Συμμετοχικός Χωρικός Σχεδιασμός και η συμβολή των...

i

It is not enough for a handful of experts to attempt the solution of a problem, to solve it

and then to apply it. The restriction of knowledge to an elite group destroys the spirit of

society and leads to its intellectual impoverishment.

Albert Einstein, 1931

Σςμμεηοσικόρ συπικόρ ζσεδιαζμόρ και η ζςμβολή ηυν Τεσνολογιών Πληποθοπικήρ και Επικοινυνιών

Σπςπάηορ Σπςπίδυν

ii

Δπραξηζηίεο

Η παξνχζα δηπισκαηηθή εξγαζία εθπνλήζεθε θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 10νπ εμακήλνπ, ζην

ηκήκα Μεραληθψλ Φσξνηαμίαο Πνιενδνκίαο θαη Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο ηνπ

Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαιίαο, ην έηνο 2010.

Τε δηπισκαηηθή εξγαζία επέβιεςε ν θαζεγεηήο θ. Κνηδακάλεο Βχξσλ, ηνλ νπνίν

επραξηζηψ πνιχ γηα ηηο πνιχηηκεο ζπκβνπιέο ηνπ θαη ηηο ππνδείμεηο ηνπ. Δπηπιένλ

επραξηζηψ ηνλ θ. Βνγηαδίδε Νηθνιφ, γηα ηηο ζπδεηήζεηο πνπ θάλακε καδί θαη γηα ην

γεγνλφο φηη κε ελζάξξπλε λα αζρνιεζψ κε ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα.

Δπίζεο, ζέισ λα επραξηζηήζσ ηνπο ζπκθνηηεηέο-θίινπο κνπ γηα ηε ζπκβνιή ηνπο ζηελ

εξγαζία απηή. Δηδηθφηεξα επραξηζηψ ηνπο:

Emad Abu Joudeh, γηα ηηο πξαθηηθέο ζπκβνπιέο ηνπ γηα ην Wikiplanning.

Καξκαληφια Σάββα, «ζπληδξπηή» ηνπ Wikiplanning.gr γηα ην θεθάιαην πνπ γξάςακε

καδί, γηα ηηο ηδέεο ηνπ θαη γηα ηηο άπεηξεο ζπδεηήζεηο πνπ θάλακε, νη νπνίεο νπζηαζηηθά

κε νδήγεζαλ λα αζρνιεζψ κε ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα.

Μπαθξαηζά Φαλή, γηα ην απίζηεπην εμψθπιιν…

Παπαρξηζηνδνχινπ Παληειή, γηα ηηο πξαθηηθέο ζπκβνπιέο ηνπ θαη ηελ ελαζρφιεζε ηνπ

κε ην Wikiplanning.

Σηεγθεβέξζ Άλλα, γηα ηηο ζπληαθηηθέο θαη νξζνγξαθηθέο δηνξζψζεηο θαη ηελ ππνζηήξημε

ηεο…

Τέγν Νίθν, γηα ηηο άπεηξεο νξζνγξαθηθέο θαη ζπληαθηηθέο δηνξζψζεηο πνπ έθαλε.

Τξππηηζίδεο Αλαζηάζην, γηα ηελ ελαζρφιεζε ηνπ κε ην Wikiplanning, ηηο ζπκβνπιέο ηνπ

θαη ηηο ζπδεηήζεηο πνπ θάλακε.

Φξηζηνδνχινπ Νεθηάξην, γηα ηελ θξηηηθή ηνπ, ηηο ζπληαθηηθέο θαη νξζνγξαθηθέο

δηνξζψζεηο θαη ηηο ρξήζηκεο ζπκβνπιέο ηνπ.



iii

Πεξίιεςε

Η δηπισκαηηθή εξγαζία έρεη θπξίσο δχν ζηφρνπο: Πξψηνλ λα δηαηππσζεί κηα ελαιιαθηηθή

πξνζέγγηζε ηεο έλλνηαο ζπκκεηνρηθφο ζρεδηαζκφο, θαη δεχηεξνλ λα αλαδεηρζεί ν ξφινο πνπ ζα

κπνξνχζαλ λα δηαδξακαηίζνπλ νη ηερλνινγίεο πιεξνθνξηθήο θαη επηθνηλσληψλ ζηελ

πξαγκάησζε ηνπ. Ο ζπκκεηνρηθφο ζρεδηαζκφο αλαθέξεηαη ζηελ ηζφηηκε δπλαηφηεηα ζπκκεηνρήο

θαη ζπλεξγαζίαο ησλ κεκνλσκέλσλ πνιηηψλ γηα ην ζρεδηαζκφ ηνπ ρψξνπ πνπ βηψλνπλ. Η

ζπλεξγαζία απηή ιακβάλεη ρψξα ζε θάζε ζηάδην ηεο δηαδηθαζίαο ζρεδηαζκνχ, κε απνηέιεζκα ην

ηειηθφ πξντφλ λα απνηειεί ζπιινγηθφ δεκηνχξγεκα ηεο θνηλφηεηαο. Η δπλαηφηεηα φκσο

επίηεπμεο ηνπ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ είλαη άκεζα ζπλπθαζκέλε κε ην επίπεδν ζπιινγηθήο

ζπλείδεζεο ησλ αηφκσλ κηαο θνηλφηεηαο. Γίλεηαη επηπιένλ κηα νινθιεξσκέλε παξνπζίαζε ησλ

πιενλεθηεκάησλ θαη ησλ κεηνλεθηεκάησλ ησλ ζπκκεηνρηθψλ δηαδηθαζηψλ θαη ηεο ρξήζεο

θαηλνηφκσλ κέζσλ γηα ην ζθνπφ απηφ. Τν δηαδίθηπν κπνξεί λα ζπκβάιεη ζηελ “ελδπλάκσζε”

ησλ πνιηηψλ, ζηελ αχμεζε ηεο δηαθάλεηαο θαη ηνπ αξηζκνχ ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηηο δηαδηθαζίεο

ζρεδηαζκνχ. Αμίδεη ηέινο λα ζεκεησζεί φηη ε ζπκκεηνρή ζε δηαδηθαζίεο ζρεδηαζκνχ ηνπ ρψξνπ

κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ ιεηηνπξγεί ζπκπιεξσκαηηθά σο πξνο ηεο παξαδνζηαθέο κεζφδνπο

ζπκκεηνρήο, θαη δελ είλαη δπλαηφ λα ηηο αληηθαηαζηήζεη πιήξσο.

Λέμεηο Κιεηδηά

Σπκκεηνρηθφο ζρεδηαζκφο, ζπλεξγαηηθφο ζρεδηαζκφο, ηερλνινγίεο πιεξνθνξηθήο θαη

επηθνηλσληψλ, δηαδίθηπν, γεσγξαθηθά ζπζηήκαηα πιεξνθνξηψλ, WikiPlanning



iv

Abstract

This thesis has two main objectives: First, to define an alternative approach to participatory

planning and second, to emphasize the contributory role that information and communication

technologies can potentially play in participatory planning. Participatory planning refers to the

equal opportunity to participation and collaboration between individuals in the planning of the

space they experience. This collaboration takes place at every planning stage, and as a result the

final product is a collective creation of the community. However, the possibility of achieving

participatory planning is directly linked to the level of collective consciousness of the

community. Additionally, there is a comprehensive presentation of the advantages and

disadvantages of participatory processes and the use within them of innovative instruments. The

Internet can contribute to citizens' empowerment, enhance transparency and increase the number

of participants in planning processes. It is worth noting that web-based public participation in

planning processes is complementary to traditional methods of participation, and will never

replace them in full.

Key words:

Participatory planning, collaborative planning, information and communication technologies,

internet, geographical information systems, WikiPlanning



v

Περιεχόμενα

ΕΙΑΓΨΓΗ 1

1. ΘΕΨΡΙΕ ΦΕΔΙΑΜΟΤ 4

1.1. Ο ςυμμετοχικόσ ςχεδιαςμόσ (participatory planning) 4

1.2. Συνεργατικόσ ςχεδιαςμόσ (collaborative planning) 8

1.3. Διαφορζσ του ςυμμετοχικοφ ςχεδιαςμοφ (participatory planning) και του ςυνεργατικοφ

ςχεδιαςμοφ (collaborative planning) 10

1.4. Λοιπζσ κεωρίεσ ςχεδιαςμοφ 14

1.4.1. Ο ςχεδιαςμόσ ωσ τεχνοκρατικι διαδικαςία 14

1.4.2. Ο ςχεδιαςμόσ ωσ κοινωνικοπολιτικι δραςτθριότθτα 15

2. ΠΛΕΟΝΕΚΣΗΜΑΣΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΣΗΜΑΣΑ ΣΗ ΤΜΜΕΣΟΦΗ ΣΨΝ ΠΟΛΙΣΨΝ ΣΟ ΦΕΔΙΑΜΟ ΣΟΤ ΦΨΡΟΤ 18

2.1. Πλεονεκτιματα - Δυνατότθτεσ 18

2.2. Μειονεκτιματα - Κίνδυνοι 19

3. ΣΤΠΟΛΟΓΙΕ ΤΜΜΕΣΟΦΗ ΣΨΝ ΠΟΛΙΣΨΝ ΣΙ ΔΙΑΔΙΚΑΙΕ ΛΗΧΕΨ ΑΠΟΥΑΕΨΝ 25

3.1. Τφποι ςυμμετοχισ και «μθ ςυμμετοχισ» του Arnstein 25

3.1.1. Περιοριςμοί τθσ τυπολογίασ 26

3.1.2. Σφγχρονθ κριτικι τθσ Θεωρίασ του Arnstein 27

3.2. Τυπολογία ςχζςθσ πολιτών και διοίκθςθσ ςφμφωνα με τον ΟΟΣΑ 28

4. ΜΕΘΟΔΟΙ ΤΜΜΕΣΟΦΗ ΣΨΝ ΠΟΛΙΣΨΝ ΣΟ ΦΕΔΙΑΜΟ 31

4.1. Εργαλεία που βαςίηονται ςε ΤΠΕ και ςυμβάλλουν ςτθν άμεςθ ςυμμετοχι του κοινοφ ςτθν

διαδικαςία ςχεδιαςμοφ 33

4.1.1. Λογιςμικά ςυνεργαςίασ για τθν παραγωγι κειμζνων (Collaborative Writinng Software) 34

4.1.2. Διαδικτυακζσ ςυηθτιςεισ (Forum) 35

4.1.3. Γεωγραφικά Συςτιματα Πλθροφοριϊν Συμμετοχισ των Πολιτϊν (Public Participation GIS) 36



vi

4.1.4. Ηλεκτρονικζσ ψθφοφορίεσ 41

4.1.5. Κοινωνικά δίκτυα (Social networks) 42

4.1.6. Τεχνολογία επαυξθμζνθσ πραγματικότθτασ (Augmented reality) 43

4.1.7. Λογιςμικά που ςυμβάλουν ςτθν εξοικείωςθ των πολιτϊν με το ςυμμετοχικό ςχεδιαςμό. 43

5. ΠΑΡΑΔΟΙΑΚΕ ΜΕΘΟΔΟΙ ΤΜΜΕΣΟΦΗ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΤΜΜΕΣΟΦΗ ΠΟΤ ΒΑΙΖΟΝΣΑΙ Ε ΣΠΕ. 45

5.1. Πλεονεκτιματα – Προοπτικζσ μεκόδων ςυμμετοχικοφ ςχεδιαςμοφ που βαςίηονται ςε ΤΠΕ 45

5.2. Μειονεκτιματα μεκόδων ςυμμετοχικοφ ςχεδιαςμοφ που βαςίηονται ςε ΤΠΕ 46

6. ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΜΕΛΕΣΗ 49

6.1. Μεκοδολογία 49

6.2. Οι ςυμμετζχοντεσ 51

6.3. Αποτελζςματα 53

6.4. Συμπεράςματα μελζτθσ 56

7. ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕ ΙΔΙΑΙΣΕΡΟΣΗΣΕ ΣΟΤ ΤΜΜΕΣΟΦΙΚΟΤ ΦΕΔΙΑΜΟΤ ΚΑΙ ΣΗ ΦΡΗΗ ΣΨΝ ΣΠΕ 57

7.1. Πολιτιςτικά και κοινωνικά χαρακτθριςτικά 57

7.1.1. Σχζςθ πολίτθ-κράτουσ 58

7.1.2. Συλλογικι ςυνείδθςθ του Ζλλθνα 59

7.2. Νομοκεςία 59

7.3. Οικονομικζσ εξελίξεισ 60

7.4. Μεγάλα αςτικά κζντρα 60

7.5. Ύπαικροσ 61

7.6. Ψθφιακό χάςμα ςτθν Ελλάδα 62

8. WIKIPLANNING.GR - ΜΙΑ ΠΡΑΚΣΙΚΗ ΕΥΑΡΜΟΓΗ 66



vii

8.1. Tο WikiPlanning όπωσ το όριςαν οι χριςτεσ του 68

9. ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ 70

10. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ 74



viii

Καηάινγνο Πηλάθσλ

Πίλαθαο 1: Οη δηαθνξέο κεηαμχ ηνπ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη ηνπ ζπλεξγαηηθνχ

ζρεδηαζκνχ ....................................................................................................................... 12

Πίλαθαο 2: SWOT αλάιπζε γηα ηνλ ζπκκεηνρηθφ ζρεδηαζκφ.......................................... 22

Πίλαθαο 3: Τππνινγία πηζαλψλ κεζφδσλ δηαβνχιεπζεο ησλ ελδηαθεξφκελσλ. .............. 33

Πίλαθαο 4: Καηαλνκή ησλ ζπκκεηερφλησλ αλάινγα ηνλ ηχπν ζπκκεηνρήο θαη ην

πνιενδνκηθφ ζηάδην. ......................................................................................................... 52

Πίλαθαο 5: Καηαλνκή (ζε %) νξηζκέλσλ ραξαθηεξηζηηθψλ θαη ηνπ ηχπνπ ζπκκεηνρήο

197 ζπκκεηερφλησλ. ........................................................................................................ 53



ix

Καηάινγνο Γηαγξακκάησλ

Γηάγξακκα 1: Γίθηπν ζπλεξγαζίαο γηα ησλ ζρεδηαζκφ ηνπ ρψξνπ. ................................... 5

Γηάγξακκα 2: Δηθνληθή πεξηγξαθή ηεο δηαδηθαζίαο ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ ............... 7

Γηάγξακκα 3: Δλ‟ ελεξγεία νκάδεο ζπκθεξφλησλ γηα ηνλ ζρεδηαζκφ ηεο πνιηηηθήο γηα ηηο

αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο ζηελ πεξηνρήο Welsh. ....................................................... 10

Γηάγξακκα 4: Οη νρηψ βαζκίδεο ζηελ θιίκαθα ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ................ 25

Γηάγξακκα 5: Πξνζδηνξηζκφο ησλ φξσλ, Πιεξνθφξεζε, Γηαβνχιεπζε, Δλεξγφο

Σπκκεηνρή ......................................................................................................................... 29

Γηάγξακκα 6: Οπζηαζηηθή ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ, δίθηπα ζπλεξγαζίαο ...................... 30

Γηάγξακκα 7: Φξήζηεο ηνπ δηαδηθηχνπ αλά 100 θαηνίθνπο παγθφζκηνο γηα ηα έηε 1999

έσο 2009 ........................................................................................................................... 47

Γηάγξακκα 8: Η ζπλνιηθή δνκή ηεο κειέηεο θαη ηα ζηάδηα ηεο δηαδηθαζίαο

πνιενδφκεζεο ηεο πεξηνρήο Shapira ζην Τει Αβίβ. ......................................................... 50

Γηάγξακκα 9: Φξήζηεο ηνπ δηαδηθηχνπ αλά 100 θαηνίθνπο ζηελ Διιάδα γηα ηα έηε 1999

έσο 2009 ........................................................................................................................... 62

Γηάγξακκα 10: Φξήζηεο ηνπ δηαδηθηχνπ αλά ειηθηαθή νκάδα γηα ηα έηε 2005 έσο 2008

(%) .................................................................................................................................... 63

Γηάγξακκα 11: Φξήζηεο ηνπ δηαδηθηχνπ αλά θχιν θαη ειηθηαθή νκάδα (%, 2008) ........ 64

Γηάγξακκα 12: Φξήζηεο ηνπ δηαδηθηχνπ αλά θχιν γηα ηα έηε 2005 έσο 2008 (%) ......... 64

Γηάγξακκα 13: Φξήζηεο ηνπ δηαδηθηχνπ αλά θχιν θαη επίπεδν εθπαίδεπζεο (%, 2008) 65

Γηάγξακκα 14: Φξήζηεο ηνπ δηαδηθηχνπ γηα αζηηθέο πεξηνρέο θαη πεξηνρέο ηεο ππαίζξνπ

γηα ηα έηε 2005 έσο 2008 ................................................................................................. 65



x

Καηάινγνο Αθξώλπκσλ

ΓΠ: Γεσγξαθηθέο Πιεξνθνξίεο

ΓΣΠ: Γεσγξαθηθά Σπζηήκαηα Πιεξνθνξηψλ

ΓΣΠΣΠ: Γεσγξαθηθά Σπζηήκαηα Πιεξνθνξηψλ Σπκκεηνρήο ησλ Πνιηηψλ

ΔΔΤΤ: Δζληθή Δπηηξνπή Τειεπηθνηλσληψλ θαη Ταρπδξνκείσλ

ΚΜΣ: Καηλνηφκνη Μέζνδνη Σπκκεηνρήο

ΟΟΣΑ: Οξγαληζκφο Οηθνλνκηθήο Σπλεξγαζίαο θαη Αλάπηπμεο

ΠΚΠ: Παξαηεξεηήξην γηα ηελ Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο

ΠΜΣ: Παξαδνζηαθνί Μέζνδνη Σπκκεηνρήο

ΤΠΔ: Τερλνινγίεο Πιεξνθνξηθήο θαη Δπηθνηλσληψλ

ΤΠ: Τερλνινγίεο Πιεξνθνξηθήο

ΦΥΤΑ: Φψξνο Υγεηνλνκηθήο Ταθήο Απνξξηκκάησλ

EOMF: European Observatory νf Mountain Forests

FAO: Food and Agriculture Organization of the United Nations

NIMBY: Not in my Back Yard

ODPM: Office of Deputy Prime Minister

TPP: Traditional Public Participation

TPPs: Traditional Participants

TWPP: Traditional and Web-based Public Participation

TWPPs: Traditional and Web Participants

WPP: Web-based Public Participation

WPPs: Web Participants



1

Δηζαγσγή

Ο ζπκκεηνρηθφο ζρεδηαζκφο είλαη κηα έλλνηα ακθηιεγφκελε. Φξεζηκνπνηείηαη πνιχ

ζπρλά θαη αλαθέξεηαη ζε δηαθνξεηηθέο δηαδηθαζίεο ζρεδηαζκνχ, ζηηο νπνίεο ιακβάλνπλ

κέξνο δηαθνξεηηθνί δξψληεο ζηα δηαθνξεηηθά ζηάδηα ηεο δηαδηθαζίαο. Η παξνχζα

εξγαζία έρεη δχν ζθνπνχο νη νπνίνη φκσο είλαη άξξεθηα ζπλδεδεκέλνη. Πξψηνλ λα νξίζεη

ην ζπκκεηνρηθφ ζρεδηαζκφ θαη ηε δηαδηθαζία ηνπ, κε βάζε κηα δηαθνξεηηθή πξνζέγγηζε

ζε ζρέζε κε απηέο πνπ θπξηαξρνχλ κέρξη ζήκεξα, θαη δεχηεξνλ λα ηνλίζεη ην κείδνλα

ξφιν πνπ δηαδξακαηίδνπλ νη λέεο ηερλνινγίεο γηα ηελ ππνζηήξημε ηνπ ζπκκεηνρηθνχ

ζρεδηαζκνχ, πξνηείλνληαο ηνπο ηξφπνπο θαη ηα κέζα γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζθνπνχ απηνχ.

Τα ηειεπηαία ρξφληα γίλεηαη φιν θαη πην επηηαθηηθή ε αλάγθε γηα ελεξγφ ζπκκεηνρή ησλ

πνιηηψλ ζε δηαδηθαζίεο ιήςεσο απνθάζεσλ, πνπ επεξεάδνπλ ηε δσή ηνπο θαη ηελ

θαζεκεξηλφηεηα ηνπο (πνιηηηθή, νηθνλνκία, θ.α.). Η αλάγθε απηή αλ θαη πην εκθαλήο

ζηελ πνιηηηθή θαη ηελ νηθνλνκία, επεθηείλεηαη ζηαδηαθά θαη ζην ζρεδηαζκφ ηνπ ρψξνπ.

Τα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα έρνπλ επαηζζεηνπνηήζεη αξθεηέο νκάδεο πνιηηψλ νη

νπνίεο δηεθδηθνχλ δπλακηθά ηελ εκπινθή ηνπο ζηνλ πεξηβαιινληηθφ ζρεδηαζκφ. Σηηο

ειιεληθέο κεγαινππφιεηο, αξθεηνί θάηνηθνη πξνζπαζνχλ λα παξέκβνπλ ζηηο γεηηνληέο

ηνπο απαηηψληαο ηε δεκηνπξγία ειεχζεξσλ δεκφζηψλ ρψξσλ. Δίλαη γεγνλφο φκσο φηη ηα

θηλήκαηα γηα ηελ απηνδηαρείξηζε ηνπ ρψξνπ ζηελ Διιάδα, δελ έρνπλ ηχρεη κεγάιεο

αληαπφθξηζεο θαζψο απνηεινχληαη απφ δπλάκεηο πνιηηηθψλ ρψξσλ κε ειάρηζηε απήρεζε

ζηελ ειιεληθή θνηλσλία. Παξφια απηά, ε δπλακηθή πνπ δεκηνπξγείηαη είλαη δπλαηφλ λα

επεθηαζεί θαη λα ζπκπεξηιάβεη επξχηεξεο θνηλσληθέο νκάδεο πιεζπζκνχ, νη νπνίεο

εθφζνλ απεκπιαθνχλ απφ πξνθαηαιήςεηο θαη απφ θνκκαηηθέο θαη άιιεο θαηεπζπλφκελεο

επηξξνέο, δχλαληαη λα ζπλεξγαζηνχλ ζπιινγηθά γηα ηε δεκηνπξγηθή παξαγσγή ρψξνπ

ζηελ βάζε ηεο βειηίσζεο ηεο ζπλνιηθήο επεκεξίαο κηαο θνηλφηεηαο.

Τν δηαδίθηπν είλαη έλα ηζρπξφηαην κέζν γηα ηελ επηθνηλσλία θαη ηε ζπλεξγαζία ησλ

αηφκσλ. Σηελ παξνχζα εξγαζία, ζα δηεξεπλεζνχλ νη δπλαηφηεηεο πνπ δπλεηηθά κπνξνχλ

λα παξέρνπλ νη ΤΠΔ ζην ζρεδηαζκφ ηνπ ρψξνπ εληζρχνληαο ηηο ππάξρνπζεο

παξαδνζηαθέο κεζφδνπο ζπκκεηνρήο (επαθή κέζσ ηεο θπζηθήο παξνπζίαο). Η

απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ δηαδηθηχνπ έρεη ήδε ζε έλα βαζκφ απνδεηρηεί, θαζψο ππάξρνπλ

επηηπρεκέλα εγρεηξήκαηα ζπλεξγαζίαο πνιηηψλ γηα ηελ παξαγσγή γλψζεο (Wikipedia,

ινγηζκηθά αλνηρηνχ θψδηθα).



2

Η επηινγή φκσο ησλ θαηάιιεισλ κεζφδσλ θαη ησλ κέζσλ, γηα ηε ζπκκεηνρή ηνπ θνηλνχ

εμαξηάηαη απφ πνιινχο παξάγνληεο, πνπ είλαη δηαθνξεηηθνί γηα θάζε θνηλφηεηα.

Δπηρεηξείηαη ινηπφλ, ν εληνπηζκφο ησλ δηαζέζηκσλ κέζσλ (εξγαιείσλ) γηα ηε ζπκκεηνρή

ησλ πνιηηψλ ζην ζρεδηαζκφ αιιά θαη ησλ ηδηαίηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ θπξίσο ηεο

ειιεληθήο θνηλσλίαο, κε ζθνπφ ηελ αλάδεημε ησλ πιενλεθηεκάησλ θαη ησλ

κεηνλεθηεκάησλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ εθαξκνγή ηνπο.

Σην πξψην θεθάιαην δηαηππψλεηαη ε ζεσξία ηνπ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ

(participatory planning) θαη αλαθέξεηαη ε ζεσξία ηνπ ζπλεξγαηηθνχ ζρεδηαζκνχ

(collaborative planning). Δπεηδή φκσο ηφζν ζηελ ειιεληθή φζν θαη ζηελ δηεζλή

βηβιηνγξαθία νη δηάθνξνη κειεηεηέο αληηιακβάλνληαη δηαθνξεηηθά ην ζπκκεηνρηθφ

ζρεδηαζκφ (participatory planning) θαη ην ζπγρένπλ - ζπλδπάδνπλ, εζειεκέλα ή κε, κε

ην ζπλεξγαηηθφ ζρεδηαζκφ (collaborative planning), επηρεηξήζεθε ή ζπγθξηηηθή ηνπο

αλάιπζε θαη ε παξνπζίαζε ησλ δηαθνξψλ ηνπο. Δπηπιένλ γίλεηαη αλαθνξά ζηηο ζεσξίεο

ζρεδηαζκνχ, φπσο απηέο ηαμηλνκνχληαη κε βάζε δχν δηαθνξεηηθέο πξνζεγγίζεηο: ε

πξψηε αληηιακβάλεηαη ην ζρεδηαζκφ σο κηα ηερλνθξαηηθή δηαδηθαζία ελψ ε δεχηεξε

πξνζέγγηζε σο κηα θνηλσληθνπνιηηηθή δξαζηεξηφηεηα.

Σην δεχηεξν θεθάιαην αλαθέξνληαη ηα πιενλεθηήκαηα θαη ηα κεηνλεθηήκαηα ηεο

ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζην ζρεδηαζκφ ηνπ ρψξνπ. Τα κεηνλεθηήκαηα αθνξνχλ ηφζν

ηελ απηήλ θαζ‟ απηήλ ηε δηαδηθαζία ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ φζν θαη ηηο

πεξηπηψζεηο πνπ απηή γίλεηαη θαηά ηξφπν αλνχζην. Γίλεηαη επηπιένλ αλαθνξά ζε κηα

Swot αλάιπζε πνπ ζρεηίδεηαη κε ην ζπκκεηνρηθφ ζρεδηαζκφ θαη ε νπνία δηαηππψζεθε

θαηά ηε δηάξθεηα ελφο αθαδεκατθνχ εξγαζηεξίνπ ζην Νηνχθαζηι.

Σην ηξίην θεθάιαην αλαθέξνληαη δχν ηππνινγίεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζηηο

δηαδηθαζίεο ιήςεσο απνθάζεσλ. Η πξψηε αλαπηχρζεθε απφ ηνλ Arnstein ην 1969, θαη

απνηειεί ηε βάζε γηα ηηο πεξηζζφηεξεο ζχγρξνλεο αλαιχζεηο, θαζψο βνεζά ζηελ

απνζαθήληζε ζεκάησλ ηα νπνία δελ έρνπλ έσο ζήκεξα πξνζεγγηζηεί επαξθψο. Η

δεχηεξε αλαπηχρζεθε απφ ηνλ ΟΟΣΑ ην 2001 θαη είλαη ζαθψο πην ζπλνπηηθή.

Σην ηέηαξην θεθάιαην αλαιχνληαη νη πηζαλέο κέζνδνη ζπκκεηνρήο ηνπ θνηλνχ ζην

ζρεδηαζκφ ηνπ ρψξνπ. Απηέο πεξηιακβάλνπλ ηφζν ηηο παξαδνζηαθέο κεζφδνπο φζν θαη

ηηο κεζφδνπο ζπκκεηνρήο πνπ βαζίδνληαη ζηε ρξήζε Τερλνινγηψλ Πιεξνθνξηθήο θαη

Δπηθνηλσληψλ (ΤΠΔ). Η δεχηεξε κέζνδνο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζην ζρεδηαζκφ

αλαιχεηαη εθηελψο θαη πξνηείλνληαη ηα «εξγαιεία» πνπ δπλεηηθά κπνξεί λα



3

πεξηιακβάλεη.

Σην πέκπην θεθάιαην παξνπζηάδνληαη ηα πιενλεθηήκαηα θαη ηα κεηνλεθηήκαηα ηεο

ρξήζεο κεζφδσλ ζπκκεηνρήο πνπ βαζίδνληαη ζηε ρξήζε ΤΠΔ. Σην θεθάιαην απηφ

γίλεηαη πξνζπάζεηα λα ηνληζηεί ην γεγνλφο φηη ε αλαινγία ηεο ρξήζεο παξαδνζηαθψλ

κεζφδσλ θαη κεζφδσλ πνπ βαζίδνληαη ζε ΤΠΔ θαζνξίδεηαη απφ ηηο ηδηαίηεξεο αλάγθεο

ηεο εθάζησηε θνηλφηεηαο.

Τν έθην θεθάιαην πεξηιακβάλεη κία εκπεηξηθή κειέηε ε νπνία εζηηάδεη ζηε ζχγθξηζε

ησλ παξαδνζηαθψλ κεζφδσλ ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ θαη ησλ κεζφδσλ πνπ βαζίδνληαη

ζηε ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ κε βάζε ηε ρξεζηκφηεηα ηνπο ζηε ζρεδηαζηηθή δηαδηθαζία. Η

κειέηε απηή αθνξά ηε γεηηνληά Shapira ζην Τει-Αβίβ ηνπ Ιζξαήι θαη εθπνλήζεθε απφ

ηνπο Stern, Gudes θαη Svoray ην 2009.

Σην έβδνκν θεθάιαην αλαιχνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο φζνλ αθνξά

ηε ζπκκεηνρή ηεο ζε δηαδηθαζίεο ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη ζηε ρξήζε ΤΠΔ γηα ηνλ ζθνπφ

απηφ. Γίλεηαη αλαθνξά ζηηο ζεκαληηθφηεξεο αδπλακίεο ηεο θαη ηηο πξννπηηθέο πνπ κπνξεί

λα ππάξμνπλ απφ ηελ εθαξκνγή ζπκκεηνρηθψλ δηαδηθαζηψλ θαη απφ ηελ αμηνπνίεζε ησλ

ΤΠΔ.

Σην φγδνν θεθάιαην παξνπζηάδεηαη ε ηδέα ηεο δεκηνπξγίαο ηνπ Wikiplanning.gr. Η ηδέα

απηή αθνξά ηε δπλαηφηεηα ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζην ζρεδηαζκφ ηνπ ρψξνπ κε βάζε

κηα δηαδηθηπαθή πιαηθφξκα. Η ηδέα απηή γελλήζεθε ην 2009 θαη είλαη απνηέιεζκα

θνηλψλ πξνβιεκαηηζκψλ θαη ζπλεξγαζίαο κε ην ζπκθνηηεηή κνπ Σάββα Καξκαληφια,

καδί κε ηνλ νπνίν ζπλερίδνπκε ηελ αλάπηπμε ηεο.

Καηά ηε δηάξθεηα εθπφλεζεο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο αληηκεησπίζηεθαλ ζεκαληηθά

πξνβιήκαηα, θαζψο ππάξρεη έιιεηςε ηφζν ειιεληθήο φζν θαη δηεζλνχο βηβιηνγξαθίαο

γηα ηα δεηήκαηα απηά. Οη πξννπηηθέο πνπ κπνξνχλ λα πξνθχςνπλ απφ ηελ αμηνπνίεζε

ησλ ΤΠΔ ζηηο δηαδηθαζίεο ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ ηνπ ρψξνπ δελ έρνπλ δηεξεπλεζεί

αθφκα επαξθψο. Δπηπιένλ πξνβιήκαηα πξνέθπςαλ ζηελ απφδνζε ηεο αγγιηθήο

νξνινγίαο ζηα ειιεληθά, θαζψο ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ε αθξηβήο κεηάθξαζε αιινίσλε

ην λφεκα ησλ φξσλ.



4

1. Θεσξίεο ζρεδηαζκνύ

1.1. Ο ζπκκεηνρηθόο ζρεδηαζκόο (participatory planning)

Ο ζπκκεηνρηθφο ζρεδηαζκφο πεξηιακβάλεη ηε ζςμμεηοσή και ηη ζςνεπγαζία ησλ πνιηηψλ

(κεκνλσκέλσλ αηφκσλ) ζηηο δηαδηθαζίεο ζρεδηαζκνχ ελφο ζπγθεθξηκέλνπ ρψξνπ πνπ ηα

άηνκα απηά βηψλνπλ (θαηνηθνχλ- επηζθέπηνληαη- εξγάδνληαη) κε ζθνπφ ηε δηακφξθσζε

ηνπ ηειηθνχ ζρεδηαζηηθνχ απνηειέζκαηνο.

Οη δηαδηθαζίεο ζρεδηαζκνχ πεξηιακβάλνπλ ηφζν ηνλ εληνπηζκφ πξνβιεκάησλ θαη ηε

δηαηχπσζε πξνηάζεσλ-νξακάησλ γηα ηελ πεξηνρή, φζν θαη ηελ εθπφλεζε κειεηψλ θαη

ζρεδίσλ πνπ αθνξνχλ παξεκβάζεηο κηθξήο έσο θαη κεγάιεο θιίκαθαο. Λφγσ ηνπ

γεγνλφηνο φηη νη πνιίηεο ζπκκεηέρνπλ θαη ζπλεξγάδνληαη θαζφιε ηε δηάξθεηα ηνπ

ζρεδηαζκνχ, απφ ηελ α' θάζε έσο θαη ηελ πξφηαζε, ην ηειηθφ πξντφλ ηνπ ζρεδηαζκνχ

αληηθαηνπηξίδεη πιήξσο ηηο επηδηψμεηο θαη ηνπο ζηφρνπο ηηο θνηλφηεηαο.

Η ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ γίλεηαη ζηελ βάζε δηθηχσλ ζπλεξγαζίαο (βιέπε δηάγξακκα

1.1), ζηα νπνία ν θάζε πνιίηεο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα ζπκκεηέρεη ηζφηηκα σο πξνο ηνπο

ππνινίπνπο πνιίηεο, ηε δηνίθεζε θαη ηνπο πνιενδφκνπο-ρσξνηάθηεο αλεμαηξέησο ηεο

θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο ηάμεο ζηελ νπνία αλήθεη. Η δηνίθεζε θαη νη πνιενδφκνη -

ρσξνηάθηεο έρνπλ επηπιένλ, ζπκβνπιεπηηθφ θαη νξγαλσηηθφ ξφιν, γηα ηε δηεπθφιπλζε

ησλ δηαδηθαζηψλ ηνπ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ, ρσξίο φκσο ε δπλαηφηεηα δηαρείξηζεο

ηεο δηαδηθαζίαο λα ηνπο επηηξέπεη λα ηελ θαηεπζχλνπλ ή λα παξεκβαίλνπλ κε αδηαθαλή

ηξφπν.



5

Γηάγξακκα 1: Γίθηπν ζπλεξγαζίαο γηα ησλ ζρεδηαζκφ ηνπ ρψξνπ.

Γηνίθεζε

Πνιίηεο 1

Πνιίηεο 2

Πνιενδόκνο

Πνιίηεο Χ

Πεγή: ηδία επεμεξγαζία

Βεβαίσο ζην ππάξρνλ θνηλσληθννηθνλνκηθφ ζχζηεκα, ππάξρνπλ ζαθείο ηεξαξρηθέο

δνκέο, πνπ ζε θακία πεξίπησζε δελ ζα ήηαλ νξζφ λα παξαιεηθζνχλ. Οη πνιίηεο πνπ

αλήθνπλ ζε αλψηεξα νηθνλνκηθά ζηξψκαηα ηείλνπλ λα είλαη θαη πην «κνξθσκέλνη», κε

απνηέιεζκα λα κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ θαη λα ρεηξαγσγήζνπλ ηνπο ππφινηπνπο πνιίηεο,

νχηνο ψζηε λα εμππεξεηήζνπλ ηα ζπκθέξνληα ηνπο. Παξφια απηά ζεσξείηαη φηη ιφγσ

ησλ δπλαηνηήησλ πνπ πξνζθέξνπλ νη Τερλνινγίεο Πιεξνθνξηθήο θαη Δπηθνηλσληψλ

(ΤΠΔ), ζα κεησζνχλ νη αληζφηεηεο πνπ ππάξρνπλ, θαζψο ε γλψζε είλαη δηαζέζηκε ζε

φινπο ηνπο πνιίηεο ρσξίο λα πθίζηαληαη εηζνδεκαηηθνί πεξηνξηζκνί, αξθεί βέβαηα λα

έρνπλ φινη πξφζβαζε ζηα κέζα (πξφζβαζε ζην δηαδίθηπν) γηα λα ηελ απνθηήζνπλ.

Φαξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα ηεο θνηλσλίαο ηεο γλψζεο πνπ δηακνξθψλεηαη (αλ θαη

αθφκα είλαη ζε αξρηθφ επίπεδν), απνηεινχλ ηφζν νη πιεξνθνξίεο πνπ δηαηίζεληαη

ειεχζεξα (άξζξα, βηβιία, θηι) φζν θαη νη ζπδεηήζεηο, ηα ζρφιηα θαη νη απφςεηο πνπ

ζπλνδεχνπλ ην πξσηνγελέο πιηθφ ηεο πιεξνθνξίαο, εληζρχνληαο ηελ πνιπθσλία θαη ηελ

αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ησλ πνιηηψλ ζπκβάιινληαο έηζη ζηε βειηίσζε ηεο θξηηηθήο ηνπο



6

άπνςεο θαη ζηελ ελδπλάκσζε ηεο ηθαλφηεηάο ηνπο γηα δεκηνπξγία θαη πξσηφηππε

ζθέςε.

Τα ζπκκεηνρηθά ζρέδηα-κειέηεο πνπ παξάγνληαη απφ πνιίηεο πνπ ζπλεξγάδνληαη

εζεινληηθά θαη ρσξίο λα έρνπλ θάπνηα ζπγθεθξηκέλε επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε- εκπεηξία

ζηα δήηεκα κε ηα νπνία απαζρνινχληαη κπνξεί λα είλαη πην πνηνηηθά απφ ηα ζρέδηα-

κειέηεο πνπ έρνπλ παξαρζεί απφ επαγγεικαηίεο, εμαηηίαο ηεο ελζσκάησζεο γλψζεσλ

κεγαιχηεξνπ πιήζνπο αηφκσλ. Φαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ε Wikipedia πνπ

αλ θαη βαζίδεηαη ζηελ εζεινληηθή ζπκκεηνρή ησλ αλζξψπσλ θαηφξζσζε λα μεπεξάζεη ζε

πιεξνθνξίεο (15 εθαηνκκχξηα άξζξα παγθνζκίσο θαη πεξηζζφηεξν απφ 50 ρηιηάδεο ζηα

ειιεληθά) θαη είλαη ζχκθσλα κε ηνλ Giles (2005) “εθάκηιιεο πνηφηεηαο θαη αμηνπηζηίαο

ζε ζχγθξηζε κε ηηο κεγαιχηεξεο παξαδνζηαθέο εγθπθινπαίδεηεο φπσο ε εγθπθινπαίδεηα

Britannica”. Γηα ην ιφγσ απηφ, ζεσξείηε φηη ν κχζνο ηνπ επαγγεικαηηζκνχ, ζε φιεο ηηο

εθθάλζεηο θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζην ζρεδηαζκφ (πνπ εθπξνζσπείηαη θπξίσο απφ ηνλ

θαζνιηθφ ζρεδηαζκφ) έρεη πιένλ θαηαξξηθζεί.

Η ζεκειηψδεο δηαθνξά φκσο αλάκεζα ζηε ζπλεξγαζία γηα ηε ζπγγξαθή κηαο

εγθπθινπαίδεηαο θαη ζηε ζπλεξγαζία γηα ην ζρεδηαζκφ ηνπ ρψξνπ έγθεηηαη ζηα

νηθνλνκηθά ζπκθέξνληα πνπ δηαθπβεχνληαη απφ ρσξηθέο παξεκβάζεηο, ηα νπνία είλαη

ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο ηζρπξφηεξα θαη πην άκεζα αληηιεπηά. Γηα λα

ειαρηζηνπνηεζνχλ νη ζπγθξνχζεηο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο ζρεδηάζηεθεο παξεκβάζεηο νη

νπνίεο ππνλνκεχνπλ νπζηαζηηθά ηε δηαδηθαζία ηνπ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ, ζα πξέπεη

νη πνιίηεο λα έρνπλ ηελ θαηάιιειε παηδεία, ψζηε λα ππεξηεξήζεη ην ζπιινγηθφ

ζπκθέξνλ έλαληη ηνπ αηνκηθνχ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ιφγσ ηνπ γεγνλφηνο φηη κεγάιν

πνζνζηφ ησλ ζπγθξνχζεσλ νθείιεηαη ζηελ χπαξμε ηδηνθηεζηαθψλ ζπκθεξφλησλ, ζα

πξέπεη λα ππάξμεη έλαο αμηφπηζηνο κεραληζκφο πνπ ζα απνδεκηψλεη ηνπ ζηγφκελνπο

πνιίηεο.

