Post on 20-Jun-2015
7/18/2010 1
SO KAPHAG ISLAM O BANGSA MRANAWSO KAPHAG ISLAM O BANGSA MRANAWSO KAPHAG ISLAM O BANGSA MRANAWSO KAPHAG ISLAM O BANGSA MRANAW
(Lagid o Ieg ko panago-ay a malelebog)
���������� � �� � ��������� , ���� ������� �� �������� �� ���� ������ �� �! ���"���! # $% &�'�( �)�*�� +,������ �-���� ���,�.�� �����,�/ �������� ������ ��'���� ���� 0�����1 02�-�� 34 .
����)�6���� �����7�( �8������9 � �! ���"���!��3'�:$!��& �;�,�'<�6������ �=�����! &�'�( �>3'�6$!�� ������?�! ���7���:�� ����@ &�'�(��
A�B� �C��76 D�1:)�;��G��� ��"H��! ��� IJ�B ���� KL�M��% �>'�N�� -�M �)$'�O�P� �)�Q�9@ �)��7�R��)$S�O T��7H9 U����( �>$V�� ��IC�� � ��S�,IW��( ������ ���208.
Hay, so siran a miyamaratiyaya na Soled kano ko
Islam sa Kalangolangon (a da a ba on Tabiya) sa
oba niyo panondoga So manga lakao o shaytan ka
Mata-an a sekaniyan si-i rekano Na rido-ay a
mapayag.
INO MALELEBOG SO KAPAG ’ISLAM’ O
BANGSA MRANAW?
Khasabot ko telo a manga Osayan:
7/18/2010 2
Paganay a Osayan: manga pangimbenar go
panarima o bangsa Mranaw ko onaan o dapen ka
pakatalingoma o Agama Islam go sii ko oriyan o
kiyapakasoled iyan. Na Telo a katitinesan on
pangimbenar ko onaan iyan go dowa ko oriyan o
kiyapaka talingoma niyan, khaamad sangkaya
khaaloy:
1. Wathaniyah: Sii ko dapen a Agama a
miyaka soled sa inged a Ranaw na aden den a
adat go panarima o bangsa Mranaw, a aya
bayambayanan iyan na so dii kapangampit sa
Iblis komanga atag a Nonok, go karitan sa
Manok a binaning i toka go Aie, go dii
kambalay sa lamin ko boongan o manga walay
a pembalingan o manga iblis, goso
kambarangay a kelong a giyanan so mini
ganat rekitano o darangen.
7/18/2010 3
2. Buddhism:Na panarima go panggimbnar a
kekepiten o kadaklan ko manga tao sa India, a
miyakapoon sa piyamagrot ko mbrambarang a
panarima go pimbabago a phoon sa pamikiran
o miyaka tindeg on, sa bitowan sa Buddis a
ngaran o miyanagombalay ron a
kapangintohan a sii dii ndaita ko masa.
����� /������� : ��� � ������ ����� ���� � ��!� "#�$ %& '�� ()*+� ,���� - ����.� �/0�� *���� ��1 ��.� - 2�34 �,*# 5*1 �*���� 67 8�9� ����.� :&*�9 ������ - � *;� �<=�>�
?+�� @���� 67 �A< *3�$ ,B *C; �D*1 ��<*�>�� @���� E� � � �F*1 2�����) G7 ��H *3#I) 2) ��1� J+� '�$� K)*#����
L.B MN *3#I) - *3A*�9B G*O ���� �%P�� Q1*F 2�� . *9�*&� ���1 R��>� *)*9S480T.
Siiko kiyapaka talingoma iran sa Mindanao a
pantag sa kapaningkawiyagan na, sabap ko
kini pelooken iran ko Mranaw na kiyasaraban
siran on, sa mini saog ko andang a adat iran.
7/18/2010 4
3. Confucianism: Agama o manga tao sa Saina
a miraramig sa Kapanaitan, a mala a
zagopaan iyan a goso andang adat o Mranaw,
goso kasisiyapa ko kambangsa ko kasosoramig
iran sa Warna a Binanig.
