Bilisim EtigiInternet

H. Turgut Uyar

2004-2012

Lisans

c©2004-2012 H. Turgut Uyar

You are free:

to Share – to copy, distribute and transmit the work

to Remix – to adapt the work

Under the following conditions:

Attribution – You must attribute the work in the manner specified by the author or licensor (but not in anyway that suggests that they endorse you or your use of the work).

Noncommercial – You may not use this work for commercial purposes.

Share Alike – If you alter, transform, or build upon this work, you may distribute the resulting work onlyunder the same or similar license to this one.

Legal code (the full license):http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/

Konular

1 InternetAlan AdlarıIfade OzgurluguDemokrasi

2 Toplumsal EtkilerSayısal UcurumIs Yasamı

Konular

1 InternetAlan AdlarıIfade OzgurluguDemokrasi

2 Toplumsal EtkilerSayısal UcurumIs Yasamı

Alan Adları

alan adlarının dagıtımı adil mi?

1998’e kadar NSF dagıtıyor

”ilk gelen alır”politikasısanal coreklenme (cybersquatting)

1998’den sonra ICANN’e geciyor

kar amacı gutmeyen bir kurulusUDRP: Uniform Domain-Name Dispute-Resolution Policytescilli markalar gecerli

Alan Adları

alan adlarının dagıtımı adil mi?

1998’e kadar NSF dagıtıyor

”ilk gelen alır”politikasısanal coreklenme (cybersquatting)

1998’den sonra ICANN’e geciyor

kar amacı gutmeyen bir kurulusUDRP: Uniform Domain-Name Dispute-Resolution Policytescilli markalar gecerli

Anlasmazlıkların Cozumu

WIPO Hakemlik ve Arabuluculuk Merkezi

bir alan adının aktarılması icin

isim tescilli markayla aynı ya da cok benzer olmalıeski sahibinin bu isim uzerinde hicbir hakkı olmamalıkotu niyet olmalı

Ornek: TomCruise.com

WIPO, TomCruise.comalanını, kaydeden kisiden alıpsinema oyuncusuTom Cruise’a veriyor (2006)

http://www.theregister.co.uk/2006/07/23/tom_cruise_dotcom_win/

http://www.theregister.co.uk/2004/12/17/ronaldinho_scores_own_domain_name/

http://www.theregister.co.uk/2006/10/13/rooney_wins_dotcom/

http://www.theregister.co.uk/2012/03/19/pope_benedict_cybersquatter/

Ornek: milka.fr

Fransız modacıMilka Budimir almıs

Kraft istiyor

mahkeme, Kraft’ıhaklı buluyor (2005)

http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4348585.stm

Ornek: Gmail

Google, Ingiltere’de (2005)ve Almanya’da (2007)Gmail ismini kullanamıyor

http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/4354954.stm

https://mashable.com/2007/10/02/google-german-domain/

Isim Benzerlikleri

benzeyen isimler de anlasmazlık konusu olabiliyor

mikerowesoft.com: Mike Rowe - Microsoftmocosoft.com: Mocosoft - Microsoft

yazım hatasına coreklenme (typosquatting)

arama motorları ve tarayıcılar aynı sekilde para kazanmıyor mu?

http://www.theregister.co.uk/2004/01/19/microsoft_lawyers_threaten_mike_rowe/

http://www.theregister.co.uk/2004/12/15/mocosoft_beats_microsoft/

http://www.theregister.co.uk/2008/10/23/google_and_typosquatting/

Ornek: Goggle

Google, cesitli alan adlarınıkazanıyor (2005):googkle.com, ghoogle.com,gfoogle.com, gooigle.com

goggle.com alan adınıkazanamıyor (2011)

http://www.theregister.co.uk/2005/07/11/google_ruling/

http://www.theregister.co.uk/2011/10/12/google_v_goggle/

Ornek: ICANN cıkar catısmaları (2012)

ICANN baskanı,yonetim kurulundakilerincıkar catısmalarınadikkat cekiyor (2012)

http://www.theregister.co.uk/2012/03/19/icann_president_calls_out_his_own_board_over_conflicts_

of_interest/

Konular

1 InternetAlan AdlarıIfade OzgurluguDemokrasi

2 Toplumsal EtkilerSayısal UcurumIs Yasamı

Ifade Ozgurlugu

neler ifade ozgurlugune girmez?

cocuk pornografisi

nefret ya da siddet propagandası

suca ya da zararlı davranısa ozendirme

nasıl bomba yapılır?nasıl acısız intihar edilir?

