Download - Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

Transcript
Page 1: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

1

Môc lôc

Trang

Lêi nãi ®Çu ………………………………………………………………... 4

Ch­¬ng I: Lý luËn chung vÒ thÞ tr­êng chøng kho¸n, th«ng tin kh«ng

c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc………………………. 8

1. ThÞ tr­êng chøng kho¸n………………………………………………… 8

1.1. Kh¸i niÖm…………………………………………………………….. 8

1.2. Chøc n¨ng, c¬ cÊu vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng

kho¸n ……………………………………………………………………… 9

1.2.1. Chøc n¨ng…………………………………………………………… 9

1.2.2. C¬ cÊu cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ………………………………… 10

1.2.3. C¸c nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n……………... 12

1.3. C¸c thµnh phÇn tham gia thÞ tr­êng chøng kho¸n ……………………. 13

1.3.1. Tæ chøc ph¸t hµnh ………………………………………………….. 13

1.3.2. Nhµ ®Çu t­…………………………………………………………... 13

1.3.3. C¸c tæ chøc kinh doanh trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ………………. 14

2. Th«ng tin kh«ng c©n xøng………………………………………………. 15

2.1. Kh¸i niÖm vÒ th«ng tin kh«ng c©n xøng……………………………… 15

2.2. C©n b»ng thÞ tr­êng trong ®iÒu kiÖn kh«ng c©n xøng vÒ th«ng tin…… 19

2.2.1. C©n b»ng thÞ tr­êng trong ®iÒu kiÖn th«ng tin ®Çy ®ñ……………… 21

2.2.1.1. C©n b»ng chung…………………………………………………… 21

2.2.1.2. C©n b»ng riªng……………………………………………………. 23

2.2.2. C©n b»ng thÞ tr­êng trong ®iÒu kiÖn th«ng tin kh«ng c©n xøng…….. 24

2.2.2.1. C©n b»ng chung…………………………………………………… 25

2.2.2.2. C©n b»ng riªng……………………………………………………. 26

3. Lùa chän ®èi nghÞch…………………………………………………….. 29

3.1. Kh¸i niÖm……………………………………………………………... 29

3.2. Sù h×nh thµnh lùa chän ®èi nghÞch……………………………………. 29

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 2: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

2

4. Rñi ro ®¹o ®øc…………………………………………………………... 32

4.1. Kh¸i niÖm……………………………………………………………... 32

4.2. Nguyªn nh©n xuÊt hiÖn rñi ro ®¹o ®øc………………………………... 33

5. T¸c ®éng cña th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro

®¹o ®øc ®èi víi nÒn kinh tÕ ……………………………………………….. 36

5.1. T¸c ®éng cña th«ng tin kh«ng c©n xøng vµ lùa chän ®èi nghÞch……... 36

5.2. T¸c ®éng cña rñi ro ®¹o ®øc…………………………………………... 37

Ch­¬ng II: VÊn ®Ò th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ

rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ……………… 40

1. T×nh h×nh ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam tõ khi thµnh

lËp ®Õn nay………………………………………………………………… 40

1.1. Tæng quan t×nh h×nh ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam 40

1.2. T×nh h×nh ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n trong hai n¨m gÇn

®©y…………………………………………………………………………. 41

1.2.1. ThÞ tr­êng chøng kho¸n trong n¨m 2002…………………………… 41

1.2.2. ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam 10 th¸ng ®Çu n¨m 2003………... 44

1.2.2.1. Bèi c¶nh thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®Çu n¨m 2003………. 44

1.2.2.2. T×nh h×nh ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n 10 th¸ng ®Çu

n¨m 2003………………………………………………………………….. 44

2. Nh÷ng dÊu hiÖu vÒ th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ

rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n

ViÖt Nam ………………………………………………………….………. 47

2.1. Nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc c«ng bè th«ng tin vµ qu¶n lý c«ng bè th«ng

tin lµ nguyªn nh©n xuÊt hiÖn th«ng tin kh«ng c©n xøng…………………... 47

2.2. Chªnh lÖch gi÷a gi¸ ph¸t hµnh lÇn ®Çu (hoÆc gi¸ ph¸t hµnh thªm) víi

gi¸ giao dÞch thÞ tr­êng cña chøng kho¸n. ………………………………... 51

2.3. Gi¸ c¶ cæ phiÕu vµ chØ sè VN-Index kh«ng ph¶n ¸nh ®óng t×nh h×nh

s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c c«ng ty niªm yÕt vµ thùc tÕ giao dÞch trªn thÞ

tr­êng ……………………………………………………………………... 53

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 3: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

3

2.4. Nh÷ng dÊu hiÖu giao dÞch néi gi¸n – mét biÓu hiÖn cña rñi ro ®¹o ®øc 55

3. Nh÷ng t¸c ®éng cña vÊn ®Ò th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi

nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc ®Õn ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt

