บทท 8 การผลตสอกราฟกเพอการเรยนการสอน 120

Using and producing media for instruction

บทท 8 การผลตสอกราฟกเพอการเรยนการสอน 121

การผลตสอกราฟกเพอการเรยนการสอน

บทท 8 การผลตสอกราฟกเพอการเรยนการสอน 122

การผลตสอกราฟกเพอการเรยนการสอน บทท 8

โครงรางเนอหาของบท ค าส าคญ กราฟก สอสงพมพ แผนภม แผนภาพ Visual literacy

ภาพโฆษณา ปายนเทศ

1. กราฟกเพอการเรยนการสอน 2. รปภาพกบการเรยนการสอน 3. การออกแบบและผลตสอกราฟก

วตถประสงคการเรยนร 1. อธบายความหมาย หลกการ และประโยชนของกราฟกเพอ

การเรยนการสอนได 2. เลอกสอวสดกราฟกทเหมาะสมการลกษณะเนอหาวชาและ

วตถประสงคของการสอนได 3. ออกแบบและผลตสอวสดกราฟกและสอสงพมพท

สอดคลองกบเนอหาวชาในสาระการเรยนรทตนเองรบผดชอบได

กจกรรมการเรยนร 1. ผสอนใหมโนทศนเชงทฤษฎ หลกการ เรอง การผลตสอ

พนฐาน 2. นกศกษาแบงเปนกลมยอย กลมละ 3 คน ศกษา

สถานการณปญหา วเคราะหท าความเขาใจคนหาค าตอบจากเอกสารประกอบการสอนและแหลงเรยนรบนเครอขายและรวมกนสรปค าตอบ

3. นกศกษารวมกนวางแผนการออกแบบสอวสดกราฟก ทสอดคลองกบเนอหาวชาในสาระการเรยนรทตนเองรบผดชอบ

4. นกศกษาน าเสนอผลงาน รวมกนสรปองคความรและแลกเปลยนความคดเหน โดยผสอนตงประเดน และอธบายเพมเตม

สถานการณปญหา(Problem-based learning)

ในคาบเรยนนนกศกษาไดรบหนาทในการเปนผเชยวชาญดานการออกแบบวสดกราฟก ซงปฏบตหนาทประจ าอยทคลนก รบปรกษาปญหาการผลตสอ ซงในวนนกมคณคร 5 คน เขามาปรกษากบคณ ซงประกอบดวย

บทท 8 การผลตสอกราฟกเพอการเรยนการสอน 123

คณครแดน ตองการน าเสนอเนอหาทมความสมพนธตงแต 2 สงขนไป และเนอหามความเปนนามธรรม ซงครแดนตองการใหนกเรยนไดความคดรวบยอด (Concept) ของเรองทสอน และชวยในการสรปเนอหาทสอน

คณครรท เปน ครสอนวชาคอมพวเตอรและในการสอนวนนตองการใหนกเรยนเขาใจถงระบบการท างานของระบบการท างานของคอมพวเตอร และสวนประกอบของคอมพวเตอร

คณครอม เปนครฝายวชาการของโรงเรยน ซงจะตองท าหนาทการสรปสถตจ านวนนกเรยนทกระดบชน(ม.1 - ม.6) และผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนทกภาคการศกษา เพอแสดงใหบคลากรในโรงเรยนและบคคลทวไปทราบ

คณครพอลลา เปนครทสอนในระดบอนบาล ซงตองการเราความสนใจของนกเรยนใหนกเรยนเกดความสนกสนานและเกดจนตนาการ

คณครศรราม เปนครฝายปกครอง ซงตองการประชาสมพนธเชญชวนใหนกเรยนหนมาเลนกฬา และใหนกเรยนหางไกลยาเสพยตด ภารกจ

1. เลอกสอวสดกราฟกทเหมาะสมการลกษณะความตองการของคณครแตละคน พรอมอธบายเหตผลในการเลอกและคณลกษณะของวสดกราฟกทส าคญทเลอกใช

2. ออกแบบการน าเสนอขอมล โดยใชคณลกษณะของวสดกราฟกทสอดคลองกบเนอหาวชาในสาระการเรยนรวชาเอกของคณ

