04.suvakovic.diskurzivnaDiskurzivna analiza

8/12/2019 04.suvakovic.diskurzivnaDiskurzivna analiza

http://slidepdf.com/reader/full/04suvakovicdiskurzivnadiskurzivna-analiza 1/11

Miško Šuvaković

DISKURZIVNA ANALIZA

UVOD U DISKURZIVNU ANALIZU

Diskurs jeste način na koji je znanje artikulisano u konkretnom istorijskom društvu i

društvenim institucijama. Diskurzivne prakse, po Fukou (Michel Foucault), karakterišu se

izdvajanjem polja ojekata, de!inisanjem jedne zakonite perspektive za predmet saznanja ",

utvr#ivanjem olika za razradu koncepta i teorije$ %Diskurzivne prakse nisu naprosto načini

proizvodnje diskursa. &ne se uoličavaju na tehničkim skupovima, u institucijama, u

shemama ponašanja, u tipovima prenosa i di!uzije, u peda'oškim olicima koji ih u isto

vreme nameću i odravaju.

*

+spostavljanje diskurzivno' odnosa !ilozo!ije muzike

,muzikolo'ije i muzike jeste način kontekstualizacije (smeštanja identi!ikacije) ili

dekontekstualizacije (premeštanja i multipliciranja identi!ikacija) kojim institucija !ilozo!ije

muzike, institucija muzikolo'ije i institucija muzike zastupaju muzičko delo i konstitutivne

ili posredne tekstove o muzici kao umetnosti ili delatnosti u okviru kulture.

Diskursi !ilozo!ije muzike su institucije posredovanja koje, rečeno analo'no

-ltiserovom (ouis -lthusser) rečniku/, zastupaju muziku i svaki 'ovor ili pismo o muzici u

domenu !ilozo!sko', naučno', društveno' i teorijsko' predočavanja znanja. Filozo!ija muzike

u odnosu na muzikolo'iju (Musikwissenschaft), kako je konstituisana tokom 010 veka,

zastupa muziku kao speci!ični poredak (ili e!ekat) specijalizovano' znanja ili diskursa o

muzici i muzičkom u domenu strukturiranja poretka (hijerarhije) predočavanja znanja 2same3

nauke (muzikolo'ije). 4ada dolazi do oči'ledno' istorijski nuno' razdvajanja ima'inarno'

(muzičko' predočavanja izvan 2teritorije3 lin'vis5tičko' jezika) od naučno' (muzikološke

konceptualizacije koja mora naći reči za muziku). Filozo!ija muzike time osi'urava 2svoj

ulo'3 (!ilozo!ski ulo' le'itimnosti 2spoljašnje'3 metaporetka nauka o umetnosti) kao ulo'

naučnosti 2same3 nauke (muzi5kolo'ije kao nauke u odnosu na njoj spoljašnji ojekt$ muziku).

4okom 010 veka kompetencije teorije muzike, nastajuće muzikolo'ije i !ilozo!ije muzike

ivaju raz'raničene u odnosu na muziku kao umetnost, koja je predočena kao 2teritorija3 ez

raz'raničenja pošto su prema očekivanju ili nadanju veština ( techne), znanje (epistema) i

uivanje (jouissance) 2neraskidivo3 povezani u polju stvaranja ima'inarno' muzike.

1ma'inarno muzike je identi!ikovno kao nerazlučenost sujektivnosti i racionalnosti u

predočavanju tonom, odnosno, na tonu iz'ra#enim autonomnim6

sistemima posredovanjaojekta uivanja i znanja.

"



7aprotiv, teorijski pristupi koji polaze od primena lanca interpretacija, koji 'rade

knjievni !ormalizam, strukturalizam i poststrukturalizam8, ukazuju da muzika jeste 2diskurs39

mada ne mora iti i 2jezik3 u smislu analo'nom lin'vistici. Muzika nije or'anizovana po

uzoru na lin'vistički utilitarni jezik, već je u pitanju otvoreni, ali ipak sistemski :, odnos

izme#u$- muzike kao zvučno', prostorno', vremensko' i čulno' do'a#aja (!enomena),

- strukture koja zastupa muziku ; takva struktura< je ono oeleje čujno' koje pomoću

prelin'vističko' izora omo'ućava da se to čujno prevede u jezik, i

- diskurzivne institucije ; konstitutivno' poretka znanja i moći koji identi!ikuju muziku

kao umetnost, kao kulturu i kao 2polje društveno'3.

7a primer= Dela apsolutne muzike nisu 2komponovana3 po pravilima strukturiranja

lin'vističkih primera5jezika (parole, 'ovor) i po modelima predočavanja sistema lin'vistike

(odnosa parole-langue). -li, apsolutna muzika jeste 2materijalni način3 posredovanja

individualno', društveno', 'eo'ra!sko' i istorijsko' znanja koji je konceptualno uporediv sa

načinom posredovanja znanja lin'vističkim jezikom. Muzika nije nešto (tehnika) što je izvan

ili naspram diskurzivno' znanja čemu se znanje naknadno posredstvom lin'vističko'

značenja pridodaje kao izraz propozicija, ojašnjenje, interpretacija ili rasprava, odnosno, kao

strani i naknadni višak vrednosti">. Mo'u se, zato, navesti reči ?aka akana (@acAues acan)

izrečene povodom psihoanalitičke tehnike, a primenljive i na muziku$ %Mi, pak, tvrdimo da setehnika ne moe shvatiti, pa prema tome ni ispravno primeniti, ako se ne poznaju pojmovi na

kojima je zasnovana. 7aš zadatak će iti da pokaemo da ovi pojmovi doijaju svoj puni

smisao samo kada se orijentišu na polje jezika, samo kada se ure#uju prema !unkciji

'ovora.""