Τν παξαθάησ δηάγξακκα (2) πεξηγξάθεη εηθνληθά ηε δηαδηθαζία ηνπ ζπκκεηνρηθνχ

ζρεδηαζκνχ. Οη κεκνλσκέλνη πνιίηεο, ζηεξηδφκελνη απφ θνηλνχ ζηελ παξαηήξεζε ηεο

ππάξρνπζαο θνηλσληθήο, ρσξηθήο θαη νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο ηεο πεξηνρήο θαη

βαζηδφκελνη ζηηο πξνζδνθίεο-επηζπκίεο ηνπο γηα ην πψο ζα ήζειαλ λα ήηαλ ε ππάξρνπζα

πξαγκαηηθφηεηα, εθθξάδνπλ ηηο απφςεηο ηνπο, ηνπο πξνβιεκαηηζκνχο ηνπο, ηα νξάκαηα

ηνπο θαη ηηο ηδέεο ηνπο. Έπεηηα, κέζσ ηεο ζπλεξγαζίαο θαη ηεο δηαβνχιεπζεο ησλ

πνιηηψλ (δηαδηθαζίεο πνπ απεηθνλίδνληαη ζρεκαηηθά ζην «ρσλί»), νη παξαπάλσ απφςεηο-

νξάκαηα-ηδέεο ησλ πνιηηψλ ζπληίζεληαη ζηαδηαθά θαη δηακνξθψλνπλ ζπλεθηηθέο



7

πξνηάζεηο. Οη πξνηάζεηο απηέο απνηεινχλ ζπιινγηθφ πξντφλ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ.

Θα πξέπεη επηπιένλ λα ηνληζηεί φηη ε δηαδηθαζία ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ ηνπ ρψξνπ

είλαη κηα ζπλερήο δηαδηθαζία, θπθιηθήο κνξθήο, ρσξίο απζηεξά θαζνξηζκέλε αξρή θαη

ηέινο. Γειαδή νη δηαδηθαζίεο ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ δελ ιακβάλνπλ ρψξα κφλν ζε

ζπγθεθξηκέλεο ρξνληθέο πεξηφδνπο, π.ρ. κφλν θαηά ηε δηάξθεηα εθπφλεζεο

πνιενδνκηθψλ, ρσξνηαμηθψλ ή πεξηβαιινληηθψλ κειεηψλ. Έηζη είλαη δπλαηφλ λα

αληηκεησπίδνληαη άκεζα ηα πξνβιήκαηα πνπ δεκηνπξγνχληαη, πξνζδίδνληαο επειημία θαη

δπλακηθή ζην ρσξηθφ ζρεδηαζκφ, θαζψο δελ απνηειεί κηα απζηεξά ηερλνθξαηηθή

δηαδηθαζία.

Γηάγξακκα 2: Δηθνληθή πεξηγξαθή ηεο δηαδηθαζίαο ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ

πξόηαζε

αληίιεςε

πξνβιήκαηνο

Ιδέα

όξακαάπνςε

αληηιήςεηο

πξνβιεκάησλ

όξακαηα

πξνηάζεηο

νξάκαηα

ζπδεηήζεηο

ςεθνθνξίεο

Ιδέεο

Ιδέεο +

νξάκαηα +

απόςεηο

+…...

πξόηαζε

Ιδέεο

απόςεηο

Φπζηθόο θαη θνηλσληθν -νηθνλνκηθόο ρώξνο

Λήςε απνθάζεσλ

ςεθνθνξίεο

ζπδεηήζεηοιύζεηο

Σσνερ

γαζ

ία - Δ

ιαβούλεσ

ζη

όξακα

Ιδέα

άπνςε

αληηιήςεηο


εθ

αρ

μο

γή

Πεγή: ηδία επεμεξγαζία



8

Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη απφ κφλε ηεο ε απιή ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηηο δηαδηθαζίεο

ιήςεσο απνθάζεσλ, δελ θαζηζηά αλαγθαία ην ζρεδηαζκφ, ζπκκεηνρηθφ. Σηε δηεζλή

βηβιηνγξαθία ν ζπκκεηνρηθφο ζρεδηαζκφο νξίδεηαη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο κε

δηαθνξεηηθφ ηξφπν, θαζψο ν θάζε ζπγγξαθέαο έρεη δηαθνξεηηθή αληίιεςε γηα ην είδνο

ηεο ζπκκεηνρήο (απιή ζπκκεηνρή ή ζπλεξγαζία γηα ηε δηακφξθσζε απνθάζεσλ), γηα ην

πνίνο ζα πξέπεη λα ζπκκεηέρεη ζηηο δηαδηθαζίεο ζρεδηαζκνχ θαη ζε πνηα ζηάδηα ηνπ. Έηζη

νπνηαδήπνηε αλαθνξά ζηελ παξνχζα κειέηε, ζηελ έλλνηα ηνπ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ

αθνξά ηνλ πξναλαθεξζέληα νξηζκφ.

1.2. Σπλεξγαηηθόο ζρεδηαζκόο (collaborative planning)

O ζπλεξγαηηθφο ζρεδηαζκφο πξνέθπςε σο απάληεζε ζηελ αλεπάξθεηα ησλ

παξαδνζηαθψλ ηερληθψλ ζπκκεηνρήο ηνπ θνηλνχ, λα παξέρνπλ κηα πξαγκαηηθή επθαηξία

ζηνπο πνιίηεο ζην λα ιάβνπλ απνθάζεηο πνπ επεξεάδνπλ ηηο θνηλφηεηέο ηνπο. Δίλαη

δειαδή κηα κέζνδνο πνπ απνζθνπεί ζηελ «ελδπλάκσζε» ησλ νκάδσλ ζπκθεξφλησλ

πξνάγνληαο ηνπο ζην επίπεδν ηεο ιήςεο απνθάζεσλ κέζα απφ κηα δηαδηθαζία άκεζεο

εκπινθήο θαη δηαιφγνπ κεηαμχ απηψλ θαη ησλ δεκφζησλ θνξέσλ, κε ζηφρν ηε ζπιινγή

ηδεψλ, ηελ ελεξγφ εκπινθή θαη ηε ζπκκεηνρή ησλ νκάδσλ ζπκθεξφλησλ ζηε δηαδηθαζία

ζρεδηαζκνχ.

Σχκθσλα κε ηνλ Innes θαη Booher (2000) γηα λα εξγαζηνχλ πην απνηειεζκαηηθά νη

νκάδεο ζπκθεξφλησλ θαη λα παξάγνπλ πξαγκαηνπνηήζηκεο θαη θαιά ελεκεξσκέλεο

πξνηάζεηο, θαηλνηνκίεο, θαη θνηλή δξάζε, δηάθνξεο πξνυπνζέζεηο πξέπεη λα

εθπιεξσζνχλ, νη νπνίεο αλαθέξνληαη παξαθάησ:

1) Πξέπεη λα ζπκκεηέρεη φιν ην θάζκα ησλ νκάδσλ ζπκθεξφλησλ.

2) Ο δηάινγνο απηφο πξέπεη λα είλαη απζεληηθφο, ππφ ηελ έλλνηα φηη νη άλζξσπνη πξέπεη

λα είλαη ζε ζέζε λα κηιήζνπλ εηιηθξηλά θαη κε θαηαλφεζε ν έλαο ζηνλ άιινλ. Δπηπιένλ

πξέπεη λα είλαη επαθξηβείο ζην φηη ιέλε, θαη πξέπεη λα ζπκκεηέρνπλ σο λφκηκνη

εθπξφζσπνη ησλ νκάδσλ ζπκθεξφλησλ.

3) Θα πξέπεη λα ππάξρεη ηαπηφρξνλα πνιπκνξθία θαη αιιειεμάξηεζε κεηαμχ ησλ

ζπλεξγαηψλ (collaborators).

4) Όια ηα ζέκαηα πξέπεη λα ζπδεηνχληαη, ρσξίο λα ππάξρνπλ δεηήκαηα εθηφο

ζεκαηνινγίαο.



9

5) Ο θαζέλαο πνπ ιακβάλεη κέξνο ζηε ζπδήηεζε ζα πξέπεη λα είλαη εμίζνπ

ελεκεξσκέλνο, θαη λα παξέρεηαη επηπιένλ ην ίδην δηθαίσκα νκηιίαο ζηα κέιε ηεο

ζπιινγηθήο ζπδήηεζεο.

6) Οη ζπκθσλίεο ιακβάλνληαη κφλν φηαλ επηηεπρζεί ε ζπλαίλεζε ή ε ζπληξηπηηθή

πιεηνςεθία κεηαμχ ησλ ζπκκεηερφλησλ θαη κφλν έπεηηα απφ νπζηαζηηθά ζνβαξή

πξνζπάζεηα γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ ζπκθεξφλησλ φισλ ησλ παξαγφλησλ (players).

“Σε απηφ ην κνληέιν, νη ζπκκεηέρνληεο αλαπηχζζνπλ απφ θνηλνχ κηα απνζηνιή θαη έλαλ

ζθνπφ, πνπ λα δηεπζεηεί ηα ζπκθέξνληά ηνπο (απνθεχγνληαο ηελ πηνζέηεζε ζέζεσλ) γηα

λα είλαη απφ φινπο απνδεθηά, δηαηππψλνληαο κηα θνηλή αληίιεςε ηνπ πξνβιήκαηνο πνπ

λα ηνπο νδεγεί ζε κηα ζπκθσλία ζρεηηθά κε ην ηη πξέπεη λα θάλνπλ. Σηε ζπλέρεηα

εξγάδνληαη κέζα απφ κηα ζεηξά θαζεθφλησλ πνπ νδεγνχλ ζε ελέξγεηεο ή ζπκθσλίεο πνπ

φινη, ή νη πεξηζζφηεξνη, πηζηεχνπλ φηη ζα βειηηψζνπλ ηελ ηθαλφηεηά ηνπο λα θαιχςνπλ

ηα δηθά ηνπο ζπκθέξνληα, ζην πιαίζην ηεο δηαδηθαζίαο γηα ηε βειηίσζε ηεο ζπιινγηθήο

επεκεξίαο. Απηά ηα απνηειέζκαηα επηηπγράλνληαη, φρη κφλν κέζσ επηρεηξεκάησλ, αιιά

θαη απφ ηε ζπλεξγαζία γηα ηε δεκηνπξγία ελφο ζελαξίνπ (cooperative scenario building),

πνπ ελψλνληαο ηα θνκκάηηα ησλ ηδεψλ, πιεξνθνξηψλ θαη εκπεηξηψλ, φια ηα κέιε

δεκηνπξγνχλ λέεο ζηξαηεγηθέο πνπ ζπρλά κπνξεί λα απεγθισβίδνπλ κηα νκάδα απφ

θάπνηα αδηέμνδα πνπ δηαθνξεηηθά ζα είραλ απνηξέςεη ηε δξάζε ηεο” (Innes θαη Booher,

2000).

“Απηφ ην κνληέιν ηνπ ζρεδηαζκνχ (ή νη δηάθνξεο εθδφζεηο ηνπ) έρεη απμαλφκελε

δεκνηηθφηεηα θαζψο νη ζπλεξγαηηθνί δηάινγνη (collaborative dialogues) αλαπηχζζνληαη

ηαπηφρξνλα φρη κφλν ζηηο Ηλσκέλεο Πνιηηείεο αιιά θαη ζε νιφθιεξε ηελ πθήιην, φηαλ

ηα άιια κέζα πξνγξακκαηηζκνχ θαη ιήςεο απνθάζεσλ, αδπλαηνχλ λα παξάγνπλ

απνηειέζκαηα. Δπηπιένλ, ην κνληέιν απηφ ηαηξηάδεη θπξίσο ζε πεξηζηάζεηο φπνπ

εκπιέθνληαη πνηθίια ζπκθέξνληα ζε έλα δήηεκα, αιιά θαη φηαλ ηα ζπκθέξνληα απηά

είλαη ηδηαηηέξσο αιιεινεμαξηψκελα ψζηε λα είλαη ζε ζέζε νη νκάδεο ζπκθεξφλησλ λα

εθπιεξψζνπλ ηνπο ζηφρνπο ηνπο απφ κφλνη ηνπο ή ζε ζπλεξγαζία κε έλα κηθξφ κφλν

ζχλνιν άιισλ νκάδσλ ζπκθεξφλησλ. Αλ θαη πνιινί απφ απηνχο ηνπο ζπλεξγαηηθνχο

δηαιφγνπο έρνπλ πεξηνξηζκέλε εθαξκνγή, νη άλζξσπνη επηρεηξνχλ λα ζπκκεηέρνπλ ζε

απηή ηε λέα κέζνδν θαη αλ θαη πνιινί απφ ηνπο ζπκκεηέρνληεο πιεξνχλ κφλν κεξηθέο

απφ ηηο παξαπάλσ ηδαληθέο ζπλζήθεο, νινθιεξψλνπλ ζπρλά κηα θαιή ζπκθσλία” (Innes

θαη Booher, 2000).



10

Γηάγξακκα 3: Δλ ελεξγεία νκάδεο ζπκθεξφλησλ γηα ην ζρεδηαζκφ ηεο πνιηηηθήο γηα ηηο

αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο ζηελ πεξηνρήο Welsh.

Πεγή: Hull, 1995 ζην Healey, 2006, ηδία επεμεξγαζία

1.3. Γηαθνξέο ηνπ ζπκκεηνρηθνύ ζρεδηαζκνύ (participatory

planning) θαη ηνπ ζπλεξγαηηθνύ ζρεδηαζκνύ (collaborative

planning)

Σην παξφλ θεθάιαην, ζα γίλεη κία πξνζπάζεηα, λα απνζαθεληζηνχλ νη εμήο δχν έλλνηεο.

Η πξψηε είλαη ε έλλνηα ηνπ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ (participatory planning) θαη ε

δεχηεξε είλαη ε έλλνηα ηνπ ζπλεξγαηηθνχ ζρεδηαζκνχ (collaborative planning). Σηε

δηεζλή βηβιηνγξαθία ζθφπηκα ή κε, επηθξαηεί ζχγρπζε ησλ ίδησλ ελλνηψλ. Η παξαπάλσ

δηαπίζησζε πξνέθπςε θαηά ηε δηάξθεηα εθπφλεζεο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο.

Αλ θαη θαηλνκεληθά νη δχν απηέο έλλνηεο είλαη παξφκνηεο, νη δηαθνξέο ηνπο είλαη

νπζηψδεηο. Οη ζεκειηψδεηο δηαθνξέο ησλ δχν ζεσξηψλ είλαη:

Σπκβνχιην ηεο πεξηνρήο

Montgomeryshire

Αλαπηπμηαθέο εηαηξίεο

Κνηλνηηθά ζπκβνχιηα

Δζεινληηθέο νξγαλψζεηο

ζχιινγνο Rambers

Δηαηξία αηνιηθήο ελέξγεηαο

Welsh

Έλσζε αγξνηψλ Οπαιίαο

Αξραηνινγηθφ ίδξπκα Clowd

& Powys

Ννκαξρηαθφ ζπκβνχιην

Powys

Σπκβνχιην γηα ηε πξνζηαζία ηνπ αγξνηηθνχ

ρψξνπ ηεο Οπαιίαο

Ίδξπκα άγξηαο δσήο ηνπ

Montgomeryshire

Σπκβνχιην ηεο ππαίζξνπ ηεο

Οπαιίαο

Βξεηαληθφο θνξέαο

ξαηδηηεινπηηθψλ κεηαδφζεσλ

Βαζηιηθφο ζχιινγνο γηα

ηελ πξνζηαζία ηεο

νξληζνπαλίδαο



11

i. Σηηο δηαδηθαζίεο ηνπ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ ηνπ ρψξνπ, ιακβάλνπλ κέξνο νη

πνιίηεο δειαδή ηα κεκνλσκέλα άηνκα, ελψ ζηηο δηαδηθαζίεο ζπλεξγαηηθνχ

ζρεδηαζκνχ ηνπ ρψξνπ ιακβάλνπλ κέξνο εθπξφζσπνη νκάδσλ ζπκθεξφλησλ

(βιέπε δηάγξακκα 3, θεθάιαην 1.2.).

ii. Ο ζπλεξγαηηθφο ζρεδηαζκφο επηδηψθεη ην ηειηθφ πξντφλ ηνπ ζρεδηαζκνχ λα

δηακνξθσζεί κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα θαιχπηεη ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ

δηαθνξεηηθψλ επηδηψμεσλ (ζπρλά αληηθξνπφκελσλ) ησλ νκάδσλ ζπκθεξφλησλ.

Αληηζέησο ζην ζπκκεηνρηθφ ζρεδηαζκφ ε ζπλεξγαζία ησλ πνιηηψλ ιακβάλεη

ρψξα θαζφιε ηε δηάξθεηα ηνπ ζρεδηαζκνχ, κηα δηαδηθαζία ε νπνία ζα θαηαιήμεη

ζην ηειηθφ πξντφλ.

Ο EOMF (European Observatory νf Mountain Forests) (2006), ζε κειέηε ηνπ γηα ηε

δηαρείξηζε ησλ ιεθαλψλ απνξξνήο, πξνέθξηλε λέεο θαηλνηνκίεο φπσο αλαθέξεη, γηα ηελ

νξζνινγηθή δηαρείξηζε ησλ πδάηηλσλ πφξσλ, κέζσ ηεο ελεξγνχο ζπκκεηνρήο ησλ

πνιηηψλ ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεσο απνθάζεσλ. Σηα πιαίζηα ηεο αλαθεξζείζαο κειέηεο

επηρεηξήζεθε ε ζπγθξηηηθή παξνπζίαζε ησλ δχν δηαθνξεηηθψλ ζεσξηψλ ηνπ

ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη ηνπ ζπλεξγαηηθνχ ζρεδηαζκνχ φζνλ αθνξά ηε δηαρείξηζε

ησλ πδάηηλσλ πφξσλ. Οη δηαθνξέο παξνπζηάδνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα

επεμεξγαζκέλεο, ψζηε λα αλαθέξνληαη γεληθφηεξα ζην ζρεδηαζκφ ηνπ ρψξνπ.



12

Πίλαθαο 1: Οη δηαθνξέο κεηαμχ ηνπ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη ηνπ ζπλεξγαηηθνχ

ζρεδηαζκνχ

Σπκκεηνρηθόο ζρεδηαζκόο

(Participatory Planning)

Σπλεξγαηηθόο ζρεδηαζκόο

(Collaborative Planning)

Δπηθεληξψλεηαη ηφζν ζηηο θνηλφηεηεο θαη

ηνπο αλζξψπνπο, φζν θαη ζηνπο ζηφρνπο

ιατθψλ θνηλσληθψλ θνξέσλ: λνηθνθπξηψλ,

κηθξψλ θνηλνηήησλ

Δζηηάδεη ζηελ θνηλσλία ησλ πνιηηψλ, θαη

ζηνρεχεη ζε κηα πνηθηιία θνηλσληθψλ θαη

ζεζκηθψλ θνξέσλ, φπσο ζε ηερλνθξάηεο

θαη ππεχζπλνπο ράξαμεο πνιηηηθήο

Βαζίδεηαη ζηελ παξαδνρή φηη ε ρξεζηή

δηαρείξηζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ είλαη

δεκφζηα αλεζπρία, φηη δειαδή απνηειεί

θνηλή επζχλε φισλ ησλ θνηλσληθψλ

θνξέσλ

Βαζίδεηαη ζηελ αλαγλψξηζε ηνπ γεγνλφηνο

φηη νη νκάδεο ζπκθεξφλησλ (stakeholders)

έρνπλ ζπγθεθξηκέλα (νξηζκέλεο θνξέο

αληίζεηα) ζπκθέξνληα, ηα νπνία ζα πξέπεη

λα ζπκβηβαζηνχλ

Δπηδηψθεη (ή δηεθδηθεί) λα ιακβάλνληαη νη

απνθάζεηο κε βάζε κηα δηαδηθαζία "απφ ηα

θάησ πξνο ηα πάλσ", ζηελ νπνία νη

πξνζδνθίεο ηνπ θνηλνχ βειηηψλνληαη

ζηαδηαθά θαη κεηαηξέπνληαη ζε ζρεδηαζκφ

θαη δξάζεηο

Δπηδηψθεη λα ζπλδπάζεη ηηο πξνζδνθίεο θαη

ηα ζπκθέξνληα ησλ ελδηαθεξφκελσλ βάζεη

ζπζηάζεσλ απφ ηερλνθξάηεο θαη

ζηξαηεγηθψλ πνιηηηθψλ θαηεπζχλζεσλ,

κέζσ ηεο ζπλέρηζεο ακθίδξνκσλ

δηαδηθαζηψλ δηαπξαγκάηεπζεο "απφ ηα

θάησ πξνο ηα πάλσ" θαη "απφ ηα πάλσ πξνο

ηα θάησ"

Δπηθεληξψλεηαη ζηε δηαδηθαζία ηνπ

ζρεδηαζκνχ, ελψ ε ηνπηθή απηνδηνίθεζε

βνεζάεη σο ππνζηεξηθηφο παξάγσληαο

Δπηθεληξψλεηαη ζηε δηαδηθαζία ηνπηθήο

δηαθπβέξλεζεο, κε ηηο δηαδηθαζίεο

ζρεδηαζκνχ ηνπ ρψξνπ λα ελεξγνχλ σο

ππνζηεξηθηηθέο πξνο ηελ πξψηε

Σηνρεχεη ζηε δεκηνπξγία γεληθήο

ζπλαίλεζεο, κε ηελ παξαδνρή φηη νη

ζπγθξνχζεηο κπνξνχλ λα δηεπζεηεζνχλ

κέζσ ηνπ δηαιφγνπ θαη ηεο ζπκκεηνρήο

Σηνρεχεη ζηε δηαρείξηζε θνηλσληθψλ

αληηζέζεσλ επί ζπγθεθξηκέλσλ ζεκάησλ, ε

νπνία βαζίδεηαη ζηε ζπλεηδεηνπνίεζε φηη

κέζσ ηνπ δηάινγνπ θαη ηεο ζπκκεηνρήο

κπνξεί (ελ κέξεη θαη πξνζσξηλά) λα

κεηξηαζηνχλ νη ζπγθξνχζεηο, αιιά δελ

ιχλνληαη νξηζηηθά

Πεγή : EOMF, 2006, ηδία επεμεξγαζία



13

Όζνλ αθνξά ηα πιενλεθηήκαηα ηνπ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ ν νπνίνο απνηειεί θαη

θχξην ζέκα δηεξεχλεζεο ζηελ παξνχζα εξγαζία, ελ ζπγθξίζεη κε ην ζπλεξγαηηθφ

ζρεδηαζκφ είλαη ηα εμήο:

“Οη νκάδεο ζπκθεξφλησλ (stakeholders), πνπ εθπξνζσπνχλ ηνπο πνιίηεο είλαη

πνιηηηθά θαη θνηλσληθά δηαζπαζηηθέο, ππφ ηελ έλλνηα φηη ελδηαθέξνληαη γηα ην

εηδηθφ θαη φρη ην γεληθφ ζπκθέξνλ” (Heywood, 2006),

Οη εθπξφζσπνη ησλ ηζρπξψλ νκάδσλ ζπκθεξφλησλ (π.ρ. Βηνκήραλνη), έρνπλ

θαιχηεξε δηαπξαγκαηεπηηθή δχλακε ζε ζρέζε κε ηνπο εθπξφζσπνπο αδπλάησλ

νκάδσλ ζπκθεξφλησλ.

Οη πνιίηεο σο ελ δπλάκεη «ζχκαηα» ή σθειεζέληεο ησλ πξνηεηλφκελσλ

πνιενδνκηθψλ κέηξσλ, είλαη νη θαιχηεξνη θξηηέο, αμηνινγεηέο θαη εηζεγεηέο

πνιενδνκηθψλ θαη ρσξνηαμηθψλ πξνηάζεσλ.

Αληηζέησο, ηα κεηνλεθηήκαηα ηνπ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ ελ ζπγθξίζεη κε ην

ζπλεξγαηηθφ ζρεδηαζκφ είλαη ηα εμήο:

Η ζπκκεηνρή κεγάινπ αξηζκνχ πνιηηψλ ζηηο δηαδηθαζίεο ζρεδηαζκνχ ηνπ ρψξνπ

κε βάζε ηηο παξαδνζηαθέο κεζφδνπο ζπκκεηνρήο (ζπλειεχζεηο) είλαη αλέθηθηε.

“Όηαλ νη πνιίηεο ζπκκεηέρνπλ ελεξγά κέζσ ζπλειεχζεσλ, νξηζκέλεο νκάδεο

πνιηηψλ ππφ-εθπξνζσπνχληαη (π.ρ. απηναπαζρνινχκελνη) ιφγσ έιιεηςεο

δηαζέζηκνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ, ελψ άιιεο νκάδεο ππέξ-εθπξνζσπνχληαη

(ζπληαμηνχρνη, λνηθνθπξέο, δεκφζηνη ππάιιεινη)” (Renn θ.α.,1933)

“Μεγάιν πνζνζηφ πνιηηψλ αδπλαηνχλ λα θαηαλνήζνπλ θαη λα επεμεξγαζηνχλ

πνιχπινθεο επηζηεκνληθέο πιεξνθνξίεο θαη επηρεηξήκαηα” (Renn θ.α.,1933).

Τέινο, ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ε απαίηεζε ησλ πνιηηψλ γηα ζπκκεηνρή θαη εκπινθή ζηε

δηαδηθαζία ιήςεσλ απνθάζεσλ, έρεη νδεγήζεη ηηο θπβεξλήζεηο θπξίσο ησλ ρσξψλ ηνπ

δπηηθνχ θφζκνπ, ζηελ πηνζέηεζε κνληέισλ ιήςεσλ απνθάζεσλ πνπ βαζίδνληαη ζηε

δηαβνχιεπζε ηεο δηνίθεζεο κε ηηο νκάδεο ζπκθεξφλησλ (βηνκήραλνη, αγξφηεο, θηι). Η

ηάζε φκσο απηή αληηθαηνπηξίδεη δηαδηθαζίεο ζπλεξγαηηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη φρη

ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ, θαζψο ιακβάλνπλ κέξνο νη νκάδεο ζπκθεξφλησλ θαη φρη νη

πνιίηεο θαη επηπιένλ ε ζπκκεηνρή ησλ νκάδσλ ζπκθεξφλησλ αθνξά κηθξφ-αιιαγέο σο

πξνο ην ηειηθφ πξντφλ θαη φρη ζπλεξγαζία σο πξνο ην ηειηθφ πξντφλ. Παξφια απηά, ε



14

ζηαδηαθή εμέιημε, απφ δηαδηθαζίεο θαζνιηθνχ ζρεδηαζκνχ πνπ θπξηάξρεζαλ έσο ηε

δεθαεηία ηνπ 60‟, ζε δηαδηθαζίεο ζπλεξγαηηθνχ ζρεδηαζκνχ ζήκεξα, είλαη ζεηηθή, θαζψο

απνηειεί έλα βήκα πξνο ηελ επξχηεξε ζπκκεηνρή ηεο θνηλσλίαο ζε απνθάζεηο πνπ

αθνξνχλ ρσξηθά δεηήκαηα.

1.4. Λνηπέο ζεσξίεο ζρεδηαζκνύ

1.4.1. Ο ζρεδηαζκόο σο ηερλνθξαηηθή δηαδηθαζία

Ο ζρεδηαζκφο ηνπ ρψξνπ έσο θαη ηε δεθαεηία ηνπ 50' απνηεινχζε κηα θαζαξά

ηερλνθξαηηθή δηαδηθαζία. Μέξνο ζε απηή ηε δηαδηθαζία ιάκβαλαλ κφλν εμεηδηθεπκέλνη

επηζηήκνλεο, νη νπνίνη πξνζπαζνχζαλ λα επηηχρνπλ πξνθαζνξηζκέλνπο ζηφρνπο, πνπ

εληνπίδνληαλ ζηε κνξθνινγία ηνπ ρψξνπ θαη ηελ νηθνλνκία.

Καζνιηθόο ζρεδηαζκόο (comprehensive planning)

Η δηαδηθαζία ηνπ θαζνιηθνχ-νξζνινγηθνχ ζρεδηαζκνχ απνηειεί κηα ηερλνθξαηηθή

εξγαζία ζηελ νπνία ιακβάλνπλ κέξνο κφλν νξηζκέλνη εηδηθνί (πνιενδφκνη –

ρσξνηάθηεο). Η θξηηηθή ηεο ζεσξίαο ηνπ θαζνιηθνχ ζρεδηαζκνχ, εληνπίδεηαη θπξίσο

ζηελ αδπλακία ηνπ λα αληηιεθζεί ηνπο πνιχπινθνπο θνηλσληθνχο παξάγνληεο πνπ

ζπκβάιινπλ ζηελ επεκεξία κηαο θνηλφηεηαο, ζηελ ππνβάζκηζε ησλ δεκνθξαηηθψλ

δηαδηθαζηψλ κέζσ ηεο «νξζνινγηθνπνηήζεο» ησλ δηαδηθαζηψλ ιήςεσο απνθάζεσλ θαη

ζηελ παξαδνρή φηη ν πνιενδφκνο ραξαθηεξίδεηαη απφ πςεινχ επηπέδνπ γλψζεηο, ψξηκε

θξίζε θαη δηνξαηηθφηεηα. Όπσο ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεη ν Faludi (1973) “γηα πνιιέο

δεθαεηίεο ήηαλ γεληθά παξαδεθηφ φηη ην δνκεκέλν/θπζηθφ πεξηβάιινλ ήηαλ έλαο

θαζνξηζηηθφο παξάγνληαο ηεο θνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο θαη φηη ζπκβάιεη θαζνξηζηηθά

ζηελ επεκεξία ησλ αηφκσλ. Έρνληαο απνδερηεί νη πνιενδφκνη – ρσξνηάθηεο ηελ

επαγγεικαηηθή ηνπο επζχλε γηα ηε κνξθή ηνπ δνκεκέλνπ πεξηβάιινληνο, αλέιαβαλ θαη

ηελ επζχλε γηα ηελ επεκεξία ησλ θνηλνηήησλ, ιακβάλνληαο φκσο κέηξα ρσξηθνχ

ραξαθηήξα πξνθεηκέλνπ λα ζεξαπεχζνπλ θνηλσληθέο παζνγέλεηεο. Τα κέηξα απηά φκσο,

δελ θαηάθεξαλ νπζηαζηηθά λα αληηκεησπίζνπλ πξνβιήκαηα φπσο ε θνηλσληθή

απνμέλσζε, ε εγθιεκαηηθφηεηα, θαη ν αιθννιηζκφο”.

Ιθαλνπνηεηηθόο ζρεδηαζκόο (satisficing planning)

Ο ηθαλνπνηεηηθφο ζρεδηαζκφο αλαπηχρζεθε ιφγσ ησλ δπζθνιηψλ πνπ ππήξραλ ζηελ

εθπφλεζε ηνπ άξηζηνπ (optimum) ζρεδίνπ, θάηη πνπ επηδηψθνληαλ ζηνλ θαζνιηθφ

ζρεδηαζκφ. “Αλ θαζνξηζηνχλ ειάρηζηα standards, πνπ επηζπκνχκε λα επηηχρνπκε, ηφηε ε



15

ελαιιαθηηθή πξφηαζε, δειαδή ην ζρέδην, πνπ αληαπνθξίλεηαη ζ‟ απηφ, ίζσο είλαη έλα

ηθαλνπνηεηηθφ ζρέδην” (Φξηζηνθηιφπνπινο, 2002). Τα ειάρηζηα standards νπζηαζηηθά

απεγθιψβηζαλ ηνπο κειεηεηέο, απφ κηα αηέξκνλε αλαδήηεζε ηνπ ηέιεηνπ ζρεδίνπ,

ηππνπνηψληαο θαηά θάπνην ηξφπν ηα πνιενδνκηθά θαη ρσξνηαμηθά ζρέδηα.

Βειηησηηθόο ζρεδηαζκόο (incremental planning)

“Η δηαδηθαζία ηνπ βειηησηηθνχ ζρεδηαζκνχ είλαη απνζπαζκαηηθή θαη εμειηθηηθή, ζε

αληίζεζε κε εθείλε ηνπ θαζνιηθνχ ζρεδηαζκνχ. Ο ζρεδηαζκφο απηφο, πνπ επηθεληξψλεηαη

πξσηαξρηθά ζηελ θαιπηέξεπζε ησλ ππαξρφλησλ πξνβιεκάησλ παξά ζηελ επίηεπμε

ζηφρσλ, ζπζρεηίδεηαη κε κηθξέο ξπζκίζεηο ή πξνζαξκνγέο θαη φρη κε θαζνιηθέο αιιαγέο

ηνπ status quo” (Φξηζηνθηιφπνπινο, 2002). Αθνξά δειαδή κηθξνεπεκβάζεηο ζην ρψξν,

νη νπνίεο ειαρηζηνπνηνχλ ηνπο ελ δπλάκεη θηλδχλνπο (πεξηβαιινληηθνχο, νηθνλνκηθνχο,

θνηλσληθνχο) πνπ κπνξεί λα πξνθχςνπλ ζε ζχγθξηζε κε ηνπο θηλδχλνπο πνπ πξνθχπηνπλ

απφ κεγάιεο θιίκαθαο παξεκβάζεηο ζην ρψξν, φπνπ ε αβεβαηφηεηα γηα ην ζρεδηαζηηθφ

απνηέιεζκα είλαη ζαθψο κεγαιχηεξε. Λφγσ φκσο ηνπ γεγνλφηνο φηη επηθεληξψλεηαη

θπξίσο ζηελ θαιπηέξεπζε ησλ ππαξρφλησλ πξνβιεκάησλ, νη δεκηνπξγηθέο δπλάκεηο

(πνιίηεο, πνιενδφκνη, θ.α.) πνπ ζα ήζειαλ λα επέκβνπλ ζην ρψξν ψζηε λα ην

βειηηψζνπλ ηφζν αηζζεηηθά φζν θαη ιεηηνπξγηθά, βάζε ηνπ νξάκαηνο ηνπο γηα ηελ

πφιε/πεξηνρή ηνπο, παξακεξίδνληαη θαη νη πξνηάζεηο ηνπο ηπγράλνπλ εθαξκνγήο, κηαο

θαη δελ αθνξνχλ ηελ αληηκεηψπηζε ελφο ππάξρνληνο πξνβιήκαηνο.

Μηθηή αλίρλεπζε (mixed scanning)

“Η κεζνδνινγία ηεο κηθηήο αλίρλεπζεο αλαπηχρζεθε ζεσξεηηθά απφ ηνλ A. Etzioni θαη

ήηαλ απφ ηηο πξψηεο ζπζηεκαηηθέο ακθηζβεηήζεηο ηεο ηδέαο ηεο θαζνιηθήο ζεψξεζεο

ηνπ «ζπζηήκαηνο πφιε»” (Etzioni, 1973 θαη Camhis, 1979 ζην Αξαβαληηλφο, 2007). Ο

Etzioni, πξφηεηλε ην δηαρσξηζκφ ηεο δηαδηθαζίαο ζρεδηαζκνχ ζε δχν θπξίσο επίπεδα. Τν

πξψην επίπεδν πεξηιακβάλεη κηα γεληθεπκέλε, «πνηνηηθή» επηζθφπεζε ηεο ππφ κειέηε

πεξηνρήο ζην ζχλνιν ηεο, κε ζθνπφ ηελ επηζήκαλζε ησλ βαζηθψλ ηεο ραξαθηεξηζηηθψλ

θαη ησλ θπξηφηεξσλ πξνβιεκάησλ. Τν δεχηεξν επίπεδν πεξηιακβάλεη ηε κειέηε θαη ην

ζρεδηαζκφ ζε βάζνο νξηζκέλσλ κφλν ηνκέσλ, αλάινγα κε ηηο δηαπηζηψζεηο ηεο

πξνεγνχκελεο θάζεο. (Αξαβαληηλφο, 2007).

1.4.2. Ο ζρεδηαζκόο σο θνηλσληθνπνιηηηθή δξαζηεξηόηεηα

Η αλαπνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ θαζνιηθνχ ζρεδηαζκνχ, λα αληηκεησπίζεη ηα θνηλσληθά

πξνβιήκαηα πνπ πξνέθπςαλ ζηηο πφιεηο ιφγσ ηεο εζηίαζεο ηνπ απνθιεηζηηθά ζηε



16

δηακφξθσζε ηνπ θπζηθνχ ρψξνπ, νδήγεζε ηε δεθαεηία ηνπ 60' ζηελ αλάπηπμε λέσλ

θαηεπζχλζεσλ ζην ζρεδηαζκφ.“Οη λέεο απηέο θαηεπζχλζεηο αλαθέξνληαη ζηελ

αληηκεηψπηζε ηνπ ζρεδηαζκνχ, πιένλ φρη σο ηερλνθξαηηθνδηνηθεηηθήο δηαδηθαζίαο αιιά

σο θνηλσληθνπνιηηηθήο δξαζηεξηφηεηαο” (Φξηζηνθηιφπνπινο, 2002).

Η θνηλνηηθή δξάζε (community action)

Η ηδέα ηεο θνηλνηηθήο δξάζεο άξρηζε λα αλαπηχζζεηαη ηε δεθαεηία ηνπ 1960 θαη

“ζηεξίδεηαη ζηελ αληίιεςε φηη νη ίδηνη νη πνιίηεο κηαο πεξηνρήο (θνηλφηεηαο) πξέπεη λα

νξγαλσζνχλ γηα λα επηηχρνπλ ηε δεκηνπξγία ελφο πεξηβάιινληνο θαηάιιεινπ γηα ηελ

άλεηε θαη δεκηνπξγηθή δηαβίσζή ηνπο θαη γεληθά γηα ηελ εμαζθάιηζε θαιχηεξσλ

ζπλζεθψλ δηαβίσζεο θαη πνηφηεηαο δσήο” (Φξηζηνθηιφπνπινο, 2002). Η θνηλνηηθή

δξάζε, ακθηζβήηεζε δειαδή ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ηερλνθξαηηθψλ κεζφδσλ

ζρεδηαζκνχ θαη δηεθδίθεζε ηελ ελεξγφ εκπινθή ησλ πνιηηψλ ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεσο

απνθάζεσλ πνπ αθνξνχλ πνιενδνκηθά θαη θνηλσληθά δεηήκαηα

Ο ζπλεγνξηθόο ζρεδηαζκόο (advocacy planning)

Ο ζπλεγνξηθφο ζρεδηαζκφο (advocacy planning), πξνζπάζεζε λα εληζρχζεη ηηο αδχλακεο

νκάδεο πιεζπζκνχ παξέρνληαο ηνπο έλαλ εηδηθφ ζπλήγνξν, νχησο ψζηε λα κπνξέζνπλ

λα ζπκκεηέρνπλ ζε κηα δηαδηθαζία ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ ηζφηηκα σο πξνο ηηο

ηζρπξέο νκάδεο ζπκθεξφλησλ. “Ο πνιενδφκνο πνπ αλαιακβάλεη ην ξφιν ηνπ εηδηθνχ

ζπλεγφξνπ, έξρνληαλ αληηκέησπνο κε ηνπο επίζεκνπο κεραληζκνχο ζρεδηαζκνχ

πξνζηαηεχνληαο θαη πξνσζψληαο ηα ζπκθέξνληα ζπγθεθξηκέλσλ νκάδσλ ηνπ

πιεζπζκνχ, πνπ δελ έρνπλ ηηο γλψζεηο, ηα κέζα θαη ηελ νξγάλσζε γηα απηνάκπλα”

(Αξαβαληηλφο, 2007). Σαλ απνηέιεζκα νη αδχλακεο νκάδεο πιεζπζκνχ έρνληαο

επηζηεκνληθή ππνζηήξημε, θαηφξζσζαλ λα επεξεάζνπλ ην ζρεδηαζηηθφ απνηέιεζκα θαη

λα αθνπζηνχλ απφ ηε δηνίθεζε θαη ηνπο ηζρπξνχο ελδηαθεξφκελνπο.

