Post on 08-Apr-2018
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 1/170
1
T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
KAMU YÖNETİMİ ANABİLİM DALI
BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLER İNİN
KENTSEL SİSTEMİN DÖNÜŞÜMÜNE ETK İLER İ
(Yüksek Lisans Tezi)
DANIŞMAN
Doç. Dr. M. Akif ÇUKURÇAYIR
AYSUN BEYİT
034228001014
KONYA - 2006
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 2/170
2
ABSTRACT
EFFECTS TO TRANSFORMATİON OF THE URBAN SYSTEM OF
İNFORMATİON AND COMMUNİCATİON TECHNOLOGİES
Owing to continuous developing information and technological developments,
regional administrations or governments offer suitable solutions to problems by
suggesting new ideas and presenting multi directional service in the light of the
requirements.
The information and communication technologies offer to municipality about public
relations, participant management, social responsibility, e-business, e-service,e-trade, in
additon to improving e-municipality by arranging for informations about urbans for
which regional governments or administrations is responsible according to current
technology.
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 3/170
3
ÖZET
BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLER İNİN KENTSEL SİSTEMİN DÖNÜŞÜMÜNE
ETK İLER İ
Bilgi ve iletişim teknolojileri kentlerin çok yönlü hizmet verme
gereksinimleri doğrultusunda yeni ufuklar açmakta ve uygun çözümler
sunabilmektedir. Bilişim teknolojileri yerel yönetimlerin odak noktası olan
kentlere ilişkin verilerin güncel teknolojiye dayalı olarak yapılandırarak e-
belediye uygulamasını geliştirmiş olmakla birlikte belediyelere halkla
ilişkiler, katılımcı yönetim, sosyal sorumluluk, e-iş, e-hizmet, e-ticaret
alanlarında yeni olanaklar sunmaktadır.
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 4/170
4
TABLO LİSTESİ
Tablo 1............................................................................................................................ 58Tablo 2............................................................................................................................ 71
Tablo 3.......................................................................................................................... 104
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 5/170
5
GİRİŞ
Bilgi toplumu düzeyine ulaşabilmek, çağımız toplumlar ının en belirgin hedefidir. Bilginin
stratejik kaynak olarak kabul edildiği bilgi toplumlar ı
nda bilgi, bilgi teknolojilerinin sağladı
ğı
imkanlarla üretilmekte, sınıflandır ılmakta ve ulaşılabilir k ılınmakta; toplumsal ve kurumsalsorunlar ın çözümünde kullanılabilmektedir. Günümüzde bilgi bireylerin, organizasyonlar ın vedevletlerin sahip olabilecekleri en stratejik kaynak olarak kabul edilmektedir.
Günümüz dünyası, sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçişin temellerinin atıldığı,değişim ve dönüşümlerin inanılmaz bir hızla yaşandığı bir dünya olmuştur. Bilgi ve iletişimteknolojilerinin, ekonomide, toplum yaşamında ve kültürde kalıcı değişiklikler yarattığı bir süreçten geçiyoruz. Ulusal ekonomik gelişme ve rekabet stratejisini bilgi ekonomisinedayandıran ülkeler, bilim, teknoloji ve bilişim alanındaki mevcut kurumsal yapılar ını yenidendüzenlemekte ve bu ekonominin gereklerine uygun yeni kurumsal yapılar oluşturmaktadırlar.
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 6/170
6
İÇİNDEK İLER
ABSTRACT……………………………………………………………………………..IÖZET…………………………………………………………………………………...IITABLO LİSTESİ....................................................................................................... IIIGİR İŞ............................................................................................................................ IV
BİR İNCİ BÖLÜM
KÜRESEL DÖNÜŞÜM SÜRECİNDE BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLER İ
1.1. KÜRESELLEŞMENİN KAVRAMSAL ÇERÇEVESİ........................... 1
1.2 KÜRESEL DÖNÜŞÜMÜN GELİŞİMİ...................................................... 4
1.3. KÜRESEL DÖNÜŞÜMÜN KAPSAMI VE BOYUTLARI.................... 5
1.3.1. Ekonomik Boyutları........................................................................ 7
1.3.2. Teknolojik Boyutları....................................................................... 7
1.3.3 Siyasal Boyutları............................................................................... 8
1.3.4 Sosyo-Kültürel Boyutları................................................................. 9
1.3.5 Ekolojik Boyutları........................................................................... 10
1.4.KÜRESEL DÖNÜŞÜMÜN AKTÖRLER İ............................................. 11
1.5. KÜRESELLEŞME-YERELLEŞME İLİŞK İSİ...................................... 12
1.6 KÜRESEL DÖNÜŞÜMDE KENTLER İN ARTAN ÖNEMİ................ 13
1.7 KÜRESEL DÖNÜŞÜMÜN TEMEL DİNAMİĞİ OLARAK
BİLİŞİM TEKNOLOJİLER İ.......................................................................... 14
1.7.1. Bilişim Sistemleri Kavramsal Çerçevesi..................................... 15
1.7.1.1. Bilgi Kavramı......................................................................... 16
1.7.1.2 Bilginin Anlamı, Önemi ve Yönetimi.................................... 17
1.7.1.3 Teknoloji Kavramı................................................................. 18
1.7.1.4 Teknolojinin Önemi ve Anlamı.............................................. 19
1.7.2 Bilişim Sistemleri Tanımı............................................................... 20
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 7/170
7
1.7.3 Bilişim Sistemlerinin Gelişimi Ve Unsurları................................. 21
1.7.4 Bilşim Teknolojisi............................................................................ 22
1.7.5 Bilişim Teknolojisinin Gelişimi...................................................... 23
1.7.6 Bilişim Teknolojilerinin Önemi...................................................... 24
1.7.6.1 Bilgisayar Nedir?............................................................................. 25
1.7.6.1.1 Bilgisayar ın Tarihsel Gelişimi............................................. 26
1.7.6.1.2 Bilgisayar teknolojisinde yaşanan gelişmeler...................... 26
1.7.6.2 Mikro-Elektronik.............................................................................. 27
1.7.6.3 Robotlar............................................................................................ 27
1.7.6.4 Biyo-Teknoloji.................................................................................. 28
1.7.6.5 Yeni Malzemeler.............................................................................. 28
1.7.6.6 İletişim Teknolojisi.......................................................................... 28
1.7.6.6.1 İletişimin Tanımı................................................................. 29
1.7.6.6.2 İletişimin Önemi.................................................................. 29
1.7.6.7 İnternet............................................................................................ 30
1.7.6.7.1 İnternet nedir?.................................................................... 30
1.7.6.7.2 İnternetin Tarihsel Gelişimi............................................... 31
1.7.6.7.3 İnternet Uygulamalar ı Ve Etkileri..................................... 32
1.7.6.7.3.1 E-Posta(E-Mail).................................................... 33
1.7.6.7.3.2 Word Wide Web(Www)....................................... 33
1.7.6.7.3.3 Haber Gruplar ı (Usenet)....................................... 33
1.7.6.7.3.4 İntranet(Kurumsal İnternet).................................. 34
1.7.6.7.3.5 Extranet................................................................. 34
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 8/170
8
İKİNCİ BÖLÜM
TEKNOLOJİNİN TOPLUMSAL DÖNÜŞÜME ETKİSİ
2.1. TOPLUMUN TANIMLANMASI.............................................................35
2.2 TOPLUMSAL DÖNÜŞÜM....................................................................... 36
2.3. TOPLUMSAL DÖNÜŞÜMÜN YÖNÜ.................................................... 37
2.4. TOPLUMSAL DÖNÜŞÜMÜN DİNAMİKLER İ.................................. 39
2.4.1. Bilim ve Teknoloji................................................................................ 39
2.4.2. Nüfus..................................................................................................... 40
2.4.3. Doğal Çevre.......................................................................................... 40
2.4.4. Politik Yapı........................................................................................... 40
2.4.5. Kültürel Etkenler................................................................................. 41
2.5. TOPLUMSAL DÖNÜŞÜMÜN KENTSEL MEKANA OLUMSUZYANSIMALARI...................................................................................................... 41
2.5.1 Kentleşme.............................................................................................. 43
2.5.2 Göç........................................................................................................ 43
2.5.3.Gecekondu............................................................................................. 44
2.5.4. Konut Sorunu....................................................................................... 44
2.5.5. Çevre Kirliliği...................................................................................... 45
2.6 TEKNOLOJİNİN TOPLUMSAL DÖNÜŞÜME ETK İSİ...................... 46
2.7 TOPLUMSAL DÖNÜŞÜM SÜRECİ........................................................ 48
2.7.1. İlkel Toplum........................................................................................ 48
2.7.2. Tarım Toplumu................................................................................... 49
2.7.2.1. Tar ım Toplumunun Temel Özellikleri....................................... 502.7.2.2. Tar ım Toplumunun Ekonomik Yapısı....................................... 512.7.2.3. Tar ım Toplumunun Siyasal Yapısı............................................ 522.7.2.4. Tar ım Toplumun Teknolojik Yapısı.......................................... 53
2.7.3 Tarım Toplumundan Sanayi Toplumuna Geçiş.............................. 53
2.7.3.1 Sanayi Devrimi........................................................................... 542.7.3.2 Sanayi Toplumu.......................................................................... 55
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 9/170
9
2.7.3.3 Sanayi Toplumunun Temel Parametreleri.................................. 57 2.7.3.3.1 Kentleşme.................................................................... 572.7.3.3.2 Modernite.................................................................... 582.7.3.3.3 Modern Devlet............................................................. 592.7.3.3.4 Bürokrasi..................................................................... 61
2.7.3.3.5 Mekanik Dünya Görüşü ve Fabrika Düzeni................ 622.7.3.3.6 Kapitalizm................................................................... 642.7.3.4.Sanayi Toplumun Teknolojik Yapısı......................................... 652.7.3.5.Sanayi Toplumun Ekonomik Yapısı.......................................... 652.7.3.6.Sanayi Toplumun Siyasal Yapısı............................................... 652.7.3.7 Sanayi Toplumunun Krizi......................................................... 66
2.7.4. Sanayi Toplumundan Bilgi Toplumuna Geçiş................................. 66
2.7.4.1 Bilgi Toplumu............................................................................. 692.7.4.2 Bilgi Toplumunun Doğuşu......................................................... 72
2.7.4.3 Bilgi Toplumu Kavramı.............................................................. 732.7.4.4 Bilgi Toplumunun Temel Özellikleri........................................ 73
2.7.4.4.1 Bilginin Artan Önemi................................................. 742.7.4.4.2 Bilgi Sektörü............................................................... 742.7.4.4.3.Bilişim Teknoloji........................................................ 752.7.4.4.4.Sivil Toplum............................................................... 752.7.4.4.5 Küreselleşme.............................................................. 76
2.7.4.5 Bilgi Toplumunda Önem Kazanan Kavramlar.......................... 77 2.7.4.5.1 Yönetişim................................................................... 772.7.4.5.2 .Katılım....................................................................... 772.7.4.5.3.Hesap Verebilirlik...................................................... 782.7.4.5.4.Yargı Bağımsızlığı Ve Etkililik................................. 782.7.4.5.5.Şeffaflık Ve Bilgiye Ulaşım....................................... 782.7.4.5.6 Yerel Gündem 21.................................................... 792.7.4.5.7 Sürdürülebilir Gelişme............................................... 812.7.4.5.8 Sosyal Dayanışma...................................................... 812.7.4.5.9 Ekonomik Yapabilirlik............................................... 822.7.4.5.10 Ekolojik Sorumluluk................................................ 822.7.4.5.11.Yaşanabilirlik............................................................ 832.7.4.5.12 Sürdürülebilirlik........................................................ 832.7.4.5.13. Hakçalık................................................................... 84
2.7.4.5.14. Kentli Bağlı
lı
ğı
........................................................ 84 2.7.4.5.15. Yapabilir K ılmak..................................................... 84 2.7.4.6 Bilgi Toplumunun Yönetim Yapısı........................................... 85
2.7.4.6.1 Ulus Devletin Dönüşümü........................................... 852.7.4.6.2 Kamu Yönetiminde Değişim...................................... 872.7.4.6.3. Yerel Yönetimde Değişim......................................... 892.7.4.6.4 Yönetimden Yönetişime Geçiş.................................. 912.7.4.6.5 Yönetişim................................................................... 922.7.4.6.6 Yönetişimin Gelişimi................................................. 952.7.4.6.7 Yönetişimin Boyutlar ı Ve Uygulamalar.................... 99
2.7.4.6.7.1 Küresel Yönetişim....................................... 99
2.7.4.6.7.2 . Ulusal Yönetişim..................................... 1002.7.4.6.7.3. Yerel Yönetişim........................................ 1012.7.4.6.8.E-Devlet Nedir?........................................................ 1012.7.4.6.9 E-Devletin Amacı.................................................... 103
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 10/170
10
2.7.4.7 Bilgi Toplumunun Ekonomik Yapısı....................................... 1042.7.4.8.Bilgi Toplumunun Siyasal Yapısı............................................ 1052.7.4.9 Bilgi Toplumunun Kültürel Yapısı........................................... 105
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 11/170
11
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
BİLİŞİM TEKNOLOJİLER İNİN KENTSEL SİSTEMİN
DÖNÜŞÜMÜNE ETK İLER İ
3.1 KENT NEDİR ?........................................................................................ 107
3.2 SİSTEM KAVRAMI................................................................................ 110
3.2.1 Sistem Yaklaşımının Özellikleri........................................................ 111
3.2.1.1 Sistem – Alt Sistem İlişkisi........................................................ 111
3.2.1.2 Açık ve Kapalı Sistemler.......................................................... 111
3.2.1.2.1 Açık Sistem Özellikleri................................................ 111
3.3 KENTSEL SİSTEM................................................................................ 112
3.4. KENTSEL SİSTEMİN PARAMETRELER İ...................................... 113
3.4.1 Kentsel Mekân................................................................................... 113
3.4.2 Kentsel Ekonomi................................................................................ 114
3.4.3 Kentsel Siyaset.................................................................................... 115
3.5 KENTSEL SİSTEMİN DÖNÜŞÜMÜ.................................................... 116
3.5.1 Bilgi Kenti............................................................................................ 117
3.5.2 Küresel Kentler................................................................................... 119
3.5.3 Yeniden Tanımlanan Kent................................................................. 121
3.5.4 Yarışan Kentler................................................................................... 122
3.6 DİJİTAL KENT KAVRAMI................................................................... 123
3.7 DİJİTAL KENTİN KAPSAMI............................................................... 125
3.7.1 Bilgilendirme amaçlı hizmetler......................................................... 125
3.7.2 İletişim amaçlı hizmetler................................................................... 125
3.7.3 Halk katılımını sağlayacak hizmetler.............................................. 125
3.8 DİJİTAL KENTTE YÖNETİM............................................................ 127
3.9 DİJİTAL KENTTE AMAÇ.................................................................... 128
3.10 DİJİTAL KENTTE YURTTAŞ............................................................ 129
3.11 DİJİTAL KENTTE KATILIM............................................................. 1293.12.DİJİTAL KENT UYGULAMALARI................................................... 130
3.12.1 Türkiye’de İnternet........................................................................ 130
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 12/170
12
3.12.2 Belediyelerde İnternet.................................................................... 131
3.13 DİJİTAL KENT UYGULAMALARININ AVANTAJLARI............. 135
3.14 DİJİTAL KENT UYGULAMALARININ DEZAVANTAJLARI..... 136
SONUÇ............................................................................................................ 137KAYNAKLAR................................................................................................ 139
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 13/170
13
BİR İNCİ BÖLÜM
KÜRESEL DÖNÜŞÜM SÜRECİNDE BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLER İ
1.1. KÜRESELLEŞMENİN KAVRAMSAL ÇERÇEVESİ
“Küreselleşme; zaman, mekân, nüfus, ekonomi, siyaset, bilim, teknoloji, kültür, ideoloji
gibi birçok sürecin sorgulanması ile gündeme gelen ve bazı değişimleri yansıtan karmaşık
içerikli bir kavramdır.”1 Bu bağlamda küreselleşme her alandaki değişimi ifade etmek için
kullanılan sihirli bir sözcük haline gelmiştir. Esas itibari ile ekonomik bir olgu olarak kar şımıza
çıkan küreselleşmenin yansımalar ı çok boyutludur. Küreselleşme tarihsel süreç içersinde ortayaçıkan bir realite olduğu kadar; uluslararası ticaretin yaygınlaşması, emek ve sermaye
hareketlerinin artması, ülkeler arasındaki ideolojik kutuplaşmalar ın sona ermesi ülkelerin gerek
ekonomik, gerekse siyasal ve sosyo-kültürel açıdan birbirlerine yak ınlaşmalar ı olarak da
tanımayabiliriz.2
Küreselleşme kavramı dünya insanlar ının tek bir dünya toplumunda, global toplumda
bütünleştirilme süreçlerine gönderme yapar. Ancak aynı zamanda çoğulculuğun ve
heterojenleşmeye de vurgu yapar. Küreselleşme, global insan koşullar ının ortaya çık ışını ve3
bilinç artışını anlatan bir kavramdır.4 Küreselleşme bir başka ifadeyle, kültürün, kitlesel
pazarlamanın, genetik mühendisliğinin, çok uluslu şirket gücünün yeni uluslar arası iş
bölümün, emeğin uluslararası hareketliliğinin ulus-devletlerin azalan gücünün,
postmodernizmin veya post-fordizmin Disneyleştirilmesi’ dir.5
OECD’ye göre küreselleşme üç faktörden oluşmakta: birincisi, ulus aşır ı şirketler gibi
güçlü ve yeni aktörlerin siyasal sahneye girişi, bilgisayar teknolojisinin iletişim ve
enformasyon alanındaki hızlı yayılımı, üçüncüsü ise regülasyon politikalar ının
benimsenmesidir.6 DPT’nin bir çalışmasında küreselleşme, ülkeler arasındaki ekonomik politik
1 Servet Karabağ, Mekanın Siyasallaşması, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2002, s.1222 .http://www.canaktan.org/yeni-trendler/globalleşme/kavram.htm 28.09.2002, s.13 Habibul, Haque Khonder, “Globalleşme Teorisi: Eleştirel Bir Değerlendirme” (Çev. Betül Duman), TürkiyeGünlüğü, s.44, Ocak-Şubat 1997, s.674 M. Akif Çukurçayır, Siyasal Katılma ve Yerel Demokrasi, Çizgi Kitabevi, Konya, 2002, s.925 Peter Marcuse, “Küreselleşmenin Dili” (Çev.Ali Tartanoğlu), Mülkiye Dergisi, Cilt: XXV sayı: 229, Ankara,Temmuz-Ağustos 2001, s.2016 Mürteza Hasanoğlu “Küreselleşmenin Devlet Yönetimine Etkileri”, Türk İdare Dergisi, sayı: 434, Yıl:74,Ankara, 2002 s.172
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 14/170
14
sosyal ilişkilerin yaygınlaşması, ideolojik ayr ımlara dayalı kutuplaşmalar ın çözülmesi ve
ülkeler arasındaki ilişkilerin yoğunlaşması olarak tanımlanmıştır.7
Anlaşıldığı gibi ekonomik ve toplumsal yazınında hemen her konu bir biçimde
küreselleşme ile ilişkilendirilmiş, küreselleşme mevcut durumu açıklanan bir olgu, eğilimleriyansıtan bir süreç ya da idealize ve paradoksal öğeler de içeren küreselleşme herkesin farklı
anlam yüklediği bir kavram haline gelmiş, böylece küreselleşmeyi ekonomik toplumsal
sorunlar ın sebebi, sonucu ya da çözüm yolu olarak gören birçok yaklaşım geliştirilmiştir.8
Günümüzde ekonomik, sosyal, siyasal yapılanmalar ın büyük bir dönüşüm ve değişim
geçirmekte olduğu herkesçe kabul edilen bir durum. Yaşanan bu dönüşümün boyutlar ını
açıklamada bir tak ım söylemeler ortaya çıkmaktadır: sanayi toplumdan bilgi topluma geçiş,
fordist üretimden post-fordist üretime geçiş, ulus-devlet dünyasından küreselleşmiş dünyayageçiş, modernist düşünceden post-modernist düşünceye geçiş sürecidir. İşte değişim ve
dönüşüm sürecinin boyutlar ını açıklamada küreselleşme kavramı “anahtar kod” olarak
görülmektedir.9 Habermas’ın belirttiği gibi küreselleşme kavramı ile sona ulaşmış bir nihai hali
değil, devam etmekte olan bir süreç yaşanmaktadır. Ve ulaşım, iletişim ve değişim ilişkilerinin
ulusal sınırlardan taşacak şekilde yoğunlaşma ve çapının büyümesini ifade etmektedir.10
Kavram bu şekilde idealize edildiğinde küreselleşme, dünya üzerindeki tüm devletleri ve
uluslar ı
kapsayan ve bunlar ı
n tümünün içinde eşit koşullarda yer aldı
ğı
bir süreç olarak sunulmaktadır. Böylece dünyada yaşayan bütün insanlar ın ortak bir kaderi paylaştığını, politik,
ekonomik, kültürel ilişkilerin tek bir dünya devleti oluşturmaya doğru gittiğini vurgular.
Sonuçta bir süreç insanlığın ulusal sınırlar ın kalktığı belirsizleştiği bir yapıya götürecektir.
Küreselleşme olgusuna bu türden bir yaklaşımın temel varsayımı, küreselleşmenin
türdeşleştirici bir süreç olduğudur.11 Ancak küreselleşme farklılığı (heterojenliği)
meşrulaştırmıştır da.12
7 Bahaettin Balçık, “Küreselleşme ve Yönetim Anlayışındaki Değişmeler” Selçuk Üniversitesi Sosyal BilimlerMeslek Yüksek Okulu Dergisi, sayı: 2, Konya, 1999 s.2 8 Gülten Demir, Küreselleşme Üzerine, A.Ü. SBF Dergisi, 56-1, Ocak-Mart 2001, s.749 Gülise Gökçe, “Küreselleşme ve Yerelleşme İlişkileri Üzerine Bir Tartışma”, (Der. M. Akif Çukurçayır ve Ayşe
Tekel) Yerel ve Kentsel Politikalar, Çizgi Kitabevi, Konya, 2003, s.205-20610 Jurgen Habermas, Küreselleşme ve Milli Devletlerin Akibeti, (Çev: Medeni Beyaztaş), Bak ış Yayınlar ı,İstanbul, 2002, s.8311 Demir a.g.m., s.7512 Ali Yaşar Sar ı bay, Postmodernite Sivil Toplum ve İslam, Alfa Yayınlar ı, İstanbul, 2001, s.214
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 15/170
15
Bu çerçeveden bak ıldığında sanayi toplumundan bilgi toplumuna doğru yol alınırken,
küreselleşmeye rağmen yerelleşme eğilimleri kendin hissettirmektedir. Buna küreselleşmeyle
gelen yerellik de diyebiliriz.13
Küreselleşme farklı kültürlerin birbirlerine göre konumlar ını dikkate alan bir süreçtir.Dolaysıyla bir kültürel bütünleşme umulmamakta, farklılıklar ın göreli konumlar ı
belirtilmektedir. Dünya kendi içinde olmaktan kendisi için olma doğru farklılaşmıştır. Bu
doğrultuda Robertson küreselleşmeyi kültürel olarak homojenleştirici güçlerin diğer kültürler
üzerindeki egemenliğinin zaferi şeklinde değerlendiren bak ışlara katılmamaktadır.14
Küreselleşen dünyanın yönü demokrasi ve adem-i merkeziyetçi yapılanmalardan yanadır.
Dünyada bir yandan küreselleşme süreci yaşanırken, aynı zamanda yerelleşme süreci
yaşanmaktadır. “İlk bak ışta birbiri ile çelişir görünün bu iki yönlü gelişme süreci bağlamındaküreselleşeme eğilimi, geleneksel ulus-devlet kavramını ve ulus-devletler arasındaki
uluslararası ilişkilerin yapısını dönüştürmektedir; buna kar şılık yerelleşme süreci ise
küreselleşme eğiliminin kendi bünyesinde taşıdığı tekdüze ve merkeziyetçi anlayışlar ı yeniden
üreterek ve birbirine eklemleyerek daha insani ve yaşanabilir bir dünyanın yaratılmasına
katk ıda bulunmaktadır.15
Günümüzde gelinen noktada, yerel yönetimlere dair yeni anlayışlar ın çok farklı
içeriklere sahip olduğunu ve geleneksel uygulamalar ın artık tutunmadığını görmemek mümkün
değildir.16
Küreselleşme ile ilgili değerlendirilen konular, dünya çapındaki gelişmeleri içeren
değişim ve yeniliklerle ilgilidir. Bu bağlamda küreselleşme konusunda gündeme gelen
konular ın başında devlet, özellikle ulus-devlet gelir. Çünkü değişim ve bütünleşmeyi sağlayan
her ekonomik ve teknolojik gelişme sosyal ve politik yapılar ı da etkilemektedir.17
Küreselleşme sürecinde yapılan tartışmalar ın başında ulus-devlet gelmekte küreselleşme ile
beraber sorgulanmaktadır. Küreselleşme devlet ağırlıklı uluslararası ilişkilerden, siyasal
aktörlerin çoğullaştığı küresel ilişkilere geçici temsil etmektedir. 18Bu bağlamda küreselleşme
devlet egemenliğinin alansal niteliği içinde kurulan ulusal kültür, ulusal politikalar, ulusal
kimlik gibi millet ve devletin birliğine yönelik çözülmelere neden olabilecek gelişmeler
13 Mustafa Gökmen, “Yerel Yönetimlerde Özerklik Eğilimleri, Avrupa ve Türkiye” (Der: Bekir Parlak HüseyinÖzgür) Avrupa Birliği ve Bütünleşme Sürecinde Türkiye’de Yerel Yöntemler, Alfa Yayınlar ı, İstanbul, 2002,s.10014 Rana A. Aslanoğlu, Kent, Kimlik ve Küreselleşme, Asa Yayınlar ı, Bursa, 1998. s.132-13315 Gökmen, agm, s. 106-10716 Bekir Parlak, “Küreselleşme Sürecinde Modern Ulus-Devlet ve Kamu Yönetimi” (Ed. Muhittin Acar & HüseyinÖzgür) Çağdaş Kamu Yönetimi I, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2003, s: 37417 Karabağ, a.g.e, 12418 Gökçe, agm, s.206
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 16/170
16
içerir.19 Aynı zamanda sermayenin artık ulusal değil, küresel bir nitelik taşıdığını, sömürü
mekanizmalar ının değiştiğini, iletişim ve bilişim teknolojileriyle dünyanın bir “global köy” e
dönüştüğünü, cemaatler yerine hayali bir dünyanın oluştuğunu anlatan bir kavramdır. 20
1.2 KÜRESEL DÖNÜŞÜMÜN GELİŞİMİ
Küreselleşmenin ne zaman başladığı konusunda spesifik bir zaman belirlemek çok
zordur. Bazılar ı globalleşmenin insanlık tarihi kadar eskiye dayandığını ve başlangıç tarihi
olarak insanoğlunun sivilleşme çabalar ını göstermektedir. Bazılar ı ise küreselleşmenin ortaya
çık ışını modern çağın başlangıcı, diğer bazılar ı 1800’lü yıllar olarak göstermektedirler.21
Talcott Parsons’ın teorik yaklaşımıyla düşünüldüğünde küreselleşmenin ilk olarak
modernleşme sürecinin bir uzantısı olarak ortaya çıktığı yorumlanabilir. Hatta modernleşme
teorisinin ideolojik olarak sürüklendiği yol küreselleşme teorisinde yeniden ortaya
çıkmaktadır.22
Kronolojik bir bak ış açısından küreselleşme teorisinin modernleşme teorisinin ürünü
olarak açığa çıktığı gerçeğini inkar edemeyiz.23 Aslında küreselleşme yeni bir olgu değildir.
Özellikle devletler arasında ticari ilişkilerin sistemli biçimde gelişimi olarak 19.yy.da varlığını
hissettirmiştir. 1970’li yıllar ın başında Bretton Woods sisteminin çöküşü ve yar ı sabit döviz
kuru standardına geçilmesiyle beraber yaygınlaşan çok uluslu şirketler küreselleşmeye yeni bir
çehre kazandırmıştır.24 Bretton Woods sisteminin yık ılması, Keynesçi yaklaşım ve politikalar ın
yerlerini Neo-Liberal görüşlere bırakması, piyasa üstünlüğünün ön plana çıkar ılmasına,
deregülasyon ve özelleştirme ile ekonomide devletin küçültülmesine yol açmıştır. Neo-liberal
görüşlerin hakim olduğu bu dönemde ortaya çıkan iktisadi sorunlar ın asılmasında serbestleşme
temel olmuştur.25
Doğu Bloğunun yık ılı p, iki kutuplu dünya düzeninin sona ermesiyle “tarihin sonu” ve
“liberalizasyon”un sonsuz zaferi ilan ediliyor; yeni dünya düzeniyle küreselleşme tarihininzorunlu sonucu olarak kabul ediliyor. Doğu bloğunun dağılmasıyla birlikte kapitalizm hükmen
galip olsa da kapitalist devletin içine girdiği bunalım 1970’lerden itibaren sürekli tartışılan bir
konu olmuştur. Yeni dünya düzeniyle birlikte tüm her şey değişim sürecine girmiş, bu süreçten
19 Karabağ, age, s.12420 Gökçe, agm, s.20621 http://www.canaktan.org/yeni-trendler/globalleşme/ tarihsel.htm, 28.09.2002, s.322 Uğur Kömeçoğlu, “Küreselleşme, Modernleşme, Modernlik “Dünya Neyi Tartışıyor?-1” Küreselleşme, Doğu-Batı, Yıl: 5 Sayı : 18 Şubat-Mart-Nisan, 2002, s.1023 Khander, agm, s.6824 İ brahim S. Canbolat, Küreselleşen Dünya ve Türkiye, Uludağ Üniversitesi Güçlendirme Vakf ı Yayın No: 192,Bursa, 2002, s.2625 Kuter Ataç, “Küreselleşme : Bir Değerlendirme” Hacettepe Üniversitesi iktisadi ve İdari Bilimiler FakültesiDergisi, Cilt:18, Sayı: 1 Ankara, 2000, s.95
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 17/170
17
etkilenenlerden bir iktidar modelleri olmuştur. “Devlet toplumu yönetir” savı terk edilerek
devletin dışındaki örgütlerin de devlet yönetimine eşit şekilde katılımı öngörülmüş ve bu yeni
iktidar modeli yönetişim olmuştur.26
II. Dünya Savaşının hemen sonrasında ABD’nin himayesinde tesis edilen IMF, dünya bankası, GATT ve OECD gibi uluslararası kuruluşlar ın hayata geçirilmesiyle küreselleşme
sürecine ivme kazandırmıştır.27 Küreselleşme ideolojisi ulusal ekonomilerin ve ulusal
ekonomik yönetim stratejilerinin giderek işlevsizleştiğini, global bir ekonominin ortaya
çıktığını, ve ulus-devletlerin bu gelişmeye uyarlanması gerektiğini ileri sürer. Serbest piyasa
ekonomisinin bütün dünyaya yayılmasını küreselleşeme sürecinin temeli soyar ve ülkelerin
egemen stratejileri izlemelerini, ortak yönetsel mekanizmalara uymalar ını telkin eder.28
Küresel bilincin artması, küresel kurumlar ın ve hareketlerin sayısının artması, küresel
iletişim araçlar ındaki gelişmeler, küresel çevre hareketleri, iki kutupluluğun sona ermesi29
sorgulanması, piyasanın artan gücü, liberalizm, yeni sağ politikalar, iktisat teorileri alandaki
gelişmeler, demokrasi ve insan haklar ı konusundaki gelişmeler, üretim alanındaki büyük
değişiklikler küresel değişimin dinamikleri olarak ele alınabilir. 30
Küreselleşmeye içeri-dışar ı, ulusal-uluslar arası, Batı-Doğu, Birinci Dünya-Üçüncü
Dünya, modern-geleneksel, kimlik-fark, benlik-öteki arasında çizilmiş zamansal ve mekansal
ayr ımlar ın giderek ortadan kalktığı dünyanın global bir topluma dönüştüğü küresel bir kültürün
şekillendiği bir süreç olarak değerlendirebiliriz.31
Sonuçta küreselleşme süreci 1990’lı yıllarda farklı bir döneme girmiştir. Bu farklılığın
iki temel belirleyicisi olarak; ilki, Rusya ve Doğu Avrupa’daki rejim değişikliği ve İkinci
Dünya’nın kapitalist düzene entegrasyonu, ikincisi ise küreselleşme sürecinin medar ı iftihar ı
olarak bilinen Doğu Asya’nın krizidir.32
1.3. KÜRESEL DÖNÜŞÜMÜN KAPSAMI VE BOYUTLARI
“Yirminci yüzyılın sonlar ında ve yeni yüzyılda çağa damgasını vuran çok yönlü global
değişimlerle karakterize edilen küreselleşme olgusu farklı boyutlardaki değişimin yönünü,
26 Sonay Bayramoğlu, “Küreselleşmenin Yeni Siyasal İktidar Modeli : Yönetişim” Praksis, 7, 2002, s.8527 http://www.canaktan.org/yeni-rendler/globalleşme/tarihsel.htm, 28.09.2002, s.328 Yasemin Özdek, “Globalizmin İdeolojik Hegemonyası : Yanılsamalar” Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 32 Sayı :3, TODAİE, Ankara, Eylül 1999, s.2629 Karabağ, a.g.e, s.12830 Al, a.g.e., s.8031 Karabağ, a.g.e., s.12532 Gökçen Coşkun Albayrak, “Globalizasyon Süreci ve Azgelişmiş Ülkeler”, (Ed, Uğur Selçuk Akalın)Globalizasyonun Yansımaları, Donkişot yayınlar ı, İstanbul, 2002, s.24
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 18/170
18
derinliğini ve etkilerini belirlemekte ve bu etki halesi ulusal ve uluslar arası kuram ve
uygulamalara da dalga dalga yayılarak kavramlar ı, kurallar ve kurumlar ı kuşatmaktadır.”33
Oldukça karmaşık ve çok boyutlu olan toplumsal gelişmenin temelindeki küresel değişim
dinamikleri sosyal, ekonomik, siyasal / yönetsel, kültürel yapılarda köklü değişim ve
dönüşümlere neden olmaktadır.34
Küreselleşmeyi, kimi aydınlar kapitalizmin gelişme sürecindeki bir aşama biçiminde
ekonomik boyutunu ve kutuplaşmayı öne çıkararak gelişmiş bazı ülkelerce manipüle edilen bir
olguyu anlatmak üzere üretilen bir kavram olarak değerlendirmekte ve kökleri çok eskilere
giden bir oluşuma işaret etmektedirler. Kimileri kendiliğinden gelişen dinamik bir süreç olarak
algılamakta, kimileri de küreselleşme sürecinden değil de küreselleştirme olayından söz
etmekte ve küreselleşme sürecinin ekonomik, politik ve kültürel olduğu kadar, coğrafi bir olguda olduğunu belirterek siyasal ya da kültürel boyutunu vurgulamaktadırlar.35 Modernizm,
postmodernizm, liberalizm, internet, e-devlet kavramlar ı gibi küreselleşme de siyasal, sosyal ve
ekonomik alanı tanımlayan ve dönüştüren bir boyuta sahiptir.36
Küreselleşme homojenleşme kadar heterojenleşme, evrenselleşme kadar yerelleşme,
modernleşme kadar gelenekselleşme, benlik kadar farklılığın da gündeme gelindiği, bu
oluşumlar ın kar şıtlığının değil, aksine eş zamanlılığının ve birbirleriyle çelişkili beraberliğin
yaşandığı bir süreçtir. Bu anlamda küreselleşme, toplumsal yaşamın alansal ve ulusal bir
bütünsel toplum modeliyle değil, global/ulusal/ yerel etkileşim ilişkilerinin çözümlenmesi
yoluyla anlaşılmasını içermektedir. Küreselleşme süreçlerini çözümlemek toplumsal değişimi
çerçeveleyen eş-zamanlılığa, çok boyutluluğa ve kar şılıklı etkileşime dayalı hareket eden bir
iktidar geometrisini anlamaya çalışmaktır.37 Bu mantıkla yeni yüzyıldaki en önemli iktidar
modeli yönetişim olmaktadır. Küreselleşme ve beraberinde getirdiği boyutlar ı kendisine uygun
bir iktidar tarzını, devlet anlayışını ve üslubunu geliştirmektedir.38 Daha öncede belirtildiği
gibi, küreselleşme ekonomik, teknolojik, siyasal, kültürel, ideolojik ve örgütsel boyutlar içerençok boyutlu bir süreçtir.39 Anlaşıldığı gibi küresel etkisi olmayan olay ve oluğu yok gibidir.
Küreselleşmenin boyutlar ı birbirinden ayr ı değildir, tam tersine birbirinin devamı olan ve
33 Parlak, a.g.m., s.34734 Saran, a.g.m., s.3735 Gürsel Özkan, “Küreselleşme ve Ulus Devletin Geleceği”, İdare Hukuku ve İlimler Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 1-3, İstanbul, 2003, s.36436 Akif Çukurçayır, “Çok Boyutlu Bir Kavram Olarak Yönetişim” (Ed. Muhittin Acar-Hüseyin Özgür) Çağdaş
Kamu Yönetimi I, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2003, s.25937 E. Fuat Keyman, “Globalleşme Söylemleri ve Kimlik Talepleri:” Türban Sorunu”nu Anlamak”, Global YerelEksende Türkiye, (Der.E.Fuat Keyman, Ali Yaşar Sar ı bay) Alfa yayınlar ı, İstanbul, 2000, s.2638 Bayramoğlu, a.g.m., s.8539 Aykut Polatlıoğlu Kamu Yönetimi: Genel İlkeler ve Türkiye uygulaması, Metu Press Ankara, 2001, s.52
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 19/170
19
etkilenen değişik parçalar ıdır. Bu bağlamda küreselleşme sürecinin en önemli özelliği çok
boyutlu olmasıdır.40
1.3.1. Ekonomik Boyutları
Sanayi devriminden beri ekonomik alanda meydana gelen değişimler, siyasi ve kültürel
alanda dönüşüme neden olmaktadır. Yeni buluşlar, yeni üretim teknikleri ve ulaşım sistemleri,
sermaye - finans alanındaki gelişmeler ekonomik küreselleşmenin içeriğini oluşturmaktadır.41
Yeni bilgi teknolojileri küresel ekonomiye zemin hazırlamaktadır. Küreselleşme sonucu
kumanda ekonomileri küçülmüş, devletin sosyal ve ekonomik işlevlerinde azalma olmuş, Pazar
dünya ölçeğinde büyümüş, ulusal sınırlar ın dışına çıkmış ve dünya hemen hemen tek pazar
haline gelmiştir. 42
1980 yılından itibaren ekonomik küreselleşme büyük bir hız kazanmış, bu dönemde
dünya ticareti hızla artmıştır. Doğu Bloğunun çökmesiyle birlikte ideolojik çatışmalar sona
ermiş, Doğu Bloğu ülkeleri batının temel felsefelerini benimsemişlerdir. Ekonomik
küreselleşmeye ivme kazandıran bir diğer faktör de çokuluslu şirketlerin yapmış olduğu
uluslararası yatır ımlar olmuştur. Küresel çıktının üçte biri çok uluslu şirketler taraf ından
üretilmiştir.43
Uluslararası şirketler küreselleşmenin en önemli ekonomi etkilerinin belirleyicisi olarak
görülmektedir. Uluslar arası şirketler küreselleşmenin getirdiği mal ve hizmet üretiminin
artmasının en önemli aracıdır. Küresel ekonominin başka önemli etkisi finans piyasalar ı
üzerinde olmuştur. Küreselleşme sayesinde sermaye hareketlerindeki ak ışkanlıkla, dünya
finans piyasalar ı birbirlerine entegre olmuşlardır.44 Bir başka konu ise Asya Krizi örneğinde
görüldüğü gibi yaşanan ekonomik krizler küresel bazda etkilerini göstermiştir.45
1.3.2. Teknolojik Boyutları
İletişim ve internet teknolojileri, biyo-teknoloji, bilgisayar ve yüksek teknolojili sanayi
alanlar ındaki hızlı gelişmeler, ekonomik, kültürel ve siyasal alanlarda büyük değişmelere neden
olmaktadır.46 Bilgi ve iletişim teknolojisinin son çeyrek asr ında gösterdiği ilerleme, 19. yy.da
40 Karabağ, a.g.e., s.14541 a.g.e., s.14642 Al, a.g.e., s.9143 Doğan Uysal, “Küreselleşme ve Gelişmekte Olan Ülkeler” “Küreselleşme Sistemde Siyaset, Yönetim
Ekonomi” (Der. M. Akif Çukurçayır) Çizgi Kitabevi, Konya, 2003, s.30744 Şenol Baştürk, “Bir Olgu Olarak Küreselleşme, Sorunlar ve Bir Çözüm Önerisi; Küresel Yönetişim”http://www.isguc.org/senol1.htm, 04.04. 2002, s.345 Karabağ, a.g.e., s.14946 a.g.e., s.149
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 20/170
20
temelleri atılan sanayi toplumunu temelden sarsmış, insan ilişkilerinde zaman ve mekan
boyutunu neredeyse anlamsız k ılmıştır. Küreselleşmenin fiziki alt yapısını oluşturan bilgi ve
iletişim teknolojilerindeki gelişmelerin etkisi öncelikle ekonomi alanında kendini gösterse bile
kültürel, hukuki ve siyasi alanda da yansımalar ını bulmuştur.47
Şu an küreselleşme iletişim, bilgisayar, gen teknolojisi ulaştırma vb. alanlarda
alabildiğine hızla ilerlemektedir.48 Bu bağlamda toplumsal değişimlerin küresel düzeyde bütün
toplumlar ı derinden etkilediği ve bu etkileşim süreçlerinin kitle iletişim araçlar ı ile dünya
toplumlar ının değişim dinamiklerini kolayca etkileyebileceği izlenmektedir.49 Geleneksel
dönemindeki teknolojik gelişmelerin kamu yönetimin etkilemesi gibi yeni teknolojiler de kamu
yönetimin etkilemektedir.Bugün yöneticiler artan bir şekilde “network”leştirilmiş bir dünyanın
içinde yer almaktadırlar.50
Günümüz teknolojileri bireyle yönetim arasındaki ilişkileri yenidenilişkilendirmektedir. Özellikle internet bireylerde yönetim arasında ilişkilerin gelişmesine
önemli katk ı sağlamaktadır.51 Yeni iletişim ve bilgi teknolojileri, devletlerin yetki ve
egemenliklerini de azaltıcı hatta yok edici etkiye sahip olduğu düşünülmektedir. Bu
teknolojiler yüzünden devletin topraklar ı üzerinde kontrolü azaltmakta kültürel kontrol ve
homojenleştirme kapasitesi düşmektedir.52
1.3.3 Siyasal Boyutları
Küreselleşmenin siyasal boyutu ile ilgili olarak kimlik- fark ilişkisi devletin egemenliği,
devlet dışı aktörlerin siyasal özne olarak kabulü ve siyasal alanın küresel-ulusal-yerel ekseni
kapsayacak şekilde geliştiğini belirtmek mümkündür.53 Küreselleşmenin değişik ülkelerin
aktörleri arasında yarattığı kar şılıklı bağımlılık ilişkisi sonucunda ülkelerin birbirine kar şı
hassasiyetinin arttığı görülmektedir. Bu süreçte çokuluslu şirketler belirleyici rol oynamaya
başladılar. Küreselleşme modellerin dünyada ulus-devletin tek aktörlüğüne son verene uluslar arası örgütlerin ve çokuluslu şirketlerin bağımsız bir birim olarak ortaya çık ışını görürler.54
47 Birol Akgün, “Küreselleşme, Sanal Siyaset ve E-Demokrasi,” Kültürel Sistemde Siyaset Yönetim Ekonomisi, (Der. M. Akif Çukurçayır), Çizgi Kitabevi, Konya, 2003, s.65-6648 Mehmet Orhan, “Küreselleşme, Taraflar ının ve Kar şıtlar ının Görüşleri”, Akademik Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4 Sayı : 15, Maestro Yayını, İstanbul, Kasım-Ocak 2002-2003, s.2349 Semra Atabey, Fatih Bülent Yaren, “Küreselleşme-Yerelleşme Sürecine Uyum ve Ekolojik Bölge PlanlamaKavramı” Yeni Türkiye Dergisi Yıl: 1 Sayı: 5 Temmuz - Ağustos 1995, s. 27250 Al, a.g.e., s. 8651 a.g.e., s. 8752 Karabağ, a.g.e., s. 15053 a.g.e., s. 15454 H. Emre Bağce, “Küreselleşme, Devlet ve Demokrasi” Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 32, Sayı : 4 TODAİE,Ankara, Aralık 1999, s. 9-10
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 21/170
21
Küreselleşme ulusal düzeyde birey ile devlet arasında bir “tampon” alan yaratıyor.
Devletin egemenlik alanı bir yandan küresel aktörler taraf ından paylaşılırken, birey de egemen
bir özne olarak devletin denetimsiz egemenlik anlayışını içte sınırlıyor, daraltıyor.55 Bu
bağlamda küreselleşmeyle beraber sorgulananlar ın başında ulus-devletin yetkisindeyken bu
alanlardaki yetkilerin önemli ölçüde uluslar arası kuruluşlara geçtiği gerilemektedir. 56
Siyasal küreselleşmede önem kazanan konulardan biri de demokrasi ve insan haklar ı
konusudur.57 Siyasal alanda demokrasi global bir değer olarak gittikçe önem kazanmaktadır.
Eski otoriter ve totaliter rejimlerin yerini alan demokrasi artık küresel/global/evrensel bir değer
olarak kabul edilmektedir. Bu çerçevede yönetilenler ile yöneticiler arasında etkin iletişime
dayalı katılımcı demokrasi ya da yönetişim anlaşışına daha fazla işlerlik kazandır ılması
gerektiği görüşü yaygınlık kazanıyor.58
Çünkü katılımcı demokrasiyle birlikte toplumdan dışlanan gruplar ortak bir alana
çekilebilecek, toplumsal bir konsensüs sağlanacak, belir topluluklar ın kontrol tekelini ortadan
kaldıracak ve kontrolü paylaşabilmeleri ve kendilerini gerçekleştirebilmeleri sağlanacaktır.59
Bu bağlamda küreselleşmenin toplumsal ve iletişimsel entegrasyon imkanlar ı, insanlar ın
siyasal alanlarda hapsetmeyi imkansız k ılıyor. Toplumsal alan, siyasi sınırlar taraf ından
durdurulamayarak devletler ötesi bir niteliğe dönüşüyor.60 Küreselleşme anlaşıldığı gibi
hukuksal toplumsal, iktisadi ve teknolojik düzeylerde ulus-devletlerin egemenliğini gidererek
daha fazla sınırlamaktadır.61
1.3.4 Sosyo-Kültürel Boyutları
Teknolojik gelişmeye özellikle iletişim teknolojisindeki hızlı ilerlemelere bağlı
olarak toplumlar ın sosyo kültürel yapılar ının da olumlu ya da olumsuz bir biçimde
dönüşüme uğradıklar ı görülmektedir.62Sosyo-kültürel küreselleşme demokrasi ,insan haklar ı,
çevrenin korunması, uyuşturucu , AIDS ve terörizmle mücadele gibi bütün insanlığı ilgilendiren konularda ülkelerin ortak bir anlayışa ulaşmalar ını ifade etmektedir. Öte yandan;
çevre kirliliği, uyuşturucu ticareti, AIDS, terörizm ve organize suçlar gibi sorunlar ın ülke
boyutlar ını aşması ve bütün insanlık için bir tehdit oluşturması bütün ülkeleri ortak hareket
etmeye zorlamaktadır. Sosyo kültürel küreselleşme batı kültürünü ön plana çıkarmakta ve bu
55 İhsan D, Dağı, İnsan Hakları Küresel Siyaset ve Türkiye, Boyut Kitaplar ı. İstanbul, 2000, s.756 Ataç, agm, s.10057 Karabağ, a.g.e., s.15258 Coşkun Can Aktan, Müdahaleci Devletten Sınırlı Devlete, Yeni Türkiye Yayınlar ı, Ankara, 1999, s.12059 (Çukurçayır, age, s.9360 Dağı, age, s.861 age, s.862 http://www.sayistay.gov.tr/yayin/dergi/dergi3.asp?id=379 (25.02.2005)
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 22/170
22
kültürün diğer ülkelere yayılmasına ortam hazırlamaktadır. Mesela ingilizcenin bütün dünyada
kabul görmesi gibi. Başta demokrasi, insan haklar ı, piyasa ekonomisi gibi batılı değerler bütün
dünyaya yayılmaktadır. Bütün bunlar ın yanında batılı ülkelerin yemek zevkinden giyimine
kadar geniş yelpazedeki zevk ve tercihler giderek homojenleşmektedir.63 Fakat yerel kültürlerin
global kültüre kar şı bir reaksiyon göstermesi ihtimali de her zaman mevcuttur. Liberal bir
perspektiften bak ıldığında kültürel küreselleşme dünyada bar ış ve huzurun sağlanmasına
katk ıda bulunabilecek iken, milliyetçi muhafazkar açıdan bak ıldığında ulusal kültürlerin yok
olması anlamına gelmektedir. Bu bağlamda küreselleşme yerel farklılıklar ı minimalize ederek
ortak bir kültür ortaya çıkar ırken diğer yandan da global köyün içinde alt kültürlerin ortaya
çıkmasına zemin hazırlamaktadır.64 Sosyal alanda yaşanan diğer bir değişim de giderek artan
bir şekilde insanlar ın artan bir şekilde kentlerde yaşamaya yöneldiği görülmektedir.
Kentleşmenin hızlı bir şekilde olması bir yandan göç, yoksulluk gibi kavramlar ı beraberinde
getirirken diğer yandan dünyada yaşanan ezici rekabet ortamında insanlar ın giderek geleneksel
dayanışma ve yardımlaşma duygular ın giderek azaldığını bireyselleşmenin ve bu çerçevede
yabancılaşmanın giderek artmasıdır.65 Dünyada yaşanan olumsuz yaşananlara bir çözüm olarak
İstanbul’da Habitat toplantılar ı yapılmıştır.
1.3.5 Ekolojik Boyutları
İnsan hayatındaki değişimler her konuda olduğu gibi çevre konusunda da hissedilmeye
başlamıştır. Teknolojik gelişmelerle birlikte planlamanın boyutu ve önemi de artmıştır.66Bu
bağlamda teknolojik ve endüstriyel gelişmelerin ekolojik dengede yarattığı tahribat da giderek
uluslararası bilinç ve değer oluşumuna katk ıda bulunmaktadır. Ozan tabakasının delinmesi,
doğal yaşamın tahrip edilmesi, asit yağmurlar ı, yağmur ormanlar ının yok edilmesi gibi çevre
faktörleri kar şısında uluslararası düzeyde giderek artan bir duyarlılığın geliştiği de
gözlenmektedir.67 Günümüzde gelinen noktada yerkürenin ortak iş birliği yoluyla
korunabileceği iyice gün yüzüne çıkmıştır. Sorunun küreselliği çözümünde küresel düzeyde ele
alınmasını gerektirmiştir. Bu nedenle son yıllarda çevresel sorunlar ın çözümünü sağlamak
amacıyla Birleşmiş Milletler öncülüğünde çeşitli zirveler düzenlenmiş ve küresel çevre
63 http://www.canaktan.org/yeni-trendler/globalleşme/ekonomik-global.htm(28.092002)64 http://canaktan.org./yenı-trendler/globalleşme/tehlike.htm(.28.07.2002)65 C.Can Aktan,’Yeni Değişim Dinamikleri ve Devletin Yeni Rolü’Yeni Türkiye Dergisi,56 Yaz 1999,s.8066 Murat Meşhur,’Çevre Duyarlı Planlama ‘Yeni Türkiye Dergisi, Yıl:1 Sayı:5,Temmuz-Ağustos,1995, s.27967 Özkan, a.g.m, s.366
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 23/170
23
sorunlar ının çözümü amacıyla hemen hemen bütün ülkelerin katılımıyla çeşitli uluslararası
anlaşmalar imzalanmıştır.68
1.4.KÜRESEL DÖNÜŞÜMÜN AKTÖRLER İ
17. yüzyılda ulus - devletlerin dünya sahnesine çık ışından itibaren devletlerarası sistem
olarak şekillenen yapı iletişim teknolojilerindeki hızlı gelişmeler ve yenilikler devlet dışı
yapılar ın gittikçe artan önemi ve ekonomik ilişkilerde sınır aşır ı gelişmeler 20. yy.’ın sonlar ına
doğru türdeş olamayan bir sistem ortaya çıkarmıştır. Küresel sistem, devletler, Devletlerarası
örgütler, devletler dışı örgütler küresel şirketler bankalar ı yasadışı örgütlerde gibi bir çok
aktörlerin kar şılıklı etkileşiminden ortaya çıkan ilişkiler bütünü haline gelmiştir.69 Artık
referans noktası olarak ulus-devletin alındığı yapılardan daha geniş uluslararası yapılardan daha
geniş uluslar arası yapılara doğru hızlı bir geçiş eğilimi yaşanmaktadır.70 Klasik, alışılagelmiş
yönetsel süreçler, yerini yerel ve ulus aşır ı hiyerar şik ilişkiler yerini network (ağ) ilişkilerine
bırakmaktadır.71
Özellikle sanayi toplumundan bilgi toplumuna doğru yol alan bir dünyada iletişim,
etkileşim ve gelişim kaçınılmaz bir sonuçtur. Küreselleşmenin etkisi ile ulusal yapıdan küresel
yapıya, geniş kapsamlı kamusal yükümlülüklerden sınırlı kamusal yükümlülüklere, geleneksel
sanayilerden ileri teknoloji gerektiren sanayilere doğru bir kayış olmakta bölgesel ve yerel
yönetimler ekonomik yapıdan daha fazla rol alma eğilimine girmektedir.72 IMF, Dünya
Bankası ve Dünya Ticaret örgütü gibi kuruluşlar ın faaliyet ve etki alanlar ı her geçen gün daha
da genişlemektedir. Ayr ıca çok uluslu şirketler, küresel çapta sivil toplum örgütleri ve hükümet
dışı örgütler de bir ülke ya da bölge sınırlar ına bağlı kalmaksızın faaliyet göstermektedirler.73
Özellikle İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra sayılar ı ve etkinlikleri önemli ölçüde artan
uluslar arası kuruluşlar ın varlığı siyasal ve politik etkinliklerin artık sadece ulus devletlerle
sınırlandır ılamayacağını, dolayısıyla bugün ulusal ve uluslar arası düzeyde politika belirlemede, kültürel aktörleri de göz önünde bulundurmayı gerekli k ılan, çok yönlü ve
kar şılıklı ilişkiler düzeni yaşanıyor.74 Artık devletin gücü dağılmakta, yeni aktörler ortaya
68 http://www.sayistay.gov.tr/yayin/dergi/dergi3.asp?id=379 (25.02.2005) 69 Karabağ, age, s.13770 Recep K ızılcık, “21. Yüzyılda Yönetişim ve Kamu Yönetimi, Yeni Eğilimler ve Yeni Teknikler”, Türk İdareDergisi, yıl: 75 sayı: 438, Ankara, Mart 2003, s.18371 M. Akif Çukurçayır, Gülise Gökçe, “Yerel Siyaset ve Katılma Davranışı: Konya’da Katılım Eğilimleri”, S.ÜİİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi Yıl : 2, Sayı : 3, Çizgi Kitabevi, Konya, 2002, s.12872 Ahmet Yatk ın, “Küreselleşme ve Türk kamu Yönetiminde Toplam Kalite Yönetimi” Yerel Yönetim veDenetim Dergisi, Cilt: 8 Sayı: 2, İçişleri Bakanlığı, Mahalli İdareler Kontrolörleri Derneği Yayını, Ankara, şubat2003, s.373 Mehmet Cangir, “Küreselleşme” Türk İdare Dergisi, Yıl: 73 Sayı: 433, Ankara, Aralık 2001, s.207-20874 Hasanoğlu, a.g.m., s.175
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 24/170
24
çıkmaktadır. Yeni çağ ile birlikte zorunlu bir iş bölümü ortaya çık ıyor. Bu yeni iş bölümünün
adı: yönetişim. Bu iş bölümüyle katı hiyerar şilerin yerini kar şılıklı etkileşime dayalı yönetme
geçilmekte, yönetim felsefesinde çoklu aktörlere yer verilmekte, yurttaş açısından da tek
kimlikten çok kimliliğe geçilmektedir.75 Bu süreç içerisinde yani yönetimden yönetişime
geçişte, ulus-devlet bir yandan dünya ekonomisinin bütünleşmesiyle küresel kurumlara, bir
yandan da siyasal iktidar ın dağıtılması ile yerel parçalara doğru iki yönlü parçalanmaktadır.76
1.5. KÜRESELLEŞME-YERELLEŞME İLİŞK İSİ
Günümüzde küreselleşme sürecinin zorladığı yerelleşme politikalar ı, devletlerin adem-i
merkeziyetçilik ilkesine göre örgütlenmesini teşvik etmektedir.77 Küreselleşme süreci bir
yandan uluslar üstü ve bölgesel entegrasyonlar ı
güçlendirirken, diğer yandan yerel değerleri vefarklar ı canlandırmakta yerinden yönetimin önemini artırmaktadır.78
Dünya Bankası 1999-2000 yılı raporunda hem küreselleşme hem de yerelleşmenin
kaçınılmaz olduğunu ve bir ülkenin 21.yy’da başar ılı olup olmayacağının bu ikiz güçleri ne
kadar iyi yönetebileceğine bağlı olduğunu savunmaktadır. Bu raporda, ulus devletin bir k ısım
yetkilerini bütünleşen dünya ekonomisi sürecinde küresel düze, diğer bir k ısım yetkilerini ise
siyasal iktidar ın dağıtılması ile yerel düzeye terk etmek zorunda olduğu saptanmıştır.79 Dünya
Bankası’nın şeması küreselleşme nasıl bir zorunluluk ise yerelleştirmenin de zorunluluk olduğuvarsayımına dayanmaktadır. Ulus-devletlere bölünmüş olan egemenlik olanı, bu tekelci gücün
yerel parçalar arasında dağıtılmasıyla açılmakta ve egemenlik küresel iktidar mekanizmalar ının
yönetimine hazırlanmaktadır.80
Yerel koşullar ve kimlik bağlamında küresel entegrasyon/bütünleşme olgusu,
küreselleşme ile kentteki gündelik yaşamın artan bir şekilde politika ile iç içe girdiği bu
yönüyle kentsel politik süreçlerin ulusal politik süreçlerden özerkleşmesi anlamına gelir.81
İlişkilerin gittikçe artan biçimde uluslar arası niteliğe bürünmesi, uluslar üstü kurumlar ın
oluşturulması ve devletler üzerinde etkin olmaya başlaması yerel yönetimlerin merkezi
yönetimin kontrolü ve vesayetinde olan bazı konularda etkin olabilecek yapısal oluşumlar ile
donatılmalar ı fikrini doğurmuştur. Toplumsal yapılar arasında yaşanan kültürel iletişim ve
75 Çukurçayır, a.g.e., s.9676 Birgül Ayman Güler, “Yerel Yönetmenlerde Reform Sorunu”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt: 10,Sayı: 3, TODAİE yayını, Ankara, Temmuz 2001, s.777 Balamir Gündoğdu, “Küreselleşme, Yerelleşme: Denetim”, Yerel Yönetim ve Denetim Dergisi, Cilt: 9, Sayı:
1, İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Kontrolörleri Derneği Yayını, Ankara, 2004, s.1078 T.C. Baş bakanlık, a.g.e., s.2579 Gündoğdu, a.g.m., s.1080 Güler, a.g.m., s.881 Atabay, Yaren, a.g.m., s.273
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 25/170
25
etkileşimin yerel yönetsel işleyişe yansıması olarak merkeze ait görevlerin yetkiler paylaşımı
konusu zirveye rağmen tabanı tercih etme (Subsidiyarite) yaklaşımı şeklinde belirgin
k ılınmakta ve yerelliği öne çıkarmaktadır.82
Yerel yönetim birimlerinin halka yak ın olması ve alınan kararlar ın halka yak ındüzeylerde alınması anlamında subsidiyarite (yerellik) ilkesi 1992 Maastricht Avrupa Birliği
Anlaşması ile ayr ı bir önem kazanmıştır.83 Yerelleşmeni bu kadar önemi kazanmasındaki
vurgu, küreselleşmenin olumsuzluklar ını gidermek ve daha demokratik yönetim oluşturmak
için arzu edilmektedir. Yerelleşme, küreselleşmenin sonucu ortaya çıkan tekdüzeliğe ve
merkezi yapılanmaya kar şı esneklik ve farklılık sunmaktadır. Bu bağlamda küreselleşme ile
birlikte ulus-devlet hak ve yetkilerini sadece uluslarüstü kuruluşlara değil, yerel yönetimlere de
devretmektedir.84
Sonuç olarak, Robertson’un da belirttiği gibi küreselleşme süreci bir yandan evrenseli
(küreseli) yerelleştirirken, diğer yandan tikellikleri (yerelliklerin) evrenselleştirmektedir. Bu
kar şılıklı dinamiğin sonucu olarak ortaya çıkan farklılaşmalar ile aynılaşmalar ı her birinin
diğerini mümkün k ıldığı süreçler olarak değerlendirilmektedir.85
1.6 KÜRESEL DÖNÜŞÜMDE KENTLER İN ARTAN ÖNEMİ
Küreselleşme kar şılıklı etkileşimleri içeren heterojen bir süreç olarak değerlendirilecek
olursa bu süreçte yerellikler oluşmakta, küreselleşme sürecine katılmakta, kimi zamanda kar şıt
güçlerin etkisi gündeme gelmektedir. Küreselleşme ile yerelliklerin etkileşimi, salt etki tepki ile
ele alınmaz. Özellikle küresel ile yerelin geçişliliği sürecinde odaklanmalıdır. Bu geçişliliğin,
etkileşimin yaşandığı yerler ise kentler olarak ortaya çıkmaktadır.86
Ekonomik, sosyal, kültürel ve politik alanlardaki küresel değişimler mekan, kent ve bölge kavramlar ının anlamlar ını ve algılama biçimlerini değiştirdi. Teknolojik gelişme,
kuşkusuz kentlerin her alanında büyük dönüşümleri, yenilikleri ve ilişkileri ortaya çıkar ıyor.