กราฟกเพอการเรยนการสอน

รปภาพกบการเรยนการสอน

สาระส าคญในบทท 8

บทท 8 การผลตสอกราฟกเพอการเรยนการสอน 124

ในการจดการเรยนการสอนใหมประสทธภาพนนสอการเรยนรเปนสงส าคญทชวยใหผเรยนเขาใจเนอหาไดงายและเกดการเรยนรทด ผสอนจงจ าเปนทจะตองสามารถออกแบบสออยางงายได สอกราฟกเปนสอทผลตไดงาย คาใชจายในการผลตคอนขางต า จงเหมาะตอการสงเสรมและเผยแพรใหเกดการใชอยางกวางขวาง ตลอดจนมนษยมการรบรสงตางๆ ไดมาก จากการสมผสดวยการมองเหน สอกราฟกจงมความส าคญ และเปนทางเลอกทางหนงทสามารถสงเสรมใหเกดการรบร และเรยนรได อยางไรกตามสอกราฟกทใชในการเรยนการสอนปจจบนมความแตกตางกนหลายรปแบบ จงเปนทางเลอกทผสอนสามารถยดหยนได สามารถน ามาใชประกอบการเรยนการสอนไดตามศกยภาพของสอนนๆ ดงนนในบทนจะน าเสนอถงความหมาย ความส าคญ และประเภทของสอกราฟกชนดตางๆ รวมทงวธการออกแบบสอกราฟกทสอดคลองกบลกษณะการน าเสนอเนอหาวชาเพอใหผเรยนเกดการเรยนรทด

การออกแบบผลตสอกราฟก

บทท 8 การผลตสอกราฟกเพอการเรยนการสอน 125

กราฟกเพอการเรยนการสอน ความหมายของวสดกราฟก

กราฟก (Graphic) เปนค ามาจากภาษากรกวา Graphikos หมายถง การเขยนภาพดวยสและเขยนภาพขาวด า และค าวา "Graphein" มความหมายทงการเขยนดวยตวหนงสอและการสอความหมายโดยการใชเสนเมอรวมทงค า Graphikos และ Graphein เขาดวยกนวสดกราฟกจะหมายถงวสดใดๆ ซงแสดงความจรง แสดงความคดอยางชดเจน โดยใชภาพวาด ภาพเขยนและอกษรขอความรวมกน ภาพวาดอาจจะเปน แผนภาพ (Diagram) ภาพสเกต (Sketch) หรอแผนสถต (Graph) หรออาจเปนค าทใชเปนหวเรอง (Title) ค าอธบายเพมเตมของแผนภม แผนภาพ แผนสถต และภาพโฆษณาอาจวาดเปนการตนในรปแบบหรอประเภทตางๆ ภาพสเกต สญลกษณ และภาพถายสามารถใชเปนวสดกราฟกเพอสอความหมายในเรองราวทแสดงขอเทจจรงตาง ๆได จากการศกษาพบวาไดมนกการศกษาใหความหมายของกราฟกทแตกตางกนดงน

ชม ภมภาค (2524) ใหความหมายวา การสอความหมายดวยการใชภาพวาด ภาพสเกต แผนภาพ การถายภาพ และอนๆทตองอาศยศลปะและศาสตร เขามาชวยเพอท าใหผดเกดความคด และการตความหมายไดตรงตามทผสงสารตองการ

วรพงศ วรชาตอดมพงศ (2535) ใหความหมายวา เปนงานออกแบบในสงตางๆทเปนวสด 2 มต ทอาศยภาพลายเสนหรอภาพทเกดจากการจด การขดเขยนทแสดงดวยตารางหรอแผนภาพ การวาด การระบายส

จนทรา มาศสพงศ (2540) ใหความหมายวา งานศลปะบนพนระนาบทเกยวกบเสน ตาราง แผนภาพ แผนภม ตวอกษร ภาพสเกตซ ตาราง แผนท ฯลฯ โดยอาศยองคประกอบทางศลปะและการจดวางตามหลกการออกแบบ เพอผลตเปนวสดทใชประโยชนในการสอความหมายตามวตถประสงค

สมาล ชยเจรญ (2545) ใหความหมายวา ทศนวสดทใชสอความหมายหรอแนวคดตางๆโดยอาศยการผสมผสานของลายเสน ภาพ และตวอกษรหรอ ค า จะชวยแสดงสงทเปนนามธรรมใหเปนรปธรรมยงขน อนจะท าใหเกดการเรยนรทมประสทธภาพ

Walter A. and other (1973) ใหความหมายวา กราฟกเปนวสดเทคโนโลยทางการศกษาทยอเรองราวและแนวคดโดยใชภาพวาด ค า สญลกษณ และรปถาย

จากความหมายของนกการศกษาขางตนสามารถสรปความหมายของกราฟกไดวา เปนน าเสนอสารในการสอความหมายเพอใหผรบเกดความเขาใจและการเรยนรทด โดยอาศยการผสมผสานของลายเสน ภาพ และตวอกษรหรอค า ทมออกแบบตามหลกทางศลปะและการจดวางอยางเปนระบบ อยางไรกตามในปจจบนนความเจรญกาวทางวทยาการคอมพวเตอรและเทคโนโลยสารสนเทศท าใหค าวากราฟกมความหมายไปในทางของคอมพวเตอรกราฟกทอาศยศกยภาพของโปรแกรมคอมพวเตอรในการสราง การจดการ ขอมลในรปแบบตางน าเมนอมาในรปแบบของกราฟ แผนภม หรออาจน ามาจากสอดจตอลตางๆ เชน กลองถายภาพ ภาพยนตร มาท าการตดตอใหเปนไปตามตองการหรอตกแตงภาพใหดขนและสามารถพมพออกมาได (สสวท., 2548)