Bokazni primer= Don Cejd (@ohn a'e) u otvorenim delima (muzike, poezije, ivotne

aktivnosti) kao da pokazuje da muzika i umetnost nisu nešto po sei dato (posena ontološka

prisutnost), već ono što se izvršenjem upisuje u trenutak vremena i zatim ostaje kao tra' kojiprekrivaju dru'i tra'ovi društva. Bo Eičardu epertu (Eichardu eppertu) Cejdov pristup

2tišini3 čini oči'lednim status muzike kao diskursa$ %Moja poenta je$ muzički diskurs nuno i

prethodi i prekoračuje semantički kvocijent ilo ko' pojedinačno' muzičko' teksta. Muzički

diskurs deluje, dru'im rečima, čak i u tišini, ovu činjenicu je rilijantno artikulisao pre mno'o

'odina Don Cejd, koji je ostvario speci!ičnu upotreu ljudsko' po'leda kao 2uzročnika3

prolematizovanja 2muzičke3 tišine ; trealo je da 2udete3 tamo da iste 2videli3 tišinu i da

iste znali da je ono što se desilo ilo nemuzički muzičko. -ko muzički diskurs !unkcionišečak i u tišini, moe li značenje ovo' 2tiho' presedana3 iti demonstrirano Cako"*

*



ADORNO I KRIZA MODERNE (FILOZOFIJE) MUZIKE

&no što u ovom trenutku privlači (moju) panju u odnosu na !ilozo!iju i sociolo'iju

muzike 4eodora -dorna (4heodor G. -dorno) jeste nje'ova !ilozo!ija 2krize3. -dornov

!ilozo!ski i estetički zahtev u odnosu na muziku (umetnost) vidi se u razumevanju krizemoderne muzike (kulture) u odnosu na imanentnu evoluciju 2same3 muzike$ %Breoraavanje

muzičkih elemenata, nekada nosilaca izraza, u materijal, proces koji se, po HchIner'u vrši

neprestano tokom čitave historije, postao je danas toliko radikalan da dovodi u pitanje

mo'ućnost samo' izraza." Da i u odnosu, na primer, na operu konceptualizovao 2krizu3

okolnostima van5muzičkih preoraaja klasno' vertikalno' hijerarhijsko' društva u masovnu

horizontalnu kulturu potrošnje$ %&pera postaje nesi'urna od momenta kada više ne postoji

visoko 'ra#ansko društvo, koje je podravalo potpuno razvijenu operu. J &pera je počivalana tako rojnim konvencijama da ona zvuči prazno čim one u slušaocu nisu zajamčene

tradicijom."/ Cada se naznačene pretpostavke primene na pojam estetike ili !ilozo!ije

umetnosti tada se izriče$ %1ako rasprava o estetici danas oavezno pretpostavlja krizu njezinih

opštih principa i normi, ona sama se nuno mora drati u medijumu opšte'. 7ije stvar estetike

da odstrani ovu protivurječnost. &na tu protivurječnost mora prihvatiti i mora je re!lektirati

slijedeći teoretsku potreu koju umjetnost u eri njezine re!leksije kate'orički najavljuje. "6 1,

zatim$ %Bostalo je samo po sei razumljivo da ništa što se tiče umjetnosti, ni u njoj samoj ni u

njenom odnosu spram cjeline, nije više samo po sei razumljivo, pa čak ni njeno pravo na

e'zistenciju."8

?an5Fransoa iotar (@ean5Francois Kotard) sledećim rečima rekonstruiše -dornovu

zamisao krize moderno' dela$ %J moderno delo zasluuje svoje ime kada daje !ormu

protivrečnosti, te je, dakle, nesavršenoL a protivrečnost vodi destrukciji dela."9 Modernost je

interpretirana kao prestup u odnosu na projektovani ideal 'ra#ansko' 2prosvećeno'3 društva,

odnosno, na !ormulisani i dovršeni ideal evropske 2klasične3 muzike. &vaj osećaj prestupa i

propasti je 2nostal'ičan3 i, zato, -dornova marksistička (društvena, dijalektička, istorijska,

humanistička, nemačka) kritika jeste 2nostal'ična meta!izika muzike3$ %-dornovo delo, kao i

Manovo i Šener'ovo, oeleeno je nostal'ijom. avo je nostal'ija za o'om, nemo'ućim

o'om, koji je, dakle upravo mo'uć kao o'.": Me#utim, već kod Mišela Fukoa više nema

nostal'ije$ u pitanju je !atalizam mimezisa (prikazivanja) ili umnoavanja predstava$ %J No'

koji tako lisko oponaša avola koji tako inteli'entno imitira No'a. "< &rt od kritičke teorije

-dorna ka Fukou, odnosno, poststrukturalizmu, ukazuje na ort od nostal'ične istorijske

svesti ka !atalističkom predočavanju diskurzivnih institucija*>.



