c. Fr. Heinrichiireliquiae 110 UD u.1 ae eri ti cae.

Edidit

Fridericus Heimsoelh.

Quae Niebuhrills Sangallis il1veneraL l'LAVII J\hRfll!AUDIS

fraglllcnla vcl Ji:agmilla fraglllcntorulII, ca Carolus FridüricllSHeinrichius et ipse slatim curiose ICclilabllL ct bis in Semina­rio Philologico Bonnonsi tractanda sodalibus proposuit, (lri­mum fl. 1827, dcimio fl. 1834, Poslorioribus cxcrcilalionibllscum ipse intel'essem commenlationesflue <luaerIum, quas 110his frllgmonlis lUlle scripsenIIn , magislro Illacuisscl1l, vocavi!ilIe ma dOlllum, admoncbut, ut secUln tel'lium iIIu post duusNiebuhrii cdiLiones cl emendalius ederem, !)arulllllll quae1mbebam meu. Tune iIIe, mihi qlloqlle, aegrolal'o, doloribllscruciari pCl'petuis, mori. Poslea a filio aeeepi mOl'lui quaead ,l\'lerobaudem atlincnt charlas. AI vero ipse illieren udnlia longe cL lempora cl, looa voca!us ullimorum ROlllae 1CIII­

pomm memoriam indiem fugenlll1 mogis, Neque sedulilolis iIIint>philologac in omnibus aeque unliquilalis IOels versandi salis un­quam fui cupidus, quippe in amoenissimis regionibus ct cOllslwluscl contenlU8 versari ,1lUbilurc. lIaqllc Hispani iIIius rhel.01'i8ct poetae res versusflue in scriniis meis in omnes latilu!'ioranL annos, nisi Friderici nune Rilschclii induslria de rcpf'­Itmdis, qUllC }mblici essenL iuris, rue postnlarct obstinate. Nc­quc mihi fas ruit recusllrc. 'rranscripsi igilur ex libroHeinrichii, {Iuae ille strenne l'IIiquando emcn«ovit; supplemclIlllquaedam mea addidi; omnem cl digressiollum cl vero inler-

fiH2 C. F. Heinrichii

prelaliomlll1 1 quam olim paravcram 1 malern nUlle )'cpressi.NC(IuC enim plura [Jotui hodie a me impelrnl'e; quamquam siede viridi olim nec non copioso noyae cdilianis carpore OBsammc lantlllu mihi videor legcre quaedam. Quae vero cummagnam partem reliquiae sint ingenii acuti ct elegantis inhis(Iue lalinis lilteris facile principis, nc nimium faslidiosislectores lustrate oculis memOl'iam(Iue egregiam legentes colitevos praeci[Jue 1 quibus licilum aliquando fuit in seminarioprima slipendia mererc Heinrichiano, in quo solida huius viridoctrina vel his parvulis rebus iIlud tamen continellter, quomagnus ipse fuit, nos docehat: cerla Cel'to modo quaerere.

rag. 1. i'() Descl'ibilur villa Ravennas Placidi ValenlinianiAug. Ac primum coenulio. Vela foribus praetenta ornat im­peraloriae familiae una coenunlis imago. In camera Valell­Uniunus conspicilm' cum coniuge 1 uupel' piclus:

Jpsc micans tecli medIUm cum coniuge princepsLUcida ceu summi possidet astra polio

'ferrarum veneranda salus: pro praeside n0811'0Amissns subito flet novus exnl opes.

In qniblls versibus Heinrichius legebut 'qztO praeside "m'um',coHn!. Ovid. Melam. XV~ 758. II:Hlue verba 'terral'um vene­runda sulns' de Valel1UniullO accipiebat dictll~ sieut in nUlrllnisimperalores dicuntur 'salus reipublicac'. Quare haec verbapl'aCCCdellliblls arctius connexuit, sie: '- possidet astra poli,te1'l'ill'lllu' cet,

.,. 3 ab init, dcscribitur lacns in villa ~ quem cervi cir­cumdant arIe confccti:

Jllarmol'eos rigat unda )aClIs fictasquc melullisCornig'cras l'upido proluit amne feras~

'l'urbaque feslinis onera! erystalla tlucntis;Gemma vehit laticem ~ quae fuit anle latex.