hakaret

Ifade Ozgurlugu

neler ifade ozgurlugune girmez?

cocuk pornografisi

nefret ya da siddet propagandası

suca ya da zararlı davranısa ozendirme

nasıl bomba yapılır?nasıl acısız intihar edilir?

hakaret

Ifade Ozgurlugu

neler ifade ozgurlugune girmez?

cocuk pornografisi

nefret ya da siddet propagandası

suca ya da zararlı davranısa ozendirme

nasıl bomba yapılır?nasıl acısız intihar edilir?

hakaret

Ifade Ozgurlugu

neler ifade ozgurlugune girmez?

cocuk pornografisi

nefret ya da siddet propagandası

suca ya da zararlı davranısa ozendirme

nasıl bomba yapılır?nasıl acısız intihar edilir?

hakaret

Ifade Ozgurlugu

neler ifade ozgurlugune girmez?

cocuk pornografisi

nefret ya da siddet propagandası

suca ya da zararlı davranısa ozendirme

nasıl bomba yapılır?nasıl acısız intihar edilir?

hakaret

Protesto Siteleri

insanlar memnun olmadıgı kurumları protesto etmek icinsite acıyorlar

iki acıdan degerlendiriliyor:

sitenin icerigi (yalan, hakaret, ifade ozgurlugu)alan adı (tescilli marka)

Ornek: Air France, Wal-Mart

WIPO, airfrancesucks.com,wal-martcanadasucks.comgibi alan adlarınıilgili sirketlere veriyor

ABD Temyiz Mahkemesi,ticari amac gutmeyensitelerin ifade ozgurlugunegirecegini soyluyor (2005)

http://www.theregister.co.uk/2005/04/05/bosley_case_appeal/

http://www.theregister.co.uk/2006/12/29/wipo_rules_against_ryanair/

http://www.theregister.co.uk/2009/07/28/wipo_free_speech/

Konular

1 InternetAlan AdlarıIfade OzgurluguDemokrasi

2 Toplumsal EtkilerSayısal UcurumIs Yasamı

Demokrasi

Internet demokratik bir ortam mı?

Internet demokrasiye katkı yapıyor mu?

Internet’in demokrasiye katkı yapması gerekli mi?

Bilgiye Erisim

evet: dusuk maliyetle bilgiye erisim saglıyor

ama: bilginin onemli bir kısmı yanlıs

Bilgiye Erisim

evet: dusuk maliyetle bilgiye erisim saglıyor

ama: bilginin onemli bir kısmı yanlıs

Asırılıkları Azaltma

evet: insanlar cografyadan bagımsız olarak biraraya gelebiliyor

farklı insanları ve kulturleri tanımak sivrilikleri torpuler

ama: kisisel tercihler ters yonde etki yapıyor

bakacagımız siteleri, haber alacagımız kaynaklarısuzgecten geciriyoruzkendimiz gibi dusunen insanlarla biraraya geliyoruztek bilgi kaynagı Internet olursa hic yeni dusunceya da gorus duymuyoruzasırılıklara kaymak kolaylasıyor

Asırılıkları Azaltma

evet: insanlar cografyadan bagımsız olarak biraraya gelebiliyor

farklı insanları ve kulturleri tanımak sivrilikleri torpuler

ama: kisisel tercihler ters yonde etki yapıyor

bakacagımız siteleri, haber alacagımız kaynaklarısuzgecten geciriyoruzkendimiz gibi dusunen insanlarla biraraya geliyoruztek bilgi kaynagı Internet olursa hic yeni dusunceya da gorus duymuyoruzasırılıklara kaymak kolaylasıyor

Politik Surece Katılım

evet: bireyler ve azınlık grupları seslerini duyurabiliyor

ama: kaotik bir ortam

sesini duyurabilmek icin insanların ilgisini cekmek gerekweb sitesi hazırlama, arama motorlarına kaydettirmekaynak gerektiriyor: gucluye daha cok guc mu veriyor?

Politik Surece Katılım

evet: bireyler ve azınlık grupları seslerini duyurabiliyor

ama: kaotik bir ortam

sesini duyurabilmek icin insanların ilgisini cekmek gerekweb sitesi hazırlama, arama motorlarına kaydettirmekaynak gerektiriyor: gucluye daha cok guc mu veriyor?