Oato se -dornove teze, ako namerno zanemarim 2nostal'iju3, mo'u čitati i na

dramatično dru'ačiji način od ono'a koji je uoičajeno oećan nje'ovim sklonostima ka krizi

moderne. Hlučaj moderne umetnosti i moderne muzike se ne interpretira kao svojstvena i

konačna kriza, već kao intencija da se auto5re!leksivno učini oči'lednim da po sei nije

razumljivo ništa što se tiče ilo koje istorijske ili 'eo'ra!ske umetnosti, pa čak ni njihovo'prava na postojanje. 4ada se moe reći da nikada ništa u istoriji muzike nije ilo razumljivo

po sei, pošto muzika po sei i za see ne postoji, već postoje društveni, istorijski i 'eo'ra!ski

uslovi (institucije) dostupni kao tra'ovi*" diskurzivnih praksi koje odre#uju ono što se

identi!ikuje kao institucija muzike kao umetnosti (o tome 'ovori muzikolo'ija) i muzike kao

kulture (o tome 'ovori etnomuzikolo'ija). Oamisli krize** se interpretiraju kao pokretačke

2sile3 u različitim i neuporedivim paradi'mama* ore za društveno 2znanje3, na primer$ (a)

odnos kosmološko' (pita'orejci) i utilitarno' (so!isti) estetike muzike u antičkom 'rčkomsvetuL () razlika harmonijsko5matematičko' kao univerzalno' i jezičko' kao prirodno5

društveno' u raspravama Eamoa (@ean5Bhilippe Eameau) i Eusoa (@ean5@acAues Eousseau)L

(v) suprotnosti romantizma (sujektivnost, 'enijalnost, nacionalno) i pozitivizma (naučno,

činjenično, dokumentarno) u 010 veku*/, itd. 1storija muzike i istorija !ilozo!ije muzike se

predočavaju kao istorije kriza i njima prouzrokovanih preoraaja.

&rt ka intertekstualnosti*6 i, zatim, interpretativne primene sheme 2krize moderne3 na

prethodne istorijske !ormacije zapadne muzike i !ilozo!ije muzike mo'uć je tek kada se

diskurzivnom analizom prekrši zadati metale'itimni*8 2nostal'ični3 okvir -dornove !ilozo!ske

kritike moderno' doa i muzika predoči kao trenutna diskurzivna institucija u 2napetom3

odnosu sa dru'im (društvenim, političkim, reli'ioznim, oičaj5nim, proizvodnim,

umetničkim) diskurzivnim institucijama. Pijatus -dornovo' !ilozo!sko' koncepta krize

muzike i diskurzivne analize muzike je 2razdaljina3 izme#u$

(a) predočavanja muzike koje zahteva u odnosu na muziku spoljašnji, transcendentni,

metale'itimni diskurs !ilozo!ije muzike ; a to je interpretativni !ilozo!ski 2proizveden3

višak vrednosti, smisla i značenja, i

(b) predočavanja muzike kao diskurzivne institucije koja se izvršava u spoljašnjim

intertekstualnim odnosima sa dru'im aktuelnim ili istorijskim diskursima kulture (u

pitanju su pokazatelji načina na koji jedan tekst čita istoriju i u nju ulazi, a to znači da se

jedan tekst piše dru'im tekstovima*9).

Muzika se, zato, ne predočava kao o!ormljeni utvr#eni 2znak3 ili zatvoreni 2tekst3 koji zastupa

(izraava, prikazuje) sujekt (kompozitora, izvo#ača) za dru'o' sujekta (slušaoca, uivaoca,

muzikolo'a, !ilozo!a), već$

/



1) @edno muzičko delo zastupa sujekt za dru'o muzičko, umetničko, ili teorijsko delo,

odnosno, jedno muzičko delo zastupa sujekt za sva dru'a muzička, umetnička ili

teorijska dela, odnosno, za sve dru'e diskurzivne institucije aktuelno' ili istorijsko'

društva. *:

2) Nilo to u poretku muzike ili u poretku umetnosti ili u poretku teorije i nauke(muzikolo'ije, !ilozo!ije), nijedan 2element3 ne !unkcioniše kao znak, ez upući5vanja na

neki dru'i element koji pak nije jednostavno prisutan. 4o lančano povezivanje čini da se

svaki element muzike, umetnosti ili teorije konstituiše počev od 2tra'a3 dru'ih elemenata

lanaca ili sistema u njemu. 4o lančano ili mreno povezivanje jeste tekst, koji se proizvodi

tek kroz trans!ormaciju neko' dru'o' teksta. *<

Bojam 2zastupanje3 ima, ovde, speci!ično značenje. Muzičko delo se, prema datim

pretpostavkam 2" i *3, ne identi!ikuje kao krajnji i završeni rezultat prakse 2stvaranja3 muzike.Muzičko delo se identi!ikuje kao 2posrednik3 ili 2ulo'3 u uspostavljanju lanca ili mree

ukazivanja i indeksiranja do'a#aja, značenja, smisla i vrednosti (za sujekt) u odnosu na

dru'e tekstove. Dru'im rečima$ ko sam 2ja3 sada kada slušam Šener'ovo (-rnold

HchIner') delo Iščekivanje ("<><) Da li sam 2ja3 taj na ko'a 2deluju3 Šener'ova 2stanja

duha3 posredstvom 2do'a#anja same3 muzike Da li sam 2ja3 taj na ko'a 2deluje3 samo

muzičko delo (muzička 2supstanca3) Iščekivanja svojim 2imanentno muzičkim poretkom3

odvojenim od Šener'ovih intencija, emocija ili 2duhovnih stanja3 Da li sam 2ja3 taj koji se

slušanjem upisuje> u Iščekivanja i, time 2uvek3 stvara od polazno' 2muzičko' dela3 novi

tekst" 1li, da li sam 2ja3 neko ili nešto što nastaje identi!ikacijom intertekstualnih odnosa

unutar Iščekivanja i intertekstualnih odnosa Iščekivanja kao sloeno' muzičko' teksta sa

dru'im delima moderne muzike, sveta ili istorije ekspresionističke kulture @edan od

mo'ućih, poststrukturalistički orijentisanih, od'ovora 'lasi$ to 2ja3 sa svim razlikujućim

2doivljajima3 i 2znanjima3 mo'uće je tek identi!ikacijom zastupanja to' 2ja3 muzičkim delom

za dru'a dela muzike, umetnosti, kulture, !ilozo!ije, psihoanalize, teozo!ije, politike, odnosno,

za muzička i van5muzička predočavanja jezovito', dezinte'risano', divlje' i dru'o'. 4o 2ja3

su otvoreni intertekstualni odnosi koji se menjaju pri svakom slušanju, a to znači zastupanju

to' 2ja3 muzičkim delom za dru'a dela i tekstove u sinhronijskom i dijahronijskom smislu.