Heil1l'ichius correxit <albaque festillis' cet. Scilicet margolacus Cx albo marmore facluB fuil.

,,) Pagill<lS VCl'susque editionis Niebulu'ii seCUlluae inuicl1vi. Lltte­1'15 ohlilllli5, <lllac a codiec ahöunt, cX!ll'imi lussi,

Rcl i qu i a e e r it i e a e.

P. 3. Carmen III. t Viridiaris viri in!. Fausli', 1Ia Nicbuh­rius in editione secunda, qui in prima haee lanlum ab inilioposuern!: Ridiari. lIaque Heinriehius in margine adnotavil:'erit in membrana .. RIDIARIs, per eompendium, i. e. viri­dint'ium. Cf. millial'iul1l, calcndarium, plantal'ium, alia; v.tIJca ad sehoJia Iuvcna!. VI, 80 ct ad Iu\'cna!. IV, 122:

p, 7. In inilio si eUln rorliee lieet l~lclari, quae lilterasparliln absc\dit, parlim dimidiavit, praecessi! aliquid huiusmo­di : 'ct quanquam in excelsa laco vef'saris, quem belliccL for­tuna tua patius quam a natm'a tenes, I nihiI, quod CUpi/lS la­lere, deprehcndi polest'.

P. 8. v. 5. 'Lateanl ergo hi, quos deprehendi pudet; ete_nim I bonae eonversalionis est nimis pcte1'e conspecltum'.IIeinrichius: nee cnim vel nec iam,

V. 8. 'Et tamen mali frustra arbitros fugiunt. I Quid enimeis prodest non habere conscios, emu I habent conscien!iam?'Heinrichius: qui habent conscienliam.

V. 10. 'Venian! sane ad te, quas vollunt ,arbilri'. Hcin­riehius: qui volunt arbi~ri.

V. 16. 'Tibi enim eubile cetVa rulpes, aut tenue velamenin eaespite; nox in vigiliis, I dies in IaIJoribus; iniuria iampro voluritate; lorica I non tmn lllunimen, fluam veslimenlum;coena I non adpa,ralus sed eonversalio; postremo •..• I quialiis proeinelus, tibi usus est '. I In quibus Heinriehius male­bat pro cava glabm, pro velumen levamen i. e. requies, provolunlate voluptate, pro veslimentum alteram formam l)raece­den ti voei similiorem vestimen, pro convcrsatio consc1"fJatio.Vertun mihi praclerea pro voec iniuria (de qua Nicbuhriusin adnolatione haec seripsit: 'voeabulum initl1'ia valde dubiumesse vidclur: omninoque hane paginam Herum inspici eupio')seribendllm videbalur militia, pro eoena galea, el post voeempostremo inserendum gladii. Ha ut tolus locus hoe modo re­seribendus sit: 'Tibi enim eubile glabm f"llpeS aut tenne leva­men in caespite; 110X in vigiliis (vel consiliis), dies in Iabo­ribus; militia iam pro voluplate; lQric{~ nOIl tam lIlUnilllCIl

534 C, F, He i n r,i clli i

qllum vcsLimcnluHl; galea non adparalus, süd cOllservatio;poslrcmo gl(Ldii, <Iui uliis procinclus 1 tibi usus est:

Inde a y, 22 bae litterac 10gl1111ur apud Niebuhrium: <necimmerilo tc Ha commullem alacrilati ao lalbori, labori Re

potestaLi, l1aLUl'a formllvit , • , • , lore ciiumgra ~ val'cs la.oran • ra , •• , •• I proximitas tua i , • veloeilalem tuam •. , , . : I Quae Heinrichius sie supplevit in margine: <nccimmerilo te Ha communem alacrilati ac labol'i, Iabori 'Be po­l,cslaLi natura formavit, tlt labore inccndas gravatos ac labo­nmles, faligatis proximitas tua inspiret velocitatem tuam'.In (Iuibus cum milli cL copulalio iIla Cut incel1das' aliena vi­doretur esse el nimia in muhmdis HtLeris liberIas, in addcn­dis jibcralitas, hoc ipse ludebm1l: <nec immerilo le Ha C0I1I­

