uwa fori motion pwe a koukutiw poraus wonena 3-15, second.

Acting Chairman Stephen: A mokut a puan second pwe -

President: Sipwe mwo ereni Secretary epwe awenakich.

COW a asoso. COW a poputasefan.

Acting Chairman Stephen: Chairman Nifon.

Chairman Nifon: Kinisou Mr. Chairman, uwa fori eu motion pwe COW arecommendini Committee Proposal No. 3-15, an epwe wor angang sefan won nonPlenary. Second.

Acting Chairman Stephen: A mokut a puan second pwe Committee Proposal3-15 epwene koukutiw poraus won, epwap soposopono further discussion non Plenary. Chon tipeew ngeni ewe motion apasa U, chon rese tipeew ngeni apasa Apw. A Carryewe motion. Secretary, No. 2, won ach ei Committee of the Whole business, iwe CPNo. 3-16, Secretary kose mochen kopwe aneani ngeni kich.

Secretary: Mr. Chairman, CP 3-16, a amendini Article XI, of the Chuuk StateConstitution by adding a new section relating to surveing of tidelands and otherdisputed marine areas.

Acting Chairman Stephen: Iei fansoun memef.

President Noket: I yield the floor to Floor Leader.

Acting chairman Stephen: Floor Leader Harper.

Floor Leader Harper: Kilisou chapur Mr. Chairman, kose mochen upwe mwotungorei President epwe ngeniei specific reasons an yield the floor. Uwa fori motionpwe Committee of the Whole epwene angang won Committee proposal 3-16. Second.

Acting Chairman Stephen: A move a puan second pwe COW epwe angang wonCommittee Proposal No. 3-16, chon tipeew ngeni apasa U, chon rese tipeew ngeniapasa Apw. A carry ewe motion. Fansoun memef won ewe Committee Proposal No.3-16.

Del. William, K.: Mr. Chairman.

Acting Chairman Stephen: Del. William.

Del. William, K.: Kinisou chapur, Mr. Chairman. Ngang ai ei kapas eisanongonong won ena Chuuk Marine Commission. Ika pwe a establish ei commission,ian fund epwe feito meian. Lon ei atun Mr. Chairman, kich mi sinei osukosuken Chuukpwe a chok kapunguno ekkewe sector epwe saa ngenir ekkewe moni. Puan non eifansoun a meen kukununo ach local revenue ach sipwe collect, nge ian ei sipwe fenangei me ia monien ei Chuuk Marine Commission.

President Noket: Sipwe mwan ngeni Chairman Rosokow pun ma an ei proposal. Chairman Rosokow.

Chairman Rosokow: Metoch meinisin epwe ma focus won legislature. Ei marinecommission ika pwe epwe part of land commission iwe epwe chok 4 ika 5 staffin, iweese nono fongong ekkei repwe hire-inir me mwan ekan illegal hiring re uweirelong wonboard. Iwe ina popun mi auchea epwe chok fis.

Acting Chairman Stephen: Delegate William.

Delegate K. William: Ewer, kinisou chapur chairman, ngang upwe chok itakapas eis ika a mwo wor nouch professional non ei sokkun tideland survey?

Acting Chairman Stephen: Chairman Rosokow.

Chairman Rosokow: Ai luku I ese pwal kono seni land survey. Pwe repwe chokma peki iwe ra foteki fan. Kinisou.

President Noket: Chairman ngang upwe achocho ngeni ai upwe ponuweniekkewe kapas eis seni Delegate Keiuo William, ia epwe tou me ian monien eicommission, ewin sipwe fund raise, chon Chuuk repwe fund raise, epwe wor churchfund raising, community fund raising, an epwe tongeni wor monien ei commission. Pweio kewe repwe peki ekkewe risk, chowe an Minoru Kama me.

Delegate K. William: Kinisou chapur Chairman,ren ponuwan,nge ngang mi chokosukosuk pwe Minoru Kama a retire, uwa fen makengeni pwe epwe ne retire pwe anununo yerin nge mi chiwen angang. Iwe ika a retire atena iwe io epwene chiwenanganga. Mi pwal wor chok saingon ai kapas eis ngeni ewe chon introducuni ei, a wornour pekin ekkei sokkun me neset.

Chairman Rosokow: Ekkena equipment mei moleta, ma ekkan chok re nounoume won fonu mi laang. Ir mi tongeni repwe, wetiweti mwo Mr. Acting President, Esapwewen pwe epwe chok wes ei annuk nge a poputa nge ma epwe wor ma, repwe kamopisekin a mwokut murin.

Floor Leader Harper: Ewer kinisou, upwe sotuni le alisi ai we good collaque seniNorth West ren ponuwen kewe kapas eis, aewin ren kapasen moni mi pung renDelegate K. William pwe ikenai a fatafat met monien Compact II ren me met epwenounou ngeni, iwe nge sipwe pwal chechemeni ikenai a fen pass ewe proposal an amut ngeni ewe Legislature an epwele tongeni pusin forata ekkewe department lonExecutive, iwe ach nenengeni ew me lein ekewe 2 sector mi afatafat monian me lon eiCompact II, ewe e era pwe pekin environment, iwe emi ew ach ekiek ika kokot nupwensipwe organisini ekkewe department lon Executive iwe sipwe achocho ngeni pwe ewme lein ekena major department epwe created ewe pekin environment, iwe sipwesotuni ach sipwe aiten ngeni ew sokun wewe ika epwe tongeni era pwe epwedepartment of environment and natural resources, iwe me ikenaie ai luku ekkewe leni

like land commission, pwal ia kewe Marine Resources, ra tongeni fall under thatheading, me ikena ie sa luku nge epwele tongeni pwal wor ekis alilis seni moniCompact I fongon me ewe local revenue seni state a tongeni fundini angangen pekincommission, land commission a pachelong survey ren met ewe proposal addressini lonei fansoun. Iwe pwal met ewe e pwal wor kapas eis ren Mr. Chairman?

Delegate K. William: Ika mi wor nour pekin neset.

Floor Leader Harper: O ina mwa, oruwan ren na ew wewe, ai upwe chok pwalwalong as information purpose, Legislature mi awora ekis moni fan iten ach ei landcommission an epwe ita ekis ma renovate fongon me epwe purchase ekei new ikamodern technology ar repwe walong equipment, are repwe walong, ar repwe tongenitufich le nounou ekkena advance technology iei Pohnpei mi nounou, a men mecheresangangan rese chiwen pwal ewesin nounou met kei re nounou ikenai, ra chok mina loncomputer, ra chok etilo emon epwe chok nom ikenanie, tiki, tiki, iwe location meinisin achok nom lon ewe kukkun metoch repwe nounou a tongeni fori kianin ew leli ika ewfonu ika met ekan me won pwul tori me pwal lon lang. Ikena ekkena new technology miwor ikenai, iwe ai luku ikena ekena repwe tongeni nounou lesor pelon ren servey of thetight land. Kinisou chapur,

Acting Chairman Stephen: Delegate Mori.

Delegate Mori: Kinisou chairman, pwe ne ekkeisini chok ekkewe chon fos memwan nge ina ke keran afani ei nge a masow lon awei, omusano tipis, usun ach wediscussini ei committee proposal me non ewe first reading, ekkei function ren eicommission usun ien mi tota non poraus pun epwe tongeni tonong ew ekkeweresponsibility an ika apachenong as one of the responsibilities of land commission. Iwean epwe pwal create eu additional marine commission pwal usun met floor leader mipwarata,ai luku ekkei mettoch meinisin epwe fen recognize through this proposal, anepwe apochokuna ekkoch duties and responsibility epwe no ngeni ekkena existingcommission ika commissions ika new commission ika new department an epwedevelop usun met floor leader a fen descripini. Iwe auchean ekkena functions iei aenvorce ika indicated me lon ei proposal. Kinisou Mr. Chairman.

Preident Noket: Mr. Chairman, Ngang upwe pwarata supportuni ei proposal. Intentionun a men och, pokiten nouch we constitution e pwal poraus won kianin ekkeimunicipalities, mi wor ekena mi angangoch ne kiani nefinen ekkei state, nefinen kianinekkei fonuwach FSM me Papua New Guine me sipwe chok awewe, pwe ai ekiek mi worekena sokkun aramas repwe pwal tongeni kiani ach kewe reef,epwe auchea ngeni achkewe municipalities, akaewin ngeni ekkewe fonu non fanapi, ren kianin ooch, pwal torikianin nefinen aramas, mi wor ena napanap mi fis ngeni fonu ese pochokun ngenineset, nge mi chok wor ekis ai osukosuk ika epwe fen och lon nouch ei constitution achsipwe wanong ika sipwe ngeni met ekkewe ra poraus won pwe sipwe fen apochokunangeni legislature an epwe awora ekkei sakkun napanap mei pwata me non eiconvention, iwe ren ei proposal ngang mi tipeew ngeni, Kinisou chapur Chairman.

Acting Chairman Stephen: Kinisou President. Del. William.

Delegate K. William: Ewer, Kinisou chapur Chairman, ngang mi supportuni eimettoch, nge uchok mochen pwe epwe wosen kamo akkom ekkan equipment. Itamerei nge ei proposal epwe fen witiwit ngeni legislature epwe ii ma fori ar angang wonei. Pwe sisap fen puan nokeno met mei fen open ngeni legislature ar repwe tongeni --sise sinei ika met ekkan soposoponon. Awewe chok mei wor ekkan nono ra ierno iwesipwe pwal chiwen eitan ngeni tideland. Ikkena ekkena mettoch sipwe nonongeni pweete ireno ekkan meen nge sia fen - ifaiwe, rongeno iwe fen eu puan osukosuk. Nge anapengeni pwe ekkei nono iei ra ireno iwe ese chiwen ii wor tideland pwe a chok fonumeinisin. Ina pwata ngang ita upwe fakkun supportuni an epwe tonong Legislatureepwe ii angang ei metoch. Am ouse ii monukono, nge ina eu mettoch mi fen puanouchea ngeni Legislature an epwe sopweno an angang won. Kinisou chapur.

Acting Chairman Stephen: Floor.

Floor Leader Harper: Kinisou chapur Mr. Chairman, upwe pwarata meifiei wonei proposal ai - ngang mi puan aucheani ekiekin me puan namotan nge esap chok -usun met sia pwarata pwe angangan ika mokutun ei eu proposal ai luku mi tongenitawe ren ewe Land Commission. Pwe eni epwe fen mutir pual mecheres angangan ikaLegislature epwe chok pachelong pwe epwe pual ina eu duies me reasponsibilities anach we Land Commission ar repwe tongeni pual surveyni ekkei tideland. Nge ika pweepwe lom lon ei constitution an epwe pual create eu separate commission, iwe inaepwefer take time pwe Legislature epwe comeup with that law, iwe inet fansoun aapprove, inet fansoun a implemented. Iwe pual usun ma met ir mi pual pwarata pweeni ren moni epwe ekkis pual costly. Nge ren iei ika sichok tungorei Legislature eweangang lon ei Regular session pwe epwe insertnanong under Land Commission, pweepwe ina an duties me responsibilities. Iwe merei echok sign meren Governor ewealluk ra popouta ne tongeni reguest through ena office an epwele anganga metekei eiproposal emochen epwe addressni. Kilisou Mr. Chairman.

Acting Chairman Stephen: Kinisou Floor. Ai luku sia maa wewefengen emonme emon non mefian. Mei wor chon - meinisin ii supportuni the intent of this Proposal. Nge ach sipwene mandatni non Constitution. Sources - ika sipwe chok ngeniLegislature repwe pusin chok atawei non annuk. Ina chok ena issue. Ika usap mwan anaf ii poraus won ei proposal lon - fan nurun pochokunei uwa aukatiw poraus won eicommittee proposal. Iei sia nom won Committee of the Whole, sub number 3, order ofbusiness ren Committee Proposal No. 3-17. Secretary, kose mochen anisingenikichena title.

Secretary: Mr. Chairman, CP No. 3-17, a amendni Article V, fo the Chuuk StateConstituion relating to the Legislative Branch. Sipwemwo asoso.

COW A ASOSO. COW A PUAN POPUTA.

Chairmanship a switch from Chairman Stephen to Ahairman Aten

Acting Chairman Aten: Committee of the Whole a puan niwinsefan. Tirow wonewe Chairman, fan iten mi ekis samau, iei uwa siwini. Ika ami mi tipeew ngeni. Siasopweno ren delegate - Committee Proposal No. 3-17, Floor Leader Harper.

Floor Leader Harper: Kilisou Mr. Chairman, uwa fori motion pwe Committee ofthe Whole epwele angang won Committee Proposal No. 3-17.

Acting Chairman Aten: A mokut a puan second pun Committee of the Wholeepwe angang won Committee Proposal No. 3-17. Iei a suk.

Chairman Nifon: Mr. Chairman.

Acting Chairman Aten: Chairman Nifon.

Chairman Nifon: Kinisou Mr. Chairman ua chok ii - ita upwe chok ii tungor mwoaninis ren ekkan ruacho floor amendment won ena proposal ika, inet fansoun achsipwe tongeni accommodateni. Ren 3-17CD2 me …..

Acting Chairman Aten: Ai nuku ekkei floor amendment e tonong nanew, itasipwe angang won nanew nge fan iten kich mi adjourned ina popun ei floor amendmentese mwo recognize non Committee of the Whole.

Floor Leader Harper: Mr. Chairman.

Acting Chairman Aten: Floor Leader Harper.

Floor Leader Harper: Kose mochen upwe mwo nouni copyn eu me lein ekkenaamendment, eu chok ei enom.

Chairman Nifon: Meni ena e nom rem?

Floor Leader Harper: En Proposed Amendment 3-17 CD2. by Chairman Harperand Chairman Nifon.

Acting Chairman Aten: Asoso.

COW a asoso. COW a popusefanita.

Acting Chairman Aten: COW a puan poputa. Mi chok suk ei atun memef won eiCommittee Proposal 3-17.

Floor Leader Harper: Mr. Chairman.