TEORIJA, MUZIKOLOGIJA I FILOZOFIJA

6



Brodor teorije 2kroz3 !ilozo!iju odi'rao se u trenutku kada je u teoriji (i !ilozo!iji)

prolematizovana inte'rišuća 2nostal'ična3 zamisao, ideal, ideolo'ija, potrea ili !antazam

predočavanja homo'ene pulike ili kulture muzike i !ilozo!ije muzike. Bosta5vljeno je pitanje

o 'ranicama (o odnosu centra i mar'ine, he'emonije i pluralizma) muzike, muzikolo'ije i

!ilozo!ije muzike. Oatim je pretpostavljeno da nikada nije ni ilo homo'ene 2javne s!eremuzike3, već da su !ilozo!ija muzike i svet muzike u različitim istorijskim trenucima

projektovali kao diskurzivnu instituciju 2univerzalni horizont3 autonomije smisla muzike.

+ teorijskim, van5muzičkim i ne5!ilozo!skim, produkcijama strukturalističkih i

poststrukturalističkih autora postavljaju se 2teorijska3 (tekstualna, intertekstualna), a ne više

2!ilozo!ska3 (mišljenjem re!lektovana sveouhvatna) metapitanja o 2muzici3. Qtno5lo' Clod

evi5Htros (laude Rvi5Htrauss) postavlja pitanja o konceptualno5strukturalnim

kompozicijama muzike i mita u odnosu na kompoziciju etnološko' teksta.

*

Hemiolo' EolanNart (Eoland Narthes) interpretira svoj sasvim privatni jezik o muzici u odnosu na privatno i

javno telo u muzici (u polju označitelja) i u jeziku (u polju označenih). Filozo! Mišel Fuko

u dijalo'u sa kompozitorom Bjerom Nulezom (Bierre Noulez) postavlja pitanje paradoksalno'

odnosa savremene muzike i 2javne s!ere3./ Bisac Filip Holers (Bhilippe Hollers) oraća se

predočavanju Keza u Sojsovoj (@ames @oKce) prozi da i tematizovao dinamiku !enomenalno'

i transcendentno' u terminima vizuelno' i nevizuelno'.6 -, teoretičar kulture Qdvard T. Haid

(QdUard G. Haid) razvija raspravu muzike posredstvom interpretacija političkih mehanizama

kulture.8

8



&no što se postupno dešavalo u muzikolo'iji tokom :>5ih i urzano u <>5im, jeste

2prestup3 u odnosu na idealizaciju !ormalno' i pozitivno' naučno' horizonta muzikolo'ije

podrano' le'itimnošću metajezika !ilozo!ije i estetike muzike u smeru 2promiskuitetne3

intertekstualnosti i per!ormativnosti9. 7astala je situacija u kojoj je muzikolo'ija izorila ili

projektovala ili !antazmatski ponudila 2sei3 pravo da teorijski, semiološki, kulturološki,dekonstruktivno, psihoanalitički ili, čak, pripovedno postavi i nemuzikološka pitanja (pitanja

!ilozo!ije, kao i pitanja dru'ih društvenih nauka ili teorija kulture) o muzici, kulturi, politici,

nauci, !ilozo!iji i, još vanije, o sei kao nauci i kao teoriji u odre#enom istorijskom trenutku

nauka i teorija. Q!ekti muzičko' dela su identi!ikovani pre kao 2spoljašnje3 (društvene,

kontekstualne, značenjske) posledice, ne'o kao posledice unutrašnje 2or'anske

koherentnosti3: ili unutrašnje 2ojektivne prirode poretka muzičko' dela3<. +nutrašnji

ojektivizujući poredak muzičko' dela (hanslikovski rečeno$ muzika %J nema dru'o'sadraja osim see sama/>) interpretiran je u odnosu na re!erentne 2spoljašnje3 okolnosti i

mo'ućnosti umnoavanja uticaja 2spoljašnjih3 ili 2javnih3 društvenih predočavanja./"

Muzikolo'ija se, zato, našla pred prolemom pred kojim je ila teorija knjievnosti u kasnim

8>5im i 9>5im 'odinama. Bostavljeno je pitanje$ kako oezediti 2le'itimnost3 diskursa

muzike kao umetnosti i muzikolo'ije kao nauke prema pred5muzičkim, van5muzičkim ili ne5

muzičkim diskurzivnim institucijama kada nema dominantno' (vladajuće'), le'itimno'

(vaeće'), univerzalno' (za svako' sujekta muzike i !ilozo!ije prihvatljivo') i he'emono'(prime5 njivo' u centru i na mar'ini) metadiskursa !ilozo!ije muzike - u odnosu na 2samu3

muzikolo'iju postavljeno je pitanje kako da se 2idealni3 !ikcionalni poredak !ormalnih i

e'zaktnih nauka o muzici (teorija muzike, teorija olika, harmonijska analiza, muzikolo'ija

kao njihova interpretativna istorijska teorija) naturalizuje interpretacijama društvenih nauka i

!ilozo!ije

7aturalizacijom/* se naziva dovo#enje neko' pojma izvan nauke ili unutar neke

posene nauke u takav olik da se moe proučavati pomoću neke dru'e institucionalizovanenauke. 7aturalizacija je, svakako, primenjivana od istorijskih početaka muzikolo'ije, ali, tek

u jednom istorijskom trenutku je 2sam3 prolem naturalizacije interpretiran kao dominantni

prolem odnosa muzikolo'ije, !ilozo!ije i teorijskih disciplina o umetnosti, kulturi i društvu.