21. y.y. da kentlerin rolleri yeniden tanımlanırken her kent yeni bir uygarlık projesinin merkezi
82 Şerif Ôner, “Globalleşme Sürecinde Yerellik: Demokratik ve Katılımcı Yerel Yönetimin Kurumsallaştır ılması”,Avrupa Birliği ile Bütünleşme Sürecinde Türkiye’de Yerel Yönetimler, (Der.Bekir Parlak Hüseyin Özgür)Alfa Yayınlar ı, İstanbul, 2002, s.12583 Çukurçayır, a.g.e., s.9484 Al, a.g.e., s.19085 Sevda Alankuş, “Yerellik(ler), Yerelliğin İmkanlar ı ve Yerel Medya”, Global Yerel Eksende Türkiye,(Der.E.Fuat Keynan-Ali Yaşar Sar ı bay), Alfa yayınlar ı, İstanbul, 2000, s.30086 Aslanoğlu, a.g.e, s.152
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 26/170
26
olmaya hazırlanıyor. Günümüz küreselleşme sürecinde uluslar arası politika düzeyinde karar
alma mekanizmalar ındaki dönüşümün mekanda yansıması küresel kentlerdir.87
Küreselleşmeyle artan rekabet ve yar ış ortamı,gittikçe hızlanan kentleşme olgusu ile
birleşince yeni sürecin temel öznelerinden biri olan kentleri,buna uygun örgüt yapılar ı veişleyiş sistemleri geliştirme zorunluluğu ile kar şı kar şıya bırakmıştır.Yeni süreçte kentler,bir
yandan mevcut hizmetleri daha iyi ve yaygın bir biçimde sunma yükümlülüğünde
kalırken,diğer yandan da yeni ve farklılaşan kentsel hizmetlere olan talebi ve ihtiyacı
kar şılamaya çalışmaktadır.Bu açıdan kentlerde yeni değişikliklere uyarlanabilecek örgüt yapısı
ve yönetim olgusu her geçen gün daha önem kazanmakta ve ön plana çıkmaktadır.Bu
çerçevede klasik yetki ve kaynak aktar ımından çok,başar ıyı ve halk ın katılımını özendiren,bilgi
toplumu değerini ölçü alan yeni ve çağdaş yönetim tekniklerinin ve kurumsallaştır ılması gerekmektedir.( Halil İ brahim Aydınlı,Halil Akdeniz,’Küreselleşme Sürecinde yerel
yönetimlerde ortaya çıkan yeni eğilimler’ Yerel Yönetimler Kongresi Bildiriler
Kitabı,Biga/Çanakkale,3-4 Aralık 2004,S.203)
1.7 KÜRESEL DÖNÜŞÜMÜN TEMEL DİNAMİĞİ OLARAK
BİLİŞİM TEKNOLOJİLER İ
Küreselleşme olgusunun en önemli etkeni sayılabilecek bilişim teknolojileri zaman-
mekan ayr ımını ortadan kaldırmakta, bunun yanı sıra yönetim, siyaset, ekonomi, ticaret ve
eğitim biçimlerini farklı boyutlara taşımaktadır. Bir yandan bilgiye kolay ve hızlı erişim
olanağı yaratılırken, öte yandan toplumlar ın ekonomik, siyasal ve kültürel yaşamlar ı daha hızlı
ve daha kolay etkilenebilmektedir. Ayr ıca bilişim teknolojileri küreselleşmeyi hızlandırmakta
küreselleşmede bilişim teknolojilerinin ve uluslararası sermayenin gelişmesini ve yayılmasını
hızlandırmaktadır 88
Bilgi ve iletişim teknolojilerinin gelişimi, küreselleşmenin etkileri ve bu iki dinamiğin
bilişiminden doğan “ağ ekonomileri” toplumsal boyutta da kaçınılmaz bir paradigma
dönüşümüne yol açmıştır. Bu zamanımıza damgasını vuran ve “enformasyon devrimi”, “bilgi
toplumu” gibi nitelendirmelerde tanımlanan dönüşümdür. Uçkan’ın ifade ettiği gibi “bilgi” ve
“iletişim” ekonominin, siyasetin ve kültürün temel kavramlar ı haline gelmiştir. 89 Günümüzde
87 Gönül Tankut, “Yeniden Tanımlanan Kent, Kentleşme ve Kentlileşme”, Bilim Ve Teknik Dergisi, Sayı.2,Aralık 2002, s.2-588 Aydınlı, Akdeniz, a.g.m, s.36589 Özgür Uçkan, E-Devlet, E-Demokrasi ve Türkiye, Literatür yayıncılık, İstanbul, 2003, s.2)
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 27/170
27
hızla gelişen teknoloji ile insanlar ın hayata bak ış açılar ı, beklentileri, amaçlar ı k ısaca yaşam
tarzlar ında değişiklikle olmuştur. Bilgi çağının getirilerinden mümkün olduğunca yararlanmak,
daha kaliteli yaşamak, temel gereksinimleri gidermenin yanı sıra hizmetlerin daha etkili ve
verimli bir şekilde yerine getirilmesini talep eder duruma gelmişlerdir. İnternetin gündelik
hayata girmesi ile bilgi dünyasındaki sınırlar kalkmış, bilginin paylaşımı, yeni teknolojilerden
haberdar olma durumu artmış, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki bilgi açığı ve
kaynaklardan yararlanma konusunda rekabet hızlanmıştır.90 Teknolojinin modern
toplumlar ın ayr ılmaz bir parçası ve gündelik etkinliklerin hemen her bölümünde temel öğe
haline geldiği yadsınamaz bir realitedir. Toplumsal alanın sınırlar ı içindeki hemen her türlü iş,
teknik bir araç yardımıyla gerçekleştirilmektedir. Seyahat etmek, haberleşmek, mal üretmek,
eğlenmek, hizmet sağlamak için artan oranda teknolojiden yararlanılmaktadır. Teknolojinin
toplumdaki yerini anlamak yalnızca kendi içinde değil bizzat toplumu anlamanın bir parçası
olarak önemlidir.91 Bu bak ış açısına bağlı olarak bu bölümde bilgi ve teknoloji kavramlar ı
incelenip, bilgi sistemleri ve bilişim teknolojileri irdelenecektir. Bilişim teknolojilerinden
bilgisayardan başlanı p katılım, paylaşım ortamı olan internet değerlendirilecektir. Böylece bir
altyapı hazırlanı p ikinci bölümde teknolojinin toplumsal dönüşüme etkileri incelenecektir.
1.7.1. BİLİŞİM SİSTEMLER İ KAVRAMSAL ÇERÇEVESİ
Yirmibirinci yüzyılda bilgi kavramı değişen anlam ve içeriği ile kar şımıza çıkmaktadır.
Yeni gelişen teknolojiler değişen gereksinimler, artan nüfus bilgiye olan gereksinimi ön plana
çıkarmıştır. Küresel dünyada bilimsel araştırmalar sonucu elde edilen bilgiye bağlı olarak
büyük bir teknolojik gelişme ve rekabet yaşanmaktadır. Bu teknolojilerden gerektiği şekilde ve
amaca uygun olarak yararlanabilmek için bilgiye büyük bir gereksinim duyulmaktadır,
günümüzde kar şılaşılan değişik sorular ı çözmek amacıyla ve bilgileri etkin kullanmak için
bilişim sistemleri oluşturulmuştur.92Bilişim sistemi; yöneticinin karar vermesi için gerekli bilgiyi değişik kaynaklardan toplayan, işleyen, saklayan ve veriyi raporlayan formal bir bilgi
sistemi olarak tanımlanır.93
90Türksel, Kaya Bengshir, Aslı Akay, “Ülkemizdeki Belediyelerin Coğrafi Bilgi Sistemleri Kullanım Düzeyleri
Üzerine Bir Araştırma”, Yapı ve Kentle Bilişim ’04 “Kentte- Dönüşüm” 3.Ulusal Kongresi, Ankara, 2-3 Aralık
2004, s.159
91
(Nilüfer Timisi, Yeni İletişim Teknolojileri ve Demokrasi, Dost Kitabevi, Ankara, s.3392 http://www.bilgiyönetimi.org/cm/pages/mk/-gas.php?nt=lu, Erişim Tarihi=13.04.200593 Mahmut Tekin ve Diğerleri, Değişen Dünyada Teknoloji Yönetimi, Damla ofset, Konya, 2000, s.83
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 28/170
28
1.7.1.1. Bilgi Kavramı
Bilgi herhangi bir nesne ya da olayla ilgili ne, nerede, nasıl, niçin, neden, ne kadar, kaçı,
hangisi, kim, kimle vb. sorulardan birisinin ya da birkaçının cevabıdır. Yine bilgi, bir
kaynaktan toplanan verilerin belirli bir amaç için bir işlemden geçirilmesi ile elde edilir.
Herhangi bir nedenle bilgi söz konusu olduğunda, toplanan verilerin elde bulunanlar ile birlikte
değerlendirileceği bir bilgi işlem sisteminin ürünü anlaşılacaktır.94Bilişim denince insanlar için
faydalı ve anlamlı hale getirilmiş veri anlaşılır.95Veri, bilgi üretiminde kullanılan ve anlam
çıkarmaya elverişli işlenmemiş olgulardan oluşur. Bu olgular sayısal, alfabetik vea semboller
şeklinde oluşabileceği gibi grafik türünde de olabilir.96
Gerçek olaylar ın sonuçlar ıyla ilgili verilen bir tak ım dönüştürme sürecinden geçirilip,
kullanıcı için anlamlı hale getirilmesi durumunda bilgi oluşur. Buna benzer bir ifadeyle bilgi,
“verilerin karar alma sürecine destek sunacak şekilde anlamlı bir biçime getirilmek üzere,
analiz edilerek işlenmesiyle ulaşılan sonuçlardır.97 Başka bir ifadeyle ise bilgi “Üzerinde kesin
yargıya var ılmış her türlü ses, görüntü ve yazlara bilgi denir ve kaynağını veriler oluşturur.”
tanımı yapılmıştır.98
Bilgi kavramı Latince “information” kökünden olup, biçim verme eylemi,
biçimlendirme ve haber verme eylemi olarak tanımlanmaktadır. Bilgi genel anlamda
“düşünme, yargılama, ak ıl yürütme, okuma, araştıma, gözlem ve deney sonucunda elde edilen
dönüşsel ürün yada öğrenilen şey olarak olarak tanımlanmıştır. Bilgi alını p satılan şey olarak
da değerlendirilmektedir. Bilgi, belirli formda işlenmiş ve elde eden için anlamlı olan, yönetsel
kararlar açısında gerekli olduğu varsayılan veya gerçek değeri olan veri demektir.99 Bu bak ış
açısıyla bilgi yaşamsal deneyimlerle deneyimlerle oluşur ve kullanılabilir hale gelir.
94 Tahsin Yamralıoğlu, Kemal Çelik, “Konumsal Bilgi Sistemi İçin Yerel Yönetimlerde Reorganizayon
İhtiyaçlar ı” www.gislab.ktu.edu.tr/ana_sayfa.htm - 38k 24.03.2005 95 Dilek Karahoca ve Adem Karahoca, İşletmeciler, Mühendisler ve Yöneticiler İçin Yönetim BilişimSistemleri ve Uygulamaları, Beta yayınevi, yayın no:829, /bask ı, Ankara, 1998, s-896 Mevlüt Karakaya, Muhasebe Bilgi Sistemi ve Teknolojisi, Ankara, 1994, s-1497 Türksel Kaya – Bengshir, Bilgi Teknolojileri ve Örgütsel Değişim, TODAİ, Yayın No:274, 1.Bask ı, Ankara,
1996, s-1498 Uğur Yozgat, Yönetim Bilişim Sistemleri, Beta Yayıevi, İstanbul, 1998, s-45
99 Adem Öğüt,Bilgi Çağında Yönetim, Nobel Yayınlar ı, 1.Bask ı, Ankara, 2001, s-9
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 29/170
29
1.7.1.2 Bilginin Anlamı, Önemi ve Yönetimi
Bireyler, organizasyonlar ve toplumlar geçmişi hatırlamak, zamanı takip edebilmek ve
geleceği öngörebilmek amacıyla bilgiye gereksinim duyarlar. Günlük yaşamın vazgeçilmez
iletişim aracı olan bilgi, yönetim ve organizasyon süreçlerinin en temel sosyo-ekonomik
yaşamın en stratejik kaynağı değerlendirilmektedir. Bilginin egemen olduğu toplumsal ve
ekonomik yaşam; kapsamlı gelişim, etkin bilgi üretimi ve aktar ımı, ileri teknoloji kullanımı ve
hızlı iletişim nitelikleri ile yapılandır ılmış bir süreç olarak kar şımıza çıkmaktadır.100
Çağımız toplumlar ının en temel hedefi, bilgi tolumu düzeyine
erişebilmektir.101Günümüzde bilginin önemi anlaşıldığında çağımız “bilgi çağı” olarak
adlandır ılmaktadır. Artık bir kaynak olarak kabul edilen en iyi şekilde yararlanma yoluna
gidilmektedir. Bunu gerçekleştirmek için günümüz bilgi teknolojisinin kullanılması yeterli
olacaktır. Artan nüfusun, gelişen teknolojinin, çeşitlenen ve miktar ı artan üretimlerin, sınırlı
doğal kaynaklar ın ve özelliklede toprağın altı ve üstü ile en uygun biçimde kullanılması bilgiye
bağlıdır.102
Bilgi varmak istenen noktaya giderken yardımcı olan bir yol gösterici ve amacımıza
ulaşmakta ne kadar başar ılı olunduğunu bildiren bir geri bildirimdir.103 İnsanlığın var
oluşundan beri tüm insanlar bilgiye ihtiyaç duymuşlardır. İnsanlar ın bilgiye duyduklar ı ihtiyaç
bilginin ortaya çıkmasını ve o bilgiye ihtiyaç duyacak diğer insanlar için saklanmasını da
beraberinde getirmiştir .104 Bu bağlamda bilgi örgütleme, planlama, yöneltme ve denetleme
fonksiyonlar ının gerçekleştirilmesi, kaynaklar ın daha verimli kullanılması ve genel işletme
amaçlar ına ulaşılabilmesi için gereken sürekli bir ihtiyaçtır. Günümüzde bilişim
teknolojilerinin yaygınlaşması ile bilginin elde edilmesi, işlenmesi depolanması ve dağıtılması
kolaylıkla sağlanabilmektedir 105.
Günümüzde işletmeler çevrede hızlı değişimin neden olduğu yoğun bir belirsizlik
içindedirler. Bu belirsizliği azaltmanın yolu ise belirsizlik ortamı ile ilgili bilgi düzeyiniyükseltmektir. Özellikle stratejik yönetimden istenen başar ının elde edilebilmesi ilgili yönetim
düzeylerinde kullanılacak bilgilere bağlıdır. Bilginin yönetim açısından istenen faydayı
100 Öğüt, a.g.e, s-1101 a.g.e, s-13 102 Hüsnü Erkan, “Türkiye Koşullar ında Toprak Bilgi Sistemi Üzerine Düşünceler” I.Harita Kurultayı, Tm,
MOB, Ankara, 1987, s-60103 Edward De Bono, Rekabet Üstü, çev: Oya Özel, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1996, s-63104(Mahmut Tekin, Hasan K.Güleş ve Tom Burgess, Değişen Dünyada Teknoloji Yönetimi, Damla ofset, Konya,2000, s-67105 T.Kaya Bengshir, Bilgi Teknolojileri ve Örgütsel Değişim, TODAİ yayınlar ı, Ankara, 1996, s-14
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 30/170
30
sağlayabilmesi için bilgiyi kullanacak olan yöneticiler ile bu bilgilerin sağlanacağı kaynaklar
ve sahip olması gereken özellikler birbiriyle uyum içerisinde olmalıdırlar. 106
Artık bilgi, stratejik bir kaynak, potansiyel bir rekabet avantaj kaynağı olarak
görülmektedir.107 Bilginin bir kaynak olarak düşünülmesiyle birlikte bilgi yönetimi kavramı
ortaya çıkmıştır. Bilgi yönetimi, bilginin elde edilmesi, geliştirilmesi, paylaştır ılması,
korunması ve kullanılmasıyla ilgilidir. Bilgi yönetimi ile veriler enformasyonlar bilgiye
dönüştürülmektedir 108.
Başka bir ifadeyle bilgi yönetimi, işletme içi veya işletme dışı kaynaklardan elde edilen
verilerin sınıflandır ılması, depolanması ve yorumlanmak üzere ilgili yerlere doğru zamanında
dağıtılarak elde edilen bilginin güncellemek üzere sürekli gözden geçirilmesi sürecidir 109.
1.7.1.3 Teknoloji Kavramı
Teknoloji insanlar taraf ından yapılı p geliştirilen ürünlerin toplamını temsil eder
Teknoloji bir kültürün, bir düşüncenin, bilgi birikiminin ürüne yansıması yani belirli amaçlara
ulaşmak için çeşitli aşamalarda geliştirilen bilgi birikiminin üretim sürecine
uygulanmasıdır.110Teknoloji, fiziksel, sosyal ve bilgi boyutu olan bir kavramdır. Bu boyutlar ı
göz önüne alındığında teknoloji kavramı aşağıdaki, tanımlarla ifade edilebilir; 111
• Teknoloji, doğadaki işlenmemiş haldeki kaynaklar ın insan ihtiyaçlar ına cevap
verebilecek şekle getirilmesinde kullanılan yöntemler, makineler ve sistemler
bütünüdür.
• Teknoloji, insan ihtiyaçlar ını kar şılamak amacıyla ürün ve hizmetlere bilginin
uygulanmasıdır.
• Teknoloji, araştırma ve geliştirme sonucu bulunan tekniklerin üretime aktar ılması
sonucu geliştirilen süreli metot ve bilgidir.
106 Abdullah Karakaya, “İşletme Yönetiminde Stratejik Bilgi Kullanımı Üzerine Bir Araştırma; Karademir A.Ş.ve Bağlı Ortaklar” 10.Ulusal Yönetim Organizasyon Kongresi Bildiri Kitabı, 23-25 Mayıs, s-315107 http://www.yeniteknolojiler.org/yazı/yazı003s.htm, erişim tarihi: 22.03.2005108 Pınar Süral Özer, Ömür Özmen, Ömür Saatçioğlu, “Bilgi Yönetimi Modelleri: Bileşenlerin İncelenmesine
İlişkin Kavramsal Bir Çerçeve” 1,Ulusal Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildirileri, Kocaeli, 2002, s-479109 Şadi Can Saruhan, Taylan Sulaoğlu, “Değer Hedefli Yönetimde Bilgi Yönetiminin ve Yaratıcılığının Önemi”,
10.Ulusal Yönetim Organizasyon Kongresi Bildiri Kitabı, 23-25 Mayıs 2002, s-72
110 Ak ın Çakmakçı, “Türkiye’nin Teknoloji Tarihi” TUBİTAK, TTGV ve TUSİAD 2.Teknoloji KongresiBildirileri, İstanbul, 1999, s-37111 Tekin ve Diğerleri, a.g.e, s-2
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 31/170
31
• Teknoloji, yeni bir mal ya da hizmet üretilmesine olanak veren üretim bilgisi ve
tekniğidir.
• Teknoloji insanın üretim araçlar ını kullanarak çevresini değiştirmek için geliştirdiği
metotlardı
r.
Bilgi teknolojisi geniş kapsamlı bir kavramdır. Çeşitli biçimlerdeki bilginin derlenmesi,
işlenmesi, saklanması, kullanılması, aktar ılması ve denetlenmesi gibi bilginin yönetimine
ilişkin süreçlerde kullanılan elektronik aksamın ve ilgili sistem ve yöntemlerin tümünü içerir.
Bilgi teknolojisi, karar alma sürecinde temel girişleri oluşturan bilgilerin hızlı, güvenilir ve
kapsamlı olmasını sağlayarak, karmaşık organizasyonlar ın etkin ve verimli bir biçimde
yönetimini kolaylaştır ır. Bilgi teknolojisi, esas olarak, insanlar ın birbirleriyle ilişki kurma
biçimleri ve insanlar ın bilgiye ulaşmasıyla ilgilidir. Teknolojiye dayalı bilginin insanlar ve
kurumlar üzerindeki en belirgin etkisi, bilgiyi kullananlara ve ondan yararlananlara sağladığı
güç olmuştur. Bilgi teknolojisinden etkin olarak yararlanmak yerel yönetimlerin başar ısı için
ön koşul olmuştur. Bilgi teknolojisindeki gelişmelere uyum sağlaması belediyelerin yönetim ve
organizasyon yapılar ında bazı önemli değişikler gerçekleşmesini zorunlu k ılmaktadır.112
1.7.1.4 Teknolojinin Önemi ve Anlamı
Küreselleşme ve buna bağlı olarak gelişen teknolojik gelişmeler özellikle bilişim ve
multi-medya teknolojik gelişmeler teknolojisinin günümüzdeki gelişimi; insanlar ın çalışma
tarzlar ından, yaşam tarzlar ına, eğlence kültüründen ticari faaliyetlerine kadar pek çok alanda
yeni uygulamalar ı gündeme getirmiştir .113 Bunun nedeni de teknolojinin kendi içsel mantığı ve
itici gücü olması anlamında bir teknolojik yeniliğin bir diğer yeniliği de beraberinde taşıyor
olmasıdır .114 İnsan tarihinden bu yana kesintisiz bilgi birikimleri sonucunda ortaya çıkan
teknoloji, insan ve toplumun gelişimini göstermektedir. İnsan yaşamını kolaylaştıran iş ve
üretimde verimliliği artıran bir güç olarak belirteceğimiz teknoloji, ancak rasyonel bir biçimde
yönetildiği zaman insanlığın refahını ve işletmelerin rekabet ve etkinlik düzeyini
arttırmaktadır.115 Teknolojinin modern toplumlar ın ayr ılmaz bir parçası ve gündelik
etkinliklerimizin hemen her bölümünde temel bir öğe haline geldiği yadsınamaz bir gerçektir.
112 Yomralıoğlu, Celik , a.g.m, S 196113 Aşk ın Keser,”Küreselleşen Dünyanın Yeni Geleceği”, Elektronik Ticaret,Der: Veysel Bozkurt Alfayayınlar ı yayın no:771, 1. Bask ı, İstanbul, 2000, S-91114 Timisi, a.g.e, S-34115 M. Şerif Şimşek, Yönetim ve Organizasyon, Damla Basımevi, 4. Bask ı, Konya, 1998, S-3
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 32/170
32
Toplumsal alanın sınırlar ı içindeki hemen her türlü iş, teknik bir araç yardımıyla
gerçekleştirilmektedir. Seyahat etmek, haberleşmek, mal üretmek, eğlenmek, hizmet sağlamak
için artan oranda teknolojiden yararlanılmaktadır.
Teknolojinin toplumdaki rolünü anlamak yalnızca kendi içinde değil, bizzat toplumu
anlamanın bir parçası olarak önemlidir 116 Teknoloji kavramı bilimsel araştırmalar ın artmakta
ve gelişmekte olduğu günümüz dünyasında yeni anlam ve boyutlar kazanmaktadır. Üretim
sürecinde kullanılan ortak bir dil, çok önemli bir araç haline gelen teknoloji, mekanik
boyutunun ötesinde sosyoloji boyutunda insan ve çevresi arasında ilişki kuran bir faktör haline
gelmiştir. Teknolojiye ekonomik açıdan bak ıldığında ise ; piyasa kurallar ı, sanayi kollar ının
gelişimi ve aralar ındaki ilişkiler, mikro ve makro ekonomi üzerinde belirleyici etkileri olan bir
faktör olduğu da görülmektedir 117.
Teknoloji yönetimi bir işletmenin stratejik, taktik ve operasyonel amaçlar ının belirlenmesi
ve bu amaçlara ulaşmak için ihtiyaç duyulan teknolojik kapasitenin planlanması , geliştirilmesi
ve uygulanmasıdır.118 Teknolojik sistemde meydana gelen herhangi bir değişiklik bir
işletmenin tüm birimlerini etkileyecektir. Çünkü teknoloji işletmelerin amaçlar ı ve yönetim
sistemleri üzerinde çok büyük oranda etkilidir. 119Bilgi teknolojisinin gelişimiyle birlikte iş
dünyasındaki gelişmelere paralel olarak yönetim organlar ında da değişim ihtiyacı ortaya
çıkmıştır. Bu değişim ihtiyacı en çok vatandaş, devlet ilişkilerinde yaşanmış Teknoloji bir
yönüyle yerel kültürleri tenkit ederken aynı zamanda onlara kendilerini ifade için iletişim ve
bilgi ağlar ını koyma imkanı da vermektedir. Bu yolla yerel kültürel canlanı p dinamizmlerini
artırarak dinsel ve geleneksel değerlere dönüşebilir ve hatta devrini tamamlamış marjinal etnik
kültürler bile yeniden dirilme imkanı bulabilirler böylece teknoloji sayesinde bütünleşme
sürecindeki yeni dünya toplumunun ayr ışma tohumlar ı aynı süreç içinde filizlene bilir.120
1.7.2 BİLİŞİM SİSTEMLER İ TANIMI
Bilişim sistemi bilginin toplanması, saklanması, işlenmesi, erişilmesi ve dağıtılmasına
hizmet eden teknolojiler (bilgisayar veri depolama araçlar ı, ağ ve iletişim araçlar ı, yazılım ve
geliştirme araçlar ı) uygulama ve hizmetlerin ( bilgi işlem, uygulama yazılımı geliştirme, bilgi
bankalar ı ve bilgi erişim hizmetleri v.b) bütünü ve sistem üzerindeki bilgilerin tümü
116 Timsi, a.g.e, S-33117 Tekin ve Diğerleri, a.g.e, S-9118 Öğüt, a.g.e, S-18119 a.g.e, S-182)120 Fatih Alodal, Erdal Arslan, “ Bilişim Teknolojilerinin Kamu Yönetimi Üzerindeki Etkileri”, YerelYönetimler Kongresi, Bildiriler El Kitabı, Çanakkale, 3-4 Aralık 2004, S-198
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 33/170
33
kastedilmektedir .121) Bilişim sistemi bilgiyi kullanıcılara sunmak üzere toplayan, depolayan,
işleyen ve raporlayan biçimsel bilgisayar sistemi olarak tanımlanmaktadır. Bilişim sistemleri
genel olarak üç fonksiyona sahiptir. İlk veriyi girdi olarak alırlar, bir tak ım işlemlerden
geçirerek ve güncelleme yaparak anlamlı bilgileri çıktı olarak sunarlar 122Bu bağlamda bilişim
sistemleri yöneticinin karar vermesi gerekli bilgiyi gerekli kaynaklardan toplayan, işleyen,
saklayan ve veriyi raporlayan formal bir bilgi sistemi olarak tanımlanır.123Formal bilgi
sistemleri bilgisayar destekli olabileceği gibi kağıt-kalem kullanarak oluşturulan manual
teknoloji şeklinde de olabilir. Bilişim sistemlerinin temel dayanağını oluşturan bilgilerin doğru
olması zamanında ve yerinde olması gerekmektedir 124.
Bilgi en üst seviyede fayda elde edebilmek için en iyi şekilde yöneltilmesi gereken önemli bir
kaynaktır. Bilişim sitemi ise yönetsel bilgiyi işleyen ve yöneticilerin karar vermede faydalana
bileceği hale getiren bir sistemdir. Bilişim insanoğlunun teknik, ekonomik ve toplumsal
alanlardaki iletişimde kullandığı ve bilim kaynağı olan bilginin özellikle elektronik makineler
aracılığıyla düzenlenmesi bilimidir .125
1.7.3 BİLİŞİM SİSTEMLER İNİN GELİŞİMİ VE UNSURLARI
Bilişim sistemleri işletmelerin yönetim anlayışlar ında meydana gelen değişikliklere
paralel, örgüt yapılar ında meydana gelen değişimlerle birlikte değişik roller üstlenerek gelişimgöstermiştir. Başlangıçta bilişim sistemleri manual teknoloji şeklinde kendini göstermişse de
zaman içinde bilgisayar temelli bilişim sistemleri olarak değişime uğramıştır 126.Özellikle
1960’ lı yıllardan sonra bilgisayar ın daha da gelişmesiyle kullanımı artan bilişim sistemleri
sayesinde verinin hızla bilgi haline gelmesi ve bilginin daha etkili kullanılması mümkün
olmuştur. Günümüzde kullanılan bilişim sistemleri, bilgisayar tabanlı veya elle tutulan
teknoloji şeklindedir.127
Bilişim sisteminde üç önemli süreç vardır. Bunlar veri, süreçler(dönüşüm) veçıktılardır. Bilişim sisteminin girdisi verilerdir. İşlenmesi istenen tüm veriler bilişim sistemi
taraf ından toplanır. Toplanan veriler el yazısı, k ısa notlar, basılı metinler şeklinde olabileceği
gibi siteme girdi yapacak kişilerin kendilerine ait bilgilerde olabilir. Bu veriler kart delicileri,
121 . Halime İnceler Sar ıhan, Rekabete Başarının Yolu- Teknoloji Yönetimi, Desnet yayınlar ı, Yayın No :002, 1.Baski, İstanbul, 1998, S-167122 H. Oğuzhan Akova,” Bilişimden Bilgi Yönetimine”, www.yeni-teknolojiler.org/yazi.htm, 25.04.2005123 Tek in ve Diğerleri, a.g.e, S-83124
T. Kaya-Bengshir,a.g.e, S-15125H.Oğuzhan Akova,” Bilişimden Bilgi Yönetimine”, www.yeni-teknolojiler.org/yazi.htm, 25.04.2005)
126 Karahoca, a.g.e,S-10127 a.g.e, S.11-12
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 34/170
34
optik okuyucu, disk v.b araçlara sistemin anlayabileceği şekilde kodlandıktan sonra sisteme
aktar ılır 128Bilişim sisteminde ikinci süreç ise dönüşüm sürecidir. Dönüşüm süreci girdilerin
amaçlar doğrultusunda beklenen çıktılar dönüşümünü sağlayan işlemler dizisidir.129 Bilişim
siteminde üçüncü temel aktivite “çıktı” işlemidir. Çıktı, işlenmiş bilgiyi insanlara veya
kullanılacak olan faaliyetlere aktar ır.130
1.7.4 BİLŞİM TEKNOLOJİSİ
İnsanoğlu bilgiyi keşfettiğinden beri kendilerine daha fazla yarar sağlayan bilgiyi ve bilgi
uygulamalar ıyla elde edilen teknolojiyi kullanmak ve yönetmek ister. Önemli olan bilgi ve
teknolojinin topluma ne kadar yarar sağladığıdır. Sağlanan yarar ölçüsünde teknolojinin itici
gücü başta sosyal dengeler olmak üzere, birey toplum, endüstri, ekonomi, siyaset ve kültür
alanlar ında önemli gelişmelere yol açar 131. Buhar makinesinin icadıyla insanoğlunun ulaşmaya
başladığı yenilenme, değişim ve dönüşüm süreci son yıllarda bilgi teknolojisindeki hızlı
gelişmeler ile bilgi toplumuna geçişle yaşamaktadır. Bu değişim ve dönüşüm bir çok alanda
önemli değişimlerine yol açmıştır.bir taraftan kişisel bilgisayar sahipliği ve internet kullanımı
hızla artarken diğer taraftan sosyal alışkanlıklarda değişmeye başlamıştır. Dijital yapılanma her
gün kar şımıza yeni gelişmeler ve kavramlar çıkar ırken bilginin hayatımızda bu derece yoğun
kullanımı geleneksel kavramlar ın yerine yenilerinin ikame edilmesine yol açmıştır. Bu yeni
kavramlardan başlıcalar ı e-ticaret, e-imza,e-noter, online hizmet, internet bankacılığı gibi
kavramlardır 132
Bilişim teknolojilisi, bilginin toplanması, işlenmesi, depolanması, ağlar aracılığıyla bir
yerden bir yere iletilmesinde ve kullanıcılar ın hizmete sunulmasında yararlanılan ve iletişim ve
bilgisayar teknolojilerin kapsayan bütün teknolojilerdir .133 Başka bir ifadeyle bilişim teknolojisi
kuruluşlara bilgi sağlamak için kullanılan ve hızla gelişmekte olan araçlar ın(bilgisayar, veritoplama araçlar ı, ağ ve iletişim araçlar ı) uygulamalar ve hizmetlerin tamamı
kastedilmektedir.134 Sanayi sonrası toplum bilgi ak ışının örgütlenmesi temelinde bilişim ve
bilişimin kullanılması etraf ında örgütlenmiştir. Artık büyümek için her toplum daima bilgiye
128 Yozgat, a.g.e, S-47129 Karahoca, a.g.e,S-8130 a.g.e,S-8131 Tekin Akgeyik, Stratejik üretim yöntemi, Sistem yayıncılık, yayın no:181,1. bask ı, İstanbul, 1998, S-26132
Aladalı
,Arslan, Bilişim Teknolojilerinin Türk Kamu Yönetimine…,S-392133 Yaşar Tonta, “ Bilg.Toplumu ve Bilgi Teknolojisi”, www.ayna.hun.edu.tr/rutunta/yayınlar/biltop99.htm 13.05.2004,s1)134 Orhan Güvenen, Küreselleşme Sürecinde Bilgi Teknolojileri Ve Bilgi Sistemleri Stratejileri,DPT, ÖnÇalışma raporu, İstanbul, 1998, S-2
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 35/170
35
bağımlı hale gelmiştir. Bilişim ve bilginin temel kaynaklar ımız olarak ortaya çık ışının asıl
önemi toplum yapısının kendisinin ve üzerinde işlerlik kazandığı kurumsal önermeler ve değer
önermelerini etkileyen derin etkilerdir. Yeni bilişim teknolojileri ve bilgi bazı içinde işlerlik
gösteren ve bunlara bağımlı olan toplumlar ın aynı kendisinden önce gelen sanayi öncesi tar ım
toplumundan farklı olması gibi sanayi toplumundan farklı olucağıdır 135
1.7.5 BİLİŞİM TEKNOLOJİSİNİN GELİŞİMİ
Bilgi teknolojilerinin 1975’den sonra hayatımıza etkili olarak girmesi ve 1980’li yıllar ın
başında mikro bilgisayar ve kişisel bilgisayarlar ın yaygın olarak kullanılmaya başlanması ile
yeni alt teknolojilerde gelişmiştir 136. Son yıllarda bilgi hızla gelişen teknoloji bilginin ön plana
çık ışına neden olmuştur. Geleneksel ekonomide makinelere sahip olmak önemliyken artık
bilgiye sahip olmakla belirleyici olmaktadır. Tüm zamanlarda üretilen bilginin son yirmi yılda
üretildiğinin öne sürüldüğü bu çağda internetinde ortaya çıkmasıyla bilginin paylaşılmasındaki
duvarlar aşılmıştır. Bilgi ve onun kullanıcısı insan 21 yy en önemli kaynağı konumundadır.
Bilgi toplumu insiyatifi kullanabilen araştırmacı, katılımcı, iletişim becerisi olan, sorumluluk
sahibi ve gündemi belirleme yeteneğine sahip bireylerin oluştuğu toplumdur.137
Ülkelerin doğal kaynaklar ına ve coğrafyasına göre oluşturulan geleneksel teknolojilerin
eski önemini yitirmesi özellikle ülke ekonomilerinde yer alan yatır ımlarda ileri teknoloji-
modern dünyadaki gelişmiş sistem ve araçlardan oluşan mikro elektronik bilişim teknolojisi,
iletişim teknolojisi, yeni malzemeler, biyoteknoloji, uzay teknolojisi , nükleer enerji teknolojisi
gibi –yatır ımlar payını giderek artması teknolojilere verilen önemin artmasına yol açmıştır.138
Günümüzde teknolojiler bir alt sistem olarak kabul edildiğinden sistemde yaşanan bir
ilerlemenin başka bir ilerlemeye yol açması hiç de şaşırtıcı olmayacaktır.139Bu bak ış açısına bağlı olarak bilgisayar teknolojisinden başlayı p internete kadar bütün teknolojiler
değerlendirilecektir.
135 Emin D. Aydın,Değişen Bilgi Toplumu, Beta yayınlar ı, İstanbul,1996, S 23136 Alodalı,Arslan,a.g.m,S-391137 Murat Karaduman, Sibel Karaduman, “Yerel Yönetimlerde E-Belediyecilik Uygulamalar ı,İzmir ve Antalya
Büyük şehir Belediyesi web sitesi analizi, Yerel Yönetimler Kongresi Bildiriler Kitabı, Çanakkale, 3-4 Aralık 2004, S-371138 İnceler Sar ıhan a.g.e s.29-31139 Kemal Güleç ‘’Türkiye ‘de Ve Dünyada Teknolojik Gelişmeler’’ DTP yayını, 1994 s.82
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 36/170
36
1.7.6 BİLİŞİM TEKNLOJİLER İNİN ÖNEMİ
Teknoloji küreselleşme sürecinde yeterli koşul olmakla birlikte olmazsa olmaz
koşuludur. Günümüzde olağanüstü bir hızla ucuz değişim ve etkileşim sürecinde küresel
dönüşümü hızlandırmaktadır.1945 yılında beri okyanus ötesi nakliye bedelleri %80 ve
transatlantik telefon bedelleri de %99 oranında gerilemiştir. 1999 yılı BM insani kalk ınma
raporuna göre 1990 değerleriyle Newyork tan Londra ya üç dakikalık telefon görüşmesi bedeli
1930 yılında 245 dolara iken bu oran 1998 yılında 35 cent’e inmiştir.140
Veri otomasyonu elektronik iletişimde teknik ve örgütlenme açısından elde edilen
büyük ilerlemeler bilişim teknolojisi ile konu yönetimi arasında daha sık ı bir iş birliği
yapılmasını zorunlu k ılmaktadır. Yönetimde hızı çabukluğu ekonomikliği ve böylelikle maliyet
etkinliğini sağlayacak en önemli etken olan bilim teknolojisi konu yönetiminde yapısal ve
köktenci değişiklikler yapılması konusunda önemli olanaklar sunmaktadır 141.Bürokrasinin
etkinleşmesinde internet oranı her geçen gün yeni olanaklar sunmaktadır. Artık devletin temel
hizmetlerinin birçoğu internet ortamından sağlanabilir durumdadır.142 Ulaşım enformasyon
mikro –elektronik ve iletişim alanındaki teknolojik gelişmeler ülkeleri birbirine yak ınlaştır ır
bilişim teknolojilerindeki gelişmeler sonucu ulaşım ve iletişim maliyetleri aşır ı derecede
düşmüş ülkeleri insanlar ı ve piyasalar ı birbirinden ayıran zaman ve mekan gibi doğal engeller
büyük ölçüde ortadan kalkmıştır.143 İnsan yaşamında kaçınılmaz bir şekilde yer almaya
başlayan bilişim teknolojileri yeni ekonomi yönetim modellerinin vazgeçilmez araçlar ı olarak
kar şımıza çıkmaktadır. Bu teknolojilerin ürünü olarak doğan internet etkileşim katılım ve
paylaşım ortamı yaratarak saydam ve hesap verebilen iyi yönetimlerim oluşup gelişimine
katk ıda bulunurken bu değişim devlet yönetimini ekonominin yapısını ülkenin rekabet gücünü
insan gücü profilini ve mesleklerin yapısını da değiştirmeye başlamıştır.
Bu bak ış açısından bak ıldığında bilgi toplumuna giden yolda elektronik iletişimsistemlerinin kamu hizmetleri açısından taşıdığı yeni perspektiflerin tartışılması büyük önem
taşımaktadır. Kamu hizmetinin sunumu vatandaşlarca bunun algılanması ve yeni f ırsatlar ın
keşfedilmesi klasik anlamada süregelmekte olan devlet-vatandaş ilişkilerini de yeni boyutlar
140 http:www.canaktan.org./yenı-trendler/globallesme/kavram.htm 28.09.2002) 141
Firuz Demir Yasamış ‘’Kamu Yönetimi Kurumunda Ve Uygulanmasında Yeni Gelişmeler :AdministrationDan Management ,Türk İdare Dergisi , Yıl:69 Sayı:417 Aralık 1997 S.15-16
142 Yasamış, a.g.e. s.15143 a.g.e s.17
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 37/170
37
taşıyacak niteliktedir. Artık klasik tek yönlü bir yönetim anlayışından uzaklaşarak kar şılıklı
etkileşimi önde tutan yeni bir konu hizmeti anlayışına doğru bir kayış söz konusudur.144
1.7.6.1 Bilgisayar Nedir?
Bilgisayarlar donanım ve yazılım bileşenlerinde oluşan ve bu bileşenleri vasıtasıyla veri
depolama aritmetik ve mantıksal işlemler yapabilen girilen verileri analiz edebilen ve anlamlı
hale getirip sonuç alma imkanı sunana makinedir. Ayr ıca bilgisayar için çok sayıda aritmetiksel
veya mantıksal işlemlerden oluşan bir işi önceden verilmiş bir programa göre yapı p
sonuçlandıran elektronik araç elektronik araç tanımlaması da yapılmaktadır.145 Sanayi
toplumuna geçişte buhar makinesinin icadı ne gibi bir etki yarattı ise bilgi çağına geçiş
aşamasında bilgisayar ın bu derece etkisi olmuştur. Ancak bilgiye ulaşım ve transferinin
sağlanması açısından tarihimizde hiçbir olay internetin ortaya çık ışı kadar etki yaratmamıştır.
Bazı çevreler internetin ortaya çık ışını matbaanın icadı ile bir tutmaktadır 146.Bilgisayarlar
aldığı komutlara bağlı olarak yüklenen verileri işleyerek problem çözen otomatik elektronik
aygıtlardır. Bilginin sistemli olarak düzenlenmesi saklanması işlenmesi iletilmesi gerektiğinde
yeniden ulaşılması ve kullanılması bilgisayar sayesinde gerçekleşmektedir. Bilgisayarlarla çok
kolay ve hızlı biçimde çok hızlı miktarda bilgiye erişme şansı doğmaktadır.en basitinden en
karmaşık işlemlere kadar birçok sorun aşır ı hızlarda çözebilmekte yazılabilmekte ve
çizilebilmektedir.147 Bu durum göz önüne alındığında bilgisayar ı diğer teknolojik araçlara göre
üstün k ılan iki özellik söz konusu olmaktadır. Birincisi bilgisayarlar belirli bir iş yapmak üzere
önceden programlanabilirler. İkincisi ise yapılacak işin gereklerine göre bilgisayara yeni girdi
ve çıktı birimleri ilave edebilirler. Bu sayede uzay araştırmalar ında uzaya gönderilen
araçlardaki bilgisayara bağlı komutlarla gök cisimlerine ait fotografik veriler derleyip
işlenmekte ,genetik araştırmalarda insan genetik yapısını oluşturan DNA dizisi büyük bir sabır
emekle veri tabanlar ına yüklenerek şifresi çözülmeye çalışılmakta ve kuantum fiziğinde
maddenin şimdilik bilinen en küçük yapıtaşlar ını oluşturan kuarklar incelenirken yüksek enerjiseviyelerine bugün ki teknolojisiyle erişebildiğinden teorinin öngördüğü şartlar bilgisayar
simülasyon metotlar ı kullanılarak oluşturulabilmektedir. Bu bağlamda bilgisayar teknolojisi
144 Asım Balcı ‘’E-Devlet: Konu Yönetiminde Yeni Perspektifler Fırsatlar Ve Zorluklar’’ Kamu YönetimindeÇağdaş Gelişmeler,(Ed:Asın Balcı Ve Diğerleri) Seçkin Yayıncılık Ankara 2003 S.266145 (Bülent Gündoğdu Ender Karagöz,Bilgi Teknolojileri ,Selçuk Üniversitesi Basım Evi Konya 2005,S.1)
146 Ramazan Altınok ‘’Bilgi Çağının Getirdikleri Ve Kanu Yönetimi Anlayışımız’’, Türk İdare Dergisi ,Yıl:69Sayı:417 İçişleri Bakanlığı Ankara 1997 S.225147 Hüsnü Erkan ,Bilgi Toplumu Ve Ekonomik Gelişme ,Türkiye İş Bankası Kültür Yayınlar ı ,4.Bask ı İzmir,1998 S.73
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 38/170
38
bütün araştırmalar ın ortak zemini olma yönünde hızla gelişme kaydetmektedir. Bir istatistiğe
göre bilimsel araştırmalar ın %80 i bilgisayar temelli yapılmaktadır.148
1.7.6.1.1 BİLGİSAYARIN TAR İHSEL GELİŞİMİ
Öncelikle büyük kapsamlı bilimsel çalışmalar ulusal güvenlik ve uzay çalışmalar ı gibi
alanda kullanılan bilgisayar teknolojisi daha sora ekonomik amaçlarla yönetim alanında
büyüme ve verimliliğin arttır ılması için işletmeler taraf ından kullanılmaya başlamıştır .1970’ler
den itibaren ise reform hizmetlerinde ve bir tak ım toplumsal sorunlar ın çözümünde
kullanılmaya başlanmıştır.son dönemde de özellikle pc’lerin çıkmasıyla ve fiyatlar ın
ucuzlayarak toplumda daha kolay satın alınabilir düzeye gelmesiyle birlikte bilgisayar ın daha
çok bireysel amaçlarla entelektüel yaratıcılık için kullanılmaya başladığını görmekteyiz.149
Başka bir ifadeyle bilgisayar teknolojisindeki hızlı gelişme dev bilgisayarlar ın küçülmesine ve
ucuzlamasına yol açarken sınırlı kullanışından kitlevi kullanıma yani bireysel kullanıma kadar
uzanan olanaklar doğmuştur. Bilgisayarla dünyanın iki bilgi işlem merkezi arasında ilişki
kurulması ve işlem yapılması mümkün olduğu gibi uydu iletişiminde de kullanılması yollar ı
açılmıştır . günümüzde karmaşık ve yoğun veri yığınlar ı ile çalışan bankalar ve şirketler
haberleşme muhasebe stok kontrol , bask ı işleri üretim otomasyonu büro otomasyonu gibi
alanlarda yararlanmaktadırlar 150
1.7.6.1.2 Bilgisayar teknolojisinde yaşanan gelişmeler
Son 50 yılda bilgisayar yazılım ve donanım alanında yaşanan gelişmeler veri bilgi
saklama işlevlerinin daha hızlı güvenilir ve ucuz olarak yapılmasını sağlarken mikro
elektronikte yaşanan hızlı ilerlemeler bilgisayar ın boyutunu küçülterek performanslar ını
attırmış bu durumda da doğal olarak bilgisayarlar ın kullanım alanlar ının genişlemesine yolaçmıştır.
Bilgisayar ın gelişim durumu dikkate alındığında bu konu ile ilgili başlıca şu önemli
aşama söz konusudur:151 Bunla;r mekanik bilgisayarlar, eletro mekanik bilgisayarlar, elektronik
bilgisayarlardır. İlk elektronik bilgisayar A.B.D'de Pensylvania Üniversitesi taraf ından askeri
amaçlar için geliştirilen ENIAC radyo lambalar ıyla çalışan 30 ton ağırlığında dev bir
148 Ramazan Acun ‘’Bilim,Bilgi Teknolojisi Ve Türkiye ’Bilim Bilgi Yurdu Yayınlar ı Konya 1998 S.83-84)
149 (Veysel Bozyurt ,Enformasyon Toplumu Ve Türkiye .Sistem Yayıncılık İzmir 1997 S.30)150 Erkan a.g.e, s.75) 151 Mahmut tekin, Ali Osman Şahbaz, Temel Bilgisayar Bilimleri, Kuzucu Ofset Matbacılık, Konya 2000 .S.21)
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 39/170
39
makinedir. ilk bilgisayarlarda en önemli kesim donanımdı. Ancak bilgisayar ın temel taşının
işlem sırası denetiminin makineye geçmesi olgusu dikkate alındığında bile makinenin dışında
fakat onunla birlikte düşünülmesi gereken yeni bir öğe daha ortaya çıktı . Bunlar donanım ve
yazılımdır.152Donanım, bilgisayar ın farklı işlevlerini yürütmekle görevli çeşitli cihazlar ın
tamamının genel adına denir. K ısaca anakart, sabit disk veya yazıcı hepsi birer donanım
elemanıdır.153 yazılım ise çözümleme ce tasar ım dökümanı, programlar, ak ış ak ış şeması,
işletim yönergesi gibi makineye yapacağı işi tanımlamak için vazgeçilmez nitelikte olan fakat
mekanik hiç bir özelliği olmayan kesimdir( Aytaç, a.g.m., s.1393)
Yirmibirinci yüzyılla birlikte bilgi çağına gereken bu çağa damgasını vuran
bilgisayarlar , bilgisayar ağlar ı ve buna ilişkin teknolojiler özellikle sosyal ve ticari hayatta,
devletin işleyişine, eğitim ve sağlık sektöründe önemli değişimlere yol açmıştır 154.
1.7.6.2 Mikro-Elektronik
Bilgisayarlar ile iletişim teknolojisinin temelinde mikro-elektroniktek, gelişmeler
yatmaktadır. bilgisayar ın temelinde bir çok transistörü bir araya getiren minik "chip"(yongalar)
yer almaktadır bilgisayar ın haf ıza kapasitesi ve hızı yonga teknolojisindeki gelişime bağlıdır 155.
1.7.6.3 Robotlar
Mikroelektroniğin bir diğer alanını oluşturan robotlar,aritmetik hesaplar yapabilen
haf ızaya sahip olma, öğrenme, ayırt etme gücü çıkar ım yapma yeteneği şeklinde yapay zekaya
sahip olan, ağırlık büyüklük sıcaklık, ses vb. özellikleri algılayan; el parmak kol ayaklar ve
benzeri etkin bir mekanik elemandır.156 Robotlar mikro elektronikte yaşanan gelişmelerle
ortaya çıkmasa da endüstriyel üretimde şimdiden önemli bir yer tutan robot kullanımının
yaygınlaşması temelde gelişmiş bilgisayarlar, telekomünikasyon, elektronik kontrol aygıtlar ı ve benzeri mega teknolojilerinin hızla gelişmesi ve uygulama olanağının kolaylaşmasının bir
sonucudur.157
152 K ılıçarslan Aytaç, " Bilim Toplumu" Yeni Türkiye Dergisi , Yıllık Sayı:20 Mart-Nisan 1998, S.1392153 Gündoğdu , Karagöz, a.g.e., s.5154 Aydın Öztürk, " Bilgi Teknolojileri penceresinden geleceğe bir bak ış", Yeni Türkiye Dergisi, yıl:4, sayı:20,
Mart-Nisan 1998,s.1382155 Erkan, a.g.e, s.78156 a.g.e., s.80157 Tahir Akgeyik Stratejik Üretim Yönetimi, Sistem Yayıncılık, Yayın No:181, 1.Bask ı, İstanbul, 1998,S.25
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 40/170
40
1.7.6.4 Biyo-Teknoloji
İnsanlar ın yararlanabileceği ürün ve hizmetlerin mikro organizmalar,mikrobial
parçacıklar ve diğer biyolojik materyaller kullanarak endüstriyel işlem yolu ile sağlanması
biyoteknoloji olarak isimlendirilmektedir.158 başka bir ifade ile temelinde gen mühendisliği ve
moleküler biyoloji yer alan biyo teknoloji endüstriyel ürünlerin %40 nın kökeninde biyolojik
maddeler bulunduğu düşünüldüğünde canlılar aracılığıyla mal ve hizmet üretmek olarak da
tanımlanmaktadır. 159
1.7.6.5 Yeni Malzemeler
Yeni ve ileri nitelikte malzemelerin geliştirilmesi yüksek teknolojinin ilgi alanlar ından
biri olmakla birlikte; havacılık otomobil,gemi yapı ve çeşitli hassas eşya sanayinin ; hıza,ısıya
ve değişik dış etkenlere dayanıklı malzeme ihtiyacının bulunmması, diğer yndan, fizik
matematik modeller, bilgisayar bilimleri ve gelişmiş araçlarla maddelerin mikro bileşimine
doğrudan müdahale edebilir duruma gelinmesi yeni malzemelerin üretimine yol açmıştır. 160
1.7.6.6 İLETİŞİM TEKNOLOJİSİ
Mikroelektronik ve yonga teknolojilerindeki gelişmeler sadece bilgisayarlar ın değil,
iletişim araç ve gereçlerinin de hız ve yetenek bak ımından değişimini ve yaygınlaşmasını
olanaklı k ılmıştır. Sayısal iletişim, fiber optik ve uydu teknolojileri rekabetçi bir sisteme
geçilmesi sonucu hızla yaygınlaşmış ucuzlamıştır. Bu yaygınlaşma sanayi toplumun demir
yolu, deniz yolu ve otoban ağlar ı altyapısı paralelindeki bilgi toplumunun iletişim alt yapısını
ortaya çokarmıştır. 161İnsanoğlu bu günedeğin geliştirdiği bilim dallar ının birer iletişim boyutu
olduğunun fark ına vardı. işletmecilikten tı bba, mühendislikten eğitime, pazarlamadan politikaya akla gelen her olguda iletişim fonksiyonu söz konusudur. bu bağlamda dijital
teknolojisindeki baş döndürücü gelişmelerle yirmibirinci yüzyılın iletişim uygarlığı olduuğ
literaturlerde yerini aldı.162
158 Erkan, a.g.e.,s.83159
İnceler, Sar ı
han, a.g.e, s.42160 Erkan, a.g.e. ,s.85161 Erol Arkun " Bilgi Toplumuna Yöneliş" , Yeni Türkiye Dergisi , Cilt:1, Yıl:4, Mart-Nisan 1998, s.1398162 Yılmaz Büyükersen "İletişim Uygarlığı" Yeni Türkiye Dergisi, Cilt:2 Yıl:4, Mart-Nisan 1998,S.1386)
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 41/170
41
1.7.6.6.1 İletişimin Tanımı
İletişim bilgilerin ve hesaplamalar ın yoğun ve müthiş bir hızla kar şılıklı ak ışı ile
istendiğinde renkli ve üç boyutlu görüntüye, sesli veya basılı metaryele dönüştürme olgusudur.163( Daniel Bell'e göre her toplumun bütünleştirici üç tür yapısı vardır; ulaşım, enerji şebekesi
ve iletişim. enformasyon toplumunda alt yapılar ın görece önemlerinde bir değişiklik olmuş ve
telekomunikasyon bir toplumu bir arada tutan temel bir alt yapı haline gelmiştir. 164 iletişim
teknolojilerindeki baş döndürücü gelişme her an yepyeni iletişim araçlar ının verilmesine yol
açar.Bilgi toplumunun oluşumu iletişim teknolojilerinin gelişimine çok bağlıdır. Hatta bu
gelişmenin bir sonucu olabilir. Şimdi çağdaş toplum kavramının en önemli özelliğinin, tüm
sektörlerde bilginin, iletişimin ön plana çıkması ve iletişim teknolojilerinin yaygın olarak
kullanılmasıdır. Küreselleşmenin teknik altyapısını iletişim ve haberleşme araçlar ı oluşturuyor.
İletişim ağlar ı sayesinde, iletişim ağlar ı düştü, sayısal araçlar daha ucuza üretiliyor, verimlilik
ve enformasyon miktar ında artış, coğrafi uzaklıklar ın maliyete etkisinin azalması,
telekomünikasyon ağlar ı sayesinde ayr ıca görüntü,ses, metin bilgisayar verileri ve her türlü
elektriksel ortak bir sayısal temel birleştir.165
1.7.6.6.2 İletişimin Önemi
İletişim küreselleşerek tek bir bütün haline gelen dünyamızda hızlanması,
yaygınlaşması ve vazgeçilmez bir hale gelmesinin bir sonucu olarak vatandaşın devletten ve
devletin kurum ve kuruluşlar ından beklentileri giderek artmaktadır. vatandaşın bu artan
beklentisinin klasik devlet organlar ı ve bunlar ın uygulamalar ıyla kar şılanmasını beklemek bir
hayal olacaktır. bu beklentinin klasik devlet anlayışı ile kar şelanamadığı anda devlet içinde bir
değişimin başkalaşması bir zorunluluk olarak ortaya çıkacaktır. bu değişimin günümüzdeki en
önemli şekli devletin tüm organlar ınca e-devlet anlayışının benimsenmesi olacaktır.166E-devletkavramı oldukça karmaşık bir yapıya sahiptir.öncelikle E-devlet dediğimizde sadece devlet
kuruluşlar ının web sayfalar ını bu sayfalar aracılığı ile verilen bilgi ve hizmetleri böyle bir
sistem için gerekli altyapıyı ve bu sistemi işleten olarak anlamamak gerekir. bütün bunlar ın
yanısıra e-devlet kavramı aynı zamanda devlet kurumlar ının diğer devlet kurumlar ı, özel
163 Büyükersen a.g.m., s.1387164 Nurdoğan Rigel " Parmakucu Yoplumu" , Yeni Türkiye Dergisi, Cilt:2 Yıl:4 Sayı:20, Mart-Nisan 199, S.1396165
Sadi Özdemir, Medya Emperyalizmi Ve Küreselleşme, Timaş Yayı
nlar ı
, İstanbul, 1998, S.24-25-172)166 Cevdet A.Kayalı, Ayşe M.Yereli " Türkiyede Bilgi Toplumu Yaratılması ve E-devlet uygulamasına bir bak ış",
I.Ulusal Bilgi Ekonomi ve Yönetim Kongresi, İzmit 2002, s. 120-121
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 42/170
42
şirketler ve en önemlisi vatandaşlarla ilişkilerinde dönüşüm yaratabilecek bir potansiyeli temsil
etmektedir.167
1.7.6.7 İNTERNET
1.7.6.7.1 İnternet nedir?
İnternet dünya çapında bilgi kaynaklar ından oluşmuş bir gruba verilen addır.168İnternet
sözcüğü çok yönlü özelliklerinden dolayı insanlara pek çok şey çağır ıştırmaktadır. Kimilerine
göre internet, bir elektronik posta, kimilerine göre sohbet, kimilerine göre ise büyük bir
kütüphanedir.Aslında internet, birçok bilgisayar sisteminin birbirine bağlı olduğu dünya
çapında yaygın olan ve sürekli büyüyen bir iletişim ağının adıdır. internet insanlar ın her geçen
gün gittikçe artan bilgiyi saklama, paylaşma ve ona kolayca istekleri sonrasında ortaya çıkan
bir teknolojidir. Bu teknoloji yardımıyla pek çok alandaki bilgileri kolay,ucuz,hızlı ve
güvenilirbir şekilde erişebilmektedir.169Günümüzde bütün dünya bir anlamıyla gerçekten
insanlar ın parmaklar ının ucundadır. İnternet üzerinde tanımlanan ve hatta edilebilen herhangi
bir konu hakk ında bilgi bulunabilmekte ve dünyanın ucundaki insanlarla ileitşim
kurulabilmektedir. internetle dünyanın herhangi bir yerindeki bilgisayara grip kaynaklar ından
yararlanmak, en iyi kütüphanelerde araştırma yapabilmek ve dünyanın en ilginç müzelerini
ziyaret edebilmek olanağı bulunabilmektedir. Üzerinde TV,radyo telekonferans ve videolar
izlenebilmekte herhangi bir yayına bir kaç saniye gibi k ısa zamanda ulaşabilmek olanaklıdır.
Aynı zamanda neredeyse istenilen her şey internet üzerinden satın alınabilmektedir.
Bütün bu sayılanlar ve çok daha fazla etkinlik dünyanın en büyük bilgisayar ağı olan
internete girilerek yapılabilmektedir. İnternet teknolojisi sayesinde üretilen çok miktarda
bilginin depolanması ve istenildiğinde çok kolay bir şekilde ulaşılması ve paylaşılması
mümkün olmaktadır. Bilgi ve belgelere kolay ve ucuz olarak ulaşabilme olanağı bulunmaktadır. Bu sebeptendir ki internet kullanımı giderek artan bir hızla yaygınlaşmaktadır.
Ayr ıca internet kişiler arasındaki mesafe, yaş, cinsiyet, kültür ve statü farklar ını ortadan
kaldırmaktadır.coğrafi bölge gözetmeksizin insanlar arası etkileşimi sağlayan bir araç olan
internet, bilgisayar ve iletişim dünyasını daha önce görülmemiş bir biçimde değiştirdi.telgraf,
telefon, radyo ve bilgisayar ın ortaya çık ışı internetteki bütünleşmenin aşamalar ı idi.İnternet
temel olarak merkezi olmayan bir iletişim ortamıdır, yani ne bir insanın , ne bir grubun yada bir
167 Mete Yıldız, "Elektronik(E)-Devlet Kuran Ve Uygulamısına Genel Bir Bak ış Ve Değerlendirme " Çağdaş Kamu Yönetimi, (Der. Muhittin Acar Ve Hüseyin Özgür, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2003 S.305168 Erol Balevi, İnternet, Seçkin Yayınevi, Ankara,1995,s.15169www.turk.info.com. Türkiyeinternetportalı.htm 25.04.2005
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 43/170
43
ulusun kontrolü söz konusudur. Her kullanıcının enformasyona girme , toplama, kopyalama ve
yayınlama gücü eşittir. Dolayısıyla internet , kurumsallaşmamış, alıcı ve gönderici rollerinin
kar şılıklı değişebildiği, medyanın içeriği ve organizasyonun, merkezi bir politik veya devlet
bürokrasisi taraf ından kontrolünün olmadığı demokratik katılımcı bir araç olarak
değerlendirilmektedir.170
1.7.6.7.2 İnternetin Tarihsel Gelişimi
İnternet , 1969 yılında ARPAnet adıyla ABD Savunma Bakanlığı’na bağlı
DARPA’nın(Savunma Bakanlığı İleri Araştırma Projeleri Ajansı)desteği ile olası savaş
durumunda haberleşme alternatifi olarak sadece birkaç üniversitenin Amerikan Savunma
Bakanlığı ile bilgi alışverişi yapması için kurulmuştu. Savaş için yaratılan internet bar ışın
önemli bir anahtar ı oldu.171Sistem olarak internet mantığının gelişimi ise bilgisayar
teknolojisinin ak ıl almaz gelişimiyle başlamıştır. Esas olarak bir bilgisayar şebekesi , kendine
has kapasitesi ve işlem gücü olan birden fazla bilgisayar ın çeşitli yollar vasıtasıyla birbirine
bağlanması sonucunda veri dosyalar ının paylaşılması , program kullanımının ayr ı ayr ı
yapılabilmesi gibi imkanlar ı sağlar 172
İnternet herhangi bir nükleer saldır ıda bir k ısım parçalar ı zarar gördüğü durumda bile
iletişim ağının çalışmaya devam edebileceği şekilde tasarlandı. Kullanılan hatlardan birinin
uygun olmadığı durumda trafik alternatif hatlara yönlendiriliyordu.internet ilk zamanlar
bilgisayar uzmanlar ı, mühendisler ve bilim adamlar ı taraf ından kullanılıyordu. Kullanımı kolay
olmayan internet , onu kullanan ker kim olursa olsun çok karmaşık bir sistem öğrenmek
zorunda kalıyordu.173 Günümüzde ise bilgi toplumun gerçekten oluşturabilmek bilginin
önemini kavrayarak toplumun her kesiminde bilinçli olarak bilgi teknolojisinin yaygın olarak
kullanımı ile mümkün olabilir. İnsanlar arzu ettikleri bilgilere nerede ve nasıl ulaşabileceklerini
bilmektedir. Bilgiyi kullanmak kullanmak kadar bulmak ve ona erişmekte önemlidir.174 İnternet , insanlar ın her geçen gün gittikçe aratan üretilen bilgiyi saklama, paylaşma ve ona
kolayca ulaşma istekleri sonrasında orataya çıkmış bir teknoloı jidir. İnsanlar bu teknoloji
yardımıyla pek çok alandaki bilgilere kolay, ucuz, hızlı ve güvenli bir şelikde erişebilmektedir.
170 Serdar Kaypakoğlu, ‘’internet:Giderek Sınırlanan Bir Özgürlük Alanı’’, M.Ü.İ.F Dergisi 1-2, 2002 s.29_31
171 Aslan İnan , İnternet El Kitabı, Sistem Yayıncılık 9.Basım,İstanbul 2001,S.9172
Mithat Uysal , Murat Tunç, internet, Beta Bası
m Yayı
n Dağı
tı
m, İstanbul, 1996, s3-7173 inan , a.g.e, s-3174 Ercan Öztemel,’ Bilgi Toplumunda Yönetim Bilişim Sistemlerinin Gelişimi’, Yeni Türkiye Dergisi, cilt:2,
yıl:4, sayı:20 , Mart-Nisan 1998- s.1175
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 44/170
44
İnternet herhangibir kuruluşa , gruba yada ülkyeye bağımlıolmaması nedeniyle kişilerin değişik
konularda fikirlerini serbestçe söyleyebilecekleri ortamlar ı bar ındıran bir demokrasi
paltformudur. Evden alışveriş , bankacılık hizmetleri, radyo televizyon yayınlar ı, günlük gazete
yayınlar ı , günlük gazete servisleri vb. uygulanmalar ı ile aslında internet bir yaşam
şeklidir.Başlangıçta Amerika’nın bilimsel beyin tak ımlar ının savunma sanayi ile ilişki
kurmasını sağlamak için deneme niteliğindeki bu bilgisayar ağı buün uluslar arası bir ağ
olmuştur. İnternet 2001 itibariyle beş yüz milyon insanın kendi arasında etkileştiği, bilgi değiş
tokuşu yapabildiği ve kendi yazısız kurallar ı olan büyük bir topluluk haline gelmiştir.175
1.7.6.7.3 İNTERNET UYGULAMALARI VE ETK İLER İ
Günümüzde internet, insanlar arasında etkileşimi ve bilgi paylaşımını sağlayarak bilgiyi
yerel boyuttan küresel boyuta taşımıştır. İnsanlığa yeni ufuklar açan internet eğitim ve yaşam
boyu öğrenmeyi sağlamak, fikir ve bilgi alışverişini kolaylaştırmak, bilim ve mühendislik
araştırmalar ı arasında iş birliğini geliştirmek , üretkenliği arttırmak , ekonomiyi geliştirmek,
Pazar yaratmakve genişletmek, demokrasiyi sevdirmek ve özendirmek gibi amaçlar ı
gerçekleştirmektedir 176. Bunlar ın yanı sıra internet siyasi platformlarda önem kazanmış
durumdadır. Sayılar ı gittikçe artan yurttaş hükümet politikalar ı ve eylemlerini öğrenmek,
birbiriyleriyle çeşitli meseleleri tartışmak , belirli görevlilerle temas kurmak ve seçmen kayıt
malzemelerini ve siyasete daha aktif katılımı kolaylaştırabilecek başka enformasyonlar ı elde
etmek amacıyla internet kullanılmaktadır. Lawrence Grossman’a göre teknoloji sayesinde
üçüncü büyük demokrasi çağına girildiğini öne sürer. Bu açıdan nasıl 18.yy’da temsili
yönetimYunanlılar ın iki bin yoılı aşk ın bir süre öncülüğünü yaptıklar ı doğrudan demokrasiyi
dönüştürmüşse , şu anda yeni,melez bir ‘elektronik cumhuriyet’ oluşmakta olduğu öne
sürülmektedir.177
175 inan , a.g.e. s.5
176 a.g.e, s.2 177 Bruce Bımber , ‘’İnternet Ve Hızlandır ılmış Çoğulculuk’’, Cogito, Sayı:30,Yapı Kredi Yayınlar ı , 2003, S.166-
167)
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 45/170
45
1.7.6.7.3.1 E-Posta(E-Mail)
E-posta bir internet kullanıcısının başak bir bir internet aracılığıyla
haberleşmek(yazılı,sesli veya görüntülü olarak) amacıyla kullandığı @ simgesinin yer aldığı
adrestir.178
Bir internet kullanıcısı internet üzerinde bulunan herhangi bir kullanıcıya mesaj
gönderebilir veya ondan mesaj alabilir. Bu açıdan herkes herkese iş, eğitim, şikayet vs. için
internet üzerinden mesaj gönderebilir hale gelmiştir 179.Yeni iletişim sistemiyle insan yaşamının
temel boyutlar ı olan mekan ve zaman kökten dönüşüme uğramıştır. Yerel, kültürel, tarihsel,
coğrafi anlamlar ından soyutlanmakta, işlevsel ağlar ya da görüntü kolajlar ı halinde yeniden
bütünleştirilmekte, yerlere özgü mekanın yerine geçen ak ışkan mekanı devreye sokmaktadır.