Inunern alaeritati ac l(thori, labor! ao potestali naLura fOl'l11a­'Vii; nam in ore omnium graviores 1'CS laborIlns lun{jIlOl'enl

proximiLas tua i11 veloeilatem luam veI,af, Quae Heinrichiomemini non satis plneere, l\lcliol'a non invcnicblll11. NUllene quacrere quidem in lubrieis iIlis eL incerlis Imeris cerUusesse videlm..

r, 9, v, 2, "rune, si quid a hellis I vacat, ant situs ur­hium nut nnguslias monLium laut plana camporum aut flumi­mUli transilus aut I viarllln spnlia meliris, alque ibi qnis Jlc­

dili , fInis J cquiti accomodalior locus, quis excursui I (Lptior,qllis receplui IUlior, fjuis slationi uberilor, exploras'. Quaebene sie omnia supplela vidclllm'; nisi pro viis fortasse silvasmaluel'is aut 'Dalles, cl pro vocabulo <aptior' aHud signilicanUus(juodque rcliquis, fluae sequunlur, adiectivis magis rcspondeal,fOl'lassc: <quis cxeursui plantor, qztis reeeptui tnUor, quis sla­tioni lIberior',

V. 10. <Iam vero, praele)' Madtios labores, cuius tantain consiliis alacrilas' cel. Melius scripscris: <praeter lUartiaslaudes' vel <'Vil'tules',

V. 10. <0 forlunatissimum oralionis I rneae tempus! VeralUe diccre omnes fatcnlur I . . . , . , . l' llaelenus rne dcaclibus luis atiquanta I . , . , . . ct quidem Illullurn dicturo

Re I i q u i aceri ti c a e. 535

übest ignolrantia'. IJeinrichius tacunis bacc inseruit: testan­tU1', dixisse. PI'O et quidem scripsit at quidam.

V. 17. 'Debet nosse quem Ioquitur', Heinrichius: quiloquitur.

V. 18. 'Nec soJa I illa de viris fortihus pt'aedicllnda sunt,(luae pu/blica fama del1lmliat. Nam ct elUU victoria per I ..• • •• , tum dcsignatur hoc nomina, quidquid I conlttlerit fa­yens fortuna bellorum: non tamen I fnonumentum implet ani_mos, ut si ipsa Hinera I cttque agmina et imago; certaminumct vulnera I ct p1'oclia cl hostili caede pulvis cruenlatus I .... :IIcinrichius: 'nlun cl eum victoria perhibetul' (i. e. uarratur,nuntiatur; aut perfertur) lantum'; cl pro voeabulis non tarnen

f. nec tam, pro ct proelia f. ct neceS. .Mihi IH'aeterea mo­numeulum iIIud removendum videbatur, quod non slal'e po­test nisi futero iIIo Heinrichii adhibilo, <IuO vero Iaeduntur

verba in ipso eodice scripla. Et ue sie <Juidem. B1erobau­des fOI'lasse scripsit: 'non tarnen sollm~ evenlmn implet ani­mos, ut si' cet. Pro <ct vulnera cf proelia' scripserim 'ctvulnera fn01·tifera.

P. 10. '••. llenlem in collegium togae senatus adscivit:lIano quoque Jacunam fodici iIli invidiosae invidebsm; prae­cedebat igitUl', si diis placet, tale quid: 'ct'al C'll1n ipsi miltifacta t/ta el cerner'c licebat ct admi1'Cwi. 'l'uuc quidam ani­mus impulit, ut fortissimi viri facta versibus mcis conm'et·iterare. .titque pm his me laudibus tuis a castl'is aelale !'e­motum nec annis patriae prodesse iet1!. vetlentem in collegiumtogae senatus adscivit; pro his me laudibus meis' cot.

P. 11. '. •. I qui aestimalor es, quam ellormis lIbielue el(juam I insuela gratlliatio sit, cum aliquis index de ac/tihuBtuis secullda joquilur'. Scripsissem 'lui aestimator es" utpraecesseril: 'non fugit tc, quanquam modestissimus ipse tuiaeslimator es, qusm enormis' eet.