Brelazak iz jedne discipline u dru'e ne ide ez preoraavanja ne samo tih disciplina, već i

premeštajuće' re!erencijalno' pojma/.

9



Oatim, posredno, dolazi i do preoraaja !ilozo!ije muzike koja je podlona povratnim

uticajima (u terminolo'iji in!ormatike feed back ili u terminolo'iji psihoanalize

2kontratrans!er3) koji dolaze od muzikolo'ije kao 2teorije3// i sa 2scene3/6 muzike kao

diskurzivne institucije umetnosti. Filozo!ija muzike ne nestaje epohalnom kataklizmom kako

se verovalo u epohi prevratničko' modernizma (avan'arde) ili preoraajem u !ra'mentarne

teorije kako se veruje u epohi posle moderne, već !ilozo!sko pravo/8 ostvaruje$

") isticanjem per!ormativnih aspekata !ilozo!ije ; !ilozo!ija kao da scenskim izvo#enjem

diskursa vraća odvojenu i od tela autonomnu misao lo'ocentrizma samom akcionom

(slušajućem, čitajućem, 'ledajućem) telu !ilozo!aL/9

*) ulaskom !ilozo!ije u muziku, na primer, u 2diskurs3 opere ; u pitanju je preoraaj kojim

se !ilozo!ija naturalizuje posenom naukom (na primer, psihoanalizom) i time iva

pripremljena da u#e u 2'ovor3 opere/:

, a opera je u tom slučaju treala da ude predočenakao odnos razlikujućih tekstova knjievnosti, teatra i muzikeL

) naturalizacijom !ilozo!ije kao spekulativno' !ra'mentarno' teksta oavezujućim

muzikološkim ili nekim dru'im 2horizontom3 naučnostiL

/) nomadskim kretanjem !ilozo!ije muzike i muzikolo'ije ka muzici5simptomu/< kulture

2kroz3 predočavanja postkritike6>L

6) predočavanjem !ilozo!ije muzike kao 2elo' zvuka3 (istovremeno' postistorijsko'

poništavajuće' sa'lasija svih diskursa !ilozo!ije) ili 2crno' zvuka36"

(istovremenostinesa'lasnih diskursa !ilozo!ije) u odnosu na muzikolo'iju, etnomuzikolo'iju, svetove

muzike, istoriju muzike i muzičko deloL

8) uspostavljanjem !ilozo!ije kao narativne tekstualne produkcije koja dopušta !ilozo!u da

2'ovori3 muziku ; zamisao odnosa muzike i !ilozo!ije se rede!iniše kao odnos 2zvučno'

teksta3 i sistema 2čitanja3 (slušanja dovedeno' do prakse čitanja u odnosu na pisanje)6* L

9) ukazivanjem da !ilozo!ija interpretira meta!iziku predočavanjem 'ranica meta!izičko' u

različitim institucijama prikazivanja, izraavanja i zastupanja6 ; sloeni intertekstualni

odnos muzike, kulture i nauka o muzici se dekonstruiše kao jedan od temeljnih poredaka

zapadne meta!izike, itd.

Oato, feed back ili kontratrans!er muzikolo'ije ili sasvim razlikujućih teorija kulture u

odnosu na !ilozo!iju nije poricanje 2prava3 !ilozo!ije na muziku, već 2proricanje3

intertekstualno' 2prava3 teorije na nestailni odnos !ilozo!ije i muzike, odnosno,

2projektovanje3 intertekstualno' i intermuzičko' 2prava3 muzike6/ na promenljive, otvorene i

nestailne indeksne odnose muzike, muzikolo'ije, etnomuzikolo'ije, teorije kulture i

!ilozo!ije.

:



BELEŠKE

". Mišel Fuko, Riječi i stvari, Neo'rad, 7olit, "<9", str. "/"5":", :5/*6.

*. Mišel Fuko, Predavanja, 7ovi Had, Nratstvo 5jedinstvo, "<<>, str. ">.. Qstetikom muzike se naziva opšta !ilozo!ska 2nauka3 o čulnom saznavanju muzike. Qstetika muzike jekonstituisana kao opšta !ilozo!ska teorija o muzici i diskursima o muzici sa na'laskom na$ recepciji muzike,prosu#ivanju muzike, konceptualnom predočavanju muzike !ilozo!skim 2oru#ima3 i poetici muzike. Filozo!ijamuzike oeze#uje tri pristupa umetnosti muzike$ (") zastupa muziku za posena !ilozo!ska znanja i institucije,

tako nastaju !enomenolo'ija muzike, ontolo'ija muzike, !ilozo!ija značenja muzike, itd, (*) oeze#ujele'itimni meta5hijerarhijski odnos izme#u muzike kao ojekta nauke i posenih nauka o muzici, i () nudi!ilozo!sku interpretaciju muzičko' dela, doivljaja i razumevanja ili njihovo' tumačenja. Vesto se termini2estetika3 i 2!ilozo!ija3 muzike upotreljavaju kao sinonimi./. 7enad Miščević, Marksizam i post-strukturalistička kretanja !lthusser" #eleuze" $oucault,Eijeka, ilioteka 2Brometej3, "<96, str. 9*.

