Revista de Management de la Universidad de Palermogeografia.uab.cat/cv/palermo.pdfFacultad de...

Post on 23-Feb-2020

1 views 0 download

Transcript of Revista de Management de la Universidad de Palermogeografia.uab.cat/cv/palermo.pdfFacultad de...

Facu

ltad

de C

ien

cias

Eco

mic

as

Un

ivers

idad

de P

ale

rmo

| C

iuda

d de

Bue

nos

Aire

s - A

rgen

tina

Pale

rm

o B

usin

ess R

evie

w

Rev

ista

de

Man

agem

ent

de

la U

niv

ersi

dad

de

Pale

rmo

Spec

ial I

ssue

M

ayo d

e 2012

Los

text

os

son

de e

xclu

siva

res

pons

abili

dad

de s

us a

utore

s y

no r

efle

jan

la o

pini

ón

de la

Uni

vers

idad

.

La r

epro

ducc

ión

sin

auto

rizac

ión

de c

ualq

uier

tex

to d

e la

Rev

ista

, se

a to

tal o

par

cial

, id

éntic

a o m

odi

ficad

a, v

iola

dere

chos

rese

rvad

os.

Con

fines

aca

dém

icos

podr

á ci

tars

e un

bre

ve f

ragm

ento

del

tex

to d

e lo

s ar

tícul

os,

a co

ndic

ión

de q

ue s

e dé

deb

idam

ente

cue

nta

de s

u orig

en.

Un

iversid

ad

de P

ale

rm

o

Rect

or

Ric

ardo

Popo

vsky

Fa

cu

lta

d d

e C

ien

cia

s E

co

mic

as

Deca

no

Gab

riel F

oglia

Dir

ect

or

Pro

gra

ma M

BA

Dan

iel S

eva

Dir

ect

ora

Pro

gra

mas

Eje

cuti

vo

s

Nat

alia

Popo

vsky

Pale

rm

o B

usin

ess R

evie

w

Rev

ista

de

Man

agem

ent

de

la U

niv

ersi

dad

de

Pale

rmo

Org

an

ism

o E

dit

or

Un

ivers

idad

de P

ale

rmo

Larr

ea 1

079

(C11

17A

BE)

Ciu

dad

de B

ueno

s A

ires

- Arg

entin

a

Tel.:

(54

11)

519

9-45

00 In

tern

o: 23

01

Fax:

(54

11)

496

3-15

60

E-m

ail:

face

@pa

lerm

o.e

du

© U

nive

rsid

ad d

e Pa

lerm

o

ISSN

032

8-57

15

Dep

. Le

gal

: M

-40.

434-

1995

Dir

ecci

ón

de

Art

e y

Dis

eño

Grá

fico

Dep

arta

men

to d

e D

iseñ

o d

e la

Uni

vers

idad

de

Pale

rmo

Co

ord

inad

or

Ed

ito

rial

Pabl

o S

chia

ffin

o

Co

nse

jo E

dit

ori

al

Ala

in F

alko

n

Gab

riel K

rell

Con

rado

Mar

tínez

Emili

a M

onte

ro

Mar

celo

Qui

ñone

s

Con

stan

za S

chrie

fer

Gu

est

Ed

ito

r

Rued

iger

Kau

ffm

ann

(Uni

vers

ity o

f N

icos

ia, C

ypru

s)

Raza

q Ra

j (Le

eds

Met

ropo

litan

Uni

vers

ity, U

K)

Max

imili

ano

E. K

orst

anje

(U

nive

rsity

of

Pale

rmo,

Arg

entin

a)

Edita

do p

or

Uni

vers

idad

de

Pale

rmo

en M

ayo d

e 20

12

Impr

eso

en A

rgen

tina

/ Pr

inte

d in

Arg

entin

a

Ind

ice

SUST

AIN

ABI

LITY

, TO

URIS

M A

ND

DEV

ELO

PMEN

T 7

Realizi

ng

Nece

ssary

Po

siti

ve C

han

ges

In C

ari

bb

ean

To

uri

sm

La

rry

Nel

son

27

Evalu

aci

ón

del I

mp

act

o G

en

era

do

po

r el I

mp

uest

o s

ob

re la

Pre

staci

ón

de S

erv

icio

s d

e H

osp

ed

aje

, en

el E

stad

o d

e la

So

no

ra

Se

rgio

Qu

iro

z-G

álve

z, A

lfo

nso

Co

rte-

Lóp

ez, D

anie

l Bay

liss-

Ber

nal

39

Glo

ba

liza

tio

n,

Mo

bil

ity

, Id

en

tity

, a

nd

Co

nsu

me

rism

:

a

n A

na

lysi

s o

f th

e G

en

esi

s o

f U

nsu

sta

ina

ble

Co

nsu

mp

tio

n

Sa

m s

un

dar

ch

inth

a, B

abu

Geo

rge

51

Tu

rism

o R

ura

l S

ust

en

tab

le,

pro

pu

est

a e

n l

a C

om

un

ida

d

R

ura

l d

e S

an

Ja

vie

r, M

un

icip

io d

e C

ucu

rpe

So

no

ra, M

ex

ico

Er

nes

to G

on

zále

z G

on

zále

z

71

Qu

est

ion

ing

th

e M

atu

rity

of

To

uri

sm R

ese

arc

h

A

Me

xic

an

Pe

rsp

ect

ive

Ju

an C

arlo

s M

on

terr

ub

io

79

Nu

ev

os

Via

jero

s: N

ue

vo

s M

ed

ios

y S

op

ort

es

en

el T

uri

smo

d

el

S.

XX

I

A

na

Mar

ía B

elm

on

te J

imén

ez

87

De

con

stru

ye

nd

o e

l S

en

tid

o d

e L

ost

: T

rag

ed

ia,

V

iaje

y T

uri

smo

Max

imili

ano

E. K

ors

tan

je

95

De

l T

uri

smo

y d

e l

os

Tu

rist

as

en

la

Ciu

da

d d

e M

ad

rid

:

u

na

ap

rox

ima

ció

n

Pa

rro

-Fer

nán

dez

Iván

113

Co

mo

dis

ar

un

a i

ma

ge

n r

ura

l e

n M

ex

ico

D

anie

l Bay

liss

Ber

nal

, Lu

is F

ern

and

o F

igu

ero

a G

on

zále

z,

Se

rgio

Qu

iro

z G

álve

z

125

La

Im

po

rta

nci

a d

el

Tu

rism

o C

ult

ura

l e

n l

os

De

stin

os

C

on

soli

da

do

s La

Co

sta

Bra

va

y l

os

Mu

seo

s d

e D

alí

Jo

sé P

rat

Forg

a, G

emm

a C

ano

vez-

Val

ien

te

6|—

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

------

------

--——

-----—

| Pal

erm

o Bu

sine

ss R

evie

w |

Spe

cial

Issu

e |

Part

I

145

Los

Imp

act

os

Eco

mic

os

de la

s Po

lític

as

Tu

ríst

icas:

D

esa

rro

llo L

oca

l o E

ncl

aves

Tu

ríst

ico

s

El C

aso

Para

dig

máti

co D

e S

an

ta A

na, M

isio

nes,

Arg

en

tin

a

Li

lian

a M

. Die

cko

w, N

ancy

A. B

ron

dan

i, A

ng

elin

a N

. Các

eres

159

El u

so d

e la

s fa

llas

del m

erc

ad

o e

n lo

s p

rod

uct

os

turí

stic

os

de

d

est

ino

s em

erg

en

tes.

Est

ud

io d

e c

aso

: dest

ino

Igu

azú

Cata

rata

s

(A

rgen

tin

a-B

rasi

l)

Li

lian

a M

. Die

cko

w

173

La s

ele

ctiv

idad

terr

ito

rial,

tem

po

ral y

lab

ora

l de la

act

ivid

ad

tu

ríst

ica: u

n d

esa

fío

para

las

po

lític

as

blic

as

Pa

blo

Sch

wei

tzer

185

La p

ub

licid

ad

au

dio

vis

ual d

el s

ect

or

turí

stic

o a

tra

vés

d

e Y

ou

Tu

be

Ju

an Á

ng

el J

ód

ar M

arín

, Dav

id P

olo

Ser

ran

o

195

Tu

rism

o: n

orm

as

vo

lun

tari

as

y c

om

peti

tivid

ad

Ad

rian

a N

orm

a M

artí

nez

, Ad

rian

a R

ose

nfe

ld

203

So

bre

los

au

tore

s

209

Ch

all

en

ge

s in

ma

na

gin

g a

nd

pro

mo

tin

g N

ich

e T

ou

rism

in t

he

Irp

inia

re

gio

n

Dr

Jon

Ed

war

ds

215

Co

nte

mp

ora

ry C

ult

ura

l Is

sue

s a

nd

Po

lici

es

fo

r th

e R

eg

ion

Raz

aq R

aj

221

Nic

he

To

uri

sm:

De

ve

lop

ing

a B

ran

d f

or

the

Irp

inia

Re

gio

n

Dr.

Han

s R

ued

iger

Kau

fman

n

231

Su

sta

ina

ble

Ma

na

ge

me

nt;

Mo

de

l B

uil

din

g

fo

r D

eci

sio

n M

ak

ing

Pro

fess

or

Cla

ud

io V

ign

ali

239

Pla

nn

ing

alt

ern

ati

ve

mo

de

l a

nd

str

ate

gy

fo

r to

uri

sm

d

ev

elo

pm

en

t in

th

e r

eg

ion

Pau

l Wal

ters

245

Co

mm

un

ity

En

ga

ge

me

nt

in S

ust

ain

ab

le D

ev

elo

pm

en

t

fo

r Lo

cal

Pro

du

cts

253

1st

Inte

rnati

on

al c

on

fere

nce

on

Su

stain

ab

le T

ou

rism

in t

he

ru

ral

are

a:

Issu

es

an

d P

oli

cie

s o

f Ir

pin

ia R

eg

ion

, It

aly

Pale

rmo

Busine

ss R

evie

w |

Spe

cial

Issu

e|—

—---

------

--——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——|

125

La Im

po

rtan

cia d

el T

uri

smo

Cu

ltu

ral e

n lo

s D

est

ino

s C

on

solid

ad

os

La C

ost

a B

rava

y lo

s M

use

os

de

Da

líJo

sé P

rat

Forg

a, G

emm

a C

ano

vez-

Val

ien

te

Resu

men

La

Cost

a B

rava,

es

un d

esti

no t

urí

stic

o c

onso

lidad

o b

asad

o e

n e

l tu

rism

o d

e li

tora

l.

Sin

em

bar

go, c

on e

l obje

tivo d

e pal

iar

su p

osi

ble

est

anca

mie

nto

, seg

ún e

l tr

adic

ional

cic

lo

!"#$%!&#!"#'()#*+(!,-.()#.,+/).%-()#!"#0,.'"+#123456#7#'&)#."(+/&)#!"#'&#+"").+,-.,+&-%89#

*+(!,-.%$&#!"#:;&+<&'#1=55=>#=55?6>#-(9)%!"+&9!(#'&)#9,"$&)#."9!"9-%&)>#")."#!").%9(#

ha

evolu

cionad

o h

acia

una

ofe

rta

de

múlt

iple

s ac

tivid

ades

rec

reat

ivas

com

o m

edid

as d

e

+"9($&-%89#!"'#!").%9(#@"!%&9."#9,"$()#*+(!,-.()#"@"+;"9.")#1A"+&#7#0&B()>#=5256C#D9&#

de

esta

s ac

tivid

ades

es

el t

uri

smo c

ult

ura

l, f

oca

liza

do e

n e

ste

artí

culo

en e

l ca

so d

e lo

s

muse

os

del

pin

tor

Sal

vad

or

Dal

í. S

e tr

ata

de

un t

uri

smo c

on i

mport

ante

s pote

nci

alid

ades

aunque

men

or

capac

idad

de

gen

erar

cam

bio

s se

ctori

ales

y t

erri

tori

ales

. S

in e

mbar

go,

la

!%$"+)%E-&-%89#!"'#.,+%).&#F,";&#&#G&$(+#!"#'()#9,"$()#*+(!,-.()#7#)"#(+%"9.&#&#'&#HI)J,"!&#

de

las

sensa

ciones

, el s

enti

do d

el a

cto tu

ríst

ico, l

a per

cepci

ón d

e la

aute

nti

cidad

del

pro

duct

o

7#'&#-(9)"+$&-%89#!"'#',;&+#1K&99>233LM#D++7>#233L6C#N(!()#").()#9,"$()#"'"@"9.()#)(9#

los

recu

rsos

cult

ura

les

pues

tos

a dis

posi

ción d

el s

ecto

r tu

ríst

ico, q

ue

se h

an incr

emen

tado

"9#'&)#I'.%@&)#!O-&!&)#"9#'&)#)(-%"!&!")#&$&9P&!&)#1Q%-R&+!)>#233S6C#

Pala

bras

cla

ve:

turi

smo d

e li

tora

l -

turi

smo c

ult

ura

l -

moti

vac

iones

turi

stas

- indic

adore

s

turí

stic

os

- m

use

o D

alí

Ab

stra

ct

The

Cost

a B

rava

is a

touri

st d

esti

nat

ion c

onso

lidat

ed touri

sm b

ased

on s

un a

nd s

and. I

n

ord

er to m

itig

ate

its

stag

nat

ion, a

ccord

ing to the

trad

itio

nal

lif

e-cy

cle

of

touri

sm p

roduct

s

10,.'"+>23456#&9!#.R"(+%")#(G#+").+,-.,+%9;#*+(!,-.%$"#1:;&+<&'>=55=M=55?6>#-(9)%!"+%9;#

the

impac

t of

emer

gin

g m

arket

tre

nds

in t

he

bound t

ouri

sm d

esti

nat

ions,

this

des

tinat

ion

has

evolv

ed t

o o

ffer

a l

ot

of

recr

eati

onal

act

ivit

ies

as m

easu

res

in o

rder

to r

enew

al t

he

!").%9&.%(9)#&H(,.#"@"+;%9;#9"<#*+(!,-.)#1A"+&#T#0&.R>=5256C#U9"#),-R#&-.%$%.7#%)#

cult

ura

l to

uri

sm, f

ocu

sed in this

art

icle

in the

muse

um

s of

the

pai

nte

r S

alvad

or

Dal

í. I

t,s

a

.(,+%)@#<%.R#)%;9%E-&9.#*(."9.%&'#"$"9#)@&''"+#-&*&-%.7#%9#(+!"+#.(#;"9"+&."#@&97#)"-.(+%&'#

&9!#."++%.(+%&'#-R&9;")C#V(<"$"+>#.R"#!%$"+)%E-&.%(9#(G#.R"#.(,+%).#*'&7#G(+#9"<#*+(!,-.)#

and f

ocu

ses

on t

he

sear

ch o

f se

nsa

tions,

the

sense

of

even

t to

uri

sm,

the

per

cepti

on o

f

.R"#&,.R"9.%-%.7#(G#.R"#*+(!,-.#&9!#.R"#-(9)"+$&.%(9#(G#.R"#)%."#1K&99>233LMD++7>#233L6C#

Uni

vers

idad

Aut

óno

ma

de B

arce

lona

- jo

sepm

aria

.pra

t@ua

b.ca

t U

nive

rsid

ad A

utóno

ma

de B

arce

lona

- gem

ma.