Nam ………………………………………………………………………. 59

Ch­¬ng III: §Ò xuÊt ph­¬ng h­íng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò th«ng tin kh«ng

c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr­êng chøng

kho¸n ViÖt Nam …………………………………………………………. 61

1. KhuyÕn khÝch thµnh lËp c¸c c«ng ty s¶n xuÊt vµ b¸n th«ng tin………… 61

2. T¨ng c­êng sù ®iÒu hµnh cña ChÝnh phñ ®Ó lµm t¨ng th«ng tin trªn thÞ

tr­êng chøng kho¸n ………………………………………………………. 62

3. KhuyÕn khÝch thµnh lËp c¸c trung gian tµi chÝnh, ®Æc biÖt lµ c¸c quü

®Çu t­ chøng kho¸n……………………………………………………….. 63

KÕt luËn…………………………………………………………………… 65

Phô lôc 1: BiÓu ®å chØ sè cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty niªm yÕt trªn thÞ tr­êng

chøng kho¸n ViÖt Nam tõ thêi ®iÓm niªm yÕt ®Õn ngµy1/12/2003……….. 67

Phô lôc II: C¸c hÖ sè tµi chÝnh cña c¸c c«ng ty niªm yÕt trªn Trung t©m

Giao dÞch Chøng kho¸n Thµnh phè Hå ChÝ Minh 9 th¸ng ®Çu n¨m 2002… 75

Phô lôc III: XÕp h¹ng tµi chÝnh c¸c c«ng ty niªm yÕt t¹i Trung t©m Giao

dÞch Chøng kho¸n Thµnh phè Hå ChÝ Minh………………………………. 79

Danh môc tµi liÖu tham kh¶o………………………………………………. 80

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 4: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

4

Lêi nãi ®Çu

Trong c¸c giao dÞch tµi chÝnh nãi chung vµ chøng kho¸n nãi riªng, th«ng

tin gi÷ vai trß thiÕt yÕu. Nh©n tè quan träng quyÕt ®Þnh quy m«, h×nh thøc vµ

hiÖu qu¶ cña mçi giao dÞch chÝnh lµ møc ®é c©n xøng vÒ th«ng tin gi÷a c¸c bªn

liªn quan. XÐt trªn tÇm vÜ m«, nÕu c¸c bªn tham gia cña bÊt kú giao dÞch tµi

chÝnh nµo trong nÒn kinh tÕ ®Òu cã ®Çy ®ñ th«ng tin qu¸ khø, hiÖn t¹i vµ t­¬ng

lai liªn quan ®Õn giao dÞch th× ®ång vèn trong nÒn kinh tÕ lu«n ®Õn ®­îc c¸c dù

¸n ®Çu t­ hiÖu qu¶ nhÊt. ThÞ tr­êng tµi chÝnh khi ®ã thùc hiÖn tèt nhÊt chøc

n¨ng huy ®éng vµ ph©n bæ vèn cho nÒn kinh tÕ.

TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi

Qu¸ tr×nh C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam ®Æt ra mét yªu

cÇu cÊp thiÕt lµ ph¶i ph¸t triÓn thÞ tr­êng vèn hiÖu qu¶ nh»m cung cÊp vèn

trung vµ dµi h¹n cho nÒn kinh tÕ. §Ó cã mét thÞ tr­êng vèn nh­ thÕ, ®ßi hái

tr­íc m¾t lµ ph¶i x©y dùng ®­îc mét thÞ tr­êng chøng kho¸n v÷ng m¹nh. ThÞ

tr­êng chøng kho¸n sÏ lµm t¨ng tÝnh thanh kho¶n cña c¸c c«ng cô huy ®éng

vèn, tõ ®ã thóc ®Èy thÞ tr­êng s¬ cÊp ph¸t triÓn. MÆt kh¸c, thÞ tr­êng chøng

kho¸n kh¾c phôc ®­îc ®¸ng kÓ h¹n chÕ vÒ kh«ng gian, thêi gian vµ quy m«

trong viÖc huy ®éng vèn. NhËn thøc tÇm quan träng ®ã, sau nhiÒu cè g¾ng thÞ

tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®· chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng ngµy 20/7/2000,

®¸nh dÊu b­íc chuyÓn m×nh cña thÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam.

Tuy nhiªn sau h¬n ba n¨m ho¹t ®éng, nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc cña thÞ

tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ch­a ®¸p øng sù mong mái vµ kú väng cña c¶

nÒn kinh tÕ nãi chung vµ giíi ®Çu t­ nãi riªng. Khi bµn vÒ thùc tr¹ng nµy, hÇu

hÕt c¸c cuéc héi th¶o, bµi b¸o ®Òu ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò th«ng tin. Cô thÓ, ®ã lµ

nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc c«ng bè th«ng tin thÓ hiÖn ë tÝnh kh«ng kÞp thêi,

thiÕu chinh x¸c, kh«ng ®Çy ®ñ vµ ch­a thèng nhÊt vÒ c¸ch thøc c«ng bè th«ng

tin. ChÊt l­îng th«ng tin cßn thÊp lµ mét yÕu tè k×m h·m cÇu chøng kho¸n. §ã

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 5: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

5

còng lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc, mét hËu

qu¶ tÊt yÕu cña sù kh«ng c©n xøng vÒ th«ng tin. §Ó thÞ tr­êng chøng kho¸n ®i

vµo ho¹t ®éng v÷ng m¹nh, mét ®iÒu kh«ng thÓ thiÕu lµ ph¶i h¹n chÕ tèi ®a sù

bÊt c©n xøng vÒ th«ng tin cña c¸c cuéc giao dÞch. §©y lµ vÊn ®Ò ®ang thu hót

nhiÒu sù chó ý vµ cÇn ph¶i ®­îc gi¶i quyÕt mét c¸ch tèi ­u.