บทท 8 การผลตสอกราฟกเพอการเรยนการสอน 126

ประเภทของวสดกราฟก การจดแบงประเภทของวสดกราฟก นกวชาการหลายทานไดแบงไวคลายคลงกน ซงแบงออกเปน 6 ประเภท ประกอบดวย แผนภม แผนสถต แผนภาพ ภาพโฆษณา และการตน

1. แผนภม เปนทศนวสดทประกอบดวยรปภาพ ลายเสน สญลกษณ ตวเลข และขอความ เพอแสดงความ

เกยวของของนามธรรม เชน จ านวน ระยะเวลา ล าดบขน ความตอเนอง โดยแสดงความสมพนธเหลานนใหเขาใจไดงายขน มประโยชนในการน ามาใชในการเรยนการสอนทชวยประกอบการอธบายของครใหเปนรปธรรมมากขน ทงยงชวยกระตนใหผเรยนตองการทจะคนควาหาความรเพมขน และชวยสรางปญหาและกระตนใหผเรยนไดใชความคด นอกจากนผสอนสามารถใชแผนภมในการสรปหรอทบทวนบทเรยน ในปจจบนมการการออกแบบแผนภมเพอใชในการเรยนการสอนในหลายรปแบบดงน

1.1 แผนภมแบบตาราง ใชแสดงความสมพนธระหวางเวลากบเหตการณ ทเกดขนในลกษณะตาราง เพอใหดแลวเขาใจไดงาย สวนมากจะเปนความสมพนธระหวางขอมล เชน ตารางสอน ตารางเวลาเขาออกของรถไฟ เปนตน

ภาพท 8-1 แสดงตวอยางแผนภมแบบตารางแสดงตารางเรยนของนกเรยน

ระดบชน 9.00-10.00 10.00-11.00 11.00-12.00 13.00-14.00 14.00-15.00

ประถมศกษาปท 1 คณต วทย ภาษาองกฤษ ภาษาไทย พลศกษา ประถมศกษาปท 2 คณต วทย ภาษาองกฤษ ภาษาไทย พลศกษา ประถมศกษาปท 3 คณต วทย ภาษาไทย ภาษาองกฤษ พลศกษา ประถมศกษาปท 4 วทย คณต ภาษาไทย ภาษาองกฤษ พลศกษา ประถมศกษาปท 5 คณต วทย ภาษาองกฤษ ภาษาไทย พลศกษา ประถมศกษาปท 6 วทย คณต ภาษาไทย ภาษาองกฤษ พลศกษา

1.2 แผนภมแบบองคการ และแบบกระบวนการ เปนแผนภมทเหมาะกบเนอหาทแสดงขนตอนหรอล าดบในการปฏบตงาน กระบวนการปฏบตขององคกร กระบวนการจดกจกรรม กระบวนการผลต การแบงสายงานในองคการ เปนตน

ภาพท 8-2 แสดงตวอยางแผนภมแบบองคการ

บทท 8 การผลตสอกราฟกเพอการเรยนการสอน 127

1.3 แผนภมแบบตนไมและล าธาร เปนแผนภมทน าเสนอเรองราวทเปนภาพรวมหรอความคดรวบยอด หรอตนก าเนดทสามารถแยกยอยออกไปหรอแตกสาขาออกไปเหมอนตนไม สวนแบบล าธารเปนการแสดงเนอหาทใหเหนสวนยอยหลายสาขาทแยกออกจากตนก าเนดเดยวกน ดงตวอยาง

1.4 แผนภมแบบววฒนาการและแบบตอเนอง เปนการน าเสนอเรองราวในอดตตอเนองมาจนถงปจจบน ซงแสดงไดทงภาพและตวอกษร โดยเนนสวนทมการเปลยนแปลงไปจากเดมตามล าดบ แผนภมแบบตอเนองจะแสดงสาระทมความตอเนองกนเปนทอดๆตามล าดบ แลววนไปในลกษณะทเปนวฏจกร

1.5 แผนภมแบบอธบายภาพ เปนแผนภมทใชส าหรบอธบายสวนตางๆของภาพทตองการโดยเขยนเสนโยงกบค าอธบายสนๆ

2. แผนสถต เปนแผนภมทเหมาะกบเนอหาทแสดง

การเปรยบเทยบระหวางจ านวน ตวเลขของสงตางๆ เชน จ านวนนกเรยนในแตละปการศกษา ผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยนในแตละระดบชน เปนตน ซงมรปแบบทใชในการเรยนการสอนดงน

