เศรษฐกิ�จไทย 100 ปี�หลั�งสนธิ�ส�ญญาเบาวร��ง ค.ศ. 1850 - 1950(พ.ศ. 2393 - 2493)

1

เอกิสารอ�างอ�ง James Ingram: Economic Change in Thailand

during1850- 1970, Chs. 2-6 ฉั�ตรท�พย! นาถส#ภา (2543), ปีระว�ต�ศาสตร!

เศรษฐกิ�จไทย Chris Dixon: The Thai Economy: Uneven

Development and Internationalisation, Ch. 2 น�รมลั ส#ธิรรมกิ�จ (2551), ส�งคมกิ�บ

เศรษฐกิ�จ กิรณี(ศ)กิษาปีระเทศไทย 25 00 2545– ) บทท(� 5

เอกิสารอ�างอ�ง James Ingram: Economic Change in Thailand

during1850- 1970, Chs. 2-6 ฉั�ตรท�พย! นาถส#ภา (2543), ปีระว�ต�ศาสตร!

เศรษฐกิ�จไทย Chris Dixon: The Thai Economy: Uneven

Development and Internationalisation, Ch. 2 น�รมลั ส#ธิรรมกิ�จ (2551), ส�งคมกิ�บ

เศรษฐกิ�จ กิรณี(ศ)กิษาปีระเทศไทย 25( 00 2545– ) บทท(� 5

ปีระเด็+นสนธิ�ส�ญญาเบาวร��งม(สาระส,าค�ญอย-างไร

แลัะม(ผลักิระทบต-อเศรษฐกิ�จไทยอย-างไรคนไทยได็�ร�บปีระโยชน!จากิกิารเปี2ด็

ปีระเทศมากิน�อยเพ(ยงใด็ แลัะบทบาทของคนต-างชาต� (รวมถ)งคนจ(นอพยพ ) ในเศรษฐกิ�จไทยม(มากิน�อยเพ(ยงใด็

ท,าไม Ingram จ)งเห+นว-า กิารเปีลั(�ยนแปีลังของเศรษฐกิ�จไทยไม-น,าไปีส5-ความกิ�าวหน�าแลัะกิารพ�ฒนาทางเศรษฐกิ�จมากิน�กิ

ปีระเด็+นสนธิ�ส�ญญาเบาวร��งม(สาระส,าค�ญอย-างไร

แลัะม(ผลักิระทบต-อเศรษฐกิ�จไทยอย-างไรคนไทยได็�ร�บปีระโยชน!จากิกิารเปี2ด็

ปีระเทศมากิน�อยเพ(ยงใด็ แลัะบทบาทของคนต-างชาต� (รวมถ)งคนจ(นอพยพ ) ในเศรษฐกิ�จไทยม(มากิน�อยเพ(ยงใด็

ท,าไม Ingram จ)งเห+นว-า กิารเปีลั(�ยนแปีลังของเศรษฐกิ�จไทยไม-น,าไปีส5-ความกิ�าวหน�าแลัะกิารพ�ฒนาทางเศรษฐกิ�จมากิน�กิ

4

สนธิ�ส�ญญาเบาวร��ง (Bowring Treaty) ม(ผลัส,าค�ญให�ไทยเปี2ด็ปีระต5ค�าขายกิ�บต-างชาต�

สยามในปี� 1850: เศรษฐกิ�จแบบเกิษตร ข�าวเปี7นพ8ชหลั�กิ นอกิน�9นค8อ อ�อย ฝ้;าย พร�กิไทย ผลัไม�แลัะผ�กิต-างๆ

อ#ตสาหกิรรมน�อยมากิ ส-วนใหญ-เปี7นส�นค�าห�ตถกิรรมพ89นบ�าน

เศรษฐกิ�จไทย 1850 - 1950

5

พอเลั(9ยงตนเองได็�ในด็�านอาหารแลัะเคร8�องน#-งห-ม

ไม�ส�กิแลัะด็(บ#กิ: ผลั�ตโด็ยผ5�ปีระกิอบกิารชาวจ(น สยามค�าขายกิ�บปีระเทศเพ8�อนบ�านแลัะจ(น ส-งออกิส�นค�าข�9นปีฐม (ข�าว น,9าตาลั แลัะ