Môc ®Ých nghiªn cøu

Sau khi t×m hiÓu vµ nghiªn cøu häc thuyÕt th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa

chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc trªn mét sè ph©n ®o¹n thÞ tr­êng tµi chÝnh

cña c¸c nhµ kinh tÕ häc trªn thÕ giíi, t«i nhËn thøc r»ng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò th«ng

tin kh«ng c©n xøng lµ mét yªu cÇu thiÕt thùc vµ xuyªn suèt trong qu¸ tr×nh ho¹t

®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. V× vËy, t«i ®· m¹nh d¹n t×m hiÓu,

ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ møc ®é kh«ng c©n xøng vÒ th«ng tin, kh¶o s¸t thùc tÕ vÊn

®Ò rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam tõ khi ho¹t ®éng ®Õn

nay. Do nh÷ng h¹n chÕ c¶ vÒ chñ quan vµ kh¸ch quan nªn luËn v¨n chØ h­íng

vµo môc tiªu chñ yÕu lµ ph¸t hiÖn vµ ph©n tÝch s¬ bé nh÷ng biÓu hiÖn cña ba

néi dung trªn. Dùa trªn c¬ së ®ã, mét sè gi¶i ph¸p ®­îc ®Ò xuÊt nh»m hoµn

thiÖn vÊn ®Ò th«ng tin trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. T«i còng hy väng

nh÷ng ph¸t hiÖn nµy xÏ gióp Ých cho c¸c nghiªn cøu s©u h¬n vÒ vÊn ®Ò th«ng

tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr­êng chøng

kho¸n ViÖt Nam.

§èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu

LuËn v¨n ®Ò cËp ®Õn c¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n nhÊt vÒ chøng kho¸n vµ thÞ

tr­êng chøng kho¸n, ®ång thêi tr×nh bµy chi tiÕt häc thuyÕt th«ng tin kh«ng c©n

xøng vµ c¸c kh¸i niÖm liªn quan.

Nh÷ng vÊn ®Ò lý thuyÕt trªn sÏ ®­îc vËn dông vµo t×nh h×nh cô thÓ trªn

thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam tõ khi chÝnh thøc ho¹t ®éng cho ®Õn nay (tõ

28/7/2000 ®Õn 31/10/2003).

T×nh h×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi n­íc

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 6: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

6

Th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc lµ

nh÷ng hiÖn t­îng kinh tÕ ®­îc c¸c nhµ kinh tÕ häc trªn thÕ giíi nghiªn cøu tõ

nh÷ng n¨m 1960. Tuy nhiªn, ph¶i ®Õn nh÷ng n¨m 2000 vÊn ®Ò nµy míi thùc sù

®­îc quan t©m vµ nghiªn cøu s©u s¾c. C¸c nghiªn cøu gÇn ®©y tËp trung vµo

viÖc x©y dùng c¸c m« h×nh to¸n vµ kh¶o s¸t thùc tr¹ng th«ng tin kh«ng c©n

xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc trªn mét sè ph©n ®o¹n cña thÞ

tr­êng tµi chÝnh, phæ biÕn nhÊt lµ thÞ tr­êng b¶o hiÓm. C¸c nghiªn cøu ®Òu ®·

®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, ®ãng gãp vµo viÖc x©y dùng mét m« h×nh

tæng thÓ cña häc thuyÕt th«ng tin kh«ng c©n xøng.

ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam tõ khi thµnh lËp ®Õn nay ®· thu hót sù

quan t©m cña nhiÒu nhµ nghiªn cøu. §· cã nhiÒu bµi b¸o, luËn v¨n, luËn ¸n vµ

c¶ nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu cÊp bé, cÊp nhµ n­íc tham gia ®ãng gãp, hoµn

thiÖn ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng. Tuy nhiªn do trong giai ®o¹n míi h×nh thµnh

cßn qu¸ nhiÒu viÖc ph¶i lµm nªn ch­a cã nhiÒu nghiªn cøu ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò

th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr­êng

chøng kho¸n.

Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu

Ph­¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng ®ãng vai trß chñ ®¹o trong luËn v¨n v×

nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ®Òu dùa trªn c¬ së thùc tÕ kh¸ch quan. Bªn c¹nh ®ã t«i ®·

sö dông ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu lý thuyÕt (th«ng qua viÖc tæng hîp vµ ph©n

tÝch c¸c nguån tµi liÖu); ph­¬ng ph¸p quy n¹p vµ diÔn dÞch. Víi hy väng m«

h×nh ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ, t«i ®· cè g¾ng vËn dông ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch

cung-cÇu th«ng qua c¸c m« h×nh c©n b»ng thÞ tr­êng ë thÞ tr­êng cã th«ng tin

kh«ng hoµn h¶o cña mét sè nhµ kinh tÕ häc trªn thÕ giíi.