Η καξμηζηηθή πξνζέγγηζε

Οη καξμηζηέο θαη νη λενκαξμηζηέο ζεσξεηηθνί εθθξάδνπλ ηελ πεπνίζεζε, φηη ζην παξφλ

θνηλνηηθφ-νηθνλνκηθφ ζχζηεκα ν ζρεδηαζκφο δελ κπνξεί παξά λα αλαπαξάγεη θαη λα

απμάλεη ηηο ήδε ππάξρνπζεο αληζφηεηεο. Υπνζηεξίδνπλ φηη νη ζπγθξνχζεηο αλάκεζα

ζηνπο θνξείο δηαθνξεηηθψλ ζπκθεξφλησλ είλαη αλαπφθεπθηεο θαζψο “ηα άηνκα

ελεξγνχλ αλάινγα κε ηε ζέζε ηνπο ζηε ηαμηθά δηαηξεκέλε θνηλσλία” (Σθάγηαλλεο, 2001)

θαη άξα νπνηαζδήπνηε κνξθήο ζπλεξγαζία ηνπ ζπλφινπ ησλ πνιηηψλ κηαο θνηλσλίαο γηα

ηε βειηίσζε ηεο ζπιινγηθήο επεκεξίαο, είλαη κε ξεαιηζηηθή. Δπνκέλσο “γηα ηνπο



17

καξμηζηέο, ην ζέκα δελ είλαη αλ ν ζρεδηαζκφο ζα είλαη θπζηθφο ή θέξεη θάπνην θνηλσληθφ

ραξαθηήξα. Κάζε ζρεδηαζκφο (φρη κφλνλ ηνπ ρψξνπ αιιά θαη άιισλ δξαζηεξηνηήησλ σο

ι.ρ. πγείαο, εθπαίδεπζεο θιπ.), σο θξαηηθή δξαζηεξηφηεηα, θαηαιήγεη, αλαπφθεπθηα, ζηε

δηαηψληζε ηνπ ππάξρνληνο θνηλσληθνχ θαζεζηψηνο” (Φξηζηνθηιφπνπινο, 2002).



18

2. Πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα ηεο ζπκκεηνρήο

ησλ πνιηηώλ ζην ζρεδηαζκό ηνπ ρώξνπ

2.1. Πιενλεθηήκαηα - Γπλαηόηεηεο

Σχκθσλα κε ηνλ Arnstein (1971), “ε ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεσο

απνθάζεσλ απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ «ελδπλάκσζε» ησλ πνιηηψλ.

Δίλαη δειαδή ε αλαθαηαλνκή ηεο εμνπζίαο πνπ επηηξέπεη ζηνπο πνιίηεο πνπ δελ έρνπλ

πξφζβαζε ζην ζχζηεκα εμνπζίαο, θαη νη νπνίνη πξνο ην παξφλ εμαηξνχληαη απφ ηηο

δηαδηθαζίεο ζρεδηαζκνχ ηνπ ρψξνπ, λα ζπκπεξηιεθζνχλ ζθφπηκα ζε απηέο ζην κέιινλ.

Δίλαη ε ζηξαηεγηθή κε ηελ νπνία νη «αδχλακνη» πνιίηεο κπνξνχλ λα ζπκκεηέρνπλ ζηηο

απνθάζεηο ζρεηηθά κε ηε γεηηνληά ηνπο, ηελ πφιε ηνπο, ηελ πεξηνρή ηνπο. Δλ νιίγνηο,

είλαη ηα κέζα κε ηα νπνία κπνξεί λα πξνθιεζεί ζεκαληηθή θνηλσληθή κεηαξξχζκηζε, ε

νπνία λα επηηξέςεη ηνπο πνιίηεο λα κνηξάδνληαη ηα νθέιε ηεο θνηλσλίαο ηεο αθζνλίαο”.

Δπηπιένλ, νη ζπκκεηνρηθέο δηαδηθαζίεο ζρεδηαζκνχ ηνπ ρψξνπ ζπκβάιινπλ ζηε

δηεχξπλζε ηεο δεκνθξαηίαο, θαζψο νη πνιίηεο φρη κφλν αζθνχλ έιεγρν ζηηο απνθάζεηο

ηεο δηνίθεζεο, αιιά ηηο δηακνξθψλνπλ κέζσ ζπλεξγαζίαο, ζχκθσλα κε ηηο αλάγθεο

ηνπο. Τν γεγνλφο φηη νη πνιίηεο ζα δηακνξθψλνπλ ην ρψξν ηνλ νπνίν βηψλνπλ, ζα

αιιάμεη πηζαλψο θαη ηε ζρέζε ηνπο κε απηφλ, θαζψο πιένλ ζα αηζζάλνληαη φηη ηνπο

αλήθεη.

Δπηπξνζζέησο, νη ζπκκεηνρηθέο δηαδηθαζίεο ιήςεσο απνθάζεσλ απμάλνπλ ηελ

εγθπξφηεηα θαη ηελ απνδνρή ησλ απνθάζεσλ, θαζψο απηέο απνηεινχλ πξντφλ

δεκνθξαηηθψλ δηαδηθαζηψλ. Έηζη πξνηάζεηο πνπ δελ επλννχλ ην θνηλσληθφ ζχλνιν αιιά

επλννχλ νηθνλνκηθά ζπκθέξνληα κεκνλσκέλσλ αηφκσλ-νκάδσλ, ζηηο πεξηζζφηεξεο ησλ

πεξηπηψζεσλ απνξξίπηνληαη ιφγσ ηεο αδπλακίαο επίηεπμεο πιεηνςεθίαο. Η απφξξηςε

φκσο πξνηάζεσλ πνπ ε ηνπηθή θνηλσλία δελ απνδέρεηαη δελ πξνθαιεί έληνλεο

ζπγθξνχζεηο, θαζψο νη απνθάζεηο απηέο έρνπλ πξνθχςεη κέζσ κηαο δηαδηθαζίαο

επνηθνδνκεηηθνχ δηαιφγνπ, δηαπξαγκάηεπζεο θαη επίηεπμεο ζπλαίλεζεο.

Αθφκε ν Παπαγίαλλεο (1993), ππνζηεξίδεη φηη “κέζσ ηεο ζχγθξνπζεο κε ηα

πξνβιήκαηα, απφ ηελ πιεπξά ηεο δηνίθεζεο θαη ηελ θνηλσληθή πνηφηεηα ηηο εμνπζίαο,

αλαπηχζζεηαη ε πνιηηηθή θαη θνηλσληθή ζπλείδεζε ζηνπο πνιίηεο. Όρη σο πξνο ηελ

πιαζηή, πνιιέο θνξέο, θνκκαηηθή πνιηηηθή δηαίξεζε ηεο θνηλσλίαο ζε αξηζηεξνχο,

θεληξψνπο θαη δεμηνχο, φπσο αλαθέξεη, αιιά κε ηελ αλεχξεζε ηεο θνηλσληθήο



19

ηαπηφηεηαο ηνπ ζπκκεηέρνληνο, αλάινγα κε ηελ ηαμηθή θαη θνηλσληθή θαηεγνξία ηνπ θαη

ηα θνηλά ζπκθέξνληα. Έηζη ηειηθά ν πνιίηεο ζπλεηδεηνπνηεί φηη απηφο ν ίδηνο είλαη ην

ππνθείκελν ηεο ηζηνξίαο θαη αλαιακβάλεη ηελ πξνζσπηθή θαη θνηλσληθή ηνπ επζχλε γηα

ηελ ηχρε ηεο θνηλσλίαο ηνπ”.

Τέινο φζνλ αθνξά ην ηερληθφ ζθέινο ησλ πξνηάζεσλ πνπ πξνθχπηνπλ κέζσ ησλ

δηαδηθαζηψλ απηψλ “ραξαθηεξίδνληαη απφ κεγαιχηεξε απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ

ζρεδηαζηηθψλ παξεκβάζεσλ, κέζα απφ ηελ ελζσκάησζε ζε απηέο ησλ δηαθνξεηηθψλ

απφςεσλ, αλαγθψλ, αμηψλ θ.ιπ.”(Σηξαηεγέα, 2009). “Μέζσ δειαδή ηεο ζπκκεηνρήο ησλ

πνιηηψλ θαηά ηε ζχζηαζε ησλ πξνηάζεσλ γηα ηε ξχζκηζε (δηεπζέηεζε) ηνπ ρψξνπ,

πξαθηηθά ζα ππάξρεη θαιχηεξε αληαπφθξηζε ζηηο αλάγθεο ηνπο, ηηο νπνίεο ζίγνπξα

γλσξίδνπλ θαιχηεξα απφ ηνπο θνξείο ηεο θεληξηθήο εμνπζίαο” (Τζηιηκίγθαο, 1998).

2.2. Μεηνλεθηήκαηα - Κίλδπλνη

Σχκθσλα κε ηνλ Anstein (1969) “ππάξρεη κηα θξίζηκε δηαθνξά κεηαμχ ηεο ηππηθήο

ζπκκεηνρήο θαη ηεο πξαγκαηηθήο εμνπζίαο ζηηο δηαδηθαζίεο ηνπ ζρεδηαζκνχ πξνθεηκέλνπ

λα ππάξμεη δπλαηφηεηα επηξξνήο ηεο έθβαζεο ησλ δηαδηθαζηψλ. Η δηαθνξά απηή φπσο

αλαθέξεη είλαη έμνρα απνηππσκέλε ζε κηα αθίζα πνπ δσγξάθηζαλ Γάιινη θνηηεηέο ην

1968, γηα λα εμεγήζνπλ ηελ εμέγεξζε ησλ θνηηεηψλ θαη ησλ εξγαδνκέλσλ. (Βι. Δηθφλα

1). Η αθίζα αλαδεηθλχεη ηε ζεκειηψδε αξρή φηη ε ζπκκεηνρή ρσξίο ηελ αλαθαηαλνκή

ηεο εμνπζίαο είλαη κηα αλνχζηα θαη απνγνεηεπηηθή δηαδηθαζία γηα ηνπο αδχλακνπο.

Δπηηξέπεη ζηνπο ζπκκεηέρνληεο πνπ έρνπλ εμνπζία-δχλακε (powerholders) λα

ηζρπξίδνληαη φηη φιεο νη παξάκεηξνη εμεηάζηεθαλ, αιιά νπζηαζηηθά λα επηηξέπνπλ κφλν

νξηζκέλεο απφ ηηο νκάδεο ζπκθεξφλησλ λα επσθειεζνχλ, δηαηεξψληαο έηζη ην status

quo”.



20

Δηθφλα 1: Αθίζα πνπ δσγξάθηζαλ Γάιινη θνηηεηέο ην 1968 γηα λα ηνλίζνπλ φηη ε

ζπκκεηνρή ρσξίο ηελ αλαθαηαλνκή ηεο εμνπζίαο είλαη κηα αλνχζηα θαη απνγνεηεπηηθή

δηαδηθαζία.

Δγψ ζπκκεηέρσ

Δζχ ζπκκεηέρεηο

Απηφο ζπκκεηέρεη

Δκείο ζπκκεηέρνπκε

Δζείο ζπκκεηέρεηε

Απηνί θεξδίδνπλ

Πεγή : Arnstein, 1971

Δπηπιένλ, ην θνηλφ κπνξεί ζπρλά λα έρεη ιίγν ή θαζφινπ θαηάξηηζε θαη πνιχ

πεξηνξηζκέλε γλψζε ησλ δεηεκάησλ πνπ άπηνληαη ηνπ ρψξνπ. Γηα παξάδεηγκα, ην επξχ

θνηλφ αληηιακβάλεηαη ζπρλά ηα πνιενδνκηθά θαη ρσξνηαμηθά πξνβιήκαηα κε πνιχ

δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο, ρξεζηκνπνηψληαο απιντθή ζθέςε γηα ηελ εθηίκεζε ησλ

θηλδχλσλ θαη ηεο αβεβαηφηεηαο πνπ πξνθχπηεη απφ ηηο απνθάζεηο ηνπο, πνπ κε ηε ζεηξά

ηνπο νδεγνχλ βξαρπρξφληα ή πηζαλφηεξα καθξνρξφληα ζε ιάζε θαη ζηε δεκηνπξγία λέσλ

πξνβιεκάησλ. Δπνκέλσο, νη επαγγεικαηίεο πνιενδφκνη-ρσξνηάθηεο ιφγσ ηνπ

επηζηεκνληθνχ ηνπο ππνβάζξνπ ζα κπνξνχζαλ λα είλαη νη θαηαιιειφηεξνη γηα ηε ιήςε

απνθάζεσλ πνπ αθνξνχλ ην ρψξν.

Δπίζεο, είλαη γεγνλφο, φηη ε ζπκκεηνρή ησλ δηαθνξεηηθψλ νκάδσλ πιεζπζκνχ ζηηο

δηαδηθαζίεο ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ δελ είλαη ηζφηηκε. “Οξηζκέλεο νκάδεο ππφ-

εθπξνζσπνχληαη (π.ρ. απηναπαζρνινχκελνη) ιφγσ έιιεηςεο δηαζέζηκνπ ειεχζεξνπ

ρξφλνπ, ελψ άιιεο νκάδεο ππέξ-εθπξνζσπνχληαη (ζπληαμηνχρνη, λνηθνθπξέο, δεκφζηνη

ππάιιεινη)” (Renn θ.α.,1933)

“Οη ζπκκεηνρηθέο πξνζεγγίζεηο ελψ ζπλήζσο εληζρχνπλ ηελ θνηλσληθή ζπλνρή,



21

νξηζκέλεο θνξέο κπνξνχλ λα ηελ απεηιήζνπλ. Απηφ ζπκβαίλεη φηαλ ε πιεηνςεθία κπνξεί

λα έρεη ηνλ νινθιεξσηηθφ έιεγρν ηεο εμνπζίαο. Σηελ πεξίπησζε απηή κηα κηθξή αιιά

ζεκαληηθή κεηνλφηεηα κπνξεί λα νδεγεζεί φιν θαη πεξηζζφηεξν ζην πεξηζψξην ιφγσ ηεο

ζχγθξνπζεο κε ηελ ηζρπξή πιεηνςεθία. Απηφ ζα ζπκβαίλεη έσο φηνπ ε ζέζε ησλ νκάδσλ

απηψλ αιιάμεη ζε απφιπηνπο φξνπο” (Althaus θαη Tewkesbury, 2000; Bulmer θαη

Coleman, 2001 ζην Carver, 2001).

Δπηπξφζζεηα έρεη απνδεηρηεί αξθεηέο θνξέο φηη φηαλ δίλεηαη ε επθαηξία ζηνπο πνιίηεο λα

εθθέξνπλ γλψκε θαη λα ζπκκεηάζρνπλ ζηε δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ, εθπξνζσπνχλ ην

πξνζσπηθφ ζπκθέξσλ ηνπο θαη φρη ην γεληθφηεξν θαιφ ηεο θνηλφηεηαο ζηελ νπνία

δηακέλνπλ. Φαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ηνπ παξαπάλσ ηζρπξηζκνχ είλαη ην θαηλφκελν

Νot in my Βack Υard (NIMBY). Αξθεηέο θνξέο αθφκα νη πνιίηεο ζέηνπλ εκπφδηα ζε

ζρεδηαζηηθέο παξεκβάζεηο ζην ρψξν ιφγσ ηνπ γεγνλφηνο φηη “πξναζπίδνληαη ηελ

πθηζηάκελε θαηάζηαζε γηαηί απηή γλσξίδνπλ θαη ζε απηήλ έρεη πξνζαξκνζηεί ε

θαζεκεξηλφηεηα ηνπο” (Βιαζηφο, 2006). Έηζη ν ρψξνο απνθηά ζηαηηθφ ραξαθηήξα θαη νη

δεκηνπξγηθέο δπλάκεηο κηα θνηλσλίαο αδπλαηνχλ λα παξέκβνπλ ζε απηφλ αιιάδνληαο

ξηδηθά ηηο ιεηηνπξγίεο ηνπο ή/θαη ηε κνξθή ηνπ.

Αθφκα, ε απάζεηα εθ κέξνπο ησλ πνιηηψλ απνηειεί έλα ζεκαληηθφ κεηνλέθηεκα ηνπ

ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ. Πνιιέο θνξέο φηαλ δχλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηνπο πνιίηεο λα

ζπκκεηέρνπλ ζε κία ζρεδηαζηηθή δηαδηθαζία, πηνζεηνχλ ζπρλά κηα απαζή ζηάζε. Η

απαζή απηή ζηάζε κπνξεί λα νθείιεηαη ζε πνιινχο ιφγνπο. Οη θπξηφηεξνη εμ απηψλ

είλαη (α) φηη νη πνιίηεο ζπρλά ζεσξνχλ πσο ε ζπκκεηνρή ηνπο είλαη άζθνπε θαζψο δελ

κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ην ζρεδηαζηηθφ απνηέιεζκα, (β) φηη πξνηηκνχλ λα απέρνπλ

θαζψο ζεσξνχλ φηη δελ ζα έρνπλ πξνζσπηθφ φθεινο απφ ηε δηαδηθαζία απηή.

Έθηνο φκσο απφ ηηο παξαπάλσ νπζηαζηηθέο αδπλακίεο ησλ «ζπκκεηνρηθψλ» δηαδηθαζηψλ

ζρεδηαζκνχ ηνπ ρψξνπ, ππάξρνπλ θαη αιιά πεξηζζφηεξν ηερληθά πξνβιήκαηα πνπ

παξνπζηάδνληαη ζηηο δηαδηθαζίεο απηέο. Βαζηθφηεξα ηερληθά εκπφδηα ζηηο ζπκκεηνρηθέο

δηαδηθαζίεο είλαη ν ρξφλνο, ην θφζηνο θαη ε έιιεηςε γλψζεσλ θαη δηάζεζεο εθ κέξνπο ηηο

δηνίθεζεο.

Οη δηαδηθαζίεο ζηηο νπνίεο ζπκκεηέρεη κεγάινο αξηζκφο πνιηηψλ είλαη θαηά βάζε

ρξνλνβφξεο. Ο ιφγνο πνπ ζπκβαίλεη απηφ, είλαη ε αλάγθε γηα ζχγθιηζε «ζε θάπνην

βαζκφ» ησλ απφςεσλ ηνπ ζπλφινπ ησλ κεκνλσκέλσλ αηφκσλ. Παξάιιεια κε ηελ

αχμεζε ηνπ ρξφλνπ πνπ απαηηείηαη ηφζν ζηε θάζε ηεο αλάιπζεο (εληνπηζκφο



22

πξνβιεκάησλ) φζν θαη ζηε θάζε ηεο πξφηαζεο, απμάλεηαη ηαπηφρξνλα θαη ην θφζηνο

ηεο δηαρείξηζεο θαη ηνπ ζπληνληζκνχ ησλ εθδειψζεσλ - δξάζεσλ γηα ηελ επίηεπμε ηεο

ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ. Σην θφζηνο απηφ πεξηιακβάλνληαη έμνδα φπσο νη ακνηβέο

επηζηεκφλσλ – ζπκβνχισλ, ηα έμνδα ηεο δηνξγάλσζεο ηνπηθψλ ζπκβνπιίσλ, έμνδα

δεκνζηνπνίεζεο δξαζηεξηνηήησλ θ.α..

Τέινο, ηα θφζηε πνπ νθείινληαη ζηηο ρξνληθέο θαζπζηεξήζεηο ηεο δηαδηθαζίαο

ζρεδηαζκνχ δελ επηβαξχλνπλ απνθιεηζηηθά ηε δηνίθεζε. Όηαλ νη δηαδηθαζίεο απηέο,

έρνπλ σο απνηέιεζκα ζεκαληηθέο θαζπζηεξήζεηο αλαπηπμηαθψλ επελδχζεσλ,

επεξεάδνπλ άκεζα θαη ηελ αλάπηπμε νιφθιεξεο ηεο πεξηνρήο, θαζψο ζε αξθεηέο

πεξηπηψζεηο κπνξνχλ λα δξάζνπλ αθφκε θαη αλαζηαιηηθά πξνο ηπρφλ κειινληηθέο

επελδχζεηο.

2.3. SWOT αλάιπζε

Καηά ηε δηάξθεηα ελφο αθαδεκατθνχ εξγαζηεξίνπ (workshop) ζρεηηθά κε ηελ πξφνδν

ζηελ εθαξκνγή ηεο ζπλζήθεο ηνπ Άαξρνπο (πξφζβαζε ζε πιεξνθνξίεο θαη ζπκκεηνρή

ηνπ θνηλνχ ζηε ιήςε απνθάζεσλ πνπ επηθέξνπλ επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ), πνπ

δηεμήρζε ζην Νηνχθαζηι ην Γεθέκβξην ηνπ 1999, δηαηππψζεθε κηα SWOT αλάιπζε γηα

ην ζπκκεηνρηθφ ζρεδηαζκφ (πίλαθαο 2)

Πίλαθαο 2: SWOT αλάιπζε γηα ην ζπκκεηνρηθφ ζρεδηαζκφ

Πιενλεθηήκαηα Αδπλακίεο

Μέζσ ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηώλ

κπνξεί …

Η ζπκκεηνρή ηνπ θνηλνύ κπνξεί λα

εμαζζελήζεη από…

Να αλαδεηρζνχλ νη ηερληθέο-επηζηεκνληθέο

γλψζεηο ησλ πνιηηψλ Τελ έιιεηςε πφξσλ (ρξφλνο, ρξήκα, πξνζσπηθφ)

Να αμηνπνηεζνχλ γλψζεηο γηα ηελ πεξηνρή

ηηο φπνηεο ε δηνίθεζε πηζαλφλ λα κελ

γλσξίδεη

Τν αλεπαξθέο λνκηθφ πιαίζην

Να εθθξαζηνχλ δηαθνξεηηθέο αληηιήςεηο-

ζχιιεςε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο (ψζηε λα

εληνπηζηνχλ δεηήκαηα πνπ δελ έρνπλ

κειεηεζεί)

Τελ έιιεηςε εκπεηξίαο ζε ζπκκεηνρηθέο

δηαδηθαζίεο

Να θαηαλνήζεη ην θνηλφ θαιχηεξα ην

ζχζηεκα ζρεδηαζκνχ Τηο δπζθνιίεο πξφζβαζεο ζηελ πιεξνθφξεζε



23

Να αμηνπνηεζεί ην πάζνο θαη ν

ελζνπζηαζκφο ησλ πνιηηψλ

Τελ έιιεηςε ηερληθήο ππνζηήξημεο πξνο ηνπο

πνιίηεο

Να θαηαζηεί δπλαηή ε θαιχηεξε

αμηνιφγεζε ησλ ζεκάησλ-πξνηάζεσλ-


Τελ πεξηνξηζκέλε εμέηαζε ησλ απνηειεζκάησλ

ηεο ζπκκεηνρήο

Να θαιιηεξγεζεί ην αίζζεκα ηνπ «αλήθεηλ»

ζηνπο πνιίηεο ηεο πεξηνρήο

Τελ αλεπαξθή ζπκκεηνρή πνιηηψλ (πνηνηηθά θαη

πνζνηηθά)

Δπθαηξίεο Απεηιέο

Η ζπκκεηνρή ησλ πνιηηώλ πξνζθέξεη ηηο

δπλαηόηεηεο λα…

Η ζπκκεηνρή ηνπ θνηλνύ κπνξεί λα

αλαραηηηζηεί εάλ…

Γεκηνπξγεζεί εκπηζηνζχλε θαη επάξθεηα

Οη πνιίηεο ζεσξνχλ φηη ε δηαδηθαζία είλαη

ηππηθή (Όηη νη ηειηθέο απνθάζεηο έρνπλ ήδε

ιεθζεί)

Βειηησζεί ην δνκεκέλν θαη κε πεξηβάιινλ,

λα εληζρπζεί ε θνηλσληθή ζπλνρή θαη λα

απνθεπρζεί ε ζπαηάιε πφξσλ

Μηα κεηνλφηεηα νκηιεηηθψλ αηφκσλ θπξηαξρεί

ζηηο δεκφζηεο ζπλαληήζεηο

Παξαρσξεζνχλ δηθαηψκαηα ζηα άηνκα

κέζσ ηεο έλαξμεο δηαιφγνπ θαη

βειηηψλνληαο ηηο επθαηξίεο ζπκκεηνρήο ησλ

πνιηηψλ ζε απηέο

Γελ δηαηίζεηαη αξθεηφο ρξφλνο γηα λα

ζπδεηήζνπλ θαη λα απνθαζίζνπλ ζρεηηθά κε κηα

πξφηαζε

Απμεζεί ε θαηαλφεζε ησλ δηαθνξεηηθψλ

αληηιήςεσλ (Δπίιπζε πξνβιεκάησλ βάζε

ζπλεξγαζίαο)

Οη καθξνπξφζεζκεο επηπηψζεηο δελ γίλνληαη

θαηαλνεηέο (π.ρ. Τα βξαρπρξφληα νηθνλνκηθά-

ηδηνθηεζηαθά ζπκθέξνληα ππεξηζρχνπλ έλαληη

ησλ καθξνρξφλησλ ζπκθεξφλησλ ηεο

θνηλφηεηαο)

Απνθεπρζνχλ ζπγθξνχζεηο κέζσ ηεο

ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ απφ ηα αξρηθά

ζηάδηα ηνπ ζρεδηαζκνχ

Τα πνιενδνκηθά-ρσξνηαμηθά ζρέδηα δελ είλαη

θαιήο πνηφηεηαο θαη δελ θαιχπηνπλ επαξθψο

φια ηα δεηήκαηα

Δμνηθνλνκεζεί ρξφλνο ζηε ζπλνιηθή

δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ ιφγσ ηεο κείσζεο

ησλ αληηζέζεσλ – ζπγθξνχζεσλ κέζσ ηνπ

δηαιφγνπ

Πεγή: Petts θαη Leach, 2001, ηδία επεμεξγαζία

Παξφιν πνπ ε αλάιπζε SWOT πεξηέρεη έλα θειί κε ηελ εηηθέηα «αδπλακίεο», απηφ

αλαθέξεηαη ζηηο αδπλακίεο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ αθαηάιιειε ζπκκεηνρή ηνπ θνηλνχ



24

θαη φρη ζηηο αδπλακίεο πνπ πξνθχπηνπλ απφ απηή θαζ‟ απηή ηε ζπκκεηνρή ηνπ θνηλνχ.

Ψζηφζν ππάξρνπλ αξθεηέο πηζαλέο αδπλακίεο ηεο ζπκκεηνρήο ηνπ θνηλνχ ζηηο

δηαδηθαζίεο ζρεδηαζκνχ ηνπ ρψξνπ νη νπνίεο αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ.



25

3. Τππνινγίεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηώλ ζηηο

δηαδηθαζίεο ιήςεσο απνθάζεσλ

3.1. Τύπνη ζπκκεηνρήο θαη «κε ζπκκεηνρήο» ηνπ Arnstein

Γηάγξακκα 4: Οη νρηψ βαζκίδεο ζηελ θιίκαθα ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ

Πεγή :Arnstein, 1969, ηδία επεμεξγαζία

Ο Arnstein πξνζπάζεζε λα αλαιχζεη ηηο ηππνινγίεο ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ

ρξεζηκνπνηψληαο κηα θιίκαθα κε νρηψ βαζκίδεο (βιέπε δηάγξακκα 4), νη νπνίεο

δηαβαζκίδνληαη αλάινγα κε ην βαζκφ ηεο πξαγκαηηθήο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ. Απηέο

ηηο βαζκίδεο ηηο θαηεγνξηνπνίεζε ζε ηξείο ελφηεηεο, απφ ηεο νπνίεο κφλν ε κία (Πνιίηεο

κε δχλακε) ραξαθηεξίδεηαη απφ νπζηαζηηθή ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηηο δηαδηθαζίεο

ιήςεσο απνθάζεσλ.

“Αλαιπηηθφηεξα, νη βαζκίδεο πνπ βξίζθνληαη ζην θάησ κέξνο ηεο θιίκαθαο, είλαη (1)

Φεηξαγψγεζε θαη (2) Θεξαπεία. Οη δχν απηέο βαζκίδεο πεξηγξάθνπλ ηα επίπεδα ηεο «κε

ζπκκεηνρήο» πνπ έρεη ζρεδηαζηεί απφ κεξηθνχο γηα αληηθαηαζηαζεί ε γλήζηα ζπκκεηνρή.

Ο πξαγκαηηθφο ζηφρνο ηνπο δελ είλαη λα κπνξέζνπλ νη άλζξσπνη λα ζπκκεηέρνπλ ζην

ζρεδηαζκφ ή ηε δηεμαγσγή ησλ πξνγξακκάησλ, αιιά γηα λα επηηξέςεη ζηνπο ηζρπξνχο

πνιίηεο (powerholders) λα «εθπαηδεχζνπλ» ή λα «ζπλεηίζνπλ» ηνπο ζπκκεηέρνληεο. Οη

βαζκίδεο 3 (Δλεκέξσζε) θαη 4 (Γηαβνχιεπζε) πξννδεχνπλ ζηα επίπεδα ησλ

«πξνζρεκαηηθψλ δηάινγσλ» πνπ επηηξέπεη ζηνπο κε ηζρπξνχο, λα αθνχζνπλ θαη λα

8. Εξουςία των πολίτων( Citizen control)

7. Μεταβιβαςκείςα εξουςία (Delegated power)

6. Συνεργαςία (Partnership)

5. Ειρινευςθ (Placation)

4. Διαβοφλευςθ (Consultation)

3. Ενθμζρωςθ (Ιnforming)

2. Θεραπεία (Therapy)

1. Φεηξαγψγεζε (Manipulation)

Πνιίηεο κε δχλακε (Citizen

Power)

Πξνζρεκαηηθνί δηάινγνη

(Tokenism)

Με ζπκκεηνρή (Non-

participation)



26

αθνπζηνχλ ζηα πιαίζηα ησλ ζπκκεηνρηθψλ δηαδηθαζηψλ. Όηαλ παξαρσξείηε ν ιφγνο απφ

ηνπο ηζρπξνχο πνιίηεο (powerholders) ζηνπο αλίζρπξνπο πνιίηεο (have-nots), απηνί

κπνξνχλ πξάγκαηη λα αθνχζνπλ θαη λα αθνπζηνχλ. Αιιά ππφ απηνχο ηνπο φξνπο

ζηεξνχληαη ηε δχλακε λα εμαζθαιίζνπλ φηη νη απφςεηο ηνπο ζα ιεθζνχλ ππφςε απφ ηνπο

ηζρπξνχο. Όηαλ ε ζπκκεηνρή πεξηνξίδεηαη ζε απηά ηα επίπεδα, δελ ππάξρεη θακία

πξφνδνο, θακία θηλεηήξηα δχλακε, σο εθ ηνχηνπ θακία δηαβεβαίσζε γηα ηελ αιιαγή ηνπ

status quo. Η βαζκίδα 5 (εηξήλεπζε) είλαη απιά έλαο πςειφηεξνπ επηπέδνπ

«πξνζρεκαηηθφο δηάινγνο» θαζψο νη βαζηθνί θαλφλεο επηηξέπνπλ ζηνπο πνιίηεο λα

έρνπλ ζπκβνπιεπηηθφ ξφιν, ρσξίο παξφια απηά λα δηαηεξνχλ ην δηαξθέο δηθαίσκα λα

απνθαζίδνπλ, φπσο ζπκβαίλεη κε ηνπο ηζρπξνχο πνιίηεο (powerholders)” (Arnstein,

1969).

“Πην ςειά ζηελ θιίκαθα είλαη νη βαζκίδεο, ζηηο νπνίεο παξέρεηαη δχλακε ζηνπο πνιίηεο,

κέζσ ηνπ απμεκέλνπ βαζκνχ επηξξνήο ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεσο απνθάζεσλ. Οη πνιίηεο

κπνξνχλ λα ζπλάςνπλ (6) ζπλεξγαζία ε νπνία ηνπο επηηξέπεη λα δηαπξαγκαηεχνληαη θαη

λα ζπκκεηάζρνπλ ζε αληαιιαγέο κε ηνπο παξαδνζηαθνχο θαηφρνπο εμνπζίαο. Σηηο

ζεκαληηθφηεξεο βαζκίδεο, 7 (κεηαβηβαζζείζα εμνπζία) θαη 8 (εμνπζία ησλ πνιηηψλ), νη

κε πξνλνκηνχρνη πνιίηεο θαηέρνπλ ηελ πιεηνςεθία ησλ ζέζεσλ ιήςεσο απνθάζεσλ, ή

ηελ πιήξε δηνηθεηηθή εμνπζία” (Arnstein, 1969).

“Πξνθαλψο, ε θιίκαθα ησλ νθηψ βαζκίδσλ απνηειεί κηα απινπνίεζε, αιιά βνεζά ζηελ

επεμήγεζε ηνπ λνήκαηνο ην νπνίν αξθεηνί έρνπλ απνιέζεη, φηη δειαδή ππάξρνπλ

ζεκαληηθέο δηαβαζκίζεηο ζηε ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ. Γλσξίδνληαο ηηο δηαβαζκίζεηο

απηέο, καο επηηξέπεηαη ηφζν λα μεθχγνπκε απφ ηελ ππεξβνιή θαη λα θαηαλνήζνπκε ηελ

φιν θαη πεξηζζφηεξν επηηαθηηθή απαίηεζε γηα ηε ζπκκεηνρή ησλ αλίζρπξσλ πνιηηψλ,

φζν θαη λα θαηαλνήζνπκε ην θάζκα ησλ απνπξνζαλαηνιηζηηθψλ απαληήζεσλ απφ ηνπο

θαηφρνπο εμνπζίαο πξνο ηνπο πξψηνπο” (Arnstein, 1969).

3.1.1. Πεξηνξηζκνί ηεο ηππνινγίαο

Η ηππνινγία ηνπ Arnstein αληηπαξαζέηεη ηνπο αλίζρπξνχο πνιίηεο κε ηνπο ηζρπξνχο,

πξνθεηκέλνπ λα ηνλίζεη ηηο ζεκειηψδεηο δηαθνξέο ηνπο. “Σηελ πξαγκαηηθφηεηα, νχηε νη

αλίζρπξνη νχηε νη ηζρπξνί πνιίηεο είλαη νκνηνγελείο νκάδεο. Κάζε νκάδα πεξηιακβάλεη

έλα πιήζνο δηαθνξεηηθψλ απφςεσλ, ζεκαληηθά ζρίζκαηα, αληαγσληζηηθά ζπκθέξνληα,

θαη θαηαθεξκαηηζκέλεο ππννκάδεο. Η δηθαηνινγία γηα ηε ρξήζε ηέηνησλ απιντθψλ

αληηιήςεσλ είλαη φηη ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, νη θησρνί πξαγκαηηθά

αληηιακβάλνληαη ηνπο ηζρπξνχο σο κηα ζπλεθηηθή θαη ηζρπξή νκάδα, ελψ παξάιιεια νη



27

ηζρπξνί βιέπνπλ ηνπο αλίζρπξνχο πνιίηεο ζαλ κηα ζάιαζζα απφ «εθείλνπο ηνπο

αλζξψπνπο», πνπ έρνπλ ειάρηζηή θαηαλφεζε ηεο ζέζεο ηνπο θαη κε ηαμηθέο δηαθνξέο

κεηαμχ ηνπο” (Arnstein, 1969).

Σχκθσλα κε ηνλ Arnstein, ε ηππνινγία πνπ πξνηείλεη δελ πεξηιακβάλεη ηελ αλάιπζε ησλ

πην ζεκαληηθψλ εκπνδίσλ γηα ηελ επίηεπμε νπζηαζηηθήο ζπκκεηνρήο. “Απηά ηα εκπφδηα

βξίζθνληαη θαη ζηηο δχν πιεπξέο ηνπ ππεξαπινπζηεπκέλνπ «θξάρηε». Απφ ηελ πιεπξά

ησλ ηζρπξψλ πνιηηψλ (powerholders), πεξηιακβάλνπλ ην ξαηζηζκφ, ηνλ πξνζηαηεπηηζκφ

θαη ηελ αληίζηαζε ζηελ αλαθαηαλνκή εμνπζίαο. Απφ ηελ πιεπξά ησλ αδχλακσλ πνιηηψλ

(have-nots), πεξηιακβάλνπλ ηελ αλεπάξθεηα ησλ πνιηηηθψλ θνηλσληθννηθνλνκηθψλ

δνκψλ θαη ησλ ππαξρνπζψλ γλψζεσλ ησλ θησρψλ θνηλνηήησλ, παξάιιεια κε ηηο

δπζθνιίεο πνπ πξνθχπηνπλ ζηελ πξνζπάζεηα νξγάλσζεο κηαο αληηπξνζσπεπηηθήο θαη

ππεχζπλεο νκάδαο πνιηηψλ εμαηηίαο ηεο ζεψξεζεο ηεο πξνζπάζεηαο σο κάηαηε, ηεο

απνμέλσζεο, θαη ηεο δπζπηζηίαο ησλ αλίζρπξσλ πνιηηψλ”(Arnstein, 1969).

Τέινο, κηα αθφκα παξαηήξεζε ζρεηηθά κε ηηο νθηψ επηκέξνπο βαζκίδεο ηεο ηππνινγίαο

ηνπ Arnstein, είλαη φηη ζηνλ πξαγκαηηθφ θφζκν, κπνξεί λα ππάξρνπλ πνιχ πεξηζζφηεξεο

βαζκίδεο κε ιηγφηεξν απφηνκεο θαη «θαζαξέο» δηαθξίζεηο κεηαμχ ηνπο. “Οξηζκέλα απφ

ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα λα αλαδεηρζεί θάζε κία απφ ηηο νρηψ

βαζκίδεο, ζα κπνξνχζαλ λα εθαξκνζηνχλ θαη ζε άιιεο βαζκίδεο. Γηα παξάδεηγκα, ε

απαζρφιεζε ησλ θησρψλ πνιηηψλ είηε ζε έλα πνιενδνκηθφ πξφγξακκα είηε σο ππεχζπλν

πξνζσπηθφ γηα ην ζρεδηαζκφ, ζα κπνξνχζε λα ζπκβεί ζε νπνηαδήπνηε απφ ηηο νθηψ

βαζκίδεο θαη ζα κπνξνχζε λα απνηειέζεη είηε έλα λφκηκν είηε έλα αλαμηνθξαηηθφ

ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ζπκκεηνρήο ηνπ πνιίηε. Αλάινγα κε ηα θίλεηξά ηνπο, νη θάηνρνη

εμνπζίαο πξνζιακβάλνπλ θησρνχο αλζξψπνπο γηα λα ζπλεξγαζηνχλ καδί ηνπο, λα ηνπο

δηαθζείξνπλ, ή λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηηο εηδηθέο δεμηφηεηεο θαη ηηο γλψζεηο ηνπο”

(Arnstein, 1969). Φαξαθηεξηζηηθά ν Arnstein, αλαθέξεη πσο “νξηζκέλνη δήκαξρνη, εληφο

ηνπ πξνζσπηθνχ ηνπο θχθινπ, θαπρηνχληαη γηα ηελ πξφζιεςε καρεηηθψλ καχξσλ

εγεηψλ ψζηε λα ηνπο «θηκψζνπλ», ελψ παξάιιεια ε πξάμε απηή νδεγεί ζηελ έιιεηςε

αμηνπηζηίαο ζηε καχξε θνηλφηεηα” (Arnstein, 1969).