P. 11. v. 7. 'Delnlus ego in augusti Ii!oris sillum, qua

Salonss useJue I per anfl'llclus tCl'rae prol1um pelagus I inlabi­(ur' cet. Heillrichius: 'in angusti Iiloris sinum'.

536 C, F. HC i n r ich i i

Nune cal'minu denuo sequtlnlllf arie nOI1 enrentia, imoablludanlia intcrdlllll ita, ut viri CaelCl'Ulll aculissimi oculosfecel'int caecutire, Vclut ab initio in versu seplimo, qllCll1Niebllhrius in lllraque edifione conlbssus est so non inlelligere.In quo poeta Fl'ancos Bllrgundionesque devielos commcmo­runs: tRhenus, ilHluit,

Gaudet ab aHema Thybrin sibi crescere ripa,Tanlopere herde nemodulU abusus fuit fluviis, utTiberhn aballel'lla Rheni ripa creseere dixerit, quo imperium Romanumin utraque Rheni parle crescere significaret. .Modestius cerlel\larlialis alicubi H.henum adloculus, 'et H.omanus' inquit 'easulraque fipn', Vertun ad scripturam verSUllm si redierimus,in prioribus tl'ibus paginis ipse codex omnia exhibllit cl plenecl n:cle seripla. At in sequanti pagina deeima quinta singuliiRm versus reseeti rorfiee iIla dr(!01U[J quidcm, sed non plwelltrullcatique inveniuntur. IJoquitur Furia, ut Claudiano perprimlllll libnun contra RufinUlll Megaera, vel alia qualiseunque<diva nocens', Quae in laeuna, (lUod pacis lluclores tantoperecolanlm', cOllfluesta esse videtm'; unde superest :

• , , el Nili populis ploratus Osiris,NUlle magna voce, quod ipsa lerra marique pellatul', con­clamat:

Despicimur: sie cunda mei revere1zii(~ l'egniAlterna sub sorte perit; depellimur undis,Nee tenis regnare Heet,

Sie enim scribendum Heinrichio videbalul' pro 'depclli­111l~r (une'.

Nee inulla j'enmmsHaae lamen, et nosll'is adcrit sors iusla querellis.Eliciam summa gentes Aquilone repostasFasiacoque pavens iunabilllf hospite gw'ges,

l1isi pro ultima voce Iegendulll pontus. - Nune ad Enyoncm,germanam, proliciseitur. Qune iam deseribitm':

Squalent informia. taetl'o

Dm sHn, sicciquc rigent in veste enlOres.

1\ e li q u i a e e l' i ti c a e. 537

Dura supinalo pendent relinacula collo,Languet apex galeae, elipei nee trislis in orbeJ~ux rubet, cl tolae percurit mueronibus ltastae.

In (luibus pro col1o certe supinalo intllicrim curt'um, credo,ut Stalius in Thebaidc ait, temone supinatum, cuins durapendeunt rctinacula.

Hane ubi diva 110cens liquido de tramite cernit,Desilit et tali rcsidem lieet excitat orS1l:Quis miseros , germana, tibi sopor obt'uit oirtusPace sub immensa ? quoniam fua peclom S01TlnO

l\fersit iniqua quies, inopes fua cJassica . . •Bic non plaeet mihi post soporcm somnus; clcnim ipsa UII­

qua quies in pectus mersisse Enyonis videlur. Vox IlIcrsitper se slare pofest, ut apud Lueanum in primo <publica bellisemina poptIlos sempm' merscrc potentes: ]taque seripserim<quoniam tua peetora pigm' vel simile quid. Sed finem sen­tenliae addere, quae sie ineipit: cinopes tua c1assica .. : dif­ficile, ov rci~ ~~;(17:0V utlMW}/) ~nirol' nv},((~ {sfvl!liv. Exem­plum ne absit: cinopes tua classica flatu, {oedabunt am"ae?'

Post lacullam pedetentim progrediendum est. l\'legaerasie pergit:

Induo mortalcs habilus, fege eassidc vultus.i\lelius seribi "\'idelur: 'illdllC terribiles sive cnldeles habitus'(Heinrichius: sanguineos aul [unestos) ; fege casside crincs'vel {rontem.