Lîi Ých cña luËn v¨n

T«i hy väng luËn v¨n sÏ lµ mét tµi liÖu tham kh¶o cho c¸c nhµ ®Çu t­ vµ

nh÷ng ng­êi quan t©m ®Õn thÞ tr­êng chøng kho¸n, th«ng tin kh«ng c©n xøng,

lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc. §©y còng cã thÓ lµ tµi liÖu gióp Ých cho

c¸c nghiªn cøu s©u h¬n vÒ c¸c vÊn ®Ò trªn.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 7: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

7

§èi víi c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc, t«i tin t­ëng r»ng nghiªn cøu nµy

sÏ gãp phÇn hoµn thiÖn vÊn ®Ò th«ng tin vµ c«ng bè th«ng tin trªn thÞ tr­êng

chøng kho¸n ViÖt Nam, tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn tr­íc m¾t vµ l©u dµi cho viÖc ho¹t

®éng vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng.

KÕt cÊu cña luËn v¨n

Víi c¸c néi dung ®· ®Ò cËp trªn ®©y, luËn v¨n ®­îc kÕt cÊu nh­ sau:

Ch­¬ng I: Lý luËn chung vÒ thÞ tr­êng chøng kho¸n, th«ng tin kh«ng c©n

xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc.

Ch­¬ng II: VÊn ®Ò th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi

ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam.

Ch­¬ng III: Mét sè nhËn xÐt vµ ®Ò xuÊt ph­¬ng h­íng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr­êng

chøng kho¸n ViÖt Nam nh»m thóc ®Èy thÞ tr­êng ph¸t triÓn.

NhËn ®­îc sù h­íng dÉn vµ gióp ®ì nhiÖt t×nh tõ Th¹c sü Ph¹m Song

H¹nh cïng víi nhiÒu cè g¾ng trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, t«i ®· hoµn thµnh

luËn v¨n nµy. Tuy nhiªn do h¹n chÕ vÒ n¨ng lùc, thêi gian vµ nguån tµi liÖu

trong khi vÊn ®Ò nghiªn cøu cßn kh¸ míi mÎ vµ tinh tÕ nªn nh÷ng thiÕu sãt vµ

nhÇm lÉn lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. T«i rÊt c¶m ¬n vµ mong nhËn ®­îc sù phª

b×nh, gãp ý vµ ph¸t triÓn thªm tõ c¸c ThÇy C« gi¸o, nh÷ng nhµ nghiªn cøu, b¹n

bÌ nh»m hoµn thiÖn vÊn ®Ò nghiªn cøu.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 8: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

8

Ch­¬ng I

Lý luËn chung vÒ thÞ tr­êng chøng kho¸n, th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch

vµ rñi ro ®¹o ®øc

1. ThÞ tr­êng chøng kho¸n

1.1. Kh¸i niÖm

Kh¸i niÖm thÞ tr­êng chøng kho¸n h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn theo sù ph¸t

triÓn cña nÒn kinh tÕ. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i, thÞ tr­êng chøng

kho¸n lµ mét yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi viÖc duy tr× vµ ph¸t triÓn cña nÒn

kinh tÕ. Cho ®Õn nay, c¸c quèc gia cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn ®Òu cã

thÞ tr­êng chøng kho¸n nh­ng ®Þnh nghÜa vÒ thÞ tr­êng chøng kho¸n th× cã

nhiÒu c¸ch kh¸c nhau:

ThÞ tr­êng chøng kho¸n lµ mét thÞ tr­êng cã tæ chøc n¬i c¸c chøng

kho¸n ®­îc mua b¸n theo nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh (theo Longman

Dictionary of Business English, 1985 – nguyªn v¨n: ”Securities market is an

organized market where securities are bought and sold under fixed rules”)

Theo gi¸o tr×nh “ThÞ tr­êng chøng kho¸n” cña tr­êng ®¹i häc Ngo¹i

Th­¬ng, 1998, thÞ tr­êng chøng kho¸n ®­îc ®Þnh nghÜa lµ “mét thÞ tr­êng mµ ë

n¬i ®ã ng­êi ta mua b¸n, chuyÓn nh­îng, trao ®æi chøng kho¸n nh»m môc ®Ých

kiÕm lêi”.

NghÞ ®Þnh 48/CP ngµy 11/7/1998 quy ®Þnh: “ThÞ tr­êng giao dÞch tËp

trung lµ ®Þa ®iÓm hoÆc hÖ thèng th«ng tin, t¹i ®ã c¸c chøng kho¸n ®­îc mua,

b¸n hoÆc lµ n¬i tham kh¶o ®Ó thùc hiÖn c¸c giao dÞch chøng kho¸n”.

Kh¸i niÖm thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ mét kh¸i niÖm cã tÝnh lÞch sö nªn

trong thùc tÕ, thuËt ng÷ thÞ tr­êng chøng kho¸n th­êng cã c¸ch hiÓu s¸t thùc

h¬n vµ cã thÓ cã rÊt nhiÒu néi dung míi.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 9: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

9

1.2. Chøc n¨ng, c¬ cÊu vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng

chøng kho¸n.