3.1.2. Σύγρξνλε θξηηηθή ηεο Θεσξίαο ηνπ Arnstein

“Δλψ ε απιφηεηα απηνχ ηνπ κνληέινπ έρεη απνδεηρζεί ηδηαηηέξσο δεκνθηιήο ζηηο

πξαθηηθέο ηνπ ζρεδηαζκνχ, έρεη παξφια απηά επηθξηζεί θαζψο ππνζέηεη φηη νη

ζηξαηεγηθέο ζπκκεηνρήο πνπ ηνπνζεηνχληαη ζηηο πςειφηεξεο βαζκίδεο ηεο θιίκαθαο

είλαη αλψηεξεο απφ εθείλεο πνπ ηνπνζεηνχληαη θάησ απφ απηέο. Όπσο ππνζηεξίδνπλ



28

αξθεηνί κειεηεηέο, έλα ηέηνην κνληέιν απνηπγράλεη επίζεο λα εμεηάζεη ηα εξσηήκαηα

ζρεηηθά κε ηελ θαηαιιειφηεηα ηεο εκπινθήο θαη ηεο πξνζπκίαο ησλ πνιηηψλ θαη ησλ

ελδηαθεξφκελσλ κεξψλ γηα λα ιάβνπλ ηα ελία ηεο εμνπζίαο θαη ηεο επζχλεο πνπ απηή

θέξεη. Παξαδείγκαηνο ράξηλ, κεξηθά κέξε ηεο δηαδηθαζίαο ζρεδηαζκνχ είλαη ηδηαίηεξα

ηερληθά θαη δελ κπνξνχλ λα δηεθπεξαησζνχλ ζηηο πςειέο βαζκίδεο ηεο θιίκαθαο. Πνιινί

επφκελνη κειεηεηέο έρνπλ μαλαζρεδηάζεη ηελ θιίκαθα ηνπ Arnstein γηα λα απεηθνλίζνπλ

ηελ πην πεξίπινθε πξαγκαηηθφηεηα ηεο εκπινθήο πνιιψλ νκάδσλ ζπκθεξφλησλ ζηε

δηαδηθαζία πνιηηηθήο θαη πξνγξακκαηηζκνχ (π.ρ. Wilcox, 1994) αιιά ζπλερίδνπλ λα

δηαηεξνχλ κηα ηεξαξρηθή δνκή, βιέπνληαο ηελ φγδνε βαζκίδα ζπκκεηνρήο (εμνπζία ησλ

πνιηηψλ) σο απψηεξν ζηφρν ηεο ζπκκεηνρήο. Με απηφ ηνλ ηξφπν, ηέηνηα ελαιιαθηηθά

πξφηππα κπνξνχλ ζπρλά λα πεξηνξίδνπλ ηηο πηζαλφηεηεο επίηεπμεο επηηπρεκέλεο

ζπκκεηνρήο ρσξίο απαξαηηήησο λα επηθέξνπλ «ελδπλάκσζε» ησλ πνιηηψλ” (ODPM,

2006). Δλ νιίγνηο, ηέηνηα πξφηππα, εηδηθά ηνπ Arnstein, “ζπλερίδνπλ λα εθαξκφδνληαη

απεξίζθεπηα, παξά ηα ηξηάληαπέληε έηε πξνφδνπ ζηνλ ηνκέα ηεο θαηαλφεζεο ησλ

παξαγφλησλ πνπ νδεγνχλ ζηε ζπκκεηνρή” (Tritter θαη McCallum, 2006 ζην ODPM,

2006).

3.2. Τππνινγία ζρέζεο πνιηηώλ θαη δηνίθεζεο ζύκθσλα κε ηνλ

ΟΟΣΑ (Οξγαληζκφο Οηθνλνκηθήο Σπλεξγαζίαο θαη Αλάπηπμεο)

Η Υπεξεζία Γεκφζηαο Γηνίθεζεο ηνπ ΟΟΣΑ θαη πην ζπγθεθξηκέλα ε Οκάδα Δξγαζίαο

γηα ηελ ελίζρπζε ησλ δεζκψλ Κπβέξλεζεο-Πνιίηε αλάπηπμε κηα ηππνινγία, πνπ

απνηειείηαη απφ ηηο παξαθάησ ηξεηο κνξθέο ζρέζεο πνιίηε-δηνίθεζεο (OECD, 2001):

Η πιεξνθόξεζε (Information) είλαη κηα κνλφδξνκε ζρέζε ζηελ νπνία ε

θπβέξλεζε παξάγεη θαη παξέρεη πιεξνθνξίεο ζηνπο πνιίηεο. Καιχπηεη ηφζν ηε

«παζεηηθή» πξφζβαζε ζε πιεξνθνξίεο, αθνχ ππάξμεη εθδήισζε ελδηαθέξνληνο

απφ κέξνπο ησλ πνιηηψλ, φζν θαη ηελ «ελεξγφ» δηάδνζε πιεξνθνξηψλ απεπζείαο

απφ ηελ θπβέξλεζε πξνο ηνπο πνιίηεο. Τα παξαδείγκαηα πεξηιακβάλνπλ:

πξφζβαζε ζε δεκφζηα έγγξαθα, επίζεκεο εθεκεξίδεο θπβεξλήζεσλ θαη

θπβεξλεηηθέο ηζηνζειίδεο.

Η Γηαβνύιεπζε (Consultation) είλαη κηα ακθίδξνκε ζρέζε ζηελ νπνία νη πνιίηεο

παξέρνπλ πιεξνθνξίεο ζηελ θπβέξλεζε. Η δηαθνξά κε ην παξαπάλσ νξηζκφ ηεο

«πιεξνθφξεζεο» έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη ζηε δηαβνχιεπζε επηδηψθεηαη ε

δηαηχπσζε ησλ απφςεσλ ησλ πνιηηψλ θαη επηπιένλ απαηηείηαη ε παξνρή



29

πιεξνθνξηψλ απφ ηελ θπβέξλεζε πξνο ηνπ πνιίηεο. Οη θπβεξλήζεηο θαζνξίδνπλ

ην ζέκα ηεο δηαβνχιεπζεο, ζέηνπλ ηα εξσηήκαηα θαη δηαρεηξίδνληαη ηε

δηαδηθαζία, ελψ νη πνιίηεο θαινχληαη λα εθθέξνπλ ηηο απφςεηο ηνπο. Τα

παξαδείγκαηα πεξηιακβάλνπλ: έξεπλεο ηεο θνηλήο γλψκεο θαη παξαηεξήζεηο

ζρεηηθά κε ηα λνκνζρέδηα.

Η ελεξγόο ζπκκεηνρή (active participation) είλαη κηα ζρέζε πνπ βαζίδεηαη ζηελ

ζπλεξγαζία ησλ πνιηηψλ κε ηελ θπβέξλεζε, ζηελ νπνία νη πξψηνη ζπκκεηέρνπλ

ελεξγά ζηνλ θαζνξηζκφ ηεο δηαδηθαζίαο θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο ράξαμεο

πνιηηηθήο. Αλαγλσξίδεη ηελ ίζε ζέζε ησλ πνιηηψλ φζνλ αθνξά ηνλ θαζνξηζκφ ηεο

εκεξήζηαο δηάηαμεο, ηελ εηζήγεζε πνιηηηθψλ επηινγψλ θαη ηε δηακφξθσζε ηεο

πνιηηηθήο αηδέληαο. Παξφια απηά νη ηειηθέο απνθάζεηο ή ε δηακφξθσζε

πνιηηηθψλ θαζνξίδνληαη απφ ηελ θπβέξλεζε. Τα παξαδείγκαηα πεξηιακβάλνπλ:

δηαζθέςεηο ζπλαίλεζεο θαη επηηξνπέο πνιηηψλ.

Γηάγξακκα 5: Πξνζδηνξηζκφο ησλ φξσλ, Πιεξνθφξεζε, Γηαβνχιεπζε, Δλεξγφο

Σπκκεηνρή

Πιεξνθφξεζε Γηαβνχιεπζε Δλεξγφο Σπκκεηνρή

Απμαλφκελν επίπεδν ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ θαη επηξξνήο ζηε ράξαμε πνιηηηθήο

Πεγή : OECD, 2001, ηδία επεμεξγαζία

Η ηππνινγία ηνπ ΟΟΣΑ αλ θαη ζπλεηζθέξεη ζεκαληηθά ζηελ θαηαλφεζε ησλ ζρέζεσλ

πνιίηε-δηνίθεζεο, ηειηθά δελ επηηπγράλεη ηελ πξφηαζε κηαο ηππνινγίαο ζρέζεο πνιηηψλ-

δηνίθεζεο πνπ λα βαζίδεηαη ζηελ ηζφηηκε ζπλεξγαζία πνιηηψλ θαη δηνίθεζεο. Απηφ γηαηί

ζηελ ηξίηε κνξθή ζρέζεσλ πνιίηε-δηνίθεζεο ηελ «ελεξγφ ζπκκεηνρή», νη ηειηθέο

απνθάζεηο ιακβάλνληαη απφ ηελ δηνίθεζε. Έηζη ε απαίηεζε γηα ηε ιήςε απνθάζεσλ

πνπ βαζίδνληαη ζε άκεζα δεκνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο, απφ ηα θάησ(πνιίηεο) πξνο ηα

πάλσ(δηνίθεζε), δελ αλαθέξεηαη ζε θακία απφ ηηο παξαπάλσ ηππνινγίεο. Η νπζηαζηηθή



30

ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ, πξνυπνζέηεη ηε δηακφξθσζε ηειηθψλ πξνηάζεσλ πνπ

βαζίδνληαη ζηηο απόςεηο θαη ζηελ ζπλεξγαζία ησλ κεκνλσκέλσλ αηφκσλ, θαζψο νη

πνιίηεο είλαη νπζηαζηηθά απηνί πνπ επεξεάδνληαη ζην ζχλνιν ηνπο άκεζα ή έκκεζα απφ

ηηο ελ ιφγσ απνθάζεηο (δηάγξακκα 6).

Γηάγξακκα 6: Οπζηαζηηθή ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ, δίθηπα ζπλεξγαζίαο

Πεγή : ηδία επεμεξγαζία



31

4. Μέζνδνη ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηώλ ζην ζρεδηαζκό

Σηελ δηεζλή βηβιηνγξαθία έρνπλ πξνηαζεί αξθεηέο κέζνδνη ζπκκεηνρήο ηνπ θνηλνχ ζηελ

δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ ηνπ ρψξνπ. Απηέο πεξηιακβάλνπλ ηφζν ηηο παξαδνζηαθέο

κεζφδνπο ζπκκέηνρεο φζν θαη ηηο πην θαηλνηφκεο κεζφδνπο πνπ βαζίδνληαη ζηελ ρξήζε

ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ (δηαδξαζηηθέο ηζηνζειίδεο, ινγηζκηθά γεσπιεξνθνξηαθψλ

ζπζηεκάησλ, θ.α.). Η χπαξμε κηαο ηππνπνηεκέλεο κεζνδνινγίαο γηα ηελ ζπκκεηνρή ησλ

πνιηηψλ ζηελ δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ, δηεπθνιχλεη θπξίσο ηελ θαηαλφεζε ησλ κεζφδσλ

απηψλ, θαζψο ε απιή πηνζέηεζε θαη εθαξκνγή ηνπο απφ ηηο δηαθνξεηηθέο ηνπηθέο

θνηλσλίεο ζα ήηαλ ιαλζαζκέλε. Απηφ γηαηί θάζε θνηλφηεηα έρεη δηαθνξεηηθά πνιηηηζηηθά

ραξαθηεξηζηηθά, δηαθνξεηηθέο αξρέο-αμίεο θαη δηαθνξεηηθέο ηθαλφηεηεο.

Πην αλαιπηηθά, ε ρξεζηκνπνίεζε κεζφδσλ ζρεδηαζκνχ πνπ βαζίδνληαη ζηελ αμηνπνίεζε

ΤΠΔ, ζα έρεη ειάρηζηε απνηειεζκαηηθφηεηα ζε θνηλφηεηεο πνπ ζηεξνχληαη πξφζβαζεο

ζην δηαδίθηπν ή γλψζεσλ γηα ηε ρξήζε ηνπ κέζνπ απηνχ. Αληίζεηα νη πην αλαπηπγκέλεο

θνηλφηεηεο σο πξνο ηεο ρξήζε ΤΠΔ, είλαη εθηθηφ λα αμηνπνηήζνπλ ζην έπαθξν ηηο

δπλαηφηεηεο πνπ πξνζθέξεη ην δηαδίθηπν. Γειαδή ζε θάζε πεξίπησζε νη θνηλσλίεο ζα

πξέπεη λα επηιέγνπλ ηα εξγαιεία ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ πνπ αξκφδνπλ πεξηζζφηεξν

ζηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο.

Αξρηθά, ε κέζνδνο πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί ζα πξέπεη ζπκθψλα κε ηνλ Barnes θ.α. (1997)

λα βαζίδεηαη ζηηο παξαθάησ εξσηήζεηο (Petts θαη Leach, 2001):

Πνησλ ε ζπκκεηνρή επηδηψθεηαη ;

π.ρ. φισλ ησλ πνιηηψλ, ή φισλ ησλ θαηαλαισηψλ, ή νξηζκέλσλ νκάδσλ πνιηηψλ ή

θαηαλαισηψλ,

Τη είδνπο γλψζεηο είλαη πξνζβάζηκεο ;

π.ρ. εκπεηξνγλσκφλσλ, ησλ ελδηαθεξνκέλσλ, αληηθεηκεληθέο πιεξνθνξίεο, επαξθείο

πιεξνθνξίεο,

Πνηα είλαη ε πεγή ηεο δξάζεο γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο ζπκκεηνρήο;

π.ρ. πνιηηηθά ζπζηήκαηα, ζπζηήκαηα παξνρήο ππεξεζηψλ, νξγαλσκέλεο νκάδεο πνιηηψλ,

Πνηνο είλαη ν ζθνπφο ηεο ζπκκεηνρήο;

π.ρ. ε «ελδπλάκσζε» ησλ πνιηηψλ, ε βειηίσζε ησλ ππεξεζηψλ, ε αχμεζε ηεο

ππεπζπλφηεηαο, ε αιιαγή ησλ απφςεσλ κέζσ ηεο ζπδήηεζεο, ε ηήξεζε ησλ λνκηθψλ

απαηηήζεσλ,

Σε πνην βαζκφ ζα κεηαβηβαζζεί εμνπζία απφ ηελ δηνίθεζε ζηνπο πνιίηεο;



32

π.ρ. έρνπλ ζπκβνπιεπηηθφ ξφιν πξνο ηηο επηινγέο, ζπλ-δηακνξθψλνπλ ηηο επηινγέο,

παξαγάγνπλ επηινγέο, ιακβάλνπλ απνθάζεηο,

Σε πνην επίπεδν ζα εθθξάδνληαη νη απφςεηο;

π.ρ. ζε αηνκηθφ επίπεδν ή ζε ζπιινγηθφ επίπεδν,

Σε πνην επίπεδν ζα εκθαληζηεί ε αιιαγή πνπ πξνέξρεηαη απφ ηε ζπκκεηνρή;

π.ρ. ζε αηνκηθφ επίπεδν, ζε νκαδηθφ επίπεδν, ζε επίπεδν γεηηνληάο, ζηα θνηλσληθά

πξνγξάκκαηα, ζηνπο νξγαληζκνχο.

Αλαιπηηθφηεξα ε Leach θαη ν Wingfield (1999), θαηεγνξηνπνίεζαλ ηηο κεζφδνπο απηέο

ζε ηέζζεξηο θαηεγνξίεο (ODPM, 2006):

Τηο θαη 'νπζίαλ παξαδνζηαθέο - π.ρ. δεκφζηεο ζπλαληήζεηο, έγγξαθα

δηαβνχιεπζεο, ζπλεδξίεο εξσηήζεσλ θαη απαληήζεσλ.

Τηο αηνκνθεληξηθέο - π.ρ. δεκνζθνπήζεηο θαη εξσηεκαηνιφγηα.

Τηο λέεο θαηλνηόκεο κεζόδνπο πνπ έρνπλ σο αληηθείκελν ηελ δηαβνύιεπζε κε

ηνπο πνιίηεο γηα δηάθνξα ζέκαηα- π.ρ. δηαδξαζηηθέο ηζηνζειίδεο, νκάδεο

πνιηηψλ, νκάδεο εζηίαζεο, θαη

Τηο λέεο θαηλνηόκεο κεζόδνπο πνπ ελζαξξύλνπλ ηελ νπζηαζηηθόηεξε

ζπκκεηνρή ηνπ πνιίηε - π.ρ. επηηξνπέο πνιηηψλ κε δηθαίσκα αμηνιφγεζεο ησλ

ζρεδίσλ, ζρέδηα ηεο θνηλφηεηαο, ζεκαηηθέο ζπδεηήζεηο (Forums).

Πεξαηηέξσ, νη Petts θαη Leach (2001) εμέιημαλ ιίγν αξγφηεξα ηελ παξαπάλσ

θαηεγνξηνπνίεζε ζε ηέζζεξα επίπεδα (βιέπε πίλαθα 3) θαη ζε ηξείο ηχπνπο ζπκκεηνρήο:

Τνλ παξαδνζηαθφ (T),

Τηο θαηλνηφκεο ζπκβνπιεπηηθέο δηαδηθαζίεο (IC),

Τελ θαηλνηφκν δηαβνχιεπζε (ID).



33

Πίλαθαο 3: Τππνινγία πηζαλψλ κεζφδσλ δηαβνχιεπζεο ησλ ελδηαθεξφκελσλ.

Πξώην επίπεδν : Δθπαίδεπζε θαη

ελεκέξσζε

Γεύηεξν επίπεδν: αλαηξνθνδόηεζε

πιεξνθνξηώλ

Φπιιάδηα / έληππα (Τ) Σηειερσκέλα εθζέκαηα / νζφλεο (Τ)

Δλεκεξσηηθά δειηία (Τ) Τειεθσληθέο γξακκέο βνήζεηαο (Τ)

Δθζέκαηα / νζφλεο (Τ) Γηαδίθηπν (IC)

Γηαθήκηζε (Τ) Τειεδηάζθεςε (IC)

Τνπηθέο εθεκεξίδεο (Τ) Γεκφζηεο ζπλαληήζεηο (Τ)

Δθεκεξίδεο εζληθήο θπθινθνξίαο (Τ) Έξεπλεο, ζπλεληεχμεηο θαη εξσηεκαηνιφγηα (Τ)

Βίληεν (IC) Γεκνζθνπήζεηο (IC)

Δπηηφπηεο επηζθέςεηο (Τ)

Τξίην Δπίπεδν: ζπκκεηνρή θαη

δηαβνύιεπζε Τέηαξην επίπεδν: εθηεηακέλε ζπκκεηνρή

Δξγαζηήξηα (workshops) (IC) Κνηλνηηθέο ζπκβνπιεπηηθέο επηηξνπέο /νκάδεο

ζχλδεζεο ησλ ππεξεζηψλ κε ην θνηλφ(ID)

Γηαβνχιεπζε κε νκάδεο εζηίαζεο (IC) Planning for real ( Γηαδηθαζία ζπκκεηνρήο ηεο

θνηλφηεηαο ζην ζρεδηαζκφ) (ID)

Σπγθεληξψζεηο αλνηρηέο πξνο ην θνηλφ

(open-house) (IC)

Δπηηξνπέο πνιηηψλ κε δηθαίσκα αμηνιφγεζεο

ησλ ζρεδίσλ (ID)

Σπδεηήζεηο αλνηρηέο πξνο ην θνηλφ

(ζην Γηαδίθηπν) (IC) Γηαζθέςεηο κε ζηφρν ηελ γεληθή ζπλαίλεζε(ID)

Γηαηχπσζε νξάκαηνο (visioning) (ID)

Γηαηχπσζε νξάκαηνο κέζσ ηνπ Γηαδηθηχνπ (ID)

Πεγή: Petts θαη Leach, 2001, ηδία επεμεξγαζία

4.1. Δξγαιεία πνπ βαζίδνληαη ζε ΤΠΔ θαη ζπκβάιινπλ ζηελ άκεζε

ζπκκεηνρή ηνπ θνηλνύ ζηελ δηαδηθαζία ζρεδηαζκνύ

Οη εμειίμεηο ζηνλ ηνκέα ησλ ΤΠΔ, έρνπλ αιιάμεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ φπνην δνχκε. Τα

πξψηα ρξφληα χπαξμεο ηνπ δηαδηθηχνπ (web 1.0) άιιαμαλ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν

κεηαθέξνληαη δεδνκέλα, εθκεδελίδνληαο ηηο ηαρχηεηεο κεηαθνξάο ηνπο θαη θαηαξγψληαο

αξθεηνχο πεξηνξηζκνχο, «ζχλνξα», πνπ ππήξραλ παιαηφηεξα ζηελ δηάδνζε ηνπο. Τα

ηειεπηαία φκσο πέληε ρξφληα, ε κεηάβαζε απφ ην Web 1.0 ζην Web 2.0 «ην δηαδξαζηηθφ

δηαδίθηπν», πξνζέθεξε λέεο δπλαηφηεηεο ζηνπο πνιίηεο. Οη δπλαηφηεηεο απηέο

πεξηιακβάλνπλ θπξίσο ηε ζπλεξγαζία, ηε δεκνζίεπζε πιεξνθνξηψλ θαη ηε δεκηνπξγία

δηαδηθηπαθψλ θνηλνηήησλ. Οη δπλαηφηεηεο απηέο κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ γηα ηελ

ππνζηήξημή θαη ηελ ελίζρπζε ηνπ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ ηνπ ρψξνπ, θαζψο

εμαιείθνπλ κεγάιν κέξνο ησλ κεηνλεθηεκάησλ πνπ ππήξραλ ζηελ εθαξκνγή ηνπ.

Σην παξφλ θεθάιαην ζα γίλεη κηα πξνζπάζεηα λα αλαιπζνχλ ηα εξγαιεία πνπ βαζίδνληαη

ζηηο Τ.Π.Δ., θαη ηα νπνία κπνξνχλ λα ζπκβάινπλ ζηελ ελεξγή ζπκκεηνρή θαη ηε



34

ζπλεξγαζία ησλ πνιηηψλ γηα ηε δηακφξθσζε απνθάζεσλ πνπ αθνξνχλ ην ρσξηθφ

ζρεδηαζκφ. Αλακθίβνια ηα εξγαιεία πνπ ζα αλαιπζνχλ παξαθάησ ιεηηνπξγνχλ

ζπκπιεξσκαηηθά σο πξνο ηηο παξαδνζηαθέο κνξθέο ζπκκεηνρήο, νη νπνίεο

πξνυπνζέηνπλ ηε θπζηθή παξνπζία ησλ πνιηηψλ ζηηο δηαδηθαζίεο ζρεδηαζκνχ.

Όζνλ αθνξά ην ηερληθφ ζθέινο, ζεσξείηαη αλαγθαία ε ζχλδεζε ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ

ππάξρνπλ ζην θάζε εξγαιείν πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί ζηε δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ, φπσο

επίζεο θαη ε δηαζχλδεζε ησλ πνιηηψλ πνπ ηα ρξεζηκνπνηνχλ. Γειαδή θαλέλα απφ ηα

εξγαιεία πνπ ζα αλαιπζνχλ παξαθάησ, δελ ζα ήηαλ ζσζηφ λα ιεηηνπξγεί απηφλνκα, νχηε

βεβαίσο θαη θάζε ρξήζηεο λα ζπκκεηέρεη φληαο απνκνλσκέλνο απφ ηνπο ππφινηπνπο

ρξήζηεο. Έηζη κηα ηνπνζεζία ζε έλα ράξηε ζα πξέπεη λα ζπλδέεηαη κε ηα θείκελα, ηα

εξσηεκαηνιφγηα θαη ηηο ζπδεηήζεηο (forum) πνπ αλαθέξνληαη ζε απηήλ θαη θάζε πνιίηεο

ζα πξέπεη λα έρεη ηε δπλαηφηεηα λα επηθνηλσλεί κε ηνπο ππφινηπνπο.

4.1.1. Λνγηζκηθά ζπλεξγαζίαο γηα ηελ παξαγσγή θεηκέλσλ (Collaborative

Writinng Software)

Παξαδείγκαηα ινγηζκηθψλ ζπλεξγαζίαο γηα ηε ζχληαμε θεηκέλσλ είλαη ηα wikis, ην

Google docs θαη ην Zoho writer. Τα ινγηζκηθά απηά επηηξέπνπλ ζηνπο ρξήζηεο λα

δεκηνπξγνχλ θείκελα, ηα νπνία απνηεινχλ έλα ζπιινγηθφ δεκηνχξγεκα. Γειαδή ηα

κεκνλσκέλα άηνκα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα επεμεξγαζηνχλ, λα πξνζζέζνπλ θαη ζε

νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο αθφκα θαη λα δηαγξάςνπλ ην πεξηερφκελν ελφο θεηκέλνπ. Σην

ζπκκεηνρηθφ ζρεδηαζκφ, ηέηνηνπ είδνπο εξγαιεία είλαη πνιχ ρξήζηκα, θαζψο ππάξρεη ε

αλάγθε ηεο ζχγθιηζεο ησλ απφςεσλ ησλ δηαθνξεηηθψλ αηφκσλ, ζε έλα ζρεδφλ θνηλφ

πιαίζην επηδηψμεσλ – ζηφρσλ.

Τν πεξηερφκελν ηνπ θεηκέλνπ ζηελ πεξίπησζε ηνπ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ κπνξεί λα

αθνξά, κηθξήο θαη κεγάιεο θιίκαθαο παξεκβάζεηο, φπσο γηα παξάδεηγκα ηελ επηινγή

ηνπ επηζπκεηνχ πιάηνπο ηνπ πεδνδξνκίνπ ελφο νηθνδνκηθνχ ηεηξαγψλνπ, ή ηνλ

θαζνξηζκφ ησλ νξίσλ κηαο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρήο. Τν πεξηερφκελν απηφ ζα είλαη

νπζηαζηηθά εκπινπηηζκέλν κε ηηο απφςεηο πνιιψλ αηφκσλ, πνπ ζα δεκηνπξγήζνπλ έλα

πνιπζχλζεην ηειηθφ πξντφλ, ην νπνίν ζα εθθξάδεη αλ φρη φια ηα κέιε κηαο θνηλφηεηαο,

κηα κεγάιε πιεηνςεθία ηεο.

Ο ζρεδηαζκφο-πξνγξακκαηηζκφο ζηελ Διιάδα βαζίδεηαη ζε θείκελα πνπ έρνπλ

ζπληαρζεί απφ κηα νκάδα κειεηεηψλ θαη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο απφ έλα κνλαδηθφ

άηνκν, πνπ πηζαλψο λα κελ γλσξίδεη επαξθψο ηελ πεξηνρή. Σε αληίζεζε κε ηελ

παξαπάλσ πξαθηηθή, ε ζπζζσξεπκέλε ηνπηθή γλψζε, κπνξεί λα αμηνπνηεζεί κε ηελ



35

παξαπάλσ κέζνδν, ψζηε ν ζρεδηαζκφο λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο αλάγθεο θαη ζηηο

επηδηψμεηο κηαο θνηλφηεηαο.

Η ζχγθιηζε φκσο ησλ δηαθνξεηηθψλ απφςεσλ θαη ζπκθεξφλησλ δελ είλαη εχθνιε

δηαδηθαζία. Σπλήζσο νη θνξείο δηαθνξεηηθψλ ζπκθεξφλησλ ζπγθξνχνληαη ζηελ

πξνζπάζεηα ηνπο λα πξνσζήζνπλ ν θάζε έλαο ηα δηθά ηνπ ζπκθέξνληα, κε απνηέιεζκα ε

φιε δηαδηθαζία ηεο ζπλεξγαζίαο γηα ηελ παξαγσγή θεηκέλσλ λα θαζηζηάηε αδχλαηε.

Έηζη ζα πξέπεη λα ζπλδπάδεηαη κε εθηελείο ζπδεηήζεηο (forums) κεηαμχ ησλ αηφκσλ πνπ

ιακβάλνπλ κέξνο, αθφκα θαη κέζσ ηεο ρξεζηκνπνίεζεο ειεθηξνληθψλ ςεθνθνξηψλ γηα

ηελ επηινγή ηνπ επηζπκεηνχ πεξηερνκέλνπ.

Τέινο, ιφγσ ηνπ γεγνλφηνο φηη αξθεηά άηνκα δελ έρνπλ ηθαλνπνηεηηθέο ηθαλφηεηεο

παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ, δεκηνπξγνχληαη αληζφηεηεο σο πξνο ηελ ζπκκεηνρή ησλ

αηφκσλ κηαο θνηλφηεηαο. Τν πξφβιεκα απηφ αθνξά πεξηζζφηεξν ηνπο κεηαλάζηεο, ηνπο

κε εθπαηδεπκέλνπο θαη ηνπο ειηθησκέλνπο, απηνχο δειαδή πνπ ζίγνληαη απφ ην ζεκεξηλφ

νηθνλνκηθφ ζχζηεκα. Η έκκεζε απνκφλσζε ησλ αλζξψπσλ απηψλ απφ ηελ ελ ιφγσ

δηαδηθαζία ζα έρεη ζεκαληηθέο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο ζηελ θνηλσληθή ζπλνρή.

4.1.2. Γηαδηθηπαθέο ζπδεηήζεηο (Forum)

Οη δηαδηθηπαθέο ζπδεηήζεηο (forum) κπνξνχλ λα ζπκβάινπλ ζεκαληηθά ζηε

δηεπθφιπλζε ηεο δηαδηθαζίαο ζρεδηαζκνχ. Μέζσ ησλ forum νη πνιίηεο κπνξνχλ λα:

κνηξάδνληαη πιεξνθνξίεο θαη απφςεηο κε ηνπο ζπκπνιίηεο ηνπο, ηνπο

πνιενδφκνπο – ρσξνηάθηεο θαη ηε δηνίθεζε,

λα εληνπίδνπλ δεηήκαηα πνπ πξνθαινχλ δηακάρεο ψζηε κέζσ ηνπ δηαιφγνπ λα

επηιχνληαη,

λα ζέηνπλ εξσηήκαηα ζηνπο εηδηθνχο (πνιενδφκνπο) γηα ηερληθά θαη δηαδηθαζηηθά

δεηήκαηα.

Η δπλαηφηεηα πξφζβαζεο φισλ ησλ πνιηηψλ ζην πεξηερφκελν ησλ ειεθηξνληθψλ

ζπδεηήζεσλ, εληζρχεη ηε δηαθάλεηα θαη ην αίζζεκα ηεο ζπκκεηνρήο. Δίλαη νπζηαζηηθά

έλα κέζν πνπ ζπλδέεη ηνπο ζπκκεηέρνληεο ζηελ δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ, ζπκβάιινληαο

έηζη ζηε δεκηνπξγία δηθηχσλ ζπλεξγαζίαο, ηα νπνία απνηεινχλ απαξαίηεηε πξνυπφζεζε

γηα ηελ χπαξμε ηνπ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ.

Γηα ηελ απνηειεζκαηηθή ιεηηνπξγία ησλ forum, ζα πξέπεη λα δνζεί ηδηαίηεξε πξνζνρή

ζηε δνκή ηνπο. Γειαδή νη ελφηεηεο θαη νη ππφ-ελφηεηεο ζπδεηήζεσλ ζα πξέπεη λα έρνπλ

μεθάζαξα πξνζδηνξηζκέλε ζεκαηνινγία ψζηε λα κπνξεί εχθνια ν πνιίηεο λα ζπκκεηέρεη



36

θαη επηπιένλ λα απνθεπρζνχλ παξεκβάζεηο πνπ δελ ζρεηίδνληαη κε ην ζέκα ηεο

ζπδήηεζεο. Τν πξφβιεκα θαζνξηζκνχ ηεο δνκήο ελφο Forum είλαη αθφκα πην έληνλν

φηαλ ν αξηζκφο ησλ ζπκκεηερφλησλ είλαη ηδηαίηεξα κεγάινο ή φηαλ νη ζπδεηήζεηο

αθνξνχλ κεγάιεο ρσξηθέο θιίκαθεο ζρεδηαζκνχ (π.ρ. Δζληθή θιίκαθα).

Οη δηάινγνη πνπ είλαη δεκνζηεπκέλνη ζην forum, ζα έρνπλ πνιιαπιή ρξεζηκφηεηα.

Αξρηθά κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ σο βάζε πιεξνθνξηψλ θαζψο φπνην εξψηεκα

απαληεζεί, ζα είλαη έπεηηα δηαζέζηκν ζε νπνηνλδήπνηε πνιίηε πνπ ζα αλαδεηήζεη

παξφκνηεο πιεξνθνξίεο. Δπηπιένλ νη πνιίηεο ζα κπνξνχλ λα αμηνινγνχλ ηελ αμηνπηζηία

ησλ ππφινηπσλ πνιηηψλ, ησλ πνιενδφκσλ θαη ηεο δηνίθεζεο, βάζε ησλ παξεκβάζεσλ

πνπ έρνπλ θάλεη. Αλ γηα παξάδεηγκα θάπνηνο πνιίηεο έρεη επηδείμεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ

γηα ηα δήηεκα πνπ αθνξνχλ ην ζρεδηαζκφ θαη επηπιένλ νη απφςεηο ηνπ έρνπλ αμηνινγεζεί

ζεηηθά απφ ηελ ππφινηπε θνηλφηεηα, ζα κπνξεί λα αλαιάβεη δηνηθεηηθέο αξκνδηφηεηεο

θαη λα δηαρεηξηζηεί ζπγθεθξηκέλεο ελφηεηεο ηεο ζεκαηνινγίαο, πξνζηαηεχνληαο έηζη ηηο

δεκφζηεο δεηήζεηο απφ βαλδαιηζκνχο. Με ηνλ παξαπάλσ ηξφπν κπνξεί ε δηνίθεζε λα

εμνηθνλνκήζεη πξνζσπηθφ θαη λα εληζρχζεη ην ξφιν πνπ δηαδξακαηίδνπλ νη πνιίηεο ζηελ

δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ.

4.1.3. Γεσγξαθηθά Σπζηήκαηα Πιεξνθνξηώλ Σπκκεηνρήο ησλ Πνιηηώλ

(Public Participation GIS)

Σχκθσλα κε ηελ Hanzi (2007), “ηα ΓΣΠΣΠ (Γεσγξαθηθά Σπζηεκάηα Πιεξνθνξηψλ

Σπκκεηνρήο ησλ Πνιηηψλ) θαη ε ρξήζε ηερλνινγηψλ πιεξνθνξηθήο (ΤΠ) γηα ην

ζπκκεηνρηθφ ζρεδηαζκφ ηνπ ρψξνπ είλαη κηα εξεπλεηηθή πεξηνρή πνπ παξακέλεη ζηα

φξηα κεηαμχ ηξηψλ επηζηεκνληθψλ αληηθεηκέλσλ, ησλ ΤΠ, ηεο θνηλσληνινγίαο, θαη ηεο

πνιενδνκίαο - ρσξνηαμίαο”. Οη πνιίηεο κέζσ ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΓΣΠΣΠ κπνξνχλ λα

ζπλεξγαζηνχλ θαη λα βειηηψζνπλ ζεκαληηθά ην ζρεδηαζκφ ησλ πεξηνρψλ πνπ βηψλνπλ

(εξγάδνληαη-θαηνηθνχλ-επηζθέπηνληαη). “Τα ΓΣΠΣΠ δελ πξέπεη λα ζεσξνχληαη σο

ππνθαηάζηαηα ησλ παξαδνζηαθψλ κνξθψλ ζπκκεηνρήο ζηε δεκνθξαηηθή δηαδηθαζία

ζρεδηαζκνχ ηνπ ρψξνπ, αληηζέησο ν ξφινο ηνπο πξέπεη ζεσξείηαη πεξηζζφηεξν σο

ζπκπιεξσκαηηθφο θαη ππνζηεξηθηηθφο ηνπ δηαιφγνπ ησλ πνιηηψλ θαη ηεο δεκφζηαο

ζπκκεηνρήο ζηε ιήςε απνθάζεσλ” (Carver, 2001). Η ξαγδαία αλάπηπμε ησλ ΓΣΠ ηα

ηειεπηαία ρξφληα, έρεη πεξηνξίζεη ηα εκπφδηα πνπ ππήξραλ φζνλ αθνξά ηελ ρξήζε απηψλ

ησλ ινγηζκηθψλ, κίαο θαη ιφγσ ηεο πξνφδνπ ηεο ηερλνινγίαο ην θφζηνο ηνπο ζε πνιιέο

πεξηπηψζεηο είλαη κεδακηλφ θαη ην πεξηβάιινλ ρξήζεο ηνπο είλαη πιένλ πην πξνζηηφ

ζηνπο αξράξηνπο ρξήζηεο ησλ ζπζηεκάησλ απηψλ. Υπάξρνπλ αξθεηά παξαδείγκαηα πνπ



37

απνδεηθλχνπλ ηνλ παξαπάλσ ηζρπξηζκφ. Σε απηά ζπγθαηαιέγνληαη ην Wikimapia project,

νη ράξηεο ηεο εηαηξίαο Google θαη ην open street map, ζηα νπνία ν θαζέλαο κπνξεί ρσξίο

εμεηδηθεπκέλεο γλψζεηο λα επηζπλάςεη πιεξνθνξίεο θαη θσηνγξαθίεο κηαο πεξηνρήο θ.α..

Τα παξαπάλσ παξαδείγκαηα (open street map, google maps, wikimapia) απνδεηθλχνπλ

φηη νη πνιίηεο κπνξνχλ λα παξάμνπλ πιεξνθνξίεο νη νπνίεο δελ πζηεξνχλ πνηνηηθά ζε

ζχγθξηζε κε ηνπο επαγγεικαηηθνχο ράξηεο πνπ απνηεινχλ δεκηνπξγήκαηα κεγάισλ απφ

άπνςε πξνζσπηθνχ θαη νηθνλνκηθήο επρέξεηαο εηαηξηψλ. Οη ελ δπλάκεη δπλαηφηεηεο

φκσο ησλ ΓΣΠΣΠ δελ πεξηνξίδνληαη απιά ζηελ επηζχλαςε πιεξνθνξηψλ, αιιά κπνξεί

λα πεξηιακβάλνπλ αθφκα θαη δεκφζηεο ζπδεηήζεηο θάηη πνπ έσο ζήκεξα γίλεηαη

απνθιείζηεθα κέζσ ησλ forum. Γειαδή λα κπνξνχλ νη πνιίηεο λα πξνηείλνπλ θαη λα

ζπδεηνχλ κηα ζρεδηαζηηθή επέκβαζε ηφζν ζε κίθξν-θιίκαθα (εγθαηάζηαζε ελφο

δεκφζηνπ θαζηζηηθνχ) φζν θαη ζε κάθξν-θιίκαθα ( πξνζηαζία ελφο πεξί-αζηηθνχ

δάζνπο).

Ο δπλεηηθφο ξφινο ησλ ΓΣΠΣΠ ζην ζρεδηαζκφ ζχκθσλα κε ηνλ Kingston (2006) “ζα

πξέπεη λα είλαη ε παξνρή βνήζεηαο γηα ηελ ειαρηζηνπνίεζε ησλ ζπγθξνχζεσλ, νη νπνίεο

ζα πξέπεη λα θαηαιήγνπλ ζε απνθάζεηο πνπ λα είλαη απνδεθηέο απφ ηελ πιεηνλφηεηα ησλ

νκάδσλ ζπκθεξφλησλ θαη ησλ πνιηηψλ κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο ζπλαίλεζεο αλάκεζα ζηηο

δηαθνξεηηθέο πξνζεγγίζεηο πνπ βαζίδνληαη ζηελ επίγλσζε ησλ ρσξηθψλ επηπηψζεσλ ελφο

πξνβιήκαηνο ιήςεσο απνθάζεσο”. “Μηα ζεκαληηθή πηπρή είλαη ε παξνρή θαιχηεξσλ

ζηνηρείσλ θαη πιεξνθνξηψλ ζηε δηάζεζε ησλ πνιηηψλ, ψζηε λα βνεζεζνχλ ζηε

δηακφξθσζε κηαο εκπεξηζηαησκέλεο γλψκεο πνπ άπηεηαη ελφο πξνβιήκαηνο ιήςεσο

απνθάζεσο, βάζεη εξγαιείσλ ιήςεσο απνθάζεσλ πνπ βαζίδνληαη ζηα ΓΣΠ ηα νπνία ζα

πξέπεη λα παξέρνπλ ηα κέζα κε ηα νπνία νη ελδηαθεξφκελνη κπνξνχλ λα εμεξεπλήζνπλ

έλα πξφβιεκα απφθαζεο, ζχκθσλα κε ηηο ππάξρνπζεο πιεξνθνξίεο, λα δηεξεπλήζνπλ

πηζαλέο ιχζεηο, λα ιάβνπλ ππφςε ηνπο ηδέεο άιισλ αλζξψπσλ, λα δηαηππψζνπλ ηηο

απφςεηο ηνπο, θαη λα κνηξάδνληαη ηα παξαπάλσ κε ηελ επξχηεξε θνηλφηεηα” (Carver,

2001). Πξνβάιιεηαη επίζεο ην επηρείξεκα φηη “ε απμεκέλε ρξήζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ

ζηηο δηαδηθαζίεο ζρεδηαζκνχ, πξνζθέξεη επθαηξίεο γηα ηελ «ελδπλάκσζε» ησλ πνιηηψλ

κέζσ ηεο κεγαιχηεξεο ζπκκεηνρήο θαη ηεο δηαθάλεηαο ελψ παξάιιεια απμάλεη ηελ

ππνρξέσζε ινγνδνζίαο εθ κέξνπο ησλ θνξέσλ ιήςεο απνθάζεσλ” (Kingston, 2006).