2.1 แผนสถตแบบเสน สามารถแสดงขอมล ขอเทจจรงไดถกตองกวาแบบอนๆเหมาะส าหรบใชแสดงขอมล ทมความสมพนธกน 2 มาตรา โดยเฉพาะระหวางมาตราจ านวน หรอปรมาณกบเวลาทเดยวกบปรมาณนนๆ โดยทแกนนอนแสดงเวลา แกนตงแสดงจ านวน เมอลากเสนระหวางจดเหลานนแลว ท าใหรถงแนวโนมของขอมลใหม ตวอยางแผนสถตแบบเสน

2.2 แผนสถตแบบแทง เปนแผนสถตทท างายและ อานเขาใจงายกวาแบบอน เหมาะส าหรบเปรยบเทยบ ขอมลหลายชนด มลกษณะความยาวของแทงปรมาณขอมล ถาขอมลนอย แทงจะสน

บทท 8 การผลตสอกราฟกเพอการเรยนการสอน 128

ถาขอมลมากแทงจะยาว ความกวางมขนาดเทากน แกนตงและแกนนอน จะเปรยบเทยบขอมล 2 ประเภททเกดขนในเวลาเดยวกน ตวอยางแผนสถตแบบแทง

2.3 แผนสถตแบบวงกลม เปนแผนสถตทแสดงใหเหนปรมาณหรอจ านวนขอมลสวนรวมทงหมด กบสวนยอย โดยแบงมมทจดศนยกลางของวงกลมออกเปนองศาตามสดสวนของจ านวนขอมลทแสดง เชน การแสดงรายจายของนกศกษาประจ าเดอน เปนตน ตวอยางแผนสถตแบบวงกลม

2.4 แผนสถตแบบรปภาพ เปนแผนสถตแบบแทงอกประเภทหนง แตใชรปภาพแทนแทงในการแสดงจ านวนหรอปรมาณ ของ ขอมล โดยก าหนดสดสวนปรมาณของขอมล: รปภาพ 1 รป

3. แผนภาพ แผนภาพเปนภาพลายเสนหรอทศนสญลกษณทแสดงเคาโรงของวตถ โครงสรางทส าคญ

ของสงทเราจะอธบายใหงายขน แผนภาพสอความหมายไดด การใชแผนภาพถาใชคกบของจรง จะท าใหเขาใจไดงายขน เชน การอธบายสวนประกอบของคอมพวเตอรเราใชแผนภาพโครงรางของคอมพวเตอร พรอมกบแสดงของจรงเปรยบเทยบใหดดวย

ประโยชนของแผนภาพ 3.1 อธบายเรองราวทยากแกการเขาใจ 3.2 แสดงใหเหนความส าคญของสวนประกอบตางๆในเรองทอธบาย 3.3 แสดงใหเหนกระบวนการของสงใดสงหนงใหเขาใจงายขน

4. ภาพโฆษณา ภาพโฆษณา เปนการออกแบบซงประกอบดวย ภาพ ขอความ หรอเรองราว จดมงหมาย

ของภาพโฆษณา คอเพอกระตนให ผเปลยนแปลงพฤตกรรม ตามจดประสงคของภาพโฆษณา นนๆ อาจจะเกดขนชาหรอเรวกตาม เชน การรณรงคการทงขยะมลฝอย การรกษาความสะอาด หรอการงดสบบหร รณรงคตอตานยาเสพตด และการวางแผนครอบครว เปนตน

วตถประสงคในการผลตภาพโฆษณา 4.1 ใหค าแนะน าเกยวกบเรองใดเรองหนง 4.2 เชญชวนใหบคคลรวมกจกรรมทหนวยงานจดขน 4.3 เพอสรางความทรงจ าใหเกดขนกบกลมเปาหมาย 4.4 เพอเสนอเหตการณทเกดขนหรอสรปเหตการณทผานมา 4.5 เพอใหขอมลขาวสาร แกบคคลทเกยวของกบหนวยงาน 4.6 เพอรณรงคใหบคคลรวมมอและสนบสนนกจกรรมตางๆทหนวยงานจดขนซงจะเปน

ประโยชนตอผทเขารวมกจกรรมและสงคม ลกษณะภาพโฆษณา (สมาล ชยเจรญ, 2545) 4.1 มแนวคดเดยว มลกษณะทเขาใจงาย สามารถสอความหมายไดทนท ไมตองเสยเวลา

ในการพจารณา ท าความเขาใจเลย จะเปนการสญเปลา

บทท 8 การผลตสอกราฟกเพอการเรยนการสอน 129

4.2 สอดคลองกบวตถประสงคในการจดท า มการจดองคประกอบ เหมาะสมทงขนาด และรปภาพประกอบตวอกษร สญลกษณ มความสอดคลองกน คอ รปภาพ ขอความสน ทกะทดรด ชดเจน เพอชวยใหเขาใจไดงาย

4.3 ดงดดความสนใจของผด มความแปลกใหมนาสนใจ มการโนมนาว เชญชวนทพงกระท าตามเชน หญงกได ชายกด มแคสอง