1.2.1. Chøc n¨ng.

Huy ®éng vèn ®Çu t­ cho nÒn kinh tÕ

Khi nhµ ®Çu t­ mua chøng kho¸n do c¸c c«ng ry ph¸t hµnh, sè tiÒn nhµn

rçi cña hä ®­îc ®­a vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ qua ®ã gãp phÇn më

réng s¶n xuÊt x· héi. B»ng c¸h hç trî c¸c ho¹t ®äng ®µu t­ cñ c«ng ty, thÞ

tr­êng chøng kho¸n ®· cã nh÷ng t¸c ®éng quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña

nÒn kinh tÕ quèc d©n. Th«ng qua thÞ tr­êng chøng kho¸n, chÝnh phñ vµ chÝnh

quyÒn ®Þa ph­¬ng còng huy ®éng ®­îc c¸c nguån vèn cho môc ®Ých sö dông vµ

®Çu t­ ph¸t triÓn h¹ t»ng kinh tÕ, phôc vô c¸c nhu cÇu vhung cña x· héi.

Cung cÊp m«i tr­êng ®Çu t­ cho c«ng chóng

ThÞ tr­êng chøng kho¸n cung cÊp cho c«ng chóng mét m«i tr­êng ®Çu t­

lµnh m¹nh víi c¸c c¬ héi lùa chän phong phó. C¸c lo¹i chøng kho¸n trªn thÞ

tr­êng rÊt kh¸c nhau vÒ thêi h¹n, tÝnh chÊt vµ ®é rñi ro, cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t­

cã thÓ lùa chän cho lo¹i hµng ho¸ phï hîp víi kh¶ n¨ng, môc tiªu vµ së thÝch

cña m×nh. ChÝnh v× vËy, thÞ tr­êng chøng kho¸n gãp phÇn ®¸ng kÓ lµm t¨ng

møc tiÕt kiÖm quèc gia.

T¹o tÝnh thanh kho¶n cho c¸c chøng kho¸n

Nhê cã thÞ tr­êng chøng kho¸n, c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ chuyÓn ®æi c¸c

chøng kho¸n hä së h÷u thµnh tiÒn mÆt hoÆc c¸c lo¹i chøng kho¸n kh¸c khi hä

muèn. Kh¶ n¨ng thanh kho¶n lµ mét trong nh÷ng ®Æc tÝnh hÊp dÉn cña chøng

kho¸n ®èi víi nhµ ®Çu t­. §©y lµ yÕu tè cho thÊy tÝnh linh ho¹t, an toµn cña vèn

®Çu t­. ThÞ tr­êng chøng kho¸n ho¹t ®éng cµng n¨ng ®éng vµ hiÖu qu¶ th× cµng

cã kh¶ n¨ng n©ng cao tÝnh thanh kho¶n cña c¸c chøng kho¸n giao dÞch trªn thÞ

tr­êng.

§¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 10: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

10

Th«ng qua gi¸ chøng kho¸n, ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp ®­îc ph¶n

¸nh mét c¸ch tæng hîp vµ kÞp thêi, gióp cho viÖc ®¸nh gi¸ vµ so s¸nh ho¹t ®éng

cña c¸c doanh nghiÖp ®­îc nhanh chãng vµ thuËn tiÖn, tõ ®ã còng t¹o ra mét

m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh nh»ng n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn, kÝch

thÝch ¸p dông c«ng nghÖ míi, c¶i tiÕn s¶n phÈm.

T¹o m«i tr­êng gióp chÝnh phñ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ

m«.

C¸c dÊu hiÖu cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ph¶n ¸nh ®éng th¸i cña nÒn

kinh tÕ mét c¸ch nh¹y bÐn vµ chÝnh x¸c. Gi¸ c¸c chøng kho¸n t¨ng lªn cho thÊy

®Çu t­ ®ang më réng, nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng, vµ ng­îc l¹i gi¸ chøng kho¸n

gi¶m sÏ cho thÊy c¸c dÊu hiÖu tiªu cùc cña nÒn kinh tÕ. V× thÕ, thÞ tr­êng chøng

kho¸n ®­îc gäi lµ phong vò biÓu cña nÒn kinh tÕ vµ lµ mét c«ng cô quan träng

gióp ChÝnh phñ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. Th«ng qua thÞ tr­êng

chøng kho¸n, ChÝnh phñ cã thÓ mua vµ b¸n tr¸i phiÕu ChÝnh phñ ®Ó t¹o ra

nguån thu bï ®¾p ng©n s¸ch vµ qu¶n lý l¹m ph¸t. Ngoµi ra, ChÝnh phñ còng cã

thÓ sö dông mét sè chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p t¸c ®éng vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n

nh»m ®Þnh h­íng ®Çu t­ ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ.

1.2.2. C¬ cÊu cña thÞ tr­êng chøng kho¸n

Cã nhiÒu c¨n cø ph©n lo¹i thÞ tr­êng chøng kho¸n nh­ng phæ biÕn vµ

quan träng nhÊt lµ c¨n cø vµo sù lu©n chuyÓn c¸c nguån vèn, theo ®ã thÞ tr­êng

chøng kho¸n ®­îc chia thµnh thÞ tr­êng s¬ cÊp vµ thÞ tr­êng thø cÊp.