Acting Chairman Aten: Floor Leader Harper.

Floor Leader Harper: Ika pwe mi mumuta me lon nouch rule ach sipwe for

amendment lon COW, iwe mi wor ai kei propose amendment am me Chairman Nifon. Am ouwe mochen epwe katolong lon ei fansoun. I so moved. Mr. Chairman, second.

Acting Chairman Aten: A move a puan second COW epwe etiwa flooramendment seni Floor Leader Harper, me Chairman Nifon, chon - a suk discussionwon ena amendment. Delegate William, K.

Del. William, K.: Ngang mi chok wor ai kapas eis won ena floor amendment No.3-17CD2. Ai chok kapas eis ika met okouchean ar tonuono ewe 25 year ngeni 30. Inachok ouchean.

Acting Chairman Aten: Chairman Mori.

Chairman Mori: Iwe ai nuku metewe motion e tonong fanasengesin ewe flooramendment - proposed floor amendment seni Delegate Harper me Delegate Nifon.

Floor Leader Harper: Sipwe mwo asoso.

COW a mwo asoso. COW a puan poputa.

Acting Chairman Aten: Committee of the Whole a puan niwinsefan. FloorLeader Harper.

Floor Leader Harper: Mr. Chairman, ren chok ii an members repwe sileiochuekkena propose amendment ina ra passed out copyn iwe ina mi pusin afata epoputame ian, won meni line, won line 24, nge e much won line 16, won page 2. Ei alapalap,ika usap mwan e siwili lapalapen kefilitan members of the Legislature.

Acting Chairman Aten: Ngeni Committee of the Whole ika ami mi chechemeniiei ewe floor amendement, Floor Leader e proposeni non first reading. Sie tungoreiepwe wanong lon written amendment, epwe tolong lon COW. Sopweno memef won eifloor amendment.

Del. William, K.: Mr. Chairman.

Acting Chairman Aten: Del. William, K.

Del. William, K.: Kinisou chapur Chairman, won ena floor amendment an nouchwe floor me nouch we atefon Rep. Nifon. Ngang upwe wauu mefiei won ei flooramendment ai fakkun ekis - use tipeew ngeni ena Nampa 1. Fan iten chommongunaramasen Northern Namoneas, nge fakkun 5 chok. Pwata rese pachepachenong puanemon. Pwe epwe accommodate chommongun noum kana aramas. Compare ngeniena number 4, ena eu kukunun fanu, ekkena kukunun fanu rese kakarapeta mwo renWeno chok. Iwe nge iir mi chommong mwer. Kinisou chapur.

Acting Chairman Aten: Chairman Nifon.

Chairman Nifon: Ren chok ii aninisin ewe concern seni ai we colleague, ngeenan 5 ina puan met mi wor at present. Lon ewe present Legislature. Iwe ena 5 eanongonong won met mi afat lon Section 2, membership in the Legislature is based onpopulation and geographical configuration. Enan 5 non enan eu region wewen ngeinan ukukun a sufficient an epwe representni ekkewe ukukun eligible voters ika ekkeweukukun population mi wor non enan eu region, ren Northern Namoneas. Kinisou Mr.Chairman.

Acting Chairman Aten: Floor Leader Harper.

Floor Leader Harper: Mr. Chairman, ai luku ii amen ii weweoch ekkei akkasiwil. A chok ma alongolong won ach mochen, me ach sisap mochen passini. Ina popun ikausap pual out of order, ua fori motion pwe a koukutiw poraus won ei proposeamendment. Second.

Acting Chairman Aten: A mokut a puan second puun a wes porausen ei flooramendment.

Chairman Mori: Otufichi osupwang, Mr. Chairman.

Acting Chairman Aten: Chairman Mori:

Chairman Mori: Ei osupwang ita umochen chok upwe share och information reninetin representation won ei current set up ren ach we Legislature ren ekkewerepresentative. Ika pwe sipwe niwiniti en Representative division won membership.

Acting Chairman Aten: Sopweno Chairman Mori:

Chairman Mori: According ngeni ei statistics ngang - e provided ngeniei. EweFaichuk region ren Representative, emon Representative a representni 1574, renFaichuk. Ren Southern Namoneas emon Representative a representni 1293. Nge renMortlock, emon Representative a representni 1306. Northern Namoneas a representni1232, Northwest ekkewe ruuomon ika fitemon kewe re representni 1136. The bottomline is emon representative me Faichuk e representemo 1500 plus tapoto Mortlocks,1300. tapoto Northern Namoneas 1232, iwe fan 1136. Ai nuku ei issue, sipwenenengeni ren ifa usun, ai nukuk re minatiw en ratio, ren inetin representation won1000 aramas emon representative, ika ifa usun onukun, nge ai chok pual mochen , ieiusun inetin ren en information. Kose mochen sipwe mwo asoso.

COW a asoso, a puan poputasefan.

Acting Chairman Aten: Committee of the whole a pual niwin sefan, mi worewe motion, ewe motion an epwe kouno anini won ewe amendment, nge mei chok sukei fansoun ach sipwe porause won ei proposal. Chairman Nifon.

Chairman Nifon: ika, ita upwemwo chok mwan, sipwe mo asoso ekis.

COW a asoso, a pual niwinsefan

Acting Chairman Aten: Sia pual niwin, Chairman Nifon.

Chairman Nifon: Kinisou Mr. Chairman, uwa fori motion pwe COW a etiwaewe Floor Amendment No. 3-17, second.

Acting Chairman Aten: Mei wor ewe motion a pual seconded pun a koukutiw,wes porousen ei floor amendment, chon tipew ngeni apwa uu, chon rese tipew ngeniapasa apw, iwe iei atun sipwe uttut won ewe floor amend, floor leader.

Floor Leader Harper: Mr. Chairman, mei pual necessary an epwe for ewmotion won ewe floor amendment? Ai nuku sia chok monota ach sipwe ne uttut.

Acting Chairman Aten: Chon tipew ngeni ewe floor amendment, apawa uu,chon rese tipew ngeni apasa apw, a passed ewe floor amendment. Floor LeaderHarper:

Floor Leader Harper: Kose mochen sipwe mwo ekis asoso.

COW a asoso, a pual niwinsefan.

Acting Chairman Aten: Floor Leader Harper,

Floor Leader Harper: Mr Chariman, kinisou Mr. Chairman ia for motion pwe rulee requireini written amendment epwe mwo pual suspended, second.

Acting Chairman Aten: A mokut a pual second pwe ewe rule e requireiniewe written amendment epwe suspended. Chon tipew ngeni apasa uu, chon rese tipewngeni apasa apw. Floor Leader Harper.

Floor Leader Harper: Mei wor ai amendment ngeni ena CP.No.3-17, won page 1line 17, ena for senatorial nefinen regions me 5 epwe katano, kinisou Mr. Chairman,second.

Acting Chairman Aten: A mokut a pual second pun ena word senatorialnefinen region me 5 non line 17, epwe katano. Chon tipew ngeni apasa uu, chon resetipew ngeni apasa apw. Floor Leader Harper.

Floor Leader Haprer: Kinisou Mr. Chairman, mi pual wor ew flooramendment, ina mi pual distriputed copyin ai nuku seni ewe faichuk delegation, ikausap mwan,ina mi distiputed copyin amend ini section 7(a) of Article V, sipwemwoasosono Mr. Chairman.

COW a aosono, a pual niwinsefan.

Acting Chairman Aten: Committee of the Whole a pual niwin sefan. FloorLeader Harper.

Floor Leader Harper: Ena akkewinin, ina e nom won Section 7(a), aiweweiti pwe echok siwini ena ekiek 25 ngeni year 30, Mr. Chairman

Acting Chairman Aten: A mokut a pual second, Committee of the Wholeepwe etiwa ewe floor amendment won Section 7(a), President Noket.

President Noket: Mei wor ai osukousk ren ei amendment, met? mei worpopun ei amendment a tonong a 30 year? Met rational? Met ouchean a tonong eiekkiek a siwin 25, ngeni 30. nge non nouchuwe Chunapen Annuk ee Senator 35? Iwerepresentative 25? Nge ei ouse mochen oupwe awewei met popun a siwin ekkei yearngeni 30?

Acting Chairman Aten: Chairman Mori.

Chairman Mori: Kinisou Chairman, mei pung naman, ren kon nien ekkewiniwon chok an epwe annukunuk ekkewe year of expirence ina mei maketiw fan pun ma emon epwe ma wes seni collage average of the threeyears nge epwe mwan wor nimu year, nimu year an epwe tongeni tonong non. Ewerkich mi sinei pwe mei fen ii wor ion mi elected ngeni ach ach we legislature non 25year, very young and very knowledgeable nge ren chon an epwe make sure epwe woran expirence non ekkei fansoun ina chok auchean an tonong ena echo floor amend. Kich mi pual consideruni pun nge ren an epwe tongeni epwe run ren 25, we have tocount an epwe tongeni elected ngeni candidate, nge kich mi pual sinei pwe mi pualtongeni ena mi fen puan namot ewe 25 year old with this accomplishment an epwetongeni an epwe sa. Iwe kon puan owonoman, naman a kon nien nap ngeni ach siaekieki nge all additional 5 years ren experience easp pual an emon epwe tongeni,kinisou Mr. Chairman.

Acting Chairman Aten: Floor Leader Harper:

Floor Leader Harper: Kinisou chapur Mr. Chairman, ngang upwe pwarta mefieiwon na ekkewini pwe ise tipew ngeni mi wor popun me wewen, aewin mei pung ngangwon winikapei upwe porause, fan iten ngang u tonong non legislature non ai year 28,iwe ita upwe ne pass ini ei proposal won year 30, me rei ia unfair ngeni iokewe ir mitongeni pual, tonong non legislatue kis seni year 30. Iwe ika pwe am mei tongenitonong non am year 28, iwe epwe pual met sokonon, ekkewe re fen sinenap seni ei,nipakoch seni ei, repwe chok tonong non ar year 25 ika 26,27,28,ika 29. Pual ew ainengeni nap ngeni ekkei chon sukun, achocho mei tiniken,tipachem rese sochungoionon ar collage non ar year 21 mangenon non ar year 23, iwe nge me rei, epwe fen ifa,kisikis ena year in nefong ar repwe tongni serve won ach we legislature, pwe repwe fenbuild-up expirence iwe a fen kon nien ochuno ar deicssion fan iten aramas, nge ika pwe

repwe tonong fansoun ar ra pwal mwaaniino, ika emon epwe sochungio seni collagenon 21 me 23, iwe nge sipwe ngeni na fisu year ika tiu 9 year an epwe build upexpirence non ewe community mwe mwen an epwe tonong non legislature, iwe e worekis ai nuwokus pwe ika ena duration of time nge ese fen gain good expirence pwe abecome spoil, iwe a fen pual ngaweno nonomun ekiekin, iwe esefen chiwen functionwell as a residence of Chuuk, as a good citizen of FSM, nge ai nuku ika pwe epwe choksochungio me collage nge afen tonong non ekkei sokkun angang, iwe epwe emon veryprotuctive me good citizen of FSM, Kinisou chapur.

Acting Chairman Aten: Upwe ngeni ei floor ngeni Del. Tuter Sirom.

Delegate Sirom: Kinisou chapur Chairman, upwe pual ma parata mefie wonei Proposal, ren ekkei memef ach sa rongorong usun ei kapas expirence, ngang aisinei, use sinei ika upwe mwan, non ekkei elected positions ese pual affata expirence,seni governor, ettiw won senators, representatives, use mwo pual sinei an epwe pualset-ini requirements ren elected positions. Kinisou chapur.

Acting Chairman Aten: Delegate Nifon, Chairman Nifon.

Chairman Nifon: Kinisou Mr. Chairman, ei amendment e ekkesiwini, 25 ngeni30 non ei, ach ei legislature, ai nuku ma ewe, ekkewe re wanong ei ekkesiwin, reapopooi ekkan exclude ngeni nuu, 30 a wesewesen sou, 25 soutap, esekon nienpochokun opunun, mei chok soutap, iwe ika a wesewesen sou, a ano, pual pochokunewe opunun. Kinisou.

Acting Chairman Aten: President Noket,

President Noket: Kiniosu chapur, ngang mi pual fiti floor leader ne pual ekisosukosuk ren ei amendment, pokiten eni epwe och ei amendment ren 25 year ika 30year fen non ekkewe muun nomw, ese mwo wor ekkei modern medicine me metekannutrition me met, nge iei 25 yearin emon, afen pwech mokuran, a fen mesen chinap,iwe epwe fokkun weires an aramas epwe tipew ngeni pwe ra fini ngeni ewe 25 an epwerepresentinir pokiten ii mi angangoch remochen pwapwa kinamwe ika e representinirnon legislature, iwe pokiten ei year a nom, a mirit ei aramas nge pokiten ei year a noma weires an epwe fen chiwen representini ekkewe aramas, u tipew ngeni ei year 10years ago, nge non ei fansoun, uwa fen tipew ngeni an epwe kukunutiw seni 25 year,non ei fansoun. Pwe repwe war ekkewe chon sukun, nge reper tonong non ekkei wispwe repwe siwinikich, repwe practice epwe wor fansoun ar repwe wor ar practice repweexpirence non ekkei wis. Pwe non fite year, representative Harper e tonong non eilegislature 19 yearin iei a 30 me fitu yearin an chok nonomw non legislature, one of themost expirence legislators in Chuuk. Iwe met sipwe tongnei ara pwe 19 mi ngaw, ika 25year mi ngaw, me rei apw. Kinisou chapur Chairman.

Acting Chairman Aten: Del. Sirom

Delegate Sirom: Ewer upwe pual ii sopeno metewe President e pual ani

poraus, ewer mei pung, ngang mi fokkun tipew ngeni, aewin, fan itan ika epwe wor----ese wor Chuuk, epwe year 10 me ekkoch ika 20 me ekkoch, eni mwa ese tongen finipwe mwa ese tongeni fini, pwe mwa ese tori ewe 30 year. Kinisou chapur.