5. การตน การตน เปนภาพลายเสน ซงแสดงสญลกษณของเรองราวตางๆตลอดจน สามารถ

ถายทอดความรสกนกคด จนตนาการของผวาดซงเปนการลอเลยนแสดงอารมณขน โดยทวไปการตนอาจท าใหผดเพยนไปจากธรรมชาตของความเปนของสงนนๆ มากบางนอยบาง เพอใหดแลวเกดความสนใจ และความสนกสนาน ภาพการตนสวนใหญจงเปนภาพทเขยนงายๆ

ปจจบนการตนเปนทนยมใชกนมากในการสอความหมาย เพราะการตนเปนสอทเหมาะส าหรบถายทอดความคด ทงในดานการเมอง การศกษา ศาสนา การประชาสมพนธ เปนตน

การตนเปนสงทมประโยชนตอการเรยนการสอนทกระดบ ทงอนบาล ประถมศกษา มธยมศกษาตลอดจนอดมศกษา ซงสามารถน าไปใชไดหลายลกษณะดงน

5.1 ใชน าเขาสบทเรยน เพราะการตนจะชวยเราความสนใจและดงดดใหผเรยน สนใจในกจกรรมการเรยนนน

5.2 ใชในการอธบายเรองราวตางๆ ซงจะชวยใหผเรยนไมเกดความเบอหนาย ในการเรยน และเกดการเรยนรไดดเพราะมภาพประกอบ ท าใหสงทเปนนามธรรม เปนรปธรรมทนาสนใจ

5.3 ใชสรปบทเรยน จะชวยใหผเรยนสามารถจดจ าในเนอหาบทเรยนไดดยงขน 5.4 ใชการตนกบการเรยนเปนรายบคคล ชวยเดกทมความสามารถทางการเรยนต า

เพราะการตนจะชวยกระตนใหผเรยนสนใจและมความตองการทจะศกษาเพมขน 5.5 การตนประกอบการศกษา เปนการตนทใชประกอบกจกรรมการเรยนการสอน และ

การศกษา เพอชวยใหผเรยนเกดการเรยนรไดดยงขน

ภาพท 8-3 แสดงตวอยางการตน

ทมา : www.budpage.com

บทท 8 การผลตสอกราฟกเพอการเรยนการสอน 130

รปภาพกบการเรยนการสอน รปภาพเปนทศนวสดซงอาจจะเปน ภาพวาด ภาพถาย ภาพเขยน หรอภาพประกอบต ารา รปภาพมบทบาทตอการประกอบการเรยนการสอน ชวยใหผเรยนเขาใจเรองราวไดถกตองและรวดเรวกวาการใชค าพดในการอธบายเพยงอยางเดยว รปภาพทจะน ามาใชเปนสอการสอนนน อาจหาไดจากแหลงตางๆ เชน หนงสอพมพ ปฏทน ภาพโฆษณา นตยสารตางๆ โดเลอกภาพทมความสอดคลองกบวตถประสงคและเนอหาทจะสอน คณคาของรปภาพตอการเรยนการสอน

1. ชวยแสดงค าพดซงเปนนามธรรมใหเปนรปอธรรมมากขน 2. จ าลองสงทเปนจรงมาศกษารายละเอยดได 3. น าสงทอยไกลหรอสงทไมสามารถน ามาใชในชนเรยนมาศกษาได 4. สงเราความสนใจและเปลยนเจตคตของผดได 5. เปดโอกาสใหผเรยนศกษาในชวงเวลาทแตละคนตองการ ดงนนกอนทผสอนจะออกแบบและผลตสอกราฟกควรมความเขาใจถงหลกการเรยนรดวย

ภาพหรอการรดวยการมองเหน (Visual literacy) ซงจะมความส าคญอยางยงตอการรบรปภาพ และตความ เพอสรางเปนความเขาใจ

ความหมายของ Visual literacy

Visual literacy เปนความสามารถในการเรยนรทจะแปลความหมาย ตความ ขอมล ขาวสารจากภาพไดอยางถกตองตลอดจนสามารถสรางภาพ หรอเขยนภาพนนขนไดเองดวย (Heinich and Other, 1982)