��U" V�� /������� : @#���"�� 67 QS�9 %&� W��� '&B *�< X*�N7 67 *�A�< <=�>� '�� Y<*#�� ,�� - 2�34 ZE�� Y�U" ; [&<��SB \A ,����� *3P�� M�� ������ ���*����� 2�<*���� Y�]�� ^�=#��� 2=)*�>�� T=_`� - ab��B� a�"#�$ \) *� *S *3��7 *"�c)
� (���9� [dA`� a�e� �B X*C#�� a�7 �<*�A f�A g�9 %&� �h��<��S`�� X*1`� i���B �<*�A� Vb=>�.
Siiko kiyapaka talingoma iran sa Mindanao a
pantag sa dii kambanog sa pirlas ko manga
kalodan sa Mindanao, na lagid den o miya ona
a sabap ko kini pelooken iran ko Mranaw na
kiyasaraban siran on, sa mini saog pen ko
andang a adat iran goso mini sarab kiran o
manga India.
7/18/2010 5
4. Islam: Sii ko ikasapolo a go telo (13) century
taman den ko ikasapolo a go pat (14) century
na miyaka sonosono so manga Sahrif sa
Mindanao a ipephanolon iran so Islam na kiya
amotan on so Bangsa Mranaw ko kiyatarimaa
iran ko panolon o Islam, sa mini paginged iran,
ka miya paka mo-ayan iran so kamomolimi
kiran, ko manga inged iran, ogaid na aden pen
kiran a kaperaradan o manga pangimbenar go
panarima o mini plook iran manga banghsa.
5. Christianization: Agama nan a
kakecristiyani a ini panolon sa tegel o manga
Spaniol, a ini dolon iran ko manga tao sa
Pilipins sa tegel sa miyaka sangkop so manga
tao sa Luzon go Visayas, sa giyoto i sabap a
tanto a mala a kiya pakaperarad iyan, sa
miniramig so phaginged sa Pilipinas sa aya
iran miya pagagama sabap ko kiya peges iran,
7/18/2010 6
Giyapeman a mindanao na aya mala na so
Bangsa Mranaw na dasiran makasangkop,
ogaid na kiyasaraban siran on, ko manga adat
iran sa mini sembor peman ko kaphagoyag
oyag iran, sa aya marayag a kha ilayan on na
so dii kaselasaela ko December 25 taman ko 31
a kasebang o paganay a ragon a nasranie goso
gawii a ka khakabaya-i a pekipantag ko
February.
J����� /������� :*C��� �*� ���< ;�N �P� �3d�*1 2B�1 �� j���� - "��k>� [)`� W1 � ������ J?�9 ��1 ������� l��m� '?$ LE& f�A ��]�#�� g*VN� @�n o*_ WC�#>� W1� )*�1 p�*q�� r*���
l�?�� .s��� j� ,t� a#B ZE��
6. Secularism : Siiko kiyaphasa a Spaniol sa
Pilipinas san ko Mirikano, na siran peman i
miyakadanon, sa aya piyayayg iran na miyaka
talingoma siran na pantag sa kaompiya, go
kasinanad, kena o ba siran gomogobat, ka aya
7/18/2010 7
mataan na phangendao iran so pagtao, ka-an
siran ma Civiliz , ogaid na aya thito na
phamolaan iran ko bangsa Mranaw so tindeg a
Secular:
� *C����: [���� f�A �*�m� )*�7 67 �A< %&� � �� ��� �B ���<=�� %*�#�� *3� *S - u�9� �\���� \A ����1 ���>� �*A��)� '����� ��� [���� C�V1 a� �o e i=]o� &� �[Vm� - ���<=�� 2�E�*1
���1 - T�?�� 67 ���� �� �?A Q1*#�� ,�� E�) *1��B - 2�34 ,���� ,*���� ,���7� *�;�9� ��) 67 %*B 'V?1 ���� �� �?A Q1*#��
�?A Q*��� ,���� �*v - T����� *3��m� ( 9 w *��� . ��1 *)B C�; 2��_� ��� � \��?��� ,���� - *3��7 ���� � ��$ �1���� j����
���< e C�; \) ��*P7 '�B *v` � *C�A. So Islam na daon so kapaka thaginisaa ko
Agama goso kaphaginged (Governance), phaka
amad ko katharo o Allah:
•••• ���������� � �� ���'�� -�B����9�� �Y��,���9�� -�V�N�C�� -�BZ�: � �� 4$1 [�C\� :162
(Tharo-angka a so Sambayang Aken a go so korban aken
a go So kaoyagoyag aken a go so Kaphatay aken na rek
7/18/2010 8
o Allah A Kadnan o manga ka-aden) Al an-am 163
Ikadowa a Osayan: So manga rarad o panarima
go pangimbenar a sabap a kiyalelebog o kaphag Islam o
Bangsa Mranaw.