แร-ด็(บ#กิ ) แลัะน,าเข�าส�นค�าอ#ตสาหกิรรม (ส��งทอ)

เศรษฐกิ�จไทย 1850 - 1950

6

กิารส-งออกิข�าวผ�นผวนมากิ เพราะนโยบายแลัะปีร�มาณีกิารผลั�ต

กิารค�าระหว-างปีระเทศย�งเปี7นส-วนเลั+กิของเศรษฐกิ�จ

ราชวงศ!แลัะข#นนางผ5กิขาด็ในกิารค�าระหว-างปีระเทศ แลัะเกิ+บภาษ(กิารค�าในอ�ตราส5ง

อ,านาจผ5กิขาด็บางอย-างขายให�พ-อค�าชาวจ(น

เศรษฐกิ�จไทย 1850 - 1950

7

ร 4. ยอมตกิลังสนธิ�ส�ญญาเบาวร��ง (Bowring) ในปี� 1855 โด็ยหว�งให�

อ�งกิฤษคานอ,านาจฝ้ร��งเศส (ลั-าอาณีาน�คม) ลัด็ภาษ(กิารค�าเหลั8อ 3% กิารค�าเสร( ยกิเลั�กิผ5กิขาด็กิารค�า ค�าฝ้2� นได็�ถ5กิต�องตามกิฎหมาย

เศรษฐกิ�จไทย 1850 - 1950

8

สนธิ�ส�ญญาเบาวร��ง (Bowring) ในปี� 1855 ปีระเทศท(�ได็�ร�บกิารอน#เคราะห!ย��ง Most-favored-nation status (MFN)

ส�ทธิ�สภาพนอกิอาณีาเขต (extraterritoriality)ยอมตกิลังสนธิ�ส�ญญาคลั�ายกิ�นกิ�บปีระเทศ

ตะว�นตกิอ8�นๆ ในเวลัาต-อมา

เศรษฐกิ�จไทย 1850 - 1950

9

กิารผลั�ตแลัะส-งออกิข�าวแลัะส�นค�าอ8�นๆ (ด็(บ#กิ ยางพารา แลัะไม�ส�กิ ) ขยายต�วอย-างรวด็เร+วมากิ

เร��มเปีลั(�ยนสภาพจากิกิารผลั�ตพอพ)�งตนเอง (self sufficiency ) ไปีส5-กิารผลั�ตตามความถน�ด็ (specialization ) ในส�นค�าน�อยอย-าง

เศรษฐกิ�จไทย 1850 - 1950

10

ข�าวส,าค�ญเพ��มข)9น: 80% ของปีระชากิรปีลั5กิข�าว แลัะ ม(ม5ลัค-า 60% ของกิารส-งออกิท�9งหมด็

พ89นท(�ปีลั5กิข�าวขยายกิ-อนในภาคกิลัาง แลัะต-อมาขยายไปีในภาคเหน8อแลัะอ(สาน (บทบาทของรถไฟแลัะกิารเลั�กิทาส )

กิารข#ด็คลัองเพ8�อชลัปีระทานแลัะขนส-ง

เศรษฐกิ�จไทย 1850 - 1950

11

ร�ฐบาลัยกิเว�นเกิ+บภาษ(ท(�ด็�น คนไทยพอใจท(�จะท,านา ยอมให�คนจ(นท,า

หน�าท(� พ-อค�าคนกิลัาง“ ”แรงงานในเกิษตร : ปีระชากิรขยายต�ว

แลัะกิารเลั�กิทาส แรงงานนอกิเกิษตร : แรงงานจ(นอพยพ

เศรษฐกิ�จไทย 1850 - 1950

12

ส�นค�าส-งออกิอ8�นๆ : ด็(บ#กิ ไม�ส�กิ แลัะยางพารา เกิ8อบท#กิข�9นตอนกิารผลั�ตแลัะกิารค�าอย5-ในม8อ

ของต-างชาต�: ด็(บ#กิ : ท#นจากิย#โรปีแลัะจ(น + แรงงานจ(น ไม�ส�กิ: โรงเลั8�อยโด็ยท#นย#โรปีแลัะจ(น +