Acting Chairman Aten: Delegate William

Delegate William Keiuo: Ewer, kiniou chapur Mr. Chairman, ngang pual aimefata won ei metoch, ai pual ani ekis weiresin an epwe fen watteno ierin ekkeiaramas, fan iten awewe chok, ika emon afen serve, a fen pass seni aramas non anyear 25, non ekkewe ukukun 4 year ika wanu year a angang non legislature, iwe mwirinena 8 ika 4 year, iwe siafen otokunata won 30 ese quealify ngeni ewe year nge a fenserve as the member of the legislature for quite long time, iwe ai nuku pwe sa fen angeiseni Chuuk ekkena sokkun aramas ir mi fen angang och repwe tongeni sopwei Chuukne fight for Chuuk ar repwe tongeni anisi Chuuk non ekkei sokkun osupwang, ai nukupun ika pwe sifen uwounong Chuuk ekkei sokuun mi watte yearir ika metekan, iweepwe manef, epwe sufonupuch, repwe kuna och metoch mi fon, rese tongeni ofonupwe re sufoniti, nge ekkewe semirit, me ekkan mi kukun year-ir, pokiten ir mi kukkuniwe ese wor, ese wor ekkewe sokun ar repwe manefini won ekkewe metoch, pwe repwefori ir mi usun nge mei namanam tekia ar mokurer, pwe ir mi chiwen young, ina pata siamen need ekkena, sokkun year repwe anisi Chuuk non ei fansoun Chuuk mi face somemuch of these problem, pwe repwe tongeni anisi Chuuk non ekkan long run. Kinisouchapur.

Acting Chairman Aten: Upwe akom ngeni ewe floor, Mayor Tony Rosokow,ika ke se mochen.

Chairman Rosokow: Ese pual wor, tipei nge epwe ne naf anini, ia aukatiw,ia amakutu pwe a koukutiw anini.

Acting Chairman Aten: A mokut a pual second a naf poraus won ei men,chon tipew ngeni apasa uu, chon rese tipew ngeni apasa apw,a pass. Floor LeaderHarper,

Floor Ldr. Harper: Kinisou Mr. Chairman, uwa pual fori motion pwe ewe rula arequireini written amendment, epwe mwo pual suspented non ei fansoun.

President Noket: Otufichi osupwang,

Acting Chairman Aten: President Noket

President Noket: Sise mwo vote won ika sia tipew ngeni ewe amendment ikasise tipew ngeni ewe amendment.

Acting Chairman Aten: Kinisou Mr. President, fan iten a wes porousen wonfloor amendment 3-17 cd2,Section 7a, iei atun sipwe uttu won, chon tipew ngeni chontipew ngeni ei floor amendment, apas uu, chon rese tipew ngeni apasa apw. a pass ei

floor amendment. Floor Ldr. Harper.

Floor Leader Harper: Kinisou Mr. Chairman, uwa fori motion pwe ewe rule erequire-ini written amendment epwe suspented, second

Acting Chairman Aten: A mokut a pual seconded, pwe ewe rule e require-iniwritten amendment a suspented, chon tipew ngeni apas uu, chon rese tipew ngeniapasa apw. Floor Ldr. Harper.

Floor Leader Harper: Kinisou Mr. Chairman, won page ruu 2 Section 7, line30, ena ---epwe tonong, epwe katau ena fos senator, nefinen ena mesen A unless,sipwemwo asoso.

COW a asosomo, a pual niwinsefan.

Acting Chairman Aten: Floor Leader Harper,

Floor Leader Harper: Ipwe amusomus pwe ai nuku ai we motion esenamot, ese auchea, neniengaw met ei ike akieki ese pung. Kinisou chapur.

Acting Chairman Aten: President Noket,

President Noket: Mr Chairman ika mwich rese, osukosuk ren ei motion upwefori, won Committee of the Whole uwa recommend-ini pwe ei proposal 3-17, fiti fengenme metekkewe a amended, iei COW a recommend-ini ngeni mwichenap ----repwepassini.

Acting Chairman Aten: A mokut pual second, pwe COW epwe.

COW a asosono, a pual niwinsefan.

Acting Chairman Aten: Mi wor ewe motion, a pual seconded ewe motion fan itenCommittee of the Whole epwe men, a recommend-ini ei CP.No.3-17 as amended.Chon tipew ngeni ewe motion, apasa uu,chon rese tipew ngeni apasa apw. A pass, ieisipwene etiw won, Floor Ldr. Harper.

Floor Leader Harper: Mr. Chairman, kinisou Mr. Chairman, ia fori motionpwe Committee of the Whole, a pual angang won CK No. 3-27 fitiw won __-----

Acting Chairman Aten: A mokut a seconded pun, COW epwe angang won----proposal, chon tipew ngeni apasa Uu, chon rese tipew ngeni apasa Apw. Iei a suk. Floor Ldr. Harper,

Floor Leader Harper: Kose mochen secretary epwe mwo emwenikich renika metawe proposal, pwe ngang ese chiwen wor nei.

Secretary: Proposal 3-04, Chairman, CP.3-04CD1, iei met a pass me long FirstReading nanew, iei a maa authomatically nomw won Second Reading with Committeeof the Whole as first action. Ei proposal e seek to amend Section 5,7,9, of existinglanguage of Article 7, of the Constitution relating to Number and composition of justiceon appeal. Establishment of a roster of justice to hear cases at Trial and AppellateDivision of the State Supreme Court, in case of conflict, or disqualification andQualification of Justices of the State Supreme Court.

Acting Chairman Aten: Kilisou Mr. Secretary, Delegate Rosokow.

Chairman Rosokow: Ewer usun nanew sie poraus won a roster of qualifiedlawyer on the section 9, epwe make sure pwe lon ena section 9, a katalo epwe tolongporausen roster qualified lawyer. Pun iei echok ura pwe a - the Governor shall appointwith advise and consent of the Legislature a roster of qualified lawyer under section 9. Wewen pwe a fer kapasen section 9, nge ese mwo fer indicated.

Acting Chairman Aten: Mi wor ewe memef nanew epwe tolong ena porausroster lon section 9. Ina ena memef mei tolong nanew, ika ami ouse chechemeni. Iwea pusin mefien Committee of the Whole ika met re mochen.

Floor Leader Harper: Osupwang, Mr. Chairman.

Acting Chairman Aten: State your osupwang.

Floor Leader Harper: Ita upwe chok mwo tungor Honorable Rosokow epwe mwopual aniwini metenan an nan kapas eis, use kon nien rongorong.

Chairman Rosokow: Upwe chok ii tungor pwe enan "a roster of qualified lawyerunder section 9, wewen pwe a fer indicate - e kapasen section 9. Nge epwe ferindicated lon pun ese nom lon.

Acting Chairman Aten: Sipwe mwo asoso.

COW a mwo asoso. COW a puan popusefalita.

Acting Chairman Aten: Committee of the Whole a puan poputa. PresidentNoket.

President Noket: Chairman uwa fori eu motion an epwe suspend ewe rule erequire an epwe wor written amendment, upwe fori ai amendment orally. Secton.

Acting Chairman Aten: A mokut a puan second pwe epwe wor suspention of therule for written amendment. President Noket.

President Noket: Mr. Chairman, won line 9, on page 2, ena kapas lawyers -nefinen ena kapas lawyers me ena kapas under epwe insert eu sentence, ika epwe

phrase epwe apasa pwe "who shall hold same qualifications as provided in section 9" epwe chok ara pwe - upwe minasefani ewe amendment. Upwe fori sefani, Mr.Chairman, ika ngang mi tongeni. Line 9, between the word lawyers and the word underepwe insert ekkei kapas. "Who shall hold the same qualifications as provided iwe asoposopono under section 9. I so moved. Second.

Acting Chairman Aten: A mokut a puan second pun ena fos epwe tonongnefinen lawyers and under section 9, chon tipeew ngeni ewe motion apasa U, chonrese tipeew ngeni apasa Apw. President Noket.

President Noket: Mr. Chairman, ai mefi mi chok pochokun ai we motion ren aiupwe amendni ei puan eu amendment nge esap in writing.

Floor Leader Harper: Otufichi osupwang.

Acting Chairman Aten: Floor Leader Harper.

Floor Leader Harper: Tipei chok pwe ewe amendment epwe ma puan wor - tipeipwe epwe puan subject to debate.

Acting Chairman Aten: Sipwe asoso.

COW a asoso. COW a puan niwinsefan.Acting Chairman Aten: Committee of the whole a puan niwinsefal. Iei a suk

memef won ewe floor amendment.

Floor Leader Harper: Mr. Chairman.

Acting Chairman Aten: Floor Leader Harper.

Floor Leader Harper: Kilisou chapur Mr. Chairman mwor ai kewe ekkoch mawewengaw nge ren lon ewe fansoun asoso, a fakkun menemenoch fiti fengen me eweakasiwin e tolong seni nouch Honorable President. Iwe use mochen ai upwe uungeniiei popun uwa fakkun pesei pwe amwo ei convention are committee of the whole epwetipeni, iei popun a wes poraus. I so moved. Second.

Acting Chairman Aten: A mokut a puan second pwe a wes poraus won eweamendment, chon tipeew ngeni apasa Uu, chon tipeew ngeni ewe floor amendmentekeran tonong apasa Uu, chon rese tipeew ngeni apasa Apw. A pass ewe flooramendment. President Noket.

President Noket: Mr. Chairman, ika ese puan tipengaw chon mwich upwe forimotion an epwe - ena on line 13, puan page 2, ekkena kapas murin ena kapas courts,an Municipal courts epwe totonuu. Iwe epwe wor euu period murin ena kapas courts.Second.

Acting Chairman Aten: A mokut a puan seconded pun mwich epwe etiwa ewefloor amendment epwe cross out and municipal courts, iei atun memef won. FloorLeader Harper.

Floor Leader Harper: Kilisou chapur Mr. Chairman, kose mochen upwe tungorngeni Honorable President epwe awewei met popun an ei akasiwil.

Acting Chairman Aten: Mi wor ena kapas eis ika President en mi tongeni aniniswon.

President Noket: Mr. Chairman, popun me wewen an - ai fori ei motion an epwekatouu municipal courts, ewer mi afat non nouch we constitution pwe epwe wor eiunified court system lon fonuach Chuuk. Nge sipwe puan nenengeni pun mi wor puannoun ekkewe municipal government constitution ra fen fotuki. Ifan usun are repwenominate me removei nour judge. Pusin won nour constitution mi puan wor fansoun -ika mi fen puan nom non annuk - non Judiciary Act pwe ach we State mi fen puan anisiekkewe municipality ren emon judge ngeni eu municipality e kamo seni ach we State. Iwe ach sipwe anomu en municipal court, wewen pwe ese - sia tonauu ewe pochokunan ewe municipality pochokun ar repwe pusin appointni me removei nour kewe pusinjudges. Nge an ei puan eliminated ei municipal court, kich - ese puan pinepin seni eeState and epwe puan tongeni aninis - anisi ngeni ekkewe municipalities ren emon ikaruomon judges ir mi tongeni fan nurun ewe kapas e ura pwe unified court system lonChuuk. Kinisou chapur.

Floor Leader Harper: Mr. Chairman.

Acting Chairman Aten: Floor Leader Harper.

Floor Leader Harper: Kilisou chapur ren ekkewe awewe a meen weweoch, ngeekis chok pual ai wewengaw ika kapas eis. Awewe ren ewe Judiciary Act, ifa usun meikenaie, lon ewe Judiciary Act ika use pual mwan, mi forata lapalapen kefilitan mekatouun ekkewe municipal court - omusalo municipal judge ekkewe mi funded merenLegislature.

President Noket: Mr. Chairman, ika usap mwan, nge mi wor ena pochokun renekkewe judges pusin noun filien ewe State. Ewe ngang mi fen apasa akomw pwe miwor non ewe Judiciary Act, finien pusin nouch we - ach we State Court re fini ar repwewisen manini ekkewe Municipal courts. Nge mi pual fiti fengen me noun pusin nounekkewe Municipal Court Judges. Mi pual wor pusin ekkena Municipal Court judgesepusin nongonong won met ewe counsel ika nour constitution e apasa. Ika epwe ifanusun nemenemen hiring me katouun nour kewe pusin judges. Nge ena State courtrepresentative ena finien ena State Court judge ina mi nomw non ena Judiciary Act, inaena e wor nemenien ach we state mi pusin wor annukun lon we Judiciary act, ifan usunkatouun ena emon soukapung. Ese nono chok appointment me katouun ekkenameinisinl judges non ekkewe municipal courts. Pwe ena chok ewor ewe state Court eappointni nge ir mi angang fengen me ekkewe municipalities. Ekkewe ii municipalities

e repwan aninis ren ena appointment, mi pual wor annukun removal. Nge ma ena miafat non ewe State Judiciary Act. Ren chok awenewen ngeni ewe finien ika ewe Statee wisen moni. Ekkewe meinisin judges nukun ena a pusin nemenemen ewemunicipality an epwe wata emon, ika ruomon anongonong won met nour constitution eapasa. Kinisou chapur.

Floor Leader Harper: Mr. Chairman.

Acting Chairman Aten: Floor Leader Harper.

Floor Leader Harper: Ewer mi chok pual wor chok ekis. Iwe wewen nge - met eiuwa ani wewengaw pwe merei nge ei ifa workisin 1, an epwe fen wewen nge an epwefen mutate met ei Legislature a fori lon ei fansoun ren ewe Judiciary Act. Pwe iei e urapwe the Legislature shall prescribed by statute for the appointment or removal of thejudges. Wewen nge efen mut ngeni Legislatue epwe fori lon annuk usun met a fori lonei fansoun ren ewe Judiciary Act.

Acting Chairman Aten: Chairman Stephen.