38

Πιενλεθηήκαηα

“Οη άλζξσπνη, ζην ζχλνιφ ηνπο, επηζπκνχλ λα είλαη φζν ην δπλαηφλ θαιχηεξα

ελεκεξσκέλνη γηα δεηήκαηα πνπ ηνπο αθνξνχλ. Σε πεξίπησζε πνπ ηα δεηήκαηα απηά

έρνπλ κηα ηζρπξή ρσξηθή ζπληζηψζα, ηφηε ηα ΓΣΠ ή ηα παξάγσγά ηνπο, είλαη ηα

θαηάιιεια κέζα γηα ηε δηαβίβαζε ησλ πιεξνθνξηψλ απηψλ” (Carver, 2001).

“Απφ ζεζκηθή θαη ιεηηνπξγηθή ζθνπηά, ηα ΓΣΠ έρνπλ σξηκάζεη σο ηερλνινγία θαη είλαη

πιένλ θαζνιηθά απνδεθηά σο ε θαιχηεξε κέζνδνο γηα ηελ επεμεξγαζία θαη ηελ αλάιπζε

ρσξηθψλ δεδνκέλσλ. Αξθεηνί νξγαληζκνί ιήςεσο απνθάζεσλ έρνπλ ήδε πηνζεηήζεη ηα

ΓΣΠ γεγνλφο πνπ θαζηζηά εθηθηή ηελ επέθηαζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο κέζα απφ

ζπκκεηνρηθέο δηαδηθαζίεο κε επίθεληξν ηηο Γεσγξαθηθέο Πιεξνθνξίεο (ΓΠ) ψζηε λα

δηεπθνιπλζνχλ νη ζπλνκηιίεο κεηαμχ ησλ πνιηηψλ /νκάδσλ ζπκθεξφλησλ” (Carver,

2001).

“Τεξάζηηνη φγθνη παξαδνζηαθψλ ρσξηθψλ δεδνκέλσλ είλαη δηαζέζηκνη ζε φιν ηνλ θφζκν

ζε κηα πνηθηιία θιηκάθσλ θαη αλάιπζεο θαη ηα νπνία θαιχπηνπλ έλα επξχ θάζκα

ζεκάησλ. Απηά ηα δεδνκέλα είλαη κεδακηλά ζε ζρέζε κε ηα δεδνκέλα πνπ κπνξνχλ λα

παξαρζνχλ κέζσ ζπκκεηνρηθψλ δηαδηθαζηψλ ραξηνγξάθεζεο, θαζψο νη ληφπηνη θάηνηθνη

κίαο πεξηνρήο γλσξίδνπλ θαιχηεξα ηελ πεξηνρή ηνπο απφ νπνηνδήπνηε επαγγεικαηία

ραξηνγξάθν” (Carver, 2001). Δπηπιένλ νη απνθάζεηο γηα ην ζρεδηαζκφ κηαο πεξηνρήο

κπνξεί λα είλαη δηαθνξεηηθέο εθφζνλ βαζίδνληαη ζε ρσξηθέο πιεξνθνξίεο ζηηο νπνίεο

έρεη ελζσκαησζεί ε ηνπηθή γλψζε, ζε ζρέζε κε ηηο απνθάζεηο πνπ ζα ιακβάλνληαλ κε

θαζαξά παξαδνζηαθέο κνξθέο πιεξνθνξηψλ. Φαξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα

επηηπρεκέλσλ εγρεηξεκάησλ πνπ ελζσκαηψλνπλ ηελ ηνπηθή γλψζε ησλ θαηνίθσλ κηαο

πεξηνρήο, είλαη ην Open Street map θαη ην wikimapia, ζηα νπνία νη δηαζέζηκεο

πιεξνθνξίεο μεπεξλνχλ αξθεηέο θνξέο ηηο γεσγξαθηθέο πιεξνθνξίεο πνπ δηαζέηνπλ

επίζεκνη νξγαληζκνί.

Δίλαη ζαθέο φηη πνιιά πξνβιήκαηα ιήςεσο απνθάζεσλ, ηδηαίηεξα εθείλα ζρεηηθά κε ην

ρψξν θαη ηνλ ηξφπν πνπ ην θαηαιακβάλνπκε (αιιάδνληαο ηελ ρξήζε ηνπ) θαη ην

ρξεζηκνπνηνχκε, έρνπλ ηζρπξή ρσξηθή ζπληζηψζα. Τν λα ζπκπεξηιάβνπκε ην ρψξν σο

θεληξηθφ ζηνηρείν ή πιαίζην ζηελ εμέηαζε ηέηνησλ απνθάζεσλ είλαη ηδηαίηεξα ρξήζηκν

γηα ηελ δηακφξθσζε ηεο άπνςήο καο γηα έλα πξφβιεκα. Παξά ηνπο πεξηνξηζκνχο ηνπ, ν

ράξηεο είλαη ν θαιχηεξνο ηξφπνο νξγάλσζεο ρσξηθψλ πιεξνθνξηψλ θαη είλαη επηπιένλ

ην θαιχηεξν δηαζέζηκν δηαδξαζηηθφ εξγαιείν. Δπνκέλσο έλα απφ ηα πιενλεθηήκαηα ησλ



39

ΓΣΠΣΠ είλαη ε δπλαηφηεηά ηνπο λα ρεηξίδνληαη ηηο ρσξηθέο πιεξνθνξίεο θαη λα ηηο

δηαβηβάδνπλ ζηνπο ελδηαθεξφκελνπο ζπκκεηέρνληεο. Σηε ζπλέρεηα κπνξνχλ λα

εηζαγάγνπλ, λα νξγαλψλνπλ θαη λα απεηθνλίδνπλ ηηο πιεξνθνξίεο (ρσξηθέο ή κε) πνπ

παξέρνπλ νη ρξήζηεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηαδηθαζίαο ζπκκεηνρήο.

Τέινο, “νηηδήπνηε απμάλεη ηελ πξφζβαζε ησλ πνιηηψλ ζε πιεξνθνξίεο θαη ηελ ελεξγφ

ζπκκεηνρή ηνπο ζηε δηαδηθαζία ιήςεσο απνθάζεσλ, πξέπεη λα εθιεθζεί σο κηα

βειηίσζε ζε ζχγθξηζε κε ηηο ππάξρνπζεο ζρέζεηο ηνπ θνηλνχ κε ηνπο ηζχλνληεο. Σε

απηήλ ηελ πεξίπησζε ηα ηξέρνληα πεηξάκαηα ζηα ζπκκεηνρηθά ΓΣΠ είλαη βήκαηα πξνο

ηε ζσζηή θαηεχζπλζε” (Carver, 2001).

Μεηνλεθηήκαηα

Παξά ην γεγνλφο φηη ε ελζσκάησζε ηεο ρσξηθήο δηάζηαζεο δηεπθνιχλεη ηε δηεξεχλεζε

ησλ πξνβιεκάησλ απνθάζεσλ, ν ξφινο ηεο γεσγξαθίαο ζηε ζπκκεηνρηθή ιήςε

απνθάζεσλ δελ είλαη πιήξσο θαηαλνεηφο. Τν ζχλδξνκν NIMBY απνδεηθλχεη φηη ν

ρψξνο θαη ε ηνπνζεζία είλαη ζεκαληηθνί παξάγνληεο φζνλ αθνξά ηελ ιήςε απνθάζεσλ

πνπ δεκηνπξγνχλ έληνλεο αληηπαξαζέζεηο ζπκθεξφλησλ, φπσο είλαη απηέο γηα ηε

ρσξνζέηεζε ΦΥΤΑ. Απηφ πεξηπιέθεηαη αθφκε πεξηζζφηεξν απφ ηελ «αίζζεζε ηνπ

ηφπνπ» πνπ ζπρλά ζπλδέεηαη κε ζπγθεθξηκέλεο ηνπνζεζίεο. Μνληέια δεδνκέλσλ ΓΣΠ

κπνξεί λα είλαη ζε ζέζε λα αληηκεησπίζνπλ ηα πνζνηηθά θαη πξνζδηνξηζηηθά

ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ρψξνπ, ηε ρσξηθή θιίκαθα θαη ηελ απφζηαζε, αιιά κπνξεί λα κελ

είλαη ηα πιένλ θαηάιιεια εξγαιεία γηα λα αλαπαξαζηήζνπλ πνηνηηθέο θαη αληηιεπηηθέο

επηπηψζεηο ελφο ρψξνπ δεδνκέλνπ φηη απηά είλαη πεξηζζφηεξν έλα πξνζσπηθφ λνεηηθφ

θαηαζθεχαζκα ηνπ θάζε αηφκνπ. Τα παξαδνζηαθά κνληέια δεδνκέλσλ ΓΣΠ θαη νη

αλαπαξαζηάζεηο ηνπ ρψξνπ κπνξεί, ζπλεπψο, λα ζηξεβιψλνπλ ηηο ηνπηθέο θαη ηηο

αηνκηθέο/νκαδηθέο απφςεηο. “Η απνηχπσζε ησλ δεδνκέλσλ απφ ηνπο θαηνίθνπο κηαο

θνηλφηεηαο ζε θαξηεζηαλέο ζπληεηαγκέλεο θαη ζε δηαλπζκαηηθέο (Vector) / ςεθηδσηέο

(Raster) κνξθέο δεδνκέλσλ κπνξνχλ επίζεο λα κελ είλαη θαηάιιειε ιφγσ ησλ

αληίζηνηρσλ ζηξεβιψζεσλ ηνπ ρψξνπ θαη ηεο απφζηαζεο ζηνλ λνεηηθφ ράξηε ελφο

αηφκνπ γηα ην ηφπν ηνπ” (Aitken θαη Michel, 1995 ζην Carver, 2001). Τν παξαπάλσ

πξφβιεκα, δειαδή ε δηαθνξά ηνπ γεσκεηξηθνχ ρψξνπ απφ ηνλ αληηιεπηηθφ «λνεηηθφ»

ρψξν ηνπ θάζε αηφκνπ, κπνξεί λα μεπεξαζηεί κε ηελ ρξήζε ηερλνινγηψλ Augmented

reality πνπ ζα αλαιπζνχλ ζε επφκελν θεθάιαην.

Δπηπιένλ έρεη παξαηεξεζεί απφ ηνπο Gunning, 2002, Buchanan θαη Gordon 1962, ζην



40

(Steinmann θ.α., 2004), “ε επίδξαζή ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο ζπλεηδεηήο απνζηαζηνπνίεζεο

ζηε δηαδηθαζία ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζην ζρεδηαζκφ ηνπ ρψξνπ”. “Γηα αξθεηνχο

πνιίηεο ηα πξνζσπηθά αθειή πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ εκπινθή ηνπο ζηηο δηαδηθαζίεο

ζρεδηαζκνχ θαη απφ ηελ εθκάζεζε ηεο ρξήζεο ΓΣΠΣΠ είλαη ειάρηζηα ελψ ηα θφζηε

είλαη πςειά. Έλα απφ ηα θξίζηκα εξσηήκαηα είλαη ζπλεπψο πψο ζα παξαθηλεζνχλ νη

πνιίηεο λα επελδχζνπλ ζηελ εθκάζεζε ηεο ρξήζεο απηψλ ησλ ηερλνινγηψλ θαη λα

ζπκκεηέρνπλ ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ” (Steinmann θ.α., 2004). Άξα

πξνθχπηεη ε αλάγθε αλάπηπμεο ζπιινγηθήο ηαπηφηεηαο ζηελ θνηλσλία, ψζηε ηα άηνκα

λα παξακεξίζνπλ ηα άκεζα αηνκηθά ηνπο ζπκθέξνληα θαη λα ηα ηαπηίζνπλ κε ην

ζπιινγηθφ ζπκθέξνλ ηεο θνηλσλίαο ηνπο.

Η απνηχπσζε πιεξνθνξηψλ ζε ραξηνγξαθηθά ππφβαζξα δελ είλαη εχθνιε δηαδηθαζία,

ψζηε λα κπνξεί απνηειεζκαηηθά θάζε κε έκπεηξνο ρξήζηεο λα απνδψζεη πιεξνθνξίεο νη

νπνίεο λα είλαη κε ηε ζεηξά ηνπο εχθνια νπηηθά αληηιεπηέο. “Η νξζή ή φρη ρξήζε ηνπ

ράξηε ζε θάζε πεξίπησζε αθνξά ηε ζσζηή ρξήζε ησλ θαλφλσλ ηεο νπηηθήο, δειαδή ηεο

γξαθηθήο ζεκεηνινγίαο” (Σηδεξφπνπινο, 2006). Τν πξφβιεκα ηεο έιιεηςεο γλψζεσλ

γξαθηθήο ζεκεηνινγίαο απφ κέξνπο ηεο πιεηνςεθίαο ησλ πνιηηψλ κπνξεί λα επηιπζεί κε

ηε ρξήζε, πξνθαζνξηζκέλσλ ζχκβνισλ, γξακκψλ, επηθαλεηψλ θαη φγθσλ ηα νπνία ζα

πεξηιακβάλνληαη ζηα ΓΣΠΣΠ θαη ηα νπνία ζα δεκηνπξγεζνχλ απφ ραξηνγξάθνπο.

Ψζηφζν ε ρξήζε πξνθαζνξηζκέλσλ ζπκβφισλ, ζα θαηαζηήζεη ην ραξηνγξαθηθφ

ππφβαζξν κε επέιηθην, κε απνηέιεζκα νη πνιίηεο λα κελ έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα

απνηππψζνπλ πιεξνθνξίεο πνπ δελ εληάζζνληαη ζηνπο δηαζέζηκνπο ζπκβνιηζκνχο.

Αθφκα ε αμηνπνίεζε γεσπιεξνθνξηθψλ ζπζηεκάησλ είλαη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο

δαπαλεξή. Αλ θαη δηαηίζεληαη δσξεάλ εθαξκνγέο ΓΣΠΣΠ, ε πξνζαξκνγή ησλ

ζπζηεκάησλ απηψλ ζηηο ηνπηθέο ζπλζήθεο θαη απαηηήζεηο, απφ θάπνην εμεηδηθεπκέλν

επαγγεικαηία ζα είλαη αλαγθαία. Θα ππάξρνπλ έηζη πεξηνξηζκνί γηα ηελ ππνζηήξημε ηνπ

ρσξνηαμηθνχ θαη πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ απφ ηέηνηνπ είδνπο ζπζηήκαηα.

Δπθαηξίεο

Απφ ηερλνινγηθή άπνςε, θαη κε ηελ παξαδνρή φηη ηα πξνβιήκαηα πξφζβαζεο έρνπλ

επηιπζεί, νη κεγαιχηεξεο επθαηξίεο γηα ηα ΓΣΠΣΠ ίζσο έγθεηληαη ζηελ αλάπηπμε

θαιχηεξνπ πεξηβάιινληνο ρξήζεο θαη κνληέισλ δεδνκέλσλ. “Μεξηθέο απφ ηηο βαζηθέο

επηθξίζεηο ησλ ΓΣΠ εληνπίδνληαη ζην κε θηιηθφ πεξηβάιινλ ρξήζεο ηνπο θαη ζηνπο

ηχπνπο δεδνκέλσλ πνπ είλαη αθαηάιιεινη γηα ηελ πξφζβαζε ηνπ θνηλνχ θαη ηε



41

δηαθίλεζε πνηνηηθψλ εξκελεηψλ ηνπ ρψξνπ θαη ησλ πξνζσπηθψλ ηδεψλ γηα έλα ηφπν θαη

κηα ηνπνζεζία” (Aitken θαη Michel, 1995 ζην Carver, 2001). “Γηα λα αληηκεησπηζηεί ην

ράζκα κεηαμχ ησλ θαξηεζηαλψλ ζπληεηαγκέλσλ ηνπ ρψξνπ θαη ηνπ λνεηηθνχ-

αληηιεπηηθνχ ρψξνπ ζα κπνξνχζε λα ρξεζηκνπνηεζνχλ πβξηδηθά κνληέια δεδνκέλσλ ή

ςεπδφ κνληέια “(Carver, 2001). Δπηπιένλ ην πεξηβάιινλ ρξήζεο ησλ ΓΣΠ ζα κπνξνχζε

λα απινπνηεζεί εθφζνλ ηα ππφβαζξα πξνζέγγηδαλ πεξηζζφηεξν ηνλ πξαγκαηηθφ ρψξν

(θάηη πνπ έρνπλ ήδε επηηχρεη νη ηξηζδηάζηαηνη ράξηεο ηεο Google) θαη εάλ νη εληνιέο γηα

ηε δηαρείξηζε θαη ηελ πξνζζήθε ρσξηθψλ πιεξνθνξηψλ γίλνληαλ πξνζηηέο θαη ζηνλ πην

αξράξην ρξήζηε.

Απεηιέο

Βεβαίσο, απηή θαζ‟ απηή ε ρξήζε ησλ Γ.Σ.Π.Σ.Π. ρσξίο ηελ παξάιιειε ξηδηθή αιιαγή

ησλ δνκψλ θαη ησλ δηαδηθαζηψλ ηνπ ζρεδηαζκνχ, κπνξεί λα απνδεηρηεί επηθίλδπλε θαη

άλεπ νπζίαο. Όπσο ήδε έρεη αλαθεξζεί ζηνλ νξηζκφ ηνπ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ

(θεθ.1.1), ππάξρνπλ δηακεηξηθά αληίζεηεο αληηιήςεηο ζηελ δηεζλή βηβιηνγξαθία γηα ην ηη

είλαη ζπκκεηνρηθφο ζρεδηαζκφο. Αλ δειαδή ηα Γ.Σ.Π.Σ.Π. ρξεζηκνπνηεζνχλ ζε ςεπδφ-

ζπκκεηνρηθέο δηαδηθαζίεο ζρεδηαζκνχ, αλακέλεηαη λα απαμησζνχλ σο εξγαιεία

ζρεδηαζκνχ. Η επηηπρία ηεο ρξήζεο ηνπ εξγαιείνπ απηνχ έγθεηηαη ζηελ αμηνπηζηία ηεο

ζπκκεηνρηθήο δηαδηθαζίαο.

4.1.4. Ηιεθηξνληθέο ςεθνθνξίεο

Οη ειεθηξνληθέο ςεθνθνξίεο ζεσξνχληαη πνιχ ρξήζηκν εξγαιείν γηα ηελ απνηχπσζε

ησλ γλψκεσλ ζρεηηθά κε έλα δήηεκα. Η απνηχπσζε ηνπο κπνξεί λα γίλεη άκεζα θαη κε

κεδακηλφ θφζηνο ζε αληίζεζε κε ηηο παξαδνζηαθέο κνξθέο εξσηεκαηνινγίσλ πνπ είλαη

θαη ρξνλνβφξεο θαη δαπαλεξέο. Τα εξσηήκαηα ηα φπνηα ζα ηίζεληαη ζηηο ειεθηξνληθέο

ςεθνθνξίεο ζα πξέπεη λα δηαρσξίδνληαη ζε δχν θαηεγνξίεο, ζηελ πξψηε δίλεηαη έκθαζε

ζηελ επηζηεκνληθή εγθπξφηεηα, ελψ ζηε δεχηεξε δίλεηαη έκθαζε ζηελ επειημία.

Η πξώηε θαηεγνξία πεξηιακβάλεη εξσηήκαηα ηα νπνία έρνπλ πξνθχςεη κέζα απφ ηηο

δηάθνξεο ζπδεηήζεηο ειεθηξνληθέο θαη κε, απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο πνιίηεο ή απφ ην

επηζηεκνληθφ πξνζσπηθφ πνπ δηεπθνιχλεη θαη νξγαλψλεη ηελ δηαδηθαζία ηνπ

ζρεδηαζκνχ. Η αθξηβήο εξψηεζε θαη νη δπλαηέο απαληήζεηο ζα πξέπεη λα

δηακνξθψλνληαη κέζσ εθηελνχο ζπδήηεζεο κεηαμχ ησλ πνιηηψλ ψζηε λα απνθεπρζεί ε

δεκηνπξγία θαηεπζπλφκελσλ εξσηήζεσλ πνπ έρνπλ σο ζηφρν ηελ παξαπιάλεζε ηνπ

θνηλνχ. Οη εξσηήζεηο απηήο ηεο θαηεγνξίαο ζα πξέπεη λα δεκνζηεχνληαη ζηελ επίζεκε



42

ηζηνζειίδα ηεο θνηλφηεηαο/πεξηνρήο θαη λα είλαη εχθνια πξνζβάζηκεο απφ ηνπο πνιίηεο.

Η δεύηεξε θαηεγνξία πεξηιακβάλεη ηηο εξσηήζεηο νη νπνίεο δεκνζηεχνληαη απφ ηνπο

πνιίηεο απηνβνχισο, ρσξίο λα απαηηείηαη ε θξίζε ησλ εξσηήζεσλ απφ ηνπο ππφινηπνπο

πνιίηεο σο πξνο ηελ ρξεζηηθφηεηα θαη ηελ επηζηεκνληθή ηνπο εγθπξφηεηα. Οη εξσηήζεηο

ζα δεκνζηεχνληαη ζηελ επίζεκε ηζηνζειίδα ηεο θνηλφηεηαο/πεξηνρήο σο

ζπκπιεξσκαηηθέο πξνο ηελ πξψηε θαηεγνξία εξσηήζεσλ. Η επηζηεκνληθή εγθπξφηεηα

θαη ε ρξεζηηθφηεηα ησλ απνηειεζκάησλ ησλ εξσηήζεσλ, ζα θξίλεηαη αλάινγα κε ην

πιήζνο ησλ ζπκκεηερφλησλ-απαληήζεσλ θαη αθνχ μεπεξαζηεί έλα πξνθαζνξηζκέλν φξην

απαληήζεσλ ζα πξνβηβάδεηαη απηνκάησο ζε εξψηεζε ηεο πξψηεο θαηεγνξίαο.

Η δεχηεξε θαηεγνξία εξσηήζεσλ πξνζθέξεη ζεκαληηθή επειημία, θαζψο κπνξεί λα

απνθεπρζεί ε ρξνλνβφξα δηαδηθαζία ηεο δηαβνχιεπζεο γηα ηνλ θαζνξηζκφ ηνπ

πεξηερνκέλνπ ησλ εξσηήζεσλ θάηη πνπ ζπκβαίλεη ζηε πξψηε θαηεγνξία.

4.1.5. Κνηλσληθά δίθηπα (Social networks)

Τα θνηλσληθά δίθηπα φπσο ην facebook, ην twitter, ην diaspora θ.α. ζπκβάινπλ

ζεκαληηθά ζηελ «ελδπλάκσζε» ησλ πνιηηψλ θαη ζηελ δηεπθφιπλζε ηνπ ζπκκεηνρηθνχ

ζρεδηαζκνχ. Δίλαη ηα κέζα πνπ δεκηνπξγνχλ δίθηπα επηθνηλσλίαο θαη ζπλεξγαζίαο

κεηαμχ ησλ κεκνλσκέλσλ πνιηηψλ, ηεο δηνίθεζεο θαη ησλ πνιενδφκσλ- ρσξνηαθηψλ. Τα

θνηλσληθά δίθηπα παξέρνπλ ηηο παξαθάησ δπλαηφηεηεο:

Γηεπθνιχλνπλ ηελ επηθνηλσλία θαη ηελ γλσξηκία ησλ αηφκσλ πνπ ζπλεξγάδνληαη

γηα ην ζρεδηαζκφ κηαο πεξηνρήο.

Σπκβάινπλ ζηελ άκεζε ελεκέξσζε ησλ πνιηηψλ γηα ηα ηξέρνληα πνιενδνκηθά,

ρσξνηαμηθά θαη πεξηβαιινληηθά δεηήκαηα.

Παξέρνπλ ηε δπλαηφηεηα ζηνπο πνιίηεο λα εθθξάδνληαη ειεχζεξα θαη λα

πξνβάινπλ ηηο ηδέεο θαη ηηο ζθέςεηο ηνπο ζηα άηνκα πνπ αλήθνπλ ζηελ θνηλφηεηα

ηνπο.

Δληζρχνπλ ηε δπλαηφηεηα απηό-νξγάλσζεο ησλ πνιηηψλ ψζηε λα εμαξηψληαη

ιηγφηεξν απφ πνιενδφκνπο -ρσξνηάθηεο θαη ηε δηνίθεζε φζνλ αθνξά ην

ζπληνληζκφ ηεο δηαδηθαζίαο ζρεδηαζκνχ.

Φαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ηεο ζπκβνιήο ησλ θνηλσληθψλ δηθηχσλ ζηνλ ηξφπν κε ηνλ

νπνίν ζπληνλίδνληαη ηα κέιε κηαο θνηλφηεηαο είλαη ηα γεγνλφηα ηνπ Γεθέκβξηνπ ηνπ

2008, φπνπ ρηιηάδεο άηνκα ελεκεξψζεθαλ άκεζα θαη νξγάλσζαλ πνξείεο δηακαξηπξίαο

ζε νιφθιεξε ηελ Διιάδα κε αθνξκή ηε δνινθνλία ελφο καζεηή ζηελ Αζήλα. Δπηπιένλ



43

αξθεηέο θνξέο, δηάθνξα group ζηα θνηλσληθά δίθηπα, έρνπλ ιεηηνπξγήζεη ιφγσ ηνπ

δεκνθηιή ραξαθηήξα ηνπο σο κνρινί πίεζεο ζηελ πνιηηηθή εμνπζία, πξνβάιινληαο ηηο

απφςεηο ρηιηάδσλ πνιηηψλ θαη επεξεάδνληαο πνιηηηθέο απνθάζεηο.

4.1.6. Τερλνινγία επαπμεκέλεο πξαγκαηηθόηεηαο (Augmented reality)

H ηερλνινγία επαπμεκέλεο πξαγκαηηθφηεηαο (augmented reality) κπνξεί λα αμηνπνηεζεί

ζε κεγάιν βαζκφ γηα ην ζπκκεηνρηθφ ζρεδηαζκφ ηνπ ρψξνπ. “Η ηερλνινγία επαπμεκέλεο

πξαγκαηηθφηεηαο ζπλδπάδεη ηελ πξαγκαηηθφηεηα κε εηθνληθά ζηνηρεία. Τν πξαγκαηηθφ

ππφβαζξν ζπκπιεξψλεηαη κε πξφζζεηα, εηθνληθά ζηνηρεία πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ

ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή θαη ηα νπνία γίλνληαη αληηιεπηά απφ θνηλνχ” (Steinmann θ.α.,

2004).

Η ηερλνινγία απηή αλαπηχζζεηαη ξαγδαία ηα ηειεπηαία ρξφληα, ιφγσ ηεο ελζσκάησζεο

ηεο ζε αξθεηέο ζπζθεπέο θηλεηήο ηειεθσλίαο. Έηζη νη ρξήζηεο ησλ ζπζθεπψλ απηψλ

κπνξνχλ λα πξνζζέηνπλ, θαη λα επεμεξγάδνληαη εηθνληθά ζηνηρεία ζην θπζηθφ ρψξν

(ππφβαζξφ). Τα δεδνκέλα πνπ επηζπλάπηνπλ θαη επεμεξγάδνληαη νη ρξήζηεο είλαη δπλαηφ

λα αθνξνχλ ηφζν πξνβιήκαηα πνπ εληνπίδνπλ φζν θαη πξνηάζεηο γηα ηελ αιιαγή ηεο

ρξήζεο θαη ηεο κνξθήο ηνπ ρψξνπ. Οη πιεξνθνξίεο απηέο είλαη πξνζβάζηκεο απφ ηνπο

ππφινηπνπο ρξήζηεο ηεο ηερλνινγίαο απηήο, παξέρνληαο έηζη ηε δπλαηφηεηα

αιιειεπίδξαζεο κεηαμχ ησλ ρξεζηψλ.

Τα θχξην πιενλέθηεκα ηεο ηερλνινγίαο απηήο ζε ζρέζε κε ηελ ηερλνινγία ΓΣΠΣΠ, είλαη

φηη νη πιεξνθνξίεο επηζπλάπηνληαη ζηνλ πξαγκαηηθφ ρψξν, ηνλ νπνίν αληηιακβάλνληαη

θαιχηεξα νη πνιίηεο, ελψ ζηε δεχηεξε πεξίπησζε νη πιεξνθνξίεο επηζπλάπηνληαη ζην

γεσκεηξηθφ ρψξν.

4.1.7. Λνγηζκηθά πνπ ζπκβάινπλ ζηελ εμνηθείσζε ησλ πνιηηώλ κε ην

ζπκκεηνρηθό ζρεδηαζκό.

Λφγσ ηφζν ηεο πνιππινθφηεηαο ησλ δηαδηθαζηψλ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ φζν θαη

ησλ δπζθνιηψλ πνπ αληηκεησπίδνπλ πνιινί πνιίηεο ρξεζηκνπνηψληαο κεζφδνπο

ζρεδηαζκνχ πνπ βαζίδνληαη ζηηο ΤΠΔ (ΓΣΠΣΠ, forum, θ.η.ι.), απαηηείηαη ε εθπαίδεπζε

θαη ε εμνηθείσζε ηνπο, κε απηέο ηηο δηαδηθαζίεο. Η εθπαίδεπζε ησλ πνιηηψλ κπνξεί λα

επηηεπρζεί κέζσ επηκνξθσηηθψλ πξνγξακκάησλ, θαη εηδηθφηεξα ζηνπο λένπο αλζξψπνπο

κέζσ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ (ζρνιεία, παλεπηζηήκηα). Βεβαίσο ην πξσηεχνλ

δεηνχκελν είλαη ε παξνρή παηδείαο πνπ ζα δηαζθαιίζεη ηε ζπιινγηθή ζπλείδεζε ζηα

κέιε κηαο θνηλσλίαο θαη δεπηεξεπφλησο ε εθπαίδεπζε ζε ζέκαηα ζπκκεηνρηθνχ

ζρεδηαζκνχ, θαζψο ρσξίο ηελ θαηάιιειε παηδεία, ε παξνρή ηερληθήο γλψζεο είλαη



44

αλνχζηα. Σην παξφλ θεθάιαην, ζα γίλεη αλαθνξά ζε εξγαιεία πνπ βαζίδνληαη ζε ΤΠΔ

θαη πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ εμνηθείσζε ησλ πνιηηψλ κε ηηο ζπκκεηνρηθέο δηαδηθαζίεο

ζρεδηαζκνχ ηνπ ρψξνπ.

Αλακθίβνια, ε εθκάζεζε κέζσ ειεθηξνληθψλ παηρληδηψλ, είλαη κηα επράξηζηε

δηαδηθαζία θαη ηδηαίηεξα δεκνθηιήο ζηνπο αλζξψπνπο. Τα εξγαζηήξηα ινγηζκηθνχ ηνπ

παλεπηζηεκίνπ Wangeningen θαη ην εξεπλεηηθφ ηλζηηηνχην αλάπηπμεο ινγηζκηθνχ

(SERC) δεκηνχξγεζαλ ηνλ νξγαληζκφ Play2Learn, ν νπνίνο αζρνιείηαη κε ηελ αλάπηπμε

ειεθηξνληθψλ παηρληδηψλ ζηελ εθπαίδεπζε θαη ζηε ιήςε απνθάζεσλ. “Τα

ραξαθηεξηζηηθά ησλ παηρληδηψλ απηψλ είλαη φηη είλαη δηαζθεδαζηηθά, παξέρνπλ θίλεηξα

γηα ζπκκεηνρή, πεξηιακβάλνπλ ζπλζήθεο επηηπρίαο/απνηπρίαο θαη παξέρνπλ έλα

αζθαιέο πεξηβάιινλ πεηξακαηηζκψλ θαζψο νη πξαγκαηηθέο ζπλζήθεο κπνξνχλ λα

εμνκνησζνχλ βάζεη επηζηεκνληθψλ κνληέισλ. Τα παηρλίδηα απηά παξέρνπλ δειαδή έλα

κηθξφθνζκν πνπ δηεπθνιχλεη ηνπο ρξήζηεο ζε κηα βαζχηεξε θαη πην νινθιεξσκέλε

θαηαλφεζε ησλ δηαδηθαζηψλ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ” (Wien θ.α., 2003). Παξφια

απηά, ηέηνηνπ είδνπο παηρλίδηα ζχκθσλα κε ηνπο Bittle, Haller θαη Kadlec (2009)

“απέρνπλ ζεκαληηθά απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα θαζψο είλαη αδχλαην λα ελζσκαηψζνπλ

ηελ πνιχπινθή πξαγκαηηθφηεηα θαη ηα πξαγκαηηθά ζρεδηαζηηθά πξνβιήκαηα. Δπηπιένλ

ππνζηεξίδνπλ φηη ε παξερφκελε εκπεηξία κέζσ ησλ παηρληδηψλ απηψλ θαζνξίδεηαη απφ

ην δεκηνπξγφ ηνπο θαη φρη απφ ηνπο παίρηεο, θαζψο νη ηειεπηαίνη δελ κπνξνχλ λα

αιιάμνπλ ηνπο θαλφλεο ή λα αλαδηαηππψζνπλ έλα πξφβιεκα”.

Έλα παξάδεηγκα παηρληδηνχ πνπ εκπιέθεη ηνπο ελδηαθεξφκελνπο ζην ζρεδηαζκφ θαη

ζηεξίδεη ηε κάζεζε είλαη ην Splash θαη αλαπηχρζεθε απφ ηνλ νξγαληζκφ Play2Learn.

“Απηφ ην παηρλίδη βαζίδεηαη ζηελ ηδέα ηνπ SimCity. Ο παίθηεο είλαη δηαρεηξηζηήο κηαο

πεξηνρήο ιεθάλεο απνξξνήο πνηακνχ θαη κπνξεί λα απνθαζίζεη γηα ην ρσξνηαμηθφ

ζρεδηαζκφ (π.ρ. θαηαλνκή ρξήζεσλ γεο γηα θαιιηέξγεηα, πξνζηαζία ηεο θχζεο, ζηέγαζε,

βηνκεραλία θαη αλαςπρή). Έηζη, ν παίθηεο πξέπεη λα ιάβεη ππφςε ηνπ ηηο θνηλσληθφ-

νηθνλνκηθέο, πδξνινγηθέο θαη νηθνινγηθέο δηεξγαζίεο. Οη δηαδηθαζίεο απηέο

πεξηγξάθνληαη απφ ηα κνληέια πξνζνκνίσζεο. Ο παίθηεο αμηνινγείηαη απφ δηάθνξνπο

θνξείο (π.ρ. ηνπο αγξφηεο, ηε βηνκεραλία θαη ηνπο πεξηβαιινληνιφγνπο) θαη ην ζθνξ ηνπ

παίθηε, θαζνξίδεηαη απφ ηελ ηθαλνπνίεζε ηεο θάζε νκάδαο ζπκθεξφλησλ” (Wien θ.α.,

2003).



45

5. Παξαδνζηαθέο κέζνδνη ζπκκεηνρήο θαη κέζνδνη

ζπκκεηνρήο πνπ βαζίδνληαη ζε ΤΠΔ.

Αξρηθά ζα πξέπεη λα δηεπθξηληζηεί φηη νη κέζνδνη ζπκκεηνρήο ηνπ θνηλνχ ζηηο

δηαδηθαζίεο ζρεδηαζκνχ ηνπ ρψξνπ πνπ βαζίδνληαη ζε ΤΠΔ, ιεηηνπξγνχλ

ζπκπιεξσκαηηθά σο πξνο ηηο παξαδνζηαθέο κεζφδνπο ζπκκεηνρήο. Γειαδή νη

ζπλειεχζεηο πνιηηψλ θαη ε θπζηθή παξνπζία ησλ πνιηηψλ ζε ζπλαληήζεηο θαη

ζπδεηήζεηο δελ κπνξεί λα αληηθαηαζηαζεί απφ ηε ρξήζε κεζφδσλ πνπ βαζίδνληαη ζε λέεο

ηερλνινγίεο.

Οη θπζηθέο ζπλαληήζεηο, ζπκβάινπλ ζηε δεκηνπξγία ζηελφηεξσλ ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ

πνιηηψλ. Δηδηθφηεξα ζηηο ζχγρξνλεο πφιεηο νη γείηνλεο γλσξίδνληαη ειάρηζηα κεηαμχ

ηνπο, κε απνηέιεζκα λα κελ πθίζηαηαη θνηλφηεηα κε ηελ έλλνηα ηεο γεσγξαθηθήο

εγγχηεηαο. Γεδνκέλνπ φηη ηα πξνβιήκαηα ηνπηθνχ ραξαθηήξα αθνξνχλ κηθξήο θιίκαθαο

ρψξν, ε γεηηνλία δηαδξακαηίδεη ζεκαληηθφ ξφιν.

5.1. Πιενλεθηήκαηα – Πξννπηηθέο κεζόδσλ ζπκκεηνρηθνύ

ζρεδηαζκνύ πνπ βαζίδνληαη ζε ΤΠΔ

Οη λέεο κνξθέο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ πνπ βαζίδνληαη ζηε ρξήζε ΤΠΔ, παξνπζηάδνπλ

αξθεηά πιενλεθηήκαηα. Τα πιενλεθηήκαηα απηά θαιχπηνπλ ηηο αδπλακίεο ησλ

ζπκκεηνρηθψλ δηαδηθαζηψλ ζρεδηαζκνχ πνπ βαζίδνληαλ ζε παξαδνζηαθέο κεζφδνπο

ζπκκεηνρήο. Έηζη κεγάιν κέξνο ηεο θξηηηθήο πνπ έρεη αζθεζεί ζην ζπκκεηνρηθφ

ζρεδηαζκφ, θαζίζηαηαη αβάζηκε. Τα πιενλεθηήκαηα απηά αλαθέξνληαη παξαθάησ.

Πξψηνλ, “νη ζπλαληήζεηο δελ επεξεάδνληαη απφ γεσγξαθηθνχο παξάγνληεο, θαζψο ν

θάζε πνιίηεο ζα κπνξεί λα ζπκκεηέρεη απφ φπνπ θαη αλ βξίζθεηαη, εθφζνλ έρεη

πξφζβαζε ζην δηαδίθηπν” (Kingston, 2006). “Η κε αλαγθαηφηεηα ηεο θπζηθήο

πξφζβαζεο ησλ πνιηηψλ ζηηο δεκφζηεο ζπλεδξηάζεηο, απμάλεη πεξαηηέξσ ηε δπλαηφηεηα

επξείαο ζπκκεηνρήο, ηδηαίηεξα γηα εθείλνπο πνπ κπνξεί λα έρνπλ θάπνηα αλαπεξία ή δελ

έρνπλ πξφζβαζε ζηηο κεηαθνξέο (Kingston 2002). Δπηπιένλ απμάλεη ηηο αληζφηεηεο σο

πξνο ηε ζπκκεηνρή κεηαμχ ησλ αηφκσλ πςειψλ θαη ρακειψλ εηζνδεκάησλ, θαζψο ην

θφζηνο κεηαθνξψλ, κεηψλεη ηηο δπλαηφηεηεο θπζηθήο παξνπζίαο ζηηο δεκφζηεο

ζπλεδξηάζεηο ησλ αηφκσλ κε ρακειά εηζνδήκαηα.

Γεχηεξνλ, ε ηδέα «24ψξεο ηελ εκέξα/ 7 εκέξεο ηελ εβδνκάδα», δηεπξχλεη ηηο επθαηξίεο

ζπκκεηνρήο ζε πεξηζζφηεξνπο πνιίηεο. Οη πιεξνθνξίεο θαη ε δπλαηφηεηα ζπκκεηνρήο



46

θαη ζπλεξγαζίαο είλαη δηαζέζηκεο θάζε ψξα ηεο κέξαο, θαη έηζη απνθεχγνληαη

πξνβιήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ αδπλακία ζπγθεθξηκέλσλ νκάδσλ πιεζπζκνχ

(πνιπάζρνιψλ) λα παξεπξεζνχλ ζηηο δεκφζηεο ζπλαληήζεηο ιφγσ ππνρξεψζεσλ.

Τξίηνλ, ε αλσλπκία πνπ πξνζθέξεη ην δηαδίθηπν δηεπθνιχλεη ηε ζπκκεηνρή ησλ αηφκσλ

πνπ αδπλαηνχλ λα δηαηππψζνπλ ηελ άπνςή ηνπο ή λα ζρνιηάζνπλ ηελ γλψκε ησλ άιισλ

φηαλ παξαβξίζθνληαη ζε κεγάιν αθξναηήξην εμαηηίαο ζπγθεθξηκέλσλ ςπρνινγηθψλ

παξαγφλησλ φπσο ην άγρνο, ε ληξνπή, θ.α.

Τέηαξηνλ, κέζσ ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΤΠΔ απμάλεηαη ε δηαθάλεηα θαηά ηε δηαδηθαζία

ηνπ ζρεδηαζκνχ, θαζψο φιεο νη πιεξνθνξίεο είλαη ειεχζεξα δηαζέζηκεο ζηνλ θαζέλα.