1. So katetelo o hokoman o Bangsa Mranaw:
• Taritib a go Igma. Giyanan so ini bada o manga
lokes a atoran ko kaphaginged iran.
• Civil Cod . giyanan so rek o Governo a Nasranie
a Secular (Ilmanie).
• Shari’ah. Giyana so rek o Islam a Hokoman, a
miraraot sa baden dii mbayabaya-i o Muslim a
Mranaw.
Saden sa inged odi na isa pagtao a daa tanor o
hokoman iyan na binasa so kaphagined iyan, sa
lagid o kamamasa iron ko kaphaginged tano sa
inged a Ranaw.
2. Makhap i Timbang so Kapag Islam o Bangsa
Mranaw:
7/18/2010 9
• Malbod pitowaan.
• Kaperoaroan sa tindeg, di thatakena i tindeg,
lalayon ko kaphaparoparo.
• Mapened so kabnar on o adat iyan, a diso sogo-
an o Islam.
Marayag a kakhatokawingka sa kakhap o kapag
Islam o Bangsa Mranaw na igira miya talingoma so
kapephasa-i sa boto, na pekhiraot sa baden
pkhamara ko manga modol o manga Ulama so
panawathawag sa diniyan kakhapakay, goso manga
tao somosoport ko manga Ulama, sa khatakes ka on
so arga o paratiyaya o pithangisaan a Muslim a
Mranaw
3. Kaprastaa ko miyaka waris ko galebk o manga Nabie,
giyanan so manga Ulama sabap ko:
• Malobay so sabot ko Islam.
• Rarad o manga Adat go pangimbenar o Secular.
7/18/2010 10
So manga Ulama na kena obakiran bago so
kaperastaa kiran, amay ka mendod tano ko paka
asal a siran i miyaka waris ko galebk o manga
Nabie na go kompabliyan iran a siran i miyaka
waris ko galebk o manga nabie.
xjyz� {a|��� � }j}�z� z~x�z �\z) *���{�xF y({Cz���z� {a�{$ *�C��{A yax� ya|��� x'�3z{R{�*x]{� *�!{� *z3z�z�{��SxB yQzcz�x� x xV{b*x�zC��� |,{7z� { ��z8��� fx�{7 *���{�xF {[��{���� |,{7z�
zR{�*xF {[��{���� �\z) yax� y�{"��z��#z� {X*zC��� %{$ {,*z��{���� f��zN {���x����z� {X*zC�#�� %{$ x'�cx$ |,{7z� {[{�*z���� {R{;�zxV��� {�{b*z fx�zA {�zCx���� {'�cx"x; {�{1*z���� fx�zA� ��
]2����'��� �>�* �2��,�7�C��� $L�_���� � �� ]2��,�7�C��� �>�� �)$_���)�� �*���P ����� �8���Q��P���IC�� �8�
�>'��� �)$_I��� a���/ �G�O�! ���G�O�! �;���M 0��M��� \1� \� S*) 219
Manizagad tano ko miyambetad o Nabie Nooh
Alaihi Salam, ka mini raot sa bithowan o pagtao sa
pembethagen, so Nabie So-aib Alaihi Salam na
pitharoon o pagtao a odi amiseka bo tonganay na
piyaka awa ami seka sa inged aya, So nabie
Mohammad Alaihi Salam na sii ko daniyan
kigeneken ko galebk iyan ko kiyatapaos iron o
7/18/2010 11
manga dato sa Makkah , na inorganise iran a walo
kalokes so gropo a phaka bonoon on, a oman i isa
kiran ka lokes na sakatao a mangoda sa oriyan o
kiya timo iran na inorderan siran sa palaya siran on
tidaw, ka andaa khasenditi ron a pento ka palaya
siran on miyaka tidao. Miyanggolaolapen a so isa a
Yahodi na pephanago-an iyan sa marzik so
iphagokit o Nabie,
Samanoto na disan tetekaon so manga Ulama,
ogaid na aya dowaan iyan na so inged o magaga o
manga rarata i ongar a mimbangsa ko romiyasta ko
manga nabie, ka aya penayao iran na so kitomparak
kiran o murka a dikha baot.