แรงงานจ(น ยางพารา: ชาวสวนขนาด็เลั+กิชาวไทยแลัะจ(น

+ พ-อค�าจ(น

เศรษฐกิ�จไทย 1850 - 1950

13

ไทยน,าเข�าส��งทอต�9งแต-สม�ยอย#ธิยาส��งทอ เคร8�องน#-งห-มท�องถ��นท(�ท,าด็�วยม8อ ถ5กิ

ทด็แทนโด็ยส��งทอน,าเข�าท(�ม(ราคาถ5กิกิว-าอ#ตสาหกิรรมส��งทอในปีระเทศหด็ต�ว (แต-ต-อมากิลั�บฟ@9 นหลั�งสงครามโลักิท(� 2

แลัะกิ,าแพงภาษ(น,าเข�า)

เศรษฐกิ�จไทย 1850 - 1950

14

ในย#คน�9น ย�งไม-ม(โรงงานส��งทอขนาด็ใหญ-เพราะ ภาษ(ขาเข�าต,�า ตลัาด็ภายในย�งเลั+กิ ขาด็เง�นลังท#นแลัะแรงงานม(ฝ้�ม8อ

แต-กิ+เร��มม(โรงงานทอผ�าฝ้;ายไม-กิ(�โรง ลังท#นโด็ยร�ฐบาลัแลัะน�กิลังท#นชาวจ(น

เศรษฐกิ�จไทย 1850 - 1950

15

ส-งออกิน,9าตาลัเพ��มข)9นหลั�งม(สนธิ�ส�ญญา แต-ต-อมากิลั�บลัด็ลังเพราะภาษ(กิารผลั�ต แลัะราคาตลัาด็โลักิตกิต,�า

กิลั�บต�องน,าเข�าน,9าตาลัจากิอ�นโด็น(เซี(ยแลัะฟ2ลั�ปีปี2นส! ระหว-างปี� 1880 to 1950

ม(กิารผลั�ตน,9าตาลัจากิโรงงานของร�ฐบาลัอย5-บ�าง แต-ในปี� 1950 ย�งไม-ม(แววว-าจะส-งออกิได็�

เศรษฐกิ�จไทย 1850 - 1950

16

ส�นค�าน,าเข�าอ8�น : “ส�นค�าผ5�บร�โภค”, ท�9งท(�ฟ# Bมเฟ@อยแลัะจ,าเปี7น

กิารน,าเข�าส�นค�าเร��มม(ส�ด็ส-วนส5งข)9นม5ลัค-าน,าเข�าท�9งหมด็ = 10% ของ GNP ในปี� 1950

เศรษฐกิ�จไทย 1850 - 1950

17

กิารค�าต-างปีระเทศม(ลั�กิษณีะ แบบ“อาณีาน�คม ” (“Colonial” ) ค8อค�าขายกิ�บจ�กิรวรรด็�Cอ�งกิฤษ (British Empire)

ส-วนใหญ-บร�ษ�ทของปีระเทศตะว�นตกิเปี7นผ5�ด็,าเน�นกิารค�าแลัะขนส-งระหว-างปีระเทศ

เศรษฐกิ�จไทย 1850 - 1950

18

สาขาอ#ตสาหกิรรมย�งเลั+กิมากิ: ในปี� 1919 (พ.ศ . 2 4 6 2 ) กิร#งเทพฯ ม( โรงงาน “ ” 7 แห-ง (ซี(เมนต! สบ5- บ#หร(�)

กิลั#-มอ#ตสาหกิรรมส,าค�ญ : โรงส( แลัะโรงเลั8�อย

เศรษฐกิ�จไทย 1850 - 1950

19

ท,าไมอ#ตสาหกิรรมย�งเลั+กิมากิ? ขาด็แคลันทร�พยากิรธิรรมชาต� ท#น ผ5�

ปีระกิอบกิาร แลัะแรงงานม(ฝ้�ม8อ ภาษ(น,าเข�าต,�า ปีกิปี;องอ#ตสาหกิรรมใน

ปีระเทศไม-ได็� ตลัาด็ในปีระเทศย�งเลั+กิ ขาด็แคลันไฟฟ;า (อาศ�ยแกิลับเปี7นเช89อเพลั�ง)