cano

ves@

uab.

cat

José

Pra

t Fo

rga|

Gem

ma

Can

ove

z-V

alie

nte

126|—

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

----—

——

—---

------

-——

——

——

——

——

——

——|

Pal

erm

o Bu

sine

ss R

evie

w |

Spe

cial

Issu

e

All

thes

e new

ele

men

ts a

re t

he

cult

ura

l re

sourc

es a

vai

lable

to t

he

touri

sm s

ecto

r, t

hat

R&$"#%9-+"&)"!#%9#+"-"9.#!"-&!")#%9#&!$&9-"!#)(-%".%")#1Q%-R&+!)>233S6C#NR,)>#%9#(,+#

countr

y, t

he

case

of

the

Cost

a B

rava

show

s how

, fr

om

tra

dit

ional

coas

tal

touri

sm,

thes

e

-(9),@"+)#&+"#%9-+"&)%9;'7#'((W%9;#.(#E9!#9"<#*+(!,-.)#.R&.#-(@*'"@"9.#7(,+#R('%!&7>#

;%$%9;#%.#@"&9%9;#&9!#"X*"+%"9-"#10(9".>=55Y6C#Z9#.R%)#*&*"+#<"#&9&'7P"#.R"#!"$"'(*@"9.#

of

cult

ura

l to

uri

sm in the

regio

n o

f A

lt E

mpord

à, b

ased

on s

ever

al indic

ators

of

sust

ainab

le

.(,+%)@>#")*"-%&''7#&.#.R"#.<(#@().#)%;9%E-&9.>#.R"#N"&.+([\,)"(#K&'/#%9#]%;,"+")>#&9!#.R"#

:+-R&"('(;%-&'#\,)",@#(G#^@*I+%")>#<%.R#.R"#&%@#(G#-(9E+@%9;#&)#.R"#-,'.,+&'#.(,+%)@#

%)#(9"#(G#.R"#+"-+"&.%(9&'#&-.%$%.%")#@(+"#H((@%9;#.R&.>#!")*%."#.R"#!%GE-,'.%")>#&+"#R"'*%9;#

to r

estr

uct

ure

and m

oder

niz

e th

e tr

adit

ional

touri

sm s

yst

em o

n t

he

Cost

a B

rava.

Key w

ord

s:#-(&).&'#.(,+%)@#[#-,'.,+&'#.(,+%)@#_#.(,+%).)#@(.%$&.%(9)#[#.(,+%)@#%9!%-&.(+)#

- D

alí

muse

um

La Im

port

anci

a de

l Tur

ism

o C

ultu

ral e

n lo

s D

estin

os

Cons

olid

ados

La C

ost

a Br

ava

y lo

s M

useo

s de

Dal

í

Pale

rmo

Busine

ss R

evie

w |

Spe

cial

Issu

e|—

—---

------

--——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——|

127

1.

El Tu

rism

o C

ult

ura

l en

lo

s D

est

ino

s d

e L

ito

ral

:#'(#'&+;(#!"'#)%;'(#``>#"9#^)*&B&>#"'#@(!"'(#!"#!")&++(''(#.,+/).%-(#)"#R&#H&)&!(#

fundam

enta

lmen

te e

n e

l so

l y la

pla

ya,

con u

na

ofe

rta

com

ple

men

tari

a m

uy e

scas

a (G

arcí

a

7#:'H,+J,"+J,">#=55Y6C#a"#.+&.&#!"#,9&#(G"+.&#.,+/).%-&#J,"#)"#%9%-%8#"9#"'#9(+."#!"'#*&/)>#

en l

a co

sta

can

táb

rica

, a

pri

nci

pio

s d

el s

iglo

, p

ero

, co

n e

l ti

emp

o,

se h

a d

esp

laza

do

@&)%$&@"9."#R&-%&#"'#")."#7#"'#),+>#&'#'%.(+&'#@"!%."++b9"(#1N+%H">#=5556C#

Sin

em

bar

go, e

n e

stos

últ

imos

años

se h

an p

roduci

do p

rofu

ndos

cam

bio

s en

la d

eman

da,

con u

nos

turi

stas

cad

a vez

más

exper

imen

tados

y e

xig

ente

s, y

que,

adem

ás d

e una

buen

a

rela

ción c

alid

ad-p

reci

o, ta

mbié

n b

usc

an p

ropues

tas

per

sonal

izad

as, es

tanci

as m

ás c

ort

as

y v

iaje

s m

ás f

recu

ente

s y f

uer

a de

tem

pora

da,

por

lo q

ue,

en a

lgunos

de

esto

s des

tinos

'%.(+&'")>#'&)#$%)%.&)#.,+/).%-([-,'.,+&'")#R&9#&,@"9.&!(#)%;9%E-&.%$&@"9."#&#'(#'&+;(#!"#

'&)#I'.%@&)#!O-&!&)M#&,9J,"#9(#")#Gb-%'#-,&9.%E-&+#'&#-&9.%!&!>#7&#J,"#'&#@&7(+#*&+."#!"#

los

turi

stas

consu

men

en a

lgún m

om

ento

pro

duct

os

cult

ura

les,

por

lo c

ual

la

may

orí

a de

'()#!").%9()#.,+/).%-()#),"'"9#*+")"9.&+#&';,9&#(G"+.&#!"#.%*(#-,'.,+&'#10(9".>#=55Y6C#

^)."#9,"$(#.,+%)@(>#-(@*'"@"9.&+%(#&'#.+&!%-%(9&'#1!"'#Q";,"+(>233L6>#)"#H&)&#"9#

+"&'%P&+#$%)%.&)#&#@,)"()#7#&#@(9,@"9.()#7#-"9.+()#R%).8+%-()#1.,+%)@(#*&.+%@(9%&'6>#&)/#

-(@(#(.+&)#@,-R&)#@&9%G").&-%(9")#!"#'&#-,'.,+&#.+&!%-%(9&'#1F(+9&!&)>#G"+%&)#7#E").&)>#

G").%$&'")#!"#-%9">#."&.+(>#!&9P&#7#@I)%-&6>#&-(@*&B&!()#*(+#,9&#"X."9)&#*+(;+&@&-%89#

de

exposi

ciones

y r

epre

senta

ciones

esc

énic

as q

ue

se v

an p

roponie

ndo a

lo l

argo d

e la

."@*(+&!&#").%$&'>#-(9#"'#(HF".%$(#!"#E!"'%P&+#&#'()#.,+%).&)#R&H%.,&'")#!"#").()#!").%9()#

de

lito

ral y,

a s

u v

ez, a

um

enta

r la

can

tidad

de

turi

stas

, pri

nci

pal

men

te e

xtr

anje

ros,

atr

aídos

por

el p

atri

monio

cult

ura

l del

terr

itori

o. A

sí p

ues

, en e

stos

des

tinos

turí

stic

os,

consi

der

ando

que

los

cam

bio

s al

lí o

per

ados

resp

onden

a las

nuev

as d

inám

icas

glo

bal

es y

reg

ional

es q

ue

tien

en s

u t

rasl

ado a

los

com

port

amie

nto

s y e

xig

enci

as d

e la

dem

anda

(Agar

wal

l, 2

002,

=55?M#c+&.)#7#c&,9"+(>#=55=M#0+&9<"''>#=55L6>#*+")"9.b9!()"#,9#9,"$(#")-"9&+%(#@b)#

din

ámic

o y

com

pet

itiv

o, c

on m

ult

itud d

e ofe

rtas

esp

ecia

liza

das

a c

ost

es d

ecre

cien

tes

(Bonet

,

=55Y6>#9()#"9-(9.+&@()#&9."#,9#9,"$(#*+(!,-.(>#"'#.,+%)@(#-,'.,+&'>#J,">#&9."+%(+@"9.">#

7&#R&H/&#"@*"P&!(#&#)"+#"X*'(.&!(#"9#'()#"9.(+9()#,+H&9()#1Q%-R&+!)#23326>#7#J,"#.%"9"#

la p

arti

cula

ridad

de

ser

consu

mid

o s

imult

ánea

men

te p

or

dif

eren

tes

tipolo

gía

s de

vis

itan

tes,

jóven

es y

may

ore

s, c

lase

s al

tas

y b

ajas

, tra

dic

ional

es y

conte

mporá

neo

s, d

e m

asas

y d

e el

ites

1a@%.R>#=55Y6>#J,"#)&.%)G&-"9#),)#9,"$()#;,).()>#@(.%$&-%(9")#7#*+"G"+"9-%&)>#7&#J,"#'")#

*"+@%."#%9."+&-.,&+#-(9#"'#@"!%(#7#(H."9"+#9,"$&)#"X*"+%"9-%&)#1],''&9&#7#:7,)(>#=55=6C#

Sin

em

bar

go,

esta

val

ori

zaci

ón t

urí

stic

a deb

e es

tar

suje

ta a

una

seri

e de

lim

itac

iones

,

ya

que

no s

e pued

e ca

er e

n e

l ri

esgo d

e co

nver

tir

el t

erri

tori

o e

n u

n s

imple

“es

pac

io d

e

mer

cancí

a”, donde

el t

uri

smo p

ued

e se

r un i

mport

ante

moto

r de

des

arro

llo o

un f

acto

r de

des

trucc

ión

1. E

stam

os

ante

un tu

rism

o q

ue

suel

e te

ner

una

imag

en d

e m

ayor se

nsi

bil

izac

ión

1.Po

r lo

que

no s

e de

be p

ropi

ciar

úni

cam

ente

la a

fluen

cia

de v

isita

ntes

, sin

o t

ambi

én c

ons

ider

ar la

sat

isfa

cció

n de

las

propi

as p

obl

acio

nes

loca

les,

que

ven

com

o s

u he

renc

ia y

su

patr

imoni

o s

e re

valo

rizan

, si

n olv

idar

que

, en

oca

sion

es, u

na p

arte

de

los

bene

ficio

s as

í obt

enid

os re

dund

an e

n fa

vor d

e la

com

unid

ad lo

cal (

Troi

tiño,

200

3).

José

Pra

t Fo

rga|

Gem

ma

Can

ove

z-V

alie

nte

128|—

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

----—

——

—---

------

-——

——

——

——

——

——

——|

Pal

erm

o Bu

sine

ss R

evie

w |

Spe

cial

Issu

e

-(9#"'#"9.(+9(#1V,9."+#7#d+""9>#233?6

2, ya

que

es m

enos

agre

sivo c

on e

l m

edio

ambie

nte

7#*+")"9.&#,9&#(G"+.&#!%$"+)%E-&!&#7>#"9#(-&)%(9")>#;").%(9&!&#*(+#'&#*+(*%&#-(@,9%!&!#

'(-&'C#a";I9#%9!%-&#Q%-R&+!)#1233S6>#"X%)."9#!()#;+&9!")#.%*()#!"#!"E9%-%(9")#)(H+"#.,+%)@(#

-,'.,+&'e#'&#-(9-"*.,&'#7#'&#.O-9%-&C#f&#!"E9%-%89#-(9-"*.,&'#")#g"'#.+&)'&!(#."@*(+&'#!"#

per

sonas

a u

na

atra

cció

n c

ult

ura

l lej

os

de

su res

iden

cia

hab

itual

con la

inte

nci

ón d

e sa

tisf

acer

),)#9"-")%!&!")#-,'.,+&'")h>#@%"9.+&)#J,"#'&#!"E9%-%89#.O-9%-&#)(9#g.(!()#'()#.+&)'&!()#!"#

*"+)(9&)#&#,9&#&.+&--%89#-,'.,+&'#")*"-/E-&>#.&'")#-(@(>#',;&+")#*&.+%@(9%&'")>#@,").+&)#

artí

stic

as y

cult

ura

les,

art

e y t

eatr

o,

fuer

a de

su l

ugar

hab

itual

de

resi

den

cia”

. A

par

tir

de

'&#*+%@"+&#!"E9%-%89>#*(!"@()#+"'&-%(9&+#"'#&-.,&'#!")&++(''(#!"#")."#.%*(#!"#.,+%)@(#-(9#

la b

úsq

ued

a de

senti

do,

bel

leza

y a

ute

nti

cidad

por

par

te d

e la

s so

cied

ades

occ

iden

tale

s

conte

mporá

nea

s, c

on l

a in

tenci

ón d

e co

nse

rvar

el

pat

rim

onio

y l

a m

emori

a co

lect

iva,

com

o c

om

ponen

te d

e la

pro

pia

conci

enci

a y d

e la

iden

tidad

y c

om

o e

lem

ento

gen

erad

or

!"#+%J,"P&#1V"+9b9!"P>#2343M#K&99#233LM#D++7#233LM#i%''%&@)#7#0,)<"''>#=55Y6C

Una

de

las

causa

s pri

nci

pal

es d

e es

tos

cam

bio

s en

la

conduct

a de

los

turi

stas

se

deb

e a

J,">#)";I9#K,H(%)#1=5556>#").()#)"#*,"!"9#-'&)%E-&+#"9#.+")#-/+-,'()#-(9-O9.+%-()>#!(9!">#"9#

un p

rim

er n

ivel

, el i

ndiv

idual

, apar

ecen

las

moti

vac

iones

, per

cepci

ones

, exper

ienci

as p

asad

as

y a

ctit

udes

. E

n e

l se

gundo n

ivel

, el

inte

rper

sonal

, se

encu

entr

a el

ento

rno c

erca

no,

com

o

'()#;+,*()#!"#+"G"+"9-%&#7#(*%9%89>#J,"#.&@H%O9#%9j,7"9#"9#'&)#-(9!,-.&)#!"'#-(9),@%!(+C#

Por

últ

imo,

en e

l te

rcer

niv

el,

el s

oci

ocu

ltura

l, s

e en

cuen

tran

otr

os

fact

ore

s co

mo l

a cl

ase

soci

al,

el p

oder

adquis

itiv

o,

el e

stil

o d

e vid

a o l

a cu

ltura

. A

todo e

llo,

deb

en a

ñad

irse

lo

s

-&@H%()#!"@(;+bE-()#&-.,&'")>#-(@(#"'#"9$"F"-%@%"9.(#!"#'&#*(H'&-%89#(#'&#+"!,--%89#!"#

mie

mbro

s en

la u

nid

ad f

amil

iar3

. Exis

ten d

ifer

ente

s ti

polo

gía

s de

turi

stas

cult

ura

les

(Sm

ith,

=55YM#:9.89>#=55?M#A"+&#7#0&B()>#=5256C#:'#+")*"-.(>#*"+(>#"9#;"9"+&'>#9(#!"H"@()#('$%!&+#

J,">#.&'#-(@(#%9!%-&##a*%"'H"+;#1233?6>#R&7#-%9-(#;+&!()#!%G"+"9.")#!"#@(.%$&-%89C#:#)&H"+e#

k#f()#J,"#").b9#@,7#@(.%$&!()#*(+#'&#-,'.,+&e#)(9#;"9"+&'@"9."#%9!%$%!,()#-(9#%9;+")()#

med

ios-

alto

s y e

studio

s su

per

iore

s y q

ue

no t

iene

pro

ble

mas

en v

iaja

r ex

pre

sam

ente

par

a as

isti

r es

pec

ialm

ente

a t

eatr

os,

a m

use

os

o f

esti

val

es c

ult

ura

les.

k#f()#J,"#").b9#@(.%$&!&)#"9#*&+."#*(+#'&#-,'.,+&e#$%&F&9#&#,9#',;&+>#"9.+"#(.+&)#-()&)>#

por

las

posi

bil

idad

es c

ult

ura

les

que

ofr

ece4

.

k#f()#J,"#-(9)%!"+&9#'&#-,'.,+&#-(@(#-(@*'"@"9.(#&#(.+&#@(.%$&-%89#*+%9-%*&'e#"'#

turi

sta

no s

e des

pla

za p

or

una

razó

n d

e ín

dole

cult

ura

l si

no d

e otr

o tip

o, a

unque

dura

nte

su e

stan

cia

org

aniz

a y a

sist

e a

acti

vid

ades

cult

ura

les.