Urge lt·uccs in beHa globos Scythieasque fUl"etrasEgerat ignotis Tanais baechatus in oris.

Pro urge reelius seripseris.: eoge.Aeratas p1"Osterne dOlllUS et operta metallisCulmina, quae foto Latii conspeximus orbe.

Niebuhrius adnolaverat: <pro aeratas maluissem marmol'cas,sed litterarum numermn compulare debebam'. Heinrichius:<fores sunt aeralae et ostia, non ipsae domus; leg. t'egales,quae 8unt lolidem litterac'. Scripserim, quod apud Prudentiulllmemini aliquolies legere: aumtas domus.

538 C, E. He i 11 r i c1d i

Una omnes in tela ruant: gravis ardeat auroBalltJus , auratae circumdent tela farett'ae,AUl'ea crispatis insidat lamna ltlpaHs,Includant gemmae chalybem, ferroque micantesFulgens am'atis facibus lux induat enses,

Nescio an his omnibus aHa praepollenda fuerint verba, inbune fere modum: cuncla illort~m, omniaque una, cuncta si­mulque in tela mant cet,

1I1oenia nulla tuos valennt arcere furores:Roma ipsique tremant fm'ialia murmura reges,Tlun superos tel'ris utque hospita numina pello:Romanos populnre deos ct nullus in urisVestae exoratae rotus strne palleat ignis,

Heinrichius in margine pro romanos antiquos, sed dubilanterseTipsit, pro exoratae inoralae, Mihi plura non recte se ba­bere videbantur, Naque anim Roma cum regibus placebatsie eoniuncta; displicebant superi Ha compositi oppositiquehospitis numinibus; olfendebant denique romani dii Ha postomnes cl sine copulntione claudicantes, Quare scriberc proRornlJ, ipsique conabllr: purpureique; quo reges in universumdieantur, qui etiam impavidi vocari poluere; pro <balZ supel'osterris': <tum dominos terris'; quo ilnpemtores romani eL Imonomine (domini terrarum) appellentur, et, qui diis proximi,eUlU novis diis recte componantur; quo denique homo Chri­slianus Bua impl'imis numina, praeterea omnium omnino aHamdomesLieorum sacrorum pOlmlationem nocentis divae votiscommittere videatur. In sequenlibus enim praelerea pro <1'0­,nanos populare deos' seribebam: <alque la1'cs populare deosct nullus in aris Veslae - pallea!', PI'O exoratae seribebllnlinhonoratae, quae vox non inusitata pocHs, velut Ovidio inoclavo MetamOl'phoseon: tat non impune feremus, qnaequeinhonoratae, non el dieemur inultae'. - Nune mihi haac re­ferenti non salis placent,quae tune posui, praecipue dii lares,pro quibus nune IJatrios deos intulcrim, sive hoc: <"na omne8populare deos' eeL

Re Ii qui ace r i t je a c. 539

His instrucla doUs palatia eelsa subibo ,lI1.aiorum mores el peclora prisea fugaboli1mditus.

lleirll'icbius: intenta, subito, fugato. Milli salis esse virlcbatm'vocem funditus tollere, ut se<[uentia sie procedant:

Ignavi atquc simul, nullo discrimille rerum,Termtantur fortes, nec sit reverentia iustis.

Tollalur etiam, illquit, omne ius:Attica neglecto perenl faeundia Phoebo.

Nam forum dicit cl iudicia, quibus neglecUs ipsa pereat iusti­tia. Phoebus esl enim iIIe in foro Augllsti iurisque perilusApollo, a quo Horalius aliquando senalulll se lalelnr. ScdHeinrichio non placebat attica faclIndia, pro qua voce sllbsli­Inere malebat callida vel simile quid. Milli, quo haec sen­tenlia CUIll anlecedenlibus cobaereret, aequius videbalnl'Beribere:

Spretaque negleclo pereat facundia Phoebo.In tribns qui finem faciunt Imius Iod versibus:

Indignis eonlingat hOllos cl pondera rerumNon vit'tus, scd casus agat tristisque cupido,Pectoribus saevi demens furor aesluet auri.

terlius non collllcret. Quare ßeinrichius soripsit: atque animis.Per lacullum res co perducla est, ut beJH feJicitel' tan­

dem commoli iam nune dux desiderelur. Ei {IUnenmt quidcm,qui more parel1lum, ut nosl1'o simililer Sidonius cecinit 1 nonmandet, sed beHn gerat; .