So dii kanggona-i o manga Ulama ko panabang o
manga rido-ay na kanpen anan o ba pimbago, ka so
Nabie Musa Alaihi Salam, na aya ini pakala a tolan
iyan naso tamok o piraon, so manga Ulama na
7/18/2010 12
katawan iran so kakharibat iran bolabao igira kiya
opakatan kiran, adiso salakao kiran.
4. Adat a kapangalampas.
• Maninit so Mawag ko kadakelan ko pagetao a
Mranaw.
• Kadakelan ko pagtao na baradosa.
Kiyalayaman o pagtao ipoon sa mababa i daradat
na taman sa kipangkat iyan ko maporo a daradat sa
kiyapaka logao o mawag, na miya pagadat iyan so
kapangalampas.
Giyoto i sabap pkhandodan ko so katharo o
manga lokes a (Sa dithamok sa banta na
dimaped ko borawan # Sa dimanga
niyaya na di makadatomanong) amay
kandodan tano so dii kambilangatao (Literature) o
Bangsa Mranaw na o benar anan ?, na andang den
so kababaloy niyan a paparangay o Mranaw a aya
7/18/2010 13
diyanggal a basa on na apiyari so Tathada na
khalambaan on.
A�B� �C��76 D�1:
)�,�b�� �� ���'�� � ���� �P����! ��c���� �>�"�N$dC��/ ��9 �����,�b�� &IJ�� 0[�)�e�/ ��9 ;�9 >�"�� ��9�� ���� IP���9 �Z�M �f2)�6 0[�)�e�/ ���'��;�9 ���C��P 0D���(�(��� g 11
Mata-an a So Allah na di niyan pagalinen So nganin a
matatago sa isa a Pagtao taman sa di ran alinen So
nganin a matatago ko manga Ginawa iran go igira
aden a Kiyabaya-an o Allah sa isa a Pagato a marata
(sikesa) na Da den a ba on phakaren go da A rek iran
a salakao ron A ped sa salinggogopa
Ika telo a Osayan: Okit a kiyapagalin sa Betad o
manga Muslim.
Patengan tano so kiyatogalin o Manga Muhajirin sa
Madina ko okit a kiyapagalin iran sa betad sa
kiyatarima a iran ko panolon o Nabie (saw) gowani a
maka talingoma kiran. Sa aya marayag a miya oma
iran sa Madinah na so dii katimpada sa olo o dowa
7/18/2010 14
kalokes a so Aws go Hajraj ko sobra dowagatos
ragon, na miphapagariya siran ko Islam
Manga sana a okit a kapagalin sa betad ko khasabot
sa ayatanan go giya hadith aya:
*z�xP��zN {X*x�z���� y\�1 y��Cz�y) �Z{��#�� y\�1 y<*��z&z� *x�*x� *z�xP��zN x z�{�*z�y) y1xB �\zA {�zC�Ax���� �\zA �X*zSz� {\�1 x'�{�zC�{7 �\zA {a�{1xB �\zA ���{�z %{1xB �\zAz� �[{��#y) {\�1 {(��x� �\zA �l*z3{U {\�1 {T{�*xF �\zA �Z{���yk��� ���{�z %{1xB xj*x�
� xjyz� y���{Cz {a|�� � }j}�z� �;�9 �h��S�J�6��M �8��V�Q�9 i�!�� �! �����,�b�������,�/ �����,�b�,'�M �����,�/ �j�S�1�� TP�IQ�* �k������� �LI,�e�/ ����M�� �2��'��� �;�/� �l�M
�>�� ���C��N�'�7�M �j�S�J�N�� �>�� �l�M �'�/ �j�S�J�N�� �m��n�! �����c�� ���7'�e�7�M ���C��N� ��o�l�� .P��P p! ;Q6.3777