Chairman Stephen: Omusalo ren ai ataenong ami - ai nuku ina fen ai na puanconcern ren floor a akomw won. Pun ei provision en phrase esane fen nomw fan eweJudiciary Act, the whole - the Legislature shall prescribe by statute for the appointmentand removal of the judges of the inferior … ika pwe ma a fen entertaine accommodatedme lon ewe Judiciary Act. Pwata chok sisenefen ma leave it to the Legislature. Anepwe chok ma - ika based on necessity amendini section of the Judiciary act an epweekesiwin. Nge ach sipwene pual walong en nge a fen wor existing language ina chokach - mefiei na.

Acting Chairman Aten: Asoso. Ngang use kon sinei porausen ena Judiciary Act.

COW a asoso. COW a puan niwinsefan.

Acting chairman Aten: Committee of the Whole a puan niwinsefan. PresidentNoket.

President Noket: Upwe omusomus ngeni mwich ren chechengawei ai uwa foriewe amendment ngeni ei proposed ngeni ei proposal won line 13. Iwe ua tonauuMunicipal court, iei uwa withdrawni ai we motion, Mr. chairman pokiten ekkei - ei kapasiei mi pusin chok afatafat lon nouch we Constitution. Esamo amended, mwanin eiproposal an a underlineni. Kinisou chapur.

Acting Chairman Aten: President a withdrawni an we motion, a second. Upweakom ngeni Del. William, K. ei floor.

Delegate William, K.: Kinisou chapur Mr. chairman, ngang ita upwe chok kapaseis. Ren ika pwe a niwinsefaninong enan iwe wewen nge Legislature a puan tongeni

prescribe ar repwe tongeni removeni emon ekkewe judge - municipal judge. Pun maaccording to the wording iwe of course yes. Iwe ina ai na kapas eis, ifa usun ach sipweremoveni noun municipal kewe judge, nge sise momonir. Iei ese puan afat pwe emon,nge echok era pwe municipal court, iwe nge we don't know ion. Iwe nge ach naconcern, kich sie moni emon, nge sise moni me ruomon nour kewe.

Acting Chairman Aten: Mr. President ke akom ne eitieta poum.

Presient Noket: Ngang uwa yield ei floor ngeni Chairman Nifon.

Acting Chairman Aten: Chairman Nifon.

Chairman Nifon: Kinisou Mr. Chairman, eni ren chok ii an epwe fat ponuen eweconcern puan seni ai we colleague Del. William. Ekkewe municipal ir mi pusin sinei ionnein ekkewe judges e kamo seni State. Iwe ina ii chok ena municipal judge ewpe wormanamanen en ititin won. Use sinei ika mi anisi ewe concern.

Del. William, K.: Kinisou Chairman, ina chok ii ai na concern pwe ma non achnengeni ei wording ese puan afata ekkewe sie pay. Pwe echok era remove of thejudges of inferior state court and municipal courts. Iwe nge ese puan afata ekkewe simimoni. Iwe wewen nge it doesn't matter ion mi judge non ewe municipal you can removehim. According to the wording, ina chok ii ai na concern. Epwe ifan usun ach sipweremoveni emon judges non ekkewe municipalities nge sise mwo fen moni, State esemoni.

Chairman Nifon: Mr. Chairman, ina ponuwan na.

Acting Chairman Aten: Chairman Nifon.

Chairman Nifon: Feen iwe ponuwan we, iowe chok e kamo seni ewe State,ekkewe municipal ir mi pusin sinei ino, ina ii ena epwe wor manamanen ena ititin foswon.

Acting chairman Aten: President Noket.

President Noket: Mr. Chairman upwe chok puan sopwei ii metewe an Mayorporaus, ook Chairman Nifon poraus. Pwe ewer, Legislalture pwe fori annukun, iei usunmet mi fen fis iei. Mi fori annukun, mi nom - mi wor non we Judiciary Act. Iwe non enaJudiciary Act ir mi puan respectni ewe municipality. Ina popun re finata chok emonukukun an State tongeni, iwe puan inai chok ena emon repuan moni. Iwe iweChairman Nifon a fen puan poraus pwe ir mi sinei ion na ewe State e moni. Iwe menukun ese wor an State pochokun. Pwe rese moni, ina pwata rese tongeni foriannukun emon ika State ese moni. State ese tongeni fori annukun emon ika ese woran sekining an epwe ien niwinum en. Ien annukum en, omusano soposopun chok - mechok ii afat.

Acting Chairman Aten: Floor Leader Harper.

Floor Leader Harper: Kilisou Mr. Chairman, ita upwe ura pwe upwe alilis ngepual kapas eis me esop. Ai alilis ngeni Del. William, ika pwe emochen epwe afat pweei metoch epwe apply ngeni chok ekkewe State e monir, Municipal Judge. Iwe simitongeni amendni ewe Judiciary Act, ach sipwe insertni pual speicfyni ena situation. Iwenge ai kapas eis, ren meet e tou seni Honorable President me Chairman Nifon. Pweewe -kapasen mwo ei ewe State eko awewe ren ekkei municipal government ir mithrow salary through the operation of the Municipal operation fund. Iwe me lon ena ititinesap puan wewen nge State mi moni ewe emon judge me nukun we State mi pusinfundni?

President Noket: Omusano Mr. Chairman use konien - upwe tungor ngeni FloorLeader Harper, epwe kapasen Chuuk pwe usekon nien wewe ngeni an we - ika usechok koon nien rongorong ngeni.

Floor Leader Harper: Mr. Chairman, ai we kapas eis fan iten ei kapasen sie urapwe iokewe State mi fundni niwinir. Ekkewe municipal Judge, mi pung pwe mi worpusin noun municipal kewe pual judges on their own governmental system, lon eiconstitution whatever. Nge ir mi pual kamo seni pual ei monien State through theMunicipal operation, ma e release seni ei State Government me lon ei ma local revenueare ewe ma 8%. Iwe me ikenaie ese pual nom lon tetelin pwe State mi pual moni?

President Noket: Mr. Chairman.

Acting Chairman Aten: President Noket.

President Noket: Ewer ma ii meinisin mettoch monien ma ii government. Nge ma fansoun ena moni a touu ngeni ach kewe municipality, iwe a nom fannemenien ar kewe municipal ordiance. A nom fan nemenien ekkewe councilun ekkewemunicipal ar repwe fori annukun. A ma monien Municipalities ese chiwen monienState. Nge ewe e kamo seni ewe State, seni monien State. Met mi wor ren State, ngefansoun ewe monien State a ainet ekkewe moni ngeni wisen Municipalities, use sineiika e nom non 40 ika 8%. Iwe iikena ekkena moni a ma no ngeni monienMunicipalities, ewer, monien ma ii State, nge ra ngeni Municipalities ra awonam - a worar nemenem won. Nge mi pung pwe seni chok ma ii eu source.

Acting Chairman Aten: Floor Leader Harper.

Floor Leader Harper: Kinisou Mr. Chairman, upwe ne mo puan ekis out of orderai upwe ne chok kan ii uwei ai tungor ngeni ai kei Unumon (3) good colleague arrepwene no amendni ewe Judiciary act, iwe repwe specifyni pwe ekkewe - ei situationiei epwe apply ngeni chok ekkewe Municipal judges remi get paid through the StateGovernment Payroll system. Kilisou chapur.

Acting Chairman Aten: Chairman Rosokow.

Chairman Rosokow: Ngang lon ai we municipality ukan hireni emon judge wonpusin ewe 8% Municipal operation. Iwe emon e hire pursuant to this. Iwe eselet ikaewe enabling law - ewe Judiciary Act ika pwe ewe 1990. Nge en 1989. Iwe ai luku itaepwe for ren en, ewe enabling law. Iwe ina popun for sure, en provision iei epwerelated ngeni ekkewe mi kamo seni State.

Acting Chairman Aten: Chairman Nifon.

Chairman Nifon: Kinisou Mr. Chairman, ita iwe metewe upwe ura iwe a toumeren Floor Leader.

Acting Chairman Aten: Delegate Sirom.

Delegate Sirom: Kilisou Chairman, ita upwe mwo chok ii fen aisini chienei keiruomon ra nonom langatam lon ach nan Legislature, ika ra fen mwo proscribe bystatute, the appointment and removal of the judges. Ma soposopolon tori - a mwo worfansoun ouwa fori ekkena?

Acting Chairman Aten: Floor Leader Harper.

Floor Leader Harper: Kilisou chapur Mr. chairman. Ren chok an epwemochomoch ponuen ewe kapas eis, upwe tongeni apasa pwe ewer. A fen wor lonalluk, ina ewe alluk rekan eita ngeni pwe Judiciary Act.

Acting Chairman Aten: Del. William.

Del. William, K.: Kinisou chapur Mr. chairman, ngang ita iwe ai we kapas eis,nge a ooch pwe a tawe. A ooch pwe a fatoch, pwe ina eu metoch sie ekis nononeniti. Nge ngang ita upwe - eni epwe ekis out of order ai kapas eis, epwe wenewen ngeni ionma mi sinei. Ekkewe re kamo seni municipal nouch kewe judge esap ikeir ekkewe resueni ach ei State, fan iten rese angei niwinir.

Acting Chairman Aten: Chairman Rosokow ika en mi tongeni ponueni?

Chairman Rosokow: Mr. Chairman, ren chok ai experience uchok pusin hire nirlon monein Municipal. Ewe 8% operation.

Acting Chairman Aten: President Noket, ika en mi tongeni ponueni ena kapaseis.

President Noket: Mr. Chairman, rese sueni ach ei State, pwe ach ei State eniwinimang ngenir, ren niwinir kewe. Ikenaiir, iwe ra tungor, tungor, tungor, tungorngeni Legislature, rese akawora, iwe ra tungor ngeni Kapung pwe epwe mwan tungorngeni Legislature an epwe awora. Kapung a atouu lon an pungun kapung pweLegislature epwe awora, iwe tori ikenai puan tungor chok nge afen touu pungunkapung. Kinisou chapur.

Acting Chairman Aten: Sipwe mwo asoso.

COW a asoso. COW a puan niwinsefan.

Acting Chairman Aten: Mwich a puan niwinsefan. Mei wor an president wewithdrawl ren an we amendment, iei kich mi chok nomw won. Committee Proposal3-04CD1, ika ese chiwen wor memef won.

Floor Leader Harper: Mr. Chairman.

Acting Chairman Aten: Floor Leader Harper.

Floor Leader Harper : Upwe pual mwo fori motion pwe ewe rule e requireniwritten amendment, epwe mwo pual suspended.

Acting Chairman Aten: A wor ewe motion a puan seconded pwe ewe rule wonwritten amendment epwe mwo suspended. Chon tipeew ngeni apasa U, chon resetipeew apasa Apw. Floor Leader Harper.

Floor Leader Harper: Mr. Chairman, won page 2, line 6, mi wor ai na proposeamendment. Murin ena kapas - won ena line 6, murin ena kapas Senate epwe katauu,epwe tolong Legislature. Iwe upwe fori motion pwe ian e appear ena word Senate melon ena proposal, epwe katauu, ika pwe sise pual kuna me nukun ena eu. Iwe melukun ena Mr. Chairman, ita u mochen upwe fori eu akasiwin pwe epwe insert eusakkun language an epwe tongeni awora term ren ekkei justices. Nge lon ei fansounupwene mwo tungor sipwe mwo asoso.

COW a asoso. COW a puan poputa.

Acting Chairman Aten: Mwich a poputa sefan. Mr. President.

President Noket: Uwa yield ei floor to my good colleague, Floor Leader Harper.

Acting Chairman Aten: Floor Leader Harper.

Floor Leader Harper: Kilisou chapur Mr. Chairman, pual kilisou chapur ngeni neiwe very Honorable Mr. President ren ei yieling the floor to me. Iwe lon ei fansoun uwafori motion pwe Committee of the Whole a recommendni ei proposal fiti fengen memetakewe ekesiwin meinisin, an Plenary epwe consider, I so moved Mr. Chairman.

Acting Chairman Aten: A mokut a puan second pun Committee Proposal No.3-04CD1 - chon tipeew ngeni ewe motion apasa U, chon rese tipeew ngeni apasa Apw. A passed. Last me won ach ei…..

Floor Leader Harper: Mr. Chairman.

Acting Chairman Aten: Floor Leader Harper.

Floor Leader Harper: Mr. Chairman uwa puan fori motion pwe Committee of theWhole a angang won CP No. 3-18. Second.

Acting Chairman Aten: A mokut a puan seconded pun committee epwe angangwon Committee Proposal 3-18, chon tipeew ngeni…..

President Noket: Mr. Chairman.

Acting Chairman Aten: Presient Noket.

President Noket: Mr. Chairman mi watte ach angang won ei proposal lon ewefirst reading. A wor amendment, a pual withdraw amendment, iwe metei mi nomw iei,ewe wesewesen original with the amendment. A wor intention poraus won metintentionun ei proposal seni met ewe chairman me non ach we General Provision a woran hearing, fengen me met intentionun ei proposal iei, mi wesewesen afatafatoch lon eicommittee report. Ina popun uwa fori eu motion pwe ei COW a recommendni epwepass ei proposal lon aruuen alea, fiti metekewe intentionun a fen lom lon ewe firstreading me report meinisin mi fiti. Second.

Acting Chairman Aten: A mokut a puan second pwe Committee of the Wholeepwe report back ngeni plenary - an recommendation ren passage of CommitteeProposal 3-18, chon tipeew ngeni ewe motion apasa Uu, chon rese tipeew ngeni apasaApw. Ika ese chiwen wor met ei Committee of the Whole epwe angang won,Committee of the Whole a asosono.

COW A RISE. PLENARY A POPUTA.

President Noket: Mwich a poputa iei, sia puan touu seni ewe Committee of theWhole sia nom lon Plenary, lon second reading. Calendar of 2nd Reading, sipwenepopouta won ewe Committee Proposal 3-15, upwe tungor ngeni Secretary epwe ngenikich met - emweni kich won ena eu proposal. Chairman Mino.

Chairman Mino: Esap wor ewe report seni ekkewe - ach we Committee of theWhole akom mwe mwen ach sipwe entertaineni ekkena.