Quem non Ill'8cda doocns aurique insana cupidoCognt, inexhaustis animum pcrmitte1'e curis.

Qual1loeius emn Hcinrichio corrige: <pracda nooens'. ItaClaudianus in primo conlra Rufinum: chumries nocilura·.

Neo vota cadebantIn dubium notumque fllit, qucm poseeret orbis.Aetium coniunclus amor populique patrumqueEi procerum mens omnis babel. Neo dieere mussant;Reppeliere palam iam, quod senlcntia mundi

540 C. F. Hcinrichii

Cunetorumque lidcs nullis auctoribus alllbit.In <{uibus vcrsibus lllil'ifiea tibi videbitur mecum Niebuhriipatienlia sel'ipturam codicis Heinrichio demum relinquentisemendandam sive interpretalldalll.Habet i. e. Itavet i. c. avet,concllpiscit, expetit. Prlleterea pro reppetiere, pro quo incodice prima manu scriptllm est repper'iere, dein secundaredpetiere, tertia denique emendatione cum Heinrichio scri­bendum: 8efl peliere.

Aetii nomen poela poslquam reliciter nnelns est non te­mere relinquit. Exponitur dc gloria patris, de filii pueritia.Quae omnia sana in codiec stint nee in ipsis quidem versi­bus trnneata. Nisi quod semel scriptor codieis de recta syl­labas mcHendi neseius deflexit via; ita ut mihi rcliquerit inv. 130:

llinc modo votiRala fides, validis quod dux premat impigcr armis,Edomuit quos pace puer.

pro rata flde inrerre demum raram fldem. - lam veroinde a pagina denima Dona reeurrunt ad fincm usque versi­culi isti sive in principio sive in cxilu nudati. Deseribunturbella in GaUia ab AeHo gesta, qui eomparatur .Divo Iulio,

Teulonicum LaUis hoslem eum sler'nm'et armis,Tune ad bella rudem nec adulto l\:J.arte ferocem.

ubi Heinrichius malebat : neo aduHo l\:J.arte superbum; ad nor­mam Beilieet Virgilianam in Aeneid, I, 21. -

Nune gloria nwior,Quod iatn barbarieae mulatos semine terrae,EI bellare pares, uno quod tempore vieit.

Carolus Seimei!. in margine Heinriehii: (quod iam barbal'icamulato semine gentes. l\lihi satis videbalur pro terrae scri­bere stirpis.

Quod clausos eastl'is hostes superavit et arma,Quae quondam viotoris erant, hio dexlra "eeepitMagnanimi luotata ducis.

Pro ,'ecepit Schnell. in marg. Hcinrichii (hoc igilm' proballtej

Reliquiae cr':icae. Mt

rl'!IJ1·essif. InteUigebant enim: armn Bagalldarum, qui anteAetium victorcs fuerant. Ego coniicio: Aelium arces, quae{IUondam Homanorum Cl'ant, ,·eeelJisse.

Nat.n clausb'a vetabat~t,

Heinrichius: f·esistunt.EI turritus apex ingeslaque moenia caela,Naluram cmnulanle lIlanu.

Schnell,: ingestaque moeoia saxu.Stat clipeis vallata cohors, hastilia torq'Uet,Ense minax, voiucrique nocens per inane sagitta.

Fromm. in marg. Heinriehii: hastUia torquens.NobHe non animis, sed non ignobile factisVulgus inaequali iustus ~fars sorle pes'emU.

Heinrichius: pugna, t,'ucidat. JYlihi in fine senlenLiae longeaHa vox desiderari videbatur, seiHcet: eoegit.

lnvius hine vertex manibusque ct moenibus exstai;lode dueis virtus bellllln domitu"a per'enne.

Heinrichius: f. horTet, f. minatur.Ergo immite fremens coniuncLo roboTe dlldorNalul'ae cartare parat. eadit llgmin9 {aetoSilva ferox.