Έηζη νη πνιίηεο ζα κπνξνχλ άκεζα λα αληηδξάζνπλ ζε πηζαλέο κεζνδεχζεηο θαηά ηε

δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ απφ ηε δηνίθεζε ή απφ ζπγθεθξηκέλεο νκάδεο αηφκσλ.

Πέκπηνλ, απφ ηελ αμηνπνίεζε θαηλνηφκσλ κεζφδσλ ζηηο ζπκκεηνρηθέο δηαδηθαζίεο

ζρεδηαζκνχ εμνηθνλνκνχληαη πνιχηηκνη πφξνη (ρξφλνο, ρξήκα, πξνζσπηθφ). Η ρξήζε ησλ

ΤΠΔ επηηαρχλεη ηηο δηαδηθαζίεο ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη κεηψλεη ηα θφζηε ηνπο,

θαζψο αμηνπνηνχλ εξγαιεία φπσο νη ειεθηξνληθέο ςεθνθνξίεο, ειεθηξνληθέο ζπδεηήζεηο

(forum), ΓΣΠΣΠ θαη άιιεο ηερλνινγίεο ζηα πιαίζηα ηεο ηδέαο «24ψξεο ηελ εκέξα/ 7

εκέξεο ηελ εβδνκάδα». Δπηπιένλ νη πνιίηεο δελ ζα απαηηείηαη λα πξνζθεχγνπλ

θαηεπζείαλ ζηηο ζπκβνπιέο ελφο εηδηθνχ γηα πνιενδνκηθά θαη ρσξνηαμηθά δεηήκαηα,

θαζψο ζα ππάξρνπλ βάζεηο πιεξνθνξηψλ πνπ ζα παξέρνπλ θαηαλνεηέο πιεξνθνξίεο

ζηνπο πνιίηεο θαη ζα ηνπο δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ζέηνπλ εξσηήκαηα ηερληθήο θχζεσο

κέζσ forum ζηελ θνηλφηεηα, κε απνηέιεζκα λα κεησζεί ν θφξηνο εξγαζίαο θαη ην

πιήζνο ηνπ απαηηνχκελνπ πξνζσπηθνχ.

5.2. Μεηνλεθηήκαηα κεζόδσλ ζπκκεηνρηθνύ ζρεδηαζκνύ πνπ

βαζίδνληαη ζε ΤΠΔ

Η δπλαηφηεηα πξφζβαζεο ζην δηαδίθηπν θαη άξα θαη ε δπλαηφηεηα ζπκκεηνρήο ζηηο

δηαδηθαζίεο ζρεδηαζκνχ ηνπ ρψξνπ, δελ είλαη ίδηα γηα φιεο ηηο θνηλσληθέο θαη ειηθηαθέο

νκάδεο ησλ πνιηηψλ. “Θα ππάξρεη πάληα έλα ζεκαληηθφ πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ

δελ έρεη ηελ θαηάιιειε εθπαίδεπζε ή επθπΐα ψζηε λα ρξεζηκνπνηήζεη ηε δπλαηφηεηα

απηή απνηειεζκαηηθά. Δίλαη απηνί νη άλζξσπνη «Information underclass» πνπ πάληα,

απνθιείνληαη απφ ηηο δηαδηθαζίεο ιήςεσο απνθάζεσλ εμαηηίαο ηνπ ιεγφκελνπ

«ςεθηαθνχ ράζκαηνο»” (Carver θ.α., 2000, Oden θαη Lentz, 200, ζην Carver, 2001).

Παξαδείγκαηνο ράξηλ νη ειηθησκέλνη θαη ηα άηνκα ρακειφηεξψλ θνηλσληθψλ ζηξσκάησλ



47

ζηεξνχληαη πνιιέο θφξεο ηφζν ηνλ εμνπιηζκφ πξφζβαζεο ζην δηαδίθηπν φζν θαη ηηο

θαηάιιειεο γλψζεηο, ψζηε λα κπνξέζνπλ λα ζπκκεηέρνπλ ζηηο δηαδηθαζίεο απηέο.

Παξφια απηά ε ζεκαληηθή αχμεζε ησλ αλά ηνλ θφζκν ρξεζηψλ ηνπ δηαδηθηχνπ (βιέπε

Γηάγξακκα Φ.Φ.), απνδεηθλχεη φηη φιν θαη κεγαιχηεξν κέξνο παγθφζκηνπ πιεζπζκνχ

έρεη πξφζβαζε ζην δηαδίθηπν κε απνηέιεζκα λα κεηψλεηε ν ηερλνινγηθφο

«αλαιθαβεηηζκφο». Ο παξαπάλσ ζπιινγηζκφο ηζρχεη φκσο, κφλν εθφζνλ ε ρξήζε ηνπ

δηαδηθηχνπ ζπλεπάγεηαη θαη δπλαηφηεηα αμηνπνίεζεο ηνπ κέζνπ απηνχ γηα ζπκκεηνρή

ησλ πνιηηψλ ζηε δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ. Σε θάζε φκσο πεξίπησζε, ηα δεδνκέλα είλαη

ελζαξξπληηθά.

Γηάγξακκα 7 : Φξήζηεο ηνπ δηαδηθηχνπ αλά 100 θαηνίθνπο παγθφζκηνο γηα ηα έηε 1999

έσο 2009

πεγή : Γηεζλήο Έλσζε Τειεπηθνηλσληψλ

Δπηπιένλ, ε αλσλπκία πνπ πξνζθέξεη ην δηαδίθηπν θαη ε επθνιία ζηε ζπκκεηνρή ηνπ

θάζε πνιίηε, κπνξεί λα ππνλνκεχζεη ηε ζρεδηαζηηθή δηαδηθαζία. Απηφ ζπκβαίλεη θαζψο

αξθεηά άηνκα ηα νπνία πξνβιέπνπλ φηη ζα ζηρζνχλ ηα ζπκθέξνληα ηνπο απφ ηελ

ζπκκεηνρηθή δηαδηθαζία, κπνξεί λα παξαπιαλήζνπλ ηνπο ππφινηπνπο πνιίηεο

παξέρνληαο αλαιεζή ζηνηρεία ή αθφκα θαη ρξεζηκνπνηψληαο πβξηζηηθή θξαζενινγία.

Αθφκα νη αληίπαινη ησλ ζπκκεηνρηθψλ δηαδηθαζηψλ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηηο ίδηεο

κεζφδνπο γηα λα σζήζνπλ ηνπο νξγαλσηέο ηεο ζπκκεηνρηθήο δηαδηθαζίαο λα ιάβνπλ

απζηεξφηεξα κέηξα γηα ηε κείσζε ηεο ειεπζεξίαο έθθξαζεο, θάηη πνπ ζα έρεη

ζεκαληηθέο αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηε δηαδηθαζία ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ θαζψο ν

έιεγρνο ηεο δηαδηθαζίαο ζα πεξάζεη απφ ηνπο πνιίηεο ζηελ δηνίθεζε, θαζηζηψληαο ηελ

δηαδηθαζία γξαθεηνθξαηηθή θαη νπζηαζηηθά κε ζπκκεηνρηθή. Παξφκνηεο

«πξνβνθαηφξηθέο» πξαθηηθέο παξαηεξήζεθαλ θαη ζηε ειεθηξνληθή εγθπθινπαίδεηα

4,666,48 7,97 10,72 12,32 14,11 15,87 17,54 20,55 23,68 26,76

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009



48

Wikipaidia, ζηελ νπνία ν βαλδαιηζκφο ήηαλ πνιχ ζπρλφο αιιά αληηκεησπίδνληαλ πνιχ

γξήγνξα. Φαξαθηεξηζηηθά αλαθέξεη επίζεο φηη “ν κέζνο φξνο δηφξζσζεο θαθφβνπισλ

αιιαγψλ θαη δεκνζηεχζεσλ ήηαλ 3 ιεπηά, ελψ ν κέζνο ρξφλνο δηαγξαθήο ρπδαίσλ

εθθξάζεσλ ήηαλ 2 ιεπηά” (Viégas θ.α., 2004). Η παξαπάλσ δηαπίζησζε απνδεηθλχεη φηη

κπνξεί ε ρξήζε δηαδξαζηηθψλ ηερλνινγηψλ λα δηεπθνιχλνπλ πζηεξφβνπιεο πξάμεηο εθ

κέξνπο κηαο κηθξήο νκάδαο αηφκσλ, αιιά παξάιιεια δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ζηελ

θνηλφηεηα λα ειέγρεη θαη λα ηξνπνπνηεί ην πεξηερφκελν, δηνξζψλνληαο θαη

απνθαζηζηψληαο ην άκεζα.

Αθφκε, ε ηεξάζηηα πνζφηεηα πιεξνθνξηψλ πνπ ζα δηνρεηεπηεί απφ ηνπο ζπκκεηέρνληεο

ηεο δηαδηθαζίαο ηνπ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ, κπνξεί λα δπζρεξαίλεη ηελ δηαδηθαζία.

Οη πνιίηεο δειαδή κπνξνχλ λα «ραζνχλ» ςάρλνληαο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ επηζπκνχλ.

Δπηπιένλ ζε κεηέπεηηα ζηάδηα ηνπ ζρεδηαζκνχ, ε ζπλεξγαζία ησλ πνιηηψλ γηα ηελ

εμαγσγή κηα θνηλήο ζηξαηεγηθήο γηα ην ρσξηθφ ζρεδηαζκφ ζα είλαη αλέθηθηή αλ ην

πιήζνο ησλ δηαθνξεηηθψλ απφςεσλ-πξνζεγγίζεσλ είλαη πνιχ κεγάιν. Έηζη

αλαδεηθλχεηαη ε αλάγθε γηα ηελ νξγάλσζε θαη ηελ ηαμηλφκεζε ησλ πιεξνθνξηψλ, θάηη

πνπ κπνξεί λα γίλεη εθηθηφ κέζσ ηεο επηηπρεκέλεο ζρεδίαζεο ηεο αξρηηεθηνληθήο ησλ

ινγηζκηθψλ ζπλεξγαζίαο ησλ πνιηηψλ.



49

6. Παξνπζίαζε εκπεηξηθή κειέηεο

Οη Stern, Gudes θαη Svoray (2009) ζηε δεκνζίεπζε ηνπο κε ηίηιν «Web-based and

traditional public participation in comprehensive planning: a comparative study»

πξνζπάζεζαλ λα απαληήζνπλ ζην εξψηεκα πνπ αθνξά ην θαηά πφζν ηα δπλεηηθά

πιενλεθηήκαηα ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζηηο δηαδηθαζίεο ζρεδηαζκνχ κέζσ

δηαδηθηχνπ (WPP, web-based Public Participation) ιεηηνπξγνχλ ζπκπιεξσκαηηθά σο

πξνο ηε ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηηο δηαδηθαζίεο ζρεδηαζκνχ κέζσ παξαδνζηαθψλ

ηερληθψλ (TPP, Traditional Public Participation) ή εάλ είλαη αξθεηά ψζηε λα κπνξνχλ λα

ηηο αληηθαηαζηήζνπλ. Έηζη εμέηαζαλ ηηο δπλαηφηεηεο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ

αμηνπνίεζε ηεο WPP, ζε ζχγθξηζε κε ηηο δπλαηφηεηεο ηεο TPP, κειεηψληαο ηελ

δηαδηθαζία ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ ηεο γεηηνληάο Shapira ζην Τει-Αβίβ ηνπ Ιζξαήι

πνπ δηεμήρζε ην έηνο 2003. Σην πιαίζην απηφ πξνζπάζεζαλ λα απαληήζνπλ ζε δχν ππφ-

εξσηήκαηα:

Δάλ ηα άηνκα πνπ ζπκκεηέρνπλ ρξεζηκνπνηψληαο ην δηαδίθηπν δηαθέξνπλ απφ

απηά πνπ ζπκκεηέρνπλ ρξεζηκνπνηψληαο παξαδνζηαθέο κεζφδνπο.

Με πνην ηξφπν ε WPP ζπλεηζθέξεη ζηελ «ελδπλάκσζε» ησλ πνιηηψλ.

6.1. Μεζνδνινγία

Η κειέηε ζπγθξίλεη πνζνηηθά ηε ζπλεηζθνξά ηεο WPP θαη ηεο TPP ζε ηέζζεξα θχξηα

επίπεδα (Α έσο Γ, ζρήκα Φ.Φ.) θαζφιε ηε δηάξθεηα ηεο δηαδηθαζίαο ζρεδηαζκνχ ηεο

πεξηνρήο Shapira ζην Τει-Αβίβ. Η γεηηνληά απηή είλαη κηα πνιππνιηηηζκηθή πεξηνρή

θαηνηθηψλ ζην λφηην ηκήκα ηεο πφιεο. Απνηειείηαη απφ ηα ηέζζεξηο θνηλσληθά θαη

νηθνλνκηθά παξαθκάδνπζεο γεηηνληέο πνπ ππνβάιινληαη ζε κηα ζπκκεηνρηθή δηαδηθαζία

αζηηθήο αλαγέλλεζεο. Τν θνηλφ έρεη πξφζβαζε ζηηο ίδηεο πιεξνθνξίεο αλεμαηξέησο αλ ζα

ζπκκεηέρεη κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ ε κέζσ δεκφζησλ ζπλεδξηάζεσλ. Σε θάζε επίπεδν, νη

ζπκκεηέρνληεο ησλ δχν ηερληθψλ κπνξνχλ λα ζπδεηνχλ, λα αμηνινγνχλ, ή/θαη λα

ςεθίδνπλ, ζχκθσλα κε ηελ ζεκαηνινγία ηνπ θάζε επηπέδνπ. Οη ζπκκεηέρνληεο ηεο TPP

κπνξνχλ λα επηθνηλσλνχλ κε ηνπο πνιενδφκνπο-ρσξνηάθηεο θαη κε ηνπο αμησκαηνχρνπο

ηνπ δήκνπ κέζσ ζπλαληήζεσλ πξφζσπν κε πξφζσπν, ελψ νη WPP ζπκκεηέρνληεο

κπνξνχλ λα θάλνπλ ην ίδην κέζσ ζπλερψλ ειεθηξνληθψλ ζπδεηήζεσλ (chating).



50

Γηάγξακκα 8: Η ζπλνιηθή δνκή ηεο κειέηεο θαη ηα ζηάδηα ηεο δηαδηθαζίαο

πνιενδφκεζεο ηεο πεξηνρήο Shapira ζην Τει Αβίβ.

WPP TPPΣηάδηα ηεο δηαδηθαζίαο

πνιενδόκεζεο

Σπγθξίζεηο θαη αλαιύζεηο

Πξνηάζεηο θαη


Δξσηεκαηνιόγηα

Σπδεηήζεηο,

ςεθνθνξίεο/

απνθάζεηο


Αμηνιόγεζε θαη ςήθηζε


Πξνηάζεηο

Σπδεηήζεηο

Σπκθσλίεο


Πξνηάζεηο θαη



Σπδεηήζεηο,

ςεθνθνξίεο/

απνθάζεηο


Αμηνιόγεζε θαη ςήθηζε


Πξνηάζεηο

Σπδεηήζεηο

Σπκθσλίεο


Δληνπηζκόο πξνβιεκάησλ

Καηάινγνο πξνβιεκάησλ

Α

Καζνξηζκό ζηόρσλ θαη

επηδηώμεσλ

Πιέγκα ζηόρσλ θαη

επηδηώμεσλ

Β

Αμηνιόγεζε ελαιιαθηηθώλ

ιύζεσλ

Δπηινγή ελαιιαθηηθώλ

ιύζεσλ

Γ

Σρεδηαζκόο πνιηηηθήο θαη

κειέηεο

Λεπηνκεξή ζρέδην

Γ

Πεγή : Stern θ.α. (2009), ηδία επεμεξγαζία

Γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ δχν κεζφδσλ ζπκκεηνρήο ηνπ θνηλνχ ζην ζρεδηαζκφ, νη Stern,

Gudes θαη Svoray (2009), επέιεμαλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηνπο παξαθάησ δείθηεο:

Τν ελδηαθέξνλ ην πνιηηώλ γηα ζπκκεηνρή (involvement), ην νπνίν αθνξά ηελ

ππνθεηκεληθή ςπρνινγηθή θαηάζηαζε ελφο ζπκκεηέρνληα, πνπ αληηθαηνπηξίδεη ηε

ζεκαζία θαη ηελ πξνζσπηθή ηνπ ζρέζε κε κηα ζπγθεθξηκέλε δξαζηεξηφηεηα.

Μεηξήζεθε απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο ζπκκεηέρνληεο νη νπνίνη αμηνιφγεζαλ ην

ελδηαθέξνλ ηνπο κε βάζε κηα θιίκαθα απφ ην 1 έσο ην 5.



51

Η Σπκκεηνρή (Participation), ε νπνία παξνπζηάδεη έλα ζχλνιν ζπκπεξηθνξψλ

θαη εθηειεζζέλησλ δξαζηεξηνηήησλ, νη νπνίεο κεηξήζεθαλ αληηθεηκεληθά, κε

βάζε ηνλ αξηζκφ ησλ εξσηεκαηνινγίσλ πνπ ζπκπιεξψζεθαλ απφ ηνλ θάζε

ζπκκεηέρνληα, ζηα δχν πην νπζηψδε ζηάδηα ηεο πνιενδνκηθήο δηαδηθαζίαο ην Γ

θαη ην Γ.

Η εκπηζηνζύλε (Trust), αλαθέξεηαη ζηελ χπαξμε εκπηζηνζχλεο κεηαμχ ηεο

δηνίθεζεο θαη ησλ πνιηηψλ θαη είλαη απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ επίηεπμε

νπζηαζηηθνχ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ. Η χπαξμε εκπηζηνζχλεο κεηξήζεθε κε

βάζε ηφζν ππνθεηκεληθνχο φζν θαη αληηθεηκεληθνχο δείθηεο. Οη ππνθεηκεληθνί

δείθηεο αθνξνχλ ην βαζκφ ηθαλνπνίεζεο ησλ πνιηηψλ απφ ηε δηαδηθαζία

ζρεδηαζκνχ, δειαδή ην θαηά πφζν ζεσξνχλ φηη ε δηαδηθαζία απηή εμππεξεηεί ηα

ζπκθέξνληα ηνπο, θαζψο φζν πεξηζζφηεξν ζεσξνχλ φηη ηνπο εμππεξεηεί ηφζν

πεξηζζφηεξν ηελ εκπηζηεχνληαη. Οη αληηθεηκεληθνί δείθηεο, είλαη πνζνηηθνί θαη

ππνινγίδνληαη βάζε ηνπ αξηζκνχ ησλ επηζθέςεσλ ηνπ θάζε ζπκκεηέρνληα ζηελ

ηζηνζειίδα ηνπ πνιενδνκηθνχ πξνγξάκκαηνο. Οη επαλαιακβαλφκελεο επηζθέςεηο

ελφο αηφκνπ θαλεξψλνπλ ζηαζεξή ζπκκεηνρή ζηε δηαδηθαζία γεγνλφο πνπ

απνδεηθλχεη ηελ χπαξμε απμεκέλεο εκπηζηνζχλεο.

Η ελδύλακσζε ησλ πνιηηώλ (Empowermnet),αθνξά ην βαζκφ θαηά ηνλ νπνίν

νη πνιίηεο έρνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα ιακβάλνπλ κέζσ ζπλεξγαζίαο ηηο απνθάζεηο

γηα ηα δεηήκαηα πνπ ηνπο αθνξνχλ. Ο βαζκφο «ελδπλάκσζεο» ησλ πνιηηψλ

κεηξήζεθε βάζεη έμη δεηθηψλ: (α) πξφζβαζε ζε πιεξνθνξίεο, (β) ηθαλνπνίεζε

απφ ηελ δηαδηθαζία ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ, (γ) επηπηψζεηο ηεο ζπκκεηνρήο

ησλ αηφκσλ ζην ζρεδηαζκφ, (δ) αίζζεζε ησλ αηφκσλ φηη επεξεάδνπλ ην

ζρεδηαζκφ, (ε) βαζκφο ζπλεξγαζίαο ησλ αηφκσλ θαη (ζη) δέζκεπζε ησλ αηφκσλ

ζε ζρέζε κε ηε δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ.

6.2. Οη ζπκκεηέρνληεο

“Τν 2003 ην 14% ησλ θάηνηθσλ ηεο πεξηνρήο Shapira (7997 άηνκα) είραλ ηδησηηθή

ζχλδεζε ζην δηαδίθηπν, ελψ ππήξρε ε δπλαηφηεηα ειεχζεξεο πξφζβαζεο ζην δηαδίθηπν

ζηα ηνπηθά θέληξα ηεο θνηλφηεηαο” (Stern, θ.α., 2009). Όπσο ππνζηεξίδνπλ νη ζπληάθηεο

ηεο κειέηεο απηήο, “ην ρακειφ πνζνζηφ πξφζβαζεο ζην δηαδίθηπν δελ επεξέαζε ηε

δηαδηθαζία, θαζψο ππήξμαλ 3079 επηζθέςεηο ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ πνιενδνκηθνχ

πξνγξάκκαηνο απφ ηηο νπνίεο κφλν νη 517 (16,8%) αθνξνχζαλ ελεξγή ζπκκεηνρή”

(Stern, θ.α., 2009).



52

“Οη παξαδνζηαθέο ηερληθέο ζπκκεηνρήο, πεξηειάκβαλαλ δέθα ζπλεδξηάζεηο θαη

εξγαζηήξηα (workshops) θαη ππήξραλ ζπλνιηθά 490 ζπκκεηέρνληεο, νη νπνίνη

παξαθνινχζεζαλ ηηο ελ ιφγσ ζπλαληήζεηο” (Stern, θ.α., 2009). Τα άηνκα πνπ

ζπκκεηείραλ ζηηο δηαδηθαζίεο ζρεδηαζκνχ ηαμηλνκήζεθαλ ζε ηξείο νκάδεο: (α) ζε

εθείλνπο πνπ ζπκκεηέρνπλ κφλν κέζσ παξαδνζηαθψλ ηερληθψλ (TPPs, Traditional

Participants), (β) ζε εθείλνπο πνπ ζπκκεηέρνπλ κφλν κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ (WPPs, Web

Participants), θαη (γ) ζηα άηνκα πνπ ζπκκεηέρνπλ κέζσ θαη ησλ δχν ηερληθψλ (TWPPs,

Traditional and Web Participants). “Απφ ηνπο 1007 ζπλνιηθά ζπκκεηέρνληεο (490 πνπ

παξεπξέζεζαλ ζηηο ζπλεδξηάζεηο θαη 517 πνπ ζπκκεηείραλ κέζσ ηεο ηζηνζειίδαο), νη

463 αλαγλσξίζηεθαλ σο TPPs, 484 σο WPPs, θαη 60 σο TWPPs (Stern, θ.α., 2009).

Η θαηαλνκή ηεο ζπκκεηνρήο κεηαμχ ησλ ηεζζάξσλ πνιενδνκηθψλ ζηαδίσλ

απεηθνλίδεηαη ζηνλ πίλαθα 4. Δίλαη ζαθέο φηη ε ζπκκεηνρή ζηα δχν ηειεπηαία ζηάδηα ηεο

δηαδηθαζίαο πνιενδφκεζεο είλαη κεησκέλε θαη γηα ηηο ηξεηο ηερληθέο, ζε ζχγθξηζε κε ηε

ζπκκεηνρή ζηα δχν πξψηα ζηάδηα.

Πίλαθαο 4: Καηαλνκή ησλ ζπκκεηερφλησλ αλάινγα ηνλ ηχπν ζπκκεηνρήο θαη ην

πνιενδνκηθφ ζηάδην.

Σηάδια ηης διαδικαζίας Πολεοδόμηζης

Τύπος Σσμμεηοτής

TPP WPP TWPP

Α 267 137 12

Β 100 213 21

Γ 34 83 14

Γ 62 51 13

Σύλνιν 463 484 60


Όζνλ αθνξά ην θνηλσληθφ-νηθνλνκηθφ πξνθίι ησλ ζπκκεηερφλησλ, νη αλαιχζεηο

βαζίδνληαη κφλν ζηνπο πνιίηεο πνπ ζπκπιήξσζαλ ην εξσηεκαηνιφγην (108 TPPs, 29

WPPs, θαη 60 TWPPs). Τα απνηειέζκαηα παξνπζηάδνληαη παξαθάησ (πίλαθαο 5).



53

Πίλαθαο 5: Καηαλνκή (ζε %) νξηζκέλσλ ραξαθηεξηζηηθψλ θαη ηνπ ηχπνπ ζπκκεηνρήο

197 ζπκκεηερφλησλ.

Χαξαθηεξηζηηθά TPP

(n =108)

TWPP

(n = 60)

WPP

(n = 29)

Ιδηόηεηα

Κάηνηθνη 85,1 70,0 61,5

Ιδηνθηήηεο

επηρεηξήζεσλ 6,9 - -

Κάηνηθνη θαη

ηδηνθηήηεο

επηρεηξήζεσλ 2,3 23,6 23,1

Με- θάηνηθνη 5,7 6,4 15,4

Φύιν Γπλαίθεο 55,1 53,3 66,7

Άλδξεο 44,9 46,7 33,3

Ηιηθία

< 18 2,3 3,8 -

18 – 28 10,2 7,7 33,3

29 – 39 42,0 26,9 50,0

40 – 49 25,0 53,8 16,7

50 – 59 11,4 3,8 -

≥ 60 9,1 3,8 -

Θξεζθνιεςία

Με-ζξήζθνη 34,1 40,0 53,3

Θξήζθνη 20,5 46,7 26,7

Φαλαηηθά ζξήζθνη 33,0 3,3 -

Άιιν 12,5 10 20,0

Δθπαίδεπζε

< 12έηε εθπαίδεπζε 16,3 13,3 14,3

12έηε εθπαίδεπζε 46,5 26,7 64,3

> 12έηε εθπαίδεπζε 37,2 60,0 21,4

Δπάγγεικα

Αθαδεκατθά θαη

δηνηθεηηθά ζηειέρε 33,3 70,0 25,0

Υπάιιεινη γξαθείνπ

θαη πσιήζεσλ 17,3 5,0 50,0

Δξγάηεο ζε

βηνκεραλία θαη

θαηαζθεπέο 6,2 5,0 -

Λνηπέο ππεξεζίεο 17,3 10,0 25,0

Με-επαγγεικαηίεο θαη

ινηπνί 6,2 10,0 -


6.3. Απνηειέζκαηα

Όζνλ αθνξά ην ελδηαθέξνλ ησλ πνιηηώλ γηα ζπκκεηνρή (Involvement), κεηξήζεθε κε

βάζε ηα δχν ηειεπηαία ζηάδηα ζπκκεηνρήο ην Γ θαη Γ. Σην ζηάδην Γ ην κεγαιχηεξν



54

ελδηαθέξνλ γηα ζπκκεηνρή αηζζάλζεθαλ πσο είραλ νη TPPs (3,85), αθνινχζεζαλ νη

WPPs(3,66) θαη ην ρακειφηεξν νη WTPPs (3,50) φπσο πξνέθπςε απφ ηελ απηφ-

αμηνιφγεζε ησλ ζπκκεηερφλησλ κε βάζε θιίκαθα απφ ην 1 (θαζφινπ ελδηαθέξνλ) έσο

ην 5 (κέγηζην ελδηαθέξνλ). Σην Γ ζηάδην ην κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ αηζζάλζεθαλ νη

WTPPs (3,62), αθνινχζεζαλ νη TPPs (3,25) ελψ ην κηθξφηεξν είραλ νη WPPs (2,00).

“Παξά ηελ αχμεζε ζηε δεκνηηθφηεηα θαη ηεο ρξήζεο ηνπ δηαδηθηχνπ, ε ζπκκεηνρή κέζσ

ηεο αμηνπνηήζεψο ηνπ, είλαη κηα ζρεηηθά πξφζθαηε ηερληθή, φρη κφλν γηα ηνπο

ζρεδηαζηέο, αιιά βεβαίσο θαη γηα ην θνηλφ, ην νπνίν εμαθνινπζεί λα δπζθνιεχεηαη λα ην

απνδερζεί σο κηα θαιχηεξε κέζνδν γηα ζπκκεηνρή” (Stern, θ.α., 2009).

Η ζπκκεηνρή (participation) κεηξήζεθε κε βάζε ηνλ αξηζκφ ησλ εξσηεκαηνινγίσλ πνπ

ζπκπιεξψζεθαλ απφ θάζε ζπκκεηέρνληα ζην Γ θαη ζην Γ ζηάδην ζπκκεηνρήο. Τα

απνηειέζκαηα θαηεγνξηνπνηήζεθαλ ζε ηξία επίπεδα : (α) ρακειφ επίπεδν ζπκκεηνρήο,

(β) κέηξην επίπεδν ζπκκεηνρήο θαη (γ) πςειφ επίπεδν ζπκκεηνρήο. Σην ρακειφηεξν

επίπεδν ζπκκεηνρήο ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ παξαηεξήζεθε ζηνπο TPPs, θαζψο ην 63,5

% εμ απηψλ δελ ζπκπιήξσζε θαλέλα εξσηεκαηνιφγην, ελψ γηα ηνπο WPPs ην αληίζηνηρν

πνζνζηφ ήηαλ κφιηο 27,9%. Όζνλ αθνξά ην κέηξην επίπεδν ζπκκεηνρήο δελ ππήξμαλ

ζεκαληηθέο δηαθνξνπνηήζεηο αλάκεζα ζηηο ηξείο θαηεγνξίεο ζπκκεηερφλησλ. Σην

πςειφηεξν επίπεδν ζπκκεηνρήο ππέξ-εθπξνζσπνχληαη νη WTPPs, θαζψο ην 48,1% εμ

απηψλ ζπκπιήξσζε εξσηεκαηνιφγηα θαη ζηα δχν ζηάδηα ηεο πνιενδνκηθήο δηαδηθαζίαο,

Γ θαη Γ, αθνινχζεζαλ νη WPPs κε 30,7 % θαη νη TPPs κε 4,1%. “Απφ ηα παξαπάλσ

απνηειέζκαηα ζπκπεξαίλνπκε φηη ε WPP ζπλέβαιε θαηά θχξην ιφγν σο κηα πξφζζεηε

επθαηξία γηα ζπκκεηνρή θαη γη απηφ ιεηηνχξγεζε ζε κεγάιν βαζκφ ζπκπιεξσκαηηθά

πξνο ηελ TPP” (Stern, θ.α., 2009).

Η εκπηζηνζύλε (Trust), κεηξήζεθε ηφζν κε αληηθεηκεληθνχο φζν θαη κε ππνθεηκεληθνχο

δείθηεο, φπσο αλαθέξζεθε παξαπάλσ. Όζνλ αθνξά ηνπο αληηθεηκεληθνχο δείθηεο,

παξαηεξήζεθε ζεκαληηθή ζηαδηαθή αχμεζε ησλ επαλαιακβαλφκελσλ επηζθέςεσλ

κεκνλσκέλσλ αηφκσλ ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ πνιενδνκηθνχ πξνγξάκκαηνο θαηά ηα

ηέζζεξα ζηάδηα ηεο δηαδηθαζίαο ζρεδηαζκνχ. “Τα δεδνκέλα απηά αληηθαηνπηξίδνπλ ηελ

χπαξμε κηαο ζηαζεξήο ζπκκεηνρήο ηνπ, θαη θαλεξψλνπλ φηη ε εκπηζηνζχλε απηή

αλαπηχζζεηαη ζπλερψο θαζ 'φιε ηε δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ. Η δηαπίζησζε απηή είλαη κηα

αληηθεηκεληθή έλδεημε πνπ ζα κπνξνχζε λα επηβεβαηψζεη ηελ ππφζεζε φηη νη ηδηφηεηεο

ηεο ζπκκεηνρήο κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ ζπκβάινπλ ζηελ αχμεζε ηεο εκπηζηνζχλεο”.



55

“Όζνλ αθνξά ηνπο ππνθεηκεληθνχο δείθηεο ηα απνηειέζκαηα δείρλνπλ, ρσξίο εμαίξεζε,

φηη φρη κφλν ην θνηλφ ζεσξεί φηη σθειείηαη απφ ηνλ πνιενδνκηθφ ζρέδην, αιιά θαη γηα ηηο

ηξείο ηερληθέο (WPP, TPP, TWPP), ε δηαπίζησζε απηή απμάλεηαη ζηαζεξά θαζ 'φιε ηε

δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ. Δμαίξεζε απνηειεί ε κείσζε πνπ δηαπηζηψλεηαη πξνο ην ηέινο

ηεο δηαδηθαζίαο, ιφγσ ηεο θχζεο ηνπ ηειεπηαίνπ ζηαδίνπ ζρεδηαζκνχ, θαηά ην νπνίν νη

πνιηηηθέο πνπ δηακνξθψλνληαη αθνξνχλ έλα επξχ θάζκα πιεζπζκψλ-ζηφρσλ θαη

αλαγθψλ. Καζψο ε εκπηζηνζχλε απμήζεθε κεηαμχ ησλ TPP ζπκκεηερφλησλ, ηφζν ν

δήκνο φζν θαη νη πνιενδφκνη ζεσξήζεθαλ σο απνδέθηεο ιηγφηεξσλ σθειεηψλ, ελψ ηα

αληίζηνηρα πνζνζηά πνπ αθνξνχλ ην δήκν ζεσξνχληαη ζρεηηθά πςειά. Οη WPP

ζπκκεηέρνληεο δελ ζεψξεζαλ νχηε ηνπο πνιενδφκνπο νχηε ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε σο

σθειεζέληεο απφ ηελ δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ. Τν παξαπάλσ γεγνλφο κπνξεί λα είλαη

απνηέιεζκα ησλ απξφζσπσλ πιεξνθνξηψλ πνπ παξέρνληαη ζην δηαδίθηπν, ρσξίο

νη ζπκκεηέρνληεο λα έρνπλ έξζεη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ζε άκεζε επαθή κε θαλέλα

πνιενδφκν ή εθπξφζσπν ηνπ δήκνπ. Οη TWPP ζπκκεηέρνληεο, νη νπνίνη

ρξεζηκνπνίεζαλ ηηο δπλαηφηεηεο πνπ πξνζθέξεη ην δηαδίθηπν θαη επηπιένλ ήξζαλ ζε

άκεζε επαθή κε ηνπο πνιενδφκνπο θαη ηνπο εθπξφζσπνπο ηνπ δήκνπ, αμηνιφγεζαλ, φηη

ηα νθέιε ησλ πνιενδφκσλ απμάλνληαη, ελψ ηα νθέιε ηνπ δήκνπ κεηψλνληαη φζν ε

δηαδηθαζία πνιενδφκεζεο εμειίζζεηαη πξνο ην ηειεπηαίν ηεο ζηάδην. Τα παξαπάλσ

απνηειέζκαηα ζηεξίδνπλ ηελ ππφζεζε φηη νη άλζξσπνη πνπ εκπιέθνληαη πεξηζζφηεξν

ζηε δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ φρη κφλν ηελ εκπηζηεχνληαη πεξηζζφηεξν, αιιά

εκπηζηεχνληαη επίζεο θαη ηνπο πνιενδφκνπο” (Stern, θ.α., 2009).

Όζνλ αθνξά ηελ «ελδπλάκσζε» ησλ πνιηηώλ (Empowermnet) θαη ζπκθσλά κε ηνπο

δείθηεο πνπ αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ, νη TWPPs είλαη απηνί πνπ ζεψξεζαλ φηη έρνπλ

ζεκαληηθή «δχλακε», θαη αμηνιφγεζαλ θαιχηεξα φινπο ζρεδφλ ηνπο δείθηεο, κε

εμαίξεζε ην δείθηε (β) θαζψο νη WPPs είλαη πεξηζζφηεξν ηθαλνπνηεκέλνη απφ ηελ

δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ. Αμηνζεκείσην είλαη επίζεο ην γεγνλφο φηη ζην Γ ζηάδην ηεο

δηαδηθαζίαο ζρεδηαζκνχ φινη νη ζπκκεηέρνληεο αμηνιφγεζαλ φηη έρνπλ ιηγφηεξε δχλακε

ζε ζχγθξηζε κε ην Β θαη Γ ζηάδην, ιφγν θπξίσο ηνπ ηερληθνχ ραξαθηήξα ηνπ ζηαδίνπ

απηνχ. Δμ απηψλ νη WPPs ζεψξεζαλ φηη είραλ ηελ κηθξφηεξε δχλακε ζην Γ ζηάδην,

δειαδή ζηνλ ηειηθφ θαζνξηζκφ ηνπ ζρεδίνπ. Με βάζε ηα απνηειέζκαηα ηεο

αμηνιφγεζεο, κπνξεί λα εμαρζεί ην ζπκπέξαζκα φηη “ε ζπκβνιή ηεο ζπκκεηνρήο κέζσ

δηαδηθηχνπ ζηελ «ελδπλάκσζε» ησλ πνιηηψλ, ιεηηνπξγεί σο ζπκπιεξσκαηηθφ κέζν θαη

φρη σο ππνθαηάζηαην ηεο TPP. Απηή ε ζπκβνιή νθείιεηαη πηζαλψο ζηηο επηπιένλ



56

δπλαηφηεηεο πνπ πξνζθέξεη ε WPP” (Stern, θ.α., 2009).

6.4. Σπκπεξάζκαηα κειέηεο

Τα απνηειέζκαηα ηεο παξνχζαο κειέηεο έδεημαλ φηη νη πνιίηεο πνπ ρξεζηκνπνίεζαλ

κεζφδνπο ζπκκεηνρήο πνπ βαζίδνληαη ζηελ ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ, φρη κφλν δηαθέξνπλ

απφ απηνχο πνπ ρξεζηκνπνίεζαλ παξαδνζηαθέο κεζφδνπο ζπκκεηνρήο, αιιά επηπιένλ

δηαθέξνπλ ζεκαληηθά θαη κεηαμχ ηνπο. “Δίλαη πεξηζζφηεξν κνξθσκέλνη θαη θαηέρνπλ

αθαδεκατθέο θαη δηνηθεηηθέο ζέζεηο, ειηθίαο 30 κε 40 θαη είλαη απηνί πνπ ρξεζηκνπνηνχλ

ην δηαδίθηπν σο κηα επηπιένλ επθαηξία γηα ελεξγφ θαη απνηειεζκαηηθή ζπκκεηνρή. Οη

λεψηεξνη άλζξσπνη, νη θάηνηθνη θαη νη ηδηνθηήηεο ηνπηθψλ επηρεηξήζεσλ ειηθίαο 20 έσο

30 ρξνλψλ, θπξίσο κε κφλν δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε, είλαη απηνί πνπ ζπκκεηείραλ

κφλν κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ, κε ιηγφηεξα θίλεηξα θαη ηθαλφηεηεο πξνθεηκέλνπ λα είλαη

ελεξγνί θαη απνηειεζκαηηθνί. Οη κεγαιχηεξνη ζε ειηθία θαη νη πην ζξεζθεπφκελνη

θάηνηθνη, πνπ είλαη ζπλεζηζκέλνη ζε άκεζεο επαθέο είλαη απηνί πνπ ζε γεληθέο γξακκέο

ζπκκεηέρνπλ κφλν ζε παξαδνζηαθέο ζπλαληήζεηο” (Stern, θ.α., 2009).

Οη Stern, Gudes θαη Svoray, T., (2009), εμήγαγαλ επηπιένλ ην ζπκπέξαζκα φηη νη

ηδηφηεηεο ηεο WPP, δελ απμάλνπλ απφ κφλεο ηνπο ην ελδηαθέξνλ θαη ηε ζπκκεηνρή ησλ

πνιηηψλ πνπ ηηο ρξεζηκνπνηνχλ σο απνθιεηζηηθά εξγαιεία ζπκκεηνρήο, αιιά απμάλνπλ

ην ελδηαθέξνλ θαη ηε ζπκκεηνρή ζην ζρεδηαζκφ απηψλ πνπ ρξεζηκνπνίεζαλ ηφζν ηηο

παξαδνζηαθέο κεζφδνπο ζπκκεηνρήο φζν θαη ην δηαδίθηπν. Τα ίδηα ζπκπεξάζκαηα

εμήρζεζαλ επίζεο φζνλ αθνξά ηηο επηπηψζεηο ηεο WPP ζηελ «ελδπλάκσζε» ησλ

πνιηηψλ. Η TPP κπνξεί λα ζπκβάιεη ζηελ «ελδπλάκσζε» ησλ πνιηηψλ πεξηζζφηεξν απφ

φηη ε WPP φηαλ ρξεζηκνπνηείηαη θαη‟ απνθιεηζηηθφηεηα. Ψζηφζν, ε WPP ζπκβάιεη ζηελ

«ελδπλάκσζε» ησλ πνιηηψλ πνπ ρξεζηκνπνίεζαλ θαη ηηο δχν παξαπάλσ κεζφδνπο

ζπκκεηνρήο. Τν ίδην ζπκπέξαζκα εμήρζε επηπιένλ θαη φζνλ αθνξά ηελ επίδξαζε ηεο

WPP ζηελ αχμεζε ηεο εκπηζηνζχλεο κεηαμχ ησλ πνιηηψλ θαη ηεο δηνίθεζεο.