2. D

e he

cho,

suel

e ha

ber

un p

reju

icio

por

el c

ual l

os

turis

tas

cultu

rale

s tie

nen

una

mej

or

educ

ació

n o c

ono

ci

m

ient

os

supe

riore

s re

spec

to a

otr

os

tipos

de t

uris

tas.

3. E

n ge

nera

l, lo

s tu

rista

s cu

ltura

les

pose

en u

n pe

rfil

muy

con

cret

o: e

stud

ios

supe

riore

s, fr

ecue

ntes

via

jes

e in

teré

s en

con

tact

ar c

on lo

s re

side

ntes

, pre

ocup

ació

n po

r la

cons

erva

ción

del

med

io a

mbi

ente

, la

cultu

ra y

las

dife

renc

ias

cultu

rale

s, y

exi

gen

cia

en la

cal

idad

, el

ser

vici

o y

la a

uten

ticid

ad (

Gar

field

, 19

93; Bo

net,

200

3)4.

Sin

em

barg

o, po

cos

extr

anje

ros

con

inte

rese

s cu

ltura

les

de t

uris

mo v

isita

rán

un e

stab

leci

mie

nto d

e tip

o

cultu

ral l

oca

lizad

o e

n la

Cost

a Br

ava

o s

us c

erca

nías

(ig

lesi

a, m

useo

, cas

tillo

, ...)

, por

muy

esp

ecta

cula

r que

sea

, si

no h

a es

cuch

ado h

abla

r pr

evia

men

te d

el m

ism

o, po

r lo

que

, m

ayorit

aria

men

te, se

diri

girá

n ha

cia

el M

useo

D

alí d

e Fi

gue

res

o la

s ru

inas

grie

gas

y r

om

anas

de

Empú

ries

(Bone

t, 2

003)

La Im

port

anci

a de

l Tur

ism

o C

ultu

ral e

n lo

s D

estin

os

Cons

olid

ados

La C

ost

a Br

ava

y lo

s M

useo

s de

Dal

í

Pale

rmo

Busine

ss R

evie

w |

Spe

cial

Issu

e|—

—---

------

--——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——|

129

k#f()#J,"#+"&'%P&9#")."#.,+%)@(#!"#@(!(#&--%!"9.&'e#"9#*+%9-%*%(#9(#.%"9"9#'&#%9."9-%89#

de

real

izar

nin

gún t

ipo d

e ac

tivid

ad c

ult

ura

l per

o,

de

man

era

casu

al,

acuden

a u

n

espac

io c

ult

ura

l.

k#f()#J,"#9(#&)%)."9#9,9-&#&#9%9;,9&#&-.%$%!&!#-,'.,+&'#*(+#G&'.&#!"#%9."+O)C

En e

l pre

sente

art

ículo

, se

anal

iza

cóm

o, e

n la

act

ual

idad

, a p

arti

r del

turi

smo tr

adic

ional

de

lito

ral

de

la C

ost

a B

rava,

los

turi

stas

consu

men

nuev

os

pro

duct

os

que

com

ple

men

tan

),#.+&!%-%(9&'#").&9-%&#$&-&-%(9&'>#!(.b9!('&#!"#)%;9%E-&!(#7#"X*"+%"9-%&#10(9".>#=55Y6C#

Par

a el

lo s

e ha

anal

izad

o la

evolu

ción d

el tu

rism

o e

n lo

s m

use

os

de

la m

arca

turí

stic

a C

ost

a

Bra

va

que

dir

ecta

men

te e

stán

rel

acio

nad

os

con e

l pin

tor

Sal

vad

or

Dal

í, todos

loca

liza

dos

en l

a co

mar

ca g

eru

nd

ense

del

Alt

Em

po

rdà;

a p

arti

r d

e u

na

seri

e d

e in

dic

ado

res

de

)()."9%H%'%!&!#.,+/).%-&#7#-(9#"'#(HF".%$(#!"#-(9E+@&+#-(@(#"'#.,+%)@(#-,'.,+&'#")#,9&#!"#

'&)#&-.%$%!&!")#+"-+"&.%$&)#@b)#"9#&,;">#J,">#&#*")&+#!"#'&)#!%E-,'.&!")#"X%)."9.")

5, es

tán

ayudan

do a

ree

stru

ctura

r y m

oder

niz

ar e

l si

stem

a tu

ríst

ico t

radic

ional

de

la C

ost

a B

rava.

Com

o q

ue

el p

rinci

pal

obje

tivo d

e es

te a

rtíc

ulo

en e

l as

pec

to m

etodoló

gic

o e

ra o

bte

ner

un

co

no

cim

ien

to d

etal

lad

o d

e la

rea

lid

ad d

el tu

rism

o c

ult

ura

l en

el A

lt E

mp

ord

à ap

lica

do

a la

s v

isit

as a

su

s m

use

os

de

Dal

í, p

ara

su a

nál

isis

se

han

uti

liza

do

dat

os

cuan

tita

tiv

os

y c

ual

itat

ivo

s.

c&+&#"''(#)"#R&9#,.%'%P&!(#G,"9.")#"X."+9&)#1-(@(#"'#Z9).%.,.#!l^).&!/).%-&#!"#m&.&',97&[#

Z!")-&.6>#J,"#R&9#)"+$%!(#!"#&*(7(#").&!/).%-(#;'(H&'#7#-(9."X.,&'%P&-%89#!"#'()#+"),'.&!()#

de

cará

cter

más

cual

itat

ivo o

bte

nid

os

a par

tir

de

las

encu

esta

s re

aliz

adas

por

la F

undac

ión

Gal

a-D

alí.

Se

trat

a d

e u

na

encu

esta

rea

liza

da

a lo

s v

isit

ante

s d

e lo

s m

use

os

de

Dal

í

exis

tente

s en

dic

ho t

erri

tori

o6.

2.

La E

vo

luci

ón

del Tu

rism

o e

n la C

ost

a B

rava

Sig

uie

ndo l

a ev

olu

ción d

e lo

s des

tinos

turí

stic

os,

que

ha

sido o

bje

to d

e m

últ

iple

s

&9b'%)%)>#"9.+"#'()#J,"#-&H"#!").&-&+#'()#.+&H&F()#!"#N,+9"+#7#:)R#123n?6>#NR,+(.#123nL6>#

c'(;#123nY6>#\%())"-#123nn6>#0,.'"+#12345M#=55S6>#A"+&#".#&'C#1233n6>#A"+&#7#0&B()#1=5256>#

d&+&7#7#mo9($")#1=5226>#"'#.,+%)@(#"9#'&#m().&#0+&$&#.&@H%O9#R&#"$(',-%(9&!(>#)%;,%"9!(#

-%9-(#G&)")#-'&+&@"9."#!"E9%!&)#1\,9!".>#233SM#c+&.)#7#c&,9"+(>#=55=6C#f&#*+%@"+&>#&#

'(#'&+;(#!"'#)%;'(#`Z`#"#%9%-%()#!"'#)%;,%"9.">#G,"#,9&#".&*&#J,"#)"#*(!+/&#!"9(@%9&+#-(@(#

g*+(.([.,+%).&h>#'%@%.&!&#&#+"&'%P&+#"X-,+)%(9")#'%.(+&'")#1*(+#.%"++&#(#@&+6#"#%9%-%b9!()"#

'&#&*&+%-%89#!"#H&B%).&)#1\,9!".>#233467

. E

sta

etap

a fu

e se

guid

a por

otr

a “p

re-f

ord

ista

”,

5. E

l tur

ism

o c

ultu

ral,

sin

emba

rgo, ta

mbi

én p

rese

nta

probl

emas

de

sost

enib

ilida

d, y

a que

, co

mo v

erem

os,

se

trat

a de

un

mode

lo d

esco

mpe

nsad

o e

n su

ver

tient

e ec

onó

mic

a (T

ribe,

200

0)6.

La

encu

esta

fue

fue

real

izad

a en

el a

ño 2

010

a 3.

206

visi

tant

es d

e lo

s di

stin

tos

mus

eos

loca

lizad

os e

n la

Cos

ta

Brav

a y

rela

cion

ados

dire

ctam

ente

con

Dal

í, y

publ

icad

a en

el 2

011

en la

Mem

oria

Anu

al d

e la

Fun

daci

ón G

ala-

Dal

í7.

Sin

em

barg

o, e

n la

épo

ca d

el “

Gra

nd T

our

”, p

ráct

icam

ente

toda

Esp

aña

que

dó fu

era

de la

zona

de

influ

enci

a de

est

e tip

o d

e vi

ajes

, ya

que

a lo

s co

nflic

tos,

inse

gur

idad

per

sona

l y la

mal

a im

agen

del

paí

s ha

bía

que

aña

dir

sus

pobr

es c

ondi

cion

es d

e in

frae

stru

ctur

as d

e co

mun

icac

ión

y al

ojam

ient

os, q

ue e

ran

inex

iste

ntes

o m

uy p

reca

rias

José

Pra

t Fo

rga|

Gem

ma

Can

ove

z-V

alie

nte

130|—

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

----—

——

—---

------

-——

——

——

——

——

——

——|

Pal

erm

o Bu

sine

ss R

evie

w |

Spe

cial

Issu

e

cara

cter

izad

a por

una

gra

n d

iver

sidad

en las

form

as turí

stic

as y

con d

isco

nti

nuid

ad tan

to e

n

"'#")*&-%(#-(@(#"9#"'#.%"@*(#1\,9!".>#=555M#d&+&7#7#mo9($")>#=5226C#^9#"''&>#&!"@b)#!"#

conti

nuar

con l

a ac

tivid

ad e

xcu

rsio

nis

ta a

nte

rior,

den

tro d

e la

s id

eas

de

recu

per

ació

n d

e la

%!"9.%!&!#9&-%(9&'#-&.&'&9&#1d&+&7>#=55n6>#"@*"P8#&#!")&++(''&)"#,9#.,+%)@(#+")%!"9-%&'#"9#

&';,9&)#*(H'&-%(9")#!"#'&#m().&#0+&$&>#-(@(#Q()")4 ,

donde

se e

mpez

aron a

const

ruir

seg

undas

resi

den

cias

ais

ladas

, pre

fere

nte

men

te e

n lu

gar

es p

rivileg

iados

del

lito

ral, s

iendo m

uch

as d

e el

las

pro

pie

dad

de

extr

anje

ros,

lo q

ue

sirv

ió p

ara

crea

r una

cier

ta “

elit

izac

ión”

de

la c

lase

turi

sta,

J,"#"+&#*(-(#9,@"+()&#*"+(#-(9#&'.(#*(!"+#&!J,%)%.%$(#7#H,"9#9%$"'#-,'.,+&'#1\,9!".>#23346C#

c&+&'"'&@"9.">#.&@H%O9#)"#-(9).+,7"+(9#'()#*+%@"+()#H&'9"&+%()#10&+H&P&>#23SS6C#

No

s en

co

ntr

am

os

an

te u

n t

err

ito

rio

do

nd

e l

as

ag

lom

era

cio

nes

co

stera

s n

o e

ran

)%;9%E-&.%$&)>#7#'()#'%;"+()#&,@"9.()#!"#*(H'&-%89#"9#&';,9&)#'(-&'%!&!")#J,"!&H&9##

com

pen

sados

por

el r

etro

ceso

pro

duci

do e

n l

as r

esta

nte

s9, y c

onti

nuan

do e

l pre

dom

inio

,

entr

e la

pobla

ción l

oca

l, d

e una

econom

ía a

grí

cola

y p

esquer

a. S

in e

mbar

go,

la G

uer

ra

Civ

il e

spañ

ola

, la

Seg

unda

Guer

ra M

undia

l y la

post

guer

ra e

spañ

ola

fre

nar

on b

rusc

amen

te

").&#%9-%*%"9."#"X*&9)%89#!"'#)"-.(+#.,+/).%-(#"9#"'#'%.(+&'#;"+,9!"9)"#1\,9!".>#23346>#

man

ten

ién

do

se e

stab

iliz

adas

las

ag

lom

erac

ion

es c

ost

eras

10 y

em

pez

and

o a

red

uci

rse

las

acti

vid

ades

pes

quer

as11C#f&#."+-"+&#G&)"#)"#%9%-%8#&#E9&'")#!"#'()#?5l)#7#*+%9-%*%()#

!"#'()#&B()#S5l)#1c+%").'"7>#23n46>#&-(@*&B&9!(#&'#!")&++(''(#"-(98@%-(#")*&B('#7#

pre

senta

ndo u

n n

uev

o m

odel

o turí

stic

o “

ford

ista

”, d

onde

pre

dom

inab

a la

est

andar

izac

ión,

la u

nif

orm

izac

ión y

la

pér

did

a de

per

sonal

idad

del

pro

duct

o t

urí

stic

o o

frec

ido (

Mundet

,

2334M#d&+&7#7#mo9($")>#=5226>#"@*"P&9!(#&#&*&+"-"+#!%$"+)&)#%9%-%&.%$&)#.,+/).%-&)>#

espec

ialm

ente

hote

lera

s, a

com

pañ

adas

por

una

rápid

a ex

pan

sión d

e la

s ci

udad

es d

el li

tora

l,

con u

nos

núcl

eos

turí

stic

os

que

conti

nuab

an s

iendo l

os

ya

exis

tente

s an

tes

de

la G

uer

ra

m%$%'>#&,9J,"#'&#(G"+.&#H&).&9."#)";,/&#)%"9!(#H&).&9."#%@*+($%)&!&#1\,9!".>#233S>#2334M#

c+&.)#7#c&,9"+(>#=55=6>#&,9J,"#&#*&+.%+#!"#23SL#7&#"@*"P&+(9#&#&*&+"-"+#9,"$()#-"9.+()#