Geçmiş , şimdi ve geleceğin aynı ileti birbiriyle etkileşim içinde olacak şekilde
programlanabildiği yeni iletişim sisteminde zaman silinmektedir.180
1.7.6.7.3.2 Word Wide Web(Www)
İnternet üzerinde en çok kullanılan grafik tabanlı ve etkileşimli bir araç olan www
internette var olan çeşitli sistemlerden yararlanarak kullanıcıya her türlü bilgiyi ulaştıran ideal
bir ara birimdir. www http adı verilen protokolü kullanarak web sayfalar ını görüntüler ve bu
protokol sayesinde bir sayfa içerisindeki herhangi bir sözcük yada sözcük grubu ya da
simgenin etkileşimli olması durumunda başka sayfalara geçişi sağlanmaktadır.181
1.7.6.7.3.3 Haber Grupları (Usenet)
Usenet, insanlar ın interneti kullanmalar ını sağlayan ana sebeplerden biridir. Usenet,
kişisel makalelerin tüm dünyaya yayıldığı bir tartışma gruplar ı sistemidir.182
Başka bir ifadeyle;dünya çapında çoklu tartışma ve iletişim platformu olan Usenet , dünya üzerindeki milyonlarca
178 inan,a.g.e,s-36179 Balevi, a.g.e.s.28180 Susnstein Coss R , ‘’Günlük Gazetemiz İnternet Demokrasi İçin Gerçekten Bir Nimet Mi?’’ Çev:Kemal
ATALAY Cogito, Sayı:30,2002,S-215
181 Selçuk Burak Hasıloğlu, Enformasyon Toplumda , Elektronik Ticaret ve Stratejileri, Turkmen Kitabevi,İstanbul,1999,s-23
182 Balevi, a.g.e, s-29
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 46/170
46
ağ kullanıcılar ının binlerce değişik konuda yazdığı görüş ve düşüncelerini anlatan yazılar ile
haberlerden oluşan bir tartışma ortamıdır 183
1.7.6.7.3.4 İNTRANET(KURUMSAL İNTERNET)
İntranet, hizmet verdiği kişilere , çalıştıklar ı şirket veya firmaya ait bilgilere yine web
tarayıcısı aracılığıyla bulunduklar ı ortamdan bağımsız olarak ulaşmasını sağlayan bir sistemdir.
Başka bir ifadeyle internetin özel bir firma veya şirkete göre özelleştirilmiş halidir. İntranet,
tüm web özelliklerini sağlamanın yanında kullanıcılara erişim yetki seviyesini belirleyerek
hangi kullanıcının nereye ve ne oranda ve nasıl erişebileceğini kontrol edebilmektedir. İntranet
, şirket içi internet olarak adlandır ılabilir. İnternetin çok kullanışlı olması sebebiyle ofislerde
internet teknolojilerinin kullanılması düşünülmüş ve İntranet kavramı ortaya çıkmıştır. İntranet,
sadece belirli bir kuruluş içindeki bilgisayarlar ı , yerel ağlar ı , geniş alan ağlar ını birbiriyle
bağlayan bir ağdır.184
1.7.6.7.3.5 EXTRANET
Extranet , firmanın iş ortaklar ı ile elektronik bağlantılar kurarak, yeni pazarlar açma ,
maliyeti düşürme ve teknoloji karmaşıklığını giderme konular ında yardımcı olmasının yanı sıra
kullanıcılar ın iş yapma biçimlerini kolaylaştırdığından verimliliğin artmasına yardımcı olan
özellikle bağımsız çalışmayan işletmelerin ve kurumlar ın kullanılması gereken bir network
teknolojisidir.185. İnternet teknolojileri ve alt yapısını kullanarak dünyanın farklı noktalar ında
olsalarda kendi aralar ında belgelerini görüşlerini paylaşabilirler.186
183 inan ,a.g.e,s-37184 .a.g.e,s-14185 Haşıloğlu, a.g.e,s-74-75186 inan ,a.g.e,s-14
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 47/170
47
İK İNCİ BÖLÜM
TEKNOLOJİNİN TOPLUMSAL DÖNÜŞÜME ETK İSİ
2.1. TOPLUMUN TANIMLANMASI
Toplumsal yapılanmalar, demografik süreçlerden eğitimdeki yeniden yapılanmalara
oradan iktisadi yapı ve süreçlerin toplumsal bağlar ına, toplumsal sistemlerden toplumsal-
kültürel bütünleşmelere, toplumsal aktörlerin konum ve kimlik değişimlerine ve oradan da
gerçek yak ın ve yerel zaman-mekan bağlantılar ından uzak ve küresel ve tarihsel alanlar ına ve
oradan da siber-uzaya kadar uzanan bir alan içindeki toplumsal ilişki anlamlandırma ve
sembolleştirmeleri kapsar.187 Günlük dilde toplumlar ı çeşitli biçimlerde adlandırmaktayız.
Örneğin gelişmiş, gelişmekte olan, ilerici, gerici, bağımsız diktatör, açık, kapalı, k ırsal, kentsel,
ilkel gelişmiş gibi.188 Sanayi toplumunun adlandır ılmasında olduğu gibi yeni toplumsal aşama
ile ilgili olarak da oldukça çeşitli isimler önerilmektedir. Yeni toplumu, Post modern çağ,
Burjuva sonrası toplum, Sanayi sonrası toplum, Post Modern durum, Bilgi toplumu, Kapitalist
ötesi toplum gibi.189 Tarihsel süreç içerisinde bütün değişimler ve dönüşümler göz önüne
alındığında Mann’a göre toplum, “sınırlar ını, kendisi ve çevresi arasındaki belirli bir etkileşim
düzeyinin oluşturduğu bir sosyal etkileşim ağı”dır. Ve toplumun esnek olduğu konusuna vurguyapar.190 Giddens ise toplumu şu şekilde tanımlar:191 Zaman ve yer boyunca belirlenebilen
kavramlar kümesi, sosyal sistem ile özgül bir yer yada kaplanan alan arasındaki ilişki, yerin
meşru olarak kapladığı iddiasının desteklenmesiyle iç içe normotif öğelerin varlığı, toplumun
mensuplar ı arasında bir tür ortak kimliğe sahip olduklar ı duygusunun hakim olması. Bu
parametreleri ortaya koyan Giddens, tekrar tekrar, toplumlar ın sınırlar ını geçirgen olduğunu ve
modern dünyada bütün toplumlar ın toplumlar arası sistemler bağlamında var olduklar ını
vurgular. Sosyal ve siyasal düşünce tarihinde toplum kavramlaştırmalar ı doğal toplum vesembolik toplum şeklinde iki kategoriye ayr ılabilir. Doğal toplum, toplumsal hayatın dayandığı
ilişkiler ağının, doğal dürtü ve zorunluluklar üzerine inşa olduğunu ileri sürer. Bu bağlamda
toplum pratik ilişkilerin bir türevi olarak çözümlenir.192 Yani toplum bireye sosyal gerçekliği
187 Bahattin Ak şit, “Türkiye Cumhuriyeti’nin 75 Yılında Toplumsal Yapılanmalar”, Bilanço 1923-1998:“Türkiye Cumhuriyeti’nin 75 Yılına Toplu Bak ış” Uluslar arası Kongresi, II. Cilt Tarih Vakf ı Yayınlar ı,İstanbul, 1999, s.1188 Enver Özkal, Sosyolojiye Giriş, Anadolu Üniversitesi Eğitim, Sağlık ve Bilimsel Araştırma Çalışmalar ı Vakf ı
Yayınlar ı, No: 87, Eskişehir, 1993, s.10189 Al, age, s.62190 Christopher Pierson, Modern Devlet, (Çev: Dilek Hattatoğlu), Çivi Yazılar ı, İstanbul, 2000, s.107191 Pierson; age, s.108192 Ali Yaşar Sar ı bay Siyasal Sosyoloji, Der Yayınlar ı, İstanbul, 1998, s.32
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 48/170
48
sunmaktadır.193 Sembolik toplum kavramlaştırmasında ise toplumsal hayatı oluşturan ilkeler
ağı sembolik nitelik taşır ve toplum üyelerin eylemleri ancak sembolik bir bütünlük içinde yer
aldığı zaman anlam kazanır.194 Toplum, hukukun, adaletlerin, geleneklerin vb. gücü ile
desteklenen tarihsel gelişme içinde biçimlenmiş bulunan, belirli bir üretim biçimini temel alan
yada Porson’s’ın tanımlamasıyla uzun vadeli var olmanın temel fonksiyonel gereklerini kendi
kaynaklar ından olan bir toplumsal sistemdir. Marx’a göre toplum ise uzlaşmaz sınıflar ın
çatışmalar ı sonucunda belirlenen etkileşim süreci niteliği taşır.195 Her sosyolog toplumun
tanımlamasında faklı kavramlar ve ifadeler kullanılmıştır. Sorokin toplumu bir sosyo-kültürel
yapı, Parsons aralar ında her hangi bir etkileşim olan insan topluluğu olarak tanımlarken
Luhman da kendi kendine yeterli bağımsız ve geniş sosyal sistemler diye tanımlamıştır .196
Bunlar ın yanı sıra; Tönnies’nin Gemeinschaft-Gesellschaft ayr ımı, Durcheim’in mekanik
dayanışma-organik, dayanışma toplumu, Maire’nin statü-sözleşme toplumu, Spencer’in
militan-sınai toplum ayr ımı gibi. Pek çok şekilde toplum tanımlamalar ı yapılmıştır.197
2.2 TOPLUMSAL DÖNÜŞÜM
Her toplum yapısı ister basit tar ım toplumu, ister ileri derecede sanayileşmiş toplum
olsun, kendisini oluşturan her yönün ve parçanın birbirini kar şılıklı olarak etkilediği ve
şekillendirdiği hepsinin birbirine bağlı olduğu, değişmeye hazır, dengeli ama, dinamik bir
sistem halindedir. Bu sistem, içerden yada dışardan gelen herhangi bir etkenle çözülebilir. Aynı anda bu etkene göre kendini hemen yeniden düzenlemeyi de başar ır. Toplumsal bu
özelliklerinden dolayı hemen her an değişmeye hazır, hem de denge halindedir.198
Değişme her insan toplumunun esas karakteristiğidir.199 Herakletus’un “bir ırmakta iki
kez yıkanamazsın” sözü diyalektiğin temel yasalar ından birini, yani her şeyin hareket halinde
değişmekte olduğunu ifade eder.200 Diyalektiğin amacı tarihin “zorunluluğu”nu açıklayabilecek
bir mantık aracı sağlayabilmektir. Bu bağlamda diyalektik bir toplumsal değişme kavramının
anahtar ı olarak kabul edilmektedir.201
193 Orhan Gökçe, Hakan Afacan ve Diğerleri, Toplum Bilimi Ders Notları, Konya, 2000, s.18194 Sar ı bey, age, s.32195 Emre Kangar, Toplumsal Değişme Kavramları ve Türkiye Gerçeği, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1995, s.42-45196 Zeki Aslantürk, Tayfun Amman, Sosyoloji, Kavramları, Kurumlar, Süreçler, Teoriler, Kaknüs Yayınlar ı,İstanbul, 2000, s.210197 T. B. Battamore, Toplum Bilim, (Çev: Ünsal Aksoy), Der Yayınlar ı, İstanbul, 1998, s.124198Mübeccel K ıray, “Modernleşmenin Temel Süreçleri”, Bilanço 1923-1998: “Türkiye Cumhuriyeti’nin 75
Yılına Toplu Bak ış”, Uluslar arası Kongresi, II. Cilt, Tarih Vakf ı Yayınlar ı, İstanbul, 1999, s.161-162199 Abdullah Dinçkol, Sosyolojiye Giriş, Der Yayınlar ı, İstanbul, 2001, s.196200 Cahit Aslan, Sosyoloji Kavramlar ve Kullanımlar, Baki Kitabevi, Adana, 1997, s.166201 George Sabine, Yak ınçağ Siyasal Düşünceler Tarihi, (Çev: Özer Ozankaya), Cem Yayınevi, İstanbul, 2001,s.31-36
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 49/170
49
İnsanlar ın kar şılıklı ilişkileri ve etkileşimleri tarihsel süreç içinde evrimleşmiş,
toplumsal yapılarda ortaya çıkan farklılaşmalar da toplumsal değişmeyi doğurmuştur.
toplumsal değişme, geçici ve k ısa sürekli olmayan bir biçimde belirli bir toplumun toplumsal
örgütün yapısını veya işleyişini etkileyen tarihin gidişini değişikliğe yaratan zaman içinde
gözlenebilen her şekil değişimine denir. Belirli bu toplumun içinde bulunan birçok grubun
veya aktörün tarihsel eylemi sonucunda ortaya çıkan yapı değişimidir.202
Hiçbir toplum durağan olmayı p, tarihsel süreç içinde sürekli nitelik değişmesine
uğramaktadır. Değişim süreci içinde eski toplumsal dengeler bozulmakta yeni koşullara uygun
yeni denge ve uyumluluk durumlar ı ortaya çıkarak, toplumsal bütünlük sağlanmaktadır. Bu
bağlamda insanlar kar şılıklı ve sürekli etkileşimler sonucunda zamanla yeni değerler, normlar,
anlamlar, kurallar, kanunlar ve yönetim biçimleri yaratmakta, yani insanlar ın kar şılıklı ilişkilerive etkileşimleri tarihsel süreç içinde evrimleşmekte, toplumsal yapı da meydana gelen
farklılaşmalar da toplumsal değişmeyi doğurmaktadır.203
Sosyal değişme söz konusu olunca bazı sorular akla gelmektedir. Bunlar, değişen nadir,
nasıl değişir, değişmenin yönü nedir, oranı ne ölçüdedir, değişmeyi doğuran faktörler nelerdir,
değişme ne ölçüde çözülmeye veya bütünleşmeye sebep olabilir şeklinde özetlenebilir.204
2.3. TOPLUMSAL DÖNÜŞÜMÜN YÖNÜ
Evrimci yaklaşımlar insanlık tarihini genellikle kendi içinden meydana gelen birikimler
sonucunda ortaya koyduğu gelişmenin bir sonucu olarak görürler. Huney’e göre evrim, kendi
kendini devam ettiren, kendi kendine değişen ve kendi kendini aşan, zaman içinde doğrusal
olan, bu yüzden geriye dönemeyen yenilik, farklılık, daha karmaşık örgütlenme ve artan
bilinçli zihinsel etkinlik yaratan bir süreçtir. Spencer de evrimi, hareketin dağılması ve
maddenin tamamlanmasıyla beraber oluşan ve birbirini tutamayan bir cinslikten, birbirini tutan
ayr ı cinsliğe giden bir süreç olarak tanımlar.205 İlerlemeci, evrimci paradigmoya bağlı
düşünürler toplumlar ı biçimsel olarak belli bir aşama sırasına göre yani geleneksel-modern,
ilkel-uygar, tar ım-sanayi, köy-kent tiplemesiyle ayr ımlaştırmasıdır. Bu tarihsel süreç içerisinde
aşağı ve yüksek yaşam biçimleri vardır. Bu zaman ak ışı içerisine aşağı ve aşağı düzeydeki
yaşam biçiminden yüksek yaşam biçimine doğru doğrusal bir çizgi üzerinde tedrici bir sürenin
varlığına dayanır.206 Max Weber’e göre ise kültürel değişmenin yönü doğrusal, toplumsal
değişmenin ise devirsel bir süreç olduğu vurgular. Evrimci değişmeyi benimseyen düşünürler
202 Aslan, age, s.166203 Sami Güven, Toplum Bilim, Ezgi Kitabevi, Bursa, 1999, s.214-216204 Erkol, age, s.227205 Kongar, age, s.49206 Mehmet Akgül, Türk Modernleşmesi ve Din, Çizgi Kitabevi, Konya, s.42
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 50/170
50
toplumsal gelişmeyi tekdüze ve doğrusal bir gelişme olarak görürken, diyalektik anlayışı
benimseyenler tez-antitez-sentez ilkesine dayanarak aşamalı bir gelişmeyi esas alırlar .207
Hegel’e göre evrendeki her şey her nesne kendi bünyesinde kendi kar şıtını ve çelişkisini içerir.
Bu nedenle her şey, her nesne kendisiyle çatışma ve çelişme halinde bulunur.208 Marx’a göre
ise toplumsal değişmenin yönünü, üretim biçimine ve sınıflara dayandır ır. Toplumsal
gelişmenin kaynağı toplumun kendi içinden, üretim biçimi ve güçlerine bağlı olarak meydana
gelen çatışmalardır. İnsanlık kaçınılmaz bir şekilde üretim ilişkilerine bağlı olarak sınıf
çatışmalar ını belirlediği belli aşamalardan geçmek zorundadır. Köleci, feodal, anamalcı ve
sosyalist toplum aşamalar ı insanlık tarihinin üretim güç ve biçimleriyle belirlenen kaçınılmaz
gelişme aşamalar ıdır.209 Evrimci görüşün liberal yorumu toplumsal yapıdaki karmaşıklığın
artışının uzmanlaşmayı beraberinde getirerek kan bağından kabileye, şeflikten devlete geçişi
mümkün k ıldığı yöndedir.210 Modernleşme kavramlar ının özünde de değişme olgusu yatar.
Modernleşme sosyal değişmenin özel bir türüdür. Modernleşme çağdaş toplumlar ın ileri
karmaşık bir örgütlenme eşliğinde devamlı gelişen teknolojinin çevreyi kontrol altına aldığı bir
süreçtir. Modernleşme tarihsel olarak 17. Yüzyıldan 19. Yüzyıla kadar Batı Avrupa ve Kuzey
Amerika’da geliştirilmiş toplumsal, ekonomik ve sosyal sistemlerin, diğer, Avrupa ülkelerine
ve 19. ve 20. yüzyıllarda da Güney Amerika, Asya ve Afrika k ıtalar ına yayıldığı bir değişme
sürecidir.211 Farklı toplumlar ın modernlik aşamasına doğru evrildikçe benzeşeceklerini ve
yeryüzünün global bir köye dönüşeceği varsayılmaktadır.212 Batı toplumlar ının tarihsel süreç
içerisinde özellikle Rönesans ve Reform görünümleriyle başlayan aydınlanma, Fransız İhtilali
ve endüstriyel devrim ile yönünü yeryüzü bir bütün olarak geleneksel toplumsal düzenlerden
en görülmedik bir şekilde alı p çıkarmıştır.213 Günümüzde ise sanayileşme, kentleşme, iç ve dış
güçler gibi dünya görüşlerini derinden etkilemiştir. Artık insanlar sistemi ve onu yaşatan temel
ilkeleri sorgulamaya ve eleştirmeye başlamışlardır.214
207 Güven, age, s.51208 Özkal, age, s.51209 Güven, age, s.225210 Sar ı bay, age, s.147211 Suavi Aydın, Modernleşme ve Milliyetçilik, Gündoğan Yayınlar ı, Ankara, 1999, s.23212 Aydın, age, s.22213 Akgül, age, s.50214 Dinçkol, age, s.199
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 51/170
51
2.4. TOPLUMSAL DÖNÜŞÜMÜN DİNAMİKLER İ
Sosyo-ekonomik gelişme sürecinde toplumlar ilkel toplumdan tar ım toplumuna, tar ım
toplumundan, sanayi toplumuna, günümüzde ise sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçiş
şeklinde farklı gelişme aşamalar ı geçirmişlerdir. Bu gelişme aşamalar ından insanlık tarihinde iz bırakan aşamalardan birincisi insanlar ı ilkel yaşamdan toprağa ve yerleşik düzene bağlayan
tar ım toplumuna geçiş, ikincisi tar ım toplumundan kitlesel üretimin, tüketimin ve eğitimin
önemli olduğu sanayi toplumuna geçiş, üçüncüsü ise kitlesel refahın, bilgilin ve nitelikli insan
sermayesinin önem kazandığı bilgi toplumu aşamasıdır.215 Yaşanan ve yaşanmakta olan
dönüşüm sürecinde toplumlar ın değişimini, etkileyen dinamikler söz konusudur. Demografik
yapı da meydana gelen değişimler, doğal çevre faktörleri, dini etkiler, liderlik faktörü,216
bunlar ın yanı sıra, “ekonomik ve teknolojik yapıda meydana gelen değişimler, politik yapılar,kültürel etkiler”217 olarak değerlendirilmektedir. Bu bağlamda sosyal, siyasal, yönetsel,
ekonomik, teknolojik yapıda meydana gelen bütün değişimlerin etkisi altında kalır toplum. Ve
bütün bu dinamikler birbirleriyle ilişkili ve birbirlerinin tamamlayıcısıdırlar.
2.4.1. Bilim ve Teknoloji
Temelde toplumsal değişmenin itici gücü bilim ve teknolojidir. Teknolojik devrim
toplumlarda büyük değişikliklere neden olmuştur. Kamunun ve elektrik enerjisinin
kullanılması sanayi devriminde ortaya çıkmış sonuçlar ı çok k ısa bir süre sonra toplumsal
düzeyde hissedilmeye başlanmıştır. Teknolojideki gelişmeler toplumda sanayileşmeyi ve
kentleşmeyi doğurmuş, verimliliğin yükselmesini, ulaşımının ve iletişimin artmasını
sağlamıştır.218 Hayatın her alalına nüfuz eden sanayileşme ekonomik, sosyal, politik ve kültürel
değişimlere yol açmıştır.219 Toplumsal gelişmelerin tarihin teknolojik üretim çerçevesinde
oluşan etkinliklerin yapısal olarak belirlenmesiyle ilişkili k ılınması yaygın bir analiz biçimidir.
1960’lardan sonra gerçekleşen bir dizi bilimsel ve teknolojik yenilik, yeni bir teknolojiyle
devrim çağının yaşanmaya başladığını vurgularken, bu devrimin toplumsal, ekonomik, siyasal
ve kültürel alanı yeniden yapılandırdığı ileri sürülmektedir.220
215 http://www.canaktan.org/yenitrendler/bilgi-toplumu-doğuşu.htm, 17.05.2004, s.1 216 Aslan, age, s.170-172217 Anthony Giddens, Sosyoloji, (Çev: Talip Kabadayı), Ayraç Yayınevi, Ankara, 2000, s.552-554 218 Aslan, age, s.169219 Al, age, s.26220 Nilüfer Timisi, Yeni İletişim Teknolojileri ve Demokrasi, Dost Kitabevi, Ankara, 2003, s.77
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 52/170
52
2.4.2. Nüfus
Nüfusun yoğunluğunda ve yapısında meydana gelen değişimler kurumlar ın politikalar ın
yapılar ında ve faaliyetlerinde değişmelere yol açar.221 Nüfus sosyal yapıyı oluşturan canlı ve
dinamik bir kütle olduğuna göre nüfusun incelenmesi aynı zamanda cemiyetin sosyal yapı şartlar ının ortaya çıkar ılması demektir.222 Toplumun bünyesine koşut olarak ortaya çıkabilecek
olan uzmanlaşma ve yönetim gereksinimleri gibi değişimlerin hepsi toplumun gelişmesine
yardımcı olacaktır.223 Durcheim’e göre iş bölümünün gelişmesi, toplumlarda köklü şekil ve
içerik değişimlerine yol açmıştır. İş bölümü sayesinde mekanik dayanışma üzerine kurulan
geleneksel toplumdan organik dayanışma üzerine kurulu sanayi toplumuna geçiş
gerçekleştirmiştir.224 Günümüzde iletişim ve iletişim olanaklar ı öylesine gelişmiştir ki,
yeryüzünün bütün genişliğine ve nüfusun bütün artışına kar şın insanlar ın görüşüp anlaşmaolanaklar ı gerek yasama alanı gerekse nüfus bak ımından en küçük boyutlu bir ilkel toplumdaki
görüşüp anlaşma olanaklar ının ötesine geçmiştir.225
2.4.3. Doğal Çevre
Doğal çevre, toplumlar ı oldukça değiştirmekte ve etkilemektedir. Örneğin doğal
zenginlikler, iklim ormanlar ın tahrip edilmesi, erozyon toplumsal değişmeye etki eder .226
Mesela, Avustralya’nın yerli nüfusu, k ıtada düzenli ekine uygun yerli bitkiler yada köy ürünleri
elde temek için evcilleştirilecek hayvanlar neredeyse hiç bulunmadığı için avcılık ve
toplayıcılığı hiç bırakmamışlardır. Dünyanın ilk uygarlıklar ı, çoğunlukla zengin tar ım
topraklar ı içeren bölgelerde ortaya çıkmışlardır. Bir yerden başka yere iletişim kolaylığı ve
deniz yollar ının hazır bulunması da önemlidir. Sıradağlar, geçit vermeyen ormanlar yada
çöllerle diğerlerinden kopar ılmış toplumlar sıkça uzun zaman dilimi, nispeten değişmeden
kalırlar.227
2.4.4. Politik Yapı
Toplumsal değişimi etkileyen diğer bir faktörde politik örgütlenme tipidir. Toplayıcı ve
avcı toplumlarda topluluğu harekete geçirecek hiçbir politik otorite bulunmadığı için bir etki en
az düzeydedir. Bununla beraber diğer toplum biçimlerinin hepsinde şefler, lordlar. Krallar ve
hükümetler bir toplumdaki gelişmenin gidişatını etkiler.228 Hem liberal, hem Marksist
221 Aslan, age, s.170222 Erkal, age, s.185223 Vehbi Hacıkadiroğlu, İnançtan Bilgiye, Cem Yayınevi, İstanbul, 2002, s.20224 Aslan, age, s.170225 Hacıkadiroğlu, age, s.22226 Aslan, age, s.171227 Giddens, age, s.552228 age, s.553
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 53/170
53
kuramcılara göre avcılık-toplayıcılık hayat tarzı ortadan kalktıktan sonra tar ımın keşfi ile
beraber neolitik devrim yaşamıştır. Neolitik devrimin ortaya çıkardığı önemli bir oluşum kan
bağından kabile hayatına geçişin hızlanmasıdır. Buna paralel olarak da toplumsal karmaşanın
artması gündeme gelmiş, giderek giriftleşen sosyal ilişkilerin ortaya çıkardığı problemleri
nihai karara bağlayacak siyasal bir organizasyona ihtiyaç duyulmuş, devlet böylece ortaya
çıkmıştır.229
2.4.5. Kültürel Etkenler
Toplumsal değişme üzerindeki diğer bir dinamik de liderlik, iletişim sistemleri ve dinin
etkilerini de içeren kültürel etkenlerdir. 230 Değişimin hızını ve karakterini etkileyen özellikle
en önemen önemli kültürel etki iletişimin sistemlerinin yapısıdır. Örneğin yazının icadı,
kayıtlar ın tutulmasına, maddi kaynaklar ın kontrolünün arttır ılmasına ve geniş ölçekli örgütlerin
gelişimine olanak sağlamıştır.231 Birçok toplumsal kurumlar dinin etkisiyle çeşitli yönlerden
değişme uğramıştır. Örneğin bedevi Araplar ın yerleşik hayata geçmesinde İslam dini etkili
olmuştur. Max Weber ise Protestan dinleri ile kapitalizm arasında ilişki kurmaktadır.
2.5 TOPLUMSAL DÖNÜŞÜMÜN KENTSEL MEKANA OLUMSUZ
YANSIMALARI
1970’lere gelinceye kadar toplumsal ilerleme ve ekonomik büyümenin önemli, girdisini
oluşturan insan yerleşimleri konut, inşaat ve planlama bağlantılar ı yeterince dikkate alınmadan
sürdürülmüştür.232 Tar ım toplumundan sanayi toplumuna geçişte yaşanan dönüşümlerde
mekanistik dünya görüşü ve fabrika düzeninin hakim olması sonucu k ırsal alanlardan kentlere
göçen yığınlar ın yarattığı sorunlar, bireylerin çevreyi sınırsızca kullanabilmesi gibi pek çok
sorun bilgi toplumuna geçişle birlikte pek çok problemi gündeme getirmiştir. Süratle artan
çevre sorunlar ı, giderek büyüyen şehirler, hızlı göç ve bunlar ın getirdiği altyapı sorunlar ı, fazla büyümenin artan maliyetleri, kullanılan kaynaklar ın yetersizleşmesi ve kendini
yenileyebilmesi, merkeziyetçi yapılar ın etkin ve verimli olamayışı, insanın edilgen konumda
kalması ve yabancılaşması gibi pek çok problem Habitat toplantılar ının yapılmasını gerekli
k ılmıştır.233
229 Sar ı bay, age, s.146230 Giddens, age, s.553231 age, s.554232 Nevin Peynircioğlu, Belma Üstünışık, “Habitat II’ye Doğru Yerleşme-Konut, Altyapı-Yerel Yönetimler Veİstanbul Örneği”, Yeni Türkiye Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 8, Mart-Nisan 1996, s. 125.233 Dinçer, a.g.m., s.77.
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 54/170
54
Her geçen gün dünya nüfusunun artması, k ısıtlı doğal kaynaklar ın tükenmesi, özellikle
gelişmekte olan ülkelerdeki kentsel ve k ırsal yerleşimlerin kalitesinin hızla kötüleşmesi ve
insanın dünya üzerindeki yaşam kalitesinin giderek düşmesi gibi234 sorunlar toplum üzerinde
çeşitli endişe ve düşünceler doğrumuştur. Dolayısıyla bugün her zamankinden daha çarpıcı
biçimde beşeri ve sosyal varlığın yaşam koşullar ını yaratma, yönlendirme ve iyileştirme gibi
eylemler büyük önem kazanmıştır. Plansız, düzensiz, çarpık kentlerin varoluşu bu kentlerde
istenen dengeli ve sürdürülebilir nitelikli sosyal ve ekonomik yapı gösteremezler.
Bahsettiğimiz koşullar kentleri tahammülsüzlük, kentleşme, toplumsal dışlanma ve patlama
noktasına getirirler. İşsizlik, konut sorunu, yoksullaşma bu kentlerde ortak bir sorun olarak
belirir. İşte bu durumlar sosyal ve ekonomik uyumun sağlanmasını ve güçlendirilmesini
zorunlu k ılar.235
Toplumlar geçmişten günümüze sürekli değişiklik içinde bulunmakta236 gittikçe artan
farklılaşma dönüşüm süreci içinde yeni nitelikler kazanmaktadır.237
Tarihin derinliklerinden günümüze kadar süregelen zaman içerisinde, toplumlar ister
ilkel ister gelişmiş olsun, sürekli değişim içerisindedir. Bu değişim toplumun her kesiminde ve
bütün kurumlar ında meydana gelmektedir.238 İnsan varoluşundan beri doğadan faydalanmış,
bilgi birikimine v teknik ilerlemeye güvenerek ona hakim olmaya çalışmıştır. Doğada üstünlük
kurmaya yönelen bir arayış insan ile içinde yaşadığı çevre arasında mevcut durumu bozmuştur.
Bilimin sağladığı imkanlarla kendisini yeterince güçlü hissettiği zaman doğayı sınırsızca
kullanmaya, hatta sömürmeye başlamıştır.239 Bu bağlamda insanın uygarlaşması ile ortaya
çıkan yerleşmeler ve buna bağlı olarak gelişen çevre olgusu küresel tehditler nedeniyle son
yıllarda gündemde önemli yer tutmaya başlamıştır.240
234
http://www.toki.gov.tr/habitat/habitat/index.html 12.05.2005235 Mehmet Çubuk, “Kent, Kültür, Toplumsal Uyum İçin Nasıl Bir Şehircilik, 4. Türkiye Şehircilik Kongresi,Kente kültür ve Toplumsal Uyum ve Habitat II Sonuçlarının Değerlendirilmesi, TMMOB şehir Plancılar ı Odası Yayını, İstanbul, 1996, s. 23-24.236 M.Kemal Öke, Sait Soy, “Türk Kamu Yönetiminde Yeniden Yapılanma Gereksinimi”, Mülkiye Dergisi, Cilt:XXVI, Sayı: 235, Ankara, Temmuz – ağustos, 2002, s. 97.237 M. Akif Çukurçayı, Gülise Gökçe, “Yerel Siyaset ve Katılma Davranışı”: “Konya’da Katılma Eğilimleri”, S.Ü. İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 3, Çizgi Kitabevi, Konya, 2002, s. 128.238 Levent Yarar, İclal Kaya, Pelin Gökgür, “Hukuki ve Ekonomik Yaşantının Değişimi İle Kentsel MekandaOrtaya Çıkan Sosyo Kültürel Sorunlar” (Ed: Mehmet Çubuk), 4. Türkiye Şehircilik Kongresi, Kent, Kültür veToplumsal Uyum ve Habitat II Sonuçlarının Değerlendirilmesi, TMMOB Şehir Plancılar ı Odası Yayını,İstanbul, 1998, s. 169.239 Burhan Kuzu, “İnsan Haklar ı Bağlamında Dünya Çevre Krizi”, Habitat II Kent Zirvesi İstanbul 96 Uluslar
arası Bilimsel Toplantılar 3-12 Haziran 1996, İBB Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınlar ı, İstanbul, 1996, s.280.240 Erdoğan Yaşlıca, Ece Tanr ıvermiş, Gül Güneş, “Kültür ve Tarihi Kentsel Bahçeler”, 4. Türkiye Şehircilik Kongresi, Kent, Kültür ve Toplumsal Uyum ve Habitat II Sonuçlarının Değerlendirilmesi, TMMOB Şehir Plancılar ı Odası Yayını, İstanbul, 1998, s. 164.
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 55/170
55
Tarihi süreç içerisinde göçebe, yar ı göçebe, yerleşik tar ım hayatı şeklinde yaşayan
insanoğlu daha sonra bol, standart ve kaliteli kitle üretimi ile makine ile tanışmıştır .241
Mekanistik dünya görüşü nüfusun kentlerde toplanmasına sebep olmuştur. Fabrikalara dayalı
kitlesi üretim kentleşmeyi ve kent yapısını değiştirmiş, aynı zamanda aile geniş aileden
çekirdek aileye dönüşmüştür.242 Sanayi toplumundaki anlayışta bir toplumun ne kadar çok
fabrikası varsa o kadar zengin olarak algılanıyordu.243 Anlaşılacağı gibi sanayileşme hareketi
ve otomasyon teknolojik gelişmeyi ve yapısal doğumlar ı çoğalmakla birlikte bir çok toplumsal
sorunu da beraberinde getirmiştir. Kentleşme olgusu ile gecekondu sorunlar ının ortaya çıkması,
beslenme sorunu, salgın hastalıklar, çevre kirliliğidir.244 Sanayi toplumundan bilgi toplumuna
geçişle birlikte uluslar arası alanda insanın refahına ve insana yatır ıma öncelik veren ve daha
kaliteli yaşam felsefesine dayanan sürdürülebilir kalk ınma ve insani kalk ınma stratejileri önem
kazanmıştır.245
2.5.1 Kentleşme
Kentleşme sanayi devrimi ile günümüze kadarki süreç içinde göç olgusu ile h ız
kazanmış olup, günümüzde kentsel yerleşmelerde sorun yaratır boyuta ulaşmıştır. Bu sorunlar
göç ile kente gelen bireylerin gerek kentsel mekanı kullanım biçiminde veya gerekse kentsel
mekandaki yapılaşma biçiminde olmaktadır. Çünkü k ırsal alandan göç eden kesimin, yaşam
tarzı ve kültürü k ırsal alan özelliklerini içerir.246
2.5.2 Göç
1950’lerden sonra k ırsal alanlardan kentlere olan göçün artmasıyla metropol kentlerde
altyapı, sosyal tesis, konut ve trafik sık ıntısı yaratmış ve şehrin kontrolden yoksun olarak
biçimlenmesine ve çevre kirliliğinin artmasına neden olmuştur.247 Kişinin mekanda yer
değiştirmesi, hem üretici hem de tüketici rolleri açısından sosyal sistemi etkilemektedir. Kişi
yer değiştirdiği zaman yalnızca bir faktör girdiği olarak yer değiştirmemekte aynı zamanda bir
tüketici olarak da yer değiştirmiş olmaktadır.248 Bu açıdan değerlendirildiği zaman İstanbulTürkiye’nin en önemli ve kültürel merkezi bak ımından ülke çapında büyük bir çekim noktası
241 Mustafa Erkal, Sosyoloji (Toplum Bilimi) Der Yayınlar ı İstanbul, 1999, s. 50.242 Hüsnü Erkan, Bilgi Toplumu ve Ekonomik Gelişme, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınlar ı, İzmir, 1998, s. 5.243 Deniz Taşçı, “Yeni Yönetim Anlayışlar ı” Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 34, Sayı: 3, TODAİE Yayını, Ankara,Eylül 2001, s. 100.244 http://www.canaktan.org/yenitrendler/bilgi_toplumu_doğusu.html 12.05.2004, s.2.245 A.g.e., s.3.246 Yaşar Bahri Ergen, “Kentleşme Sürecinde Kültürel Yapının Kentsel mekana Yansıyışı ve Yozgat KentselYerleşmesinde Oluşturduğu Sorunlar”, 4. Türkiye Şehircilik Kongresi, Kent – Kültür ve Toplumsal Uyum ve
Habitat II Sonuçlarının Değerlendirilmesi, TMMOB Şehir Plancılar ı Odası Yayını, İstanbul, 1998, s. 176.247 Vedia Dökmeci, Seda Kundak, “İstanbul’a Gelen Göçün Değerlendirilmesi ve Sosyal Uyum”, 4. Türkiyeşehircilik Kongresi, Kent Kültür ve Toplumsal Uyum ve Habitat II Sonuçlarının Değerlendirilmesi, TMMOB Şehir Plancılar ı Odası Yayını, İstanbul, 1998, s. 49.248 Bal, a.g.e., s. 74.
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 56/170
56
oluşturmaktadır. 1950’lerden sonra metropol kentlere olan göçün hızla artması bu kadar
insanın düzenli bir şekilde yerleştirilmesi mevcut teknolojik imkanlar çerçevesinde mümkün
olmadığı için ve politikacılar taraf ından verilen tavizler nedeniyle şehir plansız olarak ve
rastgele büyümektedir. Ayr ıca dış göçün belli semtlerde yoğunlaşması, mevcut sosyal yaşamı
etkilemekte ve şehir içinde büyük bir hareketlilik yaratmaktadır.249
2.5.3.Gecekondu
Gecekondu, köylerden kentlere nüfus ak ınlar ının ve ilgili ülkelerin toplumsal,
ekonomik gelişme düzeyinin dolaysız bir ürünüdür.250 Gecekondu sahalar ında alt yapı tesisleri
genellikle yetersizdir. Gecekondular ın genellikle şehirlerin çevrelerinde ve yüzey şekilleri
bak ımından uygun olmayan yerlerde kurulmuş olmalar ı kamu hizmetlerinin buralara
götürülmesinde maliyet artacağı için sorunlar artmaktadır. Öte yandan gecekondularda
yaşayanlar genelde eğitim seviyesi düşük, devamlı iş imkanı bulamayan insanlardan
oluşmaktadır. Gecekondu bölgelerinde suç eğilimleri hızla artmakta bu da sosyal yönden
problemlere yol açmaktadır. Bunlar ın yanı sıra gecekondular ın artması şehirlerde hava
kirlenmesi, alt yapı yetersizliği, su temininin az oluşu, konut problemi gibi sorunlara yol
açmaktadır. 251 Dolayısıyla kentleşme sürecinde ekonomik nedenlerle k ırdan kente göç eden
bireylerin öncelikle mevcut kent yapısı içinde emildiği ve kapasite fazlası göçlerde ise kentin
dışına doğru taşarak gecekondulaşmayı oluşturduğu bilinmektedir.252
2.5.4. Konut Sorunu
Türkiye gibi hızla kentleşen ülkelerin kar şılaştığı en önemli sorun, k ırdan koparak kente
gelen, kentli yaşamın gerektirdiği hünerlere sahip olmayan büyük kentlere konut
sağlamaktır.253 Her toplumda konut; toplumun sağladığı teknoloji kadar hayat kazanma yollar ı,
sermaye biriktirme çabası, üretim ve çalışma düzenine bağlı olarak kendisine yer seçer, diğer
konutlarla ilişkisini düzenler.254
Gelişmekte olan ülkelerde konut sorununun çözülmesinikarmaşıklaştıran en önemli unsur, toplumun yaygın ve etkin bir sosyal güvenlik sisteminden
yoksun olması nedeniyle, konutun bir bar ınma aracı olma ötesinde, yar ın için bir güvence, bir
yatır ım aracı, hatta gereğince finansman kurumlar ına teminat olarak gösterebilen bir mal olma
249 Dökmeci, Kundak, a.g.e., s. 49.250 Keleş, a.g.e., s. 375.251 Erol Tümertekin, Türkiye’de Şehirleşme ve Şehirsel Fonksiyonlar, İ.Ü. Yayınlar ı No: 1840, İstanbul 1973,
s. 20-21.252 Ergen, a.g.e., s.177.253 BM İnsan Yerleşimleri Konferansı Habitat II, Türkiye Ulusal Rapor ve Eylem Plânı, İstanbul, 1996, s. 26.254 Ziyattin Tokar, “Alternatif Şehir Çalışmalar ı” Habitat II Kent Zirvesi İstanbul 96, Uluslar arası BilimselToplantılar 3-12 Haziran 1996, Cilt: 1, İBB Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınlar ı, İstanbul, 1996, s. 258.
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 57/170
57
özelliğine sahip olmasından dolayı Habitat toplantılar ının da sıcak konusunu oluşturmuştur .255
Bu yüzden Habitat Gündeminde “İnsanın onurlu bir yaşam sürmesi insan haklar ı arasında
merkezi bir öneme sahip olacaktır. Bunun gerçekleşmesi ise, insanlar ın yeterli bir yaşam
standardına kavuşmasıyla olacaktır. Bu yeterli yaşam standardının sağlayacak öğeler sayılırken
konut üzerinde yoğunlaşılmıştır.256 Çünkü plansız gelişen gecekondu alanlar ında, sosyal ve
teknik altyapı yönünden büyük yetersizlikler mevcuttur. Gecekondulaşmanın ilk aşamalar ında
henüz gecekondular ilkel düzeyde iken müdahale edilmemiş olması, bunlar ın betonlaşmasına
ve zamanla kat artışlar ıyla bloklaşmasına ve dolayısıyla da altyapı problemlerinin son derece
ağırlaşmasına sebebiyet vermiştir.257
2.5.5. Çevre Kirliliği
Çevre insanı etkileyen ve ondan etkilenen her şey olarak tanımlanırsa çevre sorunlar ının
kökleri tarihin ilk çağlar ına kadar uzanır. Ancak ekosistemin ciddi anlamda bozulması ve
canlılar için tehlike oluşturmaya başlaması sanayi devriminden sonraya rastlar. 258 Çevresel
konular ın daha çok dikkat çeken hale gelmesi, tahribatlar ın çok büyük boyutlarda olması ve
küresel ekosistemi tehdit etmesi ile alakalıdır.259 Çevre sorunlar ı insan – doğa ilişkilerinden,
yani insanın çevresini kendi çıkarlar ına uygun duruma dönüştürme çabasından
kaynaklanmaktadır. Çevre sorunlar ı, birdenbire ortaya çıkmamış, zaman içinde birike birike
bugünkü boyutlara ulaşmıştır. İnsan etkinlikleri sonucunda çevreye verilen zararlar,
başlangıçta, doğanın kendini yenileyebilme yeteneği nedeniyle fark edilmemiş, hatta çevrenin
bu kirliliği zamanla kendiliğinden yok edebileceği sanılmıştır.260
Çevre sorunlar ıyla uğraşan bilim adamlar ı bu sorunlar ın kaynağında hızlı nüfus
artışının, kentleşmenin, ana kentleşmenin, teknolojik ilerlemelerin, sanayileşmenin ve ulaşım
araçlar ının sayı ve nitelik yönünden gelişmesinin yatmakta olduğu noktasında
birleşmektedirler.261
İlkel toplumdan günümüze kadar gelen süreçte insanlar üretim ve tüketim sürecinde
bazı yol ve yöntemler kullanmışlardır. Teknolojinin ortaya çıkmasına yardımcı olduğu bir çok
255 BM İnsan Yerleşimleri Konferansı Habitat II, a.g.e., s. 26.256 İlhan Tekeli, “Habitat II’nın Sıcak Konusu Konut Hakk ı”, Yeni Türkiye Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 8, Mart – Nisan1996, s. 141.257 Lütfi Altun, “Habitat II Öncesinde İstanbul Metropolitan Alanı Sosyal ve Fiziksel Ortam ve Çarpık Kentleşmeye Alternatif Çözümler (Orga Konut Sistemi)”, Habitat II Kent Zirvesi İstanbul 96 Uluslar arası Bilimler Toplantılar 3-12 Haziran 1996, Cilt 2, İBB Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınlar ı, İstanbul, 1996, s.
136.258 Mustafa Ökmen, Kent, Çevre ve Globalleşme, Alfa Yayınlar ı, İstanbul 2004, s.5.259 Karabağ, a.g.e., s.157260 Keleş, Ertan, a.g.e., s. 21.261 Ruşen Keleş, Kentleşme Politikası, İmge Kitabevi, Ankara, 2000, s. 443.
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 58/170
58
toplumsal fayda gün geçtikçe bunlar ın kullanımıyla ortaya çıkan toplumsal sorunlarla
dengelenmektedir. Çevre sorunlar ının felsefi boyutunda mekanistik dünya görüşü vardır.
Modern dönemde teknoloji insan eyleminin hem etkisinin şiddetini hem de bu etkinin
kapsamını genişletmiştir. Her olgunun bazı sonuçlar ı olacağından hareketle teknoloji çağının
sorunlar bazındaki temel sonuçlar ından biri de çevre sorunlar ıdır. Bu gerçeği asit
yağmurlar ından, hava kirliliğine, kaynak israf ından ozon tabakasının delinmesine, küresel
ısınmadan ekolojik dengenin bozulmasına tüketmiş olmak için tüketmekten hammadde
bunalımına kadar bir çok alanda hissetmekteyiz.262 Asit yağmurlar ında olduğu gibi kirlilik
yayılması sanayi tesislerinin ve kentlerin yak ın çevresinden dünyanın en ücra köşelerine kadar
geniş alanlar ı etkilemiştir. Yirminci yüzyılın ikinci yar ısına gelindiğinde kirlilik yalnızca
dünyanın her yerine yayılmakla kalmayı p, dünyadaki yaşamı mümkün k ılan küresel ekosistem
mekanizmalar ını da etkilemeye başlamıştır.263
Nüfus artışının yüksek olması ve çok k ısa sürede iki misline ulaşması, sanayi
tesislerinin hızla yayılması, çevre sorunlar ının yerel olarak çözülmesini olanaksızlaştırmıştır.
Çevre sorunlar ının siyasi sınır tanımaması ve çözümlerinin zor olması, bu sorunlar çözmede
uluslar arası ve hatta uluslarüstü iş birliğini zorunlu k ılmaktadır.264
2.6 TEKNOLOJİNİN TOPLUMSAL DÖNÜŞÜME ETK İSİ
Toplumlar geçmişten günümüze sürekli değişik içinde bulunmakta,265 gittikçe
farklılaşma dönüşünüm süreci içinde yeni nitelikler kazanmaktadır. Bu nitelikler
çağdaşlaşmanın, uzmanlaşma, iş bölümü ve toplumsal farklılaşma biçiminde görünümüdür.266
İnsan ve onun yaşadığı toplumun gelişim ve değişimi ancak tarihi süreç içinde ve
bütünsel olarak ele alındığında anlaşılabilir.267 Bu tarihsel dönüşüm süreci içinde yaşanan
değişimler, farklılaşmalar teknoloji, bilim, kültür, siyasi sistem, ekonomik ve sosyal yapıdaki
değişimlerle çok yak ı
ndan ilişkilidir. Birçok alandaki değişim 20. Yüzyı
lı
n sonunda hı
zlanmı
ş ve değişik kanunlar ı ilişkiler sistemini ve anlayışlar ı etkilemiştir.268 Sosyal ve iktisadi hayatın
her bir dönemi, kendine has kavramlar ı ortaya çıkarmış ve müesseseleşmeye sebep olmuştur.
262 Ökmen, Kent, Çevre…, s.25.263 Karabağ, a.g.e., s. 158.264 A.g.e., s. 160.265 M. Kemal Öke, Sait Say, “Türk Kamu Yönetiminde Yeniden Yap ılanma Gereksinimi” Mülkiye Dergisi, Cilt:XXVI, Sayı: 235, Ankara, Temmuz-Ağustos 2002, s. 97266 M. Akif Çukurçayır, Gülise Gökçe, “Yerel Siyaset ve Katılma Davranışı: Konya’da Katılma Eğilimleri”, S.Ü.
İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 3, Çizgi Kitabevi, Konya, 2002, s.128267 Atilla Güney, “Neoliberalizm Demokrasi ve Türkiye”, Kamu Yönetiminde Katile I. Ulusal Kongresi, Cilt: 2,TODAİE Yayını, Ankara, 1999, s.322268 Hamza Al, Bilgi Toplumu ve Kamu Yönetiminde Paradigma Değişimi, Bilimadamı Yayınlar ı, Ankara,2002, s.13
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 59/170
59
Bir dönemde sosyal gerçekte fark edilmeyen bir değişme ve onun kavramı bir başka dönemde
kendisini ortaya koymuştur. Feodal, şehirli, mavi yakalı, beyaz yakalı, mülkiyet, makine,
teknoloji, sanayileşme, hizmetler sektörü gibi bir çok kavram belirli bir sosyal realite ile
doğmuş ve şekillenmiştir. Toplumlar ın sosyal ve ekonomik göstergelere göre tasnifi de
zamanla değişmiştir.269
İnsanın tarihi geçmişten günümüze kadar üç önemli aşamayı kaydetmiştir. Birincisi,
ilkel toplumdan temel ihtiyaçlar ı kar şılayacak kadar üretim yaparak geçindikleri tar ım toplumu
aşaması; ikincisi, tar ım toplumundan ihtiyaç fazlası mal ve hizmet üretiminin yapıldığı sanayi
toplumu ve üçüncüsü ise, fiziki sermaye yerine beşeri sermayenin önem kazandığı bilgi
toplumu aşamasıdır. Bu üç aşamadan birincisi olan bilgi toplumunun en belirgin özelliği bilgi
ve bilgili üretim faktörlerinden birini oluşturmasıdır. İnsanlık tarihinin ulaştığı en son evre olan bilgi toplumundan ülkelerin sosyal ve ekonomik açıdan entegre olmalar ına teknoloji önemli bir
rol oynayarak globalleşmeye zemin hazırlamıştır.270 İçinde yaşadığımız yeni çağda, zenginlik
bilginin ürünüdür. Bilgi, ekonominin başlıca hammaddeleri ve en önemli ürünleri haline gelmiş
bulunuyor. Günümüzde zenginlik yaratmak için gerek duyulan sermaye varlıklar ı arazi,
bedensel emek, imalat aletleri ve fabrikalar değildir. Bunlar ın yerini bilgi almış durumdadır.271
Günümüz dünyasında toplumsal yaşamın ve düşünce biçimlerinin köklü bir dönüşüm
geçirmekte olduğu konusunda yaygın bir görüş birliği bulunuyor.272
Tüm bu değişimler sıradan bir değişim olmayı p “paradigma değişim” olarak adlandırabilecek düzeydedir.273 Tüm bu
değişim ve dönüşümleri sanayi toplumundan bilgi toplumuna fordist üretiminden pasif fordist
üretime, ulus devletler dünyasından küreselleşmiş dünyaya, modernist düşünceden post-
modernist düşünceye274 geçiş olarak değerlendirilmektedir. Bu dönüşüm sürecinde ise
küreselleşme kavramı “anahtar kod” olarak görülmektedir.275 Oldukça karmaşık ve çok boyutlu
olan toplumsal gelişmenin temelindeki küresel değişim dinamikleri tüm dünya ülkelerini
etkilemekte, düşüncelerde, inançlarda, geleneklerde, değer yargı
lar ı
nda ve kurumsaloluşumlarda yol açtıklar ı devrimlere toplumlar ın sosyo-ekonomik ve kültürel yapılar ında köklü
değişim ve dönüşümlere neden olmaktadır.276 Küreselleşme sürecinin ortaya koyduğu bu
269 Mustafa E. Erkal, Sosyoloji (Toplum Bilimi), Der Yayınlar ı, İstanbul, 1999, s.50270 Şakir Berber, “Teknoloji Transferinde Eğitimin Yeri ve Önemi”, S.Ü Sosyal Bilimler Meslek Yüksek OkuluDergisi, Sayı: 2, Konya, 1999, s.17271 http://www.canaktan.org/yeni-trendler/bilgi-toplumu/bilgi-toplumu-özellik.htm, (15.07.2004), s.1272 Hasan Bülent Kahraman, E. Fuat Keyman, Ali Yaşar Sar ı bey, Katılımcı Demokrasi, Kamusal Alan ve YerelYönetim, Demokrasi Kitaplığı WALD Yayınlar ı, İstanbul, 1999, s.7273 Al, age, s.62274 İlhan Tekeli, Modernite Aşılırken Siyaset, İnge Kitabevi, Ankara, 1999, s.244275 Gülise Gökçe, “Küreselleşme ve Yerelleşme İlişkileri Üzerine Bir Tartışma” (M. Akif Çukurçayır ve AyşeTekel) Yerel ve Kentsel Politikalar, Çizgi Kitabevi, Konya, 2003, s.206276 Ulvi Saran, “Küresel Değişim Dinamiklerinin Kamu Yönetimi Alanındaki Etkileri”, Türk İdare Dergisi, Yıl:73, Sayı: 433, Ankara, Aralık 2001, s.37
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 60/170
60
değişim sürecinde tartışılan kavramlar ın başında ise ulusal egemenliği esas olarak örgütlenmiş
bulunan ulus-devlet gelmektedir.277
2.7 TOPLUMSAL DÖNÜŞÜM SÜRECİ
2.7.1. İLKEL TOPLUM
İnsanlık tarihine kadar bütün olarak bak ıldığında iki özellik göze çarpar. Birincisi, son
derece ağır bir toplumsal evrimin görüldüğü uzun bir zaman dilimini kapsayan “ilkel topluluk”
döneminin yananda toplumsal evrimin k ısa denilebilecek bir süre içinde baş döndürücü bir
hızla ilerlediği “uygar toplum”dur. En kaba çizgileriyle insanlık geçiminin temelini
toplayıcılığa ve avcılığa, tar ıma sanayiye dayandığı üç toplum biçiminden gelmiştir. Her
toplum biçiminin dayandığı bir geçim biçimi geliştirdiği kendine özgü bir yaşam biçimi ve bu
yaşam biçimine uyumlu bir düşün biçimi olmuştur.278 İlkel topluluklar ın en önemli
özelliklerinden biri temel fizyolojik ihtiyaçlar ın kar şılanmasına yönelik bir hayat biçimine
sahip olmalar ıdır.279 İnsanlar ın avcılık, balıkçılık ve toplayıcılıkla, uğraştıklar ı bu aşamada
yerleşik bir düzen mevcut olmamıştır.280 Bu dönemde insanlar otuz yada k ırk kişiden fazla
olmayan küçük topluluklar yada kabileler biçimindeki avcı ve toplayıcı toplumlarda
yaşamışlardır. Avcı ve toplayıcılar yaşamlar ını, avcılık, balıkçılık ve yenebilir bitkilerin
doğadan elde edilmesiyle kazanırlar. Bunlar ın gereksinim duyduklar ı maddi mallar, av
silahlar ı, kazma ve inşaat aletleri tuzaklar ve pişirme aletleriyle sınırlıdır.281 Araç yapmaya
başlamış olan böyle bir topluluğun geçim biçimi toplayıcılıktır. Üretici olmayan bir ekonomiye
“asalak ekonomi”ye sahiptirler. Savunma alanında erkeklerin topluluğun, kadınlar ın çocuklar ın
korunmasını üstlenmeleri biçiminde bir iş bölümü vardır. İlkel sürünün tüm üyeleri erkek dışı,
çoluk çocuk yaşlı genç, geçimlerini otlar, kökler, taneliler, meyveler ve belki de böcekler
toplayarak sağlamaktadırlar.282
Avcı ve toplayıcı toplumla genellikle katılımcıdırlar. Önemli kararlar alınacağında yada
bunalımlar ortaya çıktığında yetişkin tüm erkekler bir araya gelirler. Konum ve rütbe
farklılıklar ı yaş ve cinsiyetle sınırlar ına eğilimindedir.283
277 Gürsel Özkan, “Küreselleşme ve Ulus-Devletin Geleceği”, İdare Hukuku ve İlimler Dergisi, Cilt: 13 Sayı: 1-3, İstanbul, 2003, s.363278 Alaeddin Şenel, İlkel Topluluktan Uygar Topluma, Bilim ve Sanat Yayınlar ı, Ankara, 1995, s.15-16279 Erol Kutlu, Bilgi Toplumunda Kalk ınma Stratejileri, T.C Anadolu Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayınlar ı, Eskişehir, 2000, s.4280 Cihan Dura, Hayriye Atik, Bilgi Toplumunu Bilgi Ekonomisi ve Türkiye, Literatür Yayınlar ı, İstanbul, 2002,s.1281 Giddens, age, s.48282 Şenel, age, s.54283 Giddens, age, s.48
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 61/170
61
Buraya kadar anlatılar çerçevesinde üretim öncesi dönemin geçim biçimi toplayıcılık ve
avcılık, yaşam biçimi eşitlikçi ilkel yaşam biçimi, düşün biçimi ise zihinsel dönüştür. Bu
dönemin toplum biçimi ilkel topluluktur.284 İlkel toplumun teknolojisi insan enerjisi, kullandığı
malzemeleri hayvan postu ve taşlar, ulaşım sistemi yürüme, haberleşme sistemi konuşma iken,
sosyal sistemi aşiret yaşlılar ının ve şefin kurallar ı çerçevesinde geçerken, bilim temeli ve
düşünce sistemi dünyanın tamamen doğal haliyle gözlenmesidir.285 Bu toplumlarda gruplar
organize olmamış sürüler halindedir ve hiçbir yönetim mevcut değildir. Bu tür toplumlarda
otorite tanınır ve otorite genellikle yaşlı bir erkeğe veya aile reisine verilir.286 İlkel toplumlarda
ekonomik, toplumsal, düşünsel yapılar ın birbirleriyle çak ışmış durumda olduklar ı
birbirlerinden ayr ılmadıklar ı, farklılaşmadıklar ı bir birlik söz konusudur. Bu nedenle ilkel
topluluğun ekonomik, toplumsal, düşünsel yapılar ı arasında birbirini pekiştiren uyumlu
etkileşimler vardır. Bu durum ilkel, türdes, eşitlikçi, ve durağan bir toplum biçimine yol
açar.287 Birbirinden soyutlanmış, kendi kendine yeterli, çok az veya hiçbir ticari faaliyetlere
sahip olmayan topluluklarda homojen bir yapı söz konusu olduğundan uzmanlaşma yoktur.
İlkel toplumlarda insanlar ın iş için ücretle çalıştır ılması veya kiralanması söz konusu değildir.
Temel ekonomik bir aile bağına dayalı genişlemiş geniş ailedir.288
2.7.2. TARIM TOPLUMU
Farabi’ye göre tabi ihtiyaçlar ın gereği, müşterek hayatın müşterek nimetlerindenyararlanmak ve yaşayışlar ını en ileri üst seviyeye çıkarmak için insan geniş gruplar halinde
birleşmek zorundadır.289 Bu açıdan bak ıldığında avcı ve toplayıcı gruplar yalnızca yabanda
yetişenleri toplayarak yerine tahıllar ını kendilerini yetiştirmeye başladılar.290 İlkel toplulukta
kolektif yaşam gerekli olmuştur, çünkü yaşamın güvencesi söz konusu değildir. Bunun yanında
avlanma ve doğadan toplanma sonucunda elde edilen besinlerin hemen bozulması insanlar ı
tar ıma ve yerleşik hayata geçmeyi teşvik ediyordu.291
İlk temel devrim ilkel topluluklar ı karakterize eden avcılık ve toplayıcılıktan
hayvancılık ve tar ıma geçiş olmuştur.292 Tar ım toplumuna geçiş aynı zamanda insanlığın
uygarlığa geçişi olarak da algılanmaktadır.293 İlkel topluluklardan ilk uygar topluluklara
284 İlgen Oskay, Sosyolojik Düşünce Tarihi, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir, 1990, s.75285 Dura, Atik, age, s.56-57286 Samuel Koenig, Sosyoloji-Toplum Bilimine Giriş, (Çev: S. Sucu-O. Akkoç), Ütopya Kitabevi Yayınlar ı,İstanbul 2000, s.94287 Oskay, age, s.77288 age, s.81289 Eyyüp Sanay, Genel Sosyoloji Dersleri, Basın-Yayın Yüksekokulu Yayın No: 2, Ankara, 1991, s.13290 Giddens, age, s.53291 Oskay, age, s.81-82292 age, s.82293 Al, age, s.20
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 62/170
62
dönüşümün Mezopotamya vadilerinde, Nil vadisinde de İndus vadisinde ortaya çıktığı
belirtilmiştir. Toprağın işlenmesi önemli bir dönüm noktası olmuş, tar ım, yerleşik hayatı çok
çeşitli araç-gereçlerinin geliştirilmesi, iş ve çalışma hayatının başlanması gibi önemli atılımlar ı
da beraberinde getirmiştir.294 Mezopotamya’daki tar ımsal devrim şehir hayatı ile birlikte
devleti yönlendirecek olan toplumsal farklılaşmayı ve örgütlenmeyi beraberinde getirmiş ve
kamusal hayatın örgütlenmesine yol açmıştır.295 Bu açıdan ilkel topluluklara uygar toplumu
birbirinden ayıran özellik “farklılaşma”dır.296 Tar ım toplumunun egemen olduğu toprak temel
belirleyici olarak ekonomiyi, kültürü ve aile yapısını şekillendirmiştir.297
2.7.2.1. Tarım Toplumunun Temel Özellikleri
Toffler, enerji elde etme ve onu kullanabilir hale getirme noktasından, insanlığı ve
hayat tarzını şekillendiren üç önemli yapı veya sistemden birincisi olarak insanlar ın hayat
tarzlar ının devamı için gerekli olan enerjiyi topraktan sağlayan tar ıma dayalı hayat tarzını yani
tar ım dönemini “birinci dalga” olarak nitelendirmiştir.298
Tar ım toplumlar ı, köyler yada kentlerin bulunmadığı küçük k ır topluluklar ına dayanır.