6. Eichard eppert, Husan MclarK (eds), Music and %ociet& 'he Politics of (oomposition"

Performance and Reception, amrid'e, amrid'e +niversitK Bress, "<<8, str Wi5WiW, "5"*, "*58*.8. 4ermin 2poststrukturalizam3 ulazi u upotreu na prelazu 8>5ih u 9>5te 'odine i označava$ (") imanentnukritiku strukturalističke teorije koju su sproveli !rancuski teoretičari ?ak Derida (dekonstrukcija), ?ak akan(teorijska psihoanaliza), Mišel Fuko (diskurzivna analiza, arheolo'ija znanja, teorija seksualnosti, tela, olesti,moći i represije) , Eolan Nart (teorija teksta, smrt sujekta, semiolo'ija, naratolo'ija), @ulija Cristeva (semiotika,

intertekstualnost, psihoanaliza), Filip Holers (teorija teksta), ?il Delez i Feliks Xatari (šizoanaliza, teorijarizoma), ?an5Fransoa iotar (teorija postmoderne, teorija le'itimnosti i raskola), ?an Nodrijar (teorijasimualcija), pri tome ovi autori se, najčešće, nisu sluili odrednicom 2poststrukturalizam3L (*) recepciju!rancuske kritičke teorije posle strukturalizma u H-D, Qn'leskoj, 1stočnoj Qvropi, 7emačkoj (u nemačkojliteraturi je uoičajen termin 2neostrukturalizam3)L () dominantni teorijski univerzitetski diksurs na studijamaknjievnosti, teorije !ilma, likovnih umetnosti, enskih studija, prava, politike i kulture nakon kasnih 9>5ih'odinaL (/) dominantnu 2!amiliju3 teorija o postmodernoj umetnosti i kulturi. 4ermin 2poststrukturalizam3naj'rulje rečno karakteriše$ (a) kritika !ormalizma i reduktivizma u strukturalizmu, () razvijanje speci!ičnihinterpretativnih teorija koje ne zahtevaju dominantan diskurs !ilozo!ije koji ure#uje meta5hijerarhiju nauka, (v)interes za istoriju, nasuprot strukturalističke aistoričnosti, (') priliavnje teorijsko' pisma i 'ovora2produktivnom3 potencijalu knjievne produkcije, (d) prekidanje mimetičko' odnosa mišljenja i teksta (kritikalo'ocentrizma), (e) ukazivanje na značaj 2tekstualne produkcije3 i 2intertekstualnosti3. Tideti na primer$ Eosalind

oUard, @ohn Qllis, )ezik i materijalizam, Oa're, Školska knji'a, "<:6.

9. aUrence Cramer, Music as (ultural Practice *+,,-*,,, NerkeleK, +niversitK o! ali!ornia Bress,"<<>, str. "5*>.:. & konceptima značenjskih sistemskih nelin'vističkih praksi videti$ @ulija Pristeva, %Qkspanzija semiotike,'re.i program r. *, Neo'rad, "<9/, str. *<5".<. Brimena Fukoove de!inicuje 2strukture3. 1id 5 ", str. "<8.">. 1nterpretaciju koncepta 2viška vrednosti3 videti u ?ak -tali, /uka 0gledi o ekonomiji muzike , Neo'rad,

1B Tuk Caradić, "<:, str. ::5<". ?an Nodrijar, %imbolička razmena i smrt, Xornji Milanovac, Dečjenovine, "<<", str. //566.

"". ?ak akan, %pisi 1izbor2, Neo'rad, Brosveta, "<:, str. *8.

"*. Eichard eppert, 'he %ight of %ound Music" Representation" and the 3istor& of the /od& ,NerkeleK, +niversitK o! ali!ornia Bress, "<<, str. "9.

". 4heodor G. -dorno, $ilozofija nove muzike, Neo'rad, 7olit, "<8:, str. /:."/. 4eodor T. -dorno, %Xra#anska opera, Muzički talas r. "5*, Neo'rad, "<<9, str. 6:.

"6. 4heodor -dorno, %Qstetička teorija. Baralipomena, u -dulah Šarčević (ed), 4stetička teorija danas

Ideje !dornove estetičke teorije, Harajevo, 1B Teselin Masleša, "<<>, str. 9.

"8. 4heodor -dorno, 4stetička teorija, Neo'rad, 7olit, "<9<, str. *6.

"9. @ean5Francois Kotard, %-dorno kao #avo, #elo r. "5*5, Neo'rad, "<:<, str. "88.":. 1id 5 "8, str. "88.

"<. Michel Foucault, %4he Brose o! -ctaeon ("<8/), !rt press no. "<6, Baris, "<</, str. 6<.*>. + ovom tekstu zastupam tezu o diskontinuitetu -dornove !ilozo!ije i sociolo'ije muzike u odnosu napoststrukturalistički orijentisane teorije o muzici. & polemičkoj raspravi odnosa -dornove !ilozo!ije i

poststrukturalizma (dekonstrukcije) videti$ Martin @aK, !dorno, amrid'e Mass, Parvard +niversitK Bress,

"<:/, str. *"5** i Frederic @ameson, 5ate Mar6ism7 !dorno or" the Persistance of the #ialectic,ondon, Terso, "<<>, str. <5"> i *6/.

*". 7enad Miščević, %4ra', u /ijeli šum %tudije iz filozofije jezika, Dometi, Eijeka, "<9:, str..*>.