.,+/).%-()#G(+!%).&)>#-(@(#"'#-&)(#!"#Q()")#1\,9!".>#23346C#

En e

ste

per

íodo e

l des

arro

llo t

urí

stic

o s

e bas

ó e

n l

os

atra

ctiv

os

de

sol

y p

laya,

con

,9()#+"-,+)()#9&.,+&'")#J,"#)"#G,"+(9#@(!%E-&9!(#&#@"!%!&#J,"#)"#"X*&9!/&#").&#9,"$&#

&-.%$%!&!>#*"+!%"9!(>#*(+#-(9)%;,%"9.">#*&+."#!"#),#&.+&-.%$(#(+%;%9&'#1c+%").'"7>#=55n6C#̂9#

esta

época

tam

bié

n

aum

entó

la

movil

idad

de

los

turi

stas

y d

e lo

s re

siden

tes,

fav

ore

cida

por

las

mej

ora

s en

las

car

rete

ras

y e

n e

l tr

ansp

ort

e aé

reo, au

men

tando c

onsi

der

able

men

te

el

mero

de t

uri

stas

ex

tran

jero

s, e

specia

lmen

te f

ran

cese

s, p

or

su p

rox

imid

ad

, y,

8. R

oses

ha

sido

his

tóric

amen

te u

n ce

ntro

de

vera

neo

trad

icio

nal p

ara

las

fam

ilias

con

un

cier

to p

oder

eco

nóm

ico

y so

cial

de

prin

cipi

os

del s

iglo

XX

(S

anta

ló, 20

01)

9. A

sí, en

el p

erío

do e

ntre

192

0 y

1940

, Ll

ançà

pas

ó d

e 2.

164

habi

tant

es “

de h

echo

” a

1.83

2, e

l Port

de

la

Selv

a de

1.3

23 a

905

, C

adaq

ués

de 1

.469

a 1

.129

, Rose

s de

2.6

69 a

2.7

64, Sa

nt P

ere

Pesc

ador

de 1

.123

a

1.02

9 y

l’Esc

ala

de 2

.494

2.5

04 (

Prie

stle

y, 1

978)

10. El

pue

rto d

e Ll

ançà

tuv

o s

u m

áxim

o n

úmer

o d

e pe

scad

ore

s en

el a

ño 1

955,

mie

ntra

s que

el d

el P

ort

de

la

Selv

a lo

fue

en

el 1

915,

Cad

aqué

s en

el 1

900,

Rose

s en

195

0 y

l’Es

cala

en

1948

(Pr

iest

ley,

197

8)11

. El

pue

rto d

e Ll

ançà

tuv

o s

u m

áxim

o n

úmer

o d

e pe

scad

ore

s en

el a

ño 1

955,

mie

ntra

s que

el d

el P

ort

de

la

Selv

a lo

fue

en

el 1

915,

Cad

aqué

s en

el 1

900,

Rose

s en

195

0 y

l’Es

cala

en

1948

(Pr

iest

ley,

197

8)

La Im

port

anci

a de

l Tur

ism

o C

ultu

ral e

n lo

s D

estin

os

Cons

olid

ados

La C

ost

a Br

ava

y lo

s M

useo

s de

Dal

í

Pale

rmo

Busine

ss R

evie

w |

Spe

cial

Issu

e|—

—---

------

--——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——|

131

12. La

impo

rtan

cia

de lo

s to

ur o

pera

dore

s fu

e ta

l que

has

ta ll

egar

on

a fin

anci

ar g

ran

part

e de

la c

ons

truc

ción

de h

ote

les

a ca

mbi

o d

e po

der

impo

nerle

s su

s co

ndic

ione

s, t

anto

en

prec

io c

om

o e

n di

sponi

bilid

ad d

e ha

bita

cione

s pa

ra s

us c

lient

es (

Cal

s, 1

982)

13. E

n 19

70, e

n Ll

ançà

hab

ía u

n 71

,3%

de

vivi

enda

s se

cund

aria

s o v

acía

s,y

cifr

as m

uy s

imila

res

se p

rese

ntab

an

en e

l Port

de

la S

elva

, l’E

scal

a y

Rose

s, m

ient

as q

ue C

adaq

ués

y Sa

nt P

ere

Pesc

ador

tení

an u

nas

cifr

as c

erca

nas

al 5

0% (

Prie

stle

y, 1

978)

14. E

n el

año

196

2, e

n l’E

scal

a ha

bían

280

pla

zas ho

tele

ras te

cat

egor

ía b

aja

(Guí

a of

icia

l de

Hot

eles

de

Espa

ña, 2

007)

15. En

197

0, e

l mun

icip

io d

e l’E

scal

a ya

dis

poní

a de

2.2

74 p

laza

s ho

tele

ras,

lo q

ue r

epre

sent

aba

un f

acto

r m

ultip

licad

or

supe

rior

a 7

(Guí

a ofic

ial d

e H

ote

les

de E

spañ

a, 2

007)

16. A

sí, po

r ej

empl

o, el

mun

icip

io d

e l’E

scal

a, d

espu

és d

e un

a la

rga

etap

a de

est

anca

mie

nto t

urís

tico (

1975

-19

91) s

in c

reci

mie

nto d

e la

ofe

rta

de p

laza

s ho

tele

ras,

ent

ró e

n un

a fa

se d

e de

cliv

e, d

esap

arec

iend

o 3

41 p

laza

s,

la m

ayor

part

e de

baj

a ca

tegoría

(G

uía

ofic

ial d

e H

ote

les

de E

spañ

a, 2

007)

17. E

ntre

los

turis

tas

ya e

mpe

zaba

a a

pare

cer u

na in

cipi

ente

pre

ocup

ació

n po

r el m

edio

ambi

ente

y p

or la

cal

idad

de

la o

fert

a, lo

que

sirv

ió p

ara

inic

iar

la p

lani

ficac

ión

del t

errit

orio

y la

apa

rició

n de

nue

vas

tipolo

gía

s de

tur

ism

o

(tur

ism

o r

ural

, tu

rism

o d

eport

ivo m

arin

o, tu

rism

o c

ultu

ral,

etc.

) 18

. M

ás d

e la

mita

d de

los

pasa

jero

s que

ate

rriz

an e

n es

te a

eropu

erto

tie

nen

com

o d

estin

o la

Cost

a Br

ava

(Mar

tínez

, et

al.,

200

6)

sob

reto

do

, g

raci

as a

las

acc

ion

es c

om

erci

ales

de

los

tou

r o

per

ado

res

euro

peo

s12.

En

este

tie

mpo,

la c

onst

rucc

ión i

nm

obil

iari

a a

lo l

argo d

el l

itora

l si

guió

su e

xpan

sión

13,

)%9#9%9;I9#.%*(#!"#*'&9%E-&-%89#,+H&9/).%-&>#&,@"9.&9!(#.&@H%O9#'&#(G"+.&#!"#*"J,"B()#

hote

les

fam

ilia

res1

4>#J,"#&#E9&'")#!"'#*"+/(!(#7&#"@*"P&+(9#&#!"F&+#*&)(#&#'()#;+&9!")#

mac

ro-h

ote

les1

5>#'()#-&@*%9;)#7#'&)#)";,9!&)#+")%!"9-%&)#1c+&.)#7#0&'&;,O>#=55?6M#'(#

J,"#*+($(-8#,9#&'.(#-(9),@(#!"'#")*&-%(#1K(9&%+">#233S6>#&,9J,"#&';,9&)#-&'&)#&%)'&!&)#

"X*"+%@"9.&9#,9#-+"-%@%"9.(#,+H&9/).%-(#@/9%@(#7#)%9#R(."'")#1c+%").'"7>#23n46C#f&#-,&+.&#

G&)">#J,"#(-,*8#'()#&B()#45l)#7#35l)>#G,"#!"#!"-'%$"#"9#"'#)"-.(+#-(@(#-(9)"-,"9-%&#!"#

'&)#),-")%$&)#-+%)%)#"-(98@%-&)#&*&+"-%!&)#&#'(#'&+;(#!"#'()#&B()#n5l)>#+"!,-%O9!()"#"'#

núm

ero d

e tu

rist

as y

su c

apac

idad

de

gas

to, y a

par

ecie

ndo n

uev

o d

esti

nos

de

lito

ral,

más

-(@*".%.%$()#1K(9&%+">#233SM#\,9!".>#2334M#f',+!O)#7#c+%").'"7>#=55n6C#^).&#+"!,--%89#

de

la a

ctiv

idad

turí

stic

a ta

mbié

n t

rajo

apar

ejad

a una

dis

min

uci

ón d

e la

const

rucc

ión

16 y

,9&#(H)('")-"9-%&#!"#'&#*'&9.&#R(."'"+&#1A&)&''(>#23336>#&,9J,"#&#E9&'")#!"#")."#*"+/(!(#

empez

ó a

rea

ctiv

arse

la

acti

vid

ad t

urí

stic

a17 y

la

const

rucc

ión d

e se

gundas

res

iden

cias

,

form

ándose

en t

oda

la C

ost

a B

rava

un “

área

met

ropoli

tana

de

tiem

pos

de

vac

acio

nes

1]+&;,"''>#233Y6>#7&#J,"#"9#'()#@")")#").%$&'")>#&'#)"+#,9#")*&-%(#-(@*'"@"9.&+%(#&#'&)#

gra

ndes

conglo

mer

acio

nes

urb

anas

, esp

ecia

lmen

te B

arce

lona,

en é

l se

conce

ntr

aba

en u

n

reduci

do e

spac

io u

na

pobla

ción s

uper

ior

al m

illó

n d

e hab

itan

tes,

pro

voca

ndo u

n f

enóm

eno

de

movil

idad

pen

dula

r (i

nte

nsa

en v

eran

o, la

s vac

acio

nes

de

Nav

idad

y S

eman

a S

anta

y

'()#E9")#!"#)"@&9&>#7#&!(+@"-%!&#!,+&9."#"'#+").(#!"'#&B(6C#:#E9&'")#!"#'()#35l)#)"#%9%-%8#

'&#J,%9.&#G&)">#''&@&!&#g*().[G(+!%).&h#1d&+&7#7#mo9($")>#=5226>#!(9!"#'&#@&)%$&#(G"+.&#

!"#$,"'()#!"#H&F(#-()."#1g'(<#-().h6>#Hb)%-&@"9."#;+&-%&)#&#'&#&*"+.,+&##!"'#&"+(*,"+.(#!"#

Gir

ona-

Cost

a B

rava24 ,

se

unió

a u

n m

ayor

poder

adquis

itiv

o d

e lo

s tu

rist

as y

a s

us

nuev

as

moti

vac

iones

y p

refe

renci

as,

aum

enta

ndo s

u p

reocu

pac

ión p

or

la c

alid

ad e

n e

l se

rvic

io,

aunque

tam

bié

n s

e m

ult

ipli

có l

a co

mpet

enci

a de

otr

os

des

tinos

turí

stic

os

med

iter

ráneo

s

con s

imil

ares

ofe

rtas

de

sol

y p

laya.

Sin

em

bar

go,

en e

stos

últ

imos

años,

deb

ido a

la

reci

ente

cri

sis

económ

ica,

se

ha

reduci

do l

a pre

senci

a de

turi

stas

extr

anje

ros

en l

a C

ost

a

0+&$&>#.&'#-(@(#*,"!"#&*+"-%&+)"#"9#"'#;+bE-(#)%;,%"9."#1E;C26C

José

Pra

t Fo

rga|

Gem

ma

Can

ove

z-V

alie

nte

132|—

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

----—

——

—---

------

-——

——

——

——

——

——

——|

Pal

erm

o Bu

sine

ss R

evie

w |

Spe

cial

Issu

e

Fig

ura

1 | E

vo

luci

ón

de

l n

úm

ero

de

tu

rist

as

ex

tra

nje

ros

en

la

Co

sta

Bra

va

(2

00

5-2

00

9)

(fu

en

te:

Idesc

at,

20

10

)

3.

El C

aso

de lo

s M

use

os

de D

alí

3.1.