Yaşamlar ını sıklıkla avcılık ve toplayıcılıkla destekler biçimde tar ımla sürdürürler. Avcı ve
toplayıcılara k ıyasla daha büyük eşitsizlikler görülür.299 Tar ım toplumunda insanlar ın bir ulus
olarak değil, kabile, aşiret, klan, dükalık, prenslik ve krallık olarak farklı şekillerde yaşadığı
görülmektedir. Ülkelerin sınırlar ı çok belirgin olmadığı gibi, yönetimin yetki ve görevleri her
yerde aynı olmamıştır.300 Topluluklar önceki dönemlere göre daha çok yerleşik bir düzen
göstermeye daha dar bir alanda yoğun bir besin toplama ve avlanma faaliyeti göstermeye
başlamışlardır. Tar ım devriminin etkinlik kazanması hiç kuşkusuz topluluk yaşamında kesin bir
yerleşikliği beraberinde getirmiştir. yerleşik yaşam ise toplumsal yaşamda önemli sonuçlar
doğurmuştur. topluluk yaşamı toplum yaşamına dönüşmeye başlamıştır. Kişi başına verimlilik
artmış.301 Yaşanan farklılaşmalar topluluklar içinde ve topluluklar arasında bazı yeni geçim
etkinliklerine yol açmıştır.302 Yerleşik düzende tar ımsal üretim toplumsal artıyı yaratmış, böyle
bir ortamın oluşması yapısal değişimi zorlamıştır. Toplumsal artı aynı zamanda Durkheimci
anlayış içinde toplumsal iş bölümünden farklılaşmaya yol açmıştır.303
294 Kutlu, age, s.4295 Al, age, s.21296 Şenel, age, s.28297 Al, age, s.21298 Selim Aydın, Bilgi Çağında İnsan, TÖV Yayınlar ı, İzmir, 1996, s.2001299 Giddens, age, s.57300 Al, age, s.23301 Oskay, age, s.83302 Şenel, age, s.200303 Oskay, age, s.84
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 63/170
63
Tar ıma dayalı yaşandığı, büyü ve sihrin üstüne çıkmamıştır. Avcılık ve toplayıcılık
döneminde insan doğa kar şısında güçsüzdü, doğa tüm etkinlikleriyle ona egemendi. İlkel
yasaklar yaptır ımlara topluluğun ideolojik ve hukuksal temelini oluşturmuştur.304
Tar ım toplumunu belirli kriterlere göre değerlendirdiğimizde teknolojik yapıda doğalenerji, yenilebilir kaynaklar, insan biçimi el sanatlar ına dayanan üretim, ulaşım sistemi, at, tren,
yelkenli gemi haberleşme sistemi de el yazımıdır. Sosyal sistem ise büyük aile ve ailenin
birinci dayanak olması seçkinlerle sınırlı kalan eğitim, politik yapıyı belirleyen ise
feodalizmdir. Bilim temeli ve düşünce sistemi matematik, astronomi insanlar ın üstün güçler
taraf ından kontrol edildiğine inanılmasıdır.305 Ayr ıca yoğun olarak bitki kaynaklar ını ekip
biçmek amacıyla kullanabilecek aletleri geliştirme yeteneğini attırmıştır. Yerleşik yaşam tarzı
uygulamaya konduktan sonra yiyecek üretim düzeyi de hızla artmıştır.306
2.7.2.2. Tarım Toplumunun Ekonomik Yapısı
İlkel toplumda asalak ekonominin yerini üretici ekonomi almıştır. Çünkü göçebe
topluluğun yerini yerleşik bir toplum almaktadır.307 İlkel topluluktan asalak ekonomisinden
tar ım toplumunun üretici ekonomisine geçiş yolundaki ilk adım, Yak ındoğu avcı ve toplayıcı
topluluklar ın yabanıl tahıllar ın devşiriciliğinde başlamalar ıyla atılmıştı. Yabanıl tahıl
devşiricilikten üreticiliğe, insanlığa da asalak ekonomiden üretici ekonomi dönemine
geçirmiştir.308
İnsanoğlunun hayatını sürdürebilmesi için geçimini sağladığı zaman dilimini anlatan
tar ım toplumu, enerji kaynaklar ının insan, hayvan gücü, rüzgar, güneş ve su gibi yenilebilen
kaynaklar olduğu, bu enerji kaynaklar ına göre amaçlar ının şekillendiği bir döneme kar şılık
gelmektedir. Herkesin kendi için üretim yaptığı tar ım toplumunda ekonomik güç toprak
sahiplerine yani feodaliteye aittir.309 Feodal ekonomik düzen genellikle kapalı tar ım ekonomisi
olarak tanımlamıştır. Bir yandan barbar istilalar ı diye anılan Norman ve Macar istilalar ı,
bağlantılar ı kesilen Avrupa’da kendi içinde kapalı bir ekonomik düzen gelişmiştir.310 Tar ım
toplumunda ekonomiye hemen hemen tamamıyla tar ım kesimi hakimdir. Tar ım toplumunda
304 age, s.88-90305 Dura, Atik, age, s.56-57306 Steven Mithen, Aklın Tarih Öncesi, (Çev: İrem Kutluk), Dost Kitabevi, Ankara, 1999, s.251-252307 Şenel, age, s.25308 Şenel, age, s.199
309 Mustafa Ökmen, “Ekonomik Dönüşüm Sürecinde Yönetim, Kent ve Kentleşme İlişkileri Üzerinde Bir Tartışma”, Küresel Sisteminde Siyaset Yönetim Ekonomi, (Der: M. Akif Çukurçayır), Çizgi Kitabevi, Konya,2003, s.275310 Ayferi Göze, Sosyal Düşünceler ve Yönetimler, Beta Yayınlar ı, İstanbul, 2000, s.63
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 64/170
64
mal değişimi çok sınırlıdır ve yeterli iş bölümü bulunmamaktadır. Ekonomiye durgunluk
egemendir.311
2.7.2.3. Tarım Toplumunun Siyasal Yapısı
İnsanlık tarihinin önemli bir k ısmı devletsiz olarak geçse de tarihi süreç içinde konusal
örgütlenmenin tar ıma dayalı topluma geçiş aşamasında ortaya çıktığı görülmektedir.312 Faaliyet
ve hizmetlerin giderek karmaşıklaşması ve yoğunlaşması merkezi bir otoritenin yaratılmasını
zorunlu hale getirmiştir.313 Evrimci görüşün liberal yorumu toplumsal yandaki karmaşıklığın
artısının uzmanlaşmayı beraberinde getirerek kan bağından kabileye, şeflikten devlete geçişi
mümkün k ıldığı yönündedir.314 Tar ım toplumunda insanlar arasındaki ilişkileri düzenleyen
hukuk kurallar ının genellikle tar ımsal kökenli olduğu görülmekteydi.315
Tar ım toplumunda genelde hakim olan politik sistem feodalizmdir. Hukuk, din, sosyal
sınıf ve politika doğumla kazanılan otoriteye bağlıdır.316 Feodal düzende sosyal yapıyı
belirleyen özellik kişilerin toprakla olan ilişkileridir. Toprağa sahip olan kişi aynı zamanda
iktidar sahibidir.317
Feodal zümreler, tar ıma dayalı bir toplum ürünü olarak M.S. VIII. yy’da bütünüyle
tar ım ekonomisin hakim olduğu Batı Avrupa’da ortaya çık ı p gelişti. Bu tabakalaşma tipinde
toplum hiyerar şisinin üç temel tabaka teşkil etmektedir. Bunlar soylular, rahipler ve
köylülerdir. Her tabakanın belirli sınırlar ı içindeki hak ve yükümlülükleri babadan oğula
katılım yolu ile intikal etmekteydi.318 Niteliği ve özü gereği feodal topluma vücut veren feodal
üretim tarzı, her ne kadar köleci üretim tarzı gibi çalışan çoğunluğun egemen azınlık taraf ından
sömürüleşmesine dayanıyorsa da ondan daha ileri bir sistemdir. İlkel komünal ve köleci
toplumlardaki mülkiyet gibi feodal mülkiyet biçimi de ortaklığa dayanır. Feodal toplumun
temeli toprak mülkiyetine ve toprağın mümkün olduğu kadar çok sayıda alt-feodaller arasında
bölünmesine dayanır.319
Tar ım toplumunda yönetim yapısı da Max Weber’in kavramsallaştırdığı patrimonyal
bürokrasiye dayanmaktadır. Patrimonyalizm, hukuki-rasyonel yönetim anlayışı öncesi
dönemde egemen olan bir kavramsal ilişkiler biçimiydi. Otoriteyi kullanan üst ile arasında
311 Ökmen, age, s.21312 Al, age, s.21313 Sar ı bay, age, s.148314 age, s.147315 Al, age, s.24316 Dura, Atik, age, s.56317 Göze, age, s.71318 İsmail Doğan, Sosyoloji, Kavramlar ve Sorunlar, Sistem Yayıncılık, İstanbul, 1996, s.163319 Sezgin K ızılçelik, Küreselleşme Sosyal Bilimler, Anı Yayıncılık, Ankara, 2001, s.16-17
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 65/170
65
ilişkilerin kişisellik gözü ağır basmaktadır. Kamusal olan ile özel olan birbirinden ayr ılmamıştı.
Sanayi toplumunda görülen geleneksel yönetim anlayışı tar ım toplumunda görülmez idi.320
Feodalite her şeyden önce toplumun egemen zümrelerini bir hiyerar şi içindi birbirinde
bağlayan kişisel ilişkiler bütünüdür. Ve bu örgütlerin temelinde devletin sahip elinde olduğu
gerçeği yatar.321
2.7.2.4. Tarım Toplumun Teknolojik Yapısı
Tar ım toplumunun itici gücü, temel kaynağı topraktır. İlkel toplumda insan enerji söz
konusu iken, tar ım toplumunda doğal enerji söz konusudur. Kullandıklar ı araçlar insan kasının
kullanılmasını sağlayan kaldırgaç ve vinçler yada doğal güçleri çalışır duruma getiren araçlar
kullanılmaktaydı.322
2.7.3 TARIM TOPLUMUNDAN SANAYİ TOPLUMUNA GEÇİŞ
Tar ım toplumundan sanayi toplumuna geçiş 18. yüzyılın sonuna doğru yaşanan sanayi
devrimi ve Fransız devriminin sonucunda oluşmuştur. Sanayi devrimi James Watt’ın 1765’de
buhar makinesini bulması ve bunun enerji kaynağı olarak kullanılması gibi yeni teknolojilerin
ekonomik alanda artan ölçüde kullanılmasına yol açmış, Fransız devrimi ise sosyal, siyasal ve
kültürel alanı etkisi altına almıştır.323 Yani buhar makinesinin bulunması ve bunun enerjikaynağı olarak kullanılması “teknolojik açıdan”, Adam Smith’in 1776’daki “Milletlerin
Serveti” adlı eseri “ekonomi bilimi açısından”, 1789 Fransız Devrimi “Politik Gelişmeler”
açısından belirleyici dönüm noktalar ı olmuştur.324 Başka bir anlatımla sanayi devrimi bir ayağı
teknolojik-ekonomik temele, diğer ayağı politik-ideolojik temele dayalı çifte devrim sonucunda
tüm sosyal ve kültürel yapıyı sararak ve dönüştürerek gerçekleşmiştir.325 18. yüzyılın
ortalar ında başlayı p bir yüzyıldan fazla süren bu sanayi devrimi sonucu yepyeni bir Avrupa ve
Amerikan toplumu doğdu. Modern makine ve gereçlerle donatılmış bu toplumun üretimkapasitesi eskisiyle kar şılaştır ılmayacak oranlarda artmıştır. Sanayi devrimi, öncelikle iş
hayatının değişmesine neden olmuş ve bu değişim üretim, ulaşım gibi diğer alanlara da
yansımıştır.326 Makinelerin insan ve hayvan gücünün yerini alması üretimde önemli artışlara
320 Al, age, s.24-25321 Ömer Say, Milli Devlet Kültürü, Kaknüs Kitabevi, İstanbul, 1998, s.25322 Dura, Atik, age, s.57323 http://www.canaktan.org/yenitrendler/bilgi_toplumu_doğusu.htm, 17.06.2004, s.1324 Hüsnü Erkan, Bilgi Toplumu ve Ekonomik Gelişme, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınlar ı, İzmir, 1998, s.3325 Erkan, age, s.4326 Kutlu, age, s.7
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 66/170
66
sebep olmuştur. Makinenin üretim sürecine girmesi hammaddeye, daha iyi bir iletişime,
eğitilmiş insan gücüne ve iş bölümüne olan talebi arttırmıştır.327
Alvin Toffler insanlığın tar ım toplumundan sanayileşmeye ardından da iletişim
devriminin gerçekleştirildiği bir evreye geçildiğini söylemektedir.328
Yani Toffler’a göre, birinci dalganın tar ım, ikinci dalganın sanayi toplumlar ını oluşturduğunu vurgulamış, bilgi
toplumuna geçişi ise üçüncü dalga olarak nitelendirmiştir. Somut bilgi yönü olmayan ürün ve
mallar üzerine kurulan tar ım toplumu ekonomisi, sanayi devriminin oluşturduğu ikinci dağla
ile yerini somut ama sembolik değerleri olan paraya bırakmıştır.329
Tar ıma dayalı geleneksel toplum yapısından sanayi toplumuna dönüşüm uzun yıllar
almıştı. 100 yılı aşk ın bir dönem içinde sanayi toplumunun yapısı kurumlaşı p oluşmuştu.330 16.
yüzyılda yer alan Rönesans hareketinin etkisiyle sanayileşme sürecinde önemli bir zihniyet
değişikliği gerçekleşmiştir. Bu değişim sürecinde öncelikle insan ve toplumun amacı
farklılaşmıştır. Sanayi öncesi toplumlarda insanlar ın sahip olduğu amaçlar önemli değişiklikler
geçirmiş, buna bağlı olarak kazancı arttırmak ve kâr etmek motive edici faktör olarak ön plana
çıkmıştır.331 Ortaçağ dünyası yık ıldığında batı insanı düşlerini ve hayallerini gerçekleştirebilme
şansını elde etmişti. Kendisini totoliter kilisenin otoritesinden, geleneksel düşünce tarzının
yükünden ve henüz yar ısı keşfedilmiş olan yerküremizdeki coğrafi sınırlamalardan kurtardı.332
Tar ım toplumundan sanayi toplumuna geçiş süreci, ortaya çıkan bütün gerilimlere, çelişkilere,çatışmalara ve bunlar ın yol açtığı beşeri açılara rağmen ilerlemeci bir harekettir. Sanayi
ekonomisi, sosyal ve kültürel sistemleri tamamen eskisinden farklı bir yeni bir toplum yapısı
oluşturmuştur. Bu yeni toplum yapısı durağan olmayı p kapsadığı teknoloji ve ortaya çıkan
yenilenmelerle birlikte hammaddeleri sağlanarak ve yeni pazarlar bulmak için sanayi devrimini
yaşayan ülkeler dış Pazar arayışlar ına girmişlerdir. Bu gelişmeler geçiş ülkelerde dışar ıda
sömürgeler edinmek için bir yar ış başlatmıştır.333
2.7.3.1 Sanayi Devrimi
Sanayi Devrimi bir dizi teknolojik yeniliğin üretim alanında kullanılmasının
ekonomik,sosyal,politik ve kültürel alanlara yansımasını kapsayan bir süreçtir.Bununla birlikte
327 Gökçe Afacan ve Diğerleri, age, s.8328 Yusuf Adıgüzel, “Kitle Toplumunun Açmazları”, Şehir Yayınlar ı, Ankara, 2001. s. 11329 Kutlu, age, s.10330 age, s. 11331 Ökmen, agm, s.277332 Erich Fromm, Çağdaş Toplumun Geleceği, (Çev: Gülnur Kaya, Kaan Ökten), Ar ıtan Yayınlar ı, İstanbul 1996,s. 13333 Hasan Çoban, Bilgi Toplumuna planlı geçiş, DPT yayınlar ı, Ankara 1996, s. 7
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 67/170
67
James Watt’ın 1765’te buhar makinesini bulması ve bunu enerji kaynağı olarak
kullanılması,teknolojik açıdan Adam Smith’in 1776’daki ‘ milletlerin serveti’ adlı eseri
ekonomi bilimi açısından ; 1789 Fransız Devrimi ,politik gelişmeler açısından, 1789 Fransız
Devrimi politik gelişmeler açısından belirleyici dönüm noktası olmuştur 334. Yaklaşık onbin yıl
boyunca etkisini sürdüren tar ım toplumunun özünü insan emeği oluştururken,!765’te James
Watt’ın buhar makinesini keşfetmesi ve buhar gücünü enerji kaynağı olarak kullanmasıyla
etkisini kaybetmiş ve sanayi devrimi sürecine girmiştir.Tar ım toplumundan sanayi toplumuna
geçiş esnasında 100 yılı aşk ın bir süre sanayi toplumu kurumsallaşma sürecini tamamlamış ve
tar ım toplumunun temelini oluşturan emek yerine sermayeye bırakmıştır.II.Dünya savaşından
sonra sermaye k ıtlığı ortadan kalkarak yani sermaye daha kolay ulaşılabilir hale gelince insan
en önemli üretim faktörü konumuna yükselmiştir 335.
Sanayi Devrimine kadar insanlık tarihinde ekonomik ilerleme,bir kişinin yaşam süresi
boyunca algılanmayacak kadar yavaşken ,asırlar boyunca ekonomik büyüme neredeyse
sıf ırdı.Bu dönemde el sanatlar ı ve el sanayi şeklindeki küçük ve dağınık üretim biçimleri bir
çatı altında toplanarak fabrika sisteminin temelleri atılmış,böylece kar amacı taşıyan özel
işletmelerin sayı ve büyüklükleri artmaya,bünyeleri karmaşıklaşmaya ve faaliyet alanlar ı
çeşitlenmeye başlanmıştır.Bu gelişmelerin sonucunda örgütleri toplumlar ın hakim kuruluşlar ı
yapmış toplumlar ın merkezi birimi olan insan yerini örgütlere bırakmıştır.336
2.7.3.2 Sanayi Toplumu
Sanayi Toplumu,sanayi devrimini yaratan teknolojilerin üretiminde yeni ekonomik
alanda artan ölçüde kullanılmasına ve yeni toplumsal yapılar ın doğmasına yol açtı.Oluşan yeni
yapı k ısaca sanayi toplumu olarak adlandır ıldı337.(Aktel,a.g.e,s.26)
Tarihi süreç içinde göçebe, yar ı göçebe, yerleşik tar ım hayatı şeklinde yaşayan
insanoğlu daha sonra bol, standart ve kaliteli kitle üretimi ile ve makine ile tanışmış, sanayi
toplumu dönemini yaşamıştır.338 Ortaya çıkan bu yeni toplumsal yapıyı Saint Simon “Sanayi
toplumu” olarak isimlendirmiştir.339
334 Mehmet Aktel,Küreselleşme ve Türk Kamu Yönetimi,Asil Yayın Dağıtım ,Ankara,2003,S.24
335 Arie De Gevs, Yaşayan Şirket,(Çev:Ahmet Ünver),Rota yayınlar ı,İstanbul,1999,S.36
336 Aktüel,.g.e,s.24337 Aktel,a.g.e,s.26338 Erkal, age, s.50339 Al, age, s. 27
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 68/170
68
Sanayi toplumu, üretimde tezgahtan fabrikaya geçişi, kitle üretimini beyaz yakalı
menajerler gerçeğini, mülkiyet ve yönetim fonksiyonlar ının farklılaşmasını, nüfusun şehirli
niteliğini, tar ım dışı faal nüfusun ve verimliliğin artışını, kitle eğitimine geçişi kast değil, fakat
statü toplumlar ını, sosyal tabakalaşmanın eğitim-meslek-statü sürecine göre şekillenmesini,
sanayi sektörünün geniş istihdam imkanlar ı yaratmasını, ortak iş bölümü ve uzmanlaşmayı ve
endüstri ilişkilerini gündeme getirmiştir.340 Sanayi devriminin kökeninde son derece güçlü bir
ekonomi motivasyonu, kâr ı gerçekleştirme ve büyütme motivasyonu vardır. Kâr ın genişleyen
ihraç pazarlar ına yönelik imalat faaliyetiyle gerçekleştirip büyütülebileceğinin görülmesi
devrimin temel dinamiğini oluşturmuştur. Bu dinamiğin başlattığı sürecin olmazsa olmaz
koşulu ise imalatın geliştirilmesi ve genişletilmesi, prodüktivitenin yükseltilebilmesiydi. Bunu
mümkün k ılan aktör teknik buluşlar ın ve teknolojik yeniliklerin üretim organizasyona, üretim
yöntem ve makinelerine uygulanabilmesi ve ekonominin bütün faaliyet alanlar ına
yayılmalar ının sağlanabilmesiydi.341
Aron’a göre sanayi toplumunun en basit soyut tanımı başlıca üç nitelikle ilgilidir.
Birincisi, iş gücünün mutlak çoğunluğunun ikincil ya da üçüncül sektörlerde yoğunlaşması,
ikincisi geleneksel toplumlar ın görece statik karakterine zıt olarak üretimi yaymak için sürekli
itici kuvvetin var olması ve son olarak hızlı teknolojik yenileşmedir.342 Marx’a göre insanlar ın
doğaya kar şı mücadele edebilmek amacıyla oluşturduklar ı toplumun devamlılığını üretime
bağlar, ona göre toprağa ve ekonomik güce sahip olanlar ın toplumdaki her şeyi yönlendirdiğini
belirtmektedir. Örneğin toprağa sahip olanlar k ırsal alanda gücü bulundururken, kentsel alanda
da endüstriye sahip olanlar ın büyük güçleri vardır.343 Giddens’e göre ister kapitalist ister
sosyalist olsun gelişmiş bir sanayi toplumunda nüfus üzerine emirle ya da zorla kendi kendisini
reddetmesi için yapılacak dayatmaya olan ihtiyaç azalır.344
Durcheim’a göre toplumlarda iki türlü dayanışma olduğundan bahseder. Organik
dayanı
şma mekanik dayanı
şmanı
n kası
tı
dı
r. Sanayi toplumunun organik dayanı
şmaya göreörgütlendiğini belirtir. Buna göre organik dayanışmada farklılaşma ve iş bölümü belirleyicidir.
Teknolojik gelişmeye paralel olarak toplumlar ilerledikçe farklılaşma önem kazanır. Ve
organik dayanışma mekanik dayanışmanın üzerinde hakimiyet kurar.345
340 Erkal, age, s. 50341 Aykut Göker, “Bilim ve Teknoloji Politikalar ına Giriş İçin “Enformasyon Toplumu” Üzerine Kavramsal Bir
Yaklaşım Denemesi,” Mülkiye Dergisi, cilt, XXV, Sayı: 230, Ankara, 2001, s. 32342 Antony Giddens, İleri Toplumların Sınıf Yapısı, (Çev: Ömer Baldık), Birey Yayıncılık, İstanbul, 1999, s.73343 Özkal, age, s. 52-53344 Giddens, İleri Toplumların Sınıf Yapısı, s. 78345 Özkal, age, s. 54-55
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 69/170
69
Tablo1:Tar ım ve Sanayi Toplumunu Belirleyen Özellikler
Tarım Toplumu Sanayi ToplumuEnerji İnsan,hayvan gücü,su,rüzgar
(yenilenebilen)Kömür,gaz,petrol(Fosile dayalı yenilemeyen)
Teknoloji Vinç,kaldıraç,pres(Kas gücüne dayalı)
Montaj hattı, fabrikalar (işiten,duyan,dokunan,makineler)
Aile Yapısı Toprağa bağlı geniş aile Fabrikalarda çalışan çekirdek aileEğitim Yok denecek kadar az Çok önemliKurumsallaşma Yok Tüzel kişilik,sınırlı sorumluluk
geliştirilmiştir İletişim Basit bilgi alış-verişi(söz-
işaret)Kitle iletişim araçlar ı
Kaynak:Kaya-Begshir(1996:11)
2.7.3.3 SANAYİ TOPLUMUNUN TEMEL PARAMETRELER İ
18. yüzyılın ikinci yar ısından bu yana büyük bir hızla gelişen sanayileşme hareketi
toplumlar ın ekonomik, sosyal, siyasal ve kültürel yapılar ında köklü değişimlere neden olmuş
ve sanayileşme gelişmekte olan ülkeler açısından da başlıca kalk ınma politikası amacı haline
gelmiştir.346
2.7.3.3.1 Kentleşme
Kentlerin ortaya çık ışı konusunda görüş birliği olmamasına rağmen egemen görüş ilk kentlerin Mezopotamya ve Meso Amerika’da görüldüğü şeklindedir. Nil, İndüs ve Huang Ho
kentlerin ilk görüldüğü yerler olarak bilinmektedir. Kentlerin asıl gelişmesi ve günümüz
anlamında kentlerin ortaya çık ışı sanayi devrimi sonrasında olmuştur. Sanayileşme öncelikle
İngiltere, Fransa, Almanya gibi gelişmiş ülkelerde k ırsal kesimlerden kente göçü
hızlandırmıştır.347
18. yüzyılın sonu 19. yüzyılın başlar ında endüstri devrimi kentleşmede yeni bir dönem
açmıştır. Sanayi kentli sadece tar ım dışı üretimini artması sonucu ortaya çıkmamıştır. Bununharicimde tar ımda noktalaşma, tar ımsal yapının çözülmesi, köylü kitlelerin kente göçmeye
hazır hale gelmesi kentlerin nüfusunu ve kent sayısını arttırmıştır. Sanayi devrimi ile ortaya
çıkan kentsel değerler bütün dünyaya yayılmış ve kent yaşamı egemen yaşam biçimi olmaya
doğru gitmektedir. Yani dünya giderek kentselleşmektedir.348 Sanayileşmeyle beraber kentler
bir bütün olarak toplumsal ilişkiler bağlamında yeni bir konuma geçmiştir.
346 http://www.canaktan.org/yenitrendler/bilgi-toplumu-doğuşu.htm (17.06.2004, s.2)347 Kemal Görmez, Yerel Demokrasi ve Türkiye, Vadi Yayınlar ı, Ankara, 1997, s.19-20348 Ökmen, agm, s. 290-291
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 70/170
70
Ekonomik bir olay olarak şehirleşme iş gücünün tar ım sektöründen tar ım dışı sektörlere
transferi olarak tanımlanır. Amiran Kurtkan Bilgiseven ise sosyolojik olarak şehirleşmeyi dar
mekanlı cemaat hayatından geniş mekanlı cemiyet hayata geçiş ve bu ikinci yaşama şekline
göre yeni sosyal münasebetlere ve bunun gerektirdiği yeni teşkilatlanmalara giriş tasvir
etmiştir. Raymond Willoms’a göre şehirleşme organize edilmiş bir hayata geçişi ifade
etmektedir. Bu bağlamda meslek, çevre cemaatlerin ölçek farklılıklar ı, nüfus yoğunluğu, nüfus
homojenliği sosyal farklılaşma ve tabakalaşma mobilite sosyal ilişkiler sistemi farklılıklar ı köy
ve şehri birbirinden ayıran unsurlardır.349
Sanayi devrimi sonrası başlayan kentleşme günümüzde gittikçe hızlanarak çarpık,
sağlıksız ve dengesiz kelimelerle nitelendirilen bir görünüm kazanmıştır.350
2.7.3.3.2 Modernite
Modernizm, kökü 16. Yy’a kadar giden Aydınlanma dönemi düşünürlerinin geliştirdiği
düşüncelerden derin ölçüde etkilenen bir dünya görüşüdür. Bu niteliği ile modernizm,
ideolojiyi öteleyen ve aşan bir kapsam ve içeriğe sahiptir. Böyle bir tanımla ele alındığından
modernizm insanlar ın kendi iradelerinden başka her türlü aşk ın otoriteyi reddederek
özgürlüklerin önüne yine kendilerinin koyduklar ı engelleri aşma kararlılığı ve kişisel
özgürlükle bir arada yaşamanın gereklerinin birbirlerini k ısıtladığı değil, zenginleştirdiği bir toplum daha doğrusu bir dünya yaratma hayalidir.351
Modernite genellikle Talcatt Parsons’ın çalışmalar ıyla özdeşleştirilir.352 Parsons modern
toplumlar ı ekonomi, siyaset, toplumsal ilişkiler bütünlüğü ve kültürel ideolojik koruyuculuk
gibi dört alt sistemi olan bir sistem olarak kavramlaştırmıştır.353
Modernite geleneksel-k ırsal-tar ımsal-durağan toplumdan modernleşmiş –endüstriyel-
dinamik topluma geçişi ifade etmektedir. Modern olmak düne ait olmayan ve başka
yöntemlerle ele alınması gereken bir dünyada yaşamak demektir.354 Modernleşme süreci, zihni
temellerini aydınlatma felsefesinin temel önermelerinde, siyasi temellerini ulus-devlet
yapılanmasında ekonomik temellerini sanayi devrimi ve kapitalizmde kalan modernitenin ilk
oluştuğu Batı Avrupa’dan dünyanın diğer bölgelerine yayılma, benimseme ve yerleşme süreci
349 Adıgüzel, age, s. 21-22350 Mustafa Çiçek, Mustafa Ökmen, “Küreselleşme Süreci ve Yerel Yönetimler”, Türk İdare Dergisi, Yıl: 69,Sayı: 417, Ankara, 1997, s.129,351 Hasan Bülent Kahraman, Postmedernite ve Modernite Arasında Türkiye, Everest Yayınlar ı, İstanbul, 2002,
s.1352 John W. Murphy, Postmodern Toplumsal Analiz ve Postmodern Eleştiri, (Çev: Hüsamettin Arslan), EtiKitaplar ı, İstanbul, 1995, s.29353 Aksit, agm, s.1354 Al, age, s.64
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 71/170
71
olarak görülmüştür.355 Bu bağlamda modernliğin temel parametreleri genel olarak kapitalizm,
endüstralizm, kentlilik, demokrasi, ussallık, bürokrasi, uzmanlaşma, farklılaşma, bilimsel bilgi,
teknoloji ve ulus-devlettir. Bilimsel, endüstriyel siyasal ve kültürel devrim moderniteye geçişi
sağlamıştır.356
Modernite, 13.ve 17. Yüzyıllar boyunca Avrupa’da ortaya çıkan ve 19. Yy’da
endüstriyel kapitalizmin zaferiyle sonuçlanan ve nihayet dünyaya devlet sosyolizmini getiren
Rusya’daki Ekim Devrimiyle tamamlanan mantık, bilim ve siyasi organizasyonlar ın devletçi
yapılar ın nüfusu ile alakalıdır. Modernitenin güçlü bir özelliği bilgiyi bir önceki çağda kurtuluş
olarak görülen şeye eşit k ılan materyalist ve bilimsel gelişmelerin bir birleşiminde anlam bulan
sade laikliğidir.357 Yani modernleşmeye, laikleştirmeye, etkin bir bürokratik yapı oluşturmaya,
bireylerin devletle ilişkilerini eşitleştirmeye ve devletin nüfus alanını genişletmeye başlamıştır.
Modernleşmeyle birlikte devlet yönetimi karmaşıklaşmış ve fonksiyonlar ında çok büyük bir
genişleme olmuştur.358 Böylece modernleşmiş bir toplum burada merkezileşmiş devlet gücü ve
bürokrasiyle ittifak ı, onun Avrupa Merkezli sömürgecilik ve emperyalizme boyun eğmesi,
kapitalizmin ekonomik taleplerini yerine getirmesi ve tabi kaynaklar ın yok edilmesi gibi
eleştirilerin yanında geleneksel erdemlerin zayıflaması, bireysellik anlayışı çerçevesinde
geleneksel cemaat bağlar ın çözülmesi gibi yada modern bilim ve teknolojide ortaya çıkan
hesapçı ak ılcılık lehine geleneksel dini ve koznopolit dünya görüşlerinin yık ılması gibi
eleştirilere maruz kalmaktadır.359
2.7.3.3.3 Modern Devlet
Modern devlet yanı ulus-devlet aslında küreselleşme süreci ile eşzamanlı olarak ortaya
çıkmış ve dünya düzeni açısından önemli sayılmıştır. Ancak günümüzde hazlı ve etkili
küreselleşmeye bağlı olarak devlet sorgulanmaktadır. Bu anlamda devlet yeni görevler
üstlenmekle birlikte egemenlikleri de sorgulanı
r hale gelmiştir.
360
Modernleşme belli başlı dört aşamadan geçmiştir. Krallık çevresinde birleşen ulusal
seçkinlerin oluşturduğu koalisyonla sağlanan ulus-devlet, burjuvasının önderliğinde sağlanan
ekonomik gelişme ve ulaşım-haberleşmenin bütünleşmesi, kentleşme, sanayileşme,
rasyonelleşme, demokratlaşma (temsili kurumlar, parti ve çıkar gruplar ınca halk ın temsil
355 Ahmet Davutoğlu, “Modernleşme Sürecinde Entelektüel Dönüşüm ve Zihniyet Parametreleri”, Modernleşmeİslam Dünyası ve Türkiye, İslami İlimler Araştırma Vakf ı, İstanbul, 2001, s.361356 Al, age, s.65357 Fred Dallmayn, “Global Modernleşme: Farklı Modernitelere Doğru mu?” (Çev: Recep Şentürk), Modernleşmeİslam Dünyası ve Türkiye, İSAV Yayınlar ı, İstanbul, 2001, s.36358 Al, age, s.65359 Dallmayr, agm, s.47360 Servet Karabağ, Mekanın Siyasallaşması, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2002, s.121
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 72/170
72
edilmesi, siyasal katılımlar ın artması)361 Modern toplumda siyasal karar alma mekanizmalar ı
merkezileşmiş, keyfi ölçülerden uzaklaşmış, geleneksel kaynaklı otorite zayıflamıştır.362
Modern devlet olarak ifade edilen ulus-devletler de sanayi toplumunun bir ürünüdür.
Sanayi toplumu ile modern ulusal devletlerin yükselişe geçtiği görülmektedir.363
Moderndevletin kurulması aşamasına gelinceye kadar haraç alan geleneksel imparatorluklar,
feodalizm, zümreler, düzeni, mutlak ıyetçi devletlerdir.364 Modern devlet yaygın olarak
kendisini oluşturan topluluğu git gide daha fazla idare eden, biçimlendiren hatta yaratan aktif
ve pro-aktif bir devlet olarak görülür. Modern devlet kesinlikle modern öncesi devletlerin en
despot olanlar ının uyruklar ının bile kabul edemeyeceği bir şekilde yurttaşlar ının gündelik
hayatlar ının en mahrem ayr ıntılar ına müzmin bir şekilde kar ışmaktadır.365 Ulus-devletlerin güç
ve otoritesini düzenli bir şekilde arttırmasına kar şı bazı muhalefet hareketleri de olmuştur .366
En iyimser yaklaşma modern devletin büyümesi yurttaşlar ına git gide daha fazla hesap verir
oluşunu vurgular. Aynı zamanda yurttaş haklar ının güçlenmesi ve demokratikleşmesinin
artması hikayesidir. Devletin daha fazla sosyal müdahalede bulunmasını gerekçelendiren şey,
halk ın iradesinin temsil edici ifadesi olduğudur.367
Sonuç olarak devlet belli bir ülke üzerinde yerleşmiş zorlayıcı yetkiye sahip bir üstün
iktidar taraf ından yönetilen bir insan topluluğunun meydana getirdiği siyasal kuruluştur.
K ısacası, günümüzdeki anlamıyla milli devlet, ortaçağın sonlar ına ve yeni çağın başlar ında
Avrupa’da feodalitenin çöküşünü ve kilisenin siyasal nüfusunun k ır ılışı ile birlikte doğmuştur.
Milli devlet, dağınık ve çatışan otoriteler arasında bölünmüş olan insanlar ı ülke ve millet
kavramlar ı etraf ında toplayan bir kuruluştur. Böylece modern devlet 15 ve 16. Yüzyıllarda tam
benzeri olmayan yeni bir sayasal bütünleşme yeni ve değişik bir örgütlenme olarak ortaya
çıkmıştır.368 Kapitalizmin doğuşu ve gelişimi milli-devlet yapılar ının varlığıyla ve işleyişi ile
birlikte gitti.369
Batı Avrupa’ ulus-devlet modelinin ilk unsurlar ının ortaya çıkmaya başladığı dönemde
yapılan araştırmalardaki ilk bulgu, tüm Batı Avrupa genelinin yaygınlaştırabilecek bir kültürel
türdeşliktir. İkinci bulgu ise k ırsal köken ağırlıklı bir nüfus yapısının varlığıdır. Üçüncü bulgu
ise her ne kadar adem-ı merkeziyete yönelmiş olsa da her bölgede aynı özellikleri taşıyan bir
361 Esat Çam, Siyaset Bilimine Giriş, Der Yayınlar ı, İstanbul, 1999, s.224362 Çam, age, s.225363 Al, age, s.33364 Pierson, age, s.71365 age, s.96-97366 Paul Kennedy, Yirmibirinci Yüzyıla Hazırlanırken, (Çev: Fikret Üçcan) Türkiye İş Bankası Yayınlar ı, 3.
Bask ı, Ankara, 1999, s.161367 Pierson, age, s.98368 Munci Kapani, Politika Bilimine Giriş, Bilgi Yayınevi, 11. Basım, Ankara, 1999, s.39-40 369 Jurgen Habermas, Küreselleşme ve Milli Devletlerin Ak ıbeti, (Çev: Medeni Beyaztaş), Bak ış Yayınlar ı,İstanbul, 2002, s.10
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 73/170
73
siyasi yapının mevcudiyetidir.370 Son yıllarda yaşanan değişim ve dönüşüm sürecinde güçlerin
artması, meşruiyet yitimi ve bilgi yapılar ında meydana gelen değişmeler milli devlet olgusunun
genel sistem içerisinde yapıldığını ve tahrip edildiğini gösteriyor.371
2.7.3.3.4 Bürokrasi
Bürokrasi sanayi toplumunun bir ürünüdür. Ve bürokrasi sanayi devrimi sırasında
mükemmelleştirilmiştir. Bürokrasinin artan gücü, devleti “ bürokratik devlet” olarak
adlandırmaya kadar götürmüştür.372 Bürokrasinin tarihi geçmişine bak ıldığında kapitalizm ve
patrimanyalizm kavramlar ının bürokrasinin ortaya çıkmasında önemli rol oynadıklar ı görülür.
Modern öncesi toplumlarda görülen devlet ve yönetimin temel özelliği kamusal alan ilk özel
alanın bütünleşmiş ve devletin de bazı kişilerin özel mülkü olması durumundaydı.Patrimanyalizm olarak tanımlanan bu olgu kapitalizmin gelişmesi ve demokrasinin yükselmesi
ile birlikte tarihe kar ıştı ve özel mülkiyet ilk kamusal alan arasındaki ayr ım genel kabul
gördü.373
Mosca bütün düzenli toplumlarda “hükümet” denilen bir otoritenin var olduğunu
belirterek toplumu yönetici ve yönetilen sınıf, devleti ise feodal ve bürokratik olmak üzere
ikiye ayırmıştır. Robert Michels ise bürokratikleşmeyi modern toplumlar ın oligar şik
eğilimlerine bağlayarak “Oligar şinin Tunç Kanunu” adlı teoriyi geliştirmiştir. Max Weber isegünümüzde bürokrasi kavramıyla özdeşleşmiş durumdadır.374 Veya diğer bir ifadeyle Weber
sanayi toplumu çözümleyicisidir. Weber bürokrasiyi çok sayıda işi ve görevi yerine getirmek
için verimli bir yapı olarak görmüştür. Weber’in yaklaşımı rasyonelliğe göre örgütlenmiş,
uzmanlaşmaya dayalı iş bölümünü esas alan, ayr ıntılı kurallara ve biçimselliğe dayalı, gayr ı
şahsı, katı hiyarişik, kariyeri esas alan ve merkeziyetçi bir nitelik taşıyan bir modeldir .375
Weber’e göre gelecek işçi sınıf ına değil, bürokrasiye ait olacaktır. Sanayi toplumu bürokratik
bir topluma dönüşecektir. Ona göre bürokrasi rasyonelleşmiş yönetim ile onun dayandı
ğı
memurlar ı ve yönetim kadrolar ı ifade eder.376 İkinci dalga toplumlar ında iktidar bürokratlar ın
370 Ozan Erözden, Ulus-Devlet, Dost Kitabevi, Ankara, 1997, s.25371 Habermas, age, s.19372 Al, age, s.43373 M. Akif Çukurçayır, Hülya Eşki, “Kamu Hizmeti Sunumunda Yeni Yöntemler”, S.Ü İİBF Sosyal ve
Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1-2, Çizgi Kitabevi, Konya, Nisan-Ekim, 2001, s.91374 M. Kemal Öztürk, “21. Yüzyılda Yönetim ve Yönetici”, Türk İdare Dergisi, Yıl: 64, Sayı: 397, Ankara, 1992,s.124-125375 Al, age, s.44376 Dura, Atik, age, s.16
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 74/170
74
elindedir. Bu iktidar teknisyenleri hiyeraşik bir düzen içinde teşkilatlanmışlardır. Her devlet
mekanizması içinde kendine hoş ağalar, seçkinler ortaya çıkarmıştır.377
Nüfusun kentlerde toplanması, iş bölümünün yaygınlaşması sonucu istihdamın yüksek
düzeyde ve f ı
rsat eşitliğe dayalı
olması
, toplumdaki okuma-yazma oranı
nı
n yüksek düzeyevarması, kadın-erkek kadın-toplum ilişkilerinin eşitlik yolunda yeni boyutlar kazanması,
makineleşme kol emeğinin yerini kafa emeğinin almaya başlaması, sağlık, konut ve diğer
sosyal sorunlar ın çözülmesi, haberleşmenin gelişmesi, toplumun çeşitli kademeleri arasında
gelen farklar ın azalması gibi.378 Birçok faktör tar ım toplumundan sanayi toplumuna geçişi
sağlamıştır. İş ve meslek türlerinin çoğalması, büyük işletmelerin hızla gelişmesi bürokrasiyi
modern toplumun önemli bir unsuru haline getirmiştir. devlet, sinai ve ticari teşebbüsler, finans
kurumlar ı, eğitim-öğretim ve sağlık kuruluşlar ı, sendikalar, dini kurumlar ve benzeri faaliyetler
bürokratik türden bir örgütleşme ister.
Weber’e göre teknik bilginin yayılması, sanayide yöneticinin devlette bürokratın
yükselmesi ve ön plana çıkması yeni bir otorite, yeni bir güç anlamına gelmektedir .379
Weber’in çağında bürokrasi şeklinde somutlaştır ılır. Bürokrasi, iş bölümü, uzmanlaşma,
teşkilatlanma, hiyerar şik bir yapı ve bir planlaşmış çerçevesi içinde geniş gruplar ın disiplinli
bir şekilde yönetilmesini gerektiren bir toplum safhasıdır.380
Bürokratik örgütlerde iktidar ve prestije giden yol geniş bir bütçeyle çok sayı
da insanı
nyönetilmesi gerektiğinden girdilerin azamileştirilmesi sonucunu doğurmaktadır. Sonuçta
savurganlık ortaya çıkmakta verimlilik azalmaktadır. Kamu hizmetlerinin kalitesi düşük ve
maliyeti yüksek olarak gerçekleşmektedir. Örgüt büyüdükçe eş güdüm azalmakta, k ırtasiyecilik
artmakta, işlemler yavaşlamakta, iletişim ve uzmanlaşma alanı daralmakta, biçimsel denetim
yoğunlaşmakta iş görenler arası ilişkiler azalmakta ve yenilikçilik yol almaktadır.381
2.7.3.3.5 Mekanik Dünya Görüşü ve Fabrika DüzeniSanayi toplumunun bir diğer ürünü ve başlıca simgesi “makine” ve “fabrika”dır. Bu iki
kavram her alanda olduğu gibi kamu yönetimini ve örgütlenmesini etkilemiştir. Weber’e göre
modern devlet, fabrikaya benzeyen bir teşebbüstür. Lenin’e göre bütün toplum tek bir fabrikaya
377 Ramazan Altınok, “Bilgi Çağının Getirdikleri ve Kamu Yönetimi Anlayışımız”, Türk İdare Dergisi, Yıl: 69,
Sayı: 417, Ankara, 1997, s.227378 Çam, age, s.225379 Dura, Atik, age, s.22380 age, s.22381 Çukurçayır, Eşki, agm, s.93
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 75/170
75
ve büroya dönüşecektir. Makine üretimi, bilim anlayışını ve insan doğa ilişkilerini alt üst
etmiştir. Örgütlerin makine gibi tasavvur edilip onun gibi çalışması istendi.382
Tar ıma dayalım geleneksel toplumda üretim, evlerde, el tezgahlarda yapılıyordu.
Fabrikalara dayalı
kitlevi üretim kentleşmeyi ve kent yapı
sı
nı
değiştirmişti. Aynı
zamanda ailegeniş aileden çekirdek aileye dönüştü. Geleneksel tar ım toplumunun köylüleri serflikten
kurtularak endüstri işçisi olmuştu. Toprak sahipleri olan aristokratlar yerine sermayenin sahibi
olan burjuvazi toplumun üst ve saygın sosyal kesimi olarak ön plana çıkmıştı. Geleneksel
davranışlar giderek rasyonel davranışlara yerini bırak ıyordu.383
Genelde ikinci dalganın özelde ise ikinci dalga uygarlığının sembolü olan fabrikanın
özelliklerin Toffer altı ana başlık altında toplamaktadır.384
Bir dönem toplumlar ne kadar çok fabrikalar ı varsa o kadar zengin, o kadar güçlü ve okadar ileri idiler. Uluslar arası yar ış daha çok daha büyük fabrikalara sahip olma yar ışından
ibaretti. Fabrikalar ın sayısı ve kapasitesi toplumlar ın performansının temel göstergesiydi.385
Sanayi devrimi sonrasında makinenin ve buhar gücünün üretime koşulması sonucunda büyük
fabrika sanayi doğmuştur. Yeni buluşlarla çağdaş sanayi tekniği olağanüstü bir hızla gelişmiş
ve her yeni teknoloji eskisini çok k ısa bir süre geçersiz k ılmıştır. Makineler çoğalmış, iş bölümü
gelişmiş ve sinai üretim hızla artmıştır. Makineli üretim bu devrimi yaşayan ülkelerde
ekonominin üretme gücünü o zaman değin görülmemiş ölçü de arttı
rmı
ştı
r. Üretim de diğer alanlarda “Makinecilik Çağı” başlamıştır.386 Üretim alanındaki bir objektif koşullar ın düşünsel
alandaki yansıması taylorizm ak ımı denilen bu mekanik iş modelini öngören bir gelişimi
belirlemiştir. Taylorizm, çalışanın kişiliğini hiçe sayan ve sürekli olarak bir başka işçi ile
görülmesini olanaklı k ılan ve sorumluluk yaratıcılık ve kişilik gerektirmeyen işlerde çalışma
zorunluluğunu yükleyen bir iş örgütlenmesini içeriyordu.387
Galileo ve Newton’un temellerini attığı mekanik evren tasavvurlu bilgi yapısı yirminci
yüzyı
lı
n başlar ı
ndan itibaren dönüşe geçti. Newton evreni, bası
nç, gerilim, kuvvet, vedalgalarla işleyen bir makineye indirgemişti. Tabiatta olup biten her şeyin bu paradigmayla
izah edilebileceği kanısı yaygındı.388 Sanayi devrimiyle birlikte iş bölümü gittikçe gelişti ve
üretimin artması bak ımından Adam Smith’ın ısrarla üzerinde durduğu yeni bir etken atarak
382 Al, age, s.44-45383 Erkan, age, s.4384 Deniz Taşçı, “Yeni Yönetim Anlayışlar ı”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 34, Sayı: 3, TODAİE Yayını, Ankara,
Eylül 2001, s.100385 Taşçı, agm, s.100386 Güven, age, s.118387 age, s.138388 Habernas, age, s.16
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 76/170
76
ortaya konuldu. Bir malı üretmek için belirli işlerin saptanmış bulunma süreleri içine almış,
onlar ı çoğu kez robotlaştırarak bir bütünün çarklar ı durumuna gelmiştir.389
2.7.3.3.6 KapitalizmModern devletin yada kapitalist toplumun kökeni feodal toplumdur. Feodal toplum
tar ımsal üretimin ağır bastığı ve iki önemli sosyal sınıf ın var olduğu toplum olarak
tanımlamıştır. Bu sınıflardan biri üretime katılmayan fakat ekonomik ve sosyal kontrolü elinde
bulunduran ayr ıcalıklı sınıf ve diğer kendi içinde kapitalist toplumun çekirdeğini oluşturmuş ve
zamanla kapitalist topluma yada bir başka deyimle modern topluma dönüşmüştür.390
Feodal toplumun kapitalist topluma dönüşme sürecini açıklayan iki önemli yaklaşım
mevcuttur. Bunlardan ilki üretim güçlerinin değişmesine bağlayan marksist görüş, ikincisi isedeğişimi belirli toplumsal değerlere bağlayan Max Weber’in yaklaşımıdır.391 Max’a göre
kapitalizm sermaye sahibi burjuvazinin servetinin, proleterlerin, mülksüzleştirmiş çalışan
sınıf ın işgücünün sömürülmesinden tüketilen bir sosyal ve ekonomik sistem olarak
betimlemiştir.392 Egemen sınıf maddi üretim araçlar ına sahip olduğu için aynı zamanda fikri
üretimi de kontrol etmiştir.393 Weber’e göre ise kapitalistleşmeyi yaratan etken, Protestan
inancın insanlara empoze ettiği değerler olduğunu ve buna neden olarak da Protestan inancın
kapitalistleşmeyi yaratan yeni bir rasyonalizasyonu içerdiğini belirtmiştir.394
Bütün ekonomik ve sosyal düzenler belli bir düşünce ortamı içinde oluşur ve gelişirler.
Hemen hemen aynı zamanlarda doğmuş olan liberalizm ve kapitalizm birbirini tamamlamıştır.
Liberalizm kapitalist düzenin düşünce ortamını oluşturmuştur.395
Meta üretimin ve ticaretin giderek büyümeye kentlerdeki refah düzeyinin yükselmesi,
güvenlik sağlayacak ve ekonomik taleplerine yanıt verecek, öngörülebilirlik ve
hesaplanabilirlik özelliklerine sahip yeni bir rasyonel hukuk düzeninin kurulmasını zorunlu
k ılmıştır. Kapitalist ekonomik ve ticari ilişkilerin yaygınlaşı p güçlenmesiyle modern devlet ile birlikte modern hukuk da olmaya başlamıştır.396
389 Cahit Talas, Toplumsal Politika, İmge Yayınevi, Ankara, 1999, s.36390 Gencay Çaylan, Türkiye’de Kapitalizm Bürokrasi ve Sayasal İdeoloji, Sevinç Matbaası, Ankara, 1974, s.48391 Şaylan, age, s.49392 Pierson, age, s.123393 Şaylan, age, s.20394 age, s.50395 Talas, age, s.40396 Mehmet Yüksel, Modernite Posmodernite ve Hukuk, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2002, s.82
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 77/170
77
2.7.3.4 SANAYİ TOPLUMUN TEKNOLOJİK YAPISI
Sanayi toplumu tar ıma dayalı toplumu geride bırakarak,teknolojisi, ekonomisi,sosyal ve
kültürel sistemleri tamamen eskisinden farklı yeni bir toplum yapısını
oluşturmuştur.397Teknolojik gelişme ile doğaya egemen olma savaşı veren insanoğlu sürekli
yeni teknolojiler keşfetme ve üretme peşindedir.Bütün ekonomik olaylar ın özünde teknolojik
bir süreç vardır.Teknolojik buluşlar önce ekonomik olaylar ı etkisi altına alırken yeni üretim
süreciyle yeni bir toplum yapısı ortaya çık ıyor. Bu açıdan sanayi toplumunun mekanik güce
dayalı teknolojisi ,makinelerin oluşturduğu fabrika örgütlenmesi içinde sanayi mallar ı üretimini
sağladı.Mekanik güce dayalı teknoloji, iş bölümü,uzmanlaşma ve verimliliği artırdı.398 Sanayi
toplumunun teknolojik yapısı derken buhar makinesi,fiziksel güç,maddi üretim gücüdür.
2.7.3.5 SANAYİ TOPLUMUN EKONOMİK YAPISI
Sanayi toplumunun ekonomisi liberal ekonomidir.Sanayileşme döneminde
standartlaşma,uzmanlaşma,piyasa mekanizmasının genişlemesi,üretimin artmasına ve sermaye
yatır ımlar ın artmasına sebep olmuştur. 399Tabloda görüldüğü gibi sanayi toplumunda meta
ekonomisi vardır.Yani tar ım toplumunda üretim-tüketim aynı elde iken sanayi toplumunda
üretim ve tüketim ayr ılmış,iş bölümü ve uzmanlaşma olmuştur.Sanayi toplumunun sosyo-
ekonomik öznesi artık özel şirket ,kamu şirketi ve üçüncü sektör olmuştur.
2.7.3.6 SANAYİ TOPLUMUN SİYASAL YAPISI
Sanayi devriminin ürünü olan sanayi toplumu ile liberal düşüncenin siyasal yapılanmalar
üzerinde büyük etkisi vardır.Klasik liberalizm,sanayi toplumunun siyasal dünya görüşü olarak
ortaya çıkmış ve uzun bir evrim geçirerek ulus-devlet bağlamında sanayi toplumuyla
içselleşmiştir.Bu yeni devlet yapısıyla her bir yurttaş ülkenin egemen otoritesi ile doğruda
ilişkili hale gelirken ,vatandaşlık kavramı genelleştirilmiştir. Aynı zamanda ulus-devlet anlayışı
beraberinde milliyetçilik anlayışını getirmiştir.400
397 Çoban,a.g.e ,S.7398 Erkan,a.g.e,S.93-95399 Aktel, a.g.e ,s.27400 a.g.e,s.29-30
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 78/170
78
2.7.3.7 SANAYİ TOPLUMUNUN KR İZİ
1929’da ortaya çıkan bunalımın aşamasında refah devleti bir kuruluş olarak
görülmüşken, 1970’lerde ortaya çıkan bunalımda ise refah devleti anlayışı günah keçisi olarak
algı
lanmı
ştı
r.401
John Maynard Keynes’in 1929 büyük bunalı
mı
n hemen sonrası
nda ortayaattığı görüşler o zamanki krizin üstesinden gelmek için bir çık ış yolu olarak ele alını p 1970’li
yıllara kadar büyük bir coğrafyada uygulama alanı bulmuştur.402 Sanayileşme sürecinin son
aşaması olan refah toplumu yada tüketim toplumu 1960’lı yıllarda doruk noktasına ulaştı. 1967
yılında ekonomik durgunluk ve kriz baş gösterdi. Sonra 1968’lerde gençlik hareketleri başladı.
1970’li yıllar ın başında dünya para düzeninde köklü değişiklikler oldu. Sabit kur sistemine
dayalı dünya para düzeni terk edilerek esnek kur sistemine geçildi. Sonra 1973’te Dünya Petrol
krizi patlak verdi.403
Petrol krizinin yarattığı etkileri asma çabalar ı, Batı Bloku’nda yani teknolojileri
uygulamak için f ırsat yarattı. Her köklü ekonomik kriz yeni teknolojileri ve yeni organik
bilgiyi kullanmak için uygun ortamı ve f ırsatı doğurur. Bu teknolojilerin uzun dönemli
etkileriyle yeni bir çağı açacak nitelikteydi. Açılan yeni çağ bilgi toplumun çağı oldu.404
2.7.4. SANAYİ TOPLUMUNDAN BİLGİ TOPLUMUNA GEÇİŞ
Sanayi devrimi ve sanayi toplumunun insanlığa getirdiği köklü değişim ve dönüşümlere benzer bir süreç de günümüzde yaşanmaktadır. 20. Yüzyılın son çeyreği bu dönüşümün
başladığı dönem olmuştur. Ancak yeni teknolojilerin sanayi devrimine göre çok hızlı üretimin
yapılması ve yaşam biçimimizi etkilemesi bilgi toplumuna dönüşümün çok daha k ısa sürede
gerçekleşmesi yönünde bir sonuç doğurmaktadır.405
Sanayi devrimi sonrasında toplumlar artık kabileden sanayi toplumuna kimileri de
sanayi sonrası topluma dönüşmüştür. Şimdilerde ise dünyadaki topluluklar bilgisiyle
ilişkilerine göre değerlendirilmekte “bilgi yoksulu, bilgi varsılı” topluluklar olarak ayr ılmaktadır. Artık bilgi üretiliyor, bilgi tüketiliyor, bilgi isteniyor, giderek daha çok üretilen
bilgi de büyük kitlelere tüm dünyaya kitle iletişim araçlar ıyla sunuluyor.406
Sanayileşme hareketi ve otomasyon teknolojik gelişmeyi ve yapısal değişimleri
sağlamakla birlikte birçok toplumsal sorunu da beraberinde getirmiştir. bu sorunlardan
401 Al, age, s.114402 Önder Kutlu, “Kamu Yönetiminde Küreselleşme”, Küresel Sistemde Siyaset Yönetim Ekonomi, (Der: M.
Akif Çukurçayır), Çizgi Kitabevi, Konya, 2003, s.171403 Erkan, age, s.9404 age, s.10405 Erkan, age, s.10-11406 Adıgüzel, age, s.40
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 79/170
79
başlıcalar ı üretim sürecinde yabancılaşmanın başlaması, usta-çırak ilişkilerinin giderek yerini
işçi-işveren ilişkilerine bırakması işçi-işveren ilişkilerinin yol açtığı birçok sosyal ve siyasal
sorunlar, otomasyon sonucunda mavi yakalı işçilere oranla beyaz yakalı işçilerin sayısının
artması etkinliğini azaltması, ilkel istihdam koşullar ı, kentleşme olgusu ile gecekondu
sorunlar ının ortaya çıkması, beslenme sorunu, salgın hastalıklar, çevre kirliliğidir .407
Sanayileşme hareketinin sonucunda ortaya çıkan krizin atlatılması ile birlikte ekonominin
istikrar ının sağlanması önem kazanmıştır. Bilgi teknolojilerinin gelişimiyle birlikte uluslar
arası alanda insanın refahına ve insana yatır ıma öncelik veren ve daha kaliteli yaşam
felsefesine dayanan sürdürülebilir kalk ınma ve insani kalk ınma stratejileri önem kazanmıştır .408
İnsan sürekli olarak çevresinden, içinde yaşadığı koşullardan etkilenmekte bu etki
insanı, içinde yaşadığı koşullar ı anlamaya itmektedir. Kazanılan yeni bilgiler yanındaki
yansımalar ını bulmaktadır. İnsanın yaşamına uyguladığı bilgi ve yetenek sürekli gelişmektedir.
Bugün endüstri toplumu yerini farklı karakteristiklere sahip enformasyon toplumuna
bırakmaktadır. Bu bir derece değil, nitelik fark ıdır. Farklı paradigmalara dayanan yeni
toplumda fabrika ve maddi üretim toplum temel ekseni olma özelliğini yitirmekte yerini
sembolik unsurlar ın önem kazandığı bilgi üretim merkezinde bırakmaktadır.409 Bilişim
teknolojisine dayalı olarak kullanıcının üretebildiği bilgi artmakta ve bilginin birikimi
sağlanmaktadır. Birikmiş bilgilerin sinerji ile etkisi bilgi üretimi ve bilgiden yararlanmayı daha
da hızlandır ıyor.410
Sanayi toplumunun ekonomik, sosyal, siyasal, kültürel ve felsefi alt yapısını oluşturan
ulus-devlet, merkezi yönetim temsili demokrasi hiyeraşik yapılanma fardist üretim, modernite,
ak ıl, pozitivist bilim gibi geleneksel araç ve kavrama yetersiz kalmaktadır. Tüm bu değişimler
sıradan bir değişim olmayı p paradigma değişimi olarak adlandır ılabilecek düzeydedir .411
Sanayi toplumu ve bilgi toplumunun k ıyaslanmasını yapan Masuda bilgi toplumunda temsili
demokrasi yerine katılımcı demokrasiye geçileceğini katılımın gönüllü kuruluşla düzeyinden
çok farklı boyutlara taşınacağını, sanayi toplumundaki bazı örgütlenmelerin örneğin
sendikalar ın içerik ve fonksiyonunun değişeceğini öngörmektedir.412 Artık çoğu ülkelerde
toplum, siyasal erk ve ortak amaç varlığı öğelerden oluşan klasik yönetim tanımı ve yaklaşımı
yetersiz kalmaktadır.413 Yani siyasal gücün ve toplumsal iyinin oy çokluğu ile belirlendiği ve
407 http://www.canaktan.org/yenitrendler/bilgi-toplumu-doğusu.htm. 17.05.2004, s.2408 http://www.canaktan.org/yenitrendler/bilgi-toplumu-dogusu.htm 17.06.2004, s.3409 Gencay Şaylan, Değişim Küreselleşme ve Devletin Yeni İşlevi, İmge Kitabevi, Ankara, 1995, s.95-99410 Veysel Bozkurt, Enformasyon Toplumu ve Türkiye, Sistem Yayıncılık, İstanbul, 1997, s.35411 Al, age, s.62412 Altınok, agm, s.227413 Korel Göymen, “Türkiye’de Yerel Yönetimler ve Yönetim: Gereksinimler, Önermeler, Yönelimler”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt: 8, Sayı. 2, 2000, s.5-6
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 80/170
80
temsil esasının varlığı ortak iyi işleyen bir demokrasi için yeterli değildir.414 Bunun sebebi
Tekeli’ye göre sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçilmesi, fardist üretimden esnek üretime
geçişin olması, ulus-devletler dünyasından küreselleşmiş dünyaya geçilmesi ve postmodernist
düşüncenin modernist düşüncenin yerini almasıdır.415
Bu bağlamda sanayi toplumu ve bilgi toplumu kar şılaştırması yapıldığında ,aşağıdaki önemlinoktalar dikkat çekmektedir. ( H.çoban,a.g.e., S.32-33)
• Sanayi toplumundaki gelişmenin özünü buhar makinesi temsil ederken,bilgitoplumunda bilgisayar teknolojisi temsil edecektir.
• Sanayi toplumunda fiziksel emeğin ikamesi ile maddi üretim ön planda iken,bilgitoplumunda zihinsel emeğin ikamesi ile bilgi üretme gücünde artış olacaktır.
• Sanayi toplumunda üretim merkezlerini modern fabrikalar temsil ederken,bilgi
toplumunda esas üretim merkezleri bilgisayar merkezleri olacaktı
r.• Sanayi toplumunda pazarlar yeni yerlerin keşfi ve koloniler edinilmesi ile genişlerken, bilgi toplumunda yenilikçi bilgi, potansiyel bilgi pazar ı olacaktır.
• Sanayi toplumunda öncü endüstriler makine,kimya ve inşaat olmasına kar şılık,bilgitoplumunda bilgi tabanlı endüstriler esas endüstriler olacaktır.
• Sanayi toplumunda iş bölümü,üretim ve tüketim birbirinden ayr ılarak ferdiyetçilik ön plana çıkmışken,bilgi toplumunda bilginin birlikte üretimi ve kullanımda paylaşım8sinerjik ekonomi) sağlanacaktır.
• Sanayi toplumunda en önemli sosyo-ekonomik aktiviteler özel,kamu veya özerk devletkuruluşlar ında yürütülürken ,bilgi toplumunda gönüllü kuruluşlar en önemli faaliyetyerleri olacaktır.
• Sanayi toplumunda politik sistem parlamenter demokrasi iken,bilgi toplumunda küçük topluluklar ın da görüşünün alındığı katılımcı demokrasi politik sistem olacaktır.
• Sanayi toplumunda sosyal değişmelerde etkili olan güç işçi kuruluşlar ı olmuşken,bilgitoplumunda sosyal değişikliklerin arkasındaki güç vatandaşlık hareketleri olacaktır.
• Sanayi toplumunda işsizlik,savaşlar ve diktatörlük gibi üç ana sosyal problemvarken,bilgi toplumunda kontrollü toplum olma krizi,kişisel mahremiyetinzedelenmesi,kişisel ve toplu terör hareketlerinin artması ve hızlı sosyal değişikliklerekar şı çaresiz kalan insanlar ın içine düşeceği gelecek şoku temel problemler olacaktır.
• Sanayi toplumunun en ileri aşamasının yüksek tüketim toplumu ( Ev eşyası veotomobil tüketimindeki yaygınlaşma) olmasına kar şılık, bilgi toplumunun en ileri
aşaması
- yüksek bilgi üretme toplumu olacaktı
r.Bilgisayarlar toplumdaki herkesin bilgiüretmeye katk ı sağlamasına yardımcı olacaktır.