Δλ νιίγνηο, ππνζηεξίδνπλ φηη ε «ελδπλάκσζε» ησλ πνιηηψλ, ε αχμεζε ηεο εκπηζηνζχλεο

κεηαμχ πνιηηψλ θαη δηνίθεζεο θαη ε αχμεζε ησλ πνιηηψλ πνπ ιακβάλνπλ κέξνο ζε

ζπκκεηνρηθέο δηαδηθαζίεο ζρεδηαζκνχ επηηπγράλεηαη κφλν φηαλ νη ζπκκεηέρνληεο

ρξεζηκνπνίεζαλ θαη παξαδνζηαθέο κεζφδνπο ζπκκεηνρήο θαη κεζφδνπο ζπκκεηνρήο πνπ

βαζίδνληαη ζην δηαδίθηπν. Δπνκέλσο, “ε WPP είλαη έλα απνηειεζκαηηθφ θαη ρξήζηκν

ζπκπιεξσκαηηθφ κέζν γηα ηε ζπκκεηνρή ηνπ θνηλνχ, αιιά δελ κπνξεί λα

αληηθαηαζηήζεη αθφκε ηηο παξαδνζηαθέο κεζφδνπο” (Stern, θ.α., 2009).



57

7. Οη ειιεληθέο ηδηαηηεξόηεηεο ηνπ ζπκκεηνρηθνύ

ζρεδηαζκνύ θαη ηεο ρξήζεο ησλ ΤΠΔ

Κάζε θνηλσλία έρεη δηαθνξεηηθά πνιηηηζηηθά ραξαθηεξηζηηθά, δηαθνξεηηθέο αξρέο-αμίεο

θαη δηαθνξεηηθέο ηθαλφηεηεο. Γηα ην ιφγν απηφ ε κέζνδνο ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη

ηα εξγαιεία ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζα πξέπεη λα

αληαπνθξίλνληαη ζηηο αλάγθεο ηεο θάζε θνηλφηεηαο. Σην παξφλ θεθάιαην ζα γίλεη κηα

πξνζπάζεηα γηα ηελ αλάδεημε ησλ ηδηαίηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο

φζνλ αθνξά ην ζπκκεηνρηθφ ζρεδηαζκφ θαη ηελ αμηνπνίεζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ γηα

ηελ ππνζηήξημε ηνπ.

7.1. Πνιηηηζηηθά θαη θνηλσληθά ραξαθηεξηζηηθά

Οη Έιιελεο θαίλεηαη λα πξνηηκνχλ ηελ επηθνηλσλία κε άιινπο αλζξψπνπο κέζσ ηεο

θπζηθήο ηνπο παξνπζίαο, παξά ηελ επηθνηλσλία πνπ κπνξεί λα ππάξμεη ρξεζηκνπνηψληαο

ΤΠΔ. Η αλάγθε απηή ησλ ειιήλσλ γηα δηαπξνζσπηθή επαθή, απνηειεί ην βαζηθφηεξν

ηξφπν θνηλσληθνπνίεζήο ηνπο, ν νπνίνο δελ επεξεάζηεθε θαη ζπλέρηδεη λα ππεξηζρχεη

παξά ηελ αλάπηπμε δπλαηνηήησλ θνηλσληθήο επαθήο θαη επηθνηλσλίαο πνπ πξνθέξνπλ νη

ΤΠΔ. Απηφ απνδεηθλχεηαη απφ ην γεγνλφο φηη επηζθέπηνληαη πνιχ ζπρλά ζε αληίζεζε κε

ηνπο βφξεην Δπξσπαίνπο, ρψξνπο ζχλαμεο (θαθεηεξίεο, κπαξ, εζηηαηφξηα) θαη ζηνπο

νπνίνπο πεξλνχλ κεγάιν ρξφλν ηεο θαζεκεξηλφηεηαο ηνπο. Η αλάγθε απηή ησλ ειιήλσλ

γηα άκεζε δηαπξνζσπηθή επαθή, απνηειεί ραξαθηεξηζηηθφ πνπ πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε,

θαηά ηε δηαδηθαζία επηινγήο ηεο θαηάιιειεο αλαινγίαο παξαδνζηαθψλ κεζφδσλ

ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη κεζφδσλ πνπ βαζίδνληαη ζηε ρξήζε ΤΠΔ.

Δπηπιένλ, νη Έιιελεο ραξαθηεξίδνληαη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο, απφ ελεξγεηηθή ζηάζε

απέλαληη ζε εμειίμεηο θαη ζε δεηήκαηα πνπ ηνπο αθνξνχλ. Η έληνλε πνιηηηθνπνίεζε

ηνπο, ε νπνία απνδεηθλχεηαη θαη απφ ηηο ζπρλέο αληηδξάζεηο ηνπο (απεξγίεο, πνξείεο)

δειψλεη ηελ ζπλεηδεηή αληίζεζε ηνπο ζε απνθάζεηο θαηά ηε ιήςε ησλ νπνίσλ δελ

ζπκκεηέρνπλ ελεξγά. Γηαζέηνληαο φια ηα παξαπάλσ ραξαθηεξηζηηθά, ε ζπκκεηνρή ηνπο

ζε δηαδηθαζίεο ζρεδηαζκνχ ηνπ ρψξνπ, απνηειεί θάηη εθηθηφ. Παξφια απηά δελ είλαη

βέβαηε ε ελεξγφο ζπκκεηνρή ηνπο ζηα αξρηθά ζηάδηα ηνπ ζρεδηαζκνχ, εθεί δειαδή πνπ

ζα θαζνξηζηνχλ κέζσ ζπλεξγαζίαο, νη αξρηθέο πξνηάζεηο, θαζψο ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο

ν έιιελαο ζπκκεηείρε ελεξγά φηαλ νη απνθάζεηο είραλ ήδε δηακνξθσζεί θαη εθθξεκνχζε

απιά ε επηθχξσζε ηνπο. Φαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ην «κλεκφλην



58

ζπλεξγαζίαο» ην νπνίν δηακνξθψζεθε απφ ην ΓΝΤ, ηελ ΔΔ θαη ηελ ειιεληθή θπβέξλεζε

θαη ην νπνίν ελψ πεξηειάκβαλε αλαιπηηθά εμ αξρήο φια ηα κέηξα πνπ ζα ιεθζνχλ απφ

ηελ ειιεληθή θπβέξλεζε ζε ρξνληθφ νξίδνληα δχν εηψλ, νη θνηλσληθνί θνξείο

αληέδξαζαλ εηεξνρξνληζκέλα, φηαλ δειαδή ηα πξνθαζνξηζκέλα απηά κέηξα

εθαξκφζηεθαλ.

7.1.1. Σρέζε πνιίηε-θξάηνπο

Ο έιιελαο έρεη κηα ηδηφηππε ζρέζε κε ην θξάηνο. Απαηηεί λα εμππεξεηεί ηηο αλάγθεο ηνπ

(παηδεία, πγεία, ππνδνκέο) ρσξίο ν ίδηνο λα αηζζάλεηαη φηη εθηφο απφ δηθαηψκαηα έρεη θαη

ππνρξεψζεηο (θνξνινγία). Καηαζηξαηεγεί ηνπο λφκνπο ηνπ Διιεληθνχ θξάηνπο, φηαλ

ηνλ πεξηνξίδνπλ, ελψ ηνπο επηθαιείηαη φηαλ κπνξνχλ λα ηνλ σθειήζνπλ. Η ζρέζε απηή

θξάηνπο – πνιίηε ακθίδξνκα δελ ραξαθηεξίδεηαη απφ ζεβαζκφ θαζψο ν θάζε πνιίηεο ζε

κηθξφ ή κεγάιν βαζκφ απνηειεί νπζηαζηηθά ππνζχλνιν ηνπ θξάηνπο. Άξα ην φιν

(θξάηνο) δελ κπνξεί παξά λα έρεη ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ππνζπλφισλ ηνπ (πνιηηψλ).

Η ζρέζε απηή είλαη άκεζα θαλεξή θαη ζην ρσξηθφ ζρεδηαζκφ. Οη πειαηεηαθέο/

ςεθνζεξηθέο/θεξδνζθνπηθέο ζρέζεηο θξάηνπο - πνιηηψλ, έρνπλ επεξεάζεη ην ρψξν

ζεκαληηθά. Απηέο πεξηιακβάλνπλ ηφζν κεγάιν πιήζνο κηθξφ-παξεκβάζεσλ ζην ρψξν

(απζαίξεηε δφκεζε θαηνηθηψλ) φζν θαη κηθξφ αξηζκφ παξεκβάζεσλ κεγάιεο θιίκαθαο

(απζαίξεηε δφκεζε εκπνξηθψλ θέληξσλ, mall). Η άηππε ζπκθσλία κεηαμχ κεγάινπ

κέξνπο πνιηηψλ γηα ηελ θαηαζηξαηήγεζε ησλ λφκσλ, δελ είλαη εχθνιν λα θαηαξξηθηεί.

Δίλαη δχζθνιν δειαδή νη πνιίηεο λα αληηδξάζνπλ ζε λφκηκεο ή κε παξεκβάζεηο ζην

ρψξν πνπ ηνπο επεξεάδνπλ αξλεηηθά θαζψο έρνπλ αλαπηχμεη ελνρηθέο ζρέζεηο (αλ

απνθαιχςεηο ηηο παξαλνκίεο ή αλ αληηδξάζεηο, ζα απνθαιχςσ ηηο δηθέο ζνπ) κε ην

θξάηνο θαη ηνπο ππφινηπνπο πνιίηεο.

Απφ ηελ άιιε κεξηά ππάξρεη θαη κηα κεξίδα πνιηηψλ πνπ ζπλεηδεηά ή κε, δελ έρνπλ

ελζσκαησζεί ή έρνπλ ελζσκαησζεί ζε ειάρηζην βαζκφ, ζην ππάξρνλ ζχζηεκα ζρέζεσλ

πνιίηε - θξάηνπο. Όηαλ ηνπο δίλεηαη ε δπλαηφηεηα λα ζπκκεηέρνπλ ζε κία ζρεδηαζηηθή

δηαδηθαζία, πνιιέο θνξέο πηνζεηνχλ ζπρλά κηα απαζή ζηάζε, θαζψο ζεσξνχλ φηη ε

ζπκκεηνρή ηνπο είλαη άζθνπή, κηαο θαη πηζηεχνπλ φηη δελ κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ην

ζρεδηαζηηθφ απνηέιεζκα. Απηφ ζπκβαίλεη ιφγσ ηεο δπζπηζηίαο ηνπο πξνο ην ππάξρνλ

πνιηηηθφ ζχζηεκα, ηεο απμεκέλεο δηαθζνξάο ζηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε θαη ζην

θεληξηθφ θξάηνο θαζψο επίζεο θαη ζηελ χπαξμε «άηππσλ» δηθηχσλ πειαηεηαθψλ

ζρέζεσλ ζηα νπνία ζπλεηδεηά ή κε δελ είλαη εληαγκέλνη.



59

7.1.2. Σπιινγηθή ζπλείδεζε ηνπ Έιιελα

Η ζπιινγηθή ζπλείδεζε ηνπ έιιελα δελ είλαη ηδηαηηέξσο αλεπηπγκέλε ζε ζρέζε κε απηήλ

ησλ πνιηηψλ ησλ βφξεην-επξσπατθψλ ρσξψλ. Οη Έιιελεο δελ ζέβνληαη ηνπο ζπκπνιίηεο

ηνπο. Η παξαπάλσ δηαπίζησζε γίλεηαη εχθνια αληηιεπηή, αλ θάπνηνο παξαηεξήζεη ηα

παξάλνκα ζηαζκεπκέλα νρήκαηα, ηα νπνία ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο εκπνδίδνπλ ηε

δηέιεπζε ησλ αηφκσλ κε θηλεηηθά πξνβιήκαηα. Πψο ινηπφλ κπνξνχλ άηνκα πνπ δελ

κπνξνχλ λα ζεβαζηνχλ ηα ζηνηρεηψδε δηθαηψκαηα ησλ ζπκπνιηηψλ ηνπο, λα

ζπλεξγαζηνχλ καδί ηνπο γηα ηε βειηίσζε ηνπ ρψξνπ? Πξαθηηθά θάηη ηέηνην είλαη

αδχλαην. Οη Έιιελεο εμαηηίαο ηνπ αηνκηθηζκνχ-εγσηζκνχ ηνπο, είλαη δχζθνιν λα

ζπζηάζνπλ ηα ζπκθέξνληα ηνπο γηα ην ζπιινγηθφ θαιφ. Φαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ηνπ

παξαπάλσ ηζρπξηζκνχ κνπ είλαη ην θαηλφκελν Νot in my Βack Υard (NIMBY), ην νπνίν

είλαη εκθαλέο πνιχ ζπρλά ζηελ Διιάδα θπξίσο φηαλ ρσξνζεηνχληαη ΦΥΤΑ.

Τα ραξαθηεξηζηηθά απηά έρνπλ θαη άκεζε επίπησζε ζην δεκφζην ρψξν θαη ζηα δεκφζηα

αγαζά γεληθφηεξα. Ο δεκφζηνο ρψξνο «ζεσξεηηθά» αλήθεη ζε φινπο ηνπ πνιίηεο θαη

θαλείο δελ κπνξεί λα ηνλ «θαηαλαιψλεη» θαη‟ απνθιεηζηηθφηεηα. Τν γεγνλφο απηφ

απνηξέπεη ηνπο Έιιελεο απφ ην λα ζεβαζηνχλ ην ρψξν απηφ, θαζψο δελ απνηειεί

πξνζσπηθή ηνπο ηδηνθηεζία, ψζηε λα ηνλ πξνζηαηεχνπλ. Απηφο είλαη θαη ν ιφγνο πνπ δελ

ην δηαηεξνχλ θαζαξφ ζε αληίζεζε κε ηνπο ηδησηηθνχο ηνπο ρψξνπο. Η αληίζεζε απηή

κεηαμχ ηδησηηθνχ ρψξνπ θαη δεκφζηνπ ρψξνπ κπνξεί έσο έλα βαζκφ λα ακβιπλζεί κέζσ

ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζηε δηακφξθσζε ηνπ ρψξνπ, θάηη πνπ ζα έρεη σο

απνηέιεζκα νη πνιίηεο λα νηθεηνπνηεζνχλ ην ρψξν θαη λα ην ζέβνληαη πεξηζζφηεξν.

Αμίδεη ηέινο λα ζεκεησζεί, φηη αξθεηνί κειεηεηέο ζεσξνχλ φηη ε αληίζεζε κεηαμχ

δεκνζίνπ θαη ηδησηηθνχ ρψξνπ, νθείιεηαη ζε κεγάιν βαζκφ ζηα θαηάινηπα ηεο

νζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο. Ψζηφζν ην ρξνληθφ δηάζηεκα πνπ έρεη κεζνιαβήζεη απφ

ηελ αλεμαξηεηνπνίεζε ηεο Διιάδαο ζεσξείηε επαξθέο, ψζηε λα εμαιείθνπλ ηα

θαηάινηπα απηά.

7.2. Ννκνζεζία

Η ειιεληθή πνιενδνκηθή-πεξηβαιινληηθή θαη ρσξνηαμηθή λνκνζεζία είλαη πνιχπινθε

θαη δπζλφεηε. Σπρλά δηαθνξέο πνπ αθνξνχλ ην ρψξν επηιχνληαη ζην ΣΤΔ, γεγνλφο πνπ

απνδεηθλχεη ηελ αζάθεηα ησλ λφκσλ. Δίλαη δχζθνιν ινηπφλ γηα θάπνηνλ πνιίηε αθφκα

θαη πνιενδφκν λα θαηαλνήζεη ηε λνκνζεζία θαη λα ηε ρξεζηκνπνηήζεη ρσξίο ηε ζπκβνιή

ελφο δηθεγφξνπ εηδηθεπκέλνπ ζηα ζέκαηα απηά. Όπνηε ε δπλαηφηεηα ζπκκεηνρήο ζην



60

ζρεδηαζκφ ηνπ ρψξνπ γηα έλα πνιίηε είλαη πεξηνξηζκέλε, θαζψο είλαη αδχλαην λα

επηρεηξεκαηνινγήζεη επαξθψο γηα ηελ νξζφηεηα (απφ λνκηθήο άπνςεο) ησλ πξνηάζεσλ

ηνπ. Δίλαη ζαλ λα ζπκκεηέρεη ζε έλα παηρλίδη ρσξίο λα γλσξίδεη ηνπο θαλφλεο.

Δπηπιένλ ηελ πνιππινθφηεηα θαη ηελ αζάθεηα ηεο λνκνζεζίαο, ζπρλά εθκεηαιιεχνληαη

«επηηήδεηνη», κε ζθνπφ ηνλ έιεγρν θαη ηνλ θαζνξηζκφ ηνπ ζρεδηαζηηθνχ απνηειέζκαηνο.

Οη πνιίηεο σο κε γλψζηεο ηεο λνκνζεζίαο απνηεινχλ ζχκαηα θαη εχθνια κπνξνχλ λα

ρεηξαγσγεζνχλ. Γηα ην ιφγν απηφ, απαηηείηαη ε θσδηθνπνίεζε ηεο πνιενδνκηθήο,

ρσξνηαμηθήο θαη πεξηβαιινληηθήο λνκνζεζίαο, θάηη πνπ πξνβιέπεηαη θαη ζην λφκν

2508/1997 (βηψζηκε νηθηζηηθή αλάπηπμε ησλ πφιεσλ θαη νηθηζκψλ ηεο Διιάδαο) θαη δελ

έρεη σο ηψξα πξαγκαηνπνηεζεί. Δπηπιένλ απαηηείηαη ε δεκνζίεπζε ζην δηαδίθηπν φρη

κφλν ηεο «θσδηθνπνηεκέλεο» λνκνζεζίαο αιιά θαη κηαο πην απινπνηεκέλεο κνξθήο ηεο,

ψζηε λα έρνπλ πξφζβαζε νη πνιίηεο ζε απηήλ θαη λα είλαη εχθνιν λα θαηαλνήζνπλ ηα

βαζηθά ηεο ζεκεία.

7.3. Οηθνλνκηθέο εμειίμεηο

Η νηθνλνκηθή θξίζε ζηελ Διιάδα ζα έρεη άκεζεο επηπηψζεηο ζην ζρεδηαζκφ ηνπ ρψξνπ.

Λφγσ ησλ θνηλσληθφ-νηθνλνκηθψλ αιιαγψλ πνπ πξνθχπηνπλ εμαηηίαο ηεο, νη πνιίηεο φιν

θαη πεξηζζφηεξν ζηξέθνπλ ηηο πξνηεξαηφηεηεο ηνπο ζηελ θαζεκεξηλή ηνπο «επηβίσζε»

παξά ζηε βειηίσζε ηνπ ρσξηθνχ θαη πεξηβαιινληηθνχ ζρεδηαζκνχ.

Δπηπιένλ, ιφγσ ηεο αλαγθαηφηεηαο γηα άκεζεο «αλαπηπμηαθέο» επελδχζεηο, ζα

παξακεξηζηνχλ αθφκα θαη νη πην ηππηθέο δηαδηθαζίεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζην

ζρεδηαζκφ ηνπ ρψξνπ. Φαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ε ηξνπνπνίεζε κε

ζπλνπηηθέο δηαδηθαζίεο ησλ πεξηβαιινληηθψλ φξσλ ηεο λαπηηιηαθήο βηνκεραληθήο

πεξηνρήο Πιαηπγηαιίνπ Αζηαθνχ, ψζηε λα πξαγκαηνπνηεζεί επέλδπζε παξαγσγήο

ειεθηξηζκνχ.

7.4. Μεγάια αζηηθά θέληξα

Ο θάηνηθνο ησλ κεγάισλ αζηηθψλ θέληξσλ ηεο Διιάδαο έρεη ράζεη ηελ επαθή κε ηε

«γεηηνλία» ηνπ. Απηφ ζπκβαίλεη θαζψο ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο νη πεξηνρέο θαηνηθίαο

κεηαηξέπνληαη ζε «ππλσηήξηα». Οη εκπνξηθέο θαη ςπραγσγηθέο ιεηηνπξγίεο (καλάβηθα,

εζηηαηφξηα, θ.α.) έρνπλ ηελ ηάζε ηα ηειεπηαία είθνζη ρξφληα λα κεηαθέξνληαη ηφζν εθηφο

πφιεο ζε εκπνξηθά θέληξα φζν θαη ζε εληνπηζκέλεο πεξηνρέο εληφο ηνπ αζηηθνχ ηζηνχ

(clusters), γεγνλφο ζην νπνίν ζπλέβαιε ην κέρξη πξφηηλνο ρακειφ θφζηνο ησλ κεηαθνξψλ



61

κε ΙΦ. Έηζη ν θάηνηθνο ησλ κεγαινππφιεσλ, βηψλεη ειάρηζηα ηε γεηηνλία ηνπ θαη ηελ

πφιε ηνπ, κε απνηέιεζκα ην ελδηαθέξνλ πνπ επηδεηθλχεη γηα ηε βειηίσζε ηεο λα είλαη

πεξηνξηζκέλν.

Γηα λα απμεζεί φκσο ην ελδηαθέξνλ πνπ επηδεηθλχνπλ νη πνιίηεο γηα δηαδηθαζίεο

ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ ζα πξέπεη λα επανά-οικειοποιηθεί ηελ πφιε/γεηηνλία ηνπ. Θα

πξέπεη δειαδή λα αιιάμεη ν ηξφπνο αλάπηπμεο ησλ ειιεληθψλ πφιεσλ θαη λα εληζρπζεί ε

πνιχ-ιεηηνπξγηθφηεηα ησλ γεηηνληψλ (θάηη πνπ ζπλέβαηλε σο ηε δεθαεηία ηνπ 80‟-90‟),

ψζηε λα είλαη «απηάξθεηο», ζην βαζκφ πνπ θάηη ηέηνην είλαη δπλαηφ. Η παξαπάλσ φκσο

πξφηαζε, έρεη ζαθή κεηνλεθηήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ην ππάξρνλ νηθνλνκηθφ

ζχζηεκα, θαζψο ε αλάπηπμε εθηεηακέλσλ εκπνξηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζε επίπεδν

γεηηνλίαο αληηηίζεηαη ζηα πιενλεθηήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο νηθνλνκίεο

ζπγθέληξσζεο/ θιίκαθαο. Παξφια απηά ην απμεκέλν θφζηνο κεηαθνξψλ πνπ βηψλνπλ νη

Έιιελεο, ηνπο ηειεπηαίνπο κήλεο, απνηειεί επθαηξία γηα αλαδηνξγάλσζε ησλ γεηηνληψλ,

ψζηε λα θαιχπηνπλ κεγάιν πιήζνο αλαγθψλ ησλ πνιηηψλ ηνπο.

Η ζπλεηζθνξά ησλ κεζφδσλ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ πνπ βαζίδνληαη ζε ΤΠΔ ζην

ζρεδηαζκφ ησλ κεγάισλ ειιεληθψλ πφιεσλ είλαη θαίξηα. Απηφ γηαηί ν αξηζκφο ησλ

θαηνίθσλ ησλ κεγάισλ αζηηθψλ θέληξσλ θαη ησλ ππφ-πεξηνρψλ ηνπο (γεηηνλία) είλαη

πνιχ κεγάινο. Έηζη ζα ήηαλ αδχλαην λα ζπλεξγαζηνχλ απνθιεηζηηθά κε παξαδνζηαθέο

κεζφδνπο ζπκκεηνρήο. Οη ΤΠΔ δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ζε κεγάιν αξηζκφ αηφκσλ λα

ζπλεξγάδνληαη απνηειεζκαηηθά θαη επηπιένλ πξνζθέξνπλ ηε δπλαηφηεηα επέιηθηεο

ζπκκεηνρήο ζηνπο «πνιπάζρνινπο» θαηνίθνπο ησλ κεγαινππφιεσλ.

7.5. Ύπαηζξνο

Οη ΤΠΔ ζηηο δηαδηθαζίεο ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ ζηνλ χπαηζξφ ρψξν, δηαδξακαηίδνπλ

ζεκαληηθφ ξφιν. Απνηειεί γεγνλφο φηη επεηδή νη κφληκνη θάηνηθνη ησλ πεξηνρψλ ηεο

ππαίζξνπ είλαη πεξηνξηζκέλνη ζε αξηζκφ, ζα κπνξνχζαλ λα ζπλεξγαζηνχλ

απνηειεζκαηηθά κέζσ παξαδνζηαθψλ κεζφδσλ ζρεδηαζκνχ (ζπλειεχζεηο θ.η.ι.). Ο

αξηζκφο φκσο ησλ αηφκσλ πνπ είηε «βηψλνπλ» ηηο πεξηνρέο ηεο ππαίζξνπ σο

παξαζεξηζηέο/ζπρλνί επηζθέπηεο, είηε δηαηεξνχλ δεζκνχο (θαηαγσγή) κε ηνλ ηφπν ηνπο,

είλαη ζεκαληηθά κεγάινο. Αλ δειαδή, ε δπλαηφηεηα ζπκκεηνρήο θαη ζπλεξγαζίαο γηα ην

ζρεδηαζκφ ηνπ ρψξνπ, πξαγκαηνπνηνχληαλ κφλν κε παξαδνζηαθέο κεζφδνπο, έλαο

ζεκαληηθά κεγάινο αξηζκφο πνιηηψλ πνπ αλαθέξζεθε παξαπάλσ ζα απνθιείνηαλ απφ ηηο

δηαδηθαζίεο απηέο.



62

Έηζη κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηνπο πνιίηεο πνπ δηαηεξνχλ δεζκνχο

κε κηα πεξηνρή λα ζπκκεηάζρνπλ ζηε δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ, απφ φπνπ θαη αλ βξίζθεηαη

ε κφληκε θαηνηθία ηνπο. Αλ ιάβνπκε ππφςε καο φηη κεγάιν κέξνο ηνπ πιεζπζκνχ απηνχ

θαηνηθεί κφληκα ζηα κεγάια αζηηθά θέληξα ηεο Διιάδαο θαη ζην εμσηεξηθφ, θαηαλννχκε

φηη ε ζπκβνιή ηνπ δηαδηθηχνπ ζην ζπκκεηνρηθφ ζρεδηαζκφ ησλ πεξηνρψλ απηψλ είλαη

πνιχ ζεκαληηθή.

Απαξαίηεηε πξνυπφζεζε φκσο γηα λα ζπκκεηέρνπλ φινη νη πνιίηεο πνπ βηψλνπλ κηα

πεξηνρή (κφληκνη θάηνηθνη θαη άηνκα πνπ δηαηεξνχλ δεζκνχο κε ηελ πεξηνρή) ηεο

ππαίζξνπ ζηηο δηαδηθαζίεο ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ είλαη ε χπαξμε θνηλσληθψλ

ζρέζεσλ κεηαμχ ηνπο. Τν δηαδίθηπν κπνξεί λα ζπκβάιεη ζηελ ελίζρπζε ησλ θνηλσληθψλ

ζρέζεσλ κέζσ ηεο δπλαηφηεηαο πνπ παξέρεη γηα ηε δεκηνπξγία δηθηχσλ επηθνηλσλίαο θαη

ελεκέξσζεο κεηαμχ ησλ αηφκσλ απηψλ.

7.6. Ψεθηαθό ράζκα ζηελ Διιάδα

Τφζν ε δπλαηφηεηα πξφζβαζεο ζην δηαδίθηπν φζν θαη ε δπλαηφηεηα δπλεηηθήο

ζπκκεηνρήο ζηηο δηαδηθαζίεο ζρεδηαζκνχ ηνπ ρψξνπ, δελ είλαη ίδηεο γηα φιεο ηηο

θνηλσληθέο θαη ειηθηαθέο νκάδεο ησλ πνιηηψλ, γηα ηα δχν θχια θαη γηα ηνπο θάηνηθνπο

αγξνηηθψλ θαη αζηηθψλ πεξηνρψλ.

Σηελ Διιάδα νη ρξήζηεο ηνπ δηαδηθηχνπ έρνπλ απμεζεί ξαγδαία ηελ ηειεπηαία δεθαεηία

(βιέπε δηάγξακκα 9). Η ηάζε απηή είλαη αξθεηά ελζαξξπληηθή θαζψο ν ξπζκφο αχμεζεο

ησλ ρξεζηψλ ηνπ δηαδηθηχνπ δελ εκθαλίδεη ζεκάδηα ζηαζεξνπνίεζεο.

Γηάγξακκα 9: Φξήζηεο ηνπ δηαδηθηχνπ αλά 100 θαηνίθνπο ζηελ Διιάδα γηα ηα έηε 1999

έσο 2009

πεγή : Γηεζλήο Έλσζε Τειεπηθνηλσληψλ, ηδία επεμεξγαζία

6,889,14 10,94 14,67 17,80 21,42 24,49

32,25 35,8841,19 44,54

0102030405060708090

100

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009



63

Μηα αλαιπηηθφηεξε κειέηε ησλ ρξεζηψλ ηνπ δηαδηθηχνπ αλαδεηθλχεη ζεκαληηθέο

αληζφηεηεο. Όζνλ αθνξά ηελ ειηαθή δηάξζξσζε ησλ ρξεζηψλ ηνπ δηαδηθηχνπ είλαη

εκθαλέο φηη ε πξφζβαζε ζην δηαδίθηπν είλαη άκεζα ζπλπθαζκέλε κε ηελ ειηθία (βιέπε

δηάγξακκα 10). Σεκαληηθά πξνβιήκαηα ζηε δηαδηθαζία ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ

δεκηνπξγεί ην γεγνλφο φηη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ αηφκσλ ειηθίαο 45 εηψλ θαη άλσ δελ

είλαη ρξήζηεο ηνπ δηαδηθηχνπ, θαζψο ζα κπνξνχζαλ δπλεηηθά ιφγσ ηεο θνηλσληθήο θαη

εξγαζηαθήο ηνπο εκπεηξίαο λα ζπκβάινπλ ζε κεγάιν βαζκφ ζηηο δηαδηθαζίεο

ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ. Παξφια απηά παξαηεξείηαη ξαγδαία

αχμεζε ησλ ρξεζηψλ ηνπ δηαδηθηχνπ ζηηο παξαγσγηθέο ειηθίεο απφ ην 2005 έσο ην 2008,

κε απνηέιεζκα νη αληζφηεηεο απηέο λα ακβιχλνληαη ζε θάπνην βαζκφ.

Γηάγξακκα 10: Φξήζηεο ηνπ δηαδηθηχνπ αλά ειηθηαθή νκάδα γηα ηα έηε 2005 έσο 2008

(%)

Πεγή : Παξαηεξεηήξην γηα ηελ Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο (ΠΚΠ), 2010

Σεκαληηθέο δηαθνξνπνηήζεηο παξαηεξνχληαη θαη σο πξνο ην θχιν ησλ ρξεζηψλ ηνπ

δηαδηθηχνπ. Οη άλδξεο ρξεζηκνπνηνχλ πεξηζζφηεξν ην δηαδίθηπν απφ φηη νη γπλαίθεο

(βιέπε δηάγξακκα 11). “Η πζηέξεζε ησλ γπλαηθψλ ζηε ρξήζε δηαδηθηχνπ νθείιεηαη ζε

κεγάιν βαζκφ ζην κηθξφηεξν βαζκφ έληαμήο ηνπο ζηελ αγνξά εξγαζίαο ζε ζρέζε κε

ηνπο άλδξεο” (ΠΚΠ, 2010). Παξφια απηά ε δηαθνξά απηή είλαη ειάρηζηε ζηηο ειηθίεο 16

έσο 25, γεγνλφο πνπ πξνζδίδεη πξννπηηθέο γηα κειινληηθή εμάιεηςε ησλ αληζνηήησλ

αλάκεζα ζηα δχν θχια. “Ψζηφζν, απηφ πνπ ρξήδεη πξνζνρήο είλαη φηη θαηά ην έηνο 2008

ε απφζηαζε κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ θαίλεηαη λα δηεπξχλεηαη (βιέπε δηάγξακκα 12)

αληί λα ζπξξηθλψλεηαη, φπσο ζα ήηαλ αλακελφκελν” (ΠΚΠ, 2010).

0

20

40

60

80

100

16-20 21-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65-74

2005

2006

2007

2008



64

Γηάγξακκα 11: Φξήζηεο ηνπ δηαδηθηχνπ αλά θχιν θαη ειηθηαθή νκάδα (%, 2008)

Πεγή :ΠΚΠ, 2010

Γηάγξακκα 12: Φξήζηεο ηνπ δηαδηθηχνπ αλά θχιν γηα ηα έηε 2005 έσο 2008 (%)

Πεγή :ΠΚΠ, 2010

Η πξφζβαζε ζην δηαδίθηπν θαη ην επίπεδν εθπαίδεπζεο είλαη δχν κεγέζε άκεζα

ζπλδεδεκέλα (βιέπε δηάγξακκα 13). Τν γεγνλφο απηφ δεκηνπξγεί ζεκαληηθέο αληζφηεηεο

σο πξνο ηε δπλαηφηεηα ζπκκεηνρήο ζην ζρεδηαζκφ κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ. Η αληζφηεηα

απηή φκσο εληζρχεηαη πεξαηηέξσ θαζψο ηα εθπαηδεπκέλα άηνκα κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ

πεξηζζφηεξν ην ζρεδηαζηηθφ απνηέιεζκα. Τν γεγνλφο απηφ νθείιεηαη θπξίσο ζηηο

επαγγεικαηηθέο ηνπο ηθαλφηεηεο (κεραληθνί, δηθεγφξνη, θ.α.) θαη ηνπο θνηλσληθνχο

θχθινπο ηνπο, νη νπνίνη πεξηιακβάλνπλ ζπλήζσο άηνκα παξφκνηαο εθπαίδεπζεο θαη

πςεινχ θνηλσληθφ-νηθνλνκηθνχ επίπεδνπ πνπ ζπρλά θαηέρνπλ αλψηεξεο ζέζεηο ηφζν

ζηνλ ηδησηηθφ φζν θαη ζην δεκφζην ηνκέα (δηνίθεζε).

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

16-25 26-35 36-45 46-55 56-65 66-74

Γυναίκεσ

Άνδρεσ

18

28

21

32

24

36

36

51

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Γυναίκεσ

Άνδρεσ2008

2007

2006

2005



65

Γηάγξακκα 13: Φξήζηεο ηνπ δηαδηθηχνπ αλά θχιν θαη επίπεδν εθπαίδεπζεο (%, 2008)

Πεγή : ΠΚΠ, 2010

Τέινο ε πξφζβαζε ησλ πνιηηψλ ζην δηαδίθηπν εμεηάδεηαη γηα ηηο αζηηθέο πεξηνρέο θαη

ηελ χπαηζξν. Δίλαη ζαθέο (βιέπε δηάγξακκα 14) φηη νη θάηνηθνη ησλ δχν κεγάισλ

αζηηθψλ θέληξσλ ηεο Διιάδαο (Αζήλα, Θεζζαινλίθε) θάλνπλ ζε κεγάιν πνζνζηφ

ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ. Τν κέγεζνο απηφ είλαη ζαθψο κηθξφηεξν γηα ηα ππφινηπα αζηηθά

θέληξα ηεο Διιάδα, ελψ φζνλ αθνξά ηνλ χπαηζξν ρψξν ηα πνζνζηά απηά είλαη πνιχ

ρακειά. Παξφια απηά ζεηηθφ ζηνηρείν απνηειεί ε ζεκαληηθή αχμεζε ηεο ρξήζεο ην έηνο

2008, γεγνλφο πνπ πηζαλψο λα νθείιεηαη ζηελ επέθηαζε ησλ ππνδνκψλ επδσληθψλ

ππεξεζηψλ ζηελ χπαηζξν.

Γηάγξακκα 14: Φξήζηεο ηνπ δηαδηθηχνπ γηα αζηηθέο πεξηνρέο θαη πεξηνρέο ηεο ππαίζξνπ

γηα ηα έηε 2005 έσο 2008

Πεγή : ΠΚΠ, 2010

0102030405060708090

100

Χαμθλό μορφωτικό επίπεδο

Μζςο μορφωτικό επίπεδο Υψθλό μορφωτικό επίπεδο

Γυναίκεσ

Άνδρεσ

0

10

20

30

40

50

60

70

Ακινα Θεςςαλονίκθ Λοιπζσ Αςτικεσ περιοχζσ

Φπαικροσ

2005

2006

2007

2008


Καπμανιόλαρ Σάββαρ & Σπςπάηορ Σπςπίδυν

66

8. WikiPlanning.gr - κηα πξαθηηθή εθαξκνγή

Καπμανίολαρ Σάββαρ & Σπςπάηορ Σπςπίδυν

Τν Wikiplanning.gr απνηειεί ππφ εμέιημε project γηα ην ζπκκεηνρηθφ ζρεδηαζκφ ηνπ

ρψξνπ, εδξαδφκελν ιεηηνπξγηθά πάλσ ζε δηαδηθηπαθή πιαηθφξκα. Η ηδέα ηεο

δεκηνπξγίαο ηνπ Wikiplanning.gr γελλήζεθε ην θαινθαίξη ηνπ 2009, απφ ηνπο

Καξκαληφια Σάββα θαη Σππξάην Σπχξν κε αθνξκή ζπδεηήζεηο ζρεηηθά κε ηηο εμειίμεηο

ζηα θνηλσληθά δίθηπα, ην web 2.0 θαη ηηο επθαηξίεο πνπ δχλαηαη λα πξνθχςνπλ ζρεηηθά

κε ην ζπκκεηνρηθφ ζρεδηαζκφ.

Τν εγρείξεκα ζηνρεχεη ζηε δημιοςπγική παπαγυγή σώπος κέζσ ηεο δηακφξθσζεο

νξηδφληηνπ δηθηχνπ ζπλεξγαζίαο θαη δηάδξαζεο κεηαμχ ησλ ρξεζηψλ ηεο πιαηθφξκαο,

πάλσ ζηνπο νπνίνπο ζηεξίδεηαη ε ιεηηνπξγία θαη πεξαηηέξσ εμέιημε ηνπ φινπ project. Τν

Wikiplanning επηδηψθεη λα δεκηνπξγήζεη ηηο θαηάιιειεο δηαζπλδέζεηο κεηαμχ

κεκνλσκέλσλ πνιηηψλ θαη/ή επξχηεξσλ νκάδσλ ζπκθεξφλησλ ψζηε λα δηεπθνιπλζεί θαη

λα εληζρπζεί ε δπλαηφηεηα παξέκβαζεο ζην αλζξσπνγελέο πεξηβάιινλ.

Τν ελ ιφγσ δπλακηθφ δίθηπν ζπλεξγαζίαο αλακέλεηαη λα ιεηηνπξγήζεη παξάιιεια κελ,

αιιά εθηφο ησλ επίζεκσλ δηνηθεηηθψλ δνκψλ. Βαζηθφο ζθνπφο είλαη λα επεξεαζηεί ην

ζεζκνζεηεκέλν ζχζηεκα ζρεδηαζκνχ ηνπ ρψξνπ ψζηε λα ζπκπεξηιεθζνχλ ζε απηφ σο

εηζξνέο νη επηδηψμεηο θαη επηζπκίεο φζν ην δπλαηφλ κεγαιχηεξεο κεξίδαο πνιηηψλ.

Σχιιεςε vs αληίιεςε

Σηφρν ζε κηα ζχγρξνλε πξνζέγγηζε ηνπ ζρεδηαζκνχ πξέπεη λα απνηειεί ε ολοκληπυμένη

ζύλλητη ηνπ ρψξνπ απφ απηνχο πνπ ην ρξεζηκνπνηνχλ, πξάγκα πνπ ζπλεπάγεηαη ελεξγφ

ζπκκεηνρή ησλ δξψλησλ ζε κάθε ζηάδιο ηεο θπθιηθήο-ζπλερνχο δηαδηθαζίαο ηνπ

ζρεδηαζκνχ.