Car

acte

ríst

icas

Gen

eral

es d

el T

erri

tori

o

La

mar

ca tu

ríst

ica

Cost

a B

rava

com

pre

nde

las

com

arca

s ca

tala

nas

del

Alt

Em

pord

à, B

aix

^@*(+!o>#d%+(9p)>#c'&#!"#'l^).&97#7#f&#a"'$&>#(-,*&9!(##,9&#),*"+E-%"#!"#YC43Y#W@=>#-(9#

,9&#*(H'&-%89#-"9)&!&#!"#S?SCYYY#1&B(#=5536#7#,9&#!"9)%!&!#!"#*(H'&-%89#!"#2S3#R&HCq

W@=C#c+(!,-"#"'#2n>=r#!"'#cZ0#.,+/).%-(#!"#m&.&',B&#1UH)"+$&.(+%#!"'#N,+%)@">#=5256C

Seg

uid

amen

te s

e pre

senta

n d

os

map

as d

onde

se a

pre

cia

su l

oca

liza

ción g

ener

al e

n

Euro

pa !"#$%&

y, m

ás d

etal

ladam

ente

, en

Cat

aluña'!"#$(&$

Fig

ura

2 |

Map

a d

e s

itu

aci

ón

de C

ata

luñ

a y

la C

ost

a B

rava (

ela

bo

raci

ón

pro

pia

)

La Im

port

anci

a de

l Tur

ism

o C

ultu

ral e

n lo

s D

estin

os

Cons

olid

ados

La C

ost

a Br

ava

y lo

s M

useo

s de

Dal

í

Pale

rmo

Busine

ss R

evie

w |

Spe

cial

Issu

e|—

—---

------

--——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——|

133

Fig

ura

3 |

Map

a d

e s

itu

aci

ón

de la m

arc

a t

urí

stic

a C

ost

a B

rava (ela

bora

ción p

ropia

)

3.2

La S

itu

aci

ón

Act

ual d

el Tu

rism

o e

n la C

ost

a B

rava

Tal

com

o s

e ha

indic

ado e

n e

l ca

pít

ulo

ante

rior,

la

expan

sión d

el t

uri

smo s

e in

ició

"9#'&#-(@&+-&#"9#'()#&B()#Y5l)>#-(9#)"9-%''&)#+")%!"9-%&)#-"+-&9&)#&#'&)#-().&)#7#*'&7&)>#

donde

los

turi

stas

se

mez

clab

an c

on l

os

pes

cadore

s y a

gri

cult

ore

s, a

unque

empez

ándose

ya

a co

nst

ruir

otr

as m

ás l

ujo

sas

en l

as z

onas

más

apar

tadas

y d

e m

ejor

pan

orá

mic

a, q

ue

)"#@,'.%*'%-&+(9#&#*&+.%+#!"#'()#&B()#?5l)[S5l)#-(9#'&#''";&!&#!"#.,+%).&)#"X.+&9F"+()C#

A p

arti

r de

ento

nce

s, e

l fen

óm

eno tu

ríst

ico d

e so

l y p

laya

se g

ener

aliz

ó, l

levan

do a

par

ejad

o

un g

ran d

esar

roll

o u

rban

ísti

co e

n la

may

or par

te d

e la

s lo

cali

dad

es c

ost

eras

, de

form

a bas

tante

caóti

ca,

con m

ult

itud d

e hote

les

y, p

ost

erio

rmen

te,

urb

aniz

acio

nes

de

segundas

res

iden

cias

,

7#-&@*%9;)#1m,&!+&!(#".#&'C>#=55S6M#'(#J,"#)%+$%8#*&+&#!"9)%E-&+#"'#."++%.(+%(>#*+%@"+(#&#

par

tir

de

los

teji

dos

urb

anos

y d

espués

expan

dié

ndose

, re

sult

ando u

na

estr

uct

ura

esp

acia

l

cara

cter

izad

a por

una

ocu

pac

ión r

esid

enci

al p

ráct

icam

ente

conti

nua

y p

aral

ela

a la

lín

ea d

e

cost

a, o

tra

conce

ntr

ada

en la

cap

ital

y u

na

terc

era,

más

dis

per

sa, e

n b

ase

a lo

s núcl

eos

urb

anos

7#@&)/&)#&%)'&!&)#!"'#''&9(C#V&-%&#@"!%&!()#!"#'()#&B()#45l)#*&+"-/&#J,"#"9#'&#m().&#0+&$&#

se e

stab

an p

roduci

endo s

ínto

mas

de

satu

raci

ón t

urí

stic

a, a

l dis

min

uir

el

núm

ero d

e hote

les

y e

stab

iliz

arse

la

const

rucc

ión d

e se

gundas

res

iden

cias

, per

o l

o c

iert

o e

s que

este

fen

óm

eno

sólo

fue

tem

pora

l, v

olv

iendo a

res

urg

ir la

pre

sión u

rban

ísti

ca c

on f

uer

za e

n los

últ

imos

años

1K(9&%+">#=55?6#7#"X*&9!%O9!()"#'&)#)";,9!&)#+")%!"9-%&)#R&-%&#'&#)";,9!&#'/9"&#!"#-().&>#-(9#

,9#"'"$&!(#+%.@(#!"#-(9).+,--%89#7#,9#&'.(#-(9),@(#!"#),"'(#1U'%$"+>#=55?6C#^)."#!")&++(''(#

poco

contr

ola

do p

rodujo

una

pér

did

a de

com

pet

itiv

idad

, den

tro d

e una

din

ámic

a des

truct

iva2

0,

al h

acer

se c

ada

vez

más

nec

esar

ia l

a co

nst

rucc

ión d

e se

gundas

res

iden

cias

par

a m

ante

ner

la

%',)%89#!"#&*&+"9."#*+(;+")(>#E9&9-%&+#,9()#)"+$%-%()#@,9%-%*&'")#-&!&#$"P#@b)#-().()()#

y m

ante

ner

la

eufo

ria

económ

ica

gen

erad

a por

la p

rim

era

fase

del

des

arro

llo (

más

pues

tos

!"#.+&H&F(>#+"$&'(+%P&-%89#!"'#),"'(>#@&7(+")#%9$"+)%(9")>#9,"$&)#&-.%$%!&!")#"-(98@%-&)6>#

20

. Las

seg

unda

s re

side

ncia

s co

nstr

uida

s en

la C

ost

a Br

ava

repr

esen

tan

una

inve

rsió

n po

co p

rodu

ctiv

a de

los

recu

rsos

finan

cier

os

y de

l sue

lo, ya

que

una

inve

rsió

n ho

tele

ra t

iene

una

pro

duct

ivid

ad 2

0-40

vec

es s

uper

ior

(seg

ún s

e in

dica

en

el P

lan

de D

esar

rollo

Tur

ístic

o d

e la

pro

vinc

ia d

e Ba

rcel

ona

, re

aliz

ado p

or

la A

gen

cia

de

Prom

oci

ón

Turís

tica

de la

Dip

utac

ión

de B

arce

lona

)

José

Pra

t Fo

rga|

Gem

ma

Can

ove

z-V

alie

nte

134|—

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

----—

——

—---

------

-——

——

——

——

——

——

——|

Pal

erm

o Bu

sine

ss R

evie

w |

Spe

cial

Issu

e

des

capit

aliz

ándose

el

pat

rim

onio

ter

rito

rial

y e

ntr

ando e

n u

n c

írcu

lo v

icio

so d

e pér

did

a de

com

pet

itiv

idad

. S

in e

mbar

go, en

la

actu

alid

ad, la

may

or

conci

enci

ació

n m

edio

ambie

nta

l, l

a

com

pet

enci

a de

otr

os

des

tinos,

la m

ayor ex

igen

cia

de

cali

dad

de

la o

fert

a y la

cri

sis

económ

ica

han

pro

voca

do n

orm

as d

e pla

nea

mie

nto

urb

anís

tico

much

o m

ás e

stri

ctas

, co

n u

nos

crit

erio

s

!"#)()."9%H%'%!&!#."++%.(+%&'#@,-R(#@b)#"E-&-")>#7#,9&#(G"+.&#.,+/).%-&#@b)#!%$"+)%E-&!&C#

A e

llo, h

ay q

ue

añad

ir la

reco

nver

sión d

e se

gundas

res

iden

cias

en p

rim

eras

, por

lo q

ue

"'#.,+%)@(#)"#$&#-(9$%+.%O9!()"#"'#.,+%)@(#"9#g+")%!"9-%&'%)@(h#1K(9&%+">#=55?6>#"9#*&+."#

!"H%!(#&'#"9$"F"-%@%"9.(#!"#),)#*+(*%".&+%()>#J,"#&'#E9&'%P&+#),#$%!&#'&H(+&'#&-.%$&#!"F&9#

su v

ivie

nda

hab

itual

en l

a ci

udad

par

a ir

se p

erm

anen

tem

ente

a e

sta

com

arca

en b

usc

a de

una

may

or

tran

quil

idad

, co

nta

cto c

on l

a nat

ura

leza

y u

n n

ivel

de

vid

a m

ás a

cord

e co

n s

u

expec

tati

vas

futu

ras,

y e

n p

arte

deb

ido a

la

cris

is e

conóm

ica,

que

está

pro

voca

ndo q

ue

par

a m

uch

as p

erso

nas

, so

bre

todo j

óven

es,

sea

una

posi

bil

idad

de

real

izar

en a

quel

los

terr

itori

os

trab

ajos

que

dif

ícil

men

te p

odrí

an r

eali

zar

en l

as c

iudad

es. A

dem

ás,

la o

fert

a

turí

stic

a ac

tual

men

te e

xis

tente

en l

a C

ost

a B

rava

se c

om

ple

men

ta c

on 7

17 h

ote

les,

110

-&@*%9;)#7#Yn5#").&H'"-%@%"9.()#+,+&'")>#.&'#-(@(#)"#(H)"+$&#"9#"'#;+bE-(#)%;,%"9."#!"#$)&$

Fig

ura

4 |

Dis

trib

uci

ón

po

rcen

tual d

e la o

fert

a d

e a

loja

mie

nto

s tu

ríst

ico

s en

la C

ost

a B

rava

(fuente

: Regis

tre d

e T

urism

e d

e C

ata

lunya

-Genera

litat

de C

ata

lunya

, 2010)

Ell

o r

epre

senta

una

ofe

rta

de

74.0

60 p

laza

s hote

lera

s, 1

05.5

13 p

laza

s en

cam

pin

gs

y

YC53S#*'&P&)#!"#.,+%)@(#+,+&'#1!&.()#!"'#&B(#=553#G&-%'%.&!()#*(+##"'#Q";%).+(#!"#N,+%)@(#!"#

'&#K%+"--%8#d"9"+&'#!"#N,+%)@"#!"#'&#d"9"+&'%.&.#!"#m&.&',7&6>#.&'#-(@(#*,"!"#&*+"-%&+)"#

"9#"'#;+bE-(#)%;,%"9."#!"#$*&$'

Fig

ura

5 |

Dis

trib

uci

ón

po

rcen

tual d

e la o

fert

a d

e p

laza

s d

e a

loja

mie

nto

s tu

ríst

ico

s en

la C

ost

a B

rava

(fuente

: Regis

tre d

e T

urism

e d

e C

ata

lunya

-Genera

litat

de C

ata

lunya

, 2010)

La Im

port

anci

a de

l Tur

ism

o C

ultu

ral e

n lo

s D

estin

os

Cons

olid

ados

La C

ost

a Br

ava

y lo

s M

useo

s de

Dal

í

Pale

rmo

Busine

ss R

evie

w |

Spe

cial

Issu

e|—

—---

------

--——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——|

135

Com

o v

emos,

el

porc

enta

je d

e pla

zas

turí

stic

as q

ue

ofr

ecen

los

hote

les

y p

ensi

ones

")#"'#L5r#!"'#.(.&'>#"'#!"#'()#-&@*%9;)#*&)&#&#)"+#"'#?4r>#@%"9.+&)#J,"#'()#&'(F&@%"9.()#

de

turi

smo r

ura

l so

lam

ente

rep

rese

nta

n e

l 2%

.

3.2

. Lo

s M

use

os

de D

alí y

la C

ost

a B

rava

Co

mo

ya

se h

a in

dic

ado

an

teri

orm

ente

, d

entr

o d

e la

ofe

rta

de

nu

evo

s p

rod

uct

os

turí

stic

os,

la c

om

arca

ha

real

izad

o u

na

dec

idid

a ap

ues

ta p

or

el tu

rism

o c

ult

ura

l, d

esta

cando

la o

fert

a de

muse

os

y, e

ntr

e el

los,

los

cuat

ro m

use

os

ded

icad

os

a la

obra

de

Dal

í !"#$+&$

Mu

seo

Lo

calid

ad

Cas

a-M

useo

Sal

vado

r D

alí

Port

Llig

at

Cas

tillo

l Gal

a-D

alí

Púbo

l

Teat

ro-M

useo

Dal

í Fi

gue

res

Mus

eo d

e la

s Jo

yas

de D

alí

Figue

res

Fig

ura

6 |

Tab

la c

on

lo

s m

use

os

de la C

ost

a B

rava d

ed

icad

os

a la o

bra

de D

alí

(ela

bo

raci

ón

pro

pia

)

La

evo

luci

ón

del

mer

o d

e v

isit

ante

s a

lo l

arg

o d

el p

erío

do

20

05

-20

09

, en

lo

s

pri

nci

pal

es m

use

os

exis

tente

s en

la

Cost

a B

rava,

ha

sido l

a si

guie

nte

!"#$,&$

Figura

7 |

Evo

luci

ón

del n

úm

ero

de v

isit

an

tes

en

lo

s p

rin

cip

ale

s m

use

os

de la C

ost

a B

rava (

2005-2

009)

(fu

en

te: D

ep

art

am

en

t d

e C

ult

ura

de la

Gen

era

litat

de C

ata

lun

ya, 2

010)

m(@(#)"#*,"!"#$"+#"9#"'#;+bE-(#&9."+%(+>#"'#@,)"(#K&'/#!"#]%;,"+")#&;',.%9&#&##'&#

may

orí

a de

los

vis

itan

tes

de

los

muse

os

de

la m

arca

turí

stic

a, d

e m

aner

a que

si e

fect

uam

os

una

com

par

ació

n e

ntr

e la

evolu

ción d

e vis

itan

tes

al c

onju

nto

de

muse

os

de

Dal

í y e

l

+").(>#."9!+"@()#"'#)%;,%"9."#;+bE-(#!"#$'-&,

donde

se a

pre

cia

clar

amen

te l

a dif

eren

cia

de

vis

itan

tes

a lo

lar

go d

el p

erío

do 2

005-2

009.