414 Tekeli, age, s.244
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 81/170
81
Tablo 2: Sanayi Toplumu ve Bilgi Toplumunun Kar şılaştır ılması
Sanayi-Toplumu Bilgi-ToplumuÖzel Buhar makinesi (Güç) Bilgisayar (bellek, hesaplama,
kontrol)Temel Fonksiyon Fiziksel emeğin ikamesi Zihinsel emeğin ikamesi
YenilikçiTeknoloji
Üretim Gücü Madde üretim gücü (kişi başınasermaye artışı)
Bilgi üretme gücü (optimum hareketseçim kapasitesinde artış)
Ürünler Faydalı mallar ve hizmetler İletişimsel bilgi, teknoloji, bilimsel bilgi
Üretim merkezi Modern fabrikalar (makine,ekipman)
Bilgi kullanımı (bilgi ağlar ı veri bankalar ı)
Piyasa Yeni dünya, koloniler, tüketicisatın alma gücü
Bilimsel bilgi sınırlar ının bilgialanının genişlemesi
Öncü endüstriler İmalat sanayileri (makine sanayi,kimya sanayi)
Entelektüel endüstriler (iletişimsel bilgi ve bilimsel bilgi endüstrileri)
Endüstriyel yapı Tar ım, sanayi ve hizmetler Sanayi yapısı matrisi (tar ım, sanayi,hizmetler ve bilgi endüstrileri)
Ekonomik yapı
Meta ekonomisi (iş bölümü,üretim ve tüketimin ayr ılması) Sinerjik ekonomi (birlikte üretim vekullanımda paylaşım)Sosyo-Ekonomik ilke Fiyat ilkesi (arz ve talebin
dengesi)Amaç ilkesi (sinerjik besleme ileri besleme prensibi)
Sosyo-ekonomik özne Şirket (özel şirket, kamuşirketi veüçüncü sektör)
Gönüllü topluluklar (yerel ve bilgitopluluklar ı)
Soyo-ekonomik sistem Sernayenin özel mülkiyeti,serbest rekabet, kar maksimizasyonu
Altyapı, sinerji prensibi, toplumsalyarar ın önmei
Toplum biçimi Sınıflı toplum (merkezi güç vesınıflar ın kontrolü)
Fonksiyonel toplum (çok merkezfonksiyon, otonomi)
Ulusal hedef Gayri safi ulusal refah Gayri safi ulusal tahminHükümet biçimi Parlamenter demokrasi Katılımcı demokrasi
Sosyal değişimin iticigücü
İşçi hareketleri ve grevler Sivil hareketler ve sorunlar
Toplumsal problemler İşsizlik, savaş, diktatörlük Gelecek şoklar ı, terör, kişiseldokunulmazlığın ihlali
Sosyo-Ekonomik yapı
En ileri aşama Yüksek kütlevi tüketim Yüksek kitlevi bilgi yaratılması Değer standartlar ı Maddi değerler (pisolojik
ihtiyaçlar ın tahmini)Zaman-değeri (hedefe yönelik başar ı ihtiyaçlar ının tatmini)
Etik standartlar ı Temel haklar ı, insalcıllık Öz-disiplin toplumsal kalıtım
Değerler
Zamanın ruhu Rönesans (bireyin özgürleşmesi) Globalizim (insan ve doğanın ortak yaşayışı)
2.7.4.1 BİLGİ TOPLUMU
Bilgi ve iletişim teknolojisinin son çeyrek asırda gösterdiği ilerleme 19. Yüzyılda
temelleri atılan sanayi toplumunu temelden sarsmış, insan ilişkilerinde zaman ve mekan
boyutunu neredeyse anlamsız k ılmıştır.416
Yeni toplumsal aşama ile ilgili olarak çeşitli adlar önerilmektedir. Toffler’in sanayi
toplumlar ın sosyal ve ekonomik yapısının değiştiğini öne sürdüğü “Üçüncü Dalga” görüşü,
416 Birol Akgün, “Küreselleşme, Sanat Siyaset ve E-Demokrasi”, Küresel Sistemde Siyaset Yönetim Ekonomi,(Der: M. Akif Çukurçayır), Çizgi Kitabevi, Konya, 2003, s.65
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 82/170
82
Drucker’in Kapitalist Ötesi Toplum, Bell’in Sanayi sonrası Toplumu417 yada Mousda’nın Bilgi
Toplumu yada Global Bilgi Toplumu418 gibi dalar verilmektedir. Yeni dönemde toplumlar
postendüstriyel, kültürler de postmodern bir yapıya bürünmüşlerdir. Üretimin esas gücü bilgi
olmuştur.419 Bilgi toplumunda nesneni üretimi yerine bilginin üretimi ön plana çıkmıştır.
Herkese bilgi, beceri ve yetenekleri oranında yaşayabileceği bir yaşam alanı vaat etmesi bilgi
toplumunun en orijinal boyutudur.420
Tar ım toplumuna geçişi saban ve yel değirmenin kullanımı gibi toprağı işlemenin ve
tar ımın mekanizasyonu simgelemiş, sanayi devriminin temel özelliğini buharlı makine, kömür,
çelik, montaj hattı ve fabrikalar iletişim teknolojisi, mikro elektrnonik, robotlar, biyo-teknoloji
ve fiber optikler gibi yeni üretim teknik ve ilişkileri sağlanmıştır. Üçüncü dalga içinde yer
aldıklar ını belirtmiştir.421
Sanayi toplumuna geçişte buhar makinesinin icadı ne gibi bir etki yarattı ise bilgi
çağında da bilgisayarlar ın bu etkisi olmuştur.422
Bilgi toplumuyla ilgili olarak dikkat çekici görüşler ileri süren Gouldner’a göre yeni
sınıf içinde iki seçkin tabaka vardır. Bunlardan ilki teknik bilgiye sahip alanda aydınlar diye
adlandır ılan teknik bilgiye sahip olan ve teknik bilgi sahibi olan ve politik aydınlar diye
adlandır ılan tabakadır. Stonier’e göre sanayi toplumda bilginin artan önemi üzerinde
durmuştur.
423
Bilindiği gibi tar ı
m toplumlar ı
nda stratejik kaynak torak ve işgücü iken, sanayitoplumunda sermaye idi, bilgi toplumunda ise stratejik kaynak bilgi haline gelmiştir.424
Bilgi toplumunda ana kurum üniversite, akademik enstitüler, araştırma kuruluşlar ı,
ekonomik alan bilime dayalı sektörler, ana kaynak beşeri sermaye, siyasal problem bilim
politikası, eğitim politikası, yapısal problem özel sektörlerle kamu sektörü arasında denge
sağlanması, tabakalaşma beceri, eğitim ve öğretim, teorik sorun yeni sınıf ın dayanışması,
sosyal tepkiler bürokratikleşmeye direnme ve rakip kültürdür.425
417 Erkal, age, s.52418 Akgün, agm, s.66419 J.F. Lyotard, Postmodern Durum, (Çev: Ahmet Çiğdem), Vadi Yayınlar ı, Ankara, 1994, s.16-20420 Doğan, age, s.308421 Ahmet Nohutçu, “Tekno-Ekonomik Paradigma Dönüşümünden Yeni Demokratik Yönetim Mekanizmalar ına,Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Devlet ve Kamu Yönetimine Etkileri”,
http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl-gos.php?nt=228 17.06.2004 s.2422 Altınok, agm, s.225423 Dura Atik, age, s.23424 Kutlu, age, s.23425 Dura Atik, age, s.49
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 83/170
83
2.7.4.2 Bilgi Toplumunun Doğuşu
Bilgi toplumunun doğuşu 1950’li yıllar ın ortalar ına kadar uzanmaktadır.Bilgi toplumuna
ilk geçen ülke olan ABD2de 1956 yılında teknik ve yönetim alanlarda çalışan ve beyaz
yakalılar diye adlandır ılan görevliler mavi yakalılar diye adlandır ılan işçilere göre sayısalüstünlüğe sahip olmuşlardır.Buradan hareketle yeni bir yapılanmaya doğru giden ABD’de
endüstri dönemi geride bırak ılarak yeni bir toplumsal yapının ortaya çıktığı
anlaşılmaktadır.426Yeni toplumsal yapı ortaya çıkmadan 1907’li yıllarda ABD ve Avrupa
ülkelerinde ekonomik durgunluk ve kriz ortaya çıktı,ardından bütün dünyayı özellikle
Fransa’yı sarsan gençlik hareketleri başladı.Yine 1970’li yıllar ın başında para düzeninde sabit
kur sisteminden esnek kur sistemine geçildi. Ardından 1973 yılında Petrol krizinin
yaşanması
yla enerji kaynaklar ı
nı
n daha dikkatli kullanmak ve daha kapsamlı
biçimdefaydalanmak için yeni teknolojiler geliştirilmesine yol açtı.Tüm toplumlarda çevre bilincinin
doğmasına yardımcı oldu. Bu yeni teknolojilerde yeni toplum olan bilgi toplumun ortaya
çıkardı.427
Sosyo-ekonomik gelişme sürecinde toplumlar ilkel toplumdan tar ım toplumuna ,tar ım
toplumundan sanayi toplumuna,günümüzde ise sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçiş
şeklinde farklı gelişme aşamalar ı geçirmişlerdir.Bu gelişme aşamalar ından ilki ilkel yaşamdan
toprağa ve yerleşik düzene bağlayan tar ım toplumuna geçiş,ikincisi tar ım toplumundan kitlesel
üretimin ve eğitimin önemli olduğu sanayi toplumuna geçiş,üçüncüsü ise kitlesel refahın
,bilginin ve nitelikli insan sermayesinin önem kazandığı bilgi toplumu aşamasıdır.Biraz evvel
de izah edildiği gibi bilgi toplumu 1950 ve 1960’lı yıllarda ABD,Japonya,Batı Avrupa ülkeleri
gibi gelişmiş ülkelerde bilgi teknolojilerinin giderek artan bir şekilde kullanımıyla ortaya
çıkmış bir aşamadır.Bu aşamanın en önemli özelliği bilginin ve bilgi teknolojilerinin
tar ım,sanayi,hizmetler sektörünün yanı sıra eğitim,sağlık,iletişim gibi her alanda kullanabilir
olmasıdır.428 Dolayısıyla bilgi ve iletişim teknolojilerinin yoğun bir biçimde kullanılması yeni
birl toplum,yeni kültür,yeni bir uygarlık biçimini beraberinde getirmiştir .429
426 (http://www.bilgiyönetimi.org 25.04.2006) 427Bülent Akarcalı,’Bilgi Toplumu’ Yeni Türkiye Dergisi,Cilt:1,Yıl:4,Sayı:20,Mart-Nisan 1998,S.82
428 Çoşkun Can Aktan,Mehtap Tunç,’Bilgi Toplumu ve Türkiye ; Yeni Türkiye Dergisi,cilt:1 ,Yıl.4 ,sayı: 20,Mart-Nisan 1998,s.119-127
429 Aydın Köksal,’ Bilişim Toplumu’;Yeni Türkiye Dergisi,Cilt:2,Yıl.4,Sayı:20,Mart-Nisan 1998,s.1378
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 84/170
84
2.7.4.3 Bilgi Toplumu Kavramı
Bilgi toplumu,bilginin kullanımın yaygınlaştığı ve insanlar ın bilgiye ulaşmasının kolaylaştığı
bir toplumdur.Bilgi toplumu,bilgisayar teknolojileri sayesinde enformatik değerlerin
üretildiği,bilgi kaynaklı beşeri sermayenin kullanıldığı,üretildiği,üretim birimleri veya
toplumsal örgütlenmenin yaygın ve yatay ilişkilerle birbirini tamamlayan ünitelerden
oluştuğu,teknolojik altyapının belirleyici olduğu, geleneksel üretim metotlar ının terk edilerek
yerini elektronik tabanlı faktörlere bıraktığı,herkesin bilgi üretimine katk ıda bulunduğu
bireylerinin hem üretici hem de tüketici olduğu,üretim,tüketim ve dağıtım kanallar ının farklılık
gösterdiği, buna bağlı olarak yeni yatır ım ve üretim alanlar ının ortaya çıktığı ve günümüz
insanını her yönüyle etkileyen bir süreçtir.430
Bilgi , bilgi toplumunun yegane unsurudur.Dünyanın herhangi bir yerinde depolanmış
bilgiye erişme ve hepsinden önemlisi büyük miktardaki verileri birleştirme ve çözümleme
olanağı sayesinde başka insanlar ın sahip olmadığı ve değer içeren yeni bilgiler üretmek artık
olanaklıdır.431Endüstri toplumunda ön plana çıkan maddi ürünler yerine,bilgi toplumunda
bilişim teknolojileri sayesinde bilgi üretimi önem kazanmıştır.Bilgi toplumunun sürükleyici
430 Aktel,a.g.e,S.42 431 ( http:// www.bilgiyönetimi.org 25.04.2006)
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 85/170
85
gücü bilişim teknolojisinin ürünü olan bilgidir.432 D.Bell yeni toplum yapısını şu şekilde
tanımlamaktadır.433
• Endüstride çalışan i
şçi sayısında dü
şme,giderek azalan sayıda i
şçinin çalı
ştığı
işyerlerinde robotlar ın kullanılması,fabrikalarda bütünsel bir otomasyonun geçerli
olması
• Endüstriyel istihdamdaki bu düşmeye rağmen acımasız bir rasyonalizasyonla
desteklenen endüstriyel verimlilikteki artışlar
• Her derecedeki hizmetin yerine getirilmesi ve yönetilmesi durumunda insan
gereksinimleri üzerine odaklanan endüstriyel verimlilikten dönüştürülen servette
sürdürülen artışlar
• Endüstriyel mesleklerde giderek azalan insan sayısı
• Daha fazla zenginliğin yarattığı yeni gereksinimlerin yerine getirilmesinde amaçlanan
hizmetlerde sonu gelmeyen yeni mesleksel f ırsatlar ın yaratılması
2.7.4.4 BİLGİ TOPLUMUNUN TEMEL ÖZELLİKLER İ
Tüm dünyayı k ısa zamanda etkisi altına alan bilgi toplumunun temel özelliklerini sanayitoplumunun özellikleri ile kar şılaştır ıldığını da şu sonuçlar ortaya çıkmaktadır:434
432 Nimet Önür,Küreselleşen Dünyada İletişim ve Toplum,Alp Yayın evi,Ankara,2002,S.105
433 Önür,a.g.e , s.109-110
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 86/170
86
-Sanayi toplumundaki gelişmenin özünü buhar makinesi temsil ederken bilgi
toplumunda bilgisayar teknolojisi temsil edecektir.
-Sanayi toplumunda fiziksel emeğin ikamesi ile maddi üretim ön planda iken, bilgi
toplumunda zihinsel emeğin ikamesi ile bilgi üretme gücünde artı
ş olacaktı
r.-Sanayi toplumunda üretim merkezlerinin yerini modern politikalar temsil ederken,
bilgi toplumunda esas üretim merkezleri bilgisayar merkezleri olacaktır.
-Sanayi toplumunda kol gücünün yerini, bilgi toplumunda beyin gücü almaktadır.
-Sanayi toplumunda iş bölümü, üretim ve tüketim birbirinden ayr ılarak ferdiyetçilik ön
plana çıkmışken, bilgi toplumunda bilginin birlikte üretimi ve kullanımda paylaşım
sağlanacaktır.
-Sanayi toplumunda en önemli sosyo-ekonomik faaliyetler, özel, kamu veya özerk
kuruluşlar ında yürütülürken, bilgi toplumunda gönüllü kuruluşlar en önemli faaliyet yerleri
olacaktır.
-Sanayi toplumunda küçük topluluklar ında görüşünün alındığı katılması demokrasi
politik sistem olacaktır.
-Sanayi toplumunun özü bireyin özgürleşmesi, ferdiyetçilik insan haklar ı olmuşken,
bilgi toplumunda öz disiplin, toplumsal paylaşım, insan ve tabiatın ortak yaşayışı esas
olacaktır.
-Sanayi toplumunda işsizlik, savaşlar ve diktatörlük gibi üç ana sosyal problem varken,
bilgi toplumunda kontrollü toplum olma krizi, kişisel mahremiyetin zedelenmesi, kişisel ve
toplu terör hareketlerinin artması ve hızlı sosyal değişikliklere kar şı çaresiz kalan insanlar ın
içine düşeceği gelecek şoku temel sosyal problemler olacaktır.
-Sanayi toplumunda temel bilgiyi fizik, kimya bilimleri, bilgi toplumunda ise kuantum
elektroniği, moleküler biyoloji ve çevresel bilimler gibi yeni araştırma alanlar ı oluşturmaktadır.
2.7.4.4.1 Bilginin Artan Önemi
Bilgi toplumunun en önemli girdisi olan bilgi,hem kişisel bir kaynak olarak hem de kilit
ekonomik kaynak olarak görülmektedir.Günümüzde bilgi anlamlı tek kaynak olarak
görülmektedir.Bilgi toplumu,yeni temel teknolojilerinin gelişimiyle bilgi sektörünün , bilgi
434 http://www. Canaktan.org/yeni-trendler/bilgi-toplumu/bilgi-toplumu-ozellik.htm. 17.06.2004, s.2-3-4,Çoban, age, s.30-31, Dura, Atik, age, s.50-57
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 87/170
87
üretiminin bilgi sermayesini ve nitelikli insan sermayesinin önem sermayesinin önem
kazandığı ,eğitimin sürekliliğinin ön plana çıktığı ,iletişim teknolojileri,bilgi otoyollar ı
,elektronik ticaret gibi yeni gelişmeler ile toplumu ekonomik,sosyal,kültürel ve siyasal açıdan
sanayi toplumunun ötesine taşıyan bir gelişme aşaması olarak tanımlanmaktadır.435
İnsanın yaşadığı tüm çağlarda bilgi çağlarda bilgi hep ön planda olmuştur.İnsanın bilgi
edinme uğraşısı,ilk zamanlar çevreyi tanımak,kendine korumak için olmuştur.İnsan sürekli
bilgi elde etmeye çalışmış,kesici aletler yapmış,daha sonralar ı barutun icadı ve demirin araç
olarak kulllanmasıyla çeşitli silahlar yapabilme kabiliyetine geliştirmiş ve kendi varlığı
korumak azmi ile çıktığı araştırma yolunda tabiatın kurallar ını da öğrenmeye başlamış,sonra da
ona hükmetme noktasına ulaşmıştır.Ancak insanın elde etmiş olduğu bilgi hiçbir zaman
çağımızdaki kadar hayati öneme sahip olmamştır.436
2.7.4.4.2 Bilgi Sektörü
Bilgi insan sermaye,teknoloji ve yönetim beceresi olarak ifade edilen işletme
kaynaklar ının radikal bir tarzda yönetilmesini kolaylaştıran bir unsurdur.Bu kaynakla şu
gerçekler ortaya çıkmaktadır 437.
•Rekabet avantajı yaratmak
•Finansal riskleri azaltmak
•Firma imajını yükseltmek
•Firma kimlik,kişilik ve kültürü oluşturmak
•Çevresel değişimleri sezebilmek
•Tüketici,müşteri,alıcı davranışlar ı gözlemlemek
•Değişimleri ve f ırsatlar ı yakalayabilmek
•Firma performansını arttırmak
•Reklam inandır ıcılığını arttırmak
•İşletme kararlar ına destek sağlamak gibi misyonlar üstlenmektir.
435 Aktan,Tunç,a.g.e,s.121 436
İsmail Hakk ı Yücel,’Bilim-Teknoloji Politikalar ı ve 21.Yüzyılın Toplumu ‘Yeni Türkiye
Dergisi,Cilt:2,yıl:4,sayı:20,Mart-Nisan 1998,s.1334
437 Pelin Dündar,’Bilgi,İnternet ve Toplam Kamu Yönetimi’’M.Ü. İletişim Fakültesi Dergisi,1-2,2003,s.123
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 88/170
88
Yeni toplumda insanlar ın çalıştıklar ı yer değil aynı zamanda yaptıklar ı işin türü de
değişmektedir.Sanayi toplumunda vasıflı işçiler yer alırken ,bilgi toplumunda teknik ve
profesyonel sınıf,Drucker’in ifadesiyle ‘bilgi işçileri’ olarak nitelendirilen bilim adamlar ı
,teknisyenler, mühendisler,öğretmenler sayıca artmıştır.Buna bağlı olarak toplumdaki güç
yapısı da değişmiştir.Tar ım toplumunda toprak sahipleri ,sanayi toplumunda sermaye sahibi
işverenler ,bilgi toplumunda ise güç bilgi sahibine ait olacaktır 438.
2.7.4.4.3.Bilişim Teknoloji
Sanayi toplumlar ının özünü buhar makinesi özünü buhar makinesi oluştururken,yeni
dönemde bilgi teknolojileri almıştır.439 Bilgi teknolojilerinin 1975’den sonra hayatımıza etkili
olarak girmesi ve 1980’li yıllar ının başında mikro bilgisayarlar ın ve kişisel bilgisayarlar ınyaygın olarak kullanılmaya başlaması ile yeni alt teknolojiler de gelişmiştir.bilgi
teknolojilerinden en yaygın olanlar ı bilgisayar teknolojisi,otomatik ve ak ıllı sistemlerde
kullanılan mikro-elektronik teknolojisi,uydu teknolojisi de dahil her türlü bilgi ak ışını sağlayan
iletişim teknolojisi ve multi-medya uygulamalar ıdır.440
2.7.4.4.4.Sivil Toplum
Bilgi toplumunun gelişiminde temel rol bilişim teknolojileri taraf ından oynanmakta
,sosyo-ekonomik sistem alt yapısının üstünlüğü ile kendisini gösteren gönüllü bir sivil
toplumdan oluşmakta ,sanayi toplumunun aksine çok merkezli,siyasal sistemi katılımcı
demokrasiyi içeren bir yapılanma gösterir.441 Sivil toplum devlet erki dışında toplumsal
yapılar ın,bireylerin denetim ve bask ı görmeden çeşitli konularda etkin olduklar ı model olarak
görülmektedir.Toplumsal yaşam alanlar ı açısından sivil toplum;siyasi,iktisadi ve toplumsal
yaşam alanlar ının ayr ışmış olduğu veya siyaset dışı kalan toplum olarak nitelendirilirken
,katılım unsuru açısından düşüncelerin kitle iletişim araçlar ıyla yayılmasının mekan birliğiolmaksızın katılım oluşturabildiği toplum biçimi olarak ele alınmaktadır 442.
2.7.4.4.5 Küreselleşme
438 http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php 24.04.2004439 önür,a.g.e.,s.108440 Aktel,a.g.e.,s.42-43441 a.g.e.,s.42
442 Şerif Öner,’’Sivil Toplum Kuruluşlar ının Yerel Demokrasi ve Katılım Algılamalar ı’’,Çağdaş YerelYönetimler,Cilt:10,2 Nisan 2001,s.59
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 89/170
89
Küreselleşme modernleşme ve postmodernleşmeyle ilinti bir olgu olup dünyanın bir
bütün şeklinde somut yapılaşmasını ifade eder. Küreselleşme bireysel kimliklerin patlaması ve
siyasallaşması, merkezi kurum ve yapılar ın etkisinin azalmasıyla yerel kurum ve yapılar ın
etkisinin artmasının ihtiyaç duyduğu yeni sosyal bağlama cevaben tüketim siyasetinin hakim
konum kazanmasını, bireyin davranış kalı bını küresel bir perspektif ve kültürel duruma göre
ayarlamasına yönelik dayatma olarak değerlendirilmektedir.443
Günümüzde ekonomik, sosyal, siyasal yapılanmalar ın bir dönüşüm ve değişim
geçirmekte olduğu herkesçe kabul edilen bir durum. Yaşanan bu dönüşümün boyutlar ını
açıklamada bir tak ım söylemler ortaya çıkmaktadır. Sanayi toplumunda bilgi toplumuna geçiş,
fordist üretimden post fordist üretime geçiş, ulus-devletler dünyasından küreselleşmiş dünyaya
geçiş, modernist düşünceden post modernist düşünceye geçiş sürecidir. İşte değişim ve
dönüşüm sürecinin boyutlar ını açıklamada küreselleşme kavramı “anahtar kod” olarak
görülmektedir.444
Küresel bilincin artması, küresel kurumlar ın ve hareketlerin sayısının artması, küresel
iletişim araçlar ındaki gelişmeler, küresel çevre hareketleri iki kutupluluğun sona ermesi445
ulus-devletin sorgulanması piyasanın artan gücü, liberalizm, yeni sağ politikalar, iktisat
teorileri alanındaki gelişmeler, demokrasi ve insan haklar ı konusundaki gelişmeler, üretim
alanındaki büyük değişiklikler küresel değişimin dinamikleri olarak ek alınabilir.446 Sanayi
devriminden beri ekonomik alanda meydana gelen değişmeler, siyasi ve kültürel alanda
dönüşüme neden olmaktadır. Yeni buluşlar, yeni üretim teknikleri ve ulaşım sistemleri
sermaye-finans alanındaki gelişmeler ekonomik küreselleşmenin içeriğini oluşturmaktadır .447
Uluslararası şirketler küreselleşmenin getirdiği mal ve hizmet üretiminin artmasının en önemli
aracıdır. Küresel ekonominin başka önemli etkisi finans piyasalar, üzerinde olmuştur.
Küreselleşme sayesinde sermaye hareketlerindeki ak ışkanlıkla dünya finans piyasalar ı birbirine
entegre olmuşlardır.448 Küreselleşmenin fiziki alt yapısını oluşturan bilgi ve iletişim
teknolojilerindeki gelişmelerin etkisi öncelikle ekonomi alanında kendini gösterse bile kültürel
hukuki ve siyasi alanda da yansımalar ını bulmuştur.449
443 Ali Yaşar Sar ı bay, Küreselleşme. Postmodern Uluslaşma ve İslam, (Der: E. Fuat Keynan, A. Yaşar Sar ı bay)Vadi Yayınlar ı, Ankara, 1997, s. 17444 Gökçe, age, s.205-206445 Karabağ, age, s. 128446 Al, age, s.80447 Karabağ, age, s. 146448 Şenol Baştürk, “Bir Olgu Olarak Küreselleşme, Sorunlar ve Bir Çözüm Önerisi : Küresel Yönetişim”,http://www.isgüc.org/senol1.htm 04.04.2002, s.3449 Akgün, age, s.66
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 90/170
90
2.7.4.5 BİLGİ TOPLUMUNDA ÖNEM KAZANAN KAVRAMLAR
2.7.4.5.1 Yönetişim
Yapabilir k ılınan aktörlerin eylemlerinin yaşanabilir sürdürülebilir, hakça bir kent ve
kentsel yaşam yaratabilmesi için çok aktörlü bir yönlendirme sistemine gereksinimi vardır. Bu
işlev günümüzde yönetim olarak adlandır ılıyor. Bu kavram ikinci bölümde aktar ıldığı gibi
toplumda yönetimin yeni bir ilişki kurma biçimini göstermek için kullanılmaktadır. Yani,
toplumu yönlendirmekte sorumluluk dengesinin devletten sivil topluma doğru kaymasına işaret
ediyor. Çok aktörlü bir sistemin birlikte yönlendirme sürecini yönlendiriyor.450 Yönetişim
sürecinde ortaklık kavramı ön plana çıkmakta, demokratik, açıklık, hesap verme, çoğulculuk,
karar ın ilgililere en yak ın yerden üretilmesi gibi öncelikler taşımaktadır. Merkezi bir yönetimyerine, yerinden ve o yerde yaşayanlar ın katılımcılığını ön görmektedir.451
Yönetimde tek öznenin hâkimiyetini aramak yerine yerel, ulusal, uluslar arası ölçekte aramak
özellikle önem kazanacaktır. Buraya kadar verilen ilkeler de yani yaşanabilirlik, kentli
bağlılığı, adalet, yapabilirlik ve yönetişim bireylerin yaşam çevrelerinin oluşumuna farklı bir
biçimde katılmalar ını ön görüyor. Çözümü başkalar ında bekleyen kendi sorumluluğunu
düşünmeden doyumunu başkalar ını eleştirmekte bulan pasif birey yerine aktif bir kentli
tanımlanıyor.452
2.7.4.5.2 .Katılım
Yönetişimde hedeflenen aktif katılımdır. Aktörler arası fikir alış verişinde bulunma,
öncelik sıralar ını belirleme, program yapma ve eşgüdümlü şeklindeki katılım önemlidir.
Katılım, genellikle karar alımına katılım olarak değil, ilgili projenin bundan etkilenecek
insanlara anlatılması şeklinde algılanır. Dolayısıyla buradaki algılanış şekliyle katılımın amacı,
konsensus sağlanarak ilgili projenin uygulanabilmesini sağlamaktadır. Yapılan işten etkilenen
insanlar ın karar alımına katılmalar ı ilgili kurumun yaptığı işten anlamlı pay almalar ını
sağlar.453 Bu paralelde yönetişim sorun çözme boyutuyla değerlendirilirse yönetişimin temel
unsurlar ından olan vatandaşın ihtiyaçlar ına cevap verebilmesi, etkinliğin sağlanması, hesap
verilebilir ve şeffaf bir yönetimin var olmasının yanında, sorunlar ın bilincinde ve fark ında olan
450 Tekeli, a.g.m., s. 71-72.451 http://www.dogailebaris.org.tr/TGN21.html 12.05.2005452 Tekeli,agm,s.72453 Öztürk, Bürokratik Devlette..., s.34-36
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 91/170
91
yurttaşlar ın etkin katılımının sağlanması yoluyla yönetsel kalitenin talepleri kar şılayabilmesini
ve yurttaş memnuniyetini sağlayabilmesi sonucunu doğuracaktır.454
2.7.4.5.3.Hesap Verebilirlik
Hesap verebilirlik, kamu politikalar ının belirlendiği karar süreçlerinde ilgili
prosedürlerin çıktı ve sonuçlar ının halk ın bilgi ve incelemesine, k ısaca geri beslemeye olanak
tanıyan bir süreçte gerçekleştirilmesidir.455 Vatandaşlar ın sadece yönetilen olarak görülmediği,
yönetsel ve siyasal sorunlardan etkilendiklerine göre, kaybedecek değerli varlıklar olan, taraf
olarak algılandıklar ı bir ortamda iyi yönetişim gerçekleşecektir. Bu anlayışta vatandaş,
yönetilen değil, “paydaş” olarak temel karar alıcı konumdadır.456 Yönetilenlerin oluşturduklar ı
çeşitli bask ı gruplar ı aracılığıyla yönetimin kararlar ı üzerinde etkin ve belirleyici olmaya
çalışmalar ı, yönetenlerin ise bu talepleri dikkate almalar ı günümüz çoğulcu demokratik
yönetimlerinin özünü oluşturmaktadır.457
2.7.4.5.4.Yargı Bağımsızlığı Ve Etkililik
Yasama ve yürütmenin hesap verebilmesini sağlayabilmek için yargının bağımsız
olması ve aynı zamanda aldığı kararlar ı uygulayabilmesi gerekmektedir.458 Yargı
bağımsızlığının sağlanması, etkin bir yargı sisteminin kurulması ve saygın bir hukuk sisteminin
ülkede ortaya çıkaracak sosyo-ekonomik çatışmalar ı çözmesi bu yönetim üslubunun öğeleri
olarak kabul edilmelidir.459
2.7.4.5.5.Şeffaflık Ve Bilgiye Ulaşım
Şeffaflık kamuoyunun, sivil toplum örgütlerinin yardımıyla her düzeydeki yönetim
süreciyle ilgili bilgilenmeyi sağlar. Devlet ve sivil toplum arasındaki iletişim, bilgi ak ışının
sağlanarak güvence altına alınmasıyla gerçekleşir. Halk ın erk sahiplerinin, otoriteleri ve
bürokrasiyi denetlemesi ancak bilgiye ulaşma kabiliyetinin varlığına ve onu kullanmada
aktörlerin etkin olmasıyla mümkündür.460 Bilişim teknolojisine dayalı olarak kullanıcının
üretebildiği bilgi artmakta ve bilginin birikimi sağlanabilmektedir. Birikmiş bilginin sinerjik
454 Çukurçayır, Sipahi, a.g.m., s.108455 Palabıyık, a.g.m., s.234456 Çukurçayır, Sipahi, a.g.m., s.107457 Şerif Öner, “Sivil Toplum Kuruluşlar ının Yerel Demokrasi ve Katılım Algılamalar ı”, Çağdaş YerelYönetimler Dergisi, Cilt.10, Sayı.2, Nisan 2001, s.54458 Zapcı, a.g.m., s.165459 http:// www.cevko.org.tr/surdur/rapor_turk/5%20%20yonetisim.enson.pdf (25.02.2005)460 Palabıyık, a.g.m., s.236
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 92/170
92
etkisi, bilgi üretimi ve bilgiden yararlanmayı da hızlandırmakta461 vatandaşlar ın bilgiye daha
kolay ulaşımını sağlamaktadır. Genel temsil, katılma ve destek teminine yarayan kurum, süreç
ve gelenekleri oluşturabilen siyasal yönetimler iyi yönetişim örnekleri sergileyebileceklerdir .462
Sonuç olarak iyi yönetişim, toplumlar ın yerel, ulusal, uluslar arası ve uluslar üstü düzeyde daha
etkin ve daha demokratik yönetilmesi için sivil toplumun politika süreçlerine etkin kat ılımı,
açık, şeffaf ve hesap verebilir bir yönetim, hukuk devleti, basın menfaat özgürlüğü gibi ilkeler
çerçevesinde kabul edilmektedir.463
2.7.4.5.6 Yerel Gündem 21
1992 yılında Rio de Janerio’da yapılan BM Çevre ve Kalk ınma Konferansı’nın bir ürünü olan G21 Kalk ınma ve çevre arasında denge kurulmasını hedefleyen “Sürdürülebilir
Gelişme” kavramını yaşama geçirilmesine yönelik küresel uzlaşmanın politik taahhütlerin en
üst düzeydeki ifadesi olan bir eylem planı olarak ortaya çıkmaktadır.464 Yerel Gündem 21 ise
yerel düzeyde G21’in hedeflerine ulaşmasını amaçlayan ve temel hedefin yine yerel
sürdürülebilir gelişme sorunlar ının çözümüne yönelik uzun dönemli, stratejik bir planın
hazırlanması ve uygulanması olan katılımcı, çok sektörlü bir süreç olarak tanımlanmaktadır .465
Yerel Gündem 21 dünya ölçeğinde 1600 ‘den fazla belediyede uygulanmakta olup bu süreç
1996 yılında İstanbul’da yapılan Habitat II Kent Zirvesi’nden sonra ülkemizde ivme
kazanmıştır.466
Rio zirvesi ve onun ardından gelişen Gündem 21’de insan yerleşimleri ve sorunlar ele
alınmış, sorunlar ın çözümüne yönelik adımlar atılmıştır. 1992 Çevre ve ekonomik kalk ınma
Dünya Zirvesi yerel yönetimlerin güncel kaygılar ının ötesinde bir perspektif açarak yerel
taleplere kendilerini hazırlamalar ı için yeni boyut getirilmiş YEREL GÜNDEM 21.
Belediyeler yerel Gündem 21 hazırlana yükümlülüğünü üzerlerine almışlardır. Çevre, ekonomive toplum arasında bir denge kurulması için “Sürdürülebilirlik” kavramı çerçevesinde
belediyeler yerel gündemlerini oluşturmak üzere çabalara girişmişlerdir.467 Bu bağlamda
461 Veysel Bozkurt, Enformasyon Toplumu ve Türkiye, Sistem Yayıncılık,İstanbul,1997,s.35462 http:// www.cevko.org.tr/surdur/rapor_turk/5%20%20yonetisim.enson.pdf (25.02.2005)463 Çoşkun, a.g.m., s.46464 Göktürk, Kavili, a.g.m., s.239465 a.g.m. , s.240466 Nizam Üzan, “Belediyeler ve Yerel Gündem 21”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt.8, Sayı.2, TODAİE,Ankara, 1999, s.98467 Ludmila Denisenko “Hibatat ve Yönetişim” Sivil Toplum İçin Kent Yerel Siyaset ve DemokrasiSeminerleri, Demokrasi Kitaplığı WALD Yayınlar ı İstanbul, 1997, s.251-252
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 93/170
93
Habitat II’nin felsefesine uygun olarak ilk yerel Habitat Bodrum’da gerçekleştirildi,468 Yerel
Gündem 21 uygulamalar ında pilot kentleri; Bursa, İzmir, Antalya, Adıyaman, Ağr ı Çanakkale,
Gölbaşı, Harran, Trabzon Belediyeleri İlk başta söyleyebiliriz.469
Katılım örgütlenmesi çabalar ını gruplarsak birinci grubu belediye meclislerine alternatif gelişen yapılar oluşturur. Bu yapılar kent meclisi, kent kurultayı, kent parlamentosu gibi isimler
altında benzer özelliklere sahiptirler. İkinci grubu da Gündem 21 Programı kapsamında bazı
yerel yönetimlerce gerçekleştirilen deneyimler oluşturmakta, üçüncü grupta ise, proje
demokrasisi” kapsamında katılımcı stratejik planlama uygulamalar ı bulunmaktadır.470 Yerel
Gündem 21 çerçevesinde oluşturulan Sivil İnsiyatiflerin yerel meclis ve STK’lar ı bir araya
getiren aktif eylem gruplar ı, yerel katılımcı demokratik yönetim kavramının yaygınlaşmasına
katk ıda bulunmuştur. Katılım, sivil katk ılar ın teşviki kapsamında yerel Gündem 21 kapsamındaoluşturulan Kent Konseyleri örnek teşkil etmektedir.471K atılımcı örgütlenmelerle ilgili ilk
olarak 1989 yılında Ankara’da ilk kez düzenlenen Ankara kurultayı ile başlayan sivil toplum
örgütlerinin kentsel yönetim süreçlerine katılış sürecinin örgütlenmesi çalışmalar ı Ket Konseyi
Girişimi ile devam etmiş, kentsel yönetim sürecine ilişkin öneri oluşturmanın yanında
kamuoyunun bilgilendirilmesi çalışmalar ı da yapılmıştır.472
Bir başka deneyim 1994’te oluşturulan Aliağa Kent parlamentosu’dur. I.Girne Kent
Kurultayı (1996) ve II. Girne Kent Kurultayı (1897) ise kent düzeyinde her yıl tekrarlanarak
bütün kesimleri kucaklayacak şekilde oluşturulmuştur. İzmir Büyük şehir Belediye’sinde yerel
yönetimlerin organize olması doğrultusunda Kent Kurultayı Proje başlatmıştı. Muğla
Belediyesi taraf ından da “Muğla Demokrasi Platformu” oluşturulmuştur.473
Bir Başka deneyim ise Bolu il kurultayıdır. Depremden sonra Bolu’nun terk edilmesini
önleyebilmek ve daha yaşanabilir bir kent için çok farklı aktörlerden ve ortaklardan oluşan bir
kurultay oluşturulmuştur.474
468 a.g.e., s.254469 Yücetürk, a.g.m., s.230470 Yücetürk, a.g.m., s.229471 http://un .org.tr/undp/governance-tr.htm. (25.12.2005).472 Hasan Küçük, “Dündan Bugüne Kent Konseyi Girişimi”, Ankara’da Kentleşme ve Yerel YönetimlerSempozyum Bildirileri, TBMMOB Yayını, Ankara, 2001, s.260473 Yücetürk, a.g.m., s.229-230474 Çukurçayır, a.g.m.., s.270
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 94/170
94
2.7.4.5.7 Sürdürülebilir Gelişme
Kentbilim Terimleri Sözlüğü’nde sürekli ve dengeli gelişme olarak adlandır ılan
sürdürülebilir gelişme, “Çevre değerlerinin ve doğal kaynaklar ın savurganlığa yol açmayacak
biçimde ak ılcı yöntemlerle, bu günkü ve gelecek kuşaklar ın hak ve yararlar ı da göz önünde bulundurularak kullanılması ilkesinden özveride bulunmaksızın ekonomik gelişmenin
sağlanmasını amaçlayan çevreci dünya görüşü” biçiminde tanımlanmaktadır.475 Tarih boyunca
insanlar doğal kaynaklar ın sınırsız olarak bulunabileceğini düşünmüşlerdir, bu ise
ekonomistlerin uzun yıllar çevre sorunlar ını görmezlikten gelmelerine yol açmıştır. İnsanlar ın
mutluluk hırsı, tüketimle ilişkili olarak doğa ve ekonomi arasındaki dengeyi doğanın aleyhine
bozmuş, doğal tahribatının yanı sıra açlık ve fakirlik hızla ilerlemiştir. Ekonomik politikalar ın
gündemi; ekonomik kalk ınmanın hızlandır ılması, işsizliğin önlenmesi veya enflasyonunkontrol altına alınmasıydı. Daha sonra bu politikalar ın doğal çevre üzerinde yaptığı tahribat
gözlenmiş, gelecek nesillerin yararlanabileceği doğal çevre ve imkanlar ın azalabileceği
mesajlar almaya başlamıştır. Sürdürülebilir gelişmenin sağlanabilmesi için ekolojiyi genel
ekonomik çerçeve içinde bir bileşen olarak görmek yerine, konuya tam ters yönden yaklaşarak
ekonomiyi ekolojik çerçeveler içinde yerleştirmekle mümkün olacaktır.476 Bu paralelde,
sürdürülebilir kalk ınma,insan sağlığını ve doğal dengeyi koruyarak sürekli bir ekonomik
kalk ı
nmaya imkan verecek şekilde doğal kaynaklar ı
n ak ı
lcı
bir şekilde yönetimini sağlamak vegelecek nesillere yak ışır bir doğal, fiziki ve sosyal çevre bırakmak yaklaşımıdır. Sürdürülebilir
kalk ınma, toplum için düşünüldüğünde sosyal, ekonomik, kültürel ve doğal kaynaklar
kapsamında düşünüldüğünde ise ekolojik açıdan önem kazanmaktadır.
2.7.4.5.8 Sosyal Dayanışma
Sürdürülebilir gelişmenin en önemli hedeflerinden biri olan sosyal dayanışma,
toplumun her üyesinin insan onuruna yaraşır bir yaşamı sürmek ve kişiliğini geliştirmek
hakk ına sahip olduğunu kabul etmek ve ettirmektir. İnsan onuruna yaraşır bir ortam tarzında
yoksulluk olamaz, bu nedenle toplumda, muhtaçlar için dayanışma sağlanmalıdır.477 Bu
bağlamda 21. yüzyılda bina yerleşimi ve sayısı, tarih, çevre ve kültürün korunması ve insanın
eğitim ve iletişimi ile yaşanabilir bir kent ortamının oluşturulmasında, sahipsiz ve bak ımsız
çocuklar ın topluma kazandır ılmasının da önemi büyüktür. Yaşanabilir kent ortamının
475 Ruşen Keleş, Kentbilim Terimleri Sözlüğü, İmge Kitabevi, Ankara, 1998, s. 112.476 http://www.caginpolisi.com.tr/21/45-49-50.html, (12.03.2005)477 Ayşegül Mengi, Nesrin Algan, Küreselleşme ve Yerelleşme Çağında Bölgesel Sürdürülebilir Gelişme, ABve Türkiye Örneği, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2003, s. 7
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 95/170
95
oluşturulmasında, önemli unsurlardan biri olan sahipsiz ve bak ımsız çocuklar ın topluma
kazandır ılması için ciddi çalışmalar yapılmalıdır.478 Rezende, şehirsel siyaset formülasyonunda
sosyal sürdürülebilirliğin, halk kalıtımı ve adem-i merkezi demokrasi türünden siyasi
sürdürülebilirliği de gerektirdiğini iddia etmektedir.479
2.7.4.5.9 Ekonomik Yapabilirlik
Çevresel kaynaklar olmadan ekonomik etkinliklerin süremeyeceği dikkate alındığında,
çevre ve ekonomi arasında yak ın bir ilişki kurulması gereği ortaya çıkar. Üretim ve tüketime
dönük insan etkinlikleri sınırlanamayacağına göre ekonomi ve çevre koruma etkinlikleri
beraber yürümek zorundadır.480 Ekonomik yapabilirlik için serbest piyasa sisteminin
uygulanması önerilmektedir. Ekonomik yapabilirlikle çevre koruma çabalar ını birleştirebilmek
için piyasa mekanizmasının olumsuz etkileri kar şısında kamu yarar ı düşüncesine ağırlık
verilerek önlemler alınması, fiyatlar ın doğal kaynaklar ın k ıtlığı göz önünde bulundurularak
belirlenmesi ve dışsallıklar ın fiyatlara dahil edilmesi beklenmektedir. Kirleten öder ilkesinin
mutlaka uygulanması ve piyasa mekanizmasına mutlaka piyasa mekanizması araçlar ı ile
müdahale edilmesi gerektiği kabul edilmektedir.481 Ayr ıca gerçekleştirilmesi düşünülen
etkinliğin çevreye olası etkilerini öngörmek, olasılıklar ı saptamak ve önlemleri belirlemek
biçiminde daha kapsamlı bir yaklaşım olan çevresel etki değerlendirmesi, çevresel yaşam
kalitesinin korunmasını ve geliştirilmesini içeren, doğal ve toplumsal çevre üzerinde insan
etkinliklerinin etkisini belirlemek ve değerlendirmek açısından oldukça önemlidir.482
2.7.4.5.10 Ekolojik Sorumluluk
Ekolojik sorumlulukta hedef, yenilenemeyen kaynaklar ın kullanımının asgariye
indirilmesi, yenilenebilen kaynaklar ın sürdürülebilir kullanımıdır. Sürdürülebilir bir toplum,
Meadaos’a göre nesiller boyu ayakta kalan, uzağı yeterince görebilen, yeterince esnek vemaddi ya da sosyal destek sistemlerini yok etmeyecek kadar aklı başında bir toplumdur .483
Dünya Sağlık Komisyonunun “Gezegenimiz, sağlığımız” başlıklı sağlık ve çevre raporu,
478 Saim Açıkgözoğlu, “Yaşanabilir Kent Ortamı İçin Bak ımsız ve Kimsesiz Çocuklar ın Haklar ını Korumada‘Çocuk ve Dost Aile Merkezi’ (ÇODAM) Önerisi” Habitat II Kent Zirvesi İstanbul 96 Uluslar arası BilimselToplantılar 3-12 Haziran 1996, İstanbul Büyük şehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınlar ı No: 44,Cilt 2, İstanbul, 1997, s. 40.479 Teslim Şekur, “Sürdürülebilir Kalk ınma ve Kalk ınmakta Olan Ülkelerin Şehirleri”, Habistat II Kent Zirvesiİstanbul 96 Uluslar arası Bilimsel Toplantılar, 3-12 Haziran 116, İstanbul Büyük şehir Belediyesi Kültür İşleri
Daire başkanlığı Yayınlar ı No: 44, Cilt 3, İstanbul, 1997, s. 99.480 Keleş, Ertan, a.g.e., s. 249.481 Mengi, Algan, a.g.e., s. 8-9.482 Keleş, Hamamcı, a.g.e., s. 171.483 Şekur, a.g.m., s. 98, 99.
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 96/170
96
yüzmilyonlarca insanın sağlığının bozulmasında ve milyonlarca insanın özellikle de bebeklerin
ve çocuklar ın yetişkinliğe ulaşmadan ölmesindeki nedenlerden veya katk ıda bulunan
faktörlerden birisinin çevresel faktörler olduğunu belirtmektedir. Şehirleşme önemli çevresel
sağlık hizmetleri için f ırsat temin etmekte; su arzı, hıfzısıhha kanalizasyon ve sağlık hizmetleri
gibi temel alt yapı ve hizmetleri temin etmenin birim maliyeti k ırsal bölgelerden oldukça düşük
kalmaktadır. Etkins’e göre sefalet ve açlık, silahlanma yar ışı çevre kirlenmesi, ekosistemin
tahribi, insanın bask ısının yoğunlaşması tabi kaynak tabanını yok etmektedir. Ekolojik
sürdürülebilirliğe yapılan vurgu şehirsel problemleri hedef almaktadır.484
2.7.4.5.11.Yaşanabilirlik
“Halk ın yaşam kalitesi, diğer toplumsal ve ekonomik faktörlerin yanı sıra köy, kasaba
ve kentlerimizin mekansal ve fiziksel özelliklerine bağlıdır. Kentlerin planlar ı ve estetiğinin,
arazi kullanma biçimlerinin, nüfus ve bina yoğunluklar ının yeterli kamu hizmetlerine
erişebilme kolaylıklar ının tümünün bir leşleşmenin yaşanabilirliği üzerinde çok önemli etkisi
vardır. Bundan dolayı halk ın sağlığının korunduğu, emniyetin ve güvenlik koşullar ının
sağlandığı toplumsal bütünleşme, çeşitlilik ve kültürel kimliğin geliştirildiği ve dini, tarihi ve
kültürel bak ımdan anlamlı yapı ve bölgelerin uygun biçimde korunduğu insan yerleşimlerinin,
tasar ımı, yönetim ve bak ım süreçlerinin halk ın daha yaşanabilir mahalle ve yerleşmeler için
olan gereksinimleri ve beklentileri yönlendirilmelidir.”485 Yaşanabilirlik ilkesi, sürdürülebilirlik
ve insan haklar ı ilkeleri ile kardeş hareketler olarak algılanmalı ve bu bağlamda
zenginleştirilmelidir.486
Çevre hareketinin arkasında nasıl sürdürülebilirlik ilkesi varsa Habitat II’yle birlikte
geliştirilebilecek bir yerleşme hareketi de dayanağını yaşanabilirlik ilkesinde bulabilir.487
2.7.4.5.12 Sürdürülebilirlik
Günün gereksinimlerini gelecek kuşaklar ın kendi gereksinimlerini kar şılama
olanaklar ını azaltmada kar şılama biçimidir. Sürdürülebilirlik çevre hareketinin söylemi içinde
bir kavramdır.488 Habitat II söylemi içinde sürdürülebilirlik, gelecek nesillerde
sürdürülebilirliğin nesnesi kalk ınma değil yaşanabilir yerleşimler olacaktır. Sürdürülebilirlik
484 Şekur, a.g.m., ss.98-103.485 Tekeli, Habitat II … , s. 70.486 http://www.dogailebaris.org.tr/TGN21.html 12.05.2005487 Tekili, a.g.em., s.70.488 http://www.dogailebaris.org.tr/TGN21.html 12.05.2005
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 97/170
97
gerçekleştirilmesi gereken bir koşuldur. Yerleşimin nasıl olması gerektiği konusuna
bağlayıcılık getirmez. Sürdürülebilirlik çok farklı yerleşmeler taraf ından sağlanabilir bir
koşuldur.489
2.7.4.5.13. Hakçalık
Hakçalık kentlerde yaşayan bireylerin dinsel ve siyasal inançlar ı ile etnik
kökenlerindeki farklılıklara bak ılmaksızın temel gereksinimlerini kar şılamada, kendini
geliştirmede ve karar verme süreçlerine katılmada eşit f ırsatlara sahip olmasıdır.490 Günümüzde
sivil toplum hareketlerinin geliştirdiği değerlerle, yaşanabilirlik, sürdürülebilirlik ve hakçalığın
öne çıktığı bir sistemin gerçekleşebilmesi için, gelinen noktada Yurttaş Bağlılığı, yapabilir
olma ve yönetişim kavramlar ının iyi anlaşılması ve hayata geçirilmesi gereklidir.491
2.7.4.5.14. Kentli Bağlılığı
Bütün insanlar temel özgürlüklerden yararlanma hakk ına sahiptirler, fakat aynı
zamanda diğer insanlar ın ve gelecek nesillerin haklar ını koruma sorumluluğunu da üstlenmeli
ve genel kamuoyunun iyiliğine yönelik aktif katk ı sağlamalıdırlar.492 Bir toplumda bireyler tek
tek veya organize bir şekilde sadece kenti çıkarlar ını düşünüyorlarsa o toplumda yurttaş
bağlılığından söz edilemeyeceğinden yaşanabilir bir yerleşme veya sistemden de söz edilemez.
Bu bağlılık sivil toplum hareketinin özverili ve çıkarsız çalışmalar ının ürünü olarak toplumda
yükselen değer olarak kabul görmekte ve giderek oluşmaktadır.493
2.7.4.5.15. Yapabilir K ılmak
İyi bir yerleşmenin ve yaşamın oluşturulmasını ister merkezi, ister yerel olsun
yönetimden bekleyen yaklaşımlar ın başar ılı olmadığını yaşanan deneyimler göstermiştir.
Yaşam kalitesinin geliştirilebilmesi, toplumda değişik faktörlerin tümünün yaratıcı güçlerinin,
potansiyellerinin harekete geçirmesinde ve sorumluluklar ını yerine getirmesinde aramaya
başlayınca bu strateji gündeme gelmiştir.494
489 Tekeli, a.g.m., s.70.490 Özer, a.g.e., s. 148.491 http://www.dogailebaris.org.tr/TGN21.html 12.05.2005492 Habitat II Küresel Raporu (Habitat Ajandası), Yeni Türkiye Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 8, Mart – Nisan 1996, s. 30.493 http://www.dogailebaris.org.tr/TGN21.html 12.05.2005494 tekeli, a.g.m., s.71.
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 98/170
98
Yapabilir k ılma bir yandan aktörlerin genelleştirilmiş kapasitesinin geliştirilmesi, öte
yandan ortamın izin verici hale gelmesiyle sağlanabilir. Bir olayı yapmaya talip olan veya
görevli k ılınan birim, o konu ile ilgili bilgi, kültür, birikim, deneyim ve en önemlisi para
açısından yeterli olmalıdır. Ortamın izin verici hale getirilmesi, aşır ı kural ve düzenlemelerin
engel olmaktan çıkar ılması, f ırsatlar hakk ında bilgiye ulaşabilmenin sağlanması, siyasi güce
ulaşabilirlik ile sağlanabilir. Bu da gerçek anlamda çoğulcu demokrasiyi gerçekleştirme
çabasıdır diye özetlenebilir. Bu gerçekte bizi yönetişim – beraber yönetim biçimine götürür.495
2.7.4.6 BİLGİ TOPLUMUNUN YÖNETİM YAPISI
2.7.4.6.1 Ulus Devletin Dönüşümü
Sosyal bir varlık olan ve sosyal yaşamın en üst düzeyde siyasi örgütlenme biçimi olan
ulus-devletin496k urucu unsurlar ı belirli bir toprak parçası ile merkezileşmiş yönetim biçimidir.
Tarihsel süreçte feodal karakterdeki bir siyasal düzenden merkeziyetçi özellikleri ağır basan bir
siyasal düzene geçişi temsil etmiş, aynı dili konuşan aynı soydan gelen, aynı dine mensup, aynı
kültüre sahip, aynı tarihi geçmişi paylaşan insan topluluğu olarak milletin siyasal örgütlenmiş
biçimi şeklinde algılanmıştır.497
Kapitalist sistem bu tür bir düzenleme olmadan yaşayamaz.Ortak bir para birimi, ortak bir mal ve emek pazar ı yönetmek özel mülkiyeti güvence altına
alacak hukuksal yapılar ı belli bir ölçekte yaratmak kapitalizm için gereklidir. Bu bağlamda
tarihsel süreç içerisinde ulus-devlet siyasal mücadelelerin sonucunda başat aktör olarak
çıkmıştır.498Yeniden yapılanmaya çalışan yeni dünya düzeni olarak düşünülen küreselleşme
süreci üstlendiği fonksiyonlar gereği hem ekonomik hem siyasi bir içerik taşımaktadır. Bu
sürecin işlemesinde içsel (ulusal) aktörler kadar uluslar arası (dışsal) aktörlerin uzlaştığı bir
ortam gereklidir.
499
Bugün ekonomik, sosyal ve teknolojik güçler ve etkiler, uluslar arası
ilişkileri, politikanın doğasını, kamu politikalar ını, kamu yönetiminin işleyişini olduğu kadar
ulus-devletin yapısını ve kurumsal ilişkilerini de dramatik bir biçimde dönüştürmektedir.500 Bu
bağlamda küreselleşme ile yapılan tartışmalar ın odak noktasını ulus-devlet oluşturmakta, ulus-
devlet anlayışı gittikçe sorgulanır hale gelmektedir.
495 http://www.dogailebaris.org.tr/TGN21.html 12.05.2005496 Parlak, a.g.e., s.348497 Özkan, a.g.m., s.367-368498 Tar ık Şengül, “Siyaset ve Mekansal ölçek sorunu: Yerelci Stratejilerin Bir Eleştirisi” (Der.E.Ahmet Tonak)“Küreselleşme, Emperyalizm, Yerelcilik İşçi Sınıf ı, İmge Kitabevi, Ankara, 2000, s.127499 Hasanoğlu, a.g.m., s.177-178500 Mustafa Ökmen, “Globalleşme-Yerelleşme Dinamikleri ve Bir İnsan Hakk ı Olarak Yerel Haklar”, (Der.M.Akif Çukurçayır-Ayşe Teker) Yerel ve Kentsel Politikalar Çizgi Kitabevi, Konya, 2003, s.23
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 99/170
99
Küreselleşme sürecinin ulus-devleti etkilemesi iki yönlüdür:501 “Ulusun” mahiyetinin
değişmiş olması ve buna bağlı olarak “devletin” mahiyetinin değişmiş olmasıdır. Bu iki sebep
ulus-devletin krizinin de belirleyicileridir. Bu bağlamda ulus-devletin krizinin belirleyicisi
küreselleşmedir. Bu doğrultuda küreselleşme olgusu ulus-devlet bütünlüğün parçalamakta, hem
ulus-devletin dayandığı siyasal topluluğun sosyolojik mahiyetini hem de bu topluluğun meşru
k ıldığı egemenliği dönüştürmektedir. Bu sebeple küreselleşme ulusu post modernleştirmekte ve
devlet meşruluğunu dayandıracağı yeni topluluğu belirlemeye çalışmaktadır.502 Küreselleşme
devlet egemenliğinin artık bölünmez olmadığını ve uluslar arası organlarla paylaşılabileceğini
savunuyor. Egemenlik kavramı yeniden yapılandır ılırken, egemenliğin yalnız bağımsız bir
devletteki merkezi otoriteye ait olduğu yaklaşımı terk ediliyor ve monolitik egemenlik
kavramının altı oyuluyor.503 Anlaşılacağı gibi küreselleşme ulusal devleti tanımlayan unsurlar ı
sarsmakta ve dönüştürmektedir.504 Düz mantıkla doğru görünen süreçte sorulması gereken soru
devletin egemenlik hakk ını kime devrettiği bu yetkinin nasıl ve kimin için kullanılacağı
sorular ıdır. Küreselleşme olgusunun yönetim tekniği olan yönetişim modelinde görüleceği gibi
egemenlik yetkisinin ulusal ve uluslar arası aktörlere devri ve bu aktörlerin sermaye ile bir
şekilde eklemlenmiş olması dolaylı olarak küreselleşme olgusunun piyasa demokrasisinin
sonuçta kimin işine geldiğini açıkça ortaya koymaktadır. Sonuçta küreselleşme ile demokrasiye
ve ulusal bağımsızlığa büyük bir darbe vurulmaktadır.505 Geleneksel devlet yapısından modern
devlete geçişte birlikte devletin belli başlı işlevleri; iç ve dış güvenliği sağlamak, hukuk ve
yargı düzeni kurmak ve ekonomi politikalar ını geliştirmek olmuştur. Ancak günümüzde ulus-
devletin ulusal sınırlar içindeki yönetim ve düzenleme işlevleri yoğun şekilde tartışılmakta,
devletin ulusaltı ve uluslarüstü birimlerle daha sık ı ilişkiye girmesi ve iş birliği yapması
önerilmektedir. Aksi halde ulus-devletin sorun çözme kapasitesini giderek kaybedebileceği
belirtilmektedir.506 Artık günümüzün devleti mutlak değil sınırlı bir devlettir.507
501 Cangir, a.g.m., s.208502 Ali Yaşar Sar ı bay, “Küreselleşme, Postmodern, Uluslaşma ve İslam”, (Der.E.Fuat Keyman-Ali Yaşar Sar ı bay),Global Yerel Eksende Türkiye, Alfa Yayınlar ı, İstanbul, 2000, s.214-215503 Hasanoğlu, a.g.m., s.178504 Cangir, a.g.m., s.208505 Hasanoğlu, a.g.m., s.179506 Özkan, a.g.m., s.370507 Dağı, a.g.e., s.8
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 100/170
100
2.7.4.6.2 Kamu Yönetiminde Değişim
Dünyada yaşanan hızlı ve çok yönlü değişim özellikle yönetim anlayışında ve klasik
bürokratik yapılarda köklü bir yeniden yapılanmayı gündeme getirmiştir. Sanayi toplumundan
bilgi toplumuna geçiş süreci ile de birleşen bir gelişme içinde şekillenen yönetim teorileri de
dönüşme uğramıştır. Bu çerçevede prosedürlerden çok sonuçlara odaklı, tek biçimlilikten çok
farklılıklara dayalı, katı yapılardan çok esnek organizasyonlara vurgu yapan bir yaklaşım ön
plana çıkmıştır.508 Çünkü Pazar mekanizmasının etkili işleyebilmesi, sistemin çökmesini
önleyecek ve kapitalizmin gelişmesini sağlayacak güvenlik ağının kurulması için güçlü bir
devlete ve bürokratik yapıya ihtiyaç vardır. Kamu yönetimi kendisini küreselleşmenin getirdiği
koşullara uyarlamak için gerekli önlemleri almak zorundadır. Kamu özel sektör ayr ımında
küreselleşme özel sektör lehine bir değişim yaşanmaktadır.509 Gerek işletme yönetimi, gerek
kamu yönetimi alanında küreselleşme ile birlikte demokratikleşmeye, esnekliğe, katılımcılığa,
bireyin etkinliğine ve yeteneklerinin ön plana çıkar ılmasına yönelik değişim hareketinin
etkisini en çok geleneksel bürokratik örgütlenme alanında ve hiyerar şi üzerinde hissettirdiği
açıktır. Öte yandan bürokrasinin esas olarak biçimselliğe, katı ve yazılı kurallara, merkeziyetçi
bir yönetim ve denetim yapısına dayalı olması ve katılım yer vermemesi, demokratik ilkelere
ve küresel gelişmenin yönetim alanına hakim k ıldığı esneklik yaklaşımlar ına ters düşmekte,
dolayısıyla bürokratik yapılanmanın özünü oluşturan hiyerar şi ile yükselen küresel yönetimdeğerleri arasında temel bir çelişki ve uzlaşmazlığın varlığı dikkat çekmektedir.510 Türk kamu
Yönetiminin güncel sorunlar ına bak ıldığında merkeziyetçi ve statükocu yapısı, k ırtasiyecilik,
örgütsel büyüme ve hantallaşma, gizlilik ve dışa kapalılık, kuralcılık ve sorumluluktan
kaçma511 bu sorunlardan ötürü kamu yönetimi değişime zorlanmakta, yeni model arayışlar ı
geliştirmek zorundadır. Yönetimin genel değişim iklimi içinde ortaya çıkan ve dolaylı ve
dolaysız olarak kamu yönetimi sistemlerine de yansıyan yeni yönetim yaklaşım ve teknikleri şu
şekilde sıralanabilir:512
Değişim Yönetimi, Sürekli Geliştirme Stratejisi, Stratejik Yönetim,Sinerjik Yönetim, Performans Değerlendirilmesi ve Ölçümü, İnsan Kaynaklar ının
Geliştirilmesi ve Ölçümü, Toplam Katılım Yöntemi, Personel güçlendirme, Toplam Kalite
Yönetimi, Örgüt Kültürünün Gelişimi, Öğrenen Örgütler, Bilgi Teknolojilerinin Yönetime
Uygulanması, Şebeke Örgütlenmeler, Benchmarking.
508 T.C. Baş bakanlık, Kamu Yönetiminde Yeniden Yapılanma: 1 Değişimin Yönetimi İçin YönetimdeDeğişim, Ankara, Ekim 2003, s.21-22509 Polatlıoğlu, a.g.e., s.53510 Saran, a.g.m., s.43511 M. Akif Çukurçayır, Esra B.Sipahi, “Yönetişim Yaklaşımının Kalite Uygulamalar ına Olası Katk ılar ı” Kamuyönetiminde Kalite 3. Ulusal Kongresi, TODAİE Yayın No: 319, Ankara, 2003, s.98-99512 Parlak, a.g.m., s.369-370
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 101/170
101
Son olarak küreselleşmenin kamu yönetimindeki etkilerini Farozmand’ın yapmış
olduğu çalışmadan yararlanarak şu şekilde özetleyebiliriz:513
1) Küreselleşen özel kesim lehine kamu ve özel kesim alanlar ının görünüşünde ciddi
dönüşümlerin olmaktadır. Devlet ve kamusal kesimin kaynaklar ın dağılımı, refahın adil paylaşımı, ekonominin istikrari ve ekonomik gelişme gibi alanlardaki öncü rolü küreselleşen
şirket her taraf ından geçersiz k ılınmaktadır. Kamusal alan ve yurttaşlık alanı küreselleşme ve
devletin yeniden yapılanması sonucunda daralmaktadır.