Heinrichius: r. eadit agmine caesa silva ferox. Quod aulelacunam in codice videl'ß lieet· aivtr~u;c lJIaÄloor; Es dr(llUII')!lJu:Jwp:

. • . • los erevere viae, quas vique. • •huic Niebubrius in fine adscripsit: manuque, Heinl'icbius inprincipio :pCI' scalas. Si Niebubrius recte alJ inilio legit,coniicio: IJel' tllrmdos, vel, quod oppositum sit vel'bis viquemanuque: pm'que dolos,

lam ultima sequuntur fragmenta fragmentorum. In quo­rum initio sie a Niebuhrio expleto:

Patr'icius longis in coehull molibus urgel,Vicinisque iubet 500ios cOl1sistere castds,

pl'O Aetio suffioiet fm'lasse tttrris sive murus siIva iIla ex­struclus:

5t2 C, F, Heinricbii

Sie murtls longis in coelum molibus urgetInclusosque iubel socios consislere caslris.

Dies noclesque cerlalur;el mors incerla tcnebris

Fertur ~ el~ indubiaquamvis sub sode cruoremSpargunt, ignaros falormn luminß cursos('aeco tela reglmt et letum enantia portant.

Heinriehius: 'ignaros fatorum lumine cursus nulle tela regunt'.Inde subaclorum bello pars magna reOl'umDedere se tardala parat, scnsimque reeeplaDetrectare minus,

Heinrichius ad voeem detrectare: 'alienum hoc: nam €Ist l'C­

cusare, defugcre ~ lege: exarmam:ctiam ~ discordibus armis,

Dum lJars heHa gerit, veniam pars poscere gestu,Pm's properare fugam: donec penetrata laboreLango vich'iccs huuserunl mocnia flammae,Carminaque oplatam cn vicHs dant ultima famam,Qui saevo sub Marte .cadunt. Sed earmina tandemSancla cruenlatos verlaut ad foedera eanlus,

Hcill1'iehius adsel'ipsit: p1'aemiaque, ßgo olim: ,'ude1YJ,Cjuc,sive IJl'oeliaque, 'Dulne1'aque, {unc1'aque, In sequenlibus malilll:'sed carlllina tandem nostra' eet.

Qui clum bclla sonant, sClllper memorabitur hoslis,Ei sat lcmc1is habet, eui lot praemisimus firma.

Heinrichius: 'mIm sai laudis habet', ltlihi prior versus noncohaerere eUlu praecedenti videbatm', Quarc scribendum fil'­bitmbar But: <nam dum beJla sonant', aut: 'sempm' bella so­nant' eet, Praeterea: 'cui tot pennisimus arma',

NUllc paeis laudes poela bueds eanere incipit sufflalis,At inlercedens fOl'fex monachorum abripuit nobil> plurilll3,Haee igitur quicseant in pace, Quos rcliquit iIIa oeto verstls,oorum ultimos Niebuhrius iuvenit sie laecratos:

, •• , , , , lis (juae iura dedit, quae eOlldidit urbes,•• , , , ••. , •. vixit Latium post bcIla Quirini

Reliquiae criticllC• 543

• • •• • • • c • ato animam virtufe Quirinum••••• sus geminos oris nunc m..•

quorum vulnerum haee accipe ad extremum emplastra qualia­cunque; Ei os 'UrEt rt~ li,}..I.wc;, nlanla I({).EV:JQC;:

Est~ populis quae iura dedit, quae condidit urbes,Qua felix vixit Latium post bella Quirini,CUfn soleit peccato animam virtute QuiritumEt ",isus geminos oris nune miscet Iani.

Numa Pompilius, qui, ut Livius scripsit, urbem novam, cou­ditam vi et armis, iure legibusque ae moribus de intcgroeOlldere parat; quibus eum inter bella adsueseere videret nonposse quippe efferatos mililia animos, mitigandum ferocempopulum armorum desuetudine· ratus ,bnum ad infimum Ar­gHclum, indicem paeis beIliquc, reeit.

Et moa iam longo memit ralis aC(1110re porlum.