Arama Motorlarının Rolu

pek cok insan icin giris noktası arama motorları

arama motorlarının sonucları cok onemli:

hangi sayfalar gosterilecek?ne sırayla gosterilecek?

Ornek: Arama motorları - Cin

Cin’den yapılan aramalardaarama sonucları sansurleniyor

Google sansurlu servisiniiptal ediyor (2010)

icerik saglayıcı lisansınıkaybediyor

http://www.guardian.co.uk/technology/2010/mar/25/china-microsoft-free-speech-google

Ag Tarafsızlıgı

ag tarafsızlıgı:Internet’in her kullanıcıya, her uygulama saglayıcıyave her tasıyıcıya acık, erisilebilir ve ayrımsız olması

aksi ornekler:

tasıyıcıların bazı uygulamaları engellemesiya da harcadıkları bant genisliklerini kısıtlaması (ornegin VoIP)tasıyıcıların bazı site ya da hizmetlere erisimi engellemesiya da onceliklendirmesi

Ag Tarafsızlıgı Ilkeleri

kullanıcıların her turlu yasal Internet icerigine ulasabilmesi

kullanıcıların istedikleri uygulama ve hizmetleri kullanabilmesi

aga zarar vermedikleri surece,kullanıcıların aga istedikleri aygıtla baglanabilmesi

kullanıcıların tasıyıcılar, icerik saglayıcılar veuygulama saglayıcılar arasındaki rekabetten yararlanabilmesi

hizmet saglayıcıların yasal Internet icerik uygulamalarıve hizmetleri arasında ayrım yapmaması

hizmet saglayıcıların uyguladıkları ag yonetimi konusundabilgi vermeleri

http://www.computerworlduk.com/in-depth/it-business/3028/net-neutrality-a-simple-guide/

Ag Tarafsızlıgı Ilkeleri

kullanıcıların her turlu yasal Internet icerigine ulasabilmesi

kullanıcıların istedikleri uygulama ve hizmetleri kullanabilmesi

aga zarar vermedikleri surece,kullanıcıların aga istedikleri aygıtla baglanabilmesi

kullanıcıların tasıyıcılar, icerik saglayıcılar veuygulama saglayıcılar arasındaki rekabetten yararlanabilmesi

hizmet saglayıcıların yasal Internet icerik uygulamalarıve hizmetleri arasında ayrım yapmaması

hizmet saglayıcıların uyguladıkları ag yonetimi konusundabilgi vermeleri

http://www.computerworlduk.com/in-depth/it-business/3028/net-neutrality-a-simple-guide/

Ornek: Ag tarafsızlıgı yasaları

Sili’de (2010) veHollanda’da (2011)ag tarafsızlıgını korumayasaları cıkıyor

http://www.theregister.co.uk/2011/06/23/netherlands_net_neutrality/

Kaynaklar

Okunacak: Tavani

Chapter 9: Regulating Commerce and Speech in Cyberspace

Chapter 11:Social Issues II: Community and Identity in Cyberspace

11.1. Online Communities11.2. Democracy and the Internet

Konular

1 InternetAlan AdlarıIfade OzgurluguDemokrasi

2 Toplumsal EtkilerSayısal UcurumIs Yasamı

Sayısal Ucurum

Tanım

sayısal ucurum: bilisim teknolojilerinden yararlanmada esitsizlik

ulkeler arasındaki farklar

BT kullanıcılarının cogunlugu Kuzey Amerika ve Avrupa’da

toplum icindeki farklar

gelir duzeyicinsiyetfiziksel engeller

Sayısal Ucurum

Tanım

sayısal ucurum: bilisim teknolojilerinden yararlanmada esitsizlik

ulkeler arasındaki farklar

BT kullanıcılarının cogunlugu Kuzey Amerika ve Avrupa’da

toplum icindeki farklar

gelir duzeyicinsiyetfiziksel engeller

Sayısal Ucurum

Tanım

sayısal ucurum: bilisim teknolojilerinden yararlanmada esitsizlik

ulkeler arasındaki farklar

BT kullanıcılarının cogunlugu Kuzey Amerika ve Avrupa’da

toplum icindeki farklar

gelir duzeyicinsiyetfiziksel engeller

Kadınların Katılımı

kadınlar bilisim teknolojileri alanında etkin degil

ilgi duyan az

kulturel roller: ”kadınlar matematik sevmez”

yuksek egitim alan az

meslekte calısan az

dogumdan sonra geri donmek zor

karar mekanizmalarında yer alan az

Kadınların Katılımı

kadınlar bilisim teknolojileri alanında etkin degil

ilgi duyan az

kulturel roller: ”kadınlar matematik sevmez”