สาระส าคญในการสอความหมายหรอสอสารนน เปนการสงสาร ถายทอด หรอแสดงสญญาณ ตางๆจากผทจะตองการจะสงขาวสารไปยงผรบสาร แตการสอสารโดยการใชภาษานนขนอยกบผรบสารและผสงสารจะมพนฐาน ประสบการณเดม ความเขาใจ หรอมโนคต ตรงกนหรอไม และการสอสารทใชภาษานนจะไมประสบความส าเรจเลยถามความแตกตางกนทางดานตางๆ เชน ภาษา ชวงอาย ประสบการณ วฒนธรรมและความแตกตางทางดานสงคม ฯลฯ องคประกอบส าคญประการแรก ทจะเปนเครองมอทชวยในการสอสาร ไดแก “รปภาพ " เพราะวารปภาพสามารถชวยท าใหความหมายของ ภาษาเขยน หรอภาษาพด ซงเปนสงทเปนนามธรรม เปนรปธรรม ภาษาเปนสญลกษณทถกก าหนดขนมาใชแทนสงตางๆ และภาพกสงก าหนดใหใชแทนสงของทตองการแสดง หากใชภาษาเพยงอยางเดยวอาจกอใหเกดความเขาใจผดได รปภาพจะชวยใหผสงสารสามารถสอความหมายไดตรงกบวตถประสงคของผสง ถาหากผรบสามารถดภาพประกอบไปดวย (สมาล ชยเจรญ, 2545)

ผสอนควรจะทราบเกยวกบมนษยเราวามวธการดรปภาพและวสดกราฟคอยางไร และอะไรบางทมองเหนเพราะเหตวาจากองคประกอบเหลานจะเปนขอมลในการพจารณาและตดสนวา มนษยจะรบรอะไรจากการดวสดตาง ๆ ในเรองน 2 องคประกอบทควรน ามาพจารณา คอ แตละ

บทท 8 การผลตสอกราฟกเพอการเรยนการสอน 131

บคคลจะเรยนรสงใดบางจากวสดทเปนรปภาพ ซงกลมพฤตกรรมนยมเชอวา ผทมองภาพหรอบางสงบางอยาง จะเกยวของกบเรองของการพฒนาการและความสนใจ นกจตวทยากลมอนๆ เชอวาคนทดภาพจะชวยใหสามารถสอสารไดอยางมประสทธภาพเพมขน ยงกวานนถาผทแปลความหมายของภาพไดรบการชแนะ หรอแนะน าวธการกอน การดภาพนนแลว จะชวยใหการแปลความหรอตความหมายจากภาพไดดยงขน และผเรยนสามารถเรยนรไดอยางมประสทธภาพ เพราะวาผเรยนสามารถใหความสนใจไดตรงจดส าคญตรงตามเนอหานนๆ หรอสงทเกยวของกบเนอหา โดยชวยใหไมหลงทาง ค าดงกลาวทวา " ถาผสอนสามารถท าความเขาใจ เกยวกบการรบรของผเรยนไดดยงขนแลว จะท าใหสามารถออกแบบรปภาพทสามารถสอความหมายไดอยางชดเจนและถกตอง ซงจะชวยท าใหอปสรรคการเรยนรหมดไป " รปแบบการเคลอนหรอกวาดสายตาในขณะทมองภาพ จากการวจยเกยวกบการกวาดสายตามองภาพ พบวา ผทมองภาพจะมแนวโนมวาจะมองมมบนดานซายของภาพกอน ถาดานซายบนและลางซายเชอมตอกน จากการสงเกตจะพบวา ผทมองมแนวโนมทจะมองดานซาย ในกรณประเทศทอานหนงสอโดยเรมกวาดสายตาจากซายไปขวา แตถาบางประเทศจะอานหนงสอจากขวามาซายกจะเรมมองทมมบนดานขวากอน

จากขอคนพบเหลาน ไมเพยงแตจะเกยวของกบการออกแบบ ทจะก าหนด หรอวางเนอหาสาระส าคญลงในพนทมนษยมองดกอนเทานน แตยงจะรวมถงวธการตความหมายหรอแปลความหมายของภาพ จากรป งานวจยในสหรฐอเมรกา พบวา แนวโนมของการกวาดสายตามองภาพจะเรมจาก ดานซายโดยเฉพาะอยางยงมมซายดานบน จากขอมลดงกลาว ในการออกแบบภาพ ผออกแบบควรก าหนดต าแหนงขอมลหรอสวนทส าคญไวตรงทบรเวณทตามองเหนเปนจดแรก คอ มมบนดานซาย แตมไดหมายความวาจะตองออกแบบวางสวนทส าคญทงหมดไวทมมบนดานซาย หรอซกดานซายเทานน แตถาจ าเปนจะตองออกแบบโดยการก าหนดหรอวางสาระส าคญนนไวดานขวาลาง อาจใชเครองน าสายตามาสจดส าคญของสวนประกอบในภาพนน เชน ส การจดองคประกอบ พนผว ฯลฯ

การออกแบบการออกแบบและผลตสอกราฟก

ภาพทผสอนออกแบบเพอน าไปใชในการเรยนการสอน ควรจะเปนสงทเปนแบบอยางและยดหลกการของ Visual Literacy เชน ภาพทออกแบบเปน ปายนเทศ ภาพโฆษณา ไมเพยงแตชวยใหผเรยนเกดการเรยนรทดเทานน แตยงเปนแบบอยางทดในการจดท า ออกแบบวสดการสอนของตนเอง เมอมการออกแบบรปภาพ สงทควรน ามาพจารณาโดยทวไปคอ ควรจะเรมตนจาก การวางโครงรางหยาบๆกอน หรอเรยกวา "Lay Out” ขอควรพจารณาเบองตนทควรทราบเพอการวางแผนในการ Lay Out มดงน