José

Pra

t Fo

rga|

Gem

ma

Can

ove

z-V

alie

nte

136|—

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

----—

——

—---

------

-——

——

——

——

——

——

——|

Pal

erm

o Bu

sine

ss R

evie

w |

Spe

cial

Issu

e

Fig

ura

8 |

Co

mp

ara

ció

n d

e la e

vo

luci

ón

del n

úm

ero

de v

isit

an

tes

en

tre lo

s m

use

os

de D

alí y

el re

sto

de m

use

os

(2005-2

009)

(fuente

: D

epart

am

ent

de C

ultura

de la G

enera

litat

de C

ata

lunya

, 2010)

El

conju

nto

de

los

muse

os

ded

icad

os

a la

obra

de

Dal

í en

la

Cost

a B

rava

reci

bie

ron,

a lo

'&+;(#!"'#&B(#=525>#,9#.(.&'#!"#2CYY5C?=?#$%)%.&9.")>#+"*&+.%!()#*(+-"9.,&'@"9."#)";I9#"'#;+bE-(#

siguie

nte

!"#$.&/

sie

ndo e

l Tea

tro-M

use

o D

alí, e

n F

iguer

es, e

l que

reci

bió

más

vis

itan

tes

en e

l año

=525#1442CL5?#$%)%.&9.")6>#)";,%!(#*(+#"'#@,)"(#!"#'&)#s(7&)#!"#K&'/#1=YSC423#$%)%.&9.")>#"'#-&).%''(#

d&'&[K&'/#125SC23S#$%)%.&9.")6#7#'&#-&)&[@,)"(#!"#c(+.#f'%;&.>#"9#m&!&J,p)#125SC25?#$%)%.&9.")6C##

Fig

ura

9 |

Dis

trib

uci

ón

po

rcen

tual d

e lo

s vis

itan

tes

a lo

s m

use

os

de D

alí en

la C

ost

a B

rava e

n e

l

o 2

009 (fu

ente

: M

em

oria 2

010 F

undaci

ón G

ala

-Dalí

201)

La

evolu

ción d

e vis

itan

tes

en e

stos

muse

os

a lo

lar

go d

e es

tos

últ

imos

años

ha

sido

la s

iguie

nte

!"#$01&$

Fig

ura

10 |

Evo

luci

ón

del n

úm

ero

de v

isit

an

tes

al co

nju

nto

de lo

s m

use

os

de D

alí (2

005-2

010)

(fuente

: M

em

oria 2

010 F

undaci

ón G

ala

-Dalí

201)

^9#-,&9.(#&'#*"+E'#!"#'(s

vis

itan

tes

a lo

s m

use

os

de

Dal

í en

la

Cost

a B

rava,

seg

ún l

os

+"),'.&!()#!"#'&#"9-,").&#+"&'%P&!&#*(+#'&#],9!&-%89#d&'&[K&'/#1=5256>#*(!"@()#(H)"+$&+#J,">#

.&'#-(@(#*,"!"#&*+"-%&+)"#"9#"'#;+bE-(#)%;,%"9."#1E;C226>#'&#@&7(+/&#.%"9"#"9.+"#=S#7#S?#&B()#

1"'#45r6>#-(9#H&F()#*(+-"9.&F")#!"#F8$"9")#@"9(+")#!"#=S#&B()#1"'#2Sr6#7#!"#F,H%'&!()#1"'#Lr6C#

La Im

port

anci

a de

l Tur

ism

o C

ultu

ral e

n lo

s D

estin

os

Cons

olid

ados

La C

ost

a Br

ava

y lo

s M

useo

s de

Dal

í

Pale

rmo

Busine

ss R

evie

w |

Spe

cial

Issu

e|—

—---

------

--——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——|

137

Fig

ura

11 |

Po

rcen

taje

de v

isit

an

tes

po

r g

rup

os

de e

dad

a lo

s m

use

os

de D

alí d

el A

lt E

mp

ord

à (año

2010) (f

uente

: M

em

oria 2

010 F

undaci

ón G

ala

-Dalí,

2011)

Q")*"-.(#&#),#',;&+#!"#*+

oce

den

cia,

en

el

año

20

10

fu

e m

uy

var

iad

o,

ya

qu

e el

25r#*+(-"!/&#!"#'&#*+(*%&#m&.&',97&>#(.+(#25r#!"'#+").(#!"#^)*&B&#7#"'#45r#+").&9."#

del

extr

anje

ro21>#!").&-&9!(#'()#G+&9-")")#1-"+-&#!"'#=5r6>#7#'()#9(+."&@"+%-&9()#1"'#

25r6>#'(#J,"#!"@,").+&#"'#.%+89#%9."+9&-%(9&'#!"#'&#g@&+-&#K&'/hC#:!"@b)>#,9#."+-%(#!"#

los

encu

esta

dos

dij

o q

ue

en a

quel

los

día

s se

alo

jaba

en B

arce

lona

capit

al,

mie

ntr

as q

ue

algo m

enos

del

30%

lo h

acía

en a

lguna

de

las

pobla

ciones

lit

ora

les

de

la C

ost

a B

rava

y,

sola

men

te, un 4

% lo h

acía

en F

iguer

es; lo

que

nos

da

una

idea

de

la a

lta

movil

idad

de

los

vis

itan

tes

de

esto

s m

use

os.

Por

otr

a par

te, u

n 5

9%

de

los

encu

esta

dos

se a

loja

ba

en h

ote

les

y p

ensi

ones

, mie

ntr

as q

ue

un 1

5%

lo h

acía

en c

asas

par

ticu

lare

s, u

n 1

4%

en a

par

tam

ento

s,

un 6

% e

n c

ampin

gs

y s

ola

men

te u

n 1

% lo h

acía

en e

stab

leci

mie

nto

s de

turi

smo r

ura

l. E

n

-,&9.(#&'#/9!%-"#!"#+"*".%-%89#!"#$%)%.&)>#"'#==r#!"#'()#$%)%.&9.")#&E+@&+(9#J,"#O).&#"+&>#&'#

@"9()>#),#)";,9!&#$%)%.&>#'(#J,"#+"*+")"9.&#,9#&'.(#*(+-"9.&F"#!"#E!"'%P&-%89>#@%"9.+&)#J,"#-(9#

rela

ción a

l gra

do d

e sa

tisf

acci

ón c

on la

vis

ita

real

izad

a, e

l 24%

de

los

encu

esta

dos

se d

ecla

raro

n

exce

pci

onal

men

te s

atis

fech

os,

el 43%

muy s

atis

fech

os,

el 14%

sola

men

te s

atis

fech

os,

el 7%

poco

sat

isfe

chos

y e

l re

stan

te 1

2%

no r

espondió

a l

a pre

gunta

. A

conti

nuac

ión,

se p

rese

nta

una

tabla

con l

os

resu

ltad

os

corr

espondie

nte

s al

índic

e de

repet

ició

n d

e la

s vis

itas

, el

índic

e

de

reco

men

dac

ión y

el

gra

do d

e sa

tisf

acci

ón p

erci

bid

o,

según s

e des

pre

nde

de

la e

ncu

esta

real

izad

a al

gru

po d

e m

use

os

rela

cionad

os

dir

ecta

men

te c

on e

l pin

tor

Sal

vad

or

Dal

í !"#$0%&2

Índi

ce d

e re

petic

ión

de la

s vi

sita

s

22%

Índi

ce d

e re

com

enda

ción

de la

vis

ita a

fam

iliar

es/a

mig

os

78%

Gra

do d

e sa

tisfa

cció

n de

la v

isita

Muy

alto

24

%

Alto

43

%

Reg

ular

14

%

Bajo

7%

NS/

NC

24

%

Fig

ura

12 |

Tab

la c

on

lo

s re

sult

ad

os

de la e

ncu

est

a r

ela

tivo

s a lo

s ín

dic

es

de r

ep

eti

ció

n y

reco

men

-

daci

ón

y a

l g

rad

o d

e s

ati

sfacc

ión

de las

vis

itas

(ela

bora

ción p

ropia

a p

art

ir d

e lo

s dato

s ext

raíd

os

de la

Mem

oria 2

010 F

undaci

ón G

ala

-Dalí)

21

. En

el a

ño 2

010,

la C

ost

a Br

ava

reci

bió 3

.545

.000

de

tur

ista

s ex

tran

jero

s, lo

que

rep

rese

ntó e

l 25%

de

la

tota

lidad

que

rec

ibió

Cat

aluñ

a (O

bser

vato

rio d

el T

uris

mo 20

10)

José

Pra

t Fo

rga|

Gem

ma

Can

ove

z-V

alie

nte

138|—

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

----—

——

—---

------

-——

——

——

——

——

——

——|

Pal

erm

o Bu

sine

ss R

evie

w |

Spe

cial

Issu

e

Com

o p

ued

e obse

rvar

se e

n l

a ta

bla

ante

rior, d

os

terc

eras

par

tes

de

los

encu

esta

dos

se

most

raro

n s

atis

fech

os

o m

uy s

atis

fech

os

con la

vis

ita

real

izad

a, m

ientr

as q

ue

sola

men

te m

enos

de

un 1

0%

se

dec

lara

ron d

ecep

cionad

os

al r

espec

to. S

obre

las

expec

tati

vas

de

reco

men

dac

ión

!"#'&)#$%)%.&)>#"'#n4r#!"#'()#"9-,").&!()#!"-'&+&+(9#),#%9."9-%89#!"#R&-"+'(C#̂9#-,&9.(#&'#/9!%-"#

de

repet

ició

n d

e la

s vis

itas

, el 2

2%

de

los

encu

esta

dos

dij

eron q

ue

hab

ían rep

etid

o, l

o q

ue

pued

e

expli

cars

e por

las

gra

ndes

expec

tati

vas

exis

tente

s en

los

vis

itan

tes

a lo

s m

use

os

de

Dal

í y s

u

conci

enci

ació

n d

e que

se e

ncu

entr

an a

nte

una

exposi

ción d

e obra

s de

arte

de

gra

n v

alor ar

tíst

ico,

lo q

ue

les

hac

e in

olv

idab

le la

exper

ienci

a viv

ida.

Con rel

ació

n a

l ori

gen

de

la p

resc

ripci

ón d

e la

s

$%)%.&)>#)";I9#)"#(H)"+$&#"9#"'#;+bE-(#)%;,%"9."#!"#$0(&/

pre

dom

inar

on la

s re

laci

ones

per

sonal

es

"9#,9#=3r#!"#'()#"9-,").&!()#)";,%!()#*(+#'&#%9G(+@&-%89#(H."9%!&#&#.+&$O)#!"#Z9."+9".#1"'#2nr6C#

Fig

ura

13 |

Po

rcen

taje

de v

isit

an

tes

reci

bid

os

en

lo

s m

use

os

de D

alí d

el A

lt E

mp

ord

à (

o 2

010)

seg

ún

la t

ipo

log

ía d

e la p

resc

rip

ció

n (

fuen

te: M

em

ori

a d

e la F

un

daci

ón

Gala

-Dalí, 2011)

^''(#!"@,").+&#J,"#").&#$%)%.&>#"9#@,-R()#-&)()>#7&#").&H&#*+"EF&!&#!"#&9."@&9(>#

segura

men

te d

esde

el p

ropio

lugar

de

ori

gen

del

vis

itan

te;

lo q

ue

se c

orr

esponde

con l

a

H&F&#%9j,"9-%&#*+")-+%*.(+&#"F"+-%!&#*(+#'&)#(E-%9&)#!"#.,+%)@(#1"'#nr6#7#'()#R(."'")#1"'#

2r6>#J,"#)"#"9-,"9.+&9#'(-&'%P&!()#"9#"'#@%)@(#!").%9(C#c(+#),#*&+.">#)";I9#)"#!")*+"9!"#

de

la e

ncu

esta

, las

agen

cias

de

via

jes

en o

rigen

tam

poco

eje

rcen

una

acti

vid

ad p

resc

ripto

ra

de

esto

s des

tinos,

ya

que

sola

men

te e

l 3%

de

los

vis

itan

tes

encu

esta

dos

dec

lara

acu

dir

a

esto

s m

use

os

gra

cias

a s

u r

ecom

endac

ión. E

n c

uan

to a

la

sost

enib

ilid

ad e

conóm

ica,

seg

ún

los

resu

ltad

os

económ

icos

de

explo

taci

ón d

e la

Fundac

ión e

n e

l añ

o 2

010,

ésta

pued

e

consi

der

ar p

osi

tiva,

tal

com

o s

e des

pre

nde

de

la t

abla

sig

uie

nte

!"#$0)&2'

Ingre

sos

de e

xplo

taci

ón

13.5

05.5

52 €

Gas

tos

de e

xplo

taci

ón

9.23

4.83

1 €

Bene

ficio

s de

exp

lota

ción

4.

270.

721

Inve

rsio

nes

real

izad

as

2.45

1.22

6 €

Fig

ura

14 |

Resu

ltad

os

eco

mic

os

de la F

un

daci

ón

Gala

-Dalí (

o 2

010)

(fu

en

te: M

em

ori

a d

e la F

un

daci

ón

Gala

-Dalí, 2011)

^)#%@*(+.&9."#9(.&+#J,"#"9#'&#.&H'&#&9."+%(+#R&7#J,"#-(9)%!"+&+#J,"#"'#24r#!"#'()#%9;+")()#

pro

vin

iero

n d

el m

erch

andis

ing d

e la

s tien

das

exis

tente

s en

los

pro

pio

s m

use

os,

de

man

era

que,

por

"F"@*'(>#)('&@"9."#"9#"'#N"&.+([\,)"(#!"#]%;,"+")#)"#%9;+")&+(9#*(+#")."#-(9-"*.(#2C4=?C555#tC#

La Im

port

anci

a de

l Tur

ism

o C

ultu

ral e

n lo

s D

estin

os

Cons

olid

ados

La C

ost

a Br

ava

y lo

s M

useo

s de

Dal

í

Pale

rmo

Busine

ss R

evie

w |

Spe

cial

Issu

e|—

—---

------

--——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——|

139

4.

Co

ncl

usi

on

es

La

Cost

a B

rava,

en p

lena

fase

turí

stic

a post

-ford

ista

, es

un d

estino c

onso

lidad

o q

ue

bas

a su

pri

nci

pal

atr

activo e

n s

u p

aisa

je,

su c

lim

a y s

us

rec

urs

os

nat

ura

les,

pre

senta

ndo u

n t

erri

tori

o

@,7#!"9)%E-&!(#,+H&9/).%-&@"9."#&#'(#'&+;(#!"#.(!(#),#'%.(+&'>#-(9#,9#%@*(+.&9."#*&+J,"#!"#

segundas

res

iden

cias

y u

na

acep

table

ofe

rta

de

aloja

mie

nto

s tu

ríst

icos

(hote

les,

pen

siones

y

&'H"+;,")>#-&@*%9;)>#&*&+.&@"9.()>#CCC6#"#%9G+&").+,-.,+&)#!"#@($%'%!&!#1-&++"."+&)>#&"+(*,"+.(>#

*,"+.()#7#*,"+.()#!"*(+.%$()6>#!"#!"*(+.")#1-&@*()#!"#;('G>#CCC6#)"+$%-%()#7#"J,%*&@%"9.()>#"9#

un t

erri

tori

o c

on u

na

pobla

ción l

oca

l que,

may

ori

tari

amen

te,

está

ded

icad

a al

sec

tor

terc

iari

o.