2) Kamu yönetimi sermaye birikimini kolaylaştıracak biçimde sivil yönetimden
“kamu”nun sivil olmayan yönetimine dönüşmektedir.
3) Küreselleşen devlet kamu yönetimini az şeyle çok iş yapmaya zorlamaktadır.
4) Küreselleşmeye beraber kamu yönetimi profesyonelleşmektedir. Profesyonelleşme
küresel düzeyde kamusal hizmet alanına hem kurumsal hem de moral ve ahlaksal ölçütler
getirmektedir.
5) Küreselleşmenin özelleştirme yanlısı olması rüşvet ve yolsuzluklara çok sayıda f ırsat
vermektedir.
6) Küreselleşme elitizmi yüceltmekte ve bunlar ı zenginleştirmektedir.
7) Küreselleşme parodoksal bir biçimde bir yandan birleşik bir güç ve örgütsel
yapılanmayı gerçekleştirirken bir yandan da yönetsel açıdan tüm dünya da bir adem-i
merkezileşmeye yol açmaktadır.
8) Küreselleşme yurttaşlar ın katılımcı rollerini ve kamu yöneticilerini dışar ıda bırakmak
yoluyla yerel topluluk yaşamını tehdit etmektedir.
9) Küreselleşme kamu yönetimi topluluğunda insan bilincine yönelik bir kar şı çık ıştır.
Küresel topluluğun profesyonel yurttaşlar ı, küresel topluluğun her köşesinde neler olup
bittiğini gözlemlemek ve araştırmak sorumluluğuna sahiptir.
Son olarak ülkemizde yapılan Kamu yönetimi Reform Tasar ısı da küresel değişimlerin
kamu yönetimi üzerindeki etkisi üzerinde yoğunlaşarak “yönetişim” anlayışı çerçevesinde
yazılmıştır. Bu bağlamda 21.yy’daki kamu yönetiminin, Saydam, katılımcı, hesap verilebilir,
513 Farazmand, a.g.m, s.264-269
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 102/170
102
etkili ve verimli, insan hak ve özgürlüklerine saygılı, öngörülebilir, esnek ve süratli olması
gerektiği belirtilmiştir.514
2.7.4.6.3. Yerel Yönetimde Değişim
Günümüzde küreselleşme sürecinin zorladığı yerelleşme politikalar ı, devletlerin adem-i
merkeziyetçilik ilkesine göre örgütlenmesini teşvik etmektedir.515 Küreselleşme süreci bir
yandan uluslar üstü ve bölgesel entegrasyonlar ı güçlendirirken, diğer yandan yerel değerleri ve
farklar ı canlandırmakta yerinden yönetimin önemini artırmaktadır.516
Dünya Bankası 1999-2000 yılı raporunda hem küreselleşme hem de yerelleşmenin
kaçınılmaz olduğunu ve bir ülkenin 21.yy’da başar ılı olup olmayacağının bu ikiz güçleri ne
kadar iyi yönetebileceğine bağlı olduğunu savunmaktadır. Bu raporda, ulus devletin bir k ısım
yetkilerini bütünleşen dünya ekonomisi sürecinde küresel düze, diğer bir k ısım yetkilerini ise
siyasal iktidar ın dağıtılması ile yerel düzeye terk etmek zorunda olduğu saptanmıştır.517 Dünya
Bankası’nın şeması küreselleşme nasıl bir zorunluluk ise yerelleştirmenin de zorunluluk olduğu
varsayımına dayanmaktadır. Ulus-devletlere bölünmüş olan egemenlik olanı, bu tekelci gücün
yerel parçalar arasında dağıtılmasıyla açılmakta ve egemenlik küresel iktidar mekanizmalar ının
yönetimine hazırlanmaktadır.518
Yerel koşullar ve kimlik bağlamında küresel entegrasyon/bütünleşme olgusu,
küreselleşme ile kentteki gündelik yaşamın artan bir şekilde politika ile iç içe girdiği bu
yönüyle kentsel politik süreçlerin ulusal politik süreçlerden özerkleşmesi anlamına gelir .519
İlişkilerin gittikçe artan biçimde uluslar arası niteliğe bürünmesi, uluslar üstü kurumlar ın
oluşturulması ve devletler üzerinde etkin olmaya başlaması yerel yönetimlerin merkezi
yönetimin kontrolü ve vesayetinde olan bazı
konularda etkin olabilecek yapı
sal oluşumlar iledonatılmalar ı fikrini doğurmuştur. Toplumsal yapılar arasında yaşanan kültürel iletişim ve
etkileşimin yerel yönetsel işleyişe yansıması olarak merkeze ait görevlerin yetkiler paylaşımı
514 T.C. Baş bakanlık, a.g.e., s.29-30515 Balamir Gündoğdu, “Küreselleşme, Yerelleşme: Denetim”, Yerel Yönetim ve Denetim Dergisi, Cilt: 9, Sayı:
1, İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Kontrolörleri Derneği Yayını, Ankara, 2004, s.10516 T.C. Baş bakanlık, a.g.e., s.25517 Gündoğdu, a.g.m., s.10518 Güler, a.g.m., s.8519 Atabay, Yaren, a.g.m., s.273
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 103/170
103
konusu zirveye rağmen tabanı tercih etme (Subsidiyarite) yaklaşımı şeklinde belirgin
k ılınmakta ve yerelliği öne çıkarmaktadır.520
Yerel yönetim birimlerinin halka yak ın olması ve alınan kararlar ın halka yak ın
düzeylerde alınması anlamında subsidiyarite (yerellik) ilkesi 1992 Maastricht Avrupa BirliğiAnlaşması ile ayr ı bir önem kazanmıştır.521 Yerelleşmeni bu kadar önemi kazanmasındaki
vurgu, küreselleşmenin olumsuzluklar ını gidermek ve daha demokratik yönetim oluşturmak
için arzu edilmektedir. Yerelleşme, küreselleşmenin sonucu ortaya çıkan tekdüzeliğe ve
merkezi yapılanmaya kar şı esneklik ve farklılık sunmaktadır. Bu bağlamda küreselleşme ile
birlikte ulus-devlet hak ve yetkilerini sadece uluslarüstü kuruluşlara değil, yerel yönetimlere de
devretmektedir.522
Sonuç olarak, Robertson’un da belirttiği gibi küreselleşme süreci bir yandan evrenseli
(küreseli) yerelleştirirken, diğer yandan tikellikleri (yerelliklerin) evrenselleştirmektedir. Bu
kar şılıklı dinamiğin sonucu olarak ortaya çıkan farklılaşmalar ile aynılaşmalar ı her birinin
diğerini mümkün k ıldığı süreçler olarak değerlendirilmektedir.523
Ekonomik,sosyal,kültürel ve politik alanlardaki küresel değişimler mekan,kent ve bölge
kavramlar ının anlamlar ını ve algılama biçimlerini değiştirdi.teknolojik gelişme kuşkusuz
kentlerin her alanında büyük dönüşümleri,yenilikleri ve ilişkileri ortaya çıkar ıyor.21.yy’da
kentlerin rolleri yeniden tanımlanırken her kent yeni bir uygarlık projesinin merkezi olmaya
hazırlanıyor.Günümüz küreselleşme sürecinde uluslar arası politika düzeyinde karar alma
mekanizmalar ındaki dönüşümün mekandaki yansıması küresel kentlerdir.524
Küreselleşme kar şılıklı etkileşimleri içeren heterojen bir süreç olarak değerlendirilecek olursa
bu süreçte yerellikler oluşmakta,küreselleşme sürecine katılmakta,kimi zamanda kar şıt güçlerin
etkisi gündeme gelmektedir.Küreselleşme ile yerelliklerin etkileşimi salt etki tepki etkileşimi
ile ele alınmaz,özellikle küresel ile yerelliğin geçişliliği sürecinde odaklanmalıdır.Bu
geçişliliğin etkileşimin yaşandığı yerler ise kentler olarak ortaya çıkmaktadır.525
520 Şerif Ôner, “Globalleşme Sürecinde Yerellik: Demokratik ve Katılımcı Yerel YönetiminKurumsallaştır ılması”, Avrupa Birliği ile Bütünleşme Sürecinde Türkiye’de Yerel Yönetimler, (Der.Bekir Parlak Hüseyin Özgür) Alfa Yayınlar ı, İstanbul, 2002, s.125521 Çukurçayır, a.g.e., s.94522 Al, a.g.e., s.190523 Sevda Alankuş, “Yerellik(ler), Yerelliğin İmkanlar ı ve Yerel Medya”, Global Yerel Eksende Türkiye,(Der.E.Fuat Keynan-Ali Yaşar Sar ı bay), Alfa yayınlar ı, İstanbul, 2000, s.300524 Tankut, a.g.e,s.2-5525 Aslanoğlu,a.g.e ,S.152
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 104/170
104
2.7.4.6.4 YÖNETİMDEN YÖNETİŞİME GEÇİŞ
Son on yılda en çok konuşulan,526 yurttaş-devlet ve uluslar arası ilişkileri açıklamak
üzere oldukça yaygın kullanılan kavramlardan birisidir yönetişim527 artık çoğu ülkede toplum,
siyasal erk ve ortak amaç varlığı öğelerden oluşan klasik yönetim tanımı ve yaklaşımı yetersiz
kalmaktadır.528 Yani siyasal gücün ve toplumsal iyinin oy çokluğu ile belirlendiği ve temsil
esasının varlığı ortak iyi işleyen bir demokrasi için yeterli olmamaktadır.529 Bunun sebebi
Tekeli’ye göre Sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçilmesi, fordist üretimden esnek üretime
geçişin olması, ulus-devletler dünyasından küreselleşmiş dünyaya geçilmesi, postmodernist
düşüncenin modernist düşüncenin yerini almasıdır.530 Bu gelişmelere paralel olarak ve bu
olgularla etkileşim halinde klasik siyasal, soysal ve ekonomik kurumlar ın aşınması söz
konusudur. Siyasal gücü kimin kullanılacağının belli aralıklarla yapılması temsili demokrasiyi
yı pratmış,531 artık katılımcı ve doğrudan demokrasi yollar ı aranmaya başlanmıştır. Özellikle
teknolojik gelişmeler, küreselleşme, ulus-devlet anlayışındaki değişmeler, bireyle ilgili yeni
yaklaşımlar ve sektörlere olan güvenin artışı yeni yaklaşımlar ın benimsenmesine yol
açmıştır.532 Ulus-devletlerin tayin edici mekansal rollerine kar şın bu süreçte uluslar arası ve
uluslar ötesi bir siyasal kültür gelişmeye başlamıştır.533 Yeni toplumda çok çeşitli ilişki ağlar ın
içindeki insanlar tek kimlikli olmaktan çıkmakta çok kimlikli hale gelmektedir.534 Bir ulusun
üyeleri ulusal ve yerel ödev ve yükümlülüklerle sınırlı kalmayı p, uluslar arası yükümlülükler üstlenmektedirler.535
Günümüzde kamu sektörünün büyümesi ile birlikte devletin kamu politikalar ında büyük
bir aktör haline gelmesi, ekonomiye ve topluma aşır ı nüfus etmesi gibi nedenlerden ötürü artık
geri çekilmesi ve bu işlevleri kendi dışındaki aktörlerle paylaşması gerektiği konusunda yaygın
bir görüş birliği bulunuyor.536 Küreselleşme sadece uluslar arasındaki bağlar ın yak ınlaşması
değil, aynı zamanda uluslar ın sınırlar ını aşan küresel sivil toplum örgütlerinin de ortaya çık ışı
gibi süreçleri içerir. Devletin temel görevlerinin uluslar-üstü ve ulus-altı aktörlerce
526 M.Akif Çukurçayır. M. Hülya Eşki, “Kamu Hizmeti Sunumunda Yeni Yöntemler”, S.Ü. İİBF Sosyal veEkonomik Araştırmalar Dergisi, Yıl.1, Sayı: 1-2, Çizgi Kitabevi, Konya, Nisan-Ekim 2001, s.101527 Çukurçayır, a.g.e., s.95528 Karel Göymen, “Türkiye’de yerel Yönetimler ve Yönetişim: Gereksinmeler, Önermeler, Yönelimler” Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, CİLT: 9, Sayı: 2, 2000, s.5-6529 Tekeli, a.g.e., s.244530 a.g.e., s.244531 Göymen, a.g.m., s.5-6532 Al, a.g.e., s.234533 Kahraman, Keyman, Sar ı bay, a.g.e., s.16534 Tekeli, a.g.e., s.246535 Çukurçayır, a.g.e., s.96536 Al, a.g.e., s.234
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 105/170
105
paylaşılması süreci bu aktörlerin de yönetim ve karar alma süreçlerine dahil edilmesini
gerektirmektedir.537
2.7.4.6.5 YÖNETİŞİM
Katılımcı demokrasinin gelişmiş bir aşaması olarak nitelendirilebilecek yönetişim
kavramı bir çok farklı biçimlerde kavramsallaştır ılmıştır. Yeni Yürütüm, İyi Yönetişim,
Kurumsal Yönetim, Demokratik Kurumsal Yönetim, İyi Kurumsal Yönetim Hükümetsiz
Yönetim gibi. Anlamsal olarak da “kar şılıklı yönetim”, “etkileşim içinde yönetim” şeklinde
değerlendirilmekte ve özyönetim ve sivil toplum kavramlar ıyla ilişkilendirilmektedir.538 Bu
anlayışta devlet uluslar arası yönetimin bir parçası iken özel sektör ve sivil toplumda devletyönetiminin önemli bir parçası olmaktadır. Devlet “yapmaktan” çok yönlendirme işlevini
üstlenmektedir.539 Devlet bir anlamda “katalizör” rolü yüklenmektedir.540
Yönetişim kavramı hem özel sektör, hem de kamu sektörü için hem yerel hem de
küresel düzenlemeler için kullanılmaktadır. Ekonomi, uluslar arası ilişkiler, örgüt çalışmalar ı,
gelişme çalışmalar ı, siyaset bilimi, yönetim biliminin yanı sıra sağlıktan eğitime, çevreye kadar
pek çok disiplin yönetişim kavramını kullanmaktadır.541 Yani hem küresel ve yerel boyutlar ı,
hem de ekonomik, yönetsel, siyasal ve kültürel boyutlar ı olan “çok boyutlu” bir kavramdır.542
Yönetişim kavramı ile çoklu aktörlerin yer aldığı ve hiyerar şilerin yerine kar şılıklı
etkileşim belirlediği bir yönetim süreci kastedilmektedir. Devletin bu süreçteki işlevi ise büyük
ölçüde düzenleyicilik ve çoklu aktörlerin birbirlerini bastırmadan iletişimde olabilmelerinin
şartlar ını hazırlamaktır.543 Yönetişim olgusunu belirleyen süreç, bir yandan yerellik kavramıyla
bütünleşmiş, diğer yandan demokrasinin ulus ötesi bir boyut kazanmasına da olanak
sağlamıştır. Yeni demokrasi modeli desantralize ve yerelliğe önem veren bir sistem
olacaktır.544 Yönetişim kavramı, devlet dışı aktörleri de içeren yönetim kavramından daha
geniş bir kavramdır. Kamu, özel ve gönüllü sektör arasındaki sınırlar kalkmakta, etkileşimli bir
537 Gökçe, a.g.m., s.215538 Çukurçayır, Sipahi, a.g.m., s.105539 Çukurçayır, Eşki, a.g.m., s.101540 Selime Güzelsar ı, “Neo-Liberal Politikalar ve Yönetişim modeli” Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 36, Sayı: 2,2000, s.30541 Selim Coşkun, “Kamu Yönetiminde Yönetişim Yaklaşımı”, (Ed.Asım Balcı, Ahmet Nohutçu, N.K.Öztürk,B.Çoşkun). Kamu Yönetiminde Çağdaş Yaklaşımlar, Seçkin Yayınlar ı, Ankara, 2003, s.40542 Çukurçayır, a.g.m., s.260543 H.Tar ık Şengül, “Yerel Yönetim Kuramlar ı: Yönetimden Yönetişime”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi,Cilt: 8, Sayı: 3, Temmuz 1979, s.12544 E. Elif Yücetürk, “Yönetişim, Kavramı ve Katılımı Örgütlemede Bir Örnek: Bolu İl Kurultayı, YerelYönetimler Sempozyumu Bildirileri, TODAİE Yayını, Ankara, 2000, s.227
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 106/170
106
yapı oluşmaktadır. Üyeler arasında sürdürülen etkileşim, amaçlar üzerinde anlaşılmasını ve
değişik araştırmalar yapılmasını zorunlu k ılmaktadır. Ayr ıca yönetişimde hiçbir güç egemen
değildir.545
Birleşmiş Milletlerin hazırladığı Ajanda 21’de yönetişim, hükümet etme vevatandaşlar ın kendi işlerini yönetme yollar ını ifade etmek için kullanılmıştır. TESEV
raporunda yönetişim, bir ülkede kaynaklar üzerinde kontrolü elinde bulunduran otoritenin bu
kaynaklar ı ekonomik ve toplumsal gelişme için nasıl kullandığını belirleyen gelenekler ve
kurumsal yapı olarak nitelendiriyor.546
Birleşmiş milletler Kalk ınma programı’nın Türkiye yönetişim programında “yönetişim,
bir ülkenin idaresinde tüm düzeylerde politik, ekonomik ve idari otoritenin kullanımıdır”
deniyor.547 Küresel yönetişim Beyanı komisyonunda ise yönetişim şu şekilde ifade ediliyor:
“Ortak meselelerin çözümünde kamu ve özel, bireyler ve kurumlar ile yöntemlerin pek
çoğunun toplamıdır”
TODAİE’nin Kamu yönetimi sözlüğü yönetişimi, “bir toplumsal-politik sistemdeki
ilgili bütün aktörlerin ortak çabalar ıyla elde edilen sonuçlar ın oluşturduğu yapı ya da düzen
“olarak ifade etmektedir yönetişimin amacını da, hem toplumsal sorunlarla hem de çağdaş
toplumlar ın karmaşıklığını dinamiklerini ve çeşitliliğini yaratan olgularla baş edilebilmek
olarak değerlendirmektedir.548
Bu bağlamda yönetişin aslında küreselleşme sürecinin siyasal yanını düzene sokmak ve
biçimlendirmek amacıyla geliştirilen bir kavram olduğunu belirtmek gerekiyor.549 Bu açıdan
Kamu yönetimi bağlamında yönetişim kavramı en az altı değişik anlamda kullanılmaktadır :550
Minimal devlet olarak yönetişim, şirket yönetişimi, yeni kamu işletmeciliği olarak yönetişim,
iyi yönetişim, sosyo-sibernetik sistem olarak yönetişim, kendiliğinden organize ağlar olarak
yönetişim.
Yeni yönetim anlayışı olarak ifade edilen yönetişim kavramı devlet merkezli yönetim
yerine toplum merkezli ve yapabilir k ılma stratejisini esas almaktadır. Yönetişim, kamu-özel ve
sivil toplum iş birliğinde yönetime katılmak anlamında ideolojik temelleri aynı ancak katılımı
545 Çukurçayır, Eşki, a.g.m., s.101546 Ertuğrul Gündoğan, “Yönetişim” Yönetişim Siyaset ve Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 1, Yıl:1, FatihÜniversitesi Yönetişim Kulübü Yayını, İstanbul, Aralık 2002, s.4547 Çukurçayır, Sipahi, a.g.m., s.106548 TODAİE, Kamu Yönetimi Sözlüğü (Ed.Ömer Bozkurt, T.Ergun S.Sezen,) TODAİE Yayını, Ankara, 1998,s.274549 Çukurçayır, a.g.m., s.261550 Coşkun, a.g.e., s.40
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 107/170
107
mekansal boyutlar ına göre yerel, ulusal ve küresel alanda gerçekleşmektedir.551 Kooiman
yönetişimi, toplumsal siyasal ve yönetsel aktörlerin toplumlara yol göstermek, onlar ı
yönlendirmek denetlemek ya da yönetmek için yapılmış amaçlı faaliyetler olarak
tanımlamaktadır. Metropol yönetişim Dünya konferansı ise yönetişim kavramının devlet
kurumlar ı arasındaki ilişkileri kapsayan çeşitli fikirleri bar ındırdığını ve devlet kurumlar ında
olsun sivil toplum örgütlerin de olsun her düzeydeki tüm ilgili kişilerin katılımını sağlayarak
aşağıdan yukar ı karar alma sürecini ifade ettiğini belirterek yönetişimin katılımcı yönü
vurgulanmıştır.552
Yönetim kavramı genelde örgütün amaçlar ını gerçekleştirmek için başlıca planlama,
örgütleme, yöneltme ve denetim süreçleri yoluyla kaynaklar ın eşgüdülenmesi biçiminde
tanımlanmaktadır.553
Yönetimin üç unsuru, bu topluluğun bulunması, bir biçimde meşruiyetioluşturulmuş bir siyasal gücün varlığı ve bu topluluğun birlikteliğini sürükleyen ortak bir
amacı bulunmasıdır.554 Kavramın geleneksel kullanımı ve sözlük anlamı yönetim-İdare ile eş
anlamlıdır. Ancak yönetişim mevcut kullanımıyla yönetim anlamında kullanılmamaktadır .555
İdare, binalar ıyla, personeliye, sembolik anlamıyla, hem soyut hem de somut, sabit ve yekpare
bir varlığı içine bürokrasiyi de katarak anlatmakta, yönettiği kitle den ayr ı, biraz da üstün bir
yapıyı göstermektedir. Yönetişim ise, temelde idarenin de yönetimin de aslı fonksiyonlar ını
göz ardı
etmeden, yönetilenleri de işin içine katarak kar şı
lı
klı
lı
ğı
ön plana olan bir yaklaşı
mı
temsil ediyor.556 Yani yönetişim yönetime katılma kavramına bir alternatif ortaya koyar.557 Bir
başka deyişle yönetişim hizmet verenle hizmet alanı, yönetenle yönetileni aynı anda sorumlu
k ılan, her iki tarafa söz hakk ı tanıyan, katılımı somut ölçütlerle mümkün k ılan, sosyal ve
ekonomik yapıyı böyle bir anlayışla ele alan bir kavramdır.558
Bu görüşleri göre yönetim kavramı devlet merkezli yönetim yapısını betimlemekte,
yönetişim kavramı ise yönetim kelimesinden daha kapsamlı olup bir dizi aktörler, süreçler ve
merkezi yönetimin birincil olmaktan çı
k ı
p diğer aktörlerle görece eşit olduğu bir durumu
551 Hamit Palabıyık, “Yönetimden Yönetisine, Yönetişim, Kentsel Yönetişim ve Uygulamalar ı İle YönetişimdeÖlçülebilirlik Üzerine Açıklamalar”, (Der.M.Akif Çukurçayır, Ayşe Tekel) Yerel ve Kentsel Politikalar, ÇizgiKitabevi, Konya, 2003, s.227552 Korel Göymen, “Türk Yerel Yönetiminde Katılımcılığın Evremi: Merkeziyetçi Bir Devlette yönetişimDinamikleri, Amme İdaresi Dergisi, 32/4, TODAİE Yayını, Ankara, Aralık 1999, s.74553 a.g.e., s.229554 Zerrin, Toprak Karaman, “Yönetim Stratejilerindeki Gelişmeler”, Türk İdare Dergisi, Yıl: 72, Sayı: 426,Ankara, Mart 2000, s.38555 Coşkun, a.g.m., s.40556 Gündoğan, a.g.m., s.3557 Atilla Göktürk, Sultan Kavili, “Yerel Günden 21 ve Katılım…!” Yerel Yönetimler Sempozyumu Bildirileri,TODAİE Yayını, Ankara, Kasım 2000, s.239558 Gündoğan, a.g.m, s.3
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 108/170
108
tanımlamaktadır.559 Hiyerar şide üst kademede alanın tek yönlü kararlar ıyla yönetilme yerine,
atanan çok sayıda aktörün kendi aralar ında uyumlu ve koordinasyonuyla sağlanacaktır. Pasif
bireylerden oluşan bir toplum yerine, aktif ve katılımcı kapasitesine sahip bireylerden oluşan
bir toplum kabulüne geçildiğinde devlete düşen rol onlara servis üretmekten çok toplumdaki
bireyleri güçlendirmek yetkilendirmek ve yapabilir k ılmak olacaktır.560 Sonuçta etkin bir kamu
yönetimi için merkezi yönetim, yerel yönetim veya diğer kamu kurumlar ı faaliyetlerini
yaparken adalet, şeffaf, dürüstlük ve fayda-maliyet ilkelerine riayet etmeli, iyi yönetişimi
sağlamalıdır.561
Yönetişim kavramı ile bin süreç kastedilmekte yani çoklu aktörlerin yer aldığı ve
hiyerar şilerin yerine kar şılıklı etkileşimin belirlediği bir yönetim süreci kastedilmektedir.
Devletin bu süreçteki işlevi ise büyük ölçüde düzenleyicilik ve çoklu aktörlerin birbirlerini bastırmadan iletişimde olabilmelerinin şartlar ını hazırlamaktır.562 Esas olarak kavram
“yönetim”le çak ışan, bir tür yönlendirme, rehberlik ve yönetme tarzı ya da eylemidir. Buna
göre yönetişim (governance) yönetme tarzı ve biçimleri, yönetim (government) yönetmekle
yükümlü kurum ve kuruluşlar, yönetmek governing) yönetmekle yükümlü kurum ve
kuruluşlar, yönetme (govarning) ise yönetme eyleminin kendisidir.563
2.7.4.6.6 YÖNETİŞİMİN GELİŞİMİ
Terim ilk olarak Dünya Bankası taraf ından 1989 yılında Afrika üzerine hazırlanan bir
raporda yaşanan kalk ınma sorunlar ının nedeninin “governance krizi” olarak belirlenmesinde
kullanılmıştır.564
Dünya Bankası, yönetişim kavramını demokratik süreç ve kurumlarla tanımlamaktadır.
Buna göre yönetimin temel varsayımı politik olan her şeye ve yönetme özgürce duyulan
güvensizliğe dayanmaktadır. Governance kurumlar, kurullar, işlemler ve süreçler olarak anlaşılan devlet yönetimiyle eklenmemiştir. Buna göre governance ya da yönetişim ile
siyasetin karmaşık ve türbülansı, dünyası dışında devletin işlevleri ile ilintisiz, bağımsız ya da
otonom bir yönetsel kapasite oluşturulacaktır.565
559 Coşkun, a.g.m., s.40560 Tekeli, a.g.e., s.250561 Namık Kemal Öztürk “Bürokratik Devletten Etkin Yönetime Geçiş: İyi Yönetişim” Türk İdare Dergisi, yıl:
74, Sayı: 437, Ankara, 2002, s.34562 Şengül, a.g.m., s.12563 Güzelsar ı, a.g.m., s.18564 Birgül Ayman Güler,” yönetişim, Tüm İktidar Sermayeye, Praksis Dergisi, 9. Ankara, K ıs-Bahar 2003, s.102)565 Yücetürk, a.g.m., s.226
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 109/170
109
Dünya Bankası büyüme ve kalk ınma söylemine iyi yönetim söylemini ekleyerek
gelişmekte olan ülkelerle yeni bir ilişki türü geliştirmiştir. Dünya Bankası’nın bu yaklaşımı
“siyasal iktisat” ya da küreselleşme sürecinin bir gereği olarak yapısal uyarlanma politikalar ı
ile tanımlanırken, gelişmekte olan ülkelerin siyasal-yönetsel yapılar ının da ekonomik yardımlar
çerçevesin de Dünya Bankası’nın etki alanına girmiştir. Good Governance (iyi yönetişim) “iyi
yönetme ya da doğru ve açık yönetim olarak” anlamlandır ılmıştır.566
Dünya Bankası Afrika için devlet ya da kamu yönetiminden değil, bir iyi yönetim (good
governance) gerekliliğinden söz etmektedir. Bu iyi yönetimin kuvvetler ayr ılığı yargı
bağımsızlığı, hukukun üstünlüğü gibi ilkeler üzerine oturtulmaktadır. Dünya Bankası yönetim
kavramını ileri bir siyasal sistemin normlar ı üzerine oturtmakla beraber farklı bir
anlamlandırmayı gündeme getirmiştir. Afrika ülkelerinin kalk ınması ve yönetimi devleti ya dakamu yönetimini aşan bir fenomen olarak düşünülmektedir.567
İyi yönetişim kavramı Clinton ve Al Gore taraf ından ilk kez 1992 seçim kampanyasında
gündeme gelmiştir. Yönetişim kavramı Birleşmiş milletler belgelerinde “bir ülkenin her
düzeydeki işlerinin yönetiminde iktisadi, siyasi ve idari otoritenin kullanımı şeklinde
kullanılmıştır.568 İyi yönetişimin unsurlar ı şu şekilde sıralanabilir.569 Meşruiyet, hesap
verebilirlik, etkin yönetim, bilginin kullanılabilirliği, yönetim katmanlar ı arasında uyum.
Dünya Bankası’nın bu kullanımından sonra değişik ulusal ve uluslar arası kuruluşlar iyi
yönetişim kavramını adapte edip uygulama yoluna gitmişlerdir. Örnek olarak, uluslar arası
gelişme için Avustralya kurumu iyi yönetişimi bir ülkenin sosyo-ekonomik kaynaklar ının
açıklık, şeffaflık, hesap verilebilirlik ve hakkaniyet ilkeleri doğrultusunda etkili bir şekilde
yönetilmesi olarak tanımlamaktadır. İyi yönetişim kavramlar ı bazı ortak ilkeleri içermektedir.
Bu ilkeler, sivil toplumun ekonomik ve sosyal hayata katılımı, hukuk devleti, basın ve ifade
özgürlüğü, yönetimde açıklık ve şeffaflık, hesap verebilirlik vb. gibi ilkelerdir.570 Yönetişimin
aktörler bazındaki üç boyutu devlet, özel sektör ve sivil toplumdur. Her birinin kendine özgü
rolleri vardır. İyi yönetimin özellikleri, katılım, hukuk devleti, olabildiğince şeffaflık,
duyarlılık, adil yetki ve sorumluluk paylaşımı, etkinlik ve verimlilik, sorumluluk ve stratejik
vizyon olarak sıralanabilir.571
566 Çukurçayır, a.g.m., s.261567 Gencay Şaylan, “Kamu Yönetimi, Disiplininde Bunalım ve Yeni Açılımlar Üzerine Düşünceler”, Ammeİdaresi Dergisi, 32/2, TODAİE Yayını, Ankara, Haziran 2000, s.20568 Senay Hökelek, “Katılımcı Yönetim ile yeni Arayışlar, Ankara’da Kentleşme ve Yerel Yönetimlersempozyumu Bildirileri, TMMOB Yayını, Ankara, 2001, s.206569 Palabıyık, a.g.m., s.233-236570 Coşkun, a.g.m., s.43571 Gündoğan, a.g.m., s.5
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 110/170
110
Hem yönetişim de hem de iyi yönetişim de sivil topluma verilen önem
değerlendirilmelidir. Teorik ve pratik olarak sivil toplum siyasi, ekonomik ve kültürel
boyutuyla, toplum hayatımıza kazandır ıldığı ölçüde, hızlı devlet ve güçlü toplum dengesi
sağlanarak başta devlet olmak üzere ülkedeki bütün toplumsal katmanlar ve gruplar
üzerlerindeki yavaşlığı ve hantallığı atarak, daha üretken ve verimli bir toplumsal atmosfer
yaratılmış olacaktır. Günümüzün devleti birçok konuda sadece kural koyan ve kurallara
uyulmasını sağlayan bir mekanizma olmak durumundadır.572
Dünya Bankası raporlar ına göre yönetişimin gelişimini üç evre de incelemek
mümkündür. Birinci evre, Afrika ülkelerindeki krizin yönetişim krizi olduğunu ortaya koyan
1989 raporu ki bu raporda iyi yönetişim ve minimal devlet vurgusu ön plana çıkar. İkinci evre,
1994 yönetişim Raporu’dur. Bu raporda ise yönetişimin yeşermesi ve canlanması için siviltoplunun gelişmesi gerektiği vurgulanır. Üçüncü evre ise 1997 raporunda devletin yeniden
güçlendirilmesi vurgusu ile yönetişim bir kez daha raporda revize edilmiştir.573 1980’lerin
başlar ındaki borç krizinden beri gelişmekte olan ülkelere yapısal uyum programının bir parçası
olan “yapısal reform”lar ın bir an önce gerçekleştirilmesi gerektiği söylenmektedir. Bu
reformlar ın geciktirilmesi ya da gerçekleştirilmesinde isteksiz davranılması durumunda ise
büyük bir tehdit devreye girmektedir. Dünya Bankası ve IMF’nin vereceği borçlar ın
kesilmesi.
574
Banka’nı
n yönetişim kavramı
nı
geliştirmesi ve iyi yönetişim biçiminde formüleetmesinin temelinde yapısal uyum programının başar ıyla gerçekleşmesi için gerekli kurumsal
yapılar üzerinde odaklanmaya başlamasının etkisi vardır. Kurumlaşmaya yönelik çerçevenin
belirlenmesi ve bu çerçevenin gerçekleştirilmesinin gelişmekte olan ülkelere borç vermenin
gerekli şartı olarak sunulması, Banka’nın bu ülkelerdeki etki alanının gittikçe arttığı bir
döneme denk düşmektedir.575
Dünya Bankası kredi açacağı zaman bazı koşullar ileri sürmektedir. Borç alan bu
koşullar ı kabul ettiği taktirde kredi açılmakta Banka koşullar ın yerine getirilip getirilmediğiniizlemekte koşullar yerine getirilmemişse, krediyi kesebilmektedir. Örneğin 1983 yılında
imzalanan Dördüncü Yapısal Uyum Kredisi’nin koşullar ından birisi 1984 yılı Kalk ınma
Programı hedef ve stratejileri’nin anlaşma uygun hazırlanmasıdır.576 Dünya Bankası son onbeş
yıldan beri “yapısal uyarlama kredileri” adı altında politika üreten krediler sistemine
572 Feyzullah Eroğlu, “Toplam Kalite Yönetimi Bağlamında Toplum-Devlet İlişkisi ve Sivil Toplum” Kamuyönetiminde Kalite I.Ulusal Kongresi Bildirileri-2, TODAİE Yayını, Yayın No: 289, Ankara, 1999, s.319573 Bayramoğlu, a.g.e., s.89574 Filiz Çulha Zabcı, “Dünya Bankası’nın Küresel Pazar için Yeni Stratejisi” A.Ü.SBF Dergisi, 57/3, Temmuz /Eylül 2002 s.152575 Zabcı, a.g.m., s.159-160576 Birgül Ayman Güler, “Kamu yönetimi ve Dünya Bankası” Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 28, sayı: 3, Eylül1995, s.20
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 111/170
111
geçmesinde ilgi alanını belirleyen tek tek faaliyetler yerine bir ülkenin iktisadi, toplumsal ve
yönetsel yapı ve dengeleri değiştirmeye ve yeniden yapılandırmaya yönelmesidir.577
Bu bağlamda ABD ve kuruluşlar ı dünyanın diğer ülkelerine model olma anlayışı
çerçevesinde578 yapısal uyarlama politikalar ı çerçevesinde yönetişim örnekliği yapmaktadır.
Yönetişimin ikinci evresi olan DB’nin 1934’te hazırlamış olduğu “yönetişim
raporu”nda yönetişim “bir ülkenin iktisadi ve toplumsal kaynaklar ının kalk ınma amacına
yönelik olarak yönetilmesinde iktidar ın uygulanma tarzı”dır denilmektedir. Kuruluş anlaşması
gereği üyesi olan ülkelerin sayısı şişlerine kar ışması yasaklanmış olan DB, yönetim kavramının
bu tanımının yetki alanına uygun olduğunu ileri sürmektedir. Banka yönetişimde vurguyu
devletin siyasal ile ilişkileri yapmaktadır. Yetkili ve etkili bir devlet piyasanın güvence altına
alınabilmesi için gerekli görülmektedir ve sivil topluma vurgu yapılmaktadır. Yani yönetimin
sağlam temeller üzerine oturabilmesi için devletin piyasa dostu etkili bir devlet olması
gerekmektedir.579
Yönetişimin üçüncü evresi 1997 DB raporunda devletin rolü yeniden tanımlanarak
küresel ekonominin gereklerine cevap verebilecek, teknolojik değişimlere hızla uyum
sağlayabilecek daha etkin ve güçlendirilmiş devlet hedeflenir.580 1997 raporunda DB’nin
yönetişim programı iki hat üzerinde gelişmektedir. Bunlardan birincisi sermayenin uzun
dönemli çıkarlar ını korumaya yönelik yasal ve siyasal düzenlemelerin yerine getirilmesi, bu
düzenlemeler sayesinde piyasa ekonomisine uygun piyasa demokrasisi modeli yaratma
girişimi, ikincisi ise yoksulun ve çevrenin korunması konular ı etraf ında sivil toplum unsurlar ını
devreye sokarak yapısal uyum programlar ının sosyal risklerinin azaltılması, bu programa bir
siyasal meşruluk zemininin sağlanmasıdır.581
577 a.g.m., s.19578 N.Kemal Öztürk, “21.Yüzyılda Yönetim ve Yönetici” Türk İdare Dergisi Yıl: 64, Sayı: 397, Ankara, 1992 s.8579 Bayramoğlu, a.g.m., s.90-91580 a.g.m., s.92581 Zabcı, a.g.m., s.161-162
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 112/170
112
2.7.4.6.7 YÖNETİŞİMİN BOYUTLARI VE UYGULAMALAR
Yönetişimi kamu, özel ve sivil toplum iş birliğinde yönetime katılmak anlamında ve
ideolojik temelleri aynı ancak mekansal farklılıklara göre katılımın boyutlar ında oraya
çıkabilecek değişiklikler dikkate alınarak mekan ölçeğine göre uluslar-üstü, ulusal ve yerelölçek olmak üzere üç k ısımda incelemek mümkündür.582
2.7.4.6.7.1 Küresel Yönetişim
Bu modelde, belirlenen hedeflere ulaşılmasında, uzlaşmacı bir ortamın yaratılmasında,
Yeni Dünya Düzeni altında ve Neo-Liberal politikalar çerçevesinde ulusal aktörler kadar
uluslar arası aktörlerin de katılımının olması söz konusudur.583
“Oluşan yeni politik sistem,ulusal hükümetlerin yanı sıra, uluslararası örgütleri, hükümetlere bağlı, bürokratik birimleri,
ulus-altı düzeydeki hükümet birimlerini ve uluslar-ötesi şirketlerden bireylere dek sosyal ve
sınıfsal güçler kadar ulus-ötesi bask ı gruplar ını ve örgütü çıkar gruplar ını kapsar hale
gelmiştir.”584
Yeni Dünya Düzeninde IMF, Dünya Bankası, Dünya Ticaret örgütü gibi uluslar arası
ekonomik örgütler, AB, NAFTA gibi ulus-üstü ekonomik bloklar ulus-devlet kar şısında
güçlenen yerel yönetimler ve ulusal sınırlara bağımlı olmadan hareket edebilen küresel şirketler
ile ulus-aşır ı sivil toplum örgütleri yeni dünya düzeninin aktörleri sıfatıyla birer küresel güç
olarak ortaya çıkmışlardır.585
Küreselleşmeyle beraber 1990’lı yıllarda serbest piyasa mekanizmalar ı bir yandan,
gelişmiş ülkelere zenginlik ve refah getirirken öte yandan gelişmekte olan ülkelere fakirlik,
sefalet ve eşitsizlik getirmektedir.586 Küreselleşmeyle birlikte şüpheler ve korkular ı artarken,
kuzey ve güney ülkeleri arasındaki fark marjinalleşmeyi arttırmaktadır. Küreselleşmeyle
beraber gelen sorunlar küresel yönetim anlayışı çerçevesinde küresel otoriteler taraf ından
yapılabileceğidir. Küresel yönetim öncelikle ortaya çıkan yeni aktörleri içine almak zorundadır.
Bununla birlikte küresel yönetim katılım temeline de dayanmalıdır. Ancak bu katılım sadece
bilinen aktörleriyle değil yerel yönetimler, alt gruplar marjinal gruplar, daha çok direkt
katılımın sağlandığı gönüllü organizasyonlar ve sivil toplum örgütlerini de kapsamalıdır.
Küresel yönetim anlayışı çerçevesinde bir çok faaliyet gerçekleştirilebilir. Küresel sermayenin
582 Toprak Karaman, a.g.m., s.42583 a.g.m., s.43584 Parlak, a.g.m., s.363585 a.g.m., s.363586 Çukurçayır, Sipahi, a.g.m., s.106
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 113/170
113
aşır ı hareketliliğine kar şın bu izleyebilecek bilgi ikisinin sağlanması ve gerekli teknolojik
yatır ımlar ın yapılması ve bu amaçla 3.dünya ülkelerine yönelik yardımlar sağlanması,
teknolojik gelişmelere paralel olarak artan çevre kirliliğini önlemek için gerekli hukuksal
düzenlemelerin yanı sıra gerekli yapılması duyarlılıklar ın ve etik değerlerin oluşturulması ve
yaygınlaştır ılması gibi.587
Küresel yönetişim çerçevesinde yapılan uygulamalar ı şu şekilde belirtebiliriz.588 1992
Rio de Janeiro Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalk ınma Yeryüzü Zirvesi, 1993 Viyana 2.Dünya
İnsan Haklar ı Konferansı, 1994 Kahire 3.Dünya Nüfus ve Kalk ınma Konferansı, 1985
Kopenhag Dünya Sosyal Kalk ınma Zirvesi, 1995 Pekin 4.Dünya Kadınlar Konferansı 1996
İstanbul 2.Dünya Bar ınma ve yerleşim sorunlar ı Konferansı (Habitat II), 1996 Roma Dünya
Beslenme Sorunlar ı Zirvesi.
1992 Rio Konferansı’nı çevresel sorunlar ın masaya yatır ıldığı ilk toplantı olan 1972
Stocholm Konferansından ayıran en belirgin özellik Rio’da Stocholm’un aksine sivil toplumun
geniş düzeyde katılımının sağlanmış olmasıdır. Stocholm konferansı sadece hükümet ve devlet
düzeyinde gerçekleşirken, Rio konferansı’nda devletin yanı sıra iş dünyası temsilcilerinden
sivil toplum kuruluşlara, bilim dünyasından basın mensuplar ına kadar onbinlerce katılıma yer
almıştır. Rio Konferansında 108’i devlet ve hükümet başkanı olmak üzere 179 ülke katılım
sağlamıştır.589
2.7.4.6.7.2 . Ulusal Yönetişim
Liberalizm, iletişim ve çevre ideolojisinin tartışma alanına getirdiği küreselleşe
sürecindeki yapılanmalarda ulus-devletlerin kar şısına giderek önem kazanan yerel dinamikler
yer almaktadır. Bu tartışmalarda ekonomik ilişkilerin paralel olarak özellikle de metropol
kentlerin diğer kentlerle olan ilişkilerinde nasıl bir eklemlenme olacağı konusunda
odaklanmaktadır. İkinci olarak siyaset ve kültürel boyutlar ıyla küreselleşme sürecinde
yerelliklerin yerel demokrasinin güçlendirilmesi, sivil toplum örgütlerinin ön plana çıkar ılması
tartışılmaktadır. Küreselleşmeyle beraber ulus-devletin sonunun geldiğinde dair görüşler ya da
senaryolar gerektirilmekle birlikte ulus-devlet sorgulanmakta, kamu, özel ve sivil iş birliği öne
çıkar ılmakta ve ulus-devlet hala başat aktör olmaktadır.590
587 Şenol Baştürk, Bir Olgu Olarak Küreselleşme Sorunlar ve Bir Çözüm Önerisi; Küresel Yönetişim,
http://www.isguc.org/senol1.htm, s.7-8, (04.04.2002)588 Nuran Talu, “Parlamenterlerin Habitat II deki Rolü”, Yeni Türkiye, Yıl: 2. Sayı: 8, Mart-Nisan 1996, s.19.589 Kayhan Kavas, Sibel Sezer, “Johannesburg Dünya Südürülebilir Kalk ınma Zirvesi’nin Ardından” Türk İdareDergisi, Yıl: 74, Sayı: 437, Ankara, Aralık 2002, s.2590 Toprak Karaman, agm, s.43
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 114/170
114
2.7.4.6.7.3. Yerel Yönetişim
Küreleşme süreci ile özdeşleştirilen demokratikleşme, ülkelerin dünya ile
bütünleşmeleri için toplumsal yasanın piyasa mekanizmalar ının emrine verilmesinin önünün
açılmasını şart koşmakta ve kurgusunu bu yönde geliştirmektedir. Bu anlamıyla
demokratikleşmenin araçlar ı, devletin küçültülmesi ve yerelleştirme olmaktadır.
Küreselleştirmeye koşut olarak yerelleşme kavramı yeni bir anlam kazanmış yoğun
özelleştirme politikalar ı ile devletin küçültülmesi çerçevesinde öne çıkar ılması gereken bir
unsur olarak görülmeye başlanmıştır. 1970’lerden sonra bu yeni anlamıyla gündemde yer
tutmaya başlayan yerelleşeme kavramı 1992’de Rio’da yapılan BM çevre ve kalk ınma
konferansında karara bağlanan gündem 21 ile yerel işlerin halk ın katılımıyla ulusal düzeyde bir
hedef haline dönüştürülmüştür.591
2.7.4.6.8.E-DEVLET NEDİR?
E-Devlet yönetimde bilişim teknolojilerinin stratejik kullanı
mı
sayesinde ,bilgitoplumunun ihtiyaçlar ına cevap verebilecek ,vatandaşı ve kurumlar ı ile elektronik ortamda
iletişimde bulunarak verimliliği ,şeffaflığı ve kalk ınmayı sağlayacak bir yapılanma
modelidir.592Varlığını bilişim teknolojilerinin gelişimine borçlu olan ve bu sayede ayakta duran
bir kamu yönetim mekanizması ,bileşimindeki unsurlara bağlı olarak elektronik devlet ya da e-
devlet kavramıyla ifade edilmektedir 593.E-Devlet ,temel olarak kamu bilgi ve hizmetlerine
erişimin ve bu bilgi ve hizmeiği ile tlerin dağıtımının bilgi ve iletişim teknolojileri ve internet
yoluyla yapılması olarak tanımlanır.Söz konusu bilgi ve hizmetlerin ak ış yönü kamu
kurumundan vatandaşa olduğu kadar ,kamu kurumlar ı arasında ,kamu kurumundan özel sektör
kurumlar ına veya sivil toplum örgütlerine veya vatandaştan vatandaşa olabilir.594 Bilgi ve
iletişim teknolojileri söz konusu alındığında devletin genellikle altyapı sağlamak olarak
591 Göktürk, Kavili, agm., s.238592 N.Hüseyin Kuran,Devlet Babadan E-Devlete Türkiye İçin E-Devlet Modeli Analiz Ve ModelÖnerisi.İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınlar ı,İstanbul,2005,S.12593 Aktel,a.g.e.,s.103
594 Mete Yıldız ,’’Yerel Yönetimlerde İnternet Uygulamalar ı Ve E-Devlet’’Avrupa Birliği İle BütünleşmeSürecinde Yerel Yönetimler ,(Der.Bekir Parlak,Hüseyin Özgür)Alfa,İstanbul,2002,S.238
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 115/170
115
belirlenen görevi maliyet indirimi ve verimlilik artışıyla kaliteli bir hizmet sağlanmasına doğru
evrilmiştir.E-Devlet uygulamalar ındaki hızlı yaygınlaşmanın öncelikli nedeni ,kamu
yönetimlerinin hantallaşmış,karmaşık,etkisiz ve verimsiz bir yapı sunması ,bu nitelikleriyle
kendisini finanse eden yurttaşlar ın gözünde bir meşruiyet krizi yaşamaya başlamış
olmasıdır.Kamu yönetiminde bilişim ve iletişim teknolojilerinin kullanılması ,yönetim
açısından küçük bir maliyet ve yurttaşlara yönelik daha kaliteli hizmet ve sürdürülebilir bir
kaynak yönetimi sağlarken ,yurttaşlar açısından da daha az yurttaşlık maliyeti
(zaman,emek,para),daha yüksek memnuniyet,daha etkin katılım ve daha fazla güven anlamına
gelmektedir.595
Uçkan Geleneksel Devlet ile E-Devlet aşağıdaki tabloda belirtmektedir.596
GELENEKSEL DEVLET E-DEVLET
• Pasif Yurttaş Aktif Müşteri Yurttaş
• Kağıt Temelli İletişim Elektronik İletişim
• Dikey/Hiyerar şik Yapılanma Yatay/Koordineli Ağ Yapısı
• Yönetimin Veri Yüklemesi Yurttaşın Veri Yüklemesi
• Eleman Yanıtı Çağr ı Merkezi
• Eleman Yardımı Kendi Kendine Yardım/Uzman Yardımı
• Nakit Ak ışı/Çek EFT
• Tek Tip Hizmet Farklılaştır ılmış Hizmet
• Kesintili Hizmet Sürekli Hizmet
• Yüksek Hizmet Maliyetleri Düşük Hizmet Maliyetleri
• Verimsiz Büyüme Verimlilik Yönetimi
• Tek Yönlü İletişim Etkileşim
• Uyruk İlişkisi Katılım İlişkisi
• Kapalı Devlet Açık Devlet
Birleşmiş milletlerin 2001 yılında yapmış olduğu bir araştırmaya göre 169 ülkeden
%89’u internet ve bilişim teknolojilerini kullanarak kamu hizmetlerini internet ve web üzerinde
hızla kendilerini göstermelerine rağmen birçok ülkenin e-devlet uygulamalar ının bilgi verme
düzeyinden pek fazla ileriye gitmediği görülmektedir.Aşağıdaki tabloda görüldüğü gibi sadece
595 Uçkan,a.g.e.s.46596 a.g.e.s.47
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 116/170
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 117/170
117
• Vatandaşına daha etkin ulaşan devlet insanlara daha güvenli ve emin bir yaşam biçimi
sağlayabilecektir.
• Bireylerin devletle ilgili yapısal ve güncel bilgilere erişmesi kolaylaşacaktır.Böylelikle
vatandaşlar,gündemden ve sayesinde fikirlerini özgürce beyan etme f ı
rsatı
bulacaklardır.Yani e-devlet bir anlamda elektronik ortam üzerinde fikir alışverişi
sağlayarak daha katılımcı bir demokratik ortam yaratacaktır.
• Devlet ve vatandaş arasında coğrafi k ısıtlamalar yüzünden sağlanamayan iletişim ve
etkileşim farklı kanallar üzerinde son derece etkili bir biçimde kurulabilecektir.
• Uygulanacak e-devlet modeli sonucunda konuda şeffaflığın ve güvenirliğin çok daha
üst seviyelerde tesisi sağlanacak ve bunu sonucunda da devlet içersinde rüşvet ve diğer
yolsuzluklar ın oluşma riski azalacaktır.
• E-Devlet sayesinde sağlık,eğitim,altyapı gibi temel hizmetlerin ülkenin her yerine eşit
bir şekilde ve daha kolay ulaştır ılması mümkün olacaktır.
• Birçok kanaldan daha ucuz ve daha etkili hizmet sunumun yapılabilmesi
• Bürokrasinin azalması
• Vergi alan devletten vatandaşına kaliteli hizmet veren devlete geçiş
• Merkezi devlet anlayışı terk edilerek ,vatandaş odaklı bir yapılanma
•
Sabah 8 Ak şam 5 olarak bilinen kamu çalı
şma anlayı
şı
değiştirilerek 7/24 çalı
şan e-memurlar ın yetiştirilmesi
2.7.4.7 BİLGİ TOPLUMUNUN EKONOMİK YAPISI
Enformasyon toplumu kapitalist ve sanayi üretimiyle gelen merkezileşmenin
yayılımcılığının, standartlaşmasının eş zamanlı yığınsal üretimin ve sömürünün sona ermesine
tanıklık edecektir. Sanayi anlayışının egemen olduğu bir yapıya doğru değişim yaşayacaktır .598
Yeni ekonomide bilgi başlı başına bir üretim faktörü gibi işlev görmektedir. Görsel, yazılı,işitsel medyanın ve internet teknolojisinin hızlı gelişimi, yeni ürün, yeni mal, yeni piyasa
oluşturmada büyük kolaylıklar getirmiştir. yeni teknolojiler bilgi ve ile tüm maliyetlerini büyük
ölçüde düşürmüştür. Hızlı haberleşme ve iletişim uluslar arası piyasalar ın birbirine olan
duyarlılığını ve esnekliğini arttırmıştır. Bizatihi bilginin kendisi üretilen alını p satılan bir
ekonomik faaliyete dönüşmüştür.599 Sanayi sonrası ekonomi ulusal bir ekonomi olmakta çok
uluslar arası bir ekonomidir. Sanayi toplumunda üretim ve istihdam bak ımından ekonomide
önemli bir paya sahiptir. Bilgi toplumunda sanayi sektörünün ekonomideki payı azalmakta
598 Adıgüzel, age, s.45599 Ömer Demir, Küresel Rekabette Etkin Devlet, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2003, s.72-73
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 118/170
118
hizmet sektörünün payı artmaktadır. Beşeri sermaye de bilgi toplumunun temel ekonomik
kaynağı haline gelmiştir.600Başka bir ifadeyle,bilişim teknolojisindeki gelişmelerle birlikte
,sanayi ekonomisi yerini bilgi ekonomisine bırak ırken ,ekonominin üçlü saç ayağı olarak
nitelendirdiğimiz üretim,tüketim,dağıtım ilişkileri ve ekonomik yapının tümü,bilgi temeli
üzerine yeniden yapılanmış ve bilgi rekabetin temel faktörü durumuna gelmiştir.601
2.7.4.8.BİLGİ TOPLUMUNUN SİYASAL YAPISI
Klasik temsili demokratik mekanizmalar yerini katılımcı, sivil toplum, gönüllü
kuruluşlar ve kamusal kurumlar ın, iş birliğine hatta ortaklığına dayanan yeni yapısal
dinamiklere bırakmıştır. Bu bağlamda bilgi iletişim teknolojileri ve yeni tekno-ekonomik
paradigmanın kamu yönetiminde ne devlete etkileri e-devlet ve yönetişim olarak belirlenmekte
ve bu dönüşümün yüzyıllık kamu yönetimi/siyaset bilimi ve demokrasi/bürokrasi ayr ımını
nasıl silikleştirdiği tartışılmaktadır.602 Bilgi toplumunun politik sistemi ortadan kalkacaktır.
Sanayi toplumundaki temsili hükümet sistemi ortan kalkacaktır. Sanayi toplumlar ında
sermayenin mülkiyeti ve kontrolü önemliyken bilgi toplumlar ında bilginin kontrolü ve
sahipliği önemli olacaktır.603 Enformasyon toplumunda karar verme mekanizmasının
merkezleştirmekten uzak bir niteliği olacaktır. Enformasyon toplumu böylece tüm yurttaşlar ın
daha fazla oranda bilgiye sahip olmasını ve daha fazla katılımını öngörür.604 Bu bağlamda bilgi
toplumu merkeziyetçilikten adem-ı merkeziyetçiliğe temsili demokrasiden katılımcı
demokrasiye geçmektedir.
Sanayi toplumunda sosyal sistem çekirdek aile iken bilgi toplumunda bireyin merkezi
kanuna yerleştiği değişik aile tipleri alacaktır. Bilgi toplumunda sosyal değerler değişime
uğramakta, bilgi toplumunda yalnızca iş görenlerin nitelikleri değil, çalışan nüfusun
çoğunluğunu oluşturan yar ı vasıflı iş görenlerin yerini teknik ve profesyonel iş gören sınıf ı
almıştır. Drucker bu yeni sınıfta “bilgi işçisi” adını vermektedir.605
2.7.4.9 BİLGİ TOPLUMUNUN KÜLTÜREL YAPISI
Toplumsal değişimler endüstri sonrası toplum ve bilgi toplumu kavramıyla ifade
edilirken, kültürdeki değişiklikler postmodern kavramıyla açıklanmaktadır. Bu anlamda
postmodern dönüşüm daha çok zihinsel ve düşünsel olgulara vurgu yapmakta ve toplumun
600 Dura, Atik, age, s.40601 http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl-gos-php 24.09.2006602 Nohutçu, agm, s.1603 Dura, Atik, age, s.55604 Adıgüzel, age, s.46605 Ersin Barutçu, Ayten Akatay, “Bilgi Toplumu ve Transformasyonel Liderlik” S.Ü Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi, Sayı: 4, Konya, 2000, s.191
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 119/170
119
temelinde bir k ır ılma olduğuna işaret etmektedir.606 Postmodernizm sözcüğü genellikle çağdaş
kültürün bir biçimine göndermede bulunur, buna kar şılık postmodernlik terimi özgül bir
tarihsel dönemi çağr ıştır ır. Postmodernlik klasik hakikat, ak ıl, kimlik ve nesnellik
nosyonlar ından evrensel ilerleme yada kurtuluş fikrinden bilimsel açıklamanın
başvurulabileceği tekil çerçeveler, büyük anlatılar ya da nihal zeminlerden kuşku duyan bir
düşünce biçimidir. Postmodernlik Aydınlanma’nın bu normlar ına kar şı dünyanın olumsal,
temelsiz, çeşitli, iktidarsız, belirlenmemiş nitelikte ve bir dizi dağınık kültürlerden ya da
yorumlardan ibaret olduğunu belirtir, bu da hakikat, tarih ve normlar ın nesnelliği, doğanın
verili oluşu ve kimliklerin tutarlılığı hakk ında belli ölçüde bir kuşkuculuğu besler .607
Postmodernizm, bir çağ değişikliği yer alan değişimi yüksek kültür ile popüler kültür arasında
sınırlar ın yanı sıra sanat ile günlük yaşam arasındaki sınırlar ı da bulanıklaştıran derinlikten
yoksun, merkezsiz, temelsiz özdüşünümsel, oyuncul, türevsel, eklektik, çoğulcu bir sanatta az
ya da çok yansıtan bir kültürel üsluptur.608 Postmodernistler toplumsal hayatın en iyi “kar şıtı
olmayan bir dünya” olarak anlaşılabileceğini öne sürerler.609
Postmodernizm genel olarak modernizmin, modernizmin temel kavramlar ından biri
olan rasyonelliğin ve bilimsel temsil felsefesinin yadsınması olarak düşünülebilmektedir.610
606 Al, age, s.67607 Terry Eagleton, Postmodernizmin Yanılsamaları, (Çev: Mehmet Küçük), Ayr ıntı Yayınlar ı, İstanbul, 1999,s.9608 Eagleton, age, s.10609 Murphy, age, s.41610 Gencay Şaylan, Postmodernizm, İmge Kitabevi, Ankara, 1999, s.21
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 120/170
120
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
BİLİŞİM TEKNOLOJİLER İNİN KENTSEL SİSTEMİN
DÖNÜŞÜMÜNE ETK İLER İ
3.1 KENT NEDİR ?
İçinde bulunulan 21. yy’da hiçbir dönemde görülmemiş hızda toplumsal ,ekonomik , siyasal düzlemler başta olmak üzere hayatın tüm alanlar ında değişimlere tanık olunmaktadır;
sanayi toplumundan bilgi toplumuna ,moderniteden post moderniteye , fordist üretimden
postfordist üretime ,sanayi toplumundan bilgi toplumuna , ulus-devletler dünyasından ulusüstü
– ulusötesi dünyaya doğru oranlı dönüşümler yaşanmaktadır . Bu dönüşümde küreselleşme
söylemleri yükselirken, iletişim ve ulaşım teknolojilerindeki gelişmelerle birlikte dünya
homojenleşmektedir. Dünya bir yandan küreselleşirken yanı zamanda da yerelleşmektedir.Söz
konusu teknolojik gelişmelerle birlikte farklı kültürler yüz üstüne çıkarken , kendilerinitanıtırlarken ,aynı zamanda parçalanmaktadır.Yani yaşanan dönüşümde farklılıklar ın altı
çizilirken parçalanmakta aynı zamanda dünyanın tek bir yer haline geldiği söylemlerle
birleşmektedir.
Küresel ile yerelin geçişliliği ve etkileşiminin en yoğun yaşandığı mekânlar ise
kentlerdir. Kentler küreselleşme süreçlerinin en yoğun olarak yaşandığı yenidünya düzeninde
ulus-devletlerin modern dönemlere ait anlamlar ını ve fonksiyonlar ını yitirmeleriyle birlikte
ekonomik açıdan ana birimler olarak ortaya çıkmaya başlamışlardır. Çünkü özellikle 20.yy
başından itibaren dünya hızlı bir biçimde kentleşmekte ve dünya nüfusunun önemli bir bölümü
kentlerde yaşamaya başlamaktadır.611
Kent olgusu tarihin hemen her döneminde değişik anlama sahip olan dinamik bir
kavram niteliğindedir.Tarihsel gelişim içinde kentler sürekli olarak uygarlıkla eş anlamlı olarak
kullanılmış ,bu anlamda uygarlığın kentleşme ile geldiği ve var olduğu genel bir söylem haline
gelmiştir.İnsanlık tarihi boyunca,uygarlık kentlerle ilişkili bir kavram olarak gelişmiş ; kentler
çok belirgin hak ve hukuk kurallar ınca düzenlenmiş , korunan ortamında boy veren yeni bir
gelişme süreci olmuştur.Latince kökenli dillerde ’’ civilization ’’ kent anlamına gelen
611 http:// www.isguc.org/arc-viev.php?ex=210 24.04.2006
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 121/170
121
’’civitas’’ tan türemiştir.Arap kültüründe de yine uygarlık anlamına gelen medeniyet
kavramının kökenide ’’ Medine’’ dir 612
Bumin ‘ in ’’Demokrasi Arayışında Kent ’’ adlı eserinde belirttiği gibi kente pek çok
açıdan yaklaşılabilir.Kentin nüfus , üretim araçlar ı , sermaye , zevkler ve gereksinimler alanı
olduğunu belirtirken , k ır ın ise dağınıklık ve yalnızlık alanı olduğunu anlatır 613.Bumin’e göre
kentin kent olabilmesi için ’’mükemmel ’’ olmaması gerektiğini belirtir.Çünkü ’’ söz ’’ ün ,
diyaloğun ,farklılığın olduğu yer gerçek kenttir.Kusursuz bir uyum alanı değil , bir çatışma
alanıdır .Aynı şeyi düşünüp benzer işleri yapan insanlar ın değil , farklı düşünüp farklı işler
yapan farklı şeylerden mutlu olanlar ın bir araya gelmesiyle oluşur.614 Çukurçayır’ında ifade
ettiği gibi kent yaşam alanıdır, kültürdür , bilgidir , felsefedir , siyasettir , tarihtir , ekonomidir ,
insanın kendisini geliştireceği ve gerçekleştirebileceği biricik mekandır 615.Louis Wirth ‘e göre
kent , toplumsal bak ımdan benzerlik göstermeyen bireylerin oluşturduğu , göreceli olarak geniş
, yoğun nüfuslu ve mekanda süreklilik niteliği olan yerleşmedir.616
Keleş’e göre kent ise, sürekli toplumsal gelişme içinde bulunan ve toplumun yerleşme,
bar ınma, gidiş –geliş, çalışma, dinlenme ve eğlenme gereksinimlerinin kar şılandığı, pek az
kimsenin tar ımsal uğraşlarda bulunduğu köylere oranla nüfus yönünden daha yoğun olan ve
küçük komşuluk birimlerinden oluşan yerleşme birimidir 617.Bal ‘ a göre kent ise, sanayi ,
ticaret ve hizmet gibi ekonomik etkinliği olan tar ımsal ürünlerde dahil olmak üzere her türlü
ürünün dağıtıldığı , sınırlar ı belirlenmiş bir alanda yoğunlaşmış nüfusun sosyal bak ımdan
tabaka lastiği , mesleksel rollerin artarak farklılaştığı , dikey ve yatay hareketliliğin yaygın
olduğu , çeşitli sosyal gruplar ı bar ındıran , sivil toplum örgütlerinin etkinliklerinin gittikçe
arttığı , merkezi ve yerel yönetimi temsil eden , yönetsel kurumlar ın bulunduğu yerel ,
bölgesel yada uluslararası ilişki ağlar ına sahip ,heterojen bir toplumdur. Bunlar ın yanı sıra kent
ulusal olduğu kadar, uluslararası sosyo- ekonomik değişmelerin yaşandığı merkez olma
yönünün bulunmasıdır 618.