บทท 8 การผลตสอกราฟกเพอการเรยนการสอน 132

การเลอก

การจดภาพ (Arrangement) ความสมดลของภาพ (Balance) ส (Color) ความมชวตชวา (Dynamism)

การเพมเตม

การเนน (Emphasis) การตรงตอความเปนจรง (Fidelity) ความกลมกลน (Graphic harmony)

การจดภาพ (Arrangement)

ในขนการจดภาพ หรอสวนประกอบทเปนภาษาในการจดแสดงตางๆ ควรมการจดใหเปนรปแบบทสามารถดงดดความสนใจของผดและเนอหาตางๆตองชดเจน โดยใช เสน ชองไฟ และเนอหา (Mass) สวนประกอบเบองตนเหลาน ควรมารวมเขาดวยกนโดยใชรปทรงเรขาคณต เชน ออกแบบวงร ตว U ตว Z ตว S ตว T เปนตน แลวพจารณารปแบบของตวอกษรใหเหมาะสมกบรปรางและเรองราว

ความสมดล (Balance)

การเลอกรปทรงหรอรปแบบซงจะเปนภาพนน กควรจะตองค านงถงชองวางในภาพ หรอการจดแสดงนนดวย ซงกคอ ความสมดล (Balance) ของภาพนนเอง อาจจะเปนการจดองคประกอบใหความสมดลตามแบบ ซงจะใหความรสกมนคง หรอสมดลไมตามแบบกได จะใหความรสกทมการเคลอนไหว มชวตชวา แตถาเปนการจดองคประกอบทไมมความสมดลเลย จะใหความรสกทอดอดไมสบายตา ซงเปนสงทมผออกแบบควรหลกเลยง

บทท 8 การผลตสอกราฟกเพอการเรยนการสอน 133

ส (Color)

สเปนองคประกอบหนงในหลายองคประกอบทส าคญในการออกแบบภาพ 1. เพอทจะใหความเหมอนเปนจรง 2. แยกแยะและชใหเหนความคลายคลงและความแตกตาง และเนนสงทตองการ 3. สรางอารมณการตอบสนอง

จากหลกการของมนษย พบวา โทนสรอน หรออนเปนสทดงดดและท าใหความรสกวาเขามาหาผด ท าใหรสกวาสงของนนอยใกล แตสเยน จะท าใหความรสกไกล ดงนนผทออกแบบควรจะน าหลกการดงกลาวไปใชในการออกแบบ โดยสงส าคญ ควรใชสแดงและสสม เพอดงดดความสนใจของผด และจากการวจยยงคนพบวา นอกจากสจะท าใหความรสกทางอารมณ การจงใจแลว สทแตกตางยงใหความรสกทางรส (Taste) เชน สน าเงน รสหวาน สสม ใหความรสกรบประทานได นอกจากนสทใหความรสกเหมอนมกลน ไดแก สชมพ ลาเวนเดอร สเหลอง สเขยว ผทออกแบบควรจะใชสทจะท าใหเกดอารมณตางๆ ในการสอความหมายในสงทตองการ และชวยท าใหสามารถบรรลวตถประสงค แตถาใชสมากเกนไปในการจดแสดง เชน ปายนเทศ นทรรศการ จะท าใหขาดความกลมกลน (Graphic Harmony)