<



**. Bo 4omasu Cunu$ %Onačaj kriza sastoji se u tome što one ukazuju da je došlo do prilike za izmenu oru#a,%truktura naučnih revolucija, Neo'rad, 7olit, "<9/, str. "*9.*. Bo 4omasu Cunu$ %Baradi'ma je ono što članovi jedne naučne zajednice dele i, oratno, jedna naučnazajednica sastoji se od ljudi koji dele jednu paradi'mu , 1id 5 *> , str.. */>.

*/. QdUard ipman, Musical 'hought in !ncient 8reece, 7eU Sork, Da apo, "<96, str. "5//, /65:8. Q.

ippman, ! 3istor& of 9estern Musical !esthetics, incoln, +niversitK o! 7eraska Bress, "<<*, str. :/5

<:. Nojan Nujić (ed), Music in 4uropean 'hought *+:*-**;, amrid'e, amrid'e +niversitK Bress,"<::, str. *9659.*6. Bo strukturalizmu značenja jedno' teksta su odre#ena nje'ovim unutrašnjim poretkom. 4ekst je zatvoreniporedak znakova. Oa strukturalistički pojam teksta videti$ @. M. otman, %truktura umetničkog teksta,Neo'rad, 7olit, "<98, str. :95<6. + poststrukturalizmu su značenja teksta odre#ena nje'ovim odnosom sa dru'imtekstovima date kulture. +mesto da sujekt u tekstu stvara značenje on postaje e!ekat ili !unkcija odnosatekstova. Bojam intertekstualnosti je uvela @ulija Cristeva razradom Nahtinovo' pojma 2dijalo'3. &d kasnih 8>5ih'odina zamisao inter5tekstualnosti se primenjuje na teoriju knjievnosti, medija (intermedijalnost), slikarstva(interpikturalnost), !ilma (inter!ilmsko), muzike (intermuzičko), itd. Tideti$ Ovonko Maković, Ma'dalena

Medarić, Duravka &raić, Bavao Bavličić (eds), Intertekstualnost<intermedijalnost, Oa're, Oavod zaznanost o knjievnosti, "<::.*8. ?an5Fransoa iotar, Postmoderno stanje, 7ovi Had, Nratstvo5jedinstvo, "<::, str. 6, /956*.

*9. Filip Holers, %Hemantički stupnjevi jedno' savremeno' teksta$, Neo'rad, #elo r. "*, "<8<, str. ""5"*.

*:. 1nterpretativni model muzičko' dela je izveden analo'no de!iniciji 2!unkcije3 označitelja. 1id;"", str. *<:.

Eadoman Cordić, %&značitelj i nje'ovo odredište, Psihoanalitički diskurs, Neo'rad, 7aučna knji'a, "<<9,str. "6"5"<*.*<. 1nterpretativni model muzičko' dela je izveden analo'no de!iniciji 2!unkcije3 teksta. ?ak Derida,%Hemiolo'ija i 'ramatolo'ija (Eaz'ovor sa @ulijom Cristevom), Razgovori, 7ovi Had, Cnjievna zajednica7ovo' Hada, "<<, str. *65*8.

>. 7enad Miščević, %+pisivanje, u /ijeli šum, 1id ; "<, str.*>.

". Eoland Narthes, %&d dijela do teksta, u Miroslav Neker (ed), %uvremene knji=evne teorije, Oa're,H7, "<:8, str. ":"5":8.

*. Clod evi5Htros, Mitologike * Presno i pečeno, Neo'rad, N1XO, Brosveta, "<:>, str. 65.

. Eoland Narthes, %Music3s NodK, u 'he Responsibilit& of $orms (ritical 4ssa&s on Music" !rt

and Representation, NerkeleK, +niversitK o! ali!ornia Bress, "<<", str. */5"*./. Michel Foucault, Bierre Noulez, %ontemporarK Music and the Bulic, u @ohn Eahn (ed), Perspectives on

Musical !esthetics, 7eU Sork, G.G. 7orton Y ompanK, "<<", str. :5:<.

6. Batrick F!rench, 'he 'ime of 'heor& ! 3istor& of >'el ?uel@ 1*A,-*+;2 , &W!ord, larendon

Bress, "<<6, str. *65*6/. Bhilippe Hollers, %@azz, 'el ?uel no. :>, Baris, "<9<.

8. QdUard G. Haid, Musical 4laborations, ondon,Tinta'e, "<<".

9. Hhoshana Felman, %kandal tijela u govoru #on )uan s !ustinom ili zavoBenje na dva jezika ,Oa're, 7aklada MD, "<<.

:. QdUard ippman, %4heories o! 1nherent Musical aU , u ! 3istor& of 9estern Musical !esthetics ,incoln, +niversitK o! 7eraska Bress, "<<*, str. <5<9.<. 1id 5 8, %&rder and &r'anization, str. /"/5/8.

/>. Qduard Panslik, 0 muzički lepom, Neo'rad, N1XO, "<99, str. "89./". udvi' Tit'enštajn, $ilozofska istra=ivanja, Neo'rad, 7olit, "<:>, str. """. Critika 2privatno' jezika3 i2prećutno' znanja3 je nakon kasnih 8>5ih postaje osnova 2eksternalizovane3 i 2anti!ormalističke3 rasprave

umetnosti$ @essica Brinz, !rt #iscourse C #iscourse in !rt, 7eU NrunsUick 7@, Eut'ers +niversitK Bress,

"<<", str. "8<.

/*. Matja Botrč, %GhK HKntactic 7aturalization o! Nelie! Gill not Do, u Intentionalit& and 46tension,juljana, -cta -nalKtica, "<:<, str. "6<. Bitanje naturalizacije muzikolo'ije društvenim naukama pokreće Eose

Eosen'ard Huotnik, #eveloping Dariations %t&le and Ideolog& in 9estern Music" Minneapolis,+niversitK o! Minnesota Bress, "<<", str. Wviii.