Murray Bookchın’e göre kent , en iyimser tanımla , bir eko – topluluktur. Bu gerçek görülmediği zaman modern çağın en ciddi fenomenlerinden biri olan gezegenimizin birçok
doğal özelliğinin yanısıra kentleride silip süpüren muazzam kentleşme fenomeni görmezden
gelinecektir.Kentleşme yalnızca tarihsel boyutu olan bir toplumsal ve kültürel olgu değil , aynı
612 A.Kadir TOPAL , ’’ Kavramsal Olarak Kent Nedir Ve Türkiye’de Kent Neresidir ’’ Dokuz Eylül Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , Cilt : 6 , Sayı :1 İzmir , 2004 , S .277
613 Kür şat Bumin , Demokrasi Arayışında Kent , İz Yayıncılık , İstanbul 1998 , S .112614 a.g.e , S . 60615 M .Akif Çukurçayır , Siyasal Katılma ve Yerel Demokrasi ,Yargı Yayınevi , Ankara , 2000 , S . 128616 Ruşen Keleş , Kentleşme Politikası , İmge Kitapevi 5. bask ı , Ankara , 1990 , S .75617 Topal , a.g.m , 286618 Hüseyin BAL , Kent Sosyolojisi , Turhan Kitabevi , Ankara , 1999 , S . 286
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 122/170
122
zamanda çok geniş kapsamlı bir ekolojik olgudur.Kentleşmenin topluma ve doğal dünyaya
kar şı duyarlılığımızda meydana getirdiği değişiklikleri inceleyebilmek bugünlerde daha büyük
anlam kazanmıştır.Bugün ekolojik düşüncenin modern insanlık durumunu kucaklayabilmesi
için kente ilişkin toplumsal bir ekolojiye ihtiyaç vardır , son tahlilde kent adı verilen eko –
topluluğun üyelerinin bir çeşit ’’ İkinci Doğa ’’ ( Bizim genellikte doğal devre olarak
canlandırdığımız ’’ Birinci Doğayla’’ uyum içinde varlık göstermiş olan insan yapısı bir doğa
) üretmek için birbirleriyle nasıl bir etkileşimde bulunmuş olduklar ının kavranması gerekir.
Çünkü kent sonuçta en gelişmiş durumuyla etik bir insan birliğidir ; etik ve toplumsal
nitelikteki bir eko –topluluk tur.Yoksa kent , yalnızca isimsiz sakinlerine mal ve hizmet
sağlamak için tasarlanmış yoğun yapıt bütünü değildir.Ona göre kentler , çevre için bir tehdit
olarak değil , çoğu kez doğayla denge içinde yaşamış , insanın doğal ve toplumsal mekan
duyusuna ilişkin bilincini keskinleştiren kurumlar oluşturmuş , ak ılcılığı korumuş , seküler bir
kültür yaratmış , bireyselciliği geliştirmiş ve kurumsal özgürlük şekilleri yaratmış ,görülmemiş
derecede insani , etik ve ekolojik bir topluluktur.619 K ılıçbay’a göre kent , birçok açıdan
tanımlanabilir , ana tarihsel ve toplumsal çık ış noktası olarak kendi kendini yöneten ve birarada
oturan bir topluluğun işgal ettiği ve bu işgalden ötürü iskan ettiği ve buna bağlı olarak
örgütlediği mekan demektir.620 Kentlerin hızla değişmesi ve gelişmesine paralel olarak
kentlerle ilgili ’’ yenilikçi –düşünen kent ’’ , ’’ sürdürülebilir kent ’’ gibi yeni kavramlar ın
ortaya çıktığı görülmektedir.Bu bağlamda yenilikçi ve düşünen kent , geri dönülemez ve
başıkonulamaz büyümesiyle , günümüzün sorunlar ı yumağı haline gelen kentlerden beklenen ;
sürekli öğrenen ve bilgiyi kullanabilen yaratıcı ve yar ışmacı kent olmasıdır.Bir bak ıma
geleceğin kenti olabilmesi için de ekonomik değer yaratma ve bu süreçte ahlaki değer ve
kurallar ı dikkate alma ,örgütlenme ve yönetim ilişkilerinde bizzat merkezde ve karar verici
olmayarak yönetimle birlikte karar alma , kaynaklar ı verimli kullanma , sektörel iş birliğini
sağlama ve sürdürebilme , kentte çok kültürlülüğün yarattığı tehtid ve f ırsatlar ı saptayarak
bunlar ı çeşitli projelerle iş birliğine çevirme , kentte bilgi toplumunu oluşturma , geçmişin ve bugünün bilgi ve tecrübelerini hedeflere ulaşmada kullanabilme ve son olarak sonucu alınmış
programlardaki başar ı ya da başar ısızlığın sorumluluğunu taşıyabilme ve yeniden
programlayabilme gibi özelliklere sahip olmalıdır.Ayr ıca , kentin canlılığı ve sürdürebilirliği
için yapılabilirlik için uygun sayısallık , çeşitlilik , kabul edilebilirlik , emniyet ve güven ,
ayır ıcı ve belirleyici olma , yenilikçilik , birliktelik ve sinerji , rekabetçilik ve örgütsel kapasite
619 Murray Bookchın , Kentsiz Kentleşme , ( çev : B , Özyalçın ) , Ayr ıntı Yayınlar ı , İstanbul , 1999 , S .10
620 Mehmet Ali K ılıçbay , Şehirler ve Kentler , İmge Kitabevi , Ankara , 2000 , S . 41
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 123/170
123
gibi 9 kriterin yardımcı olmakta , bu kriterler içinse ekonomik , sosyal , kültürel ve çevresel
olmak üzere genelde dört farklılaşma sistemi bulunmaktadır.621
3.2 SİSTEM KAVRAMI
Sistem , her biri doğrudan doğruya veya dolaylı olarak bir diğerine bağlı ve hiçbir alt
grubu diğerinden bağımsız olmayan , birbiriyle ilişkili elemanlardan oluşan bir gruptur. Buna
göre bir sistem , en az iki elemandan ve her eleman ile en az ayn ı dizindeki bir başka eleman
arasındaki mevcut bir ilişkiden oluşan mevcut bir bütündür.Sistemin elemanlar ı bağımsız alt
gruplara ayr ılması mümkün olmayan ve tamamen birbirine bağlı bir grup oluştururar.Bu
nedenle bir sistem her ne kadar büyük bir sistemin parçası olabilirsede bağımsız alt sistemler
halinde parçalara ayr ılamazlar. 622Başka bir ifade ile sistem kendisini oluşturan alt sistemler ve
parçalar arasındaki karmaşık etkileşim ve bağımlılık ilişkiler setidir.Sistemler ise , zaman
içerisinde kar şılıklı hareket eden birbirine bağımlı süreçlerin bir araya gelmesidir.623
Sistemci dünya görüşü , dünyayı üzerinde ve yak ınında olan her şeyin birbiriyle ilgili
bulunduğu bir organizma olarak görmektedir.Bu nedenle sistem teori ve yaklaşımı açısından
bütünü oluşturan parçalar ın sıradan bir şekilde bir araya toplanması değil , fonksiyonel bir
bütünlük oluşturacak şekilde birlikte çalışan parçalar ın bir araya getirilmesi önemlidir.Başka
bir ifadeyle sistem teorisi temelde nesnelerin durağan özellikleriyle değil , birbirleriyle ilgili
yapı ve kar şılıklı bağımlılık ilişkilerinin oluşumu ve bu ilişkilerden doğan sorunlarla ve
çözümlerle ilgilidir.Sistem teori ve yaklaşımının temelindeki bu düşünce bütünün kendisini
oluşturan parçalar ın toplamından farklı olduğu ve sadece parçalar ın değil ,parçalar arasındaki
ilişkilerin önemli olduğu , bu ilişkilerin olumlu veya olumsuz ilişkiye neden olduğu
varsayımına dayanır 624.
3.2.1 Sistem Yaklaşımının Özellikleri
Sistem yaklaşımı bir sistemi oluşturan öğelerin gerek birbirleriyle gerekse bu öğelerin
çevre ile ilişkilerini açıklayan kurumsal bir yaklaşımdır.Sistem gerek kendi içinde gerekse
değişen çevresiyle devamlı ilişkileri olan ve aralar ında güçlü bir etkileşim bulunan öğelerin
621 Topal , a.g.e , S . 287622 Emin D. Aydın , Değişen Bilgi Toplumu , Beta Yayınları , İstanbul , 1996 , S. 87623 Osman Bayri , ’’Konu Yönetim ve Örgütlenmesine Sistemsel Bir Yaklaşım ’’ , Çağdaş Konu Yönetimi I , (Ed .Muhuttin Acar , Hüseyin Özgür ) , Nobel Yayın Dağıtım , Ankara , 2003 , S .152624 a.g.e , S .151
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 124/170
124
birleşmesiyle oluşan ve belirli bir kimliği bulunan ir bütün olarak tanımlanır.Bir sistemde
önemli olan bütünü oluşturan öğelerin kendine özgü işleyişleri olması , fakat her birinin
etkinliğininde bir diğerine bağlı olmasıdır.625
3.2.1.1 Sistem – Alt Sistem İlişkisi
Sistem tanımından anlaşılabileceği gibi her sistem kendisini oluşturan alt sistemlerden
oluşur ve ondan etkilenir.Sistem yaklaşımı bir örgütün birbirini ve tüm sistemi etkileyen alt
sistemlerden oluştuğunu ve sadece bütüncül ve sinerjik bir çerçeve göz önünde bulundurularak
değerlendirilmesi gerektiğini ileri sürmektedir.Örgüt sistemi içinde birbiriyle en iyi şekilde
uyuşabilen alt sistemler , çeşitli k ıstaslara göre değerlendirilir ve seçilir , seçilen alt sistemler
tüm örgüt sisteminin optimal çalışmasını ve örgüt amaçlar ının gerçekleşmesini sağlayacak
şekilde sentez edilir.626
3.2.1.2 Açık ve Kapalı Sistemler
Her sistem belirli bir çevrede faaliyet gösterir.Eğer sistem ile sistemin içinde faaliyet
gösterdiği çevre arasında enerji , malzeme ve bilgi alışverişi varsa butür sistemler açık sistem
olarakadlandır ılır.Buna kar şılık sistem ile çevresi arasında yukar ıda ifade edildiği gibi bir ilişki
yoksa , sistem kapalı bir sistemdir. Biyolojik ve toplumsal sistemler açık sistem olmalar ına
kar şılık , mekanik sistemler kapalı sistemlerdir.627
3.2.1.2.1 Açık Sistem Özellikleri
Açık sistemin özellikleri şu şeklinde ifade edilmektedir.628
Girdi: Açık sistemle çevrelerinden ve bilgi alırlar. Örgütler çevrelerinden ham madde insan
gücü ve bilgi alırlar. Bunlar girdi adı verilir.
625 Orhan Gökçe ve Diğerleri , Kamuu Yönetimi Ders Notları ,Dizgi Ofset Matbaacılık , Konya , 2004 , S . 127
626 Bayri ,a.g.m , S .168627 Gökçe ve Diğerleri , a.g.e , S . 128628 Gökçe ve diğerleri,a.g.e, ss.128-130, Bayri, ,a.g.e, s. 166
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 125/170
125
Dönüşüm: Örgütler çevreden almış olduklar ı bilgileri bir araya getirerek ve işleyerek
dönüşüme uğratır. Bu dönüşüm sürecinde yeni ürün, hizmet ve bilgi vb. elde edilir.
Çıktı: Açık sistemler dönüştürme süreci sonucunda oluşturduklar ı ürünleri içinde
bulunduklar ı çevreye verirler.
Döngüsel Özellik : Açık sistemlerdeki madde, enerji ve bilgi alışverişi döngüsel bir nitelik
gösterir. Yani çevreye verilen ürünler ile sistemin etkinliği sona ermez. Kar şılığında yeni
madde ve enerji sağlayarak sistem etkinliğini sürdürür.
Negatif Entropi: Açık sistemler yaşamlar ın sürdürebilmek için entropiye kar şı durmak
zorundadır. Entropi herhangi bir sistemin evrenle birlikte düzensizlik ve bozulmaya olan
eğilimidir.
Feedback ( Geri Bildirim ): Herhangi bir sistemin uzmanlaşmış parçalar ı bilgi ve enerji,
yoluyla birbiri ile bağlantılıdırlar. Bu bağlantılar ya girdiden çıktıya doğru, ileri dönük
bağlantılı ya da sistemin veya bileşimin çıktılar ının yeni girdiler için kullanılmasıdır. Bu ikinci
bağlantı şekline geri bildirim denilmektedir. Geri besleme sayesinde sistem, faaliyetleri
değerleme ve gerekirse ayarlama olanağı bulur.
3.3 KENTSEL SİSTEM
Kentin bir sistem olarak ele alınması; bir yandan genel sistem kuramı ile onun yak ını
olan yöneylem araştırması, sistem çözümlemesi ve otomasyon gibi konularda son yıllarda
gelişmelere ve bu gelişimleri kentlere ve planlamaya uygulama çabalar ına boyut olmuştur.Bilişim teknolojilerindeki gelişmeler bu gelişmeyi hızlandırmıştır. Kentler önceleri toprak
kulluma biçimleri ile ulaşım ağından oluşan belli bir anda durağan nitelik taşıyan sistemler
olarak ele alınmasından sonra her iki öğenin birbirini etkilemesinin kenti zamanla oluşan ve
gelişen bir sistem olarak görmeye zorlamıştır. Bu bağlamda kentin makineye benzer bir sistem
olarak görülmesinden vazgeçilmiştir. Bilişim teknolojilerindeki baş döndürücü gelişmeler
kentin şeklini, girdileri, dönüşüm sürecini ve çıktılar ı etkilemektedir.
20. yy. son çeyreğinden itibaren ortaya çıkan hızlı teknolojik gelişmelerin beraberindeyüksek düzeyde sosyo-ekonomik yenilenme sürecini tanımasıyla insanoğlu yeni bir çağın bilgi
çağının oluşmakta olduğunun fark ına varmıştır.
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 126/170
126
Nasıl ki; ortaçağ feodal tar ım toplumunu, sanayi çağı sanayi toplumunu ve sosyal sınıf
kavramının ortaya çıkar ırken bilgi çağı da kendi toplumunu oluşturmaya başlamıştır. Bu yeni
topluma bilgi toplumu denilmiştir 629. Kent bir işlemler bütünü olarak bir işlemler bütünüdür.
Birçok öğelerden oluşur. Sistemin parametreleri niteliğinde olan bu öğeler, girdiler, süreç ve
feedbacklerdir. Kent sisteminin siyasal, ekonomik ile ilgili alt sistemleri vardır.630 Nasıl ki
sanayi toplumuna geçişin önderliğini buharlı makineler oluşturmuşsa, bilişim teknolojisine
geçişi de bilişim teknolojisinin temelindeki bilgisayar gerçekleştirmiştir. Veriler aldığı
komutlara bağlı olarak yüklenen ve bunlar ı işleyerek problemleri çözen bilgisayarlar, çok kolay
ve hızlı biçimde, çok miktarda bilgiye ulaşılmasını olanaklı k ılmış, bu özelliğiyle de boyutlar ı
küçülerek toplumsal yaşamın her anına girmiştir. Bilgisayar destekli eğitim, bilgisayarlı
tasar ım ve saat gibi pek çok olan bilişim teknolojisinin sunduğu sınırsız olanaklardan yoğun bir
biçimde yararlanmaktadır.631
Etkileşerek sistem oluşturan öğeler arasındaki ilişkilerin incelenmesinde ve burada gidecek
sistemin işleyiş yasalar ının soyutlanmasında en kolay, kestirme ve sağlıklı sonuç veren yöntem
sistemler arası ve sistem içi bilgi dolaşımının izlenmesidir.632
3.4. KENTSEL SİSTEMİN PARAMETRELER İ
3.4.1 KENTSEL MEKÂN
Kentler yol, köprü, elektrik jenaratörü, telekomünikasyon, bilgi sistemleri, konut ve
fabrika gibi fiziksel alt yapının en çok yoğunlaştığı yerler olarak kar şımıza çıkmaktadır. Bu
fiziksel altyapı insanlık evriminin ve tarihsel gelişmesinin bir yansıması olup, gelişmesinin
altındaki inisiyatif, kamusal ve ekonomik refahın sağlanmasıdır. Bir başka ifade ile altyapı sistemleri mal ve hizmetlerin etkili bir şekilde üretilip dağıtılmasında k ısaca insanın hayatı
üzerindeki kontrolünün yaygınlaştır ılmasında önemli bir role sahiptir. Kentin büyümesi ve
formu ile telekomünikasyon ve ulaşım sistemi gibi fiziksel altyapı teknolojilerindeki gelişmeler
629 Halil İ brahim Aydınlı, “Sosyo- ekonomik Sürecinde Belediyeler” Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2004, s.51630 Keleş, a.g.e. , s.112631 Aydınlı, a.g.e. , s.52632 Kuthan Fişek, Yönetim, A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınlar ı No:437, Sevinç Matbaası, Ankara, 1979,
s.11
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 127/170
127
arasında tarihsel olarak çok yak ın bir ilişki bulunmaktadır. 633 Post-fordist dönüşüm kentin
mekânsal yapısı üzerinde etkin olmuştur. Bu süreç içinde bilişim ve iletişim teknolojilerinin de
etkisi ile endüstriyel bir kültürün ürünü olan ve fordis toplumda görülen optimal kuruluş ve
yerleşim yeri değişmeye başlamıştır. Sürecin gerektirdiği evde üretim, tele-coluna ve bilişim alt
yapısı aracı ile kentin mekânsal yapısı, kitlesel üretimin sembolü olan fabrikalar çevresinden,
üniversiteler, çeşitli akademik birimler ve erge kuruluşlar ına doğru değişmiştir.634
Küreselleşmeyle birlikte merkez ülkelerde dağılmış olan sermaye dünya ölçeğinde
hareket etme sürecine girmiş ve temel üretim birimleri bazı mekânlarda yoğunlaşmak yerine
dünya ölçeğinde uygun mekânlara kaydır ılmaya başlamıştır. Kentlerin küresel anlamda önem
kazanmasına neden olan hizmetler sektörün yapısındaki değişimle birlikte ekonomik ve sosyal
alanın yanı sıra kentsel mekânı da etkilemiştir. Küresel kentin üretici hizmetlerini meydana
getiren firmalar ın kendi ofis ve yer seçiminde daha esnek ve bağımsız hareket etme süreci
başlamıştır. Fiziksel açıdan ekonomik faaliyetler başlangıçta kent merkezlerinde yer seçmeye
özen gösterirken, üretim sistemlerinin, teknoloji ve ulaşım olanaklar ının gelişmesiyle birlikte
daha iyi ekonomik şartlar ın ve daha iyi yaşam koşullar ının olduğu çevreye doğru
yayılmaktadır. 635
3.4.2 KENTSEL EKONOMİ
Bilgi toplumu yeni meslek yapılar ı, yani üretim ilişkileri ve yeni sosyal yapılar ı ile
yoğun olarak bilginin üretildiği bir üretim sistem olarak kar şımıza çakmaktadır. Bilgi çağı
bilgiye dayalı sanayi, ihtisas emeği yoğun, bilgi yoğun, üretim biçimlerinin üstünlüğü dönemi
olacaktır. Bilgi toplumun ve bireyin bilgi üretmeye yönelten temel motivasyon kendini
gerçekleştirmeye yönelik başar ı olacaktır. Söz konusu başar ı yar ışı, başar ı rekabeti şeklinde
yerel seviyede değil, global seviyede gerçekleşecektir.636
633 Mehmet Marin, ‘Globalleşme Sürecinde Kent Ve Bölgeleri Mekansı Ekonomilerde Ki Rolü Ve Ekonomik
Coğrafya Eşitsizliği: Bir Yerleşim Kuramı Yaklaşımı’, Kentsel Ekonomik Araştırmalar Sempozyumu Cilt 2,
Mart 2004, S.21
634 Aydınlı, agm, s.67635 Nihal Seslier, Seniha Sultan Eryılmaz, ‘Kentler Arası Rekabette İstanbul’un Yeri ‘, Kentsel Ekonomik
Araştırmalar Sempozyumu, Cilt 2, Dpt, Mart 2004, S.237636Mustafa Kurt,‘Bilgi Toplumuna Geçiş ve Bilgi Toplumunun Ekonomik Yönü’ ,
http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl-gos.php.?nt=186 24.04.2006)
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 128/170
128
Bilgi çağında organizasyonlar arası rekabet keskinleşmekte değişim ve belirsizlik ivme
kazanarak baş döndürücü bir nitelik arz etmektedir. Bilgi çağı ile birlikte yaygınlaşan
küreselleşme ve uluslar arası rekabete açılma, yönetim ve insan faktörünü, çalışma normlar ını,
yani kurumsal hedef ve stratejilere doğru yönlendirmekte ve organizasyon içinde en tepe
yöneticiden en alt düzeyde çalışana kadar bireyi, çalışmayı, çalışma yaşamı ve ortamını
etkilemekte ve organizasyonlarda çalışan insan kaynaklar ından yeni çalışma profilleri
istenmektedir.637Sanayi toplumunda ekonomik yapı pazara yönelik mal üretimi, sermaye
birikimi, iş bölümü üretim ve tüketimin fabrika ve konut olarak ayr ıldığı, uzmanlaşma, arz-
talep ilkesi ve rekabet gibi unsurlarca belirlenmekteydi. Bilgi toplumunda maddi mallar ın
üretimi yerine bilgiye dayalı üretim, insani sermayenin esas kaynak olacağı, birlikte üretim ve
tüketimde paylaşımın olacağı, toplumsal yarar ı gözetmenin önemli olduğu ekonomik sistemi
oluşturacaktır. Ekonomik sistem, sanayi toplumunun mübadele ekonomisinden, bilgi
toplumunun sinerjik ekonomisine dönüşecektir. Bu durumda sanayi toplumunda üretim ve
fiyatlar ın değişmesi ilkesi yerini gerçekleştirilecek amaçlar ilkesine bırakacaktır. Amaçlar
ilkesi ortak amaç şeklinde toplumsal düzenin korunmasını sağlayacaktır 638.
3.4.3 KENTSEL SİYASET
Kişisel amaçlar ın önem kazanması gibi belli amaçlar için bir araya gelmiş sosyal
guruplar, politikadan doğrudan veya dolaylı belirleyici olacaktır. Şimdiden yaşanan birlikler
(dernekler, sendikalar, odalar v.b) şeklindeki örgütlenmeler bilgi toplumunda politik gücün
kullanımının yerleşerek katılımcılığa yönelmesine neden olacaktır. Geleneksel toplumun
mutlak ıyetçi kurallar ı sanayi toplumunda yerini ulusal meclisler ile yasama, yürütme ve yargı
şeklindeki şeklinde ki kuvvetler ayr ılığına dayalı parlamenter temsili- demokrasiye bırakmıştı.
Sanayi toplumunun bu yapısı yerel birim ve örgütlerin katılımı ile katılımcı demokrasiye
dönüşecektir. Parlamenter temsili demokraside katılım daha çok merkezi-ulusal düzeydegerçekleşirken, bilgi toplumunda katılım yerel düzeyde gerçekleşecektir. Ayr ıca katılım kitle
örgütleri ve birliklerin katılımı ile yaygınlaşacaktır.639
Keleş’e göre kentsel siyaset dar anlamda yerel düzeyde karar alma süreçlerini etkileyen
tüm etmenlerin incelenmesi konu edilmiş bir bilim dalı, geniş anlamda ise kentleşme sürecini
637 Adem Öğüt, ‘ Bilgi Çağında İnsan Kaynaklar ı Yönetimi’ Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksek
Okulu Dergisi, Sayı: 2, Konya, 1999, s.157–158
638 http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl-gos.php.?nt=186. 24.04.2006) 639 http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl-gos.php.?nt=197. 24.04.2006)
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 129/170
129
ve yerel birimleri ilgilendiren bütün etkinlikler ve politikalardır.640Birçok düşünür kente
uygarlığın ve demokrasinin beşiği gözüyle bakmışlardır. Kent havasının insanlar ı özgür
k ıldığına ilişkin alman atasözü bu açıdan önemlidir.641 Günümüzde tüm dünya toplumlar ı
bulunduklar ı evrim sürecindeki noktadan çok hızlı dönüşüm ve değişim sürecine girmektedir.
Bu sürecin en önemli devindirici gücü bilgi ve bilgi teknolojileri almaktadır. Endüstri
toplumundaki bilimin yerini alan bu iki değişken yeni bir dönemin başlamasının en önemli
nedenidir. Süreç, her alanda meydana gelen hızlı değişmelerin stratejisi kaynağı
oluşturmaktadır. Yeni toplum hem bir endüstri toplumunun hem modern hem kapitalist
toplumun birçok özelliklerini bu teknolojilerin gücüyle birleştirmiştir. Yeni toplumla birlikte
siyaset de dönüşüm geçirmektedir. 642
3.5 KENTSEL SİSTEMİN DÖNÜŞÜMÜ
Bilgi ve iletişim teknolojilerinin kentin arazi kullanım planlamasına, ekonomik
gelişmesine ve çevre politika ve planlar ına entegrasyonu giderek önem kazanan bir konudur.
Kentsel yönetim ve gelişim taleplerini şekillendirme bağlamında bilgi ve iletişim teknolojileri
dünyanın çeşitli yerlerinde önemli bir strateji geliştirme aracı haline dönüşmeye
başlamıştır.Dünya hızla kentleşmekte ve giderek gelişmiş telekomünikasyonda medya ve
bilgisayar teknolojilerine bağımlı hale gelmektedir.Küresel telekomünikasyon ve ulaşım
ağlar ına parelel olarak dünya kentleri ekonomik,kültürel ve alt yapı alanlar ında birbirine daha
fazla entegre olmaktadır.Bugünde kentler modern toplumlar ın ekonomik,kültürel ve sosyal
dinamiklerini şekillendirmede hakim rol oynamaya devam etmektedirler.643
Yeni Teknolojileri ilk olarak üretim sürecinde yani ekonomide kullanılır.Bu dönüşüm
yeni iş bölümü ve uzlaşmalara neden olur,yeni meslekler doğar.Teknolojinin sosyal alandaki
yansımasıyla ortaya çıkan meslekler ve sosyal tabakalar örgütlenerek toplumda kendiağırlıklar ını hissettirmeye başlar ve yeni gelişen siyasal gruplar ın siyasal mücadelesi ortaya
640 Ruşen Keleş, Yerinden Yönetim ve siyaset, Cem Yayınevi, İstanbul, 2000, s. 131
641 a.g.e, s. 102642 Nimet Ömür, ‘ Bilgiye Dayalı Toplumsal Yapılara dönüşüm Sürecinde İletişim Fakülteleri’, M.Ü. İletişim
Fakültesi Yayınları, 1, 2001, s. 23
643 Koray Velibeyoğlu,’Bilgi Teknolojileri Destekli Kentsel Gelişme Stratejileri’ Yapı Ve Kentte Bilişim’ 04
‘Kentte Dönüşüm’3. Ulusal Kongresi , Dumat ofset Matbaacılık,Ankara,2-3 Aralık 2004,S.53
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 130/170
çıkar.Sosyal alanda özgür ve eşitlikçi bireyler ortaya çıkmış,ulus-devlet parlamenter yapı ve
demokrasinin doğmasına yol açmıştır.Teknolojik dönüşümün en son yaşandığı alan ise kültürel
alandır.Bireyler sahip olduklar ı değer,kuram ve davranış kalı plar ını korumak isterler.Bu
nedenle teknolojik yenilenmeler kültürel alanda gecikmeli olarak yansır.Teknolojik yenileme
ile ortaya çıkan değişim süreçleri her toplumda toplumun yapısal özelliklerine bağlı olarak
farklı sonuçlar ortaya koyar.Örneğin yeniliğe,değişime açık toplumlarda teknolojik yeniliğin
etkileri daha hızlı ve daha etkin bir biçimde görülebilir.644
3.5.1 BİLGİ KENTİ
Kent bir bilgidir, kültürdür, felsefedir, tarihtir, ekonomidir yasam alanıdır. İnsanın
kendini geliştirebileceği ve gerçekleştirebileceği biricik mekânlardır.645 Gelişen teknoloji ve
üretim sisteminin etkisiyle dünyanın bütün yüzeyi kent haline gelmiştir. Dolayısıyla dünya
tümüyle kentleşmektedir.646 Dünyadaki yeni yapılanmada kentlerin \ değişen rolleri ve kültür
örüntüleri çerçevesinde. önemli olan kentteki f ırsatlardan / yararlanmayı, uzlaşma ve yaşayarak
öğrenmeyi sağlayacak mekanizmalar ın kurulmasıdır.647 İnsan sürekli olarak çevresinden,
içinde yaşadığı koşullardan etkilenmekte bu etki insanı içinde yaşadığı koşullar ı anlamaya
itmektedir. Bunun sonucunda da bilgi düzeyi gelişmektedir. Kazanılan yeni bilgiler yaşamdaki
yansımalar ını bulmaktadır. İnsanın yaşamına uyguladığı bilgi ve yetenek sürekli gelişmektedir.
Bugün endüstri toplumu yerini farklı karakteristiklere sahip enformasyon itine
bırakmaktadır. Bu bir derece değil, nitelik fark ıdır. Farklı değerler dizisi dayanan yeni
toplumda fabrika ve maddi üretim, toplumun temel ekseni olma özelliğini yitirmekte yerini
sembolik unsurlar ın önem kazandığı bilgi üretim merkezi önem kazanmaktadır.648
Bilişim teknolojisine dayalı olarak kullanıcının üretebildiği bilgi artmakta
ve bilginin birikimi sağlanmaktadır. Birikmiş bilginin sinerjik etkisi bilgi üretimi ve
bilgiden yararlanmayı daha da hızlandır ıyor.649
Hızlı bilgi artışı günümüzde hızlı değişme ve gelişmelerin tüm boyutlar ıyla 644 Faruk Kocacık,’ Bilgi Toplumu ve Türkiye’ C.Ü Sosyal Bilimler Dergisi,Cilt:27, No:1, Mayıs 2003,s.3
645 Çukurçayır,a.g.e.,s.118646 Rana A.Aslanoğlu,Kent,Kimlik ve Küreselleşme,Asa Kitabevi,Bursa,s.99647 Aslanoğlu,a.g.e,s.98648 Şaylan,a.g.e,ss.95-99
130
649 Bozkurt,a.g.e,s.35
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 131/170
yaşam yansımasına yol açmıştır.650ToffIer'in Üçüncü Dalga. Bell'in " sanayi - ötesi
toplum", masuda'nın "bilgi toplum" ya da "Global Bilgi Toplum"" olarak adlandırdığı
bireysel ve toplumsal ilişkilerin yeniden tanımlandığı bu yeni dönemde 651 tüm
paradigmalar değişimi, sürekli ve hızlı değişimin egemen olduğu toplum biçimi var
olmuştur.652 Bilgi toplumu bilginin kullanımının yaygınlaştığı ya da bilgiye ulaşmasının
kolaylaştığı bir toplumdur.653 Bilgi toplumu, bilgisayar teknolojileri sayesinde
enformatik değerlerin üretildiği, bilgi kaynaklı beşeri sermayenin kullanıldığı teknolojik
alt yapının belirleyici olduğu, geleneksel metotlar ın terk edilerek yerini elektronik
tabanlı faktörlere bıraktığı herkesin bilgi üretimine katk ıda bulunduğu, bireylerin hem
üretici hem de tüketici olduğu günümüz insanını her yönüyle etkileyen bir süreçtir.
Dolayısıyla bilgi toplumunda değişmeler çok hızlı olmaktadır.654
Kültürün değişmesinden, tele-kent. tele-ev ve bilgisayar esaslı mübadeleye kadar
pek çok yeniliğin ortaya çıkmasına yol açan yeni teknolojilerin etkilemediği alan
kalmamıştır.655 Bu bağlamda kent tiplerini belirleyen en önemli etken
teknolojinin gelişme düzeyidir.656
Bilgi toplumunun itici gücü bilgi ve bilgiyi işleyen bilgisayarlar oluyordu.657
Önce savunma amaçlı olarak geliştirilen bilgisayarlar, daha sonra akademik alanda bilgi
üretimi ve saklanması amacıyla kullanılmış. 1980'lerden sonra ise yaygınlaşan ve
ucuzlayan bilgisayarlar ın üretimi ve dünya çapındaki iletişim ağlar ı (www) ile de
dünyada milyarca insanın hayatını derinden etkilemiştir. 1998 yılı itibariyle dünya
genelinde 200 milyon kadar olan PC sayısının 2005 yılına dek bir milyar ı geçeceği
tahmin edilmektedir. 2001 yılı itibariyle de dünyada internete bağlı bilgisayar sayısı 109
milyonu, kullanıcı sayısı da 410 milyonu bulmuştur.658
650 Lyortord,a.g.e,s.20651 Akgün,a.g.e,s.66652 Kutlu,a.g.e,s.s.29653 Ökmen.a.g.e,s.281654 A.g.e,s.260655 www.bilgiyonetimi.org/bt_istanbul.html (10.11.2003)656 Ökmen,a.g.e,s.260657www.bilgiyonetimi.org/bt_istanbul.html (10.11.2003)
658 Akgün,a.g.e,s.65
131
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 132/170
21 y.y'da yeni elektronik dünya varlığını kanıtlamıştır. Bu elektronik dünyada
işlemler hızlı, ucuz ve daha iyidir. Artık bilgi parmaklar ın ucundadır.659Bilgiye ulaşmak
ve paylaşmak hiçbir bu kadar kolay olmamıştır. Artık "çevrimiçi" ansiklopediler,
elektronik sözlükler, bilgi kanallar ı ve günlük siyasal gelişmeler elimizin altında ve
sadece bir klik ötemizdedir.660 Sanayileşmeyle birlikte kentler bir bütün olarak
toplumsal ilişkiler bağlamında yeni bir konuma geçmiştir.661 Çağdaş kentleşmenin en
önemli özelliklerinden biri nüfusun belli merkezlerde yoğunlaşmasıdır. Kentsel
nüfusun büyük bir çoğunluğu nüfusu 10 binin üzerindeki kentlerde yaşamaktadır. Eş
zamanlı olarak hızlı bir metropolitenleşme söz konusudur. Kent yaşamı egemen yaşam
biçimi olmaya doğru gitmektedir.662
Günümüz dünyasında network ağına dâhil olmuş topluluklar hızla
genişlemektedir. Fiber-optik ve kablosuz networklar dünya ticaretinde yeni ufuklar
açmakta, Çin hükümeti milyarlarca dolarlık yatır ımlarla 2010 yılında 12 ayr ı kentte
faaliyete geçmesi öngörülen teknoloji haritası bölgelerin inşasına yönelmektedir.
Bireysel ticari zeminler ortadan kalkarak yerlerini 24 saat 365 gün durmaksızın çalışan
küresel piyasalar bırak ıyor. Bu bağlamda dünyayı tümüyle değiştiren başkalaşımın
çekirdeği bilgidir ve giderek daha şeffaf hale gelmektedir.663
3.5.2 KÜRESEL KENTLER
Kentler bilim ve teknolojinin ilerlemesi ,küresel ekonomik güçlerin
kuvvetlenmesi, üretimin globalleşmesi,uzmanlaşma ve bilginin paylaşımı ile büyük
ölçüde değişmektedir.Küreselleşen dünyada sermayenin yoğunlaştığı belirli kentler
dünya çapında ekonominin örgütlenmesinde çok önemli rolü olan ‘küresel kentler’
olarak adlandır ılmaktadır.Castells’a göre finansal pazarlar ın ve kuruluşlar ın yeniden
yapılanmalar ı,altyapının varlığı sermaye ak ışında bilgilenme ve karar verme sürecinde
rol oynayan organizasyonlar ın oluşumu sermeyenin hareketliliği ve buna bağlı olarak
659 Kutlu,a.g.e.,s.28660 Akgün,a.g.e.,s.65661 www.bilgiyonetimi.org/bt_istanbul.html (10.11.2003)
662
Ökmen,a.g.e.,s.65663 Kutlu,a.g.e.,s.31-32
132
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 133/170
sosyo-ekonomik yönden kentlerin yapısını etkilemiştir.Küresel kentler olgusu bu
oluşuma bağlı olarak ortaya çıkmaktadır.664
Küreselleşme ile birlikte artan rekabet ve yar ış ortamı gittikçe hızlanankentleşme olgusu ile birleşince yeni sürecin temel öznelerinden biri olan yerel
yönetimleri buna uygun örgüt yapılar ı ve işleyiş sistemleri geliştirme zorunluluğu ile
kar şı kar şıya bırakmıştır.Yeni süreçte yerel yönetimler bir yandan mevcut hizmetleri
daha iyi ve yaygın biçimde sunma yükümlülüğünde kalırken,diğer yandan da yeni ve
farklılaşan kentsel hizmetlere olan talebi ve ihtiyacı kar şılamaya çalışmaktadır.665
Yüzyıllar boyunca kent için en önemli altyapı kent duvarlar ıydı. Duvarlar ticaret,
kapısına ve yönetim gibi işler için güvenilir bir çevre yaratıyordu. Kentler evrim
geçirdikçe teknoloji daha erişilir hale geldikçe yeni etkinlikler doğdu. Tarihte kentler
ticaret merkezleri olarak gelişmiştir. Yeterli ulaşım, servis ve üretilebilenlerin dağıtımı
için insanlar ın bir arada olmalar ı gerekiyordu ama yaşananlar ve gelişmeler kentlerin
fiziksel olarak ayr ı olmalar ına olanak sağladı. Bugün yeni bilgi ve iletişim teknolojileri,
ekonomik etkinlikler arasında daha yak ın ve kolay bağlantılar yaratarak artık fiziksel
olarak birbirinden uzakta olmalar ına olanak sağlıyor. Yeni iletişim sistemleri bütün
kurallar ı değiştiriyor. Yani kent içinde olmak yeterlilik için gerekli değildir.666Bilgi ve
iletişim teknolojileri küreselleşmenin de fiziki alt yapısını oluşturmuştur.667 Günümüzde
ileri teknoloji kullanımı ve küresel yeniden yapılanma kentlerin önemli dönüşümler
geçirmesine yol açmıştır.668 Yeniden yapılanmada göze çarpan küreselleşme sürecinin
hız kazanmasıdır.669
Küreselleşme süreci ve buna paralel olarak gelişen küresel bilgi ve iletişim ağlar ı
yerelin yeniden tanımlanmasını gerektirmektedir.670 Küreselleşme sürecinde bilgi
664 Şenlier,Eryılmaz,a.g.m.,s.233665 Aydınlı,Akdeniz,a.g.m.,s.203666 http://www.tubitak.gov.tr/dergi/98/ocak/gelecegin.html.(12.12.2003)667 Akgün,a.g.e.,s.66668 www.bilgiyonetimi.org/bt_istanbul.html (10.11.2003)
669
Akgün,a.g.e.,s.66670 http://www.woldacademy.org/meetings/index.html (10.11.2003)
133
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 134/170
üretim sürecine yardımcı bir faktör olmaktan çıkmış, bilgi üretimin kendisi bir endüstri
haline gelmiştir. Küreselleşme, uluslararası iletişim ağlar ı, ekonomilerin bütünleşmesi
ve kültürlerin bağlantısı ile alakalıdır. Yerelin içinde küreselin fark edilmesi ve yerelin
küresel düzeyde inşasıdır. Giderek küreselleşmeyi uzak yerleşimlerin birbiriyle
ilişkilendirdiği. yerel oluşumlar ın millerce öteki olaylarla biçimlendirildiği dünya
çapındaki toplumsal ilişkilerin yoğunlaşması olarak tanımlıyor. Yani küresel süreçte
yerel inşa edilmektedir.671 Kentsel tasar ımlar ın yeni projelere dahil edilmeye başlanması
21 yy'da kent tasar ımını küresel bir resmiyet kazandığını gösteriyor. Bugün
küreselleşmeyle dünyada ne oluyorsa bunun izdüşümlerini yerel düzeylerde de görmek
mümkündür.672 Çok boyutlu ve son derece hızla değişen küreselleşme sürecinde dünya
küçülürken bir yandan parçalanmakta farklılıklar ın altı çizilmektedir. Yerel dönüşümküreselleşmenin bir parçasıdır.673 Gelişen ülkelerde bazı kentlerin nüfusu her sayıda bir
ikiye katlanmaktadır. Yapılan tahminlere göre dünyanın en büyük on kentinden çoğu
gelişen ülkelerde olacaktır. Küresel ekonomi içinde ulusal ekonominin sınırlar ının
geçirgenliğinin artması, yeniden tanımlanması kentlerin önemli ekonomik ve politik
aktör haline gelmelerine yol açmaktadır. İletişim teknolojileri, bilgisayar ve uydu esaslı
iletişim ağlar ı kentsel dönüşümü hızlandırmaktadır.674 21 yy'da kendilik küresel bir
süreçtir.675
Küreselleşme kar şıt bir etki olarak fakat yine küreselleşmenin bir parçası
olarak yerelliği dolayısıyla da kentleri odak noktasına dönüştürmektedir. Bu süreçte
küresel olanla yerel olanının geçişliliğin den söz edilmektedir.676
3.5.3 YENİDEN TANIMLANAN KENT
Dünya, çok hızlı ve çok kolay kavramsallaştır ılamayan bir gelişim ve dönüşüm
sürecine girmiş olduğunu belirtmiştik.20 yy’ın başlamasıyla ilerleme insanlar ın
alışkanlıklar ını ve kafalar ını değiştirirken, kentlerde de büyük değişimlere yol açtı.
671 http://www.kutuphane_uludag.edu.tr/pdf/html (10.11.2003)672 http://www.uzaklar.dc/html/bır_synfsol.mevzilenme_mekan.html(10.11.2003)673 Aslanoğlu,a.g.e.,ss.124-126674 www.bilgiyonetimi.org/bt_istanbul.html (10.11.2003)
675
www.geocities.com/dersnotları/sosyoloji/kent/html(10.11.2003)676 Çukurçayır,a.g.e.,s.92
134
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 135/170
Coğrafya ve mekân kalı plar ının değişmesi yönetim kavramının yeniden tanımlanmasını
ve yeni örgütlenme nedenleri aranmasını, gerektirdi. 21 yy'da kentlerin planlanması
teknoloji-çevre-birey-toplum ilişkilerinin yeniden tanımlanmalar ına ve bu ilişkileri
kapsayan yeni mekân kurgular ına dayanıyor. Kentlerin rolleri de yeniden tanımlanırken
her kent yeni bir uygarlık projesi merkezi olmaya hazırlanıyor.677 Birleşmiş milletlerin
"Kentsel Binyıl" (urban millenevm) olarak tanımladığı yeni binyıl kentleşme konusunda
yeni dinamikleri beraberinde getirecektir.678 Hızlı bir kentleşme süreciyle yak ın bir
gelecekte nüfusun yar ısı kentlerde bar ınacaktır.679
Topluma kazandır ılan her yeni buluş ve ilerlemeyle toplumsal yaşam değişik
düzeylerde kolaylaşıyor. Bu süreçler içinde daha önce hayal edilemeyen birçok yeni
araç yapı kente kazandır ılmaktadır. Böylece bireylerin günlük rutin işlere ayırdıklar ı
zaman azalırken özel yaşamlar ına zaman ayırma olanaklar ı artıyor. Yaşam pratikleri bu
şekilde değişirken hem kentte mekânın yeni kullanış biçimlerini Ortaya çıkar ıyor. Hem
de mevcut arazi kullanış biçimlerinin yeni önceliklere göre değiştiriyor.680
Teknolojinin ekonomik, politik ve toplumsal hayatı bu şekilde dönüştürme
potansiyeli olumlu- olumsuz yönleriyle yaygın bir biçimde tartışılmasını da beraberinde
getirmektedir.681
3.5.4 YARIŞAN KENTLER
Günümüz küreselleşme sürecinde karar alma mekanizmalar ındaki dönüşümün
mekândaki yansıması, küresel kentlerdir.682 Günümüz post modern kentinde dikkat
çekici vurgu küresel ağ tanımı içerisinde yar ışmacı kentlerdir.683
677 http://biltek.tubitak.gov.tr/dergi/98/ocak/gelecegin/html(10.11.2003)678 Gönül Tankut,Yeniden Tanımlanan Kent,Bilim ve Teknik Dergisi Eki,Aralık,2002,s.1115679 http://www.aydınlanma.1923.org/sayi/34/34_03.html.(10.11.2003)680 Tankut,a.g.m.,s.6681 Mete Yıldız,’’Yerel Yönetimlerde Yeni Bir Katılım Kanalı Olarak İnternet’’Çağdaş YerelYönetimler Dergisi,Cilt:8,Sayı:4,1999,ss.144-156682
Tankut,a.g.m,ss.1-15683 http://www.aydınlanma.1923.org/sayı/34/34_03.html(10.11.2003)
135
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 136/170
Bu bağlamda piyasa mekanizması içerisinde yar ışan ekonomik aktörler gibi.
Kentler de uluslar arası ekonomik sistem içerisinde öncelikli konuma gelmek için
yar ışırlar. Bu yar ışın sebebi ise, küresel metropoller arasında ekonomik, politik ve
kültürel anlamda belirleyici ve karar verici konuma gelmek içindir. Bu yar ışta
kazananlar arasında Londra. Newyork, Paris, Tokyo, Sydney gibi metropoller vardır. Bu
metropoller değişen taleplerde hızlı yanıtlar verebildikleri oranda Lider — kent
oluyorlar.684
Kentlerin küresel metropol olmasını sağlayan nedenler şunlardır:685
• Sermaye ve üretimin kontrol edildiği merkezle olmalar ı
• Üretme ilişkin buluş ve teknolojilerin geliştirildiği merkezler olmalar ı
• Bilgi çık ış sisteminde uzmanlaşmış organizasyonel yapıya sahip merkezler
olmalar ı
• Ulaşım açısından önemli üstünlüklere sahip merkezler olmalar ı
• Dünya ölçeğinde iş yapan firmalar ın, dünya ekonomisine etki eden borsalar ın,
haberleşme, emlak, pazarlama ve sigorta şirketlerinin aldığı merkezler olmalar ı
• Finans kurumlar ını uluslar arası organizasyonlar ın önemli üretim faaliyetlerininve çok uluslu şirketlerin yönetim birimlerinin yoğunlaştığı merkezler olması.
• Bütünsel kapitalist güç ilişkilerinin ve buna bağlı olarak ekonomik, politik ve
kültürel ilişkilerin kontrol edildiği merkezler olmalar ı. Sonuç olarak
modernizmin makine imgesiyle özdeşleştirdiği kent yeni binyılda bilgi kente
dönüşmüştür.686
684 Tankut,a.g.m.,s.7685 www.bilgiyonetimi.org/bt_istanbul.html (10.11.2003)
686 Tankut,a.g.e.,s.6
136
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 137/170
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 138/170
Dijital kenti tanımlayan iki özellik var.693
1) Bir kentin bir baştan bir başa dijital teknoloji ile biçimlendirilmesi alt yapının
dijital teknoloji uygulamalar ıyla yeniden yapılandınlmasıdır.
2) Kentin ekonomik iletişim, telekomünikasyon yönetim ve siyaset gibi işlevlerinin
dijital teknoloji taraf ından biçimlenmesidir.
Dijital kent uygulamalar ı
internet üzerinden sadece bir web sitesinin faaliyetegeçmesi değil bütünsel bir dönüşüm hareketidir.694 Toplumu yönlendirme eğitim, kent
planlama iş olanaklar ı, afet ve kriz yönetimi, sosyal devlet çalışmalar ı gibi alanlarda
dijital kentten faydalanılmaktadır.695 Daha da genişletecek olursak haritacılık, tar ım,
çevre, sigorta, medya, savunma, telekominikasyon, yerel yönetimler, ormancılık, petrol,
enerji ve alt yapı. ulaştırma, doğal kaynaklar, emniyet, emlakçilik gibi olanaklarda
faydalanılmaktadır.696
Dijital kente dünya yüzeyinde herhangi bir noktaya bağlı olmayan kent de
denilmektedir. Yerleşimler fiziksel olarak betondan, çelikten değil, sanal olarak
yazılımlarla inşa edilecek ve kapılar, caddeler yerine internette birbirine
bağlanacaktır.697
Dünyadaki bilgi toplumuna geçişte yalnızca yaşantımızı değiştirmekle kalmıyor,
yak ı
n çevremizin devletini, yerel yönetimleri de kendi alanlar ı
nda kolaycaşeffaflaştır ıyor, demokratikleştiriyoruz.Ak ıllı kentlerin oluşumu için tüm dünyada
olduğu gibi özellikle yerel yönetimlerin integral, yatay yaklaşıma zorunlu görünüyor.
Dijital kent imajının pekiştirilmesi, kent sakinleriyle iletişim ve katılımcılığın
yükseltilmesi, e-demokrasi yolunda, e-referandum yolunda geniş tabanlı bir e-yerel
693 Çukurçayır,a.g.e.,s.124694 http:/www.digitaldevlet.com/haber_gorus/php(10.11.2003)695 Çukurçayır,a.g.e.,s.125696
http://www.sieurasio.com.tr/c_imp(12.12.2003)697 http:/www.biltek.tubitak.gov.t/dergi/98/ocak/gelecegın.html(10.11.2003)
138
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 139/170
yönetimin izlenmesi gerekecektir. Kentler düzeyinde fizik ve sanal buluşma
platformlar ını kent yönetimleri taraf ından eş güdümlenmesi gerekliliği bilgi kentlerinin
özünü açan bir çalışmadır.698 Dolayısıyla bir kenti düşündüğümüzde o kenti yöneten
kurumlar ve ilişkiler göz önüne alınacaktır.699
3.7 DİJİTAL KENTİN KAPSAMI
Dijital Kent kapsamındaki konular ı Çukurçayır şu şekilde tasnif etmiştir.700
3.7.1 Bilgilendirme amaçlı hizmetler
• Kentsel Bilgiler ( Tarih, istatistik, kent planı vb)
• Güncel Bilgiler (Hava Durumu, güncel haberler)
• Bulvar Türü Bilgilendirmeler ( sinema, tiyatro, restaurant, turizm)
• Ekonomik Sektörle ilgili Bilgiler (istatistik, ilgili kamu kurumlar ı)
• Kamu kurumlar ıyla ilgili Bilgiler (adresler, çalışma saatleri, telefon, faks..)
• Kamuoyu açıklamalar ı (meclis çalışmalar ıyla ilgili bilgiler, bütçe, seçim
sonuçlar ı, demokrasinin bağlantısı, geliştirilmesi ile ilgili çalışma)
• Kentdaşlar ın internet bağlantısı ve kullanıcıyla ilgili çalışmalar ı ( internet-
cafelerin ve internet kullanımının yaygınlaştır ılması)
3.7.2 İletişim Amaçlı Hizmetler
• Arama motorlar ına yer verilmesi (Bilgilere anahtar sözcüklerle ulaşılması)
• Elektronik etkileşim ve iletişim olanaklar ını sunulması (e-posta), şikâyetlerin
ulaştır ılabilmesi. Başkana mesaj)
• Elektronik Başvuru ve taleplerin gerçekleştirilmesi (Dilek verebilme,
rezervasyonlar, inşaat, ehliyet başvurular ı)
• Çeşitli kentsel ve yönetsel konularla ilgili anketlerin oluşturulması
698 http://www.tbd.org.tr/sayi83/dosya10.html(10.11.2003)699
Cs.comu.edu.tr/tainn03/conference_program.html.(12.12.2003) 700 Çukurçayır,a.g.m,s.125
139
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 140/170
3.7.3 Halk Katılımını Sağlayacak Hizmetler
• Katılım (Kentdaşlar için tartışma forumlar ı, kentle ilgili bütün sorunlar ın
çözümüne ve tartışılmasına katılabilmek olanaklar ı)61
• Mannheim Belediyesi’nin hazırladığı dijital ortamda yer alan konular şöyledir.
• İnternet Belediye ile ilgili bilgiler
• Online kütüphane hizmetleri ile ilgili bilgiler
• Kimlik Pasaport Başvurusu
• Kayı p haberleri
• Özel oto sahiplerine park yeri için başvuru olanağı
• Kente yeni taşınanlar için bilgiler
• Ev değiştirme ile ilgili bilgiler
• Belediye meclisi ile ilgili bilgiler
• Danışma merkezi
• Partilerin meclisteki çalışmalar ıyla ilgili bilgiler
• Belediye birimleriyle ilgi li bilgiler
Hiedelberg kentinde de yurttaş boyutlu birçok konu internete taşınmıştır. Bunlar
çevre, toplum, farklı toplumsal kesimler, kentsel gelişme, sürdürülebilir kent
yönetimleri, sürdürülebilir kalk ınma, kadınlar ın kentsel alanlardan yararlanma,
kar şılaştıklar ı sorunlar ın üstesinden gelmeleri gibi birçok konu internete taşınmıştır.701
Gelsenkirchen kentinde 1997"de başlatılan projede dijital kentin kapsadığı konular ise
şöyledir:
• Arama kataloglar ıyla kamu kurumlan k ılavuzu
• Kamu kurumlar ının çalışma saatleri
701 a.g.m.,s.142
140
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 141/170
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 142/170
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 143/170
Kamu hizmetlerinin haftanın 7 günü günde 24 saat boyunca kesintisiz daha kolay
ucuz ve etkin bilgi verme olanağı amaçlanıyor.Ortaya çıkan sanal topluluklar
aracılığıyla hak ve özgürlükler, kalk ınma projeleri, yönetim platformlar ı, yolsuzluk
denetimi gibi sayısız konuda, etkili ve ses getirici faaliyetler gösteren yeni sivil toplum
örgütlenmeleri ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır.707
Dijital kent uygulamalar ından beklentiler iki türlüdür. İyimser beklentileri
paylaşanlar daha etkin, şeffaf bir yönetim sistemi oluşacağını, demokratik katılımın
artacağını ummaktadırlar. Kötümser olanlar ise internetin birer denetim aracı olmasının
ve özel hayat müdahalesinin önüne geçimlesin talep etmektedirler.708
3.10 DİJİTAL KENTTE YURTTAŞ
Artık modern kentli e-belediyecilik sayesinde imar planlar ı, encümen
toplantılar ı, yol, su, telefon, elektrik, sinema, konser, maç biletleri araba park yerlerini
her türlü ruhsat bilgilerini artık oturduklar ı yerden öğrenebilmektedirler. Daha önce
vatandaşın zamanını harcayarak yapmak zorunda olduğu işleri artık oturduğu yerden
yapabilecektir. Böylece kendisine ve de işine daha çok zaman ayırabilecektir.Bilgisayar ın başında emlak ve çöp vergisi borcunuzu öğrenebilir hatta borçlar ını
internet üzerinden ödeyebilecektir. İhaleler hakk ında bilgi edinebilir yerel yönetimlerin
işleyişini daha yak ından ve hızlı takip edilebilmektedir.709 Kent içinde olmak yeterlilik
için artık şart göstermemektedir.
3.11 DİJİTAL KENTTE KATILIM
İnternet üzerinden mümkün olduğunca çok sayıda vatandaşın yerel yönetim
bilgilerine ve çalışanlar ına doğrudan ulaşmalar ı istenmektedir. Yerel yönetim sınırlar ı
içinde oturan, çalışan ya da okuyan insanlar ın kendi bilgisayarlar ından veya kamu
terminallerinden her türlü bilgiye ulaşabilmesi yerel yönetim çalışanlar ı ile diğer
707 Mete Yıldız’’Yerel Yönetimde Yeni Bir Katılım Kanalı Olarak İnternet:ABD’de ve Türkiye’deElektronik Kamu Bilgi Ağlar ı’’Çağdaş Yerel Yönetimler,Cilt:8 Sayı:4,TODAİE,Ankara,ss.144-156708 Özgür Uçkan,’’E-Devlet,E-Demokrasi ve E-Yönetim Modeli:Bir İlkesel Öncelik Olarak Bilgiye
Erişim Özgürlüğü,www.stradigma.com/turkce/haziran2003/makale.09.html(12.12.2003)709 http://www.yalova_bld.gov.tr(12.12.2004)
143
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 144/170
vatandaşlarla iletişim kurması sanal ortamdaki konferanslar ve sohbet kanallar ı
aracılığıyla yerel yönetim sınırlar ı içinde yaşayan vatandaşlar ın giderek artan bir oranda
yerel olaylara sanal ortamda aktif katılımcı olmalar ı sağlanmaktadır.710 Bu bağlamda
siyasal düzlemde de artık elektronik demokrasiden söz edilmekte ve internet
demokrasiye ne gibi katk ılar yapılabileceği üzerinde araştırmalar ve çözümlemeler
yapılmaktadır.711 Hükümetler de vatandaşlar ın internete katılımın birçok nedenden
ötürü teşvik ederler. 712 Birinci neden, sosyo-ekonomiktir. Kaliteli insan gücü
yetiştirmek ve muhafaza etmek, rekabet gücünü önemli bir parçasıdır. Bilgi ve iletişim
teknolojilerine katılım kaliteli insan gücü yetiştirmek açısından önemlidir. İkinci neden,
ekonomiktir. İnternet üzerindeki ekonomik işlemler küresel ekonomi inde daha fazla yer
tutmaya başlamıştır. Vatandaşlar ın katılmasını artırmak ekonomik faaliyetlerinartmasını sağlayacaktır. İnternetin şirketler arası işlemlerde kullanılması ekonomiye ek
dinamizm getirecektir.Üçüncü neden siyasidir. Bilgi ve iletişime katılım vatandaş ve
devlet arasında kopuklu ve iletişimsizliği önleyeceği düşünülmektir. İnternet yardımıyla
kamu hizmetleri daha kaliteli, daha çabuk, daha yoğun katılma ve 24 saat boyunca
ulaşılabilir olması teknolojiyi cazip k ılmaktadır. Dördüncü neden, yönetseldir. İnternet
kullanımını vatandaşlar ın yönetime katılımı artırma potansiyeli vardır. Örneğin internet
vatandaşa kamu örgütleri arasındaki iletişimi, artırabilir. Kamu örgütleri diğer kamuörgütleriyle ve diğer yönetimin aktörleriyle internet yardımıyla etkileşebilir. Vatandaş
diğer vatandaşla internet yoluyla bağlantı kurabilirler.
3.12.DİJİTAL KENT UYGULAMALARI
3.12.1 Türkiye’de İnternet
Türkiye internetle 1993 yılında tanışmıştır.713 2003 rakamlar ıyla yaklaşık 3.5
milyon internet kullanıcısı vardır.714Türkiye'de internetin yeterince gelişmemesinin
başlıca nedenleri yasal düzenlemelerin yetersizliği, internet ile ilgili sorunlara muhatap
710 Yıldız,a.g.m.,s.148711 Çukurçayır,a.g.e,s.141712 Yıldız,a.g.m.,s.147713 Mete Yıldız,Yerel Yönetimlerde Yeni Bir Katılım Kanalı Olarak İnternet,Çağdaş Yerel Yönetimler
Dergisi,Cilt:8 sayı:4,TODAİE,Ankara,1998,ss.144-156714 Çukurçayır,a.g.e.,s.132
144
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 145/170
olacak bir örgütsel yapının olmayışı, erişim güçlüğü ve yetişmiş insan altyapısı
yetersizliği olarak belirtilebilir.715 Türkiye'de e-devlet kullanma oranı %3 iken bu oran
Norveçte %53"tür. Araştırma yapılan 27 ülke içerisinde e-devlet uygulamalar ı
bak ımından Türkiye son sırada yer almaktadır.716
İnternet merkezi yönetim ile yerel yönetimler arasında doğru ve güncel veri-bilgi
hattı kurulmasını mümkün hale getirerek devlet örgütlenmesini ve işleyişinin bu kriter
ekseninde yaşanan boşluklar ı ortadan kaldırma olanağı vermektedir. Böyle bir eksenin
ideal insanı için en alttaki birimlerden en üst birimlere kadar örümcek ağı sistemi gibi
birbirine bağlanmak gerekmektedir. Yerel yönetim sistemi içinde en ağırlıklı tür tüm
yerel yönetim türleri bak ımında önem taşımakla birlikte köy ve il özel idarelerinden çok belediyeler dünyasında daha fazla ön plana çıkmıştır.717
Yerele yönetim dünyası çalışanlar ının birikimlerini birbiriyle ve halkla
paylaşmalar ı yerel yönetim ile ilgili mevzuat vb. kaynaklara ulaşmalar ı, birbiriyle ile
tüm kavramlar ı ve altyapı yetersizliği nedeni ile kendi web sitesine kavuşturulması
amacıyla yerel ret projesi başlatılmıştır.718
Yerelnet ve Yerelbilgi Kapsamında dijitalleşme süreci beş aşamada oluşmaktadır.719
1. Bilgisayarlaşma
2. Otomasyon
3. İnternet Kullanıcılığı
4. Web site kurma
5. Yönetim internete taşma
715 Yıldız,a.g.m.,s.144716 Çukurçayır,a.g.e.,s.32717 Birgül A.Güler,’’Yerel Yönetim veİnternet’’www.intertr.org/inetconf7/sunum/yerelyonetım.doc(10.12.2003)718
www.teclinn.com(12.12.2003)719 Çukurçayır,a.g.e.,s.133
145
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 146/170
3.12.2 Belediyelerde İnternet
Belediyelerdeki dijitalleşme süreci şu şekilde ifade edilmektedir.720
Bilgisayarlaşma: Toplam 3064 belediye (%95) ait veriler üzerinde yapılan çalışmaya
göre Türkiye'de 2100 (%69) bilgisayara sahiptir.
Otomasyon düzeyi: Otomasyon terimi ile mali işler, su ücretleri vergi tahsilatı gibi
işlerin belli yazılımlar temelinde bilgisayar ortamına geçirildiği ve bu işlerin bu ortam
da yürütüldüğü sistem kastediliyor. Belediyeler 903'e (%30r u) otomasyon sahiptir.
Bilgisayar da belediyeler içinde otomasyonu oranı %43 düzeyindedir.
İnternet Kullanımı: Ülke genelinde tüm belediyelerin 467'si (%15'i) internet bağlantısı
yapmış internete erişim sağlamıştır. Bilgisayarlaşma, otomasyon, şirket desteği ve
internet kullanımı bölgelere göre değerlendirildiğinde, en yüksek oranlar ın Marmara
Bölgesinde, en düşük oranlar ında Güney Doğu ve Doğu Anadolu Bölgelerinde olduğu
belirlenmiştir. Sosyo-ekonomik bak ımdan gelişmiş olan bölgelerde bilgisayar altyapısı
gelişmiştir. Bilgisayara sahip belediyeler toplamında otomasyon %54 internet kullanımı
%26'dır.100
.Büyük nüfusa sahip yerlerini belediyeleri, az nüfuslu yerlerin belediyelerinden üstün durumdadır. En küçük belediyelerde bilgisayarlaşma %55
düzeyindedir, nüfus arttıkça oran da artmaktadır. Ülkemizde, Kent Bilgi Sistemleri
uygulamalar ı geç kalmış olmakla birlikte son zamanlarda bazı Büyük şehir belediyeleri,
il ve ilçelerde çeşitli uygulamalar başlatılmıştır. Bunlar arasında İstanbul, Bursa,
Ankara, Alanya ilkler olarak adlandır ılabilir.
Web Site Kurma: 447 belediyenin internet ortamı
ndan tanı
tı
m ve hizmet sunduğugörülmektedir.721
Yönetimi İnternete Taşıma:Belediye düzleminde yönetimi internete taşıma süreci 3
boyuttan oluşur.722
720 Birgül A.Güler,’’Yerel Yönetim ve İnternet ‘’www.inet-tr/inetcon7/sunum/yerelyonetım.doc(10.12.2003)721
Çukurçayır,a.g.e.,s.133722 Güler,a.g.e.,s.6
146
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 147/170
• Belediye içi mali personel, yazı işleri, imar planlar ı vb. yönetim süreçlerini
otomasyonu
• Kentte yaşayanlar ın şikâyet,istek ve görüş bildirimlerinin belediye yetki
alanındaki iş ve işlemler konusunda bilgi alma etkinliklerini, belediyeden işyeri
açma, proje onaylatma gibi ruhsat-izin alma. onay başvurular ının belediye
taraf ından, temsil edilen ödemelerin internet üzerinden yapılması
• Yerel yönetme ilişkin temel veri ve bilgilerin diğer kamu kurum ve kuruluşlar ı
ile bağlanarak paylaşılması.