Sin

em

bar

go, l

as n

uev

as e

xig

enci

as y

motivac

iones

de

los

turi

stas

, la

cris

is e

conóm

ica

mundia

l,

la c

om

pet

enci

a de

otr

os

des

tinos

y l

a glo

bal

izac

ión d

el t

ransp

ort

e y d

e la

info

rmac

ión,

han

pro

voca

do u

na

dis

min

uci

ón d

e tu

rist

as e

n e

stos

últim

os

años,

esp

ecia

lmen

te e

xtr

anje

ros,

lo q

ue

ha

obligad

o a

los

acto

res

loca

les,

público

s y p

rivad

os,

a b

usc

ar n

uev

os

pro

duct

os

turí

stic

os

que

sirv

an p

ara

satisf

acer

est

a dem

anda

y c

onso

liden

el d

estino. E

ntr

e lo

s nuev

os

pro

duct

os

ofe

rtad

os

des

taca

n l

os

rela

cionad

os

con t

uri

smo c

ultura

l, c

om

o l

as v

isitas

a l

os

muse

os

o l

a as

iste

nci

a a

los

fest

ival

es m

usi

cale

s, y

a que

pre

senta

n im

port

ante

s pote

nci

alid

ades

per

o c

on u

na

capac

idad

+"!,-%!&#*&+&#;"9"+&+#-&@H%()#)"-.(+%&'")#7#."++%.(+%&'")C#^).&)#!%$"+)%E-&-%89#!"#&-.%$%!&!")#

turí

stic

o-c

ultura

les

se o

rien

ta a

la

búsq

ued

a de

las

sensa

ciones

, el

sen

tido d

el a

cto t

urí

stic

o, la

per

cepci

ón d

e la

aute

ntici

dad

del

pro

duct

o y

la

conse

rvac

ión d

el l

ugar

, ya

que,

com

o q

ue

el

com

ponen

te e

moci

onal

adquie

re e

xtr

aord

inar

ia im

port

anci

a den

tro d

e la

exper

ienci

a tu

ríst

ica,

las

emoci

ones

deb

en c

once

bir

se c

om

o e

l ele

men

to c

entr

al d

el p

roce

so g

lobal

de

sati

sfac

ción

en e

l ám

bit

o d

el t

uri

smo y

, co

mo c

onse

cuen

cia

de

ello

, la

ges

tión d

e la

s ex

pec

tati

vas

deb

e

com

ple

tars

e co

n la

ges

tión d

e la

s em

oci

ones

, per

mit

iendo q

ue

el turi

sta

sati

sfag

a su

ansi

a de

nuev

as e

xper

ienci

as y

am

plí

e su

s co

noci

mie

nto

s, s

in s

uper

ar la

cap

acid

ad d

e ca

rga

del

des

tino,

"X-"*.(#"9#@(@"9.()##@,7#*,9.,&'")#1-(@(#(-,++">#"9#(-&)%(9")>#"9#"'#N"&.+([\,)"(#!"#K&'/6C

Todo e

llo s

e re

aliz

a, p

ráct

icam

ente

, si

n n

ingún t

ipo d

e ag

resi

ón m

edio

ambie

nta

l, p

ero s

í

con u

na

import

ante

rel

evan

cia

soci

al,

ya

que

sirv

en p

ara

poner

en v

alor

algunos

lugar

es d

el

terr

itori

o, a

yudan

do, c

on m

ayor o m

enor in

tensi

dad

, al d

esar

rollo lo

cal y

a la

form

ació

n, y

a que,

.&'#-(@(#)"#R&#*,").(#!"#@&9%E").(#"9#")."#&+./-,'(>#'()#$%)%.&9.")#&#'()#@,)"()#+"-%H"9#,9#;+&!(#

de

satisf

acci

ón b

asta

nte

alto, l

o q

ue

per

mite

aum

enta

r su

rep

etitiv

idad

a m

edio

pla

zo, y

ayudan

a si

tuar

en e

l m

apa

mundia

l es

te t

erri

tori

o c

om

o u

n a

trac

tivo t

urí

stic

o-c

ultura

l de

inte

rés,

sin

olv

idar

que

no todos

los

vis

itan

tes

cultura

les

son t

uri

stas

cultura

les

en e

l se

ntido e

stri

cto, pues

el n

ivel

de

motivac

ión c

ultura

l var

ía o

sten

sible

men

te d

e un turi

sta

a otr

o, e

incl

uso

de

un p

aís

a

otr

o. S

in e

mbar

go, l

a ev

iden

te s

ost

enib

ilid

ad m

edio

ambie

nta

l y s

oci

ocu

ltura

l de

este

turi

smo s

e

contr

apone

a una

déb

il s

ost

enib

ilid

ad e

conóm

ica,

exce

ptu

ando lo

s ca

sos

en lo

s que

exis

te u

n fu

erte

polo

de

atra

cció

n d

e tu

rist

as, q

ue

tras

pas

a fr

onte

ras,

de

man

era

que

ésto

s ya

lo h

an p

erci

bid

o y

asim

ilad

o d

esde

sus

pro

pio

s lu

gar

es d

e ori

gen

(co

mo p

ued

e se

r el

conju

nto

muse

ístico

de

Dal

í

(>#"9#@"9(+#;+&!(>#'&)#+,%9&)#&+J,"('8;%-&)#!"#^@*I+%")6>#'(#J,"#(H'%;&#&#'()#").&H'"-%@%"9.()#

turí

stic

os-

cultura

les

de

esta

índole

a r

ecib

ir f

uer

tes

subven

ciones

pública

s, e

xce

pto

en e

l ca

so

7&#-(@"9.&!(#!"#'()#@,)"()#!"#K&'/6C##:)/#*,")>#"9#"'#.,+%)@(#-,'.,+&'>##'()#!").%9()#!"H"9#)"+#

capac

es d

e ofr

ecer

, a tr

avés

de

una

seri

e de

activid

ades

com

ple

men

tari

as, t

oda

una

amal

gam

a de

emoci

ones

, de

man

era

que,

a tr

avés

de

la e

xper

imen

taci

ón d

e unos

esta

dos

emoci

onal

es d

e dis

tinta

inte

nsi

dad

, el tu

rist

a se

most

rará

rea

lmen

te s

atis

fech

o y

com

pro

met

ido c

on e

l des

tino turí

stic

o,

ya

que

cual

quie

r des

tino turí

stic

o, a

unque

esté

conso

lidad

o, c

om

o p

ued

e se

r la

Cost

a B

rava,

si

José

Pra

t Fo

rga|

Gem

ma

Can

ove

z-V

alie

nte

140|—

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

----—

——

—---

------

-——

——

——

——

——

——

——|

Pal

erm

o Bu

sine

ss R

evie

w |

Spe

cial

Issu

e

quie

re m

ante

ner

se e

n e

l fu

turo

, ha

de

pre

senta

r unas

par

ticu

lari

dad

es p

ropia

s que

le d

ifer

enci

en

de

los

dem

ás c

om

pet

idore

s, d

entr

o d

e unos

par

ámet

ros

gen

eral

es d

e ca

lidad

y s

ost

enib

ilid

ad,

actu

alm

ente

ya

irre

nunci

able

s. P

ara

ello

, su

com

pet

itiv

idad

se

ha

de

bas

ar e

n s

atis

face

a u

na

dem

anda

cada

vez

más

exig

ente

y c

on u

n m

ayor

inte

rés

por

el e

nto

rno n

atura

l y la

cultura

, que

busc

an p

rogra

mas

per

sonal

izad

os.

Ello s

e lo

gra

apoyán

dose

en la

cola

bora

ción y

coord

inac

ión

entr

e lo

s dis

tinto

s ac

tore

s in

volu

crad

os

(adm

inis

trac

iones

pública

s, f

undac

iones

, em

pre

sari

os

y

&)(-%&-%(9")#'(-&'")>#-(@,9%!&!#'(-&'6#-(9#"'#(HF".%$(#!"#'(;+&+#'&#@&7(+#-&'%!&!#*()%H'"#"9#'()#

serv

icio

s tu

ríst

icos

de

ese

des

tino, t

om

ando c

om

o p

lan d

e ac

ción u

na

adec

uad

a pre

serv

ació

n d

e

sus

recu

rsos,

fom

enta

ndo la

conci

enci

ació

n d

e la

pobla

ción e

n e

l tra

to c

on e

l turi

sta

y p

repar

ando

un a

dec

uad

o p

lan d

e pro

moci

ón d

el d

estino c

on a

ctiv

idad

es c

om

ple

men

tari

as, q

ue,

al r

ealiza

rse

en p

equeñ

a es

cala

y c

on u

na

esta

cional

idad

poco

mar

cada,

suel

en res

pet

ar la

cap

acid

ad d

e ca

rga

de

los

des

tinos,

pro

voca

ndo m

uy p

oca

s al

tera

ciones

en s

us

recu

rsos

nat

ura

les

y e

n s

u p

aisa

je.

El tu

rism

o d

e so

l y p

laya

y e

l tu

rism

o c

ult

ura

l so

n d

os

segm

ento

s co

mple

men

tari

os

del

mer

cado t

urí

stic

o,

que

per

mit

en e

l so

sten

imie

nto

de

unos

des

tinos

mad

uro

s y q

ue

son

espec

ialm

ente

inte

resa

nte

s par

a fo

men

tar

la d

eses

taci

onal

izac

ión e

n u

nos

mom

ento

s del

año e

n los

que,

por

razo

nes

cli

mat

oló

gic

as, no s

ea p

osi

ble

dis

fruta

r del

lit

ora

l, d

e m

aner

a

que

el t

uri

smo c

ult

ura

l co

nst

ituye

por

sí m

ism

o u

na

gra

n o

port

unid

ad d

e pote

nci

ació

n

turí

stic

a par

a aq

uel

los

des

tinos

que

ofr

ezca

n e

ven

tos

cult

ura

les

atra

ctiv

os

y d

e ca

lidad

,

&,9J,">#.&'#-(@(#7&#%9!%-&#f&7,9(#1=55n6>#),)#*+%9-%*&'")#+%");()#)(9#),#j&J,"P&#

económ

ica,

la

posi

bil

idad

de

triv

iali

zaci

ón d

el p

atri

monio

cult

ura

l, q

ue

lo c

onvie

rte

en

,9#")*"-.b-,'(>#7#'&#%9!"E9%-%89#"X%)."9."#"9.+"#'&#-,'.,+&#7#(.+&)#G(+@&)#!"#(-%(C#

Refe

ren

cias

:&;&+<&'>#aC#1=55=6#gQ").+,-.,+%9;#)"&)%!"#.(,+%)@C#NR"#+")(+.#'%G"-7-'"hC#

An

na

ls o

f Touri

sm R

esea

rch, 29, pp. 5-5

5.

:&;&+<&'>#aC#1=55?6#

“G

lobal-

Loca

l in

tera

ctio

ns

in E

ngli

sh C

oast

al

Res

ort

s”.

Touri

sm

Geo

gra

phie

s,#S#1L6>#**C#Y?2[Y?=C

:9.(9>#aC#1=55?6#gK"#'()#*+(-")()#!"#!%$"+)%E-&-%89#7#-,&'%E-&-%89#&#'()#*+(!,-.()#

turí

stic

os

emer

gen

tes.

Cam

bio

s y o

port

unid

ades

en la

din

ámic

a re

cien

te d

el tu

rism

o li

tora

l”.

Papel

es d

e E

conom

ía E

spañola

, F

undaci

ón d

e la

s C

aja

s de

Ahorr

os,

102, pp. 316-3

32.

0&+H&P&>#uC#123SS6#

Le

pays

age

hum

ain

de

la C

ost

a. P

arí

s: L

ibra

ire

Arm

and C

oli

n.

0:Qv^>#\C7#NUiw^Q>#sC#1233S6#

“E

xplo

rin

g t

he

his

tory

of

leis

ure

an

d t

ou

rism

in

Spain

”C#̂9e##0&+W">#\CM#N(<9"+>#sCM#w"<.(9>#\CNC#1"!)C6C#N(,+%)@#%9#a*&%9C#m+%.%-&'#%)),")C#

Wal

lingfo

rd:

CA

B I

nte

rnat

ional

, pp. 3-3

4.

0+&@<"''>#0C#1=55L6#g\&))#N(,+%)@>#K%$"+)%E-&.%(9#&9!#a,).&%9&H%'%.7#K"$"'(*@"9.#%9#

a(,.R"+9#̂,+(*"x)#m(&).&'#Q";%(9)hC#̂9e#0Q:\i^ff>#0C#1"!C6C#C

oast

al M

ass

Touri

sm.

3456784"9:;4<=':=>'?@8;:4=:AB6'3656B<CD6=;'4='?<@;E67='F@7<C$,

Cle

ved

on:

Chan

nel

V

iew

Publi

cati

ons,

pp. 1-3

1.

0(9".>#fC#1=55Y6#gm,'.,+&'#N(,+%)@hC#^9e#NUia^>#QC#1"!C6C#H

an

db

oo

k o

f C

ult

ura

l E

conom

ics.#d'()e#^!<&+!#^';&+>#**C#24n[23YC

La Im

port

anci

a de

l Tur

ism

o C

ultu

ral e

n lo

s D

estin

os

Cons

olid

ados

La C

ost

a Br

ava

y lo

s M

useo

s de

Dal

í

Pale

rmo

Busine

ss R

evie

w |

Spe

cial

Issu

e|—

—---

------

--——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——|

141

0,.'"+>#QCiC#123456#gNR"#-(9-"*.#(G#&#.(,+%).#&+"&#-7-'"#(G#"$(',.%(9e#%@*'%-&.%(9)#G(+#

man

agem

ent

of

reso

urc

es”.

The

Canadia

n G

eogra

pher

,#A('C#``ZA#1Z6>#**C#?[2=C

0,.'"+>#QCiC#1=55S6#GE6';<@748;':76:'B4H6'9I9B6/'JCCB49:;4<=8':=>'K<>4"9:;4<=8$

Vol.

I,

Cle

ved

on:

Chan

nel

Vie

w.

m&')>#sC#1234=6#L

a C

ost

a B

rava

i e

l tu

rism

e: e

studis

sobre

la p

olí

tica

turí

stic

a, el

ter

rito

ri

i l’

hote

leri

a. B

arce

lona:

Kap

el.

m'&$&'>#cC#1233?6#gNR"#%@*&-.#(G#.(,+%)@#(9#.R"#+"").+,-.+%9;#(G#^,+(*"&9#a*&-"hC#^9e#

\UwN:w:QZ>#:C#7#iZffZ:\a>#:C\C#1"!)C6C#E

uro

pea

n t

ouri

sm.