President Noket: Ewer, Secretary epwe chok minangeni kich met porausan iwesia - pwe sipwe wewe ngeni ewe report ika met -fanasengesin met.

Secretary: Mr. President, CPNo. 3-15, amending Section 7, Article X, of theState Constitution by deleting mandatory requirement of the comprehensive system ofmedical or health insurance to be established by the Chuuk State Government of allemployed resident of the State of Chuuk by deleting the word which is Mandatory.

President Noket: Ai silei pwe mi wor report seni we Chairman. Epwe wanong lon

ei fansoun - seni we Committee of the Whole. Ika met reportun ewe Committee of theWhole, iei fansoun ren Chairman Stephen.

Chairman Stephen: Mr. President ngang uwa pwapwa puan kinamwe ai upweetiwa ngeni kich ai torotorongawen report won CPNo.3-15CD1 Draft. Lon ach sianenengeni fetanin ach we Committee of the Whole deliberation ika discussion won eiproposal, iwe a meen auchea an monun nemwich repwe fat pwe won ewe proposal meiwor nikinikin apposing views won ewe proposal amendment. Ina mwo ika ir mi apposedeach other nge in its view mei auchea an convention epwe sinei pwe mi helthy ekkeweviews. Esap ren ar rese supportuni ewe health insurance plan an Chuuuk, nge ren arpwarata pwe ra meen fen mochen ei plan epwe improve for the benefit of the people ofChuuk. Ina wewen mei wor an monun nemwich gentle reservation an epwenenengenochu fetanin ika nonomun ei propose amendment ren ewe word mandatory. Iwe pokiten ese tongeni table lon Committee of the Whole ewe memef pwe epwe mwoutiwitno ika epwe wor further action, ra witi ngeni lon ei plenary ar repwele awora tungorngeni committee of the whole epwe recommendni ngeni plenary an epwe mutate pweewe CPNo. 3-15 epwe require further action won. Anongonong won auchean mepopun ekkewe views me memef mei opposed each other. Nge esap ren ar resemochen etiwa me aucheani nongonongun ewe proposal. Ren ei wewe, your Chairman -ook President ngang uwa tungor ngeni monun nemwich pwe repwe etiwa ewe rule anepwe mwo suspend ewe requiring written report an epwe mwo ketiw. Second.

President Noket: Sipwe mwo ekis asoso.

PLENARY SESSION A ASOSO. PLENARY SESSION A PUAN POPUTA.

President Noket: Plenary a popusefanita. Sipwe mo puan ekis asoso.

Plenary Session a asoso. Plenary session a poputasefan.

President Noket: Sia popouta sefan. Pokiten mei - mwich ra wewe ngeni pweewe motonun suspention mei ketiw, ina popun rese objectni we report. Iwe a confirmseni ei - puan pusin ewe chairman a puan pusin fori non motion pwe epwe suspendewe rules e required written report. Pwe epwene chok report orally chon tipeew ngeniewe motion apasa U, chon rese tipeew ngeni apasa Apw. Iwe a carry ewe motion. Ieifansoun ewe chairman epwe puan fori eu motion an a ketiw an ewe report pusin.

Chairman Stephen: Kinisou chapur Mr. President, ngang uwa fori non motionpwe mwichenap epwe etiwa reportun ewe committee of the whole, reference to 3-15,Committee Proposal. Second.

President Noket: A mokut a puan second pwe mwich a etiwa ewe oral reportseni Chairman Stephen. Chairman of the COW, chon tipeew ngeni we motion apasaU, chon rese tipeew ngeni apasa Apw. A ketiw ewe report.

Del. Sirom: Mr. Pesident.

President Noket: Del. Tuter.

Del. Sirom: President, kose mochen sipwe mwo asoso.

Plenary a asoso. Plenary a poputasefan.

President Noket: Mwich a poputa. Floor Leader Harper.

Floor Leader Harper: Kilisou chapur Mr. President. Uwa fori motion pwe plenarya etiwa CP No. 3-15 won second reading. Second.

President Noket: A mokut a puan second pwe plenary ika ei convention a etiwaCP No.3-15,fiti fengen me metewe report a report won lon Aruen Anea. Iei fansoundiscussion won ewe proposal.

Floor Leader Harper: Mr. President.

President Noket: Floor Leader Harper.

Floor Leader Harper: Kinisou chapur Mr. President, fan iten ewe wewe pwe achaction won ei proposal lon ei 2nd reading epwe witiwitino fan iten sipwe pual seekinformation an epwe amweni ach decision lon ei 2nd reading. Iei mine ika usap out oforder, uwa fori motion pwe ei proposal epwele mwo table lon ei fansoun. Second.

President Noket: A mokut a puan second pwe ei proposal CP No. 3-15 epwemwo postepone pokiten epwe wor further research ika ren iokan sipwe kokorir, chontipeew ngeni ewe motion apasa U, chon rese tipeew ngeni apasa Apw. Ewe motion apassed. Convention epwe angang won Proposal No. 3-16. Secretary kopwe mwoamwenikich ren metena proposal a poraus fan asengesin.

Secretary: President 3-16 amendting Article 11 of the Chuuk State Costitutionby adding a new section relading to the serveing of tidelands and other disputededmarines areas.

President Noket: Chairman Stephen,

Chairman Stephen: Kinisou chapur Mr. President, iei uwa wesen tingor, an omw werule en written amendment epwe mwo suspended,

President Noket: A mokut a pual second pwe ewe rule e require written amendment,written report epwe suspend iei fansoun.Chon tipew ngeni ewe motion apasa uu, chon rese tipew ngeni apasa apw. A Carryewe motion. Chairman Stephen,

Chairman Stephen: Committee Proposal 3-16 usun chok pwal fetanin ewe 3-15, a menpwaoch pual ouchea memefin, mefinen members, ina mwo ika mwo mi opurar me

akaesopw, ar memef won ewe propose amendment mei fokkun auchea ina mwo ikaese wor uninatural consenses won ewe propose amendment, mei wor ekkeweouchean popun me wewen seni chok an member osukosuk ren ika epwe fenosukosuka pochokunen legislature fori annuk, ika mi ouchea an epwe tonong eiconstitution ika, ei propose amendment, ren na wewe, Committee of the Whole a puwalfokkun menei pual pesei om na sea epwe mut ngeni ei report ika recommendationngeni plenary session pwe ewe CP.3-16, epwe pual witiwitino angangan me researchwon, an epwe anisi an convention decision won, ika usap mwan Mr. President ina usunmet ai digest-ini ewe delipiration non Committee of the Whole ren ei particular proposalren ewe Marine Commission, nge mei ouchea an epwe fokkun afatafat angangen metafaochu annukun ei metoch me non constitution, pun mei wor pual ei LandCommission mei exisisting mei wor memef, ika esap tongeni fen chon kamoronongfannurun annukun ewe Land Commission ika, legisdlature ese tongeni chok pusin forichok annukun as suppost to an ei convention epwe pual pusin awora annukun non, renei popun me wewen, Mr. President, uwa tingor ngeni Convention, epwe ne etiwa eireport won ei plenary session.

President Noket: Kose mochen Chairman fori motion pwe mwich a etiwa om we report.

Chairman Stephen: Kinisou chapur Mr. President, ngang uwa pual fori nonmotion pwe mwichenap a etiwa ai we written report won ewe Committee Proposal 3-16

President Noket: A mokut a pual second, pwe mwich a etiwa ewe CommitteeReport lans presented, iei fansoun discussion won ewe report. Ika ese wor iwe sipwene uttut won, chon tipew ngeni pwe Convention a etiwa ewe report seni ewe COW, seniewe Chairman won CP. 3-16, apasa uu, chon rese tipew ngeni apasa apw. A carryewe motion. Floor Ldr. Harper.

Floor Leader Harper: Kinisou chapur Mr. President, ia fori motion pweConvention a pass-ini CP.3-16, won ouwan anea.

President Noket: A mokut a pual second pwe mwichenap a etiwa CP.3-16,won oruwan anea, iei fansoun discussion won ewe motion.Floor Ldr. Harper.

Floor Leader Harper: Ika esap mwan ai chechemeni ewe oral report seniChairman Stephen, mi kapasen pwe ita ei proposal epwe pual ekis witiwitino angangan,ika epwe mwo table fan iten ekkewe ekkoch metoch si mochen sipwe sinei porousan,ren na wewe ika epwe pung met ai chechemeni iwe ia fori motion pwe ei proposal epwene pual mwo witiwitino won table.

President Noket: A mokut a pual second pwe CP No. 3-16 epwe witiwitinoangangan, chon tipew ngeni ei motion apasa uu, chon reser tipew ngeni apasa apw, awitiwitino ewe proposal. Nampa 3 won ach na agenda na item 9 3-17, secretary kopweemweni mwichenap ren ena proposal.

Secretary Paul: President, 3-17 amending Article V of the Chuuk StateConstitution relating to the Legislative Branch.

President Noket: Vice President Aten,

Vice President Aten: Kinisou Mr. President, upwe tingor pual, wanong nonmotion pun ewe rule for written amendment epwe susupended.

President Noket: A mokut a pual second pwe ewe rule e require-ini writtenreport epwe mwo suspended, nge seni iei tori an a wes ach ei, ekkei CommitteeProposals, ewe motion epwe chok pochokun, ewe amendment epwe pochoku atongeni report won orally pokiten ew chok ei, kich mi nom won chok ewe plenary wonekkei proposal seni COW. Soposopono Vice President Aten.

Vice President Aten: Kinisou chapru Mr. President, om we Committee ofthe Whole e wor Committee Proposal No.3-17, fan iten ewe legislative branch, om weCommittee of the Whole, epual angang won ruwachu 2 floor amendment, writtenamendment, echo fan iten e tonong by Foor Leader me Chairman Nifon, epweekkesiwin ekkewe members. Iwe mi pwal wor pwal eu written amendment fan iten eweage requirement under Section 7(a), iwe mei pual wor ew oral amendment ren Section3(a) epwe cross out ena senatorial epwe chok region, non line 17th. Ikkei ekkeiamendments mi katonong, mei wor ekkoch ruu amendments me introducer re mochenwanong non Committee of the Whole, epwap wanong lon plenary, iwe fan iten ei meen,uwa wanong non motion pun, mwich epwe etiwa ei oral report. Second.

President Noket: A mokut a pual second pwe mwich a etiwa ewe oral reportseni ewe Chairman non COW won CP NO.3-17,chon tipew ngeni ewe motion apasaUu, chon rese tipew ngeni apasa Apw, a ketiw ewe motion. Committee Report, a katiw. Floor Leader Harper,

Floor Leader Harper: Kinisou Mr. President, uwa fori motion pweConvention a pass-ini CP No. 3-17 non oruwan (2) anea. Second.

President Noket: A mokut a pual second pwe mwichenap a etiwa ika passini3-17, fiti fengen me met ekkewe mi amended non COW, non aruwen (2) anea. Ieifansoun discussion won ewe motion, ika mi wor. Chairman Nifon.

Chairman Nifon: Ai nuku a naf porousen ii motionun non COW ina pwatangang uwa fori motion pwe a koukutiw anini. Second

President Noket: A mokut a pual second pwe a koukutiw anini won eiProposal, mwich epwe ekis asoso.

Mwich a asoso, mwich a pual niwinsefan:

President Noket: Plenary a puan soposopono. Chairman Nifon.

Chairman Nifon: Kinisou Mr. President, fan iten mei wor ekkewe 2 acho flooramendment mei tonong porousan non COW, pwe epwe utiwit ngeni plenary, iei minengang uwa uti withdrawni ai we, motion pwe epwe koukutiw poraus won CP.3-17.

President Noket: A withdraw ewe motion, Chairman Mino.

Chairman Mori: Uwa mochen, kose mochen sipwe mwo asoso.

Mwich a asosomwo, mwich a pual niwinsefan:

President Noket: Chairman Mori.

Chairman Mori: Kinisou Mr. President. Ena ewe amendment, ita uwaomokutu pwe epwe wor ena amendment fan iten ena, omusano tipis 8© Article 5, epwekapacheta ekkei fos me nesoponon ena Committee Proposal Section C, ei sentenceepwe pacheta mwirin na fos member won line 22 page 3. An increase of salary maynot apply to the legislature enacting it. Ina chok ena addition epwe kapacheta.

Floor Leader Harper: Otufichi osupwang Mr. President.

President Noket: Met om na osupwang Floor?

Floor Leader Harper: Ese wor copyn ena amendment rei.

President Noket: Secretary epwe provide ngenuk echo copy. SoposoponoChairman Mino.

Chairman Mori: Ita upwe pual minanong pual ew amendment, Mr. Presidentita kopwe pual mut ngeni ei,

President Noket: Kopwe fori chok ew chok amendment, meni, esap ina chokewe amendment ka poraus won? Mei och sipwe take one after another, sise tongeniangei meinisin chok fan ew, sipwe angei ew, sa discuss mwirin pwal ew.

Chairman Mori: I so moved pwe mwich a etiwa, pwe mwich a etiwa, ei writtenfloor amendment fan asengesin Section C, Article 5, non ewe CP.3-17. Second.

President Noket: A mokut a pual second pwe mwich a etiwa ei amendmentngeni ewe 3-17, ai tingor ngeni ewe secretary pwe epwe nampani ekkei amendment,pun sipwe tongeni sinei nouch kei amendment. Iei fansoun discussion won eiamendment, Chairman Mino, kopwe amweni met om na amendment e porausfanasengensin.