ThÞ tr­êng s¬ cÊp

ThÞ tr­êng s¬ cÊp lµ thÞ tr­êng mua b¸n c¸c chøng kho¸n míi ph¸t hµnh.

Trªn thÞ tr­êng nµy, vèn tõ nhµ ®Çu t­ sÏ ®­îc chuyÓn sang nhµ ph¸t hµnh

th«ng qua viÖc nhµ ®Çu t­ mua c¸c chøng kho¸n míi ph¸t hµnh do ®ã ®©y lµ n¬i

duy nhÊt ®em l¹i vèn ®Çu t­ cho tæ chøc ph¸t hµnh. ViÖc mua b¸n trªn thÞ

tr­êng s¬ cÊp th­êng diÔn ra gi÷a c¸c ng©n hµng, c«ng ty ph¸t hµnh, vµ c¸c tËp

®oµn tµi chÝnh lín… gi¸ chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp do tæ chøc ph¸t

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 11: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

11

hµnh Ên ®Þnh vµ th­êng ®­îc in ngay trªn chøng kho¸n. Nh­ vËy, cã thÓ thÊy

r»ng, thÞ tr­êng s¬ cÊp ®ãng vai trß chøng kho¸n ho¸ c¸c nguån vèn cÇn huy

®éng ®ång thêi chu chuyÓn vèn tõ n¬i thõa vèn tíi n¬i cÇn vèn vµ chuyÓn nã

thµnh vèn dµi h¹n.

ThÞ tr­êng thø cÊp

ThÞ tr­êng thø cÊp lµ n¬i giao dÞch c¸c chøng kho¸n ®· ®­îc ph¸t hµnh

trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp. ThÞ tr­êng thø cÊp ®ãng vai trß ®¶m b¶o tÝnh thanh

kho¶n cho c¸c chøng kho¸n ®· ph¸t hµnh vµ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau:

Thø nhÊt, trªn thÞ tr­êng thø cÊp, c¸c kho¶n tiÒn thu ®­îc tõ viÖc b¸n

chøng kho¸n thuéc vÒ c¸c nhµ ®Çu t­ vµ c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n chø

kh«ng ph¶i nhµ ph¸t hµnh. Nãi c¸ch kh¸c, c¸c luång vèn kh«ng ch¶y vµo

nh÷ng ng­êi ph¸t hµnh chøng kho¸n mµ vËn chuyÓn gi÷a nh÷ng ng­êi ®Çu t­

chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng. ThÞ tr­êng thø cÊp lµ mét bé phËn quan träng cña

thÞ tr­êng chøng kho¸n, g¾n bã chÆt chÏ víi thÞ tr­êng s¬ cÊp.

Thø hai, giao dÞch trªn thÞ tr­êng thø cÊp thÓ hiÖn nguyªn t¾c c¹nh tranh

tù do, gi¸ chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng thø cÊp do quan hÖ cung cÇu quyÕt ®Þnh.

Thø ba, thÞ tr­êng thø cÊp lµ thÞ tr­êng ho¹t ®éng liªn tôc, c¸c nhµ ®Çu t­

cã thÓ mua vµ b¸n c¸c chøng kho¸n nhiÒu lÇn trªn thÞ tr­êng nµy.

Ngoµi c¸ch ph©n lo¹i trªn, cã thÓ ph©n lo¹i thÞ tr­êng chøng kho¸n theo

tÝnh chÊt tËp trung cña thÞ tr­êng, theo ®ã thÞ tr­êng chøng kho¸n bao gåm Së

giao dÞch chøng kho¸n (thÞ tr­êng tËp trung) vµ thÞ tr­êng OTC (thÞ tr­êng phi

tËp trung). T¹i së giao dÞch, c¸c giao dÞch ®­îc tËp trung t¹i mét ®Þa ®iÓm, c¸c

lÖnh ®­îc chuyÓn ®Õn sµn giao dÞch vµ tham gia vµo qu¸ tr×nh khíp lÖnh ®Ó

h×nh thµnh gi¸ giao dÞch. Trªn thÞ tr­êng OTC, c¸c giao dÞch (c¶ s¬ cÊp vµ thø

cÊp) ®­îc tiÕn hµnh qua m¹ng l­íi c¸c c«ng ty chøng kho¸n ph©n t¸n kh¾p

quèc gia vµ ®­îc nèi víi nhau b»ng m¹ng m¸y tÝnh. Gi¸ c¶ h×nh thµnh theo

ph­¬ng thøc tho¶ thuËn.

1.2.3. C¸c nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 12: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

12

Nguyªn t¾c c¹nh tranh

Theo nguyªn t¾c nµy, gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ph¶n ¸nh quan

hÖ cung cÇu vÒ chøng kho¸n vµ thÓ hiÖn t­¬ng quan c¹nh tranh gi÷a c¸c c«ng

ty. Trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp, c¸c tæ chøc ph¸t hµnh c¹nh tranh nhau ®Ó b¸n chøng

kho¸n cña m×nh cho nhµ ®Çu t­, c¸c nhµ ®Çu t­ ®­îc tù do lùa chän c¸c chøng

kho¸n theo c¸c môc tiªu cña riªng m×nh. Trªn thÞ tr­êng thø cÊp, c¸c nhµ ®Çu

t­ còng c¹nh tranh tù do ®Ó t×m kiÕm cho m×nh mét lîi nhuËn cao nhÊt vµ gi¸

c¶ ®­îc h×nh thµnh theo ph­¬ng thøc ®Êu gi¸.