ตารางท 8.1 แสดงการเปรยบเทยบระหวางสโทนรอนและสโทนเยน

สโทนรอน สโทนเยน

สม แดง

น าเงน เขยว มวง

บทท 8 การผลตสอกราฟกเพอการเรยนการสอน 134

ตารางท 8.2 แสดงตวอยางการใชสตวอกษร และสของพน เชน

สพน สของตวอกษร

สขาว แดง ขาว น าเงน ฟา น าตาล เขยว

เหลอง แดง น าเงน ด า น าตาล เขยว

น าเงนแก น าตาล แดง ด า

ฟาออน เหลอง น าตาล มวง ด า กรมทา แดง

เขยวออน น าตาล แดง ด า

เขยวแก ด า ขาว เหลอง

แดงออน เขยว ด า ฟา

แดงเขม เขยว ขาว เหลอง

น าตาลแก ด า ขาว เหลอง เขยวออน

น าตาลออน เขยว กรมทา เลอดหม ด า

เทาออน กรมทา แดง ด า

ด า ขาว แดง ฟาออน เขยว การออกแบบปายนเทศ ปายนเทศ เปนอปกรณการจดการแสดงเนอหาดวยภาพ วสด ตวอกษร เพอใหความรใหมๆ ขอมลใหมแกผชม และกระตนใหผชมเกดความสนใจทจะศกษารายละเอยดเพมเตมตอไป ปายนเทศตางกบปายประกาศทวไป ตรงทปายประกาศมแตขอความเรองราวเปนสวนใหญ แตปายนเทศโดยทวไปประกอบดวย ภาพ วสดหรอสงทตองการแสดงใหเหนอาจมขอความเปนเพยงหวเรอง และค าบรรยายสนๆเทานน มวตถประสงคเพอแสดงผลงาน สรปกจกรรมตางๆ ของสถาบน น าเสนอเรองราวเพอการประชาสมพนธ ตลอดจนการใหขอมลขาวสารประกอบภาพและค าบรรยาย ปายนเทศทนยมใชอยตามสถาบนตางๆ มแบบถาวร และแบบเคลอนทซ งอาจเปนแบบแขวน แบบพบ แบบขาตง หรอขาหยง เปนตน ประโยชนของปายนเทศ

1. ใชประกาศขาวสาร ใหขอมลเพอการประชาสมพนธหนวยงาน 2. ใชเปนแหลงเผยแพรความร ใหการศกษาแกบคคลทวไป 3. ใชเปนทฝกปฏบตกจกรรมการเรยนการสอนของนกเรยน นกศกษาทกระดบ 4. เปนองคประกอบทส าคญของการจดนทรรศการทกประเภทและทกขนาด

บทท 8 การผลตสอกราฟกเพอการเรยนการสอน 135

ขนตอนในการจดปายนเทศ การจดปายนเทศเพอใหสามารถสอสาร เสนอความรไปยงผสนใจอยางมประสทธภาพตองค านงถงหลกการทส าคญดงน

1. ตงจดมงหมายในการจดปายนเทศไวใหชดเจนวา จะแสดงเรองอะไร เพออะไร และตองการใหผเรยนไดรบประโยชนอะไรจากการอานปายนเทศ

2. ตงชอเรองใหเหมาะสม นาสนใจและสอดคลองกบเนอหา 3. ศกษารายละเอยดของสารสนเทศทจะน าเสนอใหเขาใจ แลวสรปเปนความคดรวบ

ยอด และสาระส าคญเพอใหกระชบและครบถวนในเนอหา 4. พจารณาเลอกภาพประกอบทมความสอดคลองกบเรองราว และมขนาดทเหมาะสม

สามารถมองเหนรายละเอยดไดชดเจน 5. วางโครงรางการตดภาพและขอความในกระดาษกอน ตดผลงานลงพนปายจรงเพอ

เลอกรปแบบทมความเหมาะสมทสด 6. ตกแตงขอความ รปภาพ วสดตกแตงใหสวยงามและพรอมใชงาน 7. ตรวจทานขอมลทงหมดวาถกตองตามหลกการ ขอเทจหรอไม 8. ลงมอจดปายนเทศตามโครงรางทไดก าหนดไว 9. ตรวจสอบความเรยบรอยของผลงาน ตงแตเนอหา การวางต าแหนง ระยะหาง

ชองไฟ การใชส การล าดบเรอง 10. ประเมนผลการจดปายนเทศจากผด

ค าถามสะทอนความคด

ทานคดวากราฟกชวยพฒนาความเขาใจของผเรยนในการเรยนรอยางไร

ทานคดวาหลกการส าคญในการออกแบบสอกราฟกเพอสงเสรมการเรยนรเปนอยางไรบาง

ทานคดวาสอกราฟกทสอดคลองกบลกษณะเนอหาวชาททานรบผดชอบคอสอใด เพราะเหตใด

กจกรรมแนะน า ใหทานลองออกแบบสอกราฟก เชน ปายนเทศ แผนภม การตน ฯลฯ เพอใชในการจดการเรยนรในสาระวชาเอกของทานมา 1 เนอหา บรรณานกรม

บทท 8 การผลตสอกราฟกเพอการเรยนการสอน 136

ชม ภมภาค (2524). เทคโนโลยการสอนและการศกษา. กรงเทพฯ: ประสานมตร. วรพงศ วรชาตอดมพงศ .(2535). ออกแบบกราฟก. กรงเทพฯ: ศลปะบรรณคาร จนทรา มาศสพงศ .(2540). หลกการจดนทรรศการ. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร สมาล ชยเจรญ .(2545). เอกสารประกอบการสอนวชาสอการสอน. ขอนแกน. คณะศกษาศาสตร

มหาวทยาลยขอนแกน (อดส าเนา) สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย .(2548). คมอสาระการเรยนรเพมเตม

เทคโนโลยสารสนเทศ กราฟกและเทคโนโลยสอประสม . กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว.

Walter A., Wittich, & Charles F., Schuller . (1973). Introduction technology-Its nature and use. 5 th ed. New York: Harper&Row Publishers.

Heinich, Molenda & Russell. (1982). Instructional media and the new technologies of instruction. New York: John Wiley & Sons, Inc.