Οη ηξέρνπζεο πξαθηηθέο ζην ρσξηθφ ζρεδηαζκφ αθνξνχλ, ζηελ θαιχηεξε ησλ

πεξηπηψζεσλ, ηε ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ απιψο σο πξνο ηελ ηππηθή έγθξηζε ή θέζμιζη

ελφο ήδε εθπνλεκέλνπ ζρεδίνπ/κειέηεο. Οη απνθάζεηο πνπ αθνξνχλ ζην ρσξηθφ

ζρεδηαζκφ απνηεινχλ αξκνδηφηεηα κηαο κηθξήο κεξίδαο "εηδηθψλ", κε ζπλέπεηα ην

ηειηθφ παξαγφκελν πξντφλ λα κελ ελζσκαηψλεη ηηο επηζπκίεο θαη ηηο επηδηψμεηο ησλ

κεκνλσκέλσλ ρξεζηψλ ηνπ ρψξνπ. Η κε εμπλοκή φκσο ησλ πνιηηψλ ζηε δηακφξθσζε

ηνπ ρψξνπ, νδεγεί ζε απψιεηα ειέγρνπ ηνπ δσηηθνχ ηνπο πεξηβάιινληνο θαη ελ ηέιεη


Καπμανιόλαρ Σάββαρ & Σπςπάηορ Σπςπίδυν

67

ζηελ αδπλακία πξνζαξκνγήο ηνπ ζηηο ηδηαίηεξεο αλάγθεο ηνπο.

Χεθηαθφο | θπζηθφο ρψξνο

Ο ςεθηαθφο ρψξνο, ζε αληίζεζε κε ην θπζηθφ (πεπεξαζκέλν) είλαη πξαθηηθά άπεηξνο,

ελψ ηαπηφρξνλα είλαη ζε πνιχ κεγαιχηεξν βαζκφ πξνζβάζηκνο θαη

παξακεηξνπνηήζηκνο. Καηά απηφλ ηνλ ηξφπν νη δπλαηφηεηεο παξέκβαζεο ζηνλ ςεθηαθφ

ρψξν είλαη ζαθψο πεξηζζφηεξεο θαη ιφγν ζηε δηακφξθσζή ηνπ απνθηά νπζηαζηηθά θάζε

κεκνλσκέλν κέινο κηαο θνηλσλίαο. Δπηδίσμε κηαο δηαδηθηπαθήο πιαηθφξκαο γηα ην

ζρεδηαζκφ ηνπ ρψξνπ απνηειεί ε πξνζαξκνγή ηεο ςεθηαθά δεκηνπξγεκέλεο δπλακηθήο

(ηδέεο, ζπιινγηθφηεηεο, γλψζε) ζην θπζηθφ ρψξν, ψζηε απηφο λα απνηειέζεη φζν ην

δπλαηφλ ζςλλογικόηεπο θαηαζθεχαζκα.

Θεκέιην

Σε κηα πξνζπάζεηα δηαιεθηηθήο ζχλδεζεο ηνπ θπζηθνχ θαη ςεθηαθνχ θφζκνπ ζα

θαηαιήγακε φηη απψηεξνο ζθνπφο ηεο ρξήζεο λέσλ ηερλνινγηψλ ζην ζπκκεηνρηθφ

ζρεδηαζκφ είλαη ην πέξαζκα

από ηον κάηοικο-σπήζηη ζηον πολίηη-ππογπαμμαηιζηή / ζςν_δημιοςπγό ηος σώπος.



68

8.1. Tν WikiPlanning όπσο ην όξηζαλ νη ρξήζηεο ηνπ

Σηα πξψηα ζηάδηα ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο ηζηνζειίδαο θαη έπεηηα απφ ζπδεηήζεηο,

ζπκθνηηεηέο κνπ πξνζθέξζεθαλ λα ζπκβάινπλ ζηελ απνζαθήληζε ηνπ νξηζκνχ ηνπ

WikiPlanning κέζσ ηεο δηαηχπσζεο ησλ απφςεσλ ηνπο, νη νπνίεο παξαηίζεληαη

παξαθάησ.

“Τν WikiPlanning είλαη κία πνιχ θαιή ηδέα γηα ελζσκάησζε ηνπ πνιίηε θαη ηεο

θνηλσλίαο ζηε δηαδηθαζία ηνπ ζρεδηαζκνχ. Με ηελ ηερλνινγηθή αλάπηπμε θαη ην

δηαδίθηπν ζα δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηνπο πνιίηεο λα ζρεδηάδνπλ θαη λα εθθξάδνπλ ηηο

απφςεηο ηνπο γηα ην κειινληηθφ δνκεκέλν πεξηβάιινλ θαη γηα ηηο πφιεηο φπνπ επηζπκνχλ

λα δήζνπλ. Δχρνκαη ηελ επξεία δηάδνζε απηνχ ηνπ ζεζκνχ γηα έλα πην δίθαην θαη

βηψζηκν ζρεδηαζκφ ησλ πφιεσλ καο.”

Παπασπιζηοδούλος Πανηελήρ

“Τν ζεκαληηθφ εξψηεκα είλαη εάλ ππάξρεη (εθαξκφδεηαη) ή φρη ν ζπκκεηνρηθφο

ζρεδηαζκφο ζηελ Διιάδα. Όζν θαη αλ δελ ην έρνπκε αληηιεθζεί ππάξρεη ζην ζρεδηαζκφ

ησλ ζεκεξηλψλ πφιεσλ (πεξηζζφηεξν) θαη ηνπ έμσ-αζηηθνχ ρψξνπ (ιηγφηεξν), αιιά

ρσξίο ηε κεζνιάβεζε ηνπ δηαδηθηχνπ, ελφο πξαγκαηηθά ζεκαληηθνχ παξάγνληα.

Έρνληαο ηελ έλλνηα «ζπκκεηνρηθφο ζρεδηαζκφο» σο ηε ζπκκεηνρή ησλ θαηνίθσλ ζηε

δηακφξθσζε-ζρεδίαζε ησλ πφιεσλ/πεξηνρψλ ηνπο, δηαπηζηψλνπκε φηη πξαγκαηνπνηείηαη

(εδψ θαη αξθεηά ρξφληα) λφκηκα, κέζσ ησλ εθάζηνηε δεκνηηθψλ/θνηλνηηθψλ ζπκβνπιίσλ

θαηά ηε δηάξθεηα ηεο έγθξηζεο ησλ ΓΠΣ/ΣΦΟΟΑΠ. Η ζπκκεηνρή απηή, φκσο,

πεξηνξίδεηαη κφλν ζηηο αληηδξάζεηο θαη ζηηο δηαθσλίεο πνπ αθνξνχλ θάπνηα ζηνηρεία ησλ

ζρεδίσλ θαη φρη ζηε δηακφξθσζε απηψλ. Γειαδή, ε ζπκκεηνρή ζην ζρεδηαζκφ είλαη

κηθξή απφ ηνπο θαηνίθνπο θαη κεγαιχηεξε απφ ην εθάζηνηε κειεηεηηθφ γξαθείν θαη

θπζηθά ησλ ίδην ην Γήκαξρν/Κνηλνηάξρε. Όκσο, ζα πξέπεη λα επηζεκάλνπκε θαη ην «κε-

λφκηκν» ηξφπν ηεο ζπκκεηνρήο ησλ ίδησλ ησλ θαηνίθσλ. Απηφο γίλεηαη κέζσ πηέζεσλ

πνπ αζθνχλ νη ίδηνη νη θάηνηθνη ζηνπο Γεκάξρνπο/Κνηλνηάξρεο γηα ηελ εμππεξέηεζε ησλ

δηθψλ ηνπο ζπκθεξφλησλ. Ο ηξφπνο απηφο, φκσο, ζα πξέπεη λα κεησζεί ή αλ είλαη εθηθηφ

λα κελ ππάξρεη θαζφινπ αλ ζέινπκε πξαγκαηηθά λα πθίζηαηαη ν φξνο «ζπκκεηνρηθφο

ζρεδηαζκφο» θαη WikiPlanning.

Καηαιαβαίλνπκε, ινηπφλ, φηη κέρξη ηψξα ην WikiPlanning ιεηηνπξγνχζε ελ κέξεη. Με ηε

ζεκαληηθή δηαθνξά φηη νη πνιίηεο ζα κπνξνχλ πιένλ λα εθθέξνπλ απφςεηο, ηδέεο νη



69

νπνίεο ζπκβάιινπλ νπζηαζηηθά ζην ζρεδηαζκφ ησλ πφιεσλ/πεξηνρψλ πνπ δηακέλνπλ.

Τέινο, ζεσξψ φηη νη πνιίηεο είλαη πιένλ εμνηθεησκέλνη κε ην δηαδίθηπν θαη ε εθαξκνγή

ηνπ WikiPlanning είλαη πιένλ δπλαηή.”

Τπςπιηζίδηρ Αναζηάζιορ

“Τν WikiPlanning είλαη ηφζν «informal» φξνο πνπ δελ ζεθψλεη επηζεκφηεηεο. Δίλαη ν

ζχλδεζκνο κεηαμχ ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν νη θνηλσλίεο νξηνζεηνχλ πξνβιήκαηα θαη

θαληάδνληαη ηελ πφιε – κε ην αζηηθφ απνηέιεζκα (πξαγκαηηθφηεηα). Ο ζπκκεηνρηθφο

ζρεδηαζκφο ζηα πιαίζηα ελφο ηππνπνηεκέλνπ concept φπνπ νη άλζξσπν απιά εθθέξνπλ

γλψκε είλαη αλνχζηνο θαη πνιιέο θνξέο ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα λνκηκνπνηήζεη ηηο

πξνηάζεηο ελφο «apo-planner». Γη απηφ ν ζπκκεηνρηθφο ζρεδηαζκφο πξέπεη λα κείλεη

«informal» ρσξίο λα ζεκαίλεη απηφ φηη ζε θάπνηα θάζε θαη κε δνκέο πνπ πξνθχπηνπλ

κέζα απφ απηφλ δελ γίλεηαη λα νδεγήζεη ζε πξαγκαηηθφ πνιενδνκηθφ απνηέιεζκα.”

Χπιζηοδούλος Νεκηάπιορ



70

9. Σπκπεξάζκαηα

Ο ζπκκεηνρηθφο ζρεδηαζκφο αλαθέξεηαη ζηελ ηζφηηκε ζπκκεηνρή θαη ζπλεξγαζία ησλ

κεκνλσκέλσλ πνιηηψλ γηα ην ζρεδηαζκφ ηνπ ρψξνπ πνπ βηψλνπλ. Η ζπλεξγαζία απηή

ιακβάλεη ρψξα ζε θάζε ζηάδην ηεο δηαδηθαζίαο ζρεδηαζκνχ, κε απνηέιεζκα ην ηειηθφ

πξντφλ λα απνηειεί ζπιινγηθφ δεκηνχξγεκα ηεο θνηλφηεηαο. Δπηπιένλ ν ζπκκεηνρηθφο

ζρεδηαζκφο είλαη κηα ζπλερήο δηαδηθαζία, θπθιηθήο κνξθήο, ε νπνία εκπεξηέρεη ηε

δπλακηθή ησλ δξψλησλ(πνιηηψλ), θαη δελ έρεη απζηεξά θαζνξηζκέλε αξρή θαη ηέινο.

Ο ζπκκεηνρηθφο ζρεδηαζκφο (participatory planning) αλ θαη θαηλνκεληθά φκνηνο κε ην

ζπλεξγαηηθφ ζρεδηαζκφ (collaborative planning) δηαθέξεη απφ ην δεχηεξν ζε δχν βαζηθά

ζεκεία. Πξψηνλ ζε δηαδηθαζίεο ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ, ιακβάλνπλ κέξνο

κεκνλσκέλνη πνιίηεο ελψ ζε δηαδηθαζίεο ζπλεξγαηηθνχ ζρεδηαζκνχ ιακβάλνπλ κέξνο

νκάδεο ζπκθεξφλησλ. Γεχηεξνλ ν ζπλεξγαηηθφο ζρεδηαζκφο επηδηψθεη ην ηειηθφ πξντφλ

ηνπ ζρεδηαζκνχ λα δηακνξθσζεί κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα θαιχπηεη ην κεγαιχηεξν κέξνο

ησλ δηαθνξεηηθψλ επηδηψμεσλ (ζπρλά αληηθξνπφκελσλ) ησλ νκάδσλ ζπκθεξφλησλ.

Αληηζέησο ζην ζπκκεηνρηθφ ζρεδηαζκφ ε ζπλεξγαζία ησλ πνιηηψλ ιακβάλεη ρψξα

θαζφιε ηελ δηάξθεηα ηνπ ζρεδηαζκνχ, δηαδηθαζία ε νπνία εμειηθηηθά θαηαιήγεη ζην

ηειηθφ πξντφλ.

Οη δηαδηθαζίεο ζπλεξγαηηθνχ ζρεδηαζκνχ εθαξκφδνληαη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ζηελ

Διιάδα θαη ζηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο. Η κεηάβαζε, απφ ηηο δηαδηθαζίεο θαζνιηθνχ

ζρεδηαζκνχ ζε δηαδηθαζίεο ζπλεξγαηηθνχ ζρεδηαζκνχ απνηειεί ζεηηθφ γεγνλφο, θαζψο

είλαη έλα βήκα πξνο ηελ επξχηεξε ζπκκεηνρή ηεο θνηλσλίαο ζε απνθάζεηο πνπ αθνξνχλ

ρσξηθά δεηήκαηα. Η ζπκκεηνρή φκσο ησλ κεκνλσκέλσλ πνιηηψλ ζην ζρεδηαζκφ είλαη

ηππηθή θαη επηηπγράλεηαη κνλάρα κε έκκεζν ηξφπν, κέζσ δειαδή ησλ νκάδσλ

ζπκθεξφλησλ πνπ ηνπο εθπξνζσπνχλ (εθφζνλ είλαη εληαγκέλνη ζε θάπνηα απφ απηέο θαη

εθφζνλ ν πνιίηεο έρεη ηε δχλακε λα επεξεάζεη ηηο απφςεηο ηεο νκάδαο πνπ ηνλ

εθπξνζσπεί). Τν παξαπάλσ γεγνλφο έρεη αξλεηηθέο ζπλέπεηεο ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν

νη πνιίηεο αληηιακβάλνληαη ηε γεηηνλία/πφιε/πεξηνρή ηνπο. Δθφζνλ δειαδή ν πνιίηεο

δελ κπνξεί λα ζπκβάιεη άκεζα ζηε δηακφξθσζε ηνπ ρψξνπ ηνπ, απνμελψλεηαη απφ

απηφλ, θαζψο δελ απνηειεί «δεκηνχξγεκα» ηνπ θαη δελ αληηθαηνπηξίδεη ηηο αλάγθεο θαη

ηηο επηζπκίεο ηνπ.

Τα θχξηα πιενλεθηήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο δηαδηθαζίεο ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ



71

είλαη ηα εμήο: (α) ε «ελδπλάκσζε» (empowerment) ησλ πνιηηψλ, δειαδή ε αλαδηαλνκή

ηεο εμνπζίαο απφ ηε δηνίθεζε ζηνπο πνιίηεο, (β) ε δηεχξπλζε ηεο δεκνθξαηίαο, (γ) ε

αλάπηπμε ηεο πνιηηηθήο θαη θνηλσληθήο ζπλείδεζεο ησλ πνιηηψλ, (δ) ε εγθπξφηεηα ησλ

απνθάζεσλ θαη (ε) ε απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ζρεδηαζηηθψλ παξεκβάζεσλ κηαο θαη

απηέο αληαπνθξίλνληαη ζηελ αλάγθεο θαη ηηο επηζπκίεο ησλ πνιηηψλ.

Αληίζεηα ηα ζεκαληηθφηεξα κεηνλεθηήκαηα απφ ηελ ελεξγή ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζην

ζρεδηαζκφ ηνπ ρψξνπ είλαη ηα παξαθάησ: (α) νη πνιίηεο έρνπλ πεξηνξηζκέλε γλψζε ησλ

δεηεκάησλ πνπ άπηνληαη ηνπ ρψξνπ, (β) θφζηνο ζε ρξφλν, ρξήκα θαη πξνζσπηθφ, (γ)

θαζπζηεξήζεηο αλαπηπμηαθψλ επελδχζεσλ, (δ) νη πιεζπζκηαθέο κεηνλφηεηεο κπνξεί λα

πεξηζσξηνπνηεζνχλ θαη (ε) νη πνιίηεο ζπρλά εθπξνζσπνχλ ην αηνκηθφ ηνπο ζπκθέξνλ

θαη φρη ην ζπιινγηθφ.

Η ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεσο απνθάζεσλ, κπνξεί λα είλαη απφ

ηππηθή- αλνχζηα έσο θαη ελεξγφο-νπζηαζηηθή. Πνιιέο θνξέο ε ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ

ζε δηαδηθαζίεο ιήςεσο απνθάζεσλ, αθνξά ηελ έθθξαζε ηεο γλψκεο ηνπο γηα έλα

δήηεκα ρσξηθήο δηάζηαζεο, ρσξίο φκσο λα δεζκεχεηαη ε δηνίθεζε σο πξνο ηε ζπλάθεηα

ηεο ηειηθήο απφθαζεο κε ηηο απφςεηο ησλ πνιηηψλ. Η παξαπάλσ πξαθηηθή ππνλνκεχεη

ηηο ζπκκεηνρηθέο δηαδηθαζίεο, εμαπαηψληαο ηνπο πνιίηεο θαη εμππεξεηεί ζπκθέξνληα πνπ

βξίζθνληαη ζε αληίζεζε κε ηηο επηζπκίεο ησλ πνιηηψλ.

Έσο ζήκεξα, ε νηαζδήπνηε κνξθή ζπκκεηνρήο, ησλ νκάδσλ ζπκθεξφλησλ θαη ησλ

πνιηηψλ ζε δηαδηθαζίεο ιήςεσο απνθάζεσλ, γίλνληαλ απνθιεηζηηθά κε παξαδνζηαθέο

κεζφδνπο, δειαδή κέζσ δεκφζησλ ζπλαληήζεσλ θαη δεκνζθνπήζεσλ. Πιένλ νη ΤΠΔ

ιφγσ ηνπ πιήζνπο ησλ δπλαηνηήησλ πνπ πξνζθέξνπλ δχλαληαη λα αμηνπνηεζνχλ θαη γηα

ηελ επίηεπμε ηνπ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ ηνπ ρψξνπ. Φαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα

αμηνπνίεζεο ηνπο είλαη ε πξσηνβνπιία ηεο ειιεληθήο θπβέξλεζεο κε επσλπκία αλνηρηή

δηαθπβέξλεζε, ε νπνία παξέρεη ηε δπλαηφηεηα ηεο δεκφζηα δηαβνχιεπζε πνιηηηθψλ

δεηεκάησλ.

Τα εξγαιεία πνπ πξνζθέξνπλ νη ΤΠΔ, γηα ην ζπκκεηνρηθφ ζρεδηαζκφ ηνπ ρψξνπ,

ζεσξνχληαη έσο έλα βαζκφ επαξθή. Σε απηά ζπγθαηαιέγνληαη ηα ινγηζκηθά ζπλεξγαζίαο

γηα ηελ παξαγσγή θεηκέλσλ, νη ειεθηξνληθέο ζπδεηήζεηο, ηα γεσγξαθηθά ζπζηήκαηα

πιεξνθνξηψλ ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ, νη ειεθηξνληθέο ςεθνθνξίεο θαη ηα ινγηζκηθά

πνπ ζπκβάινπλ ζηελ εμνηθείσζε ησλ πνιηηψλ κε ην ζπκκεηνρηθφ ζρεδηαζκφ.



72

Παξάιιεια κε ηα παξαπάλσ, αλαπηχζζνληαη κε ξαγδαίνπο ξπζκνχο θαη θαηλνχξγηα

εξγαιεία πνπ βξίζθνληαη αθφκα ζε πξψηκν ζηάδην θαη κειινληηθά ζα κπνξέζνπλ θαη

απηά λα αμηνπνηεζνχλ ζε κεγαιχηεξν βαζκφ, φπσο ε ηερλνινγία augmented reality, ηα

θνηλσληθά δίθηπα θαη νη ηξηζδηάζηαηεο απεηθνλίζεηο ηνπ ρψξνπ.

Τα πιενλεθηήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απ ηε ρξήζε ησλ ΤΠΔ είλαη ηα εμήο: (α)

εμνηθνλνκνχληαη πνιχηηκνη πφξνη (ρξφλνο, ρξήκα, πξνζσπηθφ), (β) απμάλεηαη ε

δηαθάλεηα θαηά ηε δηαδηθαζία ηνπ ζρεδηαζκνχ θαζψο φιεο νη πιεξνθνξίεο είλαη άκεζα

θαη ειεχζεξα δηαζέζηκεο ζην θαζέλα, (γ) κεηψλνληαη νη αληζφηεηεο σο πξνο ηε

ζπκκεηνρή ησλ αηφκσλ πνπ δελ έρνπλ δηαζέζηκν ρξφλν (ζπκκεηνρή 24ψξεο ηελ εκέξα/ 7

εκέξεο ηελ εβδνκάδα) ή/θαη πξφζβαζε ζηηο κεηαθνξέο (νη ζπλαληήζεηο δελ

επεξεάδνληαη απφ γεσγξαθηθνχο παξάγνληεο) θαη (δ) δηεπθνιχλεηαη ε ζπκκεηνρή ησλ

αηφκσλ πνπ αδπλαηνχλ γηα ςπρνινγηθνχο ιφγνπο λα εθθξαζηνχλ δεκφζηα.

Η ρξήζε φκσο ΤΠΔ γηα ην ζπκκεηνρηθφ ζρεδηαζκφ ηνπ ρψξνπ, εθηφο απφ ηα

πιενλεθηήκαηα ηεο, έρεη θαη νξηζκέλα κεηνλεθηήκαηα. Απηά πεξηιακβάλνπλ: (α) ηελ

άληζε πξφζβαζε ησλ πνιηηψλ θαη ηηο αληζφηεηεο σο πξνο ηε δπλαηφηεηα ρξήζεο ησλ

εξγαιείσλ πνπ βαζίδνληαη ζε ΤΠΔ, (β) ηνλ θίλδπλν ππέξ-ζπζζψξεπζεο πιεξνθνξηψλ, νη

νπνίεο είλαη αδχλαηνλ λα θαζηζηνχλ δηαρεηξίζηκεο θαη (γ) ηελ ππνλφκεπζε ηεο

ζρεδηαζηηθήο δηαδηθαζίαο κέζσ ηεο πβξηζηηθή θξαζενινγία πνπ είλαη δπλαηφλ λα

ρξεζηκνπνηήζνπλ νη πνιίηεο εθκεηαιιεπφκελνη ηελ αλσλπκία πνπ πξνζθέξεη ην

δηαδίθηπν.

Η ζπλεξγαζία φκσο ησλ πνιηηψλ απνθιεηζηηθά κε βάζε παξαδνζηαθέο κεζφδνπο

ζπκκεηνρήο (ζπλειεχζεηο θ.α.) πεξηνξίδεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο δηαδηθαζίαο

ζρεδηαζκνχ. Οη ΤΠΔ ιεηηνπξγψληαο σο ζπκπιεξσκαηηθφ κέζν σο πξνο ηνπο ηξφπνπο

παξαδνζηαθήο ζπκκεηνρήο (θπζηθή παξνπζία), κπνξνχλ λα ακβιχλνπλ ηα

κεηνλεθηήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ απνθιεηζηηθά κε ξηο

πξναλαθεξζείζεο. Γελ ζα ήηαλ φκσο νξζφ, λα αληηθαηαζηαζνχλ πιήξσο νη

παξαδνζηαθέο κνξθέο ζπκκεηνρήο απφ ηηο θαηλνηφκεο, θαζψο ε θπζηθή-δηαπξνζσπηθή

επαθή απνηειεί ερέγγπν γηα ηελ αμηνπηζηία ηεο δηαδηθαζίαο ηνπ ζρεδηαζκνχ. Σε θάζε

πεξίπησζε, νη θνηλσλίεο ζα πξέπεη λα επηιέγνπλ ηελ θαηάιιειε αλαινγία παξαδνζηαθψλ

κεζφδσλ ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη κεζφδσλ πνπ βαζίδνληαη ζε ΤΠΔ, πνπ λα

αξκφδεη πεξηζζφηεξν ζηα ηδηαίηεξα πνιηηηζηηθά θαη θνηλσληθά ραξαθηεξηζηηθά θαη ηηο

ηθαλφηεηεο ηνπο.



73

Δλ θαηαθιείδη, ν ζρεδηαζκφο ηνπ ρψξνπ, βαζηδφηαλ πάληα ζε ηεξαξρηθέο δνκέο ιήςεσο

απνθάζεσλ, ελψ αληίζεηα “ην δηαδίθηπν βαζίδεηαη ζε αλνηθηά κνληέια νξηδφληηαο, παξά

θάζεηεο, ζπλεξγαζίαο ησλ πνιηηψλ” (Καξνχλνο, 2009). Η ζχγθξνπζε απηή ζα νδεγήζεη

ή ζηνλ έιεγρν ηνπ δηαδηθηχνπ, θάηη πνπ ζεσξείηαη πσο είλαη πιένλ αλέθηθηφ, ή ζηελ

αιιαγή φρη κφλν ηνπ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ αιιά θαη ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο πξνο

νξηδφληηεο, άκεζν-δεκνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο ιήςεσο απνθάζεσλ.

Μέζσ ηεο αμηνπνίεζεο ηνπ δηαδηθηχνπ, είλαη δπλαηφ λα πξνθχςνπλ λέεο δνκέο

νξγάλσζεο θαη ζπιινγηθφηεηαο, νη νπνίεο ζα θαηαξξίςνπλ ηα «ηνίρε» πνπ ππήξραλ

παιαηφηεξα, θαη ηα νπνία νθείινληαλ ζην πεξηνξηζκέλν πιήζνο ησλ πνιηηψλ πνπ

κπνξνχζαλ λα ζπληνληζηνχλ απνηειεζκαηηθά θαη λα δξάζνπλ ζηα πιαίζηα ησλ

παξαδνζηαθψλ κνξθψλ νξγάλσζεο ηεο θνηλσλίαο. Έηζη παξέρεηαη δπλεηηθά ε

δπλαηφηεηα ηεο θαηάξγεζεο ηεο θάζε κνξθήο αληηπξνζψπεπζεο, ιφγσ ηνπ γεγνλφηνο φηη

ηα κεκνλσκέλα άηνκα ζα κπνξνχλ λα ζπλεξγάδνληαη θαη λα απνθαζίδνπλ γηα ηα θνηλά,

ρσξίο ηε κεζνιάβεζε «ελδηάκεζσλ».

Γηα λα επηηεπρζνχλ φκσο ηα παξαπάλσ, δελ αξθεί ε χπαξμε ησλ κέζσλ (δηαδηθηχνπ)

αιιά απαηηείηαη θαη ε αμηνπνίεζε ηνπο απφ ηνπο πνιίηεο πξνο φθεινο ηεο θνηλσλίαο.

Γειαδή πξνυπνζέηεη ηελ αλάπηπμε ηεο θνηλσληθήο ζπλείδεζεο ησλ πνιηηψλ θαη ηεο

ηθαλφηεηαο ηνπο λα δξνχλ ζπιινγηθά. Θα πξέπεη ν θάζε πνιίηεο λα αθηεξψλεη ην ρξφλν

ηνπ, ζε δξαζηεξηφηεηεο πνπ σθεινχλ ηελ επεκεξία ηεο θνηλφηεηαο ηνπο θαη

ζπλεπαθφινπζα θαη ηε δηθή ηνπ, αιιάδνληαο δειαδή ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ππνινγίδεη

ηα θφζηε θαη ηα νθέιε πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε δξάζε ηνπ, απφ ην πξνζσπηθφ θφζηνο θαη

ην πξνζσπηθφ φθεινο ζην πξνζσπηθφ θφζηνο θαη ζην ζπιινγηθφ φθεινο.

Τέινο, ε ειιεληθή θνηλσλία, κε εμαίξεζε θάπνηνπο ππξήλεο ελεξγψλ πνιηηψλ πνπ

αλαπηχζζνληαη εληφο ηεο, είλαη αθφκα αλψξηκε γηα λα ιεηηνπξγήζεη ζηα πιαίζηα ηνπ

ζπκκεηνρηθνχ ζρεδηαζκνχ. Ψζηφζν θξίλεηαη απαξαίηεηε ε δηεχξπλζε ησλ ζπκκεηνρηθψλ

δηαδηθαζίσλ, ψζηε ε ειιεληθή θνηλσλία λα απνθηήζεη ζηαδηαθά εκπεηξία θαη λα

θαηαλνήζεη φηη νη απνθάζεηο πνπ άπηνληαη ηνπ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ δελ είλαη

αξκνδηφηεηα ησλ «εηδηθψλ» αιιά είλαη αξκνδηφηεηα ηνπ θάζε πνιίηε ζηα πιαίζηα ηεο

ζπιινγηθήο δξάζεο.



74

10. Βηβιηνγξαθία

Διιελόγισζζε βηβιηνγξαθία

Αξαβαληηλφο, Α. (2007) Πολεοδομικόρ ζσεδιαζμόρ : Για μια Βιώζιμη Ανάπηςξη ηος

Αζηικού Χώπος, Αζήλα: Δθδφζεηο Σπκκεηξία.

Βιαζηφο, Θ. θαη Αζαλαζφπνπινο, Κ. (2006) „Δκπφδηα γηα ηε ζπκκεηνρή ησλ θαηνίθσλ

ζε ζρεδηαζκνχο βηψζηκεο θηλεηηθφηεηαο: H πεξίπησζε ηνπ ηξακ ζηελ Αζήλα‟, Αεισώπορ,

5 (2)

Κξηηηθνχ, Φ. (2003) „Σηξαηεγηθά ζρέδηα Αλάπηπμεο ζε πφιεηο Μεζαίνπ Μεγέζνπο :

πξνθαηαξηηθή αλάιπζε θαη Σπκκεηνρηθφο ζρεδηαζκφο, ζην πνιενδνκηθφ ζπγθξφηεκα ηνπ

Βφινπ‟. Μεηαπηπρηαθή Γηπισκαηηθή εξγαζία, Τκήκα κεραληθψλ ρσξνηαμίαο

Πνιενδνκίαο θαη Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο, Παλεπηζηήκην Θεζζαιίαο, Βφινο

Νηθνιή, Α. (2007) „Ο Σπκκεηνρηθφο ζρεδηαζκφο σο εξγαιείν δηακφξθσζεο ρψξσλ

δαζηθήο αλαςπρήο. Τν παξάδεηγκα ηνπ «βνπλνχ» ηεο Καζηνξηάο‟, Γηπισκαηηθή εξγαζία,

Τκήκα κεραληθψλ ρσξνηαμίαο Πνιενδνκίαο θαη Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο,

Παλεπηζηήκην Θεζζαιίαο, Βφινο

Παπαγίαλλεο, Π. (1993) „Ο Σπκκεηνρηθφο ζρεδηαζκφο θαη ε Απηνδηνίθεζε‟, ζην Βξπρέα,

Α. θαη Λσξάλ, Κ. (επ), Σςμμεηοσικόρ ζσεδιαζμόρ : Θευπηηικέρ διεπεςνήζειρ, Ιζηοπία

ιδεών και ηυν ππακηικών, Μεθοδολογικέρ Πποζεγγίζειρ, Αζήλα: Δθδφζεηο Τ.Δ.Δ.

Σηδεξφπνπινο, Γ. (2006) Ειζαγυγή ζηη Γπαθική Σημειολογία, Θεμαηική Χαπηογπαθία,

Αζήλα: Δθδφζεηο Παπαδήζε.

Σθάγηαλλεο, Π. (2001) „Σεκεηψζεηο γηα ην Σρεδηαζκφ‟. Σην Μεξηάηνο, Η. θαη

Σθάγηαλλεο, Π. „Φσξνηαμία: Θεσξίεο, Τερληθέο, Πνιηηηθή‟ ηεχρνο ζεκεηψζεσλ γηα ην

κεηαπηπρηαθφ κάζεκα „Φσξνηαμία: Θεσξίεο, Τερληθέο, Πνιηηηθή‟ ηνπ πξνγξάκκαηνο

κεηαπηπρηαθψλ ζπνπδψλ ηνπ ΤΜΦΠΠΑ/ΠΘ.

Σηξαηεγέα, A. (2009) „Σπκκεηνρηθφο ζρεδηαζκφο θαη βηψζηκε ηνπηθή αλάπηπμε. Μηα

κεζνδνινγηθή πξνζέγγηζε‟, ζην Ππακηικά 2ος

Πανελληνίος Σςνεδπίος Πολεοδομίαρ,

Χυποηαξίαρ & Πεπιθεπειακήρ Ανάπηςξη, ηφκνο 1, Βφινο: Παλεπηζηεκηαθέο Δθδφζεηο

Θεζζαιίαο.

Τζηιηκίγθαο, Γ. (1998) „Σπκκεηνρηθέο Γηαδηθαζίεο ζην ρσξηθφ ζρεδηαζκφ‟, Γηπισκαηηθή

εξγαζία, Τκήκα κεραληθψλ ρσξνηαμίαο Πνιενδνκίαο θαη Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο,

http://www.aeihoros.gr/authors/el/articlesbyauthor/44

http://www.aeihoros.gr/authors/el/articlesbyauthor/53



75

Παλεπηζηήκην Θεζζαιίαο, Βφινο.

Φξηζηνθηιφπνπινο, Γ. (2002) Πνιηηηζηηθφ Πεπιβάλλον – Χυπικόρ Σσεδιαζμό και

Βιώζιμη Ανάπηςξη, Αζήλα: Δθδφζεηο Σαθθνπιάο.

Heywood, A. (2006) Ειζαγυγή ζηην Πολιηική, Αζήλα: Δθδφζεηο Πφιηο.

Ξελόγισζζε βηβιηνγξαθία

Arnstein, Sherry. R. (1969) „A ladder of citizen participation‟, Journal of the Royal Town

Planning Institute, Vol. 35 (4).

Bittle, S., Haller, C. θαη Kadlec, A. (2009) „Promising Practices in Online Engagment‟,

Center for Advances in Public Engagement, Occasional Paper, No. 3

Carver, S., Evans, A., Kingston, R. and Turton, I. (2000) „Accessing Geographical

Information Systems over the World Wide Web: Improving public participation in

environmental decision-making‟, Information, Infrastructure and Policy, 6. 157-170.

Carver, S., Evans, A., Kingston, R. and Turton, I. (2001) „Public participation, GIS, and

cyberdemocracy: evaluating on-line spatial decision support systems‟, Environment and

Planning B: Planning and Design, 28 (6) 907–921

Carver, S. (2001) „The future of participatory approaches using geographic information:

developing a research agenda for the 21st Century‟, URISA Journal, 15 (1), 61-71.

Craig, W., Harris, T. and Weiner, D. (Eds) (2002) Community Participation and

Geographic Information Systems, New York: Taylor and Francis.

EOMF (European Observatory νf Mountain Forests), (2006) The new generation of

watershed management programmes and projects : a resource book for practitioners and

local decision-makers based on the findings and recommendations of an FAO review,

Rome: Food and agriculture organization of the United nations (FAO)

Faludi, A. (1973) A Reader in Planning Theory, Urban and Regional Planning Series,

Volume 5, Oxford: Pergamon Press,.

Giles, J. (2005) „Internet encyclopedias go head to head‟, Nature, vol. 438 no 531.

Hanzi, M. (2007), „Information technology as a tool for public participation in urban

planning: a review of experiments and potentials‟, Design Studies, Volume 28, Issue 3.

Healy, P. (2006) Collaborative Planning: Shaping Places in Fragmented Societies,

Basingstoke: Palgrave Macmillan.

http://www.eomf.org/?langue=en

http://www.sciencedirect.com/science/journal/0142694X

http://www.sciencedirect.com/science?_ob=PublicationURL&_tockey=%23TOC%235705%232007%23999719996%23649317%23FLA%23&_cdi=5705&_pubType=J&view=c&_auth=y&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=42a73ba0b42dffea0e4423452fbc1f25



76

Innes, J. and Booher, D. (2000) „Public participation in planning: new strategies for the

21st century‟, Working Paper 2000-2007, University of California, Berkeley, Institute of

Urban and Regional Development.

Kingston, R., Carver, S., Evans, A. and Turton, I. (2000) „Web-based public participation

geographical information systems: an aid to local environmental decision-making‟,

Environment and Urban Systems. 24 (2) 109-125

Kingston, R. (2002) „Web based PPGIS in the United Kingdom, ζην Craig, W., Harris, T.

and Weiner, D. (Eds) (2002) Community Participation and Geographic Information

Systems, New York: Taylor and Francis.

Kingston, R. (2006) „The role of participatory e-planning in the new English local

planning system‟, Association of Collegiate Schools of Planning, 47th Annual

Conference, Fort Worth, Dallas, Texas.

Kingston, R. (2007) „Public participation in local policy decision-making: the role of

web-based mapping‟, The Cartographic Journal, 44(2), 138-144.

ODPM, (2002) „Participatory planning for sustainable communities, international

experience in mediation, negotiation and engagement in making plans‟, London: ODPM.

ODPM, (2004), „e – transformation programme : e – planning blueprint‟, London:

ODPM.

ODPM (2005) „New localism – citizen engagement, neighborhoods and public services:

evidence from local government‟, London: ODPM.

ODPM, 2006, „Spatial plans in practice: achieving successful participation using ICT‟,

London: ODPM.

OECD (2001) „Citizens as partners: information, consultation and public participation in

policy-making‟, Paris: OECD.

OECD (2003) „Promises and problems of e-democracy: challenges of online citizen

engagement‟, Paris: OECD.

Petts, J. and Leach, B. (2001) „Evaluating methods for public participation: literature

review‟, R&D Technical Report E2-030, University of Bermingham.

Renn, O., Webler, T., Rakel, H., Dienel, P. and Johnson, B. (1993) „Public participation in

decision making: A three-step procedure‟, Policy Sciences, Vol 26, 189-214



77

Sanoff, H. (2000) Community Participation Methods in Design and Planning, New York:

John Willey and Sons, Ins.

Stern, E., Gudes, O. and Svoray, T. (2009), „Web-based and traditional public

participation in comprehensive planning: a comparative study‟, Environment and

Planning B: Planning and Design, 36 (6) 1067 – 1085

Steinmann, R., Krek, A. and Blaschke, Τ. (2004) „Analysis of online public participatory

GIS applications with respect to the differences between the US and Europe‟, 24th Urban

Data Management Symposium, Chioggia, Italy.

Steyaerd, S. and Lisoir, H. (2005) „Participatory methods toolkit – A practitioner‟s

manual‟, King Baudouin Foundation, Flemish Institute for science and Technology

Assessment.

Tapscott, D. θαη Williams, A. (2008), Wikinomics: How Mass Collaboration Change

Everything, London: Atlantic Books.

Viégas, F., Wattenberg, M. and Dave, K. (2004) „Studying cooperation and conflict

between authors with history flow visualizations', international conference for human-

computer interaction, Vienna

Wien, J., Otjens, A., van der Walm, T. (2003) „ICT tools for participatory planning‟,

EFITA conference, Debrecen, Hungary

Γηαδηθηπαθνί ηόπνη

Γηεζλήο Έλσζε Τειεπηθνηλσληψλ: http://www.itu.int

Δζληθή Δπηηξνπή Τειεπηθνηλσληψλ θαη Ταρπδξνκείσλ (ΔΔΤΤ): http://www.eett.gr.

Καξνχλνο, Θ. (2009) „Γχν βαζηθέο αληηθάζεηο ησλ social media θαη κηα ππφζρεζε‟,

Γηαζέζηκν ζην: <URL: http://www.karounos.gr/blog/?p=55> [πξφζβαζε 19 Μαΐνπ 2010]

Παξαηεξεηήξην γηα ηελ Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο, (2010) „Ταπηφηεηα ρξεζηψλ

Internet ζηελ Διιάδα‟.

Γηαζέζηκν ζην: <URL: http://www.observatory.gr/files/meletes/..> [πξφζβαζε 15

Ινπλίνπ 2010]

Wikipedia, „Collaborative writing‟

Γηαζέζηκν ζην: <URL: http://en.wikipedia.org/wiki/Collaborative_writing> [πξφζβαζε

12 Μαΐνπ 2010]

http://www.karounos.gr/blog/?p=55

http://www.karounos.gr/blog/?p=55

http://www.observatory.gr/files/meletes/

http://en.wikipedia.org/wiki/Collaborative_writing

Συμμετοχικός Χωρικός Σχεδιασμός και η συμβολή των...

Documents

Transcript of Συμμετοχικός Χωρικός Σχεδιασμός και η συμβολή των...