Nguyªn t¾c c«ng b»ng

Nguyªn t¾c nµy nh»m ®¶m b¶o lîi Ých cho tÊt c¶ nh÷ng ng­êi tham gia

thÞ tr­êng. C«ng b»ng cã nghÜa lµ mäi ng­êi tham gia thÞ tr­êng ®Òu ph¶i tu©n

thñ nh÷ng quy ®Þnh chung, ®­îc b×nh ®¼ng trong viÖc chi sÎ th«ng tin vµ trong

viÖc g¸nh chÞu c¸c h×nh thøc xö ph¹t nÕu vi ph¹m vµo nh÷ng quy ®Þnh ®ã.

Nguyªn t¾c c«ng khai

Chøng kho¸n lµ lo¹i hµng ho¸ cã tÝnh trõu t­îng, ng­êi ®Çu t­ kh«ng thÓ

kiÓm tra trùc tiÕp ®­îc c¸c chøng kho¸n nh­ c¸c hµng ho¸ th«ng th­êng mµ

ph¶i dùa trªn c¬ së c¸c th«ng tin cã liªn quan. V× vËy thÞ tr­êng chøng kho¸n

ph¶i ®­îc x©y dùng trªn c¬ së hÖ th«ng c«ng bè th«ng tin tèt. Theo luËt ®Þnh,

c¸c bªn tham gia ph¸t hµnh chøng kho¸n cã nghÜa vô cung cÊp ®Çy ®ñ, trung

thùc vµ kÞp thêi nh÷ng th«ng tin cã liªn quan tíi tæ chøc ph¸t hµnh, tíi ®ît ph¸t

hµnh. C«ng bè th«ng tin ®­îc tiÕn hµnh khi ph¸t hµnh lÇn ®Çu còng nh­ theo

c¸c chÕ ®é th­êng xuyªn vµ ®ét xuÊt, th«ng qua c¸c ph­¬ng tiªn th«ng tin ®¹i

chóng, së gia dÞch, c¸c c«ng ty chøng kho¸n vµ c¸c tæ chøc cã liªn quan kh¸c.

Nguyªn t¾c trung gian

Theo nguyªn t¾c nµy, trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n, c¸c giao dÞch ®­îc

thùc hiÖn th«ng qua tæ chøc trung gian lµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n. Trªn thÞ

tr­êng s¬ cÊp, c¸c nhµ ®Çu t­ th­êng kh«ng mua trùc tiÕp cña tæ chøc ph¸t hµnh

mµ mua tõ c¸c nhµ b¶o l·nh ph¸t hµnh. Trªn thÞ tr­êng thø cÊp, th«ng qua c¸c

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 13: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

13

nghiÖp vô m«i giíi, kinh doanh c¸c c«ng ty chøng kho¸n mua b¸n chøng kho¸n

gióp c¸c kh¸ch hµng, hoÆc kÕt nèi c¸c kh¸ch hµng víi nhau th«ng qua viÖc thùc

hiÖn c¸c giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n trªn tµi kho¶n cña m×nh.

Nguyªn t¾c tËp trung

ThÞ tr­êng chøng kho¸n ph¶i ho¹t ®éng trªn nguyªn t¾c tËp trung. C¸c

giao dÞch chøng kho¸n chØ diÔn ra trªn së giao dÞch vµ trªn thÞ tr­êng OTC, cã

sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc tù qu¶n.

Hµng hãa cña thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ c¸c s¶n phÈm tµi chÝnh cao cÊp nªn

viÖc giao dÞch ®ßi hái thÞ tr­êng ph¶i cã nh÷ng c¬ së vËt chÊt nhÊt ®Þnh chø

kh«ng thÓ diÔn ra mét c¸ch tuú tiÖn.

1.3. C¸c thµnh phÇn tham gia trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n

C¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n tham gia thÞ tr­êng chøng kho¸n cã thÓ ®­îc chia

thµnh ba nhãm chÝnh: tæ chøc ph¸t hµnh, nhµ ®Çu t­ vµ c¸c tæ chøc kh¸c cã liªn

quan.

1.3.1. Tæ chøc ph¸t hµnh

Tæ chøc ph¸t hµnh lµ c¸c tæ chøc thùc hiÖn huy ®éng vèn th«ng qua thÞ

tr­êng chøng kho¸n. Tæ chøc ph¸t hµnh bao gåm ChÝnh phñ vµ chÝnh quyÒn ®Þa

ph­¬ng (ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh phñ vµ tr¸i phiÕu ®Þa ph­¬ng), c¸c c«ng ty

(ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu c«ng ty) vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c ®ãng

vai trß cung cÊp hµng ho¸ cho thÞ tr­êng chøng kho¸n.