Reg

ions,

space

s and

rest

ruct

uri

ng. mR%-R")."+e#s(R9#i%'"7#&9!#a(9)>#**C#=Ln[=SYC

m,&!+&!(>#aCM#K,+&#:C#7#^).&."''&>#VC#1=55S6#gf&#.+&9)G(+@&-%89#!"#'()#&)"9.&@%"9.()#

"9#"'#'%.(+&'#.,+/).%-(#-&.&'b9e#&9b'%)%)#-&+.(;+bE-(#7#").&!/).%-(#!"'#:'.#^@*(+!oh>##

L=568;4#:94<=68'M6<#7N"9:8/#L5>#**C#2?3[24=C#

K&99>#dC\CaC#1233L6#gN(,+%)@#&9!#w().&';%&e#f((W%9;#G(+<&+!#.(#;(%9;#H&-Wh>#V

rije

tijd

en

Sam

enle

ving,#2=#12[=6>#**C#n?[3LC

K"'#Q";,"+(>#\C#1233L6#^-(.,+%)@(C#N

uev

as

form

as

de

turi

smo e

n e

l es

paci

o r

ura

l.

Bar

celo

na:

Bosc

h.

K(9&%+">#sC#:C#1=55?6#

La l

ògic

a e

spaci

al

del

turi

sme

a l

a C

ost

a B

rava

, en

: D

ebat

Cost

a

Bra

va.#D9#G,.,+#)()."9%H'"C#d%+(9&e#mU:m>#**C#=24[==?C

K,H(%)>#0C#1=5556#

Under

standin

g t

he

Consu

mer

. H

arlo

w:

Pea

rson E

duca

tion L

imit

ed.

]+&;,"''M#QC\C#1233Y6#gN,+%)@"#+")%!"9-%&'#7#."++%.(+%(e#'&#)";(9&#+")%!"9-%&#&#'")#

com

arques

gir

onin

es”.

Tes

is d

oct

ora

l dir

igid

a por

el D

r. F

ranci

sco L

ópez

Pal

om

eque.

U

niv

ersi

tat A

utò

nom

a de

Bar

celo

na.

],''&9&>#cCM#:7,)(>#aC#1=55=6#

Turi

smo s

ost

enib

le.#0&+-"'(9&e#Q,H")C

]DwK:mZyw#d:f:[K:fz#1=5226#K6D<74:'>6':9;454>:>68'%101. F

iguer

es: F

undac

ión

Gla

-Sal

vad

or

Dal

í.

d&+&7>#fC#1=55n6#g^'#m%-'(#!"#^$(',-%89#!"'#K").%9(#N,+/).%-(C#D9&#&*+(X%@&-%89#&'#

des

arro

llo h

istó

rico

del

turi

smo e

n C

atal

uña”

. T

esis

doct

ora

l dir

igid

a por

la D

ra. G

emm

a C

ànoves

. U

niv

ersi

tat A

utò

nom

a de

Bar

celo

na.

d&+&7>#fC#7#m&9($")>#dC#1=5226e#gf%G"#-7-'")>#).&;")#&9!#.(,+%)@#R%).(+7C#NR"#m&.&'(9%&#

1a*&%96#"X*"+%"9-"hC#A

nnals

of

Touri

sm R

esea

rch,#Y4#1=6>#**C#S?2_Sn2C

d&+-%&>#:C#7#:'H,+J,"+J,">#]Cs>#1=55Y6#g^'#.,+%)@(#-,'.,+&'#7#"'#!"#)('#7#*'&7&e#{),).%.,.%$()#

(#-(@*'"@"9.&+%()|hC#C

uader

nos

de

Turi

smo, 11, pp. 97-1

05.

d&+;%"'!>#KC#1233Y6#

Touri

sm a

t W

orl

d H

erit

age

Cult

ura

l Sit

es. M

adri

d:

ICO

MO

S.

V"+9b9!"P>#:C#123436#

Cult

ura

y M

edio

Rura

l. M

adri

d:

Edit

ori

al N

arce

a.

V,9."+>#mCM#d+""9>#VC#1233?6#T

ouri

sm a

nd the

Envi

ronm

ent.

A S

ust

ain

able

Rel

ati

onsh

ip?.

f(9!+")e#Q(,.'"!;"C

f&7,9(>#\C:C#1=55n6#g^'#@,)"(#@b)#&''b#!"#),)#'/@%.")C#*+(-")()#!"#@,)"&'%P&-%89#"9#

el m

arco

urb

ano y

ter

rito

rial

”. O

ppid

um

, 3, pp. 133-1

64.

José

Pra

t Fo

rga|

Gem

ma

Can

ove

z-V

alie

nte

142|—

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

----—

——

—---

------

-——

——

——

——

——

——

——|

Pal

erm

o Bu

sine

ss R

evie

w |

Spe

cial

Issu

e

f',+!")>#sCmC#7#0'&9-(>#:#1=55n6#gf&#"$(',-%89#!"'#.,+%)@(#"9#^)*&B&hC#^9e#cQZ^aNf^u>#

dM#ffDQK}a>#sCmC1!%+C6C#

Est

rate

gia

y g

esti

ón d

el tu

rism

o e

n e

l munic

ipio

. Bel

late

rra, E

scola

D9%$"+)%.o+%&#!"#N,+%)@"#%#K%+"--%8#V(."'"+&#[#D9%$"+)%.&.#:,.~9(@&#!"#0&+-"'(9&>#**C#2n[=4C

\&+./9"P[;&+-/&>#"CM#0&+-"'8>#@C&CM#c+&.)>#'C#1=55S6#6B'C67"B'>6B8'@8@:748'>6B8'5<B8'>6'A:4O'

cost

de

l’aer

oport

de

gir

ona. gir

ona:

pat

ronat

de

turi

sme

cost

a bra

va.

\%())"->#FC@C#123nn6#g"'"@"9.)#*(,+#,9"#.RO(+%"#!"#'x")*&-"#.(,+%).%J,"h>#L

es C

ahie

rs

du T

ouri

sme,

ser

ie C

, 36.

\,9!".>#fC#1233S6#gf&#)%.,&-%8#"-(9~@%-&#%#.,+/).%-&#&#'&#m().&#0+&$&h>#R

evis

ta d

e G

irona,

245>#**C#LL[L3C#

\,9!".>#f'C#123346#gfl"$(',-%8#!"')#@(!"')#!"#.,+%)@(#'%.(+&'C#^'#Q";9"#D9%.>#'&#m().&#

0+&$&#%#m,H&hC#N")%)#!(-.(+&'#!%+%;%!&#*(+#'&#K+&C#Q()&#\�#]+&;,"''C#D9%$"+)%.&.#!"#d%+(9&C

\,9!".>#fC##1=5556#gf&#m().&#0+&$&#7#'l^).&+.%.C#D9#"F"@*'(#!"#.+&9)%-%89#"9.+"#!%).%9.()#

model

os

turí

stic

os”

. E

studio

s y

Per

spec

tiva

s en

Turi

smo,

9, pp. 229-2

50.

U0a^QA:NUQZ#K^f#NDQZa\^#1=5226#C

ata

lunya

Turí

stic

a e

n X

ifre

s 1=5256C#0&+-"'(9&e#

Dep

arta

men

t de

Turi

sme.

Gen

eral

itat

de

Cat

alunya.

UF"!&>#sC]C#1233=6#ga(-%"!&!")#7#."++%.(+%()#!"#'&#̂)*&B&#.,+/).%-&#.+&!%-%(9&'C#D9&#+"j"X%89#

!")!"#:9!&',-/&#R&-/&#"'#G,.,+(h>#^).,!%()#Q";%(9&'")>#Y=>#**C#==?[=LnC

U'%$"+>#sC#1=55?6#̂'#@(!"'#.,+/).%-#!"#'&#m().&#0+&$&#&#'l%9%-%#!"'#)C#̀`Ze#").&-%8#!l"9''&�#(#

E9&'#!l".&*&|C#̂9e#D

ebat C

ost

a B

rava

. Un futu

r so

sten

ible

. Gir

ona:

CO

AC

, pp. 2

46-2

77.

c'(;>#aC>#123nY6#giR7#!").%9&.%(9#&+"&)#+%)"#&9!#G&''#%9#*(*,'&+%.7hC#C

orn

ell

Hote

l and

Res

taura

nt

Ass

oci

ati

on Q

uart

erly

, 2L#1L6>#**C#??_?4C

c+&.)>#fC#7#0&'&;,">#sC#1=55?6#gm(R")%89#7#a()."9%H%'%!&!C#̂'"@"9.()#m'&$"#"9#'&#m(@*".%.%$%!&!#

del

Ter

rito

rio T

urí

stic

o: el

cas

o d

e la

Cost

a B

rava”

. R

etos

Turí

stic

os,

Y#1Y6>#**C#4[2?C#

c+&.)>#fC#7#c&,9"+(>#̀C#1=55=6#gd%+(9&#%#'&#m().&#0+&$&e#:';,9")#Q"j"X%(9)#)(H+"#'&#m(R")%8#

i la

Fle

xib

ilit

at d

el T

erri

tori

”. S

emin

ari

Inte

rnaci

onal s

obre

Com

pet

itiv

itat i

Ter

rito

ri, G

irona.

c+%").'"7>#dC#123n46#gN+&9)G(+@&-%(9")#"9#!()#*,"H'()#!"#'&#-().&#-&.&'&9&#&#*&+.%+#!"#

1940, c

on e

spec

ial re

fere

nci

a al

per

íodo 1

965-1

976”.

Tes

ina

de

Lic

enci

atura

de

Geo

gra

fía

baj

o l

a dir

ecci

ón d

el D

r. E

nri

c L

Luch

. U

niv

ersi

dad

Autó

nom

a de

Bar

celo

na.

c+%").'"7>#dM#1=55n6#ga()."9%H%'%!&!>#-%-'(#!"#$%!&#7#!")&++(''(#!"#')(#!").%9()#.,+x)%.%-()e#

R&-%&#,9#9,"$(#@(!"'(#!"'#.,+%)@(#")*&B('hC#^9e#cQZ^aNf^u>#dM#ffDQK}a>#sCmC1!%+C6#

Est

rate

gia

y g

esti

ón

del

tu

rism

o e

n e

l m

un

icip

io.

Bel

late

rra:

Esc

ola

Un

iver

sità

ria

de

Turi

sme

i D

irec

ció H

ote

lera

- U

niv

ersi

tat A

utò

nom

a de

Bar

celo

na,

pp. 29-4

2.

Q%-R&+!)>#dC#1233S6#

Cult

ura

l Touri

sm i

n E

uro

pe.

Wal

lingfo

rd:

CA

BI.

Q%-R&+!)>#dC#1=5526#

Cult

ura

l A

ttra

ctio

ns

and E

uro

pea

n T

ouri

sm.

Wal

lingfo

rd:

CA

BI.

a&9.&'8>#sC#1=5526#R

ose

s 1875-1

975:

del

model

com

erci

al a la r

evolu

ció turí

stic

a.#Q()")e#

:7,9.&@%"9.(#!"#Q()")C

a@%.R>#\CvC#1=55Y6#

Issu

es i

n C

ult

ura

l Touri

sm S

tudie

s. f(9!(9e#Q(,.'"!;"C

a*%"'H"+;>#NC#1233?6#gm,'.,+&'#.(,+%)@#&9!#H,)%9"))#(**(+.,9%.%")#G(+#@,)",@)#&9!#

her

itag

es s

ites

”. T

ouri

sm M

anagem

ent,

2S#1?6C

La Im

port

anci

a de

l Tur

ism

o C

ultu

ral e

n lo

s D

estin

os

Cons

olid

ados

La C

ost

a Br

ava

y lo

s M

useo

s de

Dal

í

Pale

rmo

Busine

ss R

evie

w |

Spe

cial

Issu

e|—

—---

------

--——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——

——|

143

N"+")>#\#1=5546#g^'#*&.+%@(9%#%9!,).+%&'e#-(9)"+$&-%8#%#@,)"&'%.P&-%8C#̂'#-&)#-&.&'ohC#N+&H&F(#

de

inves

tigac

ión d

el M

aste

r en

Ges

tión d

el P

atri

monio

Cult

ura

l. U

niv

ersi

tat

de

Bar

celo

na.

NR,+(.>#sC\C#123nL6#gNR"#&**'%-&.%(9#(G#)-"9&+%(#."-R9%J,"#.(#.(,+%)@e#@".R(!('(;%-&'#

aspec

ts”.

Cahie

rs d

u T

ouri

sme.

Cen

tre

des

Hau

tes

Etu

des

Touri

stiq

ues

.

N+%H">#s#1=5556#

Eco

nom

ía d

el o

cio y

del

turi

smo. M

adri

d:

Sín

tesi

s.

N+(%.%B(>#\C:C#1=55Y6#gc&.+%@(9%(#m,'.,+&'e#A&'(+%P&-%89#"-(98@%-&#7#+",.%'%P&-%89#

G,9-%(9&'hC#^9e#mDfNDQZwwUA:=55YC#J

orn

adas

de

Ges

tión C

ult

ura

l. L

a P

alm

a.

N,+9"+>#fCM#:)R>#sC#123n?6#

The

Gold

en H

ord

es:

Inte

rnati

onal

Touri

sm a

nd t

he

Ple

asu

re

Per

ipher

y.#f(9!(9e#Q(,.'"!;"C

D++7>#sC#1233Le#gm,'.,+&'#mR&9;"#&9!#m(9."@*(+&+7#N(,+%)@hC#L

eisu

re S

tudie

s, 1

3, p

p. 1

-6.

A&)&''(>#ZC#123336#gm+%)%)#7#-(9)('%!&-%89>#23n=[234=hC#̂9e#0:uyw>#]#1!%+C6C#*1':P<8'>6B'

turi

smo e

spañol.

Un a

náli

sis

his

tóri

co y

est

ruct

ura

l. M

adri

d:E

dit

ori

al C

entr

o d

e E

studio

s Q&@89#:+"-")>#**C#25?[2=LC#

A"+&>#sC]C#7#0&B()>#mCsC#1=5256#gQ"9($&-%89#7#+"").+,-.,+&-%89#!"#'()#!").%9()#.,+/).%-()#

conso

lidad

os

del

lit

ora

l: l

as p

ráct

icas

rec

reat

ivas

en l

a ev

olu

ción d

el e

spac

io t

urí

stic

o”.

B

ole

tín d

e la

Aso

ciaci

ón d

e G

eógra

fos

Esp

añole

s, 5

3, pp. 329-3

53.

A"+&>#sC]CM#f8*"P#c&'(@"J,">#]CM#\&+-R"9&>#\CM#:9.89>#aC#1233n6#A

náli

sis

Ter

rito

rial del

T

uri

smo. B

arce

lona:

Ari

el.

i%''%&@)>#mCM#0,)<"''>#sC#1=55Y6#

Ser

vice

Quali

ty i

n L

eisu

re a

nd T

ouri

sm.

Wal

lingfo

rd:

CA

BI

Pub.