Türkiye'de pekiştirilen dijital kent uygulamalar ı tek yönlü bilgi ak ışı ile halk ı belediye
hizmet ve çalışmalar ıyla ilgili bilgilendirmek olduğu belirlenmiştir. Belediye web
siteleri temel olarak bir tür "tanıtma broşürü" özelliği taşımaktadır. Etkileşimli web
hizmetlerinin verildiği belediye web’ler oldukça sınırlıdır.723
Web sitelerinin bir başka özelliği insansız olmasıdır. Sitelerde ne kentliler, ne
personel, ne de seçilmişler vardır. İnsan figürü olarak görülen tek unsur belediye
başkanının kürsü üzerindeki yükselen seslenişleridir." Diğer bir özellik ise web sitelerini
halk ın doğru denetimine olanak verecek biçimde belediye meclis ve encümen konu
metinlerine yer vermemesidir. Karar süreci web sitelerinden oldukça uzaktatutulmaktadır.724
3.13 DİJİTAL KENT UYGULAMALARININ AVANTAJLARI
1. Bilginin dolaşımını hızlandıran bu sistemler, kamuoyunun bilgilenme hakk ı
açısından büyük olanaklar sağlamaktadır.
2. Hizmet kalitesini artırmakta ve iş süreçlerini etkin hale getirmektedir. Katılımolanaklar ı artmakta daha kaliteli etkileşim sağlanmaktadır.725
3. Demokrasinin gelişmesine yardımcı olma halka hızlı kolay online hizmet ve
daha şeffaf bir yönetimin gerçekleşmesini sağlayacaktır.726
723 Türksel K.Bengshir,’’Web’deki Belediyelerimiz:Ankara Büyük şehir Belediyesi’’Çağdaş YerelYönetimler Dergisi,Cilt:9 Sayı:2 ,TODAİE,Ankara,2000,s.80724 Güler,a.g.e.,s.7725 http://www.digitaldevlet.com/haber_gorus/php(10.11.2003)726
Türksel K.Bengshir,’’Web’deki Belediyelerimiz:Konya Büyük şehir Belediyesi’’, Belediyesi’’Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi,Cilt:19 Sayı:4 ,TODAİE,Ankara,2000,s.80
147
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 148/170
4. İnternet siyasi propagandanın alanı olacaktır. Tüm partilerin ve
milletvekillerinin web sayfalar ı olacak yaptıklar ı çalışmalarda bu sayfalarda bize
bilgi vereceklerdir.727
5. Kurumlarda bekleme ve çalışma sürelerini azaltılması ya da işlemlerin otomatik
olarak yapılması ve daha ucuza nakledilmesi konusunda önemli etkiler söz
konusudur.
6. Sivil toplum örgütlerinin gücü ve etkinliği giderek artacaktır. Yeni iletişim
olanaklar ıyla çok daha fazla üyeyle çok daha rahat biçimde
haberleşebileceklerdir.
7. Yurttaşlar ın katılımı artacaktır. Dolayısıyla yeni katılım mekanizmalar ı
oluşturulacaktır. Yurttaşlar böylece kendi yaşadıklar ı yerlerle ilgili sorunlar konusunda çözüm öğreneceklerdir. Yani evimizden dünyaya yaşam ve
demokrasiye katılacağız.
3.14 DİJİTAL KENT UYGULAMALARININ DEZAVANTAJLARI
1. Gelişen bilişim teknolojileri bilgisayar ın ak ışını kolaylaştır ırken özel yaşamıngizliliği tehdit ediyor. Bir yandan demokratik sürecin "sivil gözetim" altına
alınmasından söz edilirken" bizi sürekli gözleyen büyük birader" ifadeleri de
yerini buluyor. Hareketlerimiz, sokak köşelerinden, dükkânlar ın soyunma
odalar ına kadar milyonlarca kamerayla izleniyor. Kullandığımız kredi kartlar ıyla
merkez veri bankalar ıyla hatta internet gezilerimiz aracılığıyla da izlenmeye
başladık. "Elektronik Göz" ile kar şı kar şı kar şıyayız. Elektronik ortamda Susman
ve kendimizi sürekli incelemeye doğru ilerliyoruz. Kameralar o denli çoğaldı
ki bütün Britonyalılar ın sokaktaki hareketlerinin gözetlendiğini bilmesi gerekiyor.
Geçen yıl Londra'da çift katlı otobüslerde "Gözleyen Gözlerin Altında
Güvendesiniz" yazılı ilan yer aldı.
2. Uluslar arası bağlamda gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasında bilgiyi
üretme, kullanma ve bilgiye erişim alanlar ındaki farklılıklar bulunmaktadır. Bu
727 http://www.digitaldevlet.com/haber_gorus/php(10.11.2003)
148
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 149/170
teknolojiler zengin ve fakir ülkeler arasındaki uçurumun (digital divide) zengin
ve daha da açılmasına yol açıyor. İnternet konusundaki gelişmelerin bir yönüyle
f ırsat bir yönüyle tehdit olarak algılanmasını nedeni budur. Bugün yaklaşık 300
milyon insan internette sörf ederken 1 milyar insan yani dünya nüfusunun
bırak ın bilgisayar ı kullanı p internete bağlanmayı, bilmiyor. Sözcüğünü henüz
yazamıyoruz. Çünkü okuma yazma bilmiyor. Dolayısıyla okuma-yazma ve
geçim sorunlar ının oldukça derin olduğu toplumsal yapıda, dijital kentlerden
beklenen yarar ın topluma bütüncül bir kazanç olarak yansıtılabilmesi de bir
ütopya kalacağını düşünenler vardır. Özelikle Türkiye gibi az gelişmiş ülkelerde
insanlar ın ekonomik, kayı plar ının ilk ve öncelikli olduğu toplumlarda bir lüks
olduğu konusunda eleştirilere uğramaktadır. Sınırsız bir özgürlük sağlayaninternet, aynı zamanda sosyal izolasyonu da artırdığı belirtilmektedir.
3. Her şey dijitalleştirdiğimiz anda bu bezde bu sistemleri koruma konusu
gündeme gelecektir. Suç örgütleri uluslarası boyutlarda, uzman hackerler
sayesinde her istediklerinin yapabileceklerdir. Hızlı değişimlerin yarattığı
belirsizlik duygusundan kurtulamıyoruz ne yazık ki. Güven gereksinim
içindeyiz. Vatandaşlar resmi işlerini internet üzerinden yaparken tam bir güveniçinde olmak istiyorlar, (dijital kimlik, dijital imza)
4. Gerekli nitelikli personel bulmama, akçal konularda belirsizlik ve gerekli
altyapının kurulmamış olması da dijital kent kapsamındaki sorunlar arasındadır.
Ayr ıca gelişmekte olan ülkelerdeki yoksulluk, gelir dağılımındaki eşitsizlik ve
eğitimsizlik sorunlar ını getirdiği teknolojik olanaklardan uzak durmaktadırlar.
149
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 150/170
SONUÇ
Toplumlar çevrelerinden sürekli etkileşim halindedirler. Sürekli değişir, gelişir
ve büyürler. İnsan sürekli olarak çevresinden içinde yaşadığı koşullarda etkilenmekte bu
etki insanı içinde yaşadığı koşullar ı anlamaya itmektedir. Kazanılan yeni bilgiler
yaşamdaki yansımalar ını bulmakta ve insanın yaşamına uyguladığı bilgi ve yetenek
sürekli gelişmektedir. Hızlı bilgi artışı günümüzde değişim ve gelişimlerin tüm
boyutlar ıyla yaşama yansımasına yol açmıştır. Bugün sanayi toplumu kendini farklı
karakteristiklere sahip enformasyon toplumuna bırakmaktadır. Her toplum kendine özgü
teknolojisi, siyasal yapısı, ekonomisi olmuştur. Toplumlar ı dönüştüren değiştiren temel
faktör de teknoloji olmuştur. Tar ım toplumunda temel stratejik kaynak toprak, sanayi
toplumunda sermaye günümüzde ise bilgidir. Günümüzde bilginin sürekli önemi sürekli
artmaktadır.
Tar ım toplumundan sanayi toplumuna geçiş politik ve teknolojik açıdan
meydana gelen devrimler bir önceki dönemden yani tar ım toplumundan tamamen
kopmuştur. Sanayi toplumunda bilgi toplumuna geçişte ise bir k ır ılmadan ziyade sanayi
toplumun temel parametreleri dönüşüme uğrayarak bilgi toplumunda var olmaktır.
Devrimler toplumu şekillendirmiş, tar ım devrini tar ım toplumunu, sanayi
devrimi sanayi toplumunu, bilgi devrimi ise bilgi toplumunu yaratmıştır. Sanayi
toplumuyla belli değerler, parametreler özdeşleşmiştir. Buna göre merkeziyetçilik,
hiyerar şi, disiplin, makine, fabrika, temsili demokrasi modernite gibi. Ancak
günümüzde ise merkeziyetçilikten adem-ı merkeziyetçiliğe doğru bir geçiş yer almakta
temsili demokratik artık yeterli olmakta, yeni katılım yöntemleri arayı p girilmektedir.
Artık temel faktör bilgidir ve insanlar “bilgi işçisi” olarak nitelendirilmektedir. Artık
yönetimden iş bölümü, uzmanlaşma, katı hiyerar şi, gizlilik ve kapalılıktan esnek, şeffaf
yönetim talep edilmektedir. Her toplum kendi yaşayış uygun sosyal, siyasal ekonomik
yapısını yansıtırken düşünsel yapısını da oluşturur. Sanayi toplumuyla özdeşleyen
modernite bilgi toplumuna geçişle post-moderniteye geçecektir.
Bilgi toplumunun itici güçlerinden biri küreselleşmedir. Küreselleşmeyle
beraber diye tüm faktörler (bilgi-iletişim teknolojileri gibi) etkilenmektedir.
Küreselleşmenin teknik alt yapısını iletişim ve haberleşme araçlar ı
oluşturmaktadır. Ancak küreselleşmenin bütün ayaklar ı önemsenmek zorunda. Çünkü
küreselleşme benimsenecek politik sistem, demokrasi insan haklar ı, din ve laiklik,
150
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 151/170
çevrecilik gibi birçok değerin güncelleşmesini ve yerleşmesini dayatıyor. Küreselleşme
aynı zamanda milli ekonomilerin dünya ile bütünleşmesini, teknolojinin, üretimin
tüketimin ve finansmanın önündeki surlar ın kalk ınmasını istiyor.
Küreselleşmeyle beraber bilgi sürekli artmakta ve önem kazanmaktadır. Bilişim
ve bilginin temel kaynaklar ımız olarak ortaya çık ışının asıl önemi toplum yapısının
kendisini ve üzerindeki işlerlik kazandığı kurumsal önermeler ve değer önermelerini
etkileyen derin etkileridir. Kilit bir toplumsal olay olarak birleşme giderek artan şekilde
bağımlı hale gelme toplumu sanayi temelli türlerden olası kurum, yönetim ve değer
sistemlerinin oluşum şekilleri hala konjonktüre açık olan sanayi sonrası toplumlara
dönüştürecektir.
151
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 152/170
KAYNAKÇA
1) ACUN Ramazan ‘’Bilim, Bilgi Teknolojisi Ve Türkiye ’Bilim Bilgi Yurdu
Yayınlar ı Konya 1998
2) AÇIKGÖZOĞLU, Saim “Yaşanabilir Kent Ortamı İçin Bak ımsız ve Kimsesiz
Çocuklar ın Haklar ını Korumada ‘Çocuk ve Dost Aile Merkezi’ (ÇODAM)
Önerisi” Habitat II Kent Zirvesi İstanbul 96 Uluslar arası Bilimsel
Toplantılar 3-12 Haziran 1996, İstanbul Büyük şehir Belediyesi Kültür İşleri
Daire Başkanlığı Yayınlar ı No: 44, Cilt 2, İstanbul, 1997
3) Adem Öğüt,Bilgi Çağında Yönetim, Nobel Yayınlar ı, 1.Bask ı, Ankara, 2001
4) ADIGÜZEL, “Yusuf Kitle Toplumunun Açmazları”, Şehir Yayınlar ı, Ankara,2001.
5) AKARCALI Bülent,’Bilgi Toplumu’ Yeni Türkiye
Dergisi,Cilt:1,Yıl:4,Sayı:20,Mart-Nisan 1998,
6) AKGEYİK, Tekin Stratejik üretim yöntemi, Sistem yayıncılık, yayın no:181,1.
bask ı, İstanbul, 1998, S-26
7) AKGÜL, Mehmet Türk Modernleşmesi ve Din, Çizgi Kitabevi, Konya
8) AKGÜN, Birol “Küreselleşme, Sanal Siyaset ve E-Demokrasi,” KültürelSistemde Siyaset Yönetim Ekonomisi, (Der. M. Akif Çukurçayır), Çizgi
Kitabevi, Konya, 2003,
9) AKGÜN, Birol “Küreselleşme, Sanat Siyaset ve E-Demokrasi”, Küresel
Sistemde Siyaset Yönetim Ekonomi, (Der: M. Akif Çukurçayır), Çizgi
Kitabevi, Konya, 2003,
10) AKOVA H. Oğuzhan,” Bilişimden Bilgi Yönetimine”, www.yeni-
teknolojiler.org/yazi.htm, 25.04.200511) AK ŞİT Bahattin, “Türkiye Cumhuriyeti’nin 75 Yılında Toplumsal
Yapılanmalar”, Bilanço 1923-1998: “Türkiye Cumhuriyeti’nin 75 Yılına
Toplu Bak ış” Uluslar arası Kongresi, II. Cilt Tarih Vakf ı Yayınlar ı, İstanbul,
1999
12) AKTAN Çoşkun Can,Mehtap Tunç,’Bilgi Toplumu ve Türkiye ; Yeni Türkiye
Dergisi,cilt:1 ,Yıl.4 ,sayı: 20 ,Mart-Nisan 1998
152
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 153/170
13) AKTAN, Coşkun Can Müdahaleci Devletten Sınırlı Devlete, Yeni Türkiye
Yayınlar ı, Ankara, 1999, s.120
14) AKTAN,C.Can’Yeni Değişim Dinamikleri ve Devletin Yeni Rolü’Yeni Türkiye
Dergisi,56 Yaz 1999,s.80
15) AKTEL Mehmet,Küreselleşme ve Türk Kamu Yönetimi,Asil Yayın Dağıtım
,Ankara,2003
16) AL, Hamza Bilgi Toplumu ve Kamu Yönetiminde Paradigma Değişimi,
Bilimadamı Yayınlar ı, Ankara, 2002
17) ALANKUŞ, Sevda “Yerellik(ler), Yerelliğin İmkanlar ı ve Yerel Medya”, Global
Yerel Eksende Türkiye, (Der.E.Fuat Keynan-Ali Yaşar Sar ı bay), Alfa yayınlar ı,
İstanbul, 2000,18) ALANKUŞ, Sevda “Yerellik(ler), Yerelliğin İmkanlar ı ve Yerel Medya”, Global
Yerel Eksende Türkiye, (Der.E.Fuat Keynan-Ali Yaşar Sar ı bay), Alfa yayınlar ı,
İstanbul, 2000,
19) ALBAYRAK, Gökçen Coşkun “Globalizasyon Süreci ve Azgelişmiş Ülkeler”,
(Ed, Uğur Selçuk Akalın) Globalizasyonun Yansımaları, Donkişot yayınlar ı,
İstanbul, 2002, s.24
20) ALODAL, Fatih Erdal Arslan, “ Bilişim Teknolojilerinin Kamu YönetimiÜzerindeki Etkileri”, Yerel Yönetimler Kongresi, Bildiriler El Kitabı,
Çanakkale, 3-4 Aralık 2004
21) ALTINOK Ramazan ‘’Bilgi Çağının Getirdikleri Ve Kanu Yönetimi
Anlayışımız’’, Türk İdare Dergisi ,Yıl:69 Sayı:417 İçişleri Bakanlığı Ankara
1997
22) ALTINOK Ramazan, “Bilgi Çağının Getirdikleri ve Kamu Yönetimi
Anlayı
şı
mı
z”, Türk İdare Dergisi, Yı
l: 69, Sayı
: 417, Ankara, 199723) ALTUN, Lütfi “Habitat II Öncesinde İstanbul Metropolitan Alanı Sosyal ve
Fiziksel Ortam ve Çarpık Kentleşmeye Alternatif Çözümler (Orga Konut
Sistemi)”, Habitat II Kent Zirvesi İstanbul 96 Uluslar arası Bilimler
Toplantılar 3-12 Haziran 1996, Cilt 2, İBB Kültür İşleri Daire Başkanlığı
Yayınlar ı, İstanbul, 1996
24) ARKUN " Erol Bilgi Toplumuna Yöneliş" , Yeni Türkiye Dergisi , Cilt:1,
Yıl:4, Mart-Nisan 1998
153
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 154/170
25) ASLAN, Cahit Sosyoloji Kavramlar ve Kullanımlar, Baki Kitabevi, Adana,
1997
26) ATABEY, Semra Fatih Bülent Yaren, “Küreselleşme-Yerelleşme Sürecine
Uyum ve Ekolojik Bölge Planlama Kavramı” Yeni Türkiye Dergisi Yıl: 1 Sayı:
5 Temmuz - Ağustos 1995
27) ATAÇ, Kuter “Küreselleşme : Bir Değerlendirme” Hacettepe Üniversitesi
iktisadi ve İdari Bilimiler Fakültesi Dergisi, Cilt:18, Sayı: 1 Ankara, 2000
28) AYDIN Emin D.,Değişen Bilgi Toplumu, Beta yayınlar ı, İstanbul,1996
29) AYDIN, Selim Bilgi Çağında İnsan, TÖV Yayınlar ı, İzmir, 1996, s.2001
30) AYDIN, Suavi Modernleşme ve Milliyetçilik, Gündoğan Yayınlar ı, Ankara,
199931) AYTAÇ K ılıçarslan, " Bilim Toplumu" Yeni Türkiye Dergisi , Yıllık Sayı:20
Mart-Nisan 1998
32) BAĞCE H. Emre, “Küreselleşme, Devlet ve Demokrasi” Amme İdaresi
Dergisi, Cilt: 32, Sayı : 4 TODAİE, Ankara, Aralık 1999
33) BALCI ‘Asım’E-Devlet: Konu Yönetiminde Yeni Perspektifler Fırsatlar Ve
Zorluklar’’ Kamu Yönetiminde Çağdaş Gelişmeler,(Ed:Asın Balcı Ve
Diğerleri) Seçkin Yayıncılık Ankara 200334) BALÇIK Bahaettin, “Küreselleşme ve Yönetim Anlayışındaki Değişmeler”
Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi, sayı: 2,
Konya, 1999
35) BALÇIK , Bahaettin “Küreselleşme ve Yönetim Anlayışındaki Değişmeler”
Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi, sayı: 2,
Konya, 1999
36) BALEVİ Erol, İnternet, Seçkin Yayı
nevi, Ankara,1995,37) BAŞTÜRK, Şenol “Bir Olgu Olarak Küreselleşme, Sorunlar ve Bir Çözüm
Önerisi : Küresel Yönetişim”, http://www.isgüc.org/senol1.htm 04.04.2002
38) BAŞTÜRK , Şenol “Bir Olgu Olarak Küreselleşme, Sorunlar ve Bir Çözüm
Önerisi; Küresel Yönetişim” http://www.isguc.org/senol1.htm, 04.04. 2002, s.3
39) BAŞTÜRK , Şenol Bir Olgu Olarak Küreselleşme Sorunlar ve Bir Çözüm
Önerisi; Küresel Yönetişim, http://www.isguc.org/senol1.htm, , (04.04.2002)
154
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 155/170
40) BATTAMORE T. B., Toplum Bilim, (Çev: Ünsal Aksoy), Der Yayınlar ı,
İstanbul, 1998
41) BAYRAMOĞLU Sonay, “Küreselleşmenin Yeni Siyasal İktidar Modeli :
Yönetişim” Praksis, 7, 2002, s.85
42) BENGSHİR Türksel, Kaya, Aslı Akay, “Ülkemizdeki Belediyelerin Coğrafi
Bilgi Sistemleri Kullanım Düzeyleri Üzerine Bir Araştırma”, Yapı ve Kentle
Bilişim ’04 “Kentte- Dönüşüm” 3.Ulusal Kongresi, Ankara, 2-3 Aralık 2004
43) BENGSHİR, T.Kaya Bilgi Teknolojileri ve Örgütsel Değişim, TODAİ
yayınlar ı, Ankara, 1996
44) BERBER, Şakir “Teknoloji Transferinde Eğitimin Yeri ve Önemi”, S.Ü Sosyal
Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi, Sayı: 2, Konya, 199945) BIMBER Bruce, ‘’İnternet Ve Hızlandır ılmış Çoğulculuk’’, Cogito,
Sayı:30,Yapı Kredi Yayınlar ı , 2003
46) BM İnsan Yerleşimleri Konferansı Habitat II, Türkiye Ulusal Rapor ve Eylem
Plânı, İstanbul, 1996
47) BOZKURT, Veysel Enformasyon Toplumu ve Türkiye, Sistem Yayıncılık,
İstanbul, 1997
48) BOZKURT, Veysel Enformasyon Toplumu ve Türkiye, SistemYayıncılık,İstanbul,1997,s.35
49) BOZYURT Veysel ,Enformasyon Toplumu Ve Türkiye .Sistem Yayıncılık
İzmir 1997
50) BÜYÜKERSEN Yılmaz "İletişim Uygarlığı" Yeni Türkiye Dergisi, Cilt:2
Yıl:4, Mart-Nisan 1998
51) CANBOLAT İ brahim S., Küreselleşen Dünya ve Türkiye, Uludağ Üniversitesi
Güçlendirme Vakf ı
Yayı
n No: 192, Bursa, 200252) CANGİR Mehmet, “Küreselleşme” Türk İdare Dergisi, Yıl: 73 Sayı: 433,
Ankara, Aralık 2001
53) COŞKUN Selim, “Kamu Yönetiminde Yönetişim Yaklaşımı”, (Ed.Asım Balcı,
Ahmet Nohutçu, N.K.Öztürk, B.Çoşkun). Kamu Yönetiminde Çağdaş
Yaklaşımlar, Seçkin Yayınlar ı, Ankara, 2003
54) ÇAKMAKÇI, Ak ın “Türkiye’nin Teknoloji Tarihi” TUBİTAK, TTGV ve
TUSİAD 2.Teknoloji Kongresi Bildirileri, İstanbul, 1999
155
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 156/170
55) ÇAM Esat, Siyaset Bilimine Giriş, Der Yayınlar ı, İstanbul, 1999
56) ÇAYLAN, Gencay Türkiye’de Kapitalizm Bürokrasi ve Sayasal İdeoloji,
Sevinç Matbaası, Ankara, 1974
57) ÇİÇEK, Mustafa Mustafa Ökmen, “Küreselleşme Süreci ve Yerel Yönetimler”,
Türk İdare Dergisi, Yıl: 69, Sayı: 417, Ankara, 1997, s.129,
58) ÇOBAN, Hasan Bilgi Toplumuna planlı geçiş, DPT yayınlar ı, Ankara 1996, s.
59) ÇUBUK, Mehmet “Kent, Kültür, Toplumsal Uyum İçin Nasıl Bir Şehircilik, 4.
Türkiye Şehircilik Kongresi, Kente kültür ve Toplumsal Uyum ve Habitat II
Sonuçlarının Değerlendirilmesi, TMMOB şehir Plancılar ı Odası Yayını,
İstanbul, 1996
60) ÇUKURÇAYIR M. Akif, Esra B.Sipahi, “Yönetişim Yaklaşımının KaliteUygulamalar ına Olası Katk ılar ı” Kamu yönetiminde Kalite 3. Ulusal Kongresi,
TODAİE Yayın No: 319, Ankara, 2003
61) ÇUKURÇAYIR M. Akif, Gülise Gökçe, “Yerel Siyaset ve Katılma Davranışı:
Konya’da Katılım Eğilimleri”, S.Ü İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar
Dergisi Yıl : 2, Sayı : 3, Çizgi Kitabevi, Konya, 2002,
62) ÇUKURÇAYIR M. Akif, Gülise Gökçe, “Yerel Siyaset ve Katılma Davranışı:
Konya’da Katılma Eğilimleri”, S.Ü. İİBF Sosyal ve Ekonomik AraştırmalarDergisi, Yıl: 2, Sayı: 3, Çizgi Kitabevi, Konya, 2002
63) ÇUKURÇAYIR M.Akif. M. Hülya Eşki, “Kamu Hizmeti Sunumunda Yeni
Yöntemler”, S.Ü. İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Yıl.1, Sayı:
1-2, Çizgi Kitabevi, Konya, Nisan-Ekim 2001
64) ÇUKURÇAYIR , Akif “Çok Boyutlu Bir Kavram Olarak Yönetişim” (Ed.
Muhittin Acar-Hüseyin Özgür) Çağdaş Kamu Yönetimi I, Nobel Yayın
Dağı
tı
m, Ankara, 2003, s.25965) ÇUKURÇAYIR, M. Akif Gülise Gökçe, “Yerel Siyaset ve Katılma Davranışı”:
“Konya’da Katılma Eğilimleri”, S. Ü. İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar
Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 3, Çizgi Kitabevi, Konya, 2002
66) ÇUKURÇAYIR, M. Akif Hülya Eşki, “Kamu Hizmeti Sunumunda Yeni
Yöntemler”, S.Ü İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Yıl: 1, Sayı:
1-2, Çizgi Kitabevi, Konya, Nisan-Ekim, 2001
156
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 157/170
67) ÇUKURÇAYIR, M. Akif Siyasal Katılma ve Yerel Demokrasi, Çizgi
Kitabevi, Konya, 2002,
68) DAĞI İhsan D, , İnsan Hakları Küresel Siyaset ve Türkiye, Boyut Kitaplar ı.
İstanbul, 2000
69) DALLMAYN, Fred “Global Modernleşme: Farklı Modernitelere Doğru mu?”
(Çev: Recep Şentürk), Modernleşme İslam Dünyası ve Türkiye, İSAV
Yayınlar ı, İstanbul, 2001,
70) DAVUTOĞLU, Ahmet “Modernleşme Sürecinde Entelektüel Dönüşüm ve
Zihniyet Parametreleri”, Modernleşme İslam Dünyası ve Türkiye, İslami
İlimler Araştırma Vakf ı, İstanbul, 2001
71) DE BONO Edward, Rekabet Üstü, çev: Oya Özel, Remzi Kitabevi, İstanbul,1996
72) DE GEVS, Arie Yaşayan Şirket,(Çev:Ahmet Ünver),Rota
yayınlar ı,İstanbul,1999,S.36
73) DEMİR Gülten, Küreselleşme Üzerine, A.Ü. SBF Dergisi, 56-1, Ocak-Mart
2001, s.74
74) DEMİR , Gülten Küreselleşme Üzerine, A.Ü. SBF Dergisi, 56-1, Ocak-Mart
200175) DENİSENKO Ludmila “Hibatat ve Yönetişim” Sivil Toplum İçin Kent Yerel
Siyaset ve Demokrasi Seminerleri, Demokrasi Kitaplığı WALD Yayınlar ı
İstanbul, 1997
76) DİNÇKOL, Abdullah Sosyolojiye Giriş, Der Yayınlar ı, İstanbul, 2001
77) DOĞAN, İsmail Sosyoloji, Kavramlar ve Sorunlar, Sistem Yayıncılık,
İstanbul, 1996, s.163
78) DÖKMECİ, Vedia Seda Kundak, “İstanbul’a Gelen Göçün Değerlendirilmesi veSosyal Uyum”, 4. Türkiye şehircilik Kongresi, Kent Kültür ve Toplumsal
Uyum ve Habitat II Sonuçlarının Değerlendirilmesi, TMMOB Şehir Plancılar ı
Odası Yayını, İstanbul, 1998
79) DURA, Cihan Hayriye Atik, Bilgi Toplumunu Bilgi Ekonomisi ve Türkiye,
Literatür Yayınlar ı, İstanbul, 2002
80) DÜNDAR Pelin,’Bilgi,İnternet ve Toplam Kamu Yönetimi’’M.Ü. İletişim
Fakültesi Dergisi,1-2,2003
157
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 158/170
81) ERGEN, Yaşar Bahri “Kentleşme Sürecinde Kültürel Yapının Kentsel mekana
Yansıyışı ve Yozgat Kentsel Yerleşmesinde Oluşturduğu Sorunlar”, 4. Türkiye
Şehircilik Kongresi, Kent – Kültür ve Toplumsal Uyum ve Habitat II
Sonuçlarının Değerlendirilmesi, TMMOB Şehir Plancılar ı Odası Yayını,
İstanbul, 1998
82) ERKAL Mustafa E., Sosyoloji (Toplum Bilimi), Der Yayınlar ı, İstanbul, 1999,
s.50
83) ERKAL, Mustafa Sosyoloji (Toplum Bilimi) Der Yayınlar ı İstanbul, 1999
84) ERKAN Hüsnü ,Bilgi Toplumu Ve Ekonomik Gelişme ,Türkiye İş Bankası
Kültür Yayınlar ı ,4.Bask ı İzmir,1998
85) ERKAN Hüsnü, Bilgi Toplumu ve Ekonomik Gelişme, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınlar ı, İzmir, 1998, s.3
86) ERKAN, Hüsnü “Türkiye Koşullar ında Toprak Bilgi Sistemi Üzerine
Düşünceler” I.Harita Kurultayı, Tm, MOB, Ankara, 1987
87) ERKAN, Hüsnü Bilgi Toplumu ve Ekonomik Gelişme, Türkiye İş Bankası
Kültür Yayınlar ı, İzmir, 1998
88) EROĞLU, Feyzullah “Toplam Kalite Yönetimi Bağlamında Toplum-Devlet
İlişkisi ve Sivil Toplum” Kamu yönetiminde Kalite I.Ulusal KongresiBildirileri-2, TODAİE Yayını, Yayın No: 289, Ankara, 1999
89) ERÖZDEN, Ozan Ulus-Devlet, Dost Kitabevi, Ankara, 1997
90) FROMM, Erich Çağdaş Toplumun Geleceği, (Çev: Gülnur Kaya, Kaan Ökten),
Ar ıtan Yayınlar ı, İstanbul 1996
91) GİDDENS, Anthony Sosyoloji, (Çev: Talip Kabadayı), Ayraç Yayınevi, Ankara,
2000,
92) GİDDENS, Antony İleri Toplumları
n Sı
nı
f Yapı
sı
, (Çev: Ömer Baldı
k), BireyYayıncılık, İstanbul, 1999
93) GÖKÇE Orhan, Hakan Afacan ve Diğerleri, Toplum Bilimi Ders Notları,
Konya, 2000, KANGAR, Emre Toplumsal Değişme Kavramları ve Türkiye
Gerçeği, Remzi Kitabevi, Zeki Aslantürk, Tayfun Amman, Sosyoloji,
Kavramları, Kurumlar, Süreçler, Teoriler, Kaknüs Yayınlar ı, İstanbul, 2000,
158
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 159/170
94) GÖKÇE, Gülise “Küreselleşme ve Yerelleşme İlişkileri Üzerine Bir Tartışma”,
(Der. M. Akif Çukurçayır ve Ayşe Tekel) Yerel ve Kentsel Politikalar, Çizgi
Kitabevi, Konya, 2003, s.205-206
95) GÖKÇE, Gülise “Küreselleşme ve Yerelleşme İlişkileri Üzerine Bir Tartışma”,
(Der. M. ÇUKURÇAYIR Akif ve Ayşe Tekel) Yerel ve Kentsel Politikalar,
Çizgi Kitabevi, Konya, 2003
96) GÖKÇE, Gülise “Küreselleşme ve Yerelleşme İlişkileri Üzerine Bir Tartışma”
(M. Akif Çukurçayır ve Ayşe Tekel) Yerel ve Kentsel Politikalar, Çizgi
Kitabevi, Konya, 2003,
97) GÖKER, Aykut “Bilim ve Teknoloji Politikalar ına Giriş İçin “Enformasyon
Toplumu” Üzerine Kavramsal Bir Yaklaşım Denemesi,” Mülkiye Dergisi, cilt,XXV, Sayı: 230, Ankara, 2001
98) GÖKTÜRK Atilla, Sultan Kavili, “Yerel Günden 21 ve Katılım…!” Yerel
Yönetimler Sempozyumu Bildirileri, TODAİE Yayını, Ankara, Kasım 2000
99) GÖRMEZ, Kemal Yerel Demokrasi ve Türkiye, Vadi Yayınlar ı, Ankara, 1997,
100) GÖYMEN, Karel “Türkiye’de yerel Yönetimler ve Yönetişim: Gereksinmeler,
Önermeler, Yönelimler” Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, CİLT: 9, Sayı: 2,
2000101) GÖYMEN, Korel “Türkiye’de Yerel Yönetimler ve Yönetim: Gereksinimler,
Önermeler, Yönelimler”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt: 8, Sayı. 2,
2000, s.5-6
102) GÖZE, Ayferi Sosyal Düşünceler ve Yönetimler, Beta Yayınlar ı, İstanbul,
2000, s.63
103) GÜLEÇ ‘Kemal’Türkiye ‘de Ve Dünyada Teknolojik Gelişmeler’’ DTP
yayı
nı
, 1994 http:www.canaktan.org./yenı
-trendler/globallesme/kavram.htm28.09.2002)
104) GÜLER , Birgül Ayman “Kamu yönetimi ve Dünya Bankası” Amme İdaresi
Dergisi, Cilt: 28, sayı: 3, Eylül 1995,
105) GÜLER , Birgül Ayman “Yerel Yönetmenlerde Reform Sorunu”, Çağdaş Yerel
Yönetimler Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 3, TODAİE yayını, Ankara, Temmuz 2001
106) GÜLER,” Birgül Ayman yönetişim, Tüm İktidar Sermayeye, Praksis Dergisi, 9.
Ankara, K ıs-Bahar 2003
159
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 160/170
107) GÜNDOĞAN, Ertuğrul “Yönetişim” Yönetişim Siyaset ve Sosyal Bilimler
Dergisi, Sayı: 1 Yıl:1, Fatih Üniversitesi Yönetişim Kulübü Yayını, İstanbul,
Aralık 2002
108) GÜNDOĞDU Bülent Ender Karagöz,Bilgi Teknolojileri ,Selçuk Üniversitesi
Basım Evi Konya 2005
109) GÜNDOĞDU, Balamir “Küreselleşme, Yerelleşme: Denetim”, Yerel Yönetim
ve Denetim Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 1, İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler
Kontrolörleri Derneği Yayını, Ankara, 2004
110) GÜNDOĞDU, Balamir “Küreselleşme, Yerelleşme: Denetim”, Yerel Yönetim
ve Denetim Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 1, İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler
Kontrolörleri Derneği Yayını, Ankara, 2004111) GÜNEY, Atilla “Neoliberalizm Demokrasi ve Türkiye”, Kamu Yönetiminde
Katile I. Ulusal Kongresi, Cilt: 2, TODAİE Yayını, Ankara, 1999
112) Gürsel Özkan, “Küreselleşme ve Ulus-Devletin Geleceği”, İdare Hukuku ve
İlimler Dergisi, Cilt: 13 Sayı: 1-3, İstanbul, 2003
113) GÜVEN Sami, Toplum Bilim, Ezgi Kitabevi, Bursa, 1999
114) GÜVENEN Orhan, Küreselleşme Sürecinde Bilgi Teknolojileri Ve Bilgi
Sistemleri Stratejileri,DPT, Ön Çalışma raporu, İstanbul, 1998115) GÜZELSARI, Selime “Neo-Liberal Politikalar ve Yönetişim modeli” Amme
İdaresi Dergisi, Cilt: 36, Sayı: 2, 2000
116) HABERMAS Jurgen, Küreselleşme ve Milli Devletlerin Ak ıbeti, (Çev: Medeni
Beyaztaş), Bak ış Yayınlar ı, İstanbul, 2002
117) HABERMAS Jurgen, Küreselleşme ve Milli Devletlerin Akibeti, (Çev: Medeni
Beyaztaş), Bak ış Yayınlar ı, İstanbul, 2002, s.83
118) HABERMAS
Jurgen, Küreselleşme ve Milli Devletlerin Akibeti, (Çev: MedeniBeyaztaş), Bak ış Yayınlar ı, İstanbul, 2002, s.83
119) HABİTAT II KÜRESEL RAPORU (Habitat Ajandası), Yeni Türkiye
Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 8, Mart – Nisan 1996
120) HACIKADİROĞLU Vehbi, İnançtan Bilgiye, Cem Yayınevi, İstanbul, 2002
121) HASANOĞLU Mürteza “Küreselleşmenin Devlet Yönetimine Etkileri”, Türk
İdare Dergisi, sayı: 434, Yıl:74, Ankara, 2002
160
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 161/170
122) HASANOĞLU Mürteza “Küreselleşmenin Devlet Yönetimine Etkileri”, Türk
İdare Dergisi, sayı: 434, Yıl:74, Ankara, 2002 s.172
123) HASILOĞLU Selçuk Burak, Enformasyon Toplumda , Elektronik Ticaret ve
Stratejileri, Turkmen Kitabevi, İstanbul,1999
124) HÖKELEK Senay, “Katılımcı Yönetim ile yeni Arayışlar, Ankara’da
Kentleşme ve Yerel Yönetimler sempozyumu Bildirileri, TMMOB Yayını,
Ankara, 2001
125) http:// www.cevko.org.tr/surdur/rapor_turk/5%20%20yonetisim.enson.pdf
(25.02.2005)
126) http://canaktan.org./yenı-trendler/globalleşme/tehlike.htm(.28.07.2002)
127) http://un .org.tr/undp/governance-tr.htm. (25.12.2005).128) http://www. Canaktan.org/yeni-trendler/bilgi-toplumu/bilgi-toplumu-
ozellik.htm. 17.06.2004,
129) http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php 24.04.2004
130) http://www.bilgiyönetimi.org/cm/pages/mk/-gas.php?nt=lu, Erişim
Tarihi=13.04.2005
131) http://www.caginpolisi.com.tr/21/45-49-50.html, (12.03.2005)
132) http://www.canaktan.org/yenitrendler/bilgi_toplumu_doğusu.html12.05.2004
133) 1http://www.canaktan.org/yeni-trendler/bilgi-toplumu/bilgi-toplumu-özellik.htm,
(15.07.2004)
134) http://www.canaktan.org/yenitrendler/bilgi-toplumu-dogusu.htm 17.06.2004
135) http://www.canaktan.org/yenitrendler/bilgi-toplumu-doğusu.htm. 17.05.2004
136) http://www.canaktan.org/yeni-trendler/globalleşme/ tarihsel.htm,
28.09.2002, s.3137) http://www.canaktan.org/yeni-trendler/globalleşme/ekonomik-
global.htm(28.092002)
138) http://www.canaktan.org/yeni-trendler/globalleşme/kavram.htm 28.09.2002,
139) http://www.dogailebaris.org.tr/TGN21.html 12.05.2005
140) http://www.sayistay.gov.tr/yayin/dergi/dergi3.asp?id=379(25.02.2005)
141) http://www.toki.gov.tr/habitat/habitat/index.html 12.05.2005
142) http://www.yeniteknolojiler.org/yazı/yazı003s.htm, erişim tarihi: 22.03.2005
161
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 162/170
143) İNAN Aslan, İnternet El Kitabı, Sistem Yayıncılık 9.Basım,İstanbul 2001,
144) KAHRAMAN Hasan Bülent, Postmedernite ve Modernite Arasında Türkiye,
Everest Yayınlar ı, İstanbul, 2002
145) KAHRAMAN, 1 Hasan Bülent E. Fuat Keyman, Ali Yaşar Sar ı bey, Katılımcı
Demokrasi, Kamusal Alan ve Yerel Yönetim, Demokrasi Kitaplığı WALD
Yayınlar ı, İstanbul, 1999,
146) KAPANİ Munci , Politika Bilimine Giriş, Bilgi Yayınevi, 11. Basım, Ankara,
1999,
147) KARABAĞ, Servet Mekanın Siyasallaşması, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara,
2002,
148) KARABAĞ,Servet Mekanın Siyasallaşması, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara,2002,
149) KARADUMAN, Murat Sibel Karaduman, “Yerel Yönetimlerde E-Belediyecilik
Uygulamalar ı,İzmir ve Antalya Büyük şehir Belediyesi web sitesi analizi, Yerel
Yönetimler Kongresi Bildiriler Kitabı, Çanakkale, 3-4 Aralık 2004
150) KARAHOCA Dilek ve Adem Karahoca, İşletmeciler, Mühendisler ve
Yöneticiler İçin Yönetim Bilişim Sistemleri ve Uygulamaları, Beta yayınevi,
yayın no:829, /bask ı, Ankara, 1998151) KARAKAYA, Abdullah “İşletme Yönetiminde Stratejik Bilgi Kullanımı Üzerine
Bir Araştırma; Karademir A.Ş. ve Bağlı Ortaklar” 10.Ulusal Yönetim
Organizasyon Kongresi Bildiri Kitabı, 23-25 Mayıs
152) KARAKAYA, Mevlüt Muhasebe Bilgi Sistemi ve Teknolojisi, Ankara, 1994
153) KARAMAN, Zerrin, Toprak “Yönetim Stratejilerindeki Gelişmeler”, Türk
İdare Dergisi, Yıl: 72, Sayı: 426, Ankara, Mart 2000
154) KAVAS Kayhan, Sibel Sezer, “Johannesburg Dünya Südürülebilir Kalk ı
nmaZirvesi’nin Ardından” Türk İdare Dergisi, Yıl: 74, Sayı: 437, Ankara, Aralık
2002
155) KAYPAKOĞLU, Serdar ‘’internet:Giderek Sınırlanan Bir Özgürlük Alanı’’,
M.Ü.İ.F Dergisi 1-2, 2002
156) KELEŞ Ruşen, Kentleşme Politikası, İmge Kitabevi, Ankara, 2000
157) KELEŞ, Ruşen Kentbilim Terimleri Sözlüğü, İmge Kitabevi, Ankara, 1998, s.
112.
162
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 163/170
158) KENNEDY Paul, Yirmibirinci Yüzyıla Hazırlanırken, (Çev: Fikret Üçcan)
Türkiye İş Bankası Yayınlar ı, 3. Bask ı, Ankara, 1999
159) KESER Aşk ın,”Küreselleşen Dünyanın Yeni Geleceği”, Elektronik
Ticaret,Der: Veysel Bozkurt Alfa yayınlar ı yayın no:771, 1. Bask ı, İstanbul,
2000
160) KEYMAN E. Fuat, “Globalleşme Söylemleri ve Kimlik Talepleri:” Türban
Sorunu”nu Anlamak”, Global Yerel Eksende Türkiye, (Der.E.Fuat Keyman,
Ali Yaşar Sar ı bay) Alfa yayınlar ı, İstanbul, 2000
161) KHONDER , Habibul, Haque “Globalleşme Teorisi: Eleştirel Bir
Değerlendirme” (Çev. Betül Duman), Türkiye Günlüğü, s.44, Ocak-Şubat
1997162) KIRAY, Mübeccel “Modernleşmenin Temel Süreçleri”, Bilanço 1923-1998:
“Türkiye Cumhuriyeti’nin 75 Yılına Toplu Bak ış”, Uluslar arası Kongresi,
II. Cilt, Tarih Vakf ı Yayınlar ı, İstanbul, 1999
163) KIZILCIK , Recep “21. Yüzyılda Yönetişim ve Kamu Yönetimi, Yeni Eğilimler
ve Yeni Teknikler”, Türk İdare Dergisi, yıl: 75 sayı: 438, Ankara, Mart 2003
164) KIZILÇELİK, Sezgin Küreselleşme Sosyal Bilimler, Anı Yayıncılık, Ankara,
2001, s.16-17165) KOENİG, Samuel Sosyoloji-Toplum Bilimine Giriş, (Çev: S. Sucu-O. Akkoç),
Ütopya
166) KOREL Göymen, “Türk Yerel Yönetiminde Katılımcılığın Evremi:
Merkeziyetçi Bir Devlette yönetişim Dinamikleri, Amme İdaresi Dergisi, 32/4,
TODAİE Yayını, Ankara, Aralık 1999
167) KÖKSAL,’ Aydın Bilişim Toplumu’;Yeni Türkiye
Dergisi,Cilt:2,Yı
l.4,Sayı
:20,Mart-Nisan 1998168) KÖMEÇOĞLU, Uğur “Küreselleşme, Modernleşme, Modernlik “Dünya Neyi
Tartışıyor?-1” Küreselleşme, Doğu-Batı, Yıl: 5 Sayı : 18 Şubat-Mart-Nisan, 2002
169) KURAN, N.Hüseyin Devlet Babadan E-Devlete Türkiye İçin E-Devlet Modeli
Analiz Ve Model Önerisi.İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınlar ı,İstanbul,2005
170) KUTLU, Erol Bilgi Toplumunda Kalk ınma Stratejileri, T.C Anadolu
Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayınlar ı, Eskişehir, 2000
163
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 164/170
171) KUTLU, Önder “Kamu Yönetiminde Küreselleşme”, Küresel Sistemde Siyaset
Yönetim Ekonomi, (Der: M. Akif Çukurçayır), Çizgi Kitabevi, Konya, 2003
172) KUZU, Burhan “İnsan Haklar ı Bağlamında Dünya Çevre Krizi”, Habitat II
Kent Zirvesi İstanbul 96 Uluslar arası Bilimsel Toplantılar 3-12 Haziran
1996, İBB Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınlar ı, İstanbul, 1996.
173) KÜÇÜK Hasan, “Dündan Bugüne Kent Konseyi Girişimi”, Ankara’da
Kentleşme ve Yerel Yönetimler Sempozyum Bildirileri, TBMMOB Yayını,
Ankara, 2001, s.260
174) LYOTARD J.F., Postmodern Durum, (Çev: Ahmet Çiğdem), Vadi Yayınlar ı,
Ankara, 1994
175) MARCUSE, Peter “Küreselleşmenin Dili” (Çev.Ali Tartanoğlu), MülkiyeDergisi, Cilt: XXV sayı: 229, Ankara, Temmuz-Ağustos 2001,
176) MENGİ, Ayşegül Nesrin Algan, Küreselleşme ve Yerelleşme Çağında
Bölgesel Sürdürülebilir Gelişme, AB ve Türkiye Örneği, Siyasal Kitabevi,
Ankara, 2003
177) MEŞHUR ,Murat’Çevre Duyarlı Planlama ‘Yeni Türkiye Dergisi, Yıl:1
Sayı:5,Temmuz-Ağustos,1995, s.279
178) MİTHEN, Steven Aklın Tarih Öncesi, (Çev: İrem Kutluk), Dost Kitabevi,Ankara, 1999
179) MURPHY, John W. Postmodern Toplumsal Analiz ve Postmodern Eleştiri,
(Çev: Hüsamettin Arslan), Eti Kitaplar ı, İstanbul, 1995
180) NOHUTÇU Ahmet, “Tekno-Ekonomik Paradigma Dönüşümünden Yeni
Demokratik Yönetim Mekanizmalar ına, Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Devlet
ve Kamu Yönetimine Etkileri”, http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl-
gos.php?nt=228 17.06.2004181) ÔNER , Şerif “Globalleşme Sürecinde Yerellik: Demokratik ve Katılımcı Yerel
Yönetimin Kurumsallaştır ılması”, Avrupa Birliği ile Bütünleşme Sürecinde
Türkiye’de Yerel Yönetimler, (Der.Bekir Parlak Hüseyin Özgür) Alfa
Yayınlar ı, İstanbul, 2002
182) ÔNER, Şerif “Globalleşme Sürecinde Yerellik: Demokratik ve Katılımcı Yerel
Yönetimin Kurumsallaştır ılması”, Avrupa Birliği ile Bütünleşme Sürecinde
164
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 165/170
Türkiye’de Yerel Yönetimler, (Der.Bekir Parlak Hüseyin Özgür) Alfa
Yayınlar ı, İstanbul, 2002
183) ORHAN Mehmet, “Küreselleşme, Taraflar ının ve Kar şıtlar ının Görüşleri”,
Akademik Araştırmalar Dergisi, Yıl : 4 Sayı : 15, Maestro Yayını, İstanbul,
Kasım-Ocak 2002-2003
184) OSKAY İlgen, Sosyolojik Düşünce Tarihi, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir,
1990, s.75
185) ÖKE, M. Kemal Sait Say, “Türk Kamu Yönetiminde Yeniden Yapılanma
Gereksinimi” ÇUKURÇAYIR, Mülkiye Dergisi, Cilt: XXVI, Sayı: 235,
Ankara, Temmuz-Ağustos 2002
186) ÖKE, M.Kemal Sait Soy, “Türk Kamu Yönetiminde Yeniden YapılanmaGereksinimi”, Mülkiye Dergisi, Cilt: XXVI, Sayı: 235, Ankara, Temmuz –
ağustos, 2002
187) ÖKMEN Mustafa, “Ekonomik Dönüşüm Sürecinde Yönetim, Kent ve Kentleşme
İlişkileri Üzerinde Bir Tartışma”, Küresel Sisteminde Siyaset Yönetim
Ekonomi, (Der: M. Akif Çukurçayır), Çizgi Kitabevi, Konya, 2003, s.275
188) ÖKMEN Mustafa, Kent, Çevre ve Globalleşme, Alfa Yayınlar ı, İstanbul 2004,
s.5.189) ÖKMEN, “Mustafa Globalleşme-Yerelleşme Dinamikleri ve Bir İnsan Hakk ı
Olarak Yerel Haklar”, (Der.M.Akif Çukurçayır-Ayşe Teker) Yerel ve Kentsel
Politikalar Çizgi
190) ÖNER Şerif, “Sivil Toplum Kuruluşlar ının Yerel Demokrasi ve Katılım
Algılamalar ı”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt.10, Sayı.2, Nisan
2001http://
www.cevko.org.tr/surdur/rapor_turk/5%20%20yonetisim.enson.pdf (25.02.2005)
191) ÖNER Şerif,’’Sivil Toplum Kuruluşlar ının Yerel Demokrasi ve Katılım
Algılamalar ı’’,Çağdaş Yerel Yönetimler,Cilt:10,2 Nisan 2001
192) ÖNÜR Nimet,Küreselleşen Dünyada İletişim ve Toplum,Alp Yayın
evi,Ankara,2002
193) ÖZDEK , Yasemin “Globalizmin İdeolojik Hegemonyası : Yanılsamalar” Amme
İdaresi Dergisi, Cilt: 32 Sayı : 3, TODAİE, Ankara, Eylül 1999
165
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 166/170
194) ÖZDEMİR Sadi, Medya Emperyalizmi Ve Küreselleşme, Timaş Yayınlar ı,
İstanbul, 1998, Cevdet A.Kayalı, Ayşe M.Yereli " Türkiyede Bilgi Toplumu
Yaratılması ve E-devlet uygulamasına bir bak ış", I.Ulusal Bilgi Ekonomi ve
Yönetim Kongresi, İzmit 2002
195) ÖZER, Pınar Süral Ömür Özmen, Ömür Saatçioğlu, “Bilgi Yönetimi Modelleri:
Bileşenlerin İncelenmesine İlişkin Kavramsal Bir Çerçeve” 1,Ulusal Ekonomi
ve Yönetim Kongresi Bildirileri, Kocaeli, 2002
196) ÖZKAL, Enver Sosyolojiye Giriş, Anadolu Üniversitesi Eğitim, Sağlık ve
Bilimsel Araştırma Çalışmalar ı Vakf ı Yayınlar ı, No: 87, Eskişehir, 1993
197) ÖZKAN, Gürsel “Küreselleşme ve Ulus Devletin Geleceği”, İdare Hukuku ve
İlimler Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 1-3, İstanbul, 2003198) ÖZTÜRK M. Kemal, “21. Yüzyılda Yönetim ve Yönetici”, Türk İdare Dergisi,
Yıl: 64, Sayı: 397, Ankara, 1992
199) ÖZTÜRK Namık Kemal “Bürokratik Devletten Etkin Yönetime Geçiş: İyi
Yönetişim” Türk İdare Dergisi, yıl: 74, Sayı: 437, Ankara, 2002
200) ÖZTÜRK, Aydın " Bilgi Teknolojileri penceresinden geleceğe bir bak ış", Yeni
Türkiye AKGEYİK Tahir Stratejik Üretim Yönetimi, Sistem Yayıncılık,
Yayın No:181, 1.Bask ı, İstanbul, 1998201) ÖZTÜRK, N.Kemal “21.Yüzyılda Yönetim ve Yönetici” Türk İdare Dergisi
Yıl: 64, Sayı: 397, Ankara, 1992
202) PALABIYIK, Hamit “Yönetimden Yönetisine, Yönetişim, Kentsel Yönetişim ve
Uygulamalar ı İle Yönetişimde Ölçülebilirlik Üzerine Açıklamalar”, (Der.M.Akif
Çukurçayır, Ayşe Tekel) Yerel ve Kentsel Politikalar, Çizgi Kitabevi, Konya,
2003,
203) PARLAK
Bekir, “Küreselleşme Sürecinde Modern Ulus-Devlet ve KamuYönetimi” (Ed. Muhittin Acar & Hüseyin Özgür) Çağdaş Kamu Yönetimi I,
Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2003
204) PEYNİRCİOĞLU Nevin, Belma Üstünışık, “Habitat II’ye Doğru Yerleşme-
Konut, Altyapı-Yerel Yönetimler Ve İstanbul Örneği”, Yeni Türkiye Dergisi,
Yıl: 2, Sayı: 8, Mart-Nisan 1996
205) PİERSON, Christopher Modern Devlet, (Çev: Dilek Hattatoğlu), Çivi Yazılar ı,
İstanbul, 2000,
166
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 167/170
206) POLATLIOĞLU Aykut Kamu Yönetimi: Genel İlkeler ve Türkiye
uygulaması, Metu Press Ankara, 2001, s.52
207) R İGEL Nurdoğan " Parmakucu Yoplumu" , Yeni Türkiye Dergisi, Cilt:2 Yıl:4
Sayı:20, Mart-Nisan 199
208) SABİNE George, Yak ınçağ Siyasal Düşünceler Tarihi, (Çev: Özer Ozankaya),
Cem Yayınevi, İstanbul, 2001
209) SANAY, Eyyüp Genel Sosyoloji Dersleri, Basın-Yayın Yüksekokulu Yayın No:
2, Ankara, 1991
210) SARIBAY Ali Yaşar Siyasal Sosyoloji, Der Yayınlar ı, İstanbul, 1998
211) SARIBAY Ali Yaşar, “Küreselleşme, Postmodern, Uluslaşma ve İslam”,
(Der.E.Fuat Keyman-Ali Yaşar Sar ı bay), Global Yerel Eksende Türkiye, AlfaYayınlar ı, İstanbul, 2000,
212) SARIBAY Ali Yaşar, Küreselleşme. Postmodern Uluslaşma ve İslam, (Der: E.
Fuat Keynan, A. Yaşar Sar ı bay) Vadi Yayınlar ı, Ankara, 1997
213) SARIHAN, Halime İnceler Rekabete Başarının Yolu- Teknoloji Yönetimi,
Desnet yayınlar ı, Yayın No :002, 1. Baski, İstanbul, 1998, S-167
214) SARUHAN, Şadi Can Taylan Sulaoğlu, “Değer Hedefli Yönetimde Bilgi
Yönetiminin ve Yaratıcılığının Önemi”, 10.Ulusal Yönetim OrganizasyonKongresi Bildiri Kitabı, 23-25 Mayıs 2002
215) SAY, Ömer A Milli Devlet Kültürü, Kaknüs Kitabevi, İstanbul, 1998, s.25
216) SUSNSTEİN Coss R , ‘’Günlük Gazetemiz İnternet Demokrasi İçin Gerçekten
Bir Nimet Mi?’’ Çev:Kemal ATALAY Cogito, Sayı:30,2002
217) ŞAYLAN, Gencay “Kamu Yönetimi, Disiplininde Bunalım ve Yeni Açılımlar
Üzerine Düşünceler”, Amme İdaresi Dergisi, 32/2, TODAİE Yayını, Ankara,
Haziran 2000, s.20218) ŞAYLAN, Gencay Değişim Küreselleşme ve Devletin Yeni İşlevi, İmge
Kitabevi, Ankara, 1995
219) ŞEKUR, Teslim “Sürdürülebilir Kalk ınma ve Kalk ınmakta Olan Ülkelerin
Şehirleri”, Habistat II Kent Zirvesi İstanbul 96 Uluslar arası Bilimsel
Toplantılar, 3-12 Haziran 116, İstanbul Büyük şehir Belediyesi Kültür İşleri
Daire başkanlığı Yayınlar ı No: 44, Cilt
167
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 168/170
220) ŞENEL Alaeddin, İlkel Topluluktan Uygar Topluma, Bilim ve Sanat
Yayınlar ı, Ankara, 1995
221) ŞENGÜL Tar ık, “Siyaset ve Mekansal ölçek sorunu: Yerelci Stratejilerin Bir
Eleştirisi” (Der.E.Ahmet Tonak) “Küreselleşme, Emperyalizm, Yerelcilik İşçi
Sınıf ı, İmge Kitabevi, Ankara, 2000
222) ŞENGÜL, H.Tar ık “Yerel Yönetim Kuramlar ı: Yönetimden Yönetişime”,
Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 3, Temmuz 1979
223) ŞİMŞEK, M. Şerif Yönetim ve Organizasyon, Damla Basımevi, 4. Bask ı,
Konya, 1998,
224) T.C. BAŞBAKANLIK, Kamu Yönetiminde Yeniden Yapılanma: 1 Değişimin
Yönetimi İçin Yönetimde Değişim, Ankara, Ekim 2003225) TALAS, Cahit Toplumsal Politika, İmge Yayınevi, Ankara, 1999
226) TALU, Nuran “Parlamenterlerin Habitat II deki Rolü”, Yeni Türkiye, Yıl: 2.
Sayı: 8, Mart-Nisan 1996
227) TANKUT, Gönül “Yeniden Tanımlanan Kent, Kentleşme ve Kentlileşme”, Bilim
Ve Teknik Dergisi, Sayı.2, Aralık 2002
228) TAŞÇI, Deniz “Yeni Yönetim Anlayışlar ı” Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 34,
Sayı: 3, TODAİE Yayını, Ankara, Eylül 2001229) TAŞÇI, Deniz “Yeni Yönetim Anlayışlar ı”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 34,
Sayı: 3, TODAİE Yayını, Ankara, Eylül 2001
230) TEKELİ İlhan, Modernite Aşılırken Siyaset, İnge Kitabevi, Ankara, 1999
231) TEKELİ, İlhan “Habitat II’nın Sıcak Konusu Konut Hakk ı”, Yeni Türkiye
Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 8, Mart – Nisan 1996
232) TEK İ N Mahmut ve Diğerleri, Değişen Dünyada Teknoloji Yönetimi, Damla
ofset, Konya, 2000233) TEK İN Mahmut, Ali Osman Şahbaz, Temel Bilgisayar Bilimleri, Kuzucu Ofset
Matbacılık, Konya 2000
234) TEK İN, Mahmut Hasan K.Güleş ve Tom Burgess, Değişen Dünyada Teknoloji
235) TİMİSİ, Nilüfer Yeni İletişim Teknolojileri ve Demokrasi, Dost Kitabevi,
Ankara, s.33
236) TİMİSİ, Nilüfer Yeni İletişim Teknolojileri ve Demokrasi, Dost Kitabevi,
Ankara, 2003
168
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 169/170
237) TODAİE, Kamu Yönetimi Sözlüğü (Ed.Ömer Bozkurt, T.Ergun S.Sezen,)
TODAİE Yayını, Ankara, 1998
238) TOKAR, Ziyattin “Alternatif Şehir Çalışmalar ı” Habitat II Kent Zirvesi
İstanbul 96, Uluslar arası Bilimsel Toplantılar 3-12 Haziran 1996, Cilt: 1,
İBB Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınlar ı, İstanbul, 1996
239) TONTA, Yaşar “ Bilg.Toplumu ve Bilgi Teknolojisi”,
www.ayna.hun.edu.tr/rutunta/yayınlar/biltop99.htm 13.05.2004
240) TÜMERTEK İN, Erol Türkiye’de Şehirleşme ve Şehirsel Fonksiyonlar, İ.Ü.
Yayınlar ı No: 1840, İstanbul 1973
241) TÜRKSELl Kaya – Bengshir, Bilgi Teknolojileri ve Örgütsel Değişim,
TODAİ, Yayın No:274, 1.Bask ı, Ankara, 1996242) UÇKAN, Özgür E-Devlet, E-Demokrasi ve Türkiye, Literatür yayıncılık,
İstanbul, 2003, s.2)
243) ULVİ Saran, “Küresel Değişim Dinamiklerinin Kamu Yönetimi Alanındaki
Etkileri”, Türk İdare Dergisi, Yıl: 73, Sayı: 433, Ankara, Aralık 2001
244) UYSAL Doğan, “Küreselleşme ve Gelişmekte Olan Ülkeler” “Küreselleşme
Sistemde Siyaset, Yönetim Ekonomi” (Der. M. Akif Çukurçayır) Çizgi
Kitabevi, Konya, 2003,245) UYSAL Mithat, Murat Tunç, internet, Beta Basım Yayın Dağıtım, İstanbul,
1996
246) ÜZAN, 1 Nizam “Belediyeler ve Yerel Gündem 21”, Çağdaş Yerel Yönetimler
Dergisi, Cilt.8, Sayı.2, TODAİE, Ankara, 1999
247) www.turk.info.com. Türkiyeinternetportalı.htm 25.04.2005
248) YAMRALIOĞLU Tahsin, Kemal Çelik, “Konumsal Bilgi Sistemi İçin Yerel
Yönetimlerde Reorganizayon İhtiyaçlar ı
”www.gislab.ktu.edu.tr/ana_sayfa.htm - 38k 24.03.2005
249) YARAR Levent, İclal Kaya, Pelin Gökgür, “Hukuki ve Ekonomik Yaşantının
Değişimi İle Kentsel Mekanda Ortaya Çıkan Sosyo Kültürel Sorunlar” (Ed:
Mehmet Çubuk), 4. Türkiye Şehircilik Kongresi, Kent, Kültür ve Toplumsal
Uyum ve Habitat II Sonuçlarının Değerlendirilmesi, TMMOB Şehir Plancılar ı
Odası Yayını, İstanbul, 1998
169
8/7/2019 Bilgi Ve Iletisim Teknolojilerinin Kentsel Sistemin Donusumune Etkileri Effects to Transformation of the Urban System…
http://slidepdf.com/reader/full/bilgi-ve-iletisim-teknolojilerinin-kentsel-sistemin-donusumune-etkileri-effects 170/170
250) YASAMIŞ Firuz Demir ‘’Kamu Yönetimi Kurumunda Ve Uygulanmasında Yeni
Gelişmeler :Administration Dan Management ,Türk İdare Dergisi , Yıl:69
Sayı:417 Aralık 1997
251) YAŞLICA, Erdoğan Ece Tanr ıvermiş, Gül Güneş, “Kültür ve Tarihi Kentsel
Bahçeler”, 4. Türkiye Şehircilik Kongresi, Kent, Kültür ve Toplumsal Uyum
ve Habitat II Sonuçlarının Değerlendirilmesi, TMMOB Şehir Plancılar ı Odası
Yayını, İstanbul, 1998
252) YATKIN, Ahmet “Küreselleşme ve Türk kamu Yönetiminde Toplam Kalite
Yönetimi” Yerel Yönetim ve Denetim Dergisi, Cilt: 8 Sayı: 2, İçişleri Bakanlığı,
Mahalli İdareler Kontrolörleri Derneği Yayını, Ankara, şubat 2003, s.3
253) YILDIZ Mete,’’Yerel Yönetimlerde İnternet Uygulamalar ı Ve E-
Devlet’’Avrupa Birliği İle Bütünleşme Sürecinde Yerel Yönetimler
,(Der.Bekir Parlak,Hüseyin Özgür)Alfa,İstanbul,2002,
254) YILDIZ, Mete "Elektronik(E)-Devlet Kuran Ve Uygulamısına Genel Bir Bak ış
V D ğ l di " Ç ğd K Yö ti i (D M hitti A V Hü i