Chairman Mori: Kinisou Mr. President, ei amendment e kon consistencengeni usun nikinikin non nouch uwe FSM Constitution, ren fan asengensin ewelegislature epwe chok tongeni increase-ini niwinin nge epwe effective ngeni ewe next

legislature. Esap tongeni kuu ewe pusin enacting legislature. Mei pual wor ekkochpekinon ach reasoning ach sipwe nenengeni pun ekkewe limit ren oukukun niwininekkewe officers ika, chon non ach we legislature mei chok stay won ewe oukukun$2,000.00 dollars maximum, sise pwal atapa, pwe kich mi kuna fansoun an ewelegislature epwe fokkun angangoch and they deserve a raise ai nukun mei pual chok fiti- set ini won ewe question epwe post ngeni aramas non uttut, shall there be anincreases in salaries of the Governor, Lt. Governor and members of the Legislature meichok pual stay ach nuku pwe pual ekkewe framers ir mi pual nikiti pwe ar - uwanongnon nouch ei Constitution for some reason, nge met ei chok sa pual mochen pacheta,pun ewe increase ika pun epwe fitata ekkewe procedure me muan ikka ekkenarequirement. Iwe epwe no ngeni ewe next legislature sap no ngeni ewe enactinglegislature.

President Noket: Floor Leader Harper.

Floor Leader Harper: Kilisou chapur Mr. President. Upwe pwarata mefieingeni ewe ekkesiwin, sap ren ai use tipew ngeni met mochenin ewe akkesiwin, nge ainenengeni pwe mi unnecessary ewe akkesiwin fan itan lol ena Section C, asetan kena,ina mi fer kapasen, pwe ika pwe epwe wor request ren niwinin governor me member ofthe legislature, iwe ewe unusen election epwe wata won ballot otun uttu. Iwe aramasrepwe uttut won, iwe fansoun a pass, iwe ina otun epwap tongeni wor manamana, iwemi fat, pwe ena fansoun uttut, epwe sereni uttutun pual nouwis, iwe ina atun ewe nextlegislature epwap receive ewe increase in salary. Inapwata merei emi unnecessary eweakkasiwin pwe ekkoch aniwini metenan mi fer affat me asan.

President Noket: Chairman Mino.

Chairman Mori: Kinisou Mr. President. Ekkoch ekiek fansoun achpachenong ekkei ewer mei pung epwe nikinikin redundant, nge an epwe tetenitiw. Ngeikkei ekkewe ekkoch enforcement cross si mochen ach sipwe wanong, ren an epweepeti met ese ponuweta. Pun ika ewe salary epwe keki, ren ach we legislature, ai nukua fen ii keki fan fitu. Nge ei question esemwo poste ngeni aramas ar repwe uttut won. Ina wewen ei sentence a kapacheta ren ei amendment a kapacheta ren chok an epwekapachonong ren ekkewe protection ika enforcement process fan asengesin nouch eiChunap. Kinisou Mr. President.

President Noket: Floor Leader Harper

Floor Leader Harper: Omusalo, sap faniten ach sipwe afiu ika metekan,ngang won winikapei ngang mi pual ii tipew ngeni met enan mi nonom ren delegateMori. Iwe nge ai nenengeni by simply putting this to the -- inserting this amendment,iwe ise nuku pwe epwe resolve-uni metenan mi silei me met mi kuna. Pwe ei currentlanguage non na Constitution imi fer requireini an epwe wor, an aramas repwe uttu ikaapprove-ini increase of salary ngeni ekkewe nouwis. Iwe nge usun ma met mi fenpwarata pwe, ese fifis tori ikkenai, iwe merei esap ina ena osukosuk. Pwe ika mwoepwe tonong en akkasiwin, epwe passed, iwe legislature mei tongeni chok pual fori met

ei refori, anongonong won ma ir mi sinei met kena pual nipwakingaw non ekkenasokopaten Annuk me ei Constitution, pwe ei Constitution e kapasen epwe tota wonuttut. Iwe nge met ei ei amendment e tonong, wewen nge epwe ura ara pwe mwurin ana approve me ren aramas, iwe ina atun, ewe legislature enactini ewe increasing salaryesap receive. Iwe nge use kuna epwe ifa ne atawei ei osukosuk ir refer kuna non eifansoun.

President Noket: Chairman Stephen:

Chairman Stephen: Kinisou Mr. President, ngang upwe omusomu ngeni ai keweruwomon 2 calleques ika usap anisi emon neir, ika upwe anisi emon neir won met eiupwene tonong won. Nge upwe kanpan chok ita referr-uni ach attention ngeni SectionA Subsection A,of the same Section, ena era except that limited by this Constitution,members of the legislature, received salary as prescribe by statue. Iwe ita kan ai pusinnafangaw ne awewei nge niwinin, senators ma epwe nom non Annuk. Iwe ina ai na ekisdepart ai kapas seni ewe Proposed Amendment fan ei, nge ita ma ai awewei, pweniwinin salaries, epwe prscribe by statue, iwe legislature epwe wisen fori ekkeweAnnuk. Nge use sinei ika en Propose Amendment, ururun epwe fen nom asan en ika? Pun mei pung pwe en Subsection C, e era upon request, ren ewe mongungu ren anepwe wor increase me ren aramas, ewe ongungu ina ew major chest of this subsectionC, ewe ongungu an aramas ika epwe wor keki nge esap more than $2,000.00 dollars.Iwe omusano ina chok kan pual mefiei na kiniosu chapur.

President Noket: Chairman Mino,

Chairman Mori: Kinisou Mr. President, ai nuku upwe fosun ren met nikinikinnouch ei Constitution iei, pun use tongeni ai upwe fosun ren ika pun epwe pass ikaesap pass ei amendment meinisin, ren ikkenai, general election mei fis, nge membersof the legislature ir mi chok continue on ren ewe Senate, for instance, ika pwe epwe worew utut, ren nan question epwe tou seni an members of the Senate will, uwa withdrawni ai we statement pun a rukono.

President Noket: Won Proposal 3-17, iei fansoun soposopono poraus won eiamendment. Chairman Mino.

Chairman Mori: Kinisou Mr. President, an epwe fatafatoch uchok porousanach na amendment ngeni ena amendment, ngeni ewe uti upwe mwo chok atetennochuekkei amendment. Ach na amendment won 8C, fanasengesin an epwe amend-ini eweCommittee Proposed Amendment won na chok same section. Ei amendment fan itenesapw wor salary increase mei apply to the legislature, e enact-ini ewe increase, rentetenin, an epwe pual fatafatoch, fansoun an epwe tou ewe question ngeni voters ikapwe epwe wor increase ngeni Governor, me Lt. Governor me members of thelegislature nge a passed me ren aramas, iwe a no ngeni ewe legislature an epweenact-ini ewe increase. Iwe ewe Legislature e enactni ewe increase esap receive ei,nge ewe following legislature epwe wisen receive ewe increase, ina na proposeamendment, aweweochu.

President Noket: Floor Leader Harper,

Floor Leader Harper: Kinisou chapur Mr. President, kinisou pwe a fokkunwor ai weweoch, ren ewe akkesiwin, ew chok, use pual kuna namotan, ewer eni epwenamot pwe io kewe re fori ewe annukun ewe increase, esap kuu nge met ei situation efifis ikkenai, use kuna pwe mi tawe. Ei legislatue ikkenai, mei tongeni, increase-ininiwin less than $2,000.00 pwe ese pual require an epwe pual tota won uttut, but theycan keep increasing en amount which is below $2,000.00. Iwe nge ei, met namotanewe epwe pinepin seni ewe legislature epwe enactini en $2,000.00 an resapw angei. Ika ra puan increase-ini niwinir won $1,000.00, $1,000.00, $1,000.00, $1,000.00 iweepwe ifa usun me ikkenaie. Iwe ina popun merei, usefer kuna ochu namotan pwe usunmet ei ngang mi kuna ikkenai, usun nge ese tawe, nge ika pwe ina ochean, an chokepwe no ngeni aramas ar repwe uttut won ewe increase won ewe $2,000 or more, iweI'm confortable with the amendment. Kinisou chapur Mr. President.

President Noket: Chairman Mino

Chairman Mori: Kinisou, President, ai nuku, usun ii sipwe ne fen, aro fen, uufengen iichok, nge esap seni ena pwe ren an epwe wor weweoch. Ai nuku exactlythat's what it will prevent, ew small increase, ma iwe floor leader mei apasa pwe epweless than $2,000.00 increase, iwe ra pual angei, ra puan angei, any increase, anincrease of salary esap tongeni no ngeni en enacting legislature, iwe pual mei affat nonnouch ei Constitution, nge resap tongeni exit $2,000.00 so any increae below$2,000.00 it may 100.00 dollars, esap tongeni unless it's post to the people ren eiexisting iei ren ar repwe tongeni approve-ei. Iwe ren the question ika pun met namotannge epwe no ngeni general election iwe enan next legislature epwap recive ei, pun inusun fen nikinikin, aramas repwe fen approve ie non uttut. Nge ach ei present setupiei, mei wor part of the Legislature repwe stay, ren ewe Senate. Mei wor generalelection after 2 years, ionan next legislature epwe tonong ika epwe chok inan usun ngeesap tonong en iwe, epwe pual chok, senate epwe pual chok angei.

President Noket: Chairman Stephen,

Chairman Stephen: Kinisou Chapur Mr. President, eni ika sii chemeni earlierngang mei focusni, sotuni ne focus ach attention won subsection A, pun ina e dealngeni salary of the legislature prescribe by statue. Iwe mechanics ika details of thisepwap pusin nonom non ekkena statue, non language, nge ren subsection C, iwe meibrought-up ewe osukosuk. Met namoten en section ese self executive pun aramasrese mwo fan ew ar repwe practice-ini ei men. Iwe nge sa fen pual add on anotherenforcing clause nonochok me ese fen pual tawe. Nge ngang won winikapei, ufenmochen ai effort me ai angng epwe wesewesen epwe solve uni enan osukosuk inan. Pun increasing in salaries mei ma rampant every term ir mi tongeni chok pusinincrease-ini ar salary legislature. Iwe u resin amasa fengeni an Floor kei me ChairmanMino, osukosuk anongonong won ai ei pual pusin osukosuk, ina wewen ngang upwetingor sipwe nengenochu, subsection A, and subsection C, try to distingwish themcarefully. Pun ena increase on salary, by referendum of the people esamwo fis fan ew,

nge yet mei chok sky-jackita niwinin legislature, every term, every year, ita ina enasipwe fen pual nenengeni. Nge use ii - use ii opposeuni ei floor proposed amendmentwon subsection C, u mochen epwe properly situated nenien en fos ien. Ngang woninisi use mo kuna nenian me won en. This is - en ongungu ika epwe wor increase. Iwenge for the last 10 years ese mwo from practicality stand point ese enforce ensubsection C fan eu. Iwe ach sipwe fen focus ach amendment won subsection C, iwewewen puan onopanong chok metoch esap executed. Kinisou Mr. President.

President Noket: Ese puan wor emon me mwen ach sipwe utut won eweamendment. Mr. President.

Delegate William, K.: Ewer, kinisou chapur Mr. Chairman. Ngang ua meen ii mapuan sani ei meen nge eu chok ai osukosuk ren ena same clause ena re insertni. Enaan increase of salary may not applied to the next enacting, epwe ifan usun an epweochokun en mettoch nge mi feen ngeni ewe Legislature an epwe increase not to exeed$2,000.00. Lon en wording merei nge ese - ese ma wesewesen minauu ika meteweepwe fis. Ika mwo one penny, iwe nge epwe puan tongeni tonong lon en - ita ururunma ika pwe epwe ien ukukun - ururun en fos. Nge merei pwe epwe challangable ikapwe am oupwe increase, am mi tongeni challengeni en ukukun.

Floor Leader Harper: President, kose mochen sipwe mwo puan eksi asoso.

Plenary a asoso. Plenary a poputa.

President Noket: Mwich a poputa. Floor Leader Harper.

Floor Leader Harper: Ewer kilisou chapur Mr. President, upwe chok puansopwelo ai usekon puan nien tipeew ngeni ewe alapalapen akasiwin ren puan eu popunuwa puan kuna. Ngang won unukapei ngang mi silei pwe usap namotam lon ewe wis,usap silei ika nesor chok uwa kan puan maa. Iwe iokona repwene tolong repwenesiwiliei. Iwe nge uwa kuna unfairness ren ei alapalapen akasiwin. Fansoun aramas rafer utut won pwe ra tipeew ngeni pwe epwele mwar increase liwinin Governor me Lt.Governor, me members of the Legislature nge ese kuu ir repwele tolong me murin chokewe election, nge epwe kuu ekenan murin. Iwe merei a men wesewesen unfair, ra ferserve nge rese angei metewe aramas re ura pwe repwene angei. Nge pwata repwe witiekenan, meta sakonon ekenan me ekkei ra fer serve lon ei fansoun. Ina mine ngangupwe tungor sipwe ekiekin nikitano mwo ena ekesiwin, sipwap puan nengeni ma fer eualapalap epwe fair, sipwe fer unusen eliminateni esap mwo nge wor ekis increase lonfansoun me fansoun. Kilisou chapur.

President Noket: Chairman Mori.

Chairman Mori: Kinisou a meen ii puan weweoch ren ekkewe awewe a puantonong me memef. Upwe puan omusomus ngeni members pwe titipei nge ei meen ikaufen sinei nge epwe iei usun koon nien interest won iwe upwe wanong non ewe COW. Iwe nge a fen nikinikin nge puan eu watten controversy. Puan mefiach chok ren

increase in salary, mi puung ii maa increase ekan anongonong won merit, performanceme metekenan. Nge ita ach nenengeni pun fansoun Legislature ika Governor ranenengeni ika a koon nien ma kukun niwinin ekewe Senator me metekenan, Governor,a need an epwe puan increase, iwe epwe increase. Nge ren chok nikinikin inet fansouniei sia wanong non. Ika pwe esap solveni ekkei osukosuk iei, ika met osukosuk epweesenipato me murin, iwe nge this is the best ach nenengeni puun epwe anisi - epweekis anisi ren metekewe osukosuken increase. Ika aan ion nenengeni nge epwe euuwatten issue ren - fen chommongun increase ika mwo pwe epwe kukun nge at leastepwe constant ei procedure ren an epwe ifan usun ren an epwe tongeni receiveiekkewe increase. Esap eii meen ese intent an epwe stopuni, esap puan ren an epwefeen oouku met ururun penefit ren eu Legislature mi fakkun angangoch, nge epwenenoo ngeni eu puan me nukun. Nge ei e anongonong won ika puun ewe Legislature akuna nge a koon nien kukun niwinin ekkewe maa Senators me Governor iei epweplan-uu non the following - epwap effective lon ewe following, next Legislature. Inachok Mr. President neman ii a naf met ukukun met upwe tongeni wata won ei, sap renach sipwe angawa met benefit epwe kuu ewe enacting Legislature, nge ren chok puanekkoch ekkewe me nukun ena. Kinisou Mr. President.