1. Ikhagowad so nganin a dimaka roroyod ko Islam.
• Diphanagaporonen rakhes a ikhagowad.
• Pagawaten so kadadalem anon.
2. Iphanapaos so nganin a dimaka roroyod ko Islam san
ko maga bandaran.
• Ipagphoon ko Madaseg.
7/18/2010 15
• Phakisabotan ko makatatangan ko bager.
3. Paka penggolalanen sa Bager.
• Ipenggolalan o makatatangan ko Bager.
• Philiin so sagorompong a phatorayan ko sogoan.
Galebk a pangni so kitoman iyan:
So Islam na ini patoray niyan so kasiyap o
kaphaginged a sii mapadalem ko Islam, Wajib ko pagetao
a makatoro siran sa nakoda iran, kaso nakoda na aden a
mipapaliyogat on a sapolo soson a aya kabibinesan on:
1. So kasiyap o Agama ko manga paka asal iyan a
ititikena goso kiya opakatan ko manga Ulama sa o
ana khibagoron na khabegan iran sa rayagan a karina
sa maka o ontol.
2. Ipenggolalan iyan so manga Hokoman siiko dowa a
makambabala a merido-ay, a rakhes a mapasad iyan,
so pephangarirido ko pagetao a mukit sa
kapaginontolan.
7/18/2010 16
3. Masiyap iyan so dii kanggiragiraya ko pagetao ko
manga ginawa iran goso tamok iran.
4. Malinding iyan so pagetao ko manga labo-ay, labo-ay
sa ragat labo-ay sa kawang na gosiiko manga batanga
sa misomag so bager o phangarasi goso mamono
bono.
5. Ipanolon iyan so Islam na go kapanagontaman sa
kitalenggen o pephangarasi goso pezogok sa
lalangan.
6. Manggalebek iyan so katimo o manga diyakat goso
manga sadaqah sa mokit sa sanang, kena ba tegel go
baas, o zangka na di mirampat so mbabararega ko
tamok iyan.
7. So kataqdira ko kambegay niyan sa sokay ko manga
gomagalebek iyan sa diyangaka a pethoon ko
pangidao o familya niyan, so kapamemegay na di
kapipisan na dipeman kapanamborak go kathaolaan
odi na kapagisraf.
7/18/2010 17
8. Kasana-i ko manga tao a kasasarigan, goso kaonoti
ko manga mushawir iran a ontol.
9. Makatindeg go ipenggolalan so manga lalangan
(Ordinances) kaaden mitaplek so piyaka haram o
Allah.
10. So nakoda na ayaden mala a panempang go
phanamparan ko kathatandingana ko maolalaola o
kaphagined ko kathagodaya go kapakaozor.
*z�xP��zN �Q�{�z) y\�1 y�zC�NxB *z�xP��zN �l*z�yN y\�1 y���z� *z�xP��zN x�z�z��#z) y\�1 �%{�zA �%{�{&*z���� *z�xP��zN }�z<*z�x� �\zA �(z xB �%{����� |,xB � xj*x�: �;�/� q4$% �[�P@ r2��S�O
� )�/�I)IJ�� ���s��S�.�� ���,�O�� ( �E�)���� \�2423
Ini pe lecture i:
Abdulmajeed D. Djamla
“The Islamization of Mranaw Tribes”
Sa’ban 12,1431h July 24, 2010 C.E.