yuksek egitim alan az

meslekte calısan az

dogumdan sonra geri donmek zor

karar mekanizmalarında yer alan az

Kadınların Katılımı

kadınlar bilisim teknolojileri alanında etkin degil

ilgi duyan az

kulturel roller: ”kadınlar matematik sevmez”

yuksek egitim alan az

meslekte calısan az

dogumdan sonra geri donmek zor

karar mekanizmalarında yer alan az

Kadınların Katılımı

kadınlar bilisim teknolojileri alanında etkin degil

ilgi duyan az

kulturel roller: ”kadınlar matematik sevmez”

yuksek egitim alan az

meslekte calısan az

dogumdan sonra geri donmek zor

karar mekanizmalarında yer alan az

Ornek: Turkiye’de kadınların katılımı

Turkiye’de bilgisayar alanındayuksek egitim gorenkadınların oranı,diger ulkelere gore yuksek

lisede matematigin zorunluolmasına baglanıyor

http://www.theregister.co.uk/2005/08/15/women_it_maths_mandatory/

Fiziksel Engellilerin Katılımı

fiziksel engellilerin erisimi icin duzenlemeler, yonergeler

World Wide Web Consortium (W3C):Web Accessibility Initiative (WAI)

Ahlaki Sorun

sayısal ucurum ahlaki bir sorun mu?

bilgiye erisim

ekonomik sisteme katılım

politik surece katılım

Internet Erisimi

Internet erisimi pozitif bir hak olmalı mı?

egitimde fırsat esitligi

yalnızca erisimi saglamak yeterli mi?

kullanma becerilerinin kazandırılması

Internet Erisimi

Internet erisimi pozitif bir hak olmalı mı?

egitimde fırsat esitligi

yalnızca erisimi saglamak yeterli mi?

kullanma becerilerinin kazandırılması

Konular

1 InternetAlan AdlarıIfade OzgurluguDemokrasi

2 Toplumsal EtkilerSayısal UcurumIs Yasamı

Issizlik

bilisim teknolojileri issizlige yol acıyor mu?

evet: otomasyon nedeniyle pek cok insan isinden oldu

ama: pek cok yeni is alanı yarattı

isler nitelik degistirdi: daha fazla egitim gerektiriyor

Bilisim Sektorunde Calısma Kosulları

is guvencesi:

isten cıkarma yaygınproje bazında gecici iscilik yaygıntaseronluk ve kuresellesme: isler baska ulkelere gidiyor

calısma saatleri

mesai saatleri dısında calıstırma yaygınfazla mesai, tazminat zorlukları

Bilisim Sektorunde Calısma Kosulları

is guvencesi:

isten cıkarma yaygınproje bazında gecici iscilik yaygıntaseronluk ve kuresellesme: isler baska ulkelere gidiyor

calısma saatleri

mesai saatleri dısında calıstırma yaygınfazla mesai, tazminat zorlukları

Isyerinde Gozetleme

calısanlar mesai saatlerinde Internet’e is dısı amaclarlabaglanıyor

isverenler cesitli onlemler alıyor:

web kullanımının gozetlenmesiiletisim kanallarının (e-posta, mesajlasma) gozetlenmesi

bu onlemler mahremiyet sorunları yaratıyor

bazı ilkeler:

calısanlara gozetleme yapıldıgının acıkca bildirilmesicalısanların kendileriyle ilgili toplanan bilgileri gorebilmesive itiraz edebilmesitoplanan bilgilere gore degerlendirme yapmadan oncebilgilerin dogrulanması

Evden Calısma

evden calısma (telecommuting)

sirketler icin cazip: ofis kiraları yuksek

avantajları:

kadınların katılımı: ozellikle dogumdan sonraengellilerin katılımı

dezavantajları:

isten cıkartmalar ve yukseltmelerde dezavantajcalısma saatleri belirsizlesiyor

Evden Calısma

evden calısma (telecommuting)

sirketler icin cazip: ofis kiraları yuksek

avantajları:

kadınların katılımı: ozellikle dogumdan sonraengellilerin katılımı

dezavantajları:

isten cıkartmalar ve yukseltmelerde dezavantajcalısma saatleri belirsizlesiyor

Kaynaklar

Okunacak: Tavani

Chapter 10:Social Issues I: Equity and Access, Employment and Work