President Noket: Delegate William, K.

Delegate William, K.: Ewer, kinisou chapur Mr. Chairman, ai nuku uwanenengeni met sia poporaus won sia koon fen touu seni met auchean ach we porausakoom won ach sia anganga ei Legislature. Ach we etipeew fengen won meinisin,sipwe anganga ika epwe unicameral or bicameral. Iwe kich meinisin sia tipeew pweepwe unicameral. Iwe sia puan tungor fengen pwe sipwene angang fengen wonnumbers. Iwe iei sia angang won numbers nge uwa nengeni nge sia nununo seni metewe kich mi fen ani etipeew me akkom. Pwe epwe mecheres ach angang, pwe usunnge sia tuuno, tuuno ee, sia tuungeni ekkan mettoch a koon feen aweires. Ngang use -President, ngang uwe fiti ai we colleague, ren Floor Leader Harper, sap ren am seniLegislature nge u kuna nge mi pung pwe mi unfair ngeni ewe next election, nextmembers of the Legislature. Pwe ika pwe am uwa pass - a pass ewe meen non 2005,iwe a effective, etto non enan - non ewe March kose angei. Pwe wewen nge non enannext epwe keran benefit ngeni iokenan re tonong. Iwe ai nuku nge ei proposal efenpuan nifinifin, ese ngeni ekkewe - iokewe refen pekus ngeni. Pwe wewen nge iokan retonong iwe re touu nge ra sewapo, rese angei met niwinir ma ar puan pochokun non enfansoun. Iei popun Mr. President uwa meen aneanei pwe amwo kich sipwe chok focuswon metewe sie ani tungor fengen mwe mwen ach we nom Legislature. Sie ura sipweangang ika epwe unicameral ika bicameral, iwe sia anganga. Sia puan tungor fengenpwe sipwe anganga ika fite numbers sipwe anganga, sia puan anganga. Iwe nge mereinge sia koon puan tuuno, tuuno, tuuno, ina pwata sia end up epwe fen osukosuka eiunicameral. Pwe ren ekkei metoch sia puan tunongei. Nge ii ita ururun sisap koonupan ii tunongei ekkan. Pwe mi mecheres, mii set lon en Constitution. Kinisou Mr.President.

President Noket: Ika ese puan chiwen wor chon memef, iei sipwene - ChairmanMino.

Chairman Mori: Mr. President uwa omokutu pwe a koukutiw poraus won ei. Second.

President Noket: A mokut a puan second pwe a kaukutiw anini won eiamendment. Sipwene utut won ei amendment, chon tipeew ngeni pwe a ukutiw aniniwon ei amendment apasa Uu, chon rese tipeew ngeni apasa Apw. Sipwene utut won eiamendment, iei usun porausan pwe ika pwe ewor increase ngeni salary, esap applyngeni Legislature ewe a wisen fori annukun. Wewen nge epwe noo ngeni enLegislature murin. Chon tipeew ngeni pwe mwich a etiwa ei amendment, Apasa U,chon rese tipeew ngeni apasa Apw. Sipwe puan utut sefan. Iwe raise hand, division ofConvention. Raise hand. Chon tipeew ngeni ewe proposed amendment ngeniCommittee Proposal 3-17, aitieta poumi. Chon rese tipeew ngeni, chon rese utut.

Chairman Mori: Mr. President, non ei upstaine means yes. Kinisou Mr.President.

President Noket: Ewer, iwe a carry ewe motion a pass ewe amendment.

Floor Leader Harper: Mr. President.

President Noket: Floor Leader Harper.

Floor Leader Harper: Kilisou chapur Mr. President.

President Noket: Iei kich mi chiwen chok nom won CP No 3-17.

Floor Leader Harper: Kilisou chapur, ngang use silei ika epwe fen pualnecessary ai upwe fen puan fori ai ei motion, pwe lon ena amendment ekeran wes, renmetena mi afat lon Section 8©, iwe ina a puan kasiwil, ina metena upwe amendni lonena original proposal, ren na chok officers ngeni officer. Epwe chok treated pwe eutypo.

Chairman Mori: Point of information, Mr. President.

President Noket: Metena omw na.

Chairman Mori: Ren ena - eu chok formatin amendment ngeni amendment. Ena non nouch na 8© e ura officers sichok angei seni ewe Committee Proposal a fenamended me lon. Pwe ika sie wanong nge sipwan strike through, usun nge epwene fisnge en amendment to amendment a puan amendni.

Floor Leader Harper: Sipwe mwo asoso, Mr. President

Plenary a asoso, a puan popusefalita.

President Noket: Soposopono mwich, iei kich mi chok nomw won ena CP3-17,

soposopono discussion won.

Delegate William, K.: Mr. President.

President Noket: Del. Kaiuo William.

Delegate William,K.: Mr. President, ika usap out of order uwa wanong nonmotion pwe a koukutiw poraus won ei CP 3-17. Second.

Chairman Mori: Point of previlage.

President Noket: Chairman Mino.

Chairman Mori: Mr. President, ai nuku mi feen puan tonong puan nouch na euwritten proposed amendment. Kich mi puan monota ach sipwe puan introduceni.

Del. William, K.: President mi pochokun ai we motion pwe a second.

President Noket: Sipwene vote, chon tipeew ngeni pwe a ukutiw anini won eweproposal ika motion apasa U, chon rese tipeew ngeni apasa Apw. A katiw anini wonewe Proposal as amended. In the COW and in the plenary. Iei fansoun sipwene ututwon ena proposal, ach utut epwe voice vote, epwe by roll call.

Vice President Aten: Osupwang.

President Noket: Met omw na osupwang.

Vice President Aten: Omusano ai magneto, kose mochen sipwe mwo asoso.

Plenary a asoso, a puan popusefalita.

President Noket: Iei sipwene vote won ewe Proposal 3-17 ren second Reading.

Floor Leader Harper: Osupwang mwo Mr. President.

President Noket: Met omw na osupwang.

Floor Leader Harper: Sipwe mwo asoso.

Plenary a asoso, a puan poputa.

President Noket: Sia popusefanita. Chon tipeew ngeni ewe sipwe roll call vote,chon rese aitieta pour, ika rese apasa ar vote, nge ar vote epwe in the negative. Iweika e pass 10 meinisin okich ika sie vote ren an epwe pass ei proposal, a pass. IweSecretary kopwene koo it.

Secretary:

Del. Mori UDel. Nifon UDel. Rosokow UDel. SiromDel. SitanDel. StephenDel. William, E.Del. William, K.Del. Williander Ewer.Chairman FritzFloor Leader Harper EwerVice President AtenPresident Noket U

2nd time

Del. Sirom EwerDel. StephenDel. William, K. EwerVice President Aten Apw

Secretary: Mr. President, pungun utut won Del. Proposal 3-17, chon apasa U, 9,chon apasa Apw, 1, unumon ir mi absent.

Vice President Aten: Mr. President Noket, uwa wanong non motion punCommittee Proposal 3-17 epwe reconsider. Second.

Floor Leader Harper: Point of order, Mr. Presient.

President Noket: Sipwemwo asoso ekis.

Plenary a asoso, a puan poputasefan.

President Noket: Sipwe rongorong ngeni ewe resultun utut. Secretary.

Secretary: Mr. Presient, ukukun chon apasa U, 9, chon apasa Apw, emon,Unumon (3) ir mi absent. Ese wor abstaine.

President Noket: Ese pass ewe proposal. Vice Presient Aten.

Vice President Aten: Kinisou Mr. President, uwa motionuni epwe worreconsideration won committee proposal 3-17, second.

President Noket: A mokut a puan second pwe epwe wor reconsideration won

ewe CP 3-17, iei mi require…..

Del. William, K.: Osupwang

President Noket: Met omw na osupwang,

Del. William, K.: Ngang ita upwe kapas eis ngeni Vice - ngang upwe kapas eisngeni ika met auchean an epwe reconsider. Pwe upwe puan sinei pwe epwe fat aiekiek. Use mochen upwe vote nge epwe blank ai vote, u mochen sinei ika metouchean an naan reconsiderni ei mean nge a feen defeat.

President Noket: Sipwe mwo entertaine ewe motion for reconsider, iwe epwaptonong ren ekkena ika a - ren tipeew ngeni me ese tipeew ngeni.

Floor Leader Harper: Sipwe mwo puan asoso, Mr. President.

Plenary a asoso, a puan popusefanita.

President Noket: Mwich a puan popusefanita. Sipwe mut ngeni ewe e fori ewemotion ren reconsideration pwe a second. Iei sipwene utut won ewe reconsideration,nge mwen ach sipwe utut won ewe reconsideration sipwe tungor ei ewe introducer ikathe maker of the motion epwe akom awewei akomw me mwen ach sipwe angangenowon ewe reconsideration. Vice President Aten.

Vice President Aten: Kinisou chapur Mr. President, ngang uwa wanong ewemotion ren reconsider fan iten ii ach we decision ngang mi nengeni pun mei ekkonmutir. Mi wor ekkewe fitu proposals mi tonong, ekkewe amendments sisamwo porauswon nge a fen wor ewe motionun esap chiwen wor poraus won committee proposals. Ina auchean ai na meen. Omusalo ai tipis ika mi mwan ai we motion, upwe withdrawiwe upwe mut ngeni Chairman Mori, ei floor ika kose mochen President.

President Noket: Mi och an epwe - pwe sipwe save. Sipwe mwo asoso.

Plenary a asoso, a puan popusefan.

Floor Leader Harper: President ewe motion mi proper.

President Noket: Iwe ei chair a fen wauu pwe ewe motion mi proper, ese worchallenge, ka tongeni awewei ika met popun ei motion, iwe a wewe. Sipwene utut wonewe motion ren reconsideration. Ika pwe e wanimon chon uti ewe reconsideration -pwe non nouch rules e ura pwe majority of the delegate, iwe sie 14. Iwe majority 8.

Floor Leader Harper: Osupwang mwo Mr. President.

President Noket: Metena omw osupwang.

Floor Leader Harper: Ai osupwang ita upwene awora ai tungor ngeni monun eiconvention ach sipwe tipeew ngeni ewe motion ren reconsideration an epwepwonuweta, ina mine upwe tungor kich meinisin sipwe vote, yes, kinisou chapur.

Chairman Mori: Puan otufichi osupwang.

President Noket: Met omw na osupwang.

Chairman Mori: Kinisou ngang puan chok on the same line ai luku iei aucheanmenein meinisin proposal, puan iei ai nuku met sia fetan seni ekkewe aramas rafinikichita ach sipwe angang ngeni ach ei convention a koon ouwenam won. Menepoputan ach ei convention, a touu porausan pwe epwe iei usun, tori ach sia pusinpungupung fengen nefinach ach sipwe tipeew fengen nge epwene chok iei usunnikinikin kokotun non ach we Legislature, ika ach we Legislative Branch. Pwe ika sipwedeviate seni met sia set seni nepoputan ach ei convention, iwe ai nuku epwe totallymerei epwe useless ach ei chufengen. Ren ena uwa fiti Floor Leader Harper, ne tungorngeni kich meinisin pwe sipwe fen achocho ngeni sipwe ataweno ei eu proposal. Epwap puan netipen aramas ika repwe eniwinato ngeni ewe original setting non nouchei constitution. Kinisou chapur, Mr. President.

President Noket: Mi puan ii mumuta an emon me emon epwe puan wata mefianngeni ei reconsideration mwen ach sipwe vote won. Keiuo.

Del. William, K.: Ewer, kinisou chapur, Mr. President, ngang inachok puan eu aiconcern, ngang mi mochen ach sipwe niwinsefan nge uchok mochen sinei ika ifanauchean, met nongonongun ach sipwe niwin. Ewin, mi wor ekkewe proposal sie - sianuku nge ese obligate ngeni ach ei meen, ina pwata ngang uwe aukatiw ewe motionpwe sipwene koukutiw pwe sipwene vote won. Iwe ika pwe sipwe niwinsefan pwe faniten ena wewe, iwe ai vote No. Pwe ina wewen ai feen awesi ach sipwe mwitirino wonekkei mettoch. Ina eu chok met ngang u mochen upwe sinei ochu mwe mwen achsipwe vote.

Floor Leader Harper: Point of order, Mr. President.

President Noket: Met omw na point.

Floor Leader Harper: Ai luku ewe motion for reconsideration ese debatable,ekkei memef echok tonong fan iten osupwang. Kinisou chapur.

President Noket: Sipwene ututwon ewe motion. Chon tipeew ngeni pwemwichenap epwe reconsiderni committee Proposal No. 3-17, as amended, apasa U,ika omusano sipwene utut won pau. Pwe epwe fat. Chon tipeew ngeni ewe motionaitieta poumi. Ewe motion a carry 8-2. A pass ewe reconsideration. Vice PresidentAten.

Vice President Aten: Kinisou chapur Mr. President ika kich mi tongeni asoso.

Plenary a asoso, a puan popusefanita.

President Noket: Sia poputa. Vice President Aten.

Vice President Aten: Kinisou Mr. President, ai nuku a fen wor remi ekkewe flooramendment, ua wanong non motion pwe mwich epwe etiwa ewe floor amendment,uwa fori eu motion.

President Noket: Ka fori motion. Meni amendment ena. Mi nampa ekkenaamendment, secretary.

Floor Leader Harper: Pwata sise angei eu murin eu. Sia angang won ena 7c,pwe emecheres.