เศรษฐกิ�จไทย 1850 - 1950

20

โรงงานอ#ตสาหกิรรมของเอกิชน : ซี(เมนต! ใบยาส5บ ไม�ข(ด็ไฟ สบ5- เบ(ยร! ฯ

ชาวจ(นเปี7นเจ�าของอย5-หลัายแห-งร�ฐบาลัต�9งโรงงานเอง: กิระด็าษ ทอ

ผ�า น,9าตาลั บ#หร(�

เศรษฐกิ�จไทย 1850 - 1950

21

ใน 1952 (พ.ศ . 2495) ร�ฐบาลัวางแผนจะต�9งอ(กิ 20 โรงงาน

จอมพลั ปี . พ�บ5ลัสงคราม ม#-งลัด็อ�ทธิ�พลัของชาวจ(นแลัะต-างชาต�อ8�นๆ ลั�ทธิ�– “ชาต�น�ยม ”(“สยาม เปี7น ไทย” “ ”)

โรงงานของร�ฐส-วนใหญ-ไม-ปีระสบผลัส,าเร+จ : คอร�ปีช��น กิารบร�หารผ�ด็พลัาด็ ขาด็ท#น

เศรษฐกิ�จไทย 1850 - 1950

22

บทบาทของชาวจ(นในไทย ส,าค�ญในกิารค�าแลัะสาขานอกิเกิษตรอ8�นๆ

ในทศวรรษ 1930’s : 80% ของกิารค�าในปีระเทศอย5-ในม8อของพ-อค�าจ(น

กิารร-วมม8อกิ�น (ฮั้�9วกิ�น ) ระหว-างพ-อค�าจ(น เปี7นอ#ปีสรรคต-อกิารแข-งข�นจากิคนภายนอกิวงกิาร

เศรษฐกิ�จไทย 1850 - 1950

23

ระหว-างปี� 1820-1950: คนจ(น 4 ลั�านคนอพยพมาไทย

เปี7นกิ,าลั�งแรงงานส,าค�ญในกิ�จกิารนอกิเกิษตร

ระหว-างปี� 1938-1941: จอมพลั ปี . เร��มใช�มาตรกิารต-อต�านชาวจ(นในไทย (ปี2ด็โรงเร(ยนภาษาจ(น ฯลัฯ)

เศรษฐกิ�จไทย 1850 - 1950

24

กิารผสมผสานเปี7นส-วนหน)�งของส�งคมไทย : ว�ฒนธิรรม ศาสนา ปีระเพณี( แลัะเศรษฐกิ�จ

จ(นในไทยกิลัมกิลั8นเข�ากิ�บส�งคมท�องถ��นได็�ด็(ท(�ส#ด็ เท(ยบกิ�บปีระเทศอ8�นในเอเซี(ยตะว�นออกิเฉั(ยงใต�

ในปี� 1950: ไทยม(เช89อสายจ(นอย5- 3 ลั�านคน (15% ของปีระชากิร)

เศรษฐกิ�จไทย 1850 - 1950

25

Ingram สร#ปีว-า ในช-วงปี� 1850 – 1950

เศรษฐกิ�จไทยเปีลั(�ยนแปีลังมากิ (“changes” ) แต-ไม-ม(ความกิ�าวหน�า (“progress” ) แลัะกิารพ�ฒนา(“development” ) มากิน�กิ

เศรษฐกิ�จไทย 1850 - 1950

26

Ingram สร#ปีว-า ในช-วงปี� 1850 – 1950

กิารเปีลั(�ยนแปีลัง (“changes”): ใช�เง�นมากิข)9น ผลั�ตตามถน�ด็มากิข)9น กิารแบ-งงานกิ�นท,าตามเช89อชาต�มากิข)9น (racial division of labor ) แลัะอ�ตรากิารขยายต�วของปีระชากิรส5งข)9น

เศรษฐกิ�จไทย 1850 - 1950

27

Ingram สร#ปีว-า ในช-วงปี� 1850 – 1950ความกิ�าวหน�า (“progress”) ย�งไม-

มากิ: กิารเพ��มรายได็�ต-อห�ว กิารพ�ฒนา(“development” ) ย�งไม-

มากิน�กิ: กิารใช�ส�นค�าท#น (เท(ยบกิ�บแรงงาน ) แลัะเทคน�คกิารผลั�ตใหม-ๆ

เศรษฐกิ�จไทย 1850 - 1950