/. Marcelin BleKnet, %Hlikarstvo i strukturalizam, u 0gledi o savremenoj umetnosti, Neo'rad, Muzejsavremene umetnosti, "<:6, str. *>.

">



//. 7ovom, poststrukturalističkom ili postmodernom muzikolo'ijom nazivaju se pristupi zasnovani na$ (")kritici i dekonstrukciji muzikološko' ojektivizma i opšte' pojma autonomije muzike i nauka ili teorija omuzici, (*) naturalizaciji muzikolo'ije poststrukturalističkim teorijama (teorijskom psihoanalizom,semiolo'ijom, teorijom teksta i intertekstualnosti, dekonstrukcijom, diskurzivnom analizom, arheolo'ijomznanja, šizoanalizom, itd.), () naturalizaciji muzikolo'ije etnomuzikolo'ijom, studijama kulture, studijamamasovne ili medijske kulture, teorijom ideolo'ije i političkom teorijom, (/) naturalizaciji muzikolo'ije i posenoistorije muzike, teorijama postmoderne kulture i umetnosti, odnosno, uspostavljanjem postmodernih

interdisciplinarnih odnosa muzikolo'ije, teatrolo'ije, !ilmolo'ije, teorije likovnih umetnosti, teorije knjievnosti,(6) muzikološkim raspravama moderne i postmoderne muzike, odnosno, odnosa moderne i postmoderneumetnosti i kulture, (8) naturalizaciji muzikolo'ije !eminističkom teorijom ili, opštije, studijama roda, teorijamaseksualnosti i tela, (9) dekonstrukciji !ilozo!ije ili estetike muzike muzikološkim teorijama, itd. +vodnaliteratura$ Husan MclarK, $eminine 4ndings7 Music" 8ender" and %e6ualit&, Minneapolis, +niversitK

o! Minnesota Bress, "<<". aUrence Cramer, (lassical Music and Postmodern Enowledge, NerkeleK,

+niversitK o! ali!ornia Bress, "<<6. Eose Eosen'ard Huotnik, #econstructive Dariations Music and

Reason in 9estern %ociet&" Minneapolis, +niversitK o! Minnesota Bress, "<<8.

/6. ?ak Derida, %Frojd i scena pisanja, u &rad Havić (ed), $ilozofsko čitanje $rojda, Neo'rad, 11HH&H,

"<::, str. /"/5/66. -nalo'no zamisli 2scene pisanja3 izvodi se zamisao 2scene muzike3.

/8. @acAues Derrida, %& pravu na !ilozo!iju, 're.i program r. />, Oa're, "<<, str. 8"5:9.

/9. Beter Hloterdijk, Mislilac na pozornici, Harajevo, 1B Teselin Masleša, "<<>.

/:. Mladen Dolar, Hlavoj ?iek (eds), $ilozofija v operi, juljana, -nalecta (Brolemi5Eazprave), "<<.

Hlavoj ?iek (ed), $ilozofija v operi II7 %imptom 9agner, Brolemi št. /, juljana, "<<8.

/<. ?ak5-len Miler, %+vod u učenje ?aka akana, 're.i program r. 8:, Neo'rad, "<:8, str. *"9. 1zpsihoanalitičko' pojma 2simptom3 izvodim zamisao 2muzike5simptoma3.

6>. Xre'orK +lmer, %4he &ject o! Bost5riticism, u Pal Foster (ed), Postmodern (ulture, ondon, BlutoBress, "<:, str. :5"">.6". Marjorie Berlo!!, %Music !or Gords Berhaps$ Eeadin'ZPearin'ZHeein' @ohn a'e3s Roaratorio u

Postmodern 8enres, 7orman,+niversitK o! &klahoma Bress, "<:<, str. **/5**6.

6*. 1zvedeno iz ouis Marin, %Qlementi za slikovnu semiolo'iju, #ometi r. 95<, Eijeka, "<:", str. <.

6. David arroll, Paraesthetics $oucault" 5&otard" #errida, 7eU Sork, Metheuen, "<:9, str. ":65"::.6/. Oamisao 2prava3 muzike na teoriju, odnosno, na !ilozo!iju nisam interpretirao u ovoj raspravi. Me#u5tim, niz

knji'a, studija i seminarskih radova koji su nastali u kontekstu rada Catedre za muzikolo'iju i etnomuzikolo'ijuFakulteta muzičke umetnosti u Neo'radu usmerena su i na ovo pitanje. Bre sve'a, to je knji'a Mirjane

Teselinović5Po!man, $ragmenti o muzičkoj postmoderni, 7ovi Had, Matica srpska, "<<9, kao i niz radova

u zorniku tekstova Izuzetnost i sapostojanje, Neo'rad, Fakultet muzičke umetnosti, "<<9. 4ako#e, potreno je spomenuti i seminrske radove studentkinja četvrte i pete 'odine muzikolo'ije ("<<95<:) koje su eksplicitno iliimplicitno postavljale i rešavale pitanja odnosa muzičko' dela (ili autorsko' opusa) i poststrukturalističkihinterpretativnih modela$ Nojana vejić %7eki tipovi i tehnike prikazivanja kod Htraussa, 1vana Htamatović%Qrik Hati$ %port i razonoda. Mo'ući u'lovi razmatranja, 1vana @anković, %Carlheinz Htockhausen !us

#en %ieben tagen i @elena 7ovak %Bostmoderna opera ; Hlučaj Filipa Xlasa.

""

04.suvakovic.diskurzivnaDiskurzivna analiza

Documents

Transcript of 04.suvakovic.diskurzivnaDiskurzivna analiza