President Noket: A for motion pwe mwich epwe angang won floor amendment7c. Second. A mokut a puan second pwe mwichenap epwe angang won ena ProposalAmendment ngeni 3-17, section 7©, Article V. of the Chuuk Constitution. Secretarykose mochen kopwe amwenikich ren en amendment.

Secretary: Mr. President, floor amendment amending CP 3-17 relating toSection 7c, of Article V, of the State Constitution relating to qualifications of members ofthe Legislature.

President Noket: Iei fansoun discussion won na amendment. Floor LeaderHarper.

Floor Leader Harper: Kinisou chapur Mr. President ngang mi supportuni eweamendment nge uchok mochen silei ifan auchean an wor ei akasiwil. Pwe ita mereichok nge mi fen tawe me lon section 7(a)(b).

President Noket: Kose mochen ewe chon fori ei amendment ei e fori eiproposed amendment epwe afata.

Chairman Mori: Kinisou Mr. Presient mei pung, naman ena amendment mi puanchok - usun nge epwe puan eniwini chok ekkena Section A&B popun chok ena siapuan mochen pachenong ena epwe tonong non C, an epwe chok puan wesewesenopochokunano pochokunan fan iten ita met ach nenengeni nge sole judge and ewepochokunen ewe Legislature mi tongeni epwe - ika pwe sisap wewengaw mi tongeniforgo ni A or B. Ina wewen sia chok puan wanong. Ita ina met ach chok as a lameperson esap emon lawyer, interpretation, lon nouch ei constitution, nge sichok wanongren an epwe poste ni. Eni ina chok popun Mr. President.

Floor Leader Harper: Mr. President, met ngawan are sifen chok wanong eu ititinfos an epwe nom wan section B. Pwe A and B re set qualification of the members ofthe Legislature. Nge ai luku met auchean ei akasiwil e tolong iei, e mochen pwe theother qualification epwe set by statute, ika esap ina met intentionun ei ekesiwin.

President Noket: Mino kopwe ponueni ewe kapas ais.

Chairman Mori: Mr. President , use koon nien catchni unusen met an FloorLeader Harper, we kapas eis. Nge mi pung ekena qualification ren election, ngeni eweA & B. Epwe puan wor usun metena amendment mi wanong, set by statute.

Floor Leader Harper: Kose mochen sipwe mow puan ekis asoso.

Plenary a asoso, a puan popusefanita.

President Noket: A soposopono ach poraus won ena amendment ren 3-17, fanasengensin an epwe tonong ena kukun poraus determination of election andqualification members must be in compliance with Subsection A&B and by statute.

Delegate William, K.: Ika usap out of order uwa oukatiu poraus won ena flooramendment, second.

President: A mokut a puan second, pwe a koukutiw anini won ena flooramendment, chon tipeew ngeni ewe motion apasa U, chon rese tipeew ngeni apasaApw. A carry ewe motion. Iei sipwene utut won ena amendment. Chon tipeew ngenipwe Mwich a etiwa ika passni ena floor amendment, apasa U, chon rese tipeew ngeniapasa Apw, puan utut sefan. Chon tipeew ngeni - sipwe ne utut sefan nge atipou.

Floor Leader Harper: Osupwang.

President Noket: Met omw na osupwang.

Floor Leader Harper: Akasiwin e require fitu vote an epwe pass.

President Noket: Ekesiwin non amendment majority of present. Delegatepresent. Nge chon tipeew ngeni ei amendment aitieta poumi, chon rese tipeew ngeni,eitieta poumi. Chon rese utut, 5 chon tipeew ngeni, 4 rese tipeew ngeni, a ponuetaewe amendment. Mi puan wor eu amendment, Vice President Aten.

Vice President Aten: Kinisou chapur Mr. Presient, upwe akomwa ai omusomusngeni Floor Leader Harper, me Chairman Nifon, ena eu amendment e tonong esap faniten epwe sokono seni metewe re proposeni, ena amendment e tonong fan iten eu -pusin ewe committee proposal. Ika ouwa nengeni ochuun, ena meen echok ii amendniewe Committee Proposal, nge esap amendni we amendment amendment re wanong. Am ouwa wanong ena amendment fan iten ma mei fat - fatetiw non ena rational meen,ukukun chochon chon Faichuk. Ewer, mi pung pun ena nampa fan iten registeredvoters nge ese ii towaw seni met ukukun choochon Faichuk. Met na am ouwa choktungor epwe chok pacheta emon.

Floor Leader Harper: Mr. President.

President Noket: Floor Leader Harper.

Floor Leader Harper: Sia tongeni poraus won ei.

President Noket: Esamwo for motion an epwe katiw ewe - echok awewei.

Vice President Aten: Iwe ina popun ika ese out of order uwa tungor ua wanonglon motion mwich epwe etiwa ena floor amendment.

Persident Noket: A mokut a puan second pwe mwich a etiwa ena epwe angangwon ena committee amendment - ook ena floor amendment won CP 3-17CD1. Fansoun sopweno ne poraus won ena amendment ika mi wor memef.

Floor Leader Harper: Mr. President.

President Noket: Floor Leader Harper.

Floor Leader Harper: Kinisou chapur Mr. Pesident, ngang uwa meen tipeewngeni ei akasiwin fan iten maa ekkewe wewe sia silei fan iten an chon Faichuk ra nukunge ra kon over populated nge ir mi under represented. Iwe nge eu chok me esap uwakan ma puan nenengeni ena mwo chok list repwan wauu, iwe usun ma met ainenengeni nge usun mi puan ekis unfair ngeni Mortlok pwe usun e watte aukukun chonaramas per representative seni - e watte aramas per representative seni SouthernNamoneas. Iwe ina metena usun nge use kon nien pwapwa ngeni ren. Ita ma mereinge Mochulok epwe mwar pual pacheta emon. Iwe nge ei chok osukosuk a nonom lonmokurei, Mr. President, ika mwo Mochulok ika unusen ekkei ruanu region me nukunWeno, epwe pacheta emon, iwe nge ena kapas ais. Ian epwene pacheta meian. Ngeei proposal a pass ekkewe section won eke afata pwe epwe member of the Legislatureepwe elected me lon ekkewe subregion. Iwe ika Faichuk a 8, ian epwe increase me ianena 1, Nomusefo ika, PPO ika, Tolensom.

President Noket: Vice President Aten.

Vice Persident Aten: Ina popun uwe ura me akom am omusomus ngeni kemipun ena proposal esap fan iten epwe ekesiwini ami we proposal amendment, mi fitiewe amendment won CP 3-17.

President Noket: A ponue ewe kapas eis.

Chairman Mori: Mr. President, Point of information.

President Noket: Chairman Mino, kopwe ponueni ewe kapas eis.

Chairman Mori: Mi pung ren Floor Leader Harper, neman ngang upwe ekisomusomus ren ititingawen ei meen, pun sia fen passni ewe proposal as amended byFloor and Chairman Nifon. Iwe neman nouch ei proposal e tonong nge e for atun

mwen ewe amendment epwe passed. Ika ewe amendment ngeni ewe proposedamendment. Iwe ina wewen e ekis nukunukun ren en emon ian sipwe placeni ian melon ekkewe District, usun met a fen passion me non Mwichenap. Iwe use sinei ikaepwe ifan usun ititin ach sipwe fori at this point. Uchok mochen pointnau pwe ewe - eia pass iei a nom rech ewe District. Ei proposal iei e tonong as Region. Nge e forfansoun me mwen ewe epwe pass ewe amendment, kinisou Mr. President.

Floor Leader Harper: Mr. President a luku ii a puan ii weweoch ei akasiwin, senima metewe Delegation ra aweweni. Nge ai luku ina ena complication sia kuna lon eifansoun. Ina mine ika esap wor tipeengaw ngang uwa fori motion pwe a koukutiwporaus won ei alapalapen ekesiwin. Second.

President Noket: A mokut a puan second pwe a kaukutiw anini nge sipwe mwoasoso.

Plenary a asoso, a puan poputa mwich.

Presient Noket: Ewe motion a kaukutiw anini won ewe amendmen. Chontipeew ngeni pwe a koukutiw amendment won ei amendment apasa U, chon resetipeew ngeni apasa Apw. A ukutiw anini won ei amendment. Iei sipwene utut won eweamendment ika ese wor mefien emon me mwen ach sipwe utut. Ngang mi puanmutate, nge ika ese wor, sia utut won. Chon tipeew ngeni pwe mwich a etiwa eweproposed amendment ngeni ewe 3-17CD1 apasa U, chon rese tipeew ngeni apasaApw. Ektipou, sipwe puan afata. Chon tipeew ngeni ewe amendment, aitieta poumi. Chon rese tipeew ngeni, 5 chon tipeew ngeni 3 rese tipeew ngeni. Unumon (3) retipeew ngeni ewe proposal, 5 rese tipeew ngeni ewe proposal, 2 rese utut. Iwe wewennge a koturuno ewe amendment, pwe tideup wewen koturuno. Koturuno ewe motionunamendment.

Floor Leader Harper: Kinisou chapur, Mr. President, ika pwe esap wor tipengaw,iwe uwa fori motion pwe a koukutiw poraus won ei proposal as amended lon COW andPlenary. Second.

President Noket: A mokut a puan second pwe mwich a passni ei - a koukutiwanini won ei proposal 3-17 lon Oruan anea, as amended in COW and in Plenary. Chontipeew ngeni ewe motion pwe a ukutiw anini apasa U, chon rese tipeew ngeni apasaApw. Sipwe aitieta pouch. Ook a pass ewe. Iwe sipwe ne utut.

Chairman Mori: Kinisou chapur President, puan tirow womi delegates meinisin,sap wewen nge pokiten a defeated ach we eu proposed amendment, iwe ach wedelegation non Faichuk sipwe ne puan vote against ei -ach goal ren met sipwe angangfengen won ren ach sipwe angang lon wenechar, me met epwe accomblish ika metepwe wor resultun ach ei mwichfengen. Iwe ina ren upwe tungor ngeni chienei kewe 2seni Faichuk pun esap wor tipengawen an ese pass nouch we eu proposal puaniokenan repwe puan fiti. Nge a ina usun ma tipen majority pwe ese tawe, iwe sipweachochongeni ei eu proposal an epwe fakkun nimenimoch epwe touu pun ai nuku iei

auchean me nein ekkei proposal sia entertainenini ach sipwe dilebarate won. Iwe puanai tungor ngeni Delegates meinisin sipwe fakkun etiwa ei proposal ren concerning achwe legislative branch an epwe pass. Pwe epwe fis nge ina eu major accomblishment. Mr. President puan tirow womi delegate meinisin.

Vice President Aten: Kose mochen sipwe asoso.

Plenary a asoso, a puan poputa.

President Noket: Sipwene roll call, puan ewe chok chon uti uu, app, ika abstainerepwe no non negative. Iwe epwe ukukun engon, ika kich meinisin sii vote U, iwe apass ei. Secretary.

Secretary:

Del. Mori In the spirit of unity and corporation ngang uwa castni ai vote Yes, lon teferara.

Del. Nifon EwerDel. Rosokow EwerDel. SiromDel. StephenDel. William, K. EwerFloor Leader HarperVice President AtenPresident Noket U

2nd Call

Del. SiromDel. Stephen: Ngang upwe puan apasa ekis me mwen ai upwe afata ekieki.

Puna fan iten fairness for all, ngang use mochen upwe upsetni netipen emon me emonaramasen Chuuk ionan mi nonom pun ei meen ese mwo ipwot. Nge ami pusin chonChuuk oupwe pusin finata. Iwe ina mine ngang won inisi use fat ekieki ren an ei achok28 chochon seni ewe ese puan chiwen fair incomposition, ese blended anongonongwon ekkei osukosuk, ngang upwe ne chok fanafanono non ai use fat ekieki.

Floor Leader Harper: Alon ewe fin Namoluk mwa, ia good ia fet, ia bad ia fet.

Vice President Aten:

Secretary: Mr. President.

Floor Leader Harper: Osupwang Mr. President.

President Noket: Met omw na osupwang.

Floor Leader Harper: Ai osupwang mwen an epwe touu pungun ena vote,pokiten ese fat ngeni secretary, met wewen ewe ia good ia fet, ia bad ia fet, iwe upwelevote U.

Delegate Wiliander:

Secretary: Saingo, Del. Wiliander. Mr. President pungun utut won reconsideraction 3-17, chon vote yes, 6, chon vote No.

Floor Leader Harper: Point of order, Mr. President.

President Noket: Met ena point of order.

Floor Leader Harper : Ei vote iei esap vote fan iten ewe motion renreconsideration pwe sia vote won we Proposal won 2nd reading as amended. U chok iiclarify nii.

Secretary: Chon uti Yes, 6, chon uti No, Ese wor, chon rese utut, 4. Unumon irmi absent.

President Noket: Ese pass proposal 3-17, nopn aruuan anea. Floor LeaderHarper.

Floor Leader Harper: Fiti ai enleting sufon me menin meinisin ngeni members ofthis convention uwa fori motion pwe mwichenap a sareno ikenai, sareno adjourned,Sine Die. Second.

President Noket: Sipwe mwo asoso.

Plenary a asoso, a puan poputa

President Noket: Fori ena motion Mino.

Chairman Mori: Kinisou Mr. President ua fori motion pwe sipwe ne sareno renikenai, sipwe niwinsefan subject to call of the chair. Second.

President Noket: A mokut a puan second pwe mwich epwene mwo sareno renikenai. Epwap niwinsefal subject to call of the chair, chon tipeew ngeni apasa U, chonrese tipeew ngeni apasa Apw. Iwe kinisou chapur a sareno ach mwich eni sia konnomotam, iwe upwe chok apasa ai kinisou ngeni Peter ren an awora ngenikich aninisinaion ren ikenai. Ika esap punun sisap pochokun tori iei, arapakan ngang upwenetokunukununo. Kinisou chapur, Peter.

Katonong seni

__________________________Hernak PaulSecretaryThird CSCC