1.3.2. Nhµ ®Çu t­

Nhµ ®Çu t­ lµ nh÷ng ng­êi thùc sù mua b¸n chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng

chøng kho¸n. Nhµ ®Çu t­ cã thÓ lµ c¸ nh©n hoÆc tæ chøc.

Nhµ ®Çu t­ c¸ nh©n lµ nh÷ng ng­êi cã vèn nhµn rçi t¹m thêi, tham gia

mua b¸n chøng kho¸n víi môc ®Ých kiÕm lîi nhuËn. Tuy nhiªn, trong ®Çu t­ th×

lîi nhuËn l¹i lu«n g¾n víi rñi ro, lîi nhuËn cµng cao th× rñi ro cµng lín vµ

ng­îc l¹i. ChÝnh v× vËy, c¸c nhµ ®Çu t­ c¸ nh©n lu«n ph¶i lùa chän c¸c h×nh

thøc ®Çu t­ phï hîp víi kh¶ n¨ng còng nh­ møc ®éc chÊp nhËn rñi ro cña m×nh.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 14: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

14

C¸c nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc, hay cßn gäi lµ c¸c ®Þnh chÕ ®Çu t­, th­êng

xuyªn mua b¸n chøng kho¸n víi sè l­îng lín trªn thÞ tr­êng. C¸c tæ chøc nµy

th­êng cã c¸c bé phËn chøc n¨ng bao gåm nhiÒu chuyªn gia cã kinh nghiÖm ®Ó

nghiªn cøu thÞ tr­êng vµ ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t­. Mét sè nhµ ®Çu t­

chuyªn nghiÖp chÝnh trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ c¸c c«ng ty ®Çu t­, c¸c

c«ng ty b¶o hiÓm, c¸c quü l­¬ng h­u vµ c¸c quü b¶o hiÓm x· héi kh¸c. §Çu t­

th«ng qua c¸c tæ chøc ®Çu t­ cã ­u ®iÓm næi bËt lµ cã thÓ ®a d¹ng ho¸ danh

môc ®Çu t­ vµ c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t­ ®­îc thùc hiªn bëi c¸c chuyªn gia giµu

kinh nghiÖp vµ cã chuyªn m«n cao.

Mét bé phËn quan träng cña c¸c tæ chøc ®Çu t­ lµ c¸c c«ng ty tµi chÝnh.

C¸c c«ng ty tµi chÝnh ®­îc phÐp kinh doanh chøng kho¸n, cã thÓ sö dông vèn

cñ m×nh ®Ó ®Çu t­ vµo chøng kho¸n nh»m môc ®Ých kiÕm lîi.

Bªn c¹nh ®ã, c¸c c«ng ty chøng kho¸n, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i còng

cã thÓ trë thµnh nhµ ®Çu t­ chuyªn nghiÖp khi hä mua chøng kho¸n cho chÝnh

m×nh.

1.3.3. C¸c tæ chøc kinh doanh trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n

C«ng ty chøng kho¸n

C«ng ty chøng kho¸n lµ nh÷ng c«ng ty ho¹t ®éng trong lÜnh vùc chøng

kho¸n, cã thÓ ®¶m nhËn m«t hoÆc nhiÒu trong sè c¸c nghiÖp vô chÝnh lµ b¶o

l·nh ph¸t hµnh, m«i giíi, tù doanh, qu¶n lý quü ®Çu t­, vµ t­ vÊn ®Çu t­.

§Ó cã thÓ thùc hiÖn mçi nghiÖp vô, c¸c c«ng ty chøng kho¸n ph¶i ®¶m

b¶o ®­îc mét sè vèn nhÊt ®Þnh vµ ph¶i ®­îc phÐp cña c¬ quan cã thÈm quyÒn.

C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i

T¹i mét sè n­íc, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cã thÓ sö dông vèn tù cã ®Ó

t¨ng vµ ®a d¹ng ho¸ lîi nhuËn th«ng qua ®Çu t­ chøng kho¸n. Tuy nhiªn c¸c

ng©n hµng chØ ®­îc ®Çu t­ vµo chøng kho¸n trong nh÷ng giíi h¹n nhÊt ®Þnh ®Ó

b¶o vÖ ng©n hµng tr­íc nh÷ng biÕn ®éng cña gi¸ chøng kho¸n. Mét sè n­íc

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 15: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

15

cho phÐp ng©n hµng th­¬ng m¹i thµnh lËp c«ng ty con ®éc lËp ®Ó kinh doanh

chøng kho¸n vµ thùc hiªn nghiÖp vô b¶o l·nh ph¸t hµnh.

Ngoµi ba thµnh phÇn trªn ®©y, thÞ tr­êng chøng kho¸n cßn cã sù tham

gia kh«ng thÓ thiÕu cña c¸c tæ chøc liªn quan ®Õn thÞ tr­êng chøng kho¸n nh­:

c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc, së giao dÞch chøng kho¸n, hiÖp héi c¸c nhµ kinh

doanh chøng kho¸n, tæ chøc l­u ký vµ thanh to¸n bï trõ chøng kho¸n…

2. Th«ng tin kh«ng c©n xøng.

Th«ng tin kh«ng c©n xøng vµ nh÷ng b»ng chøng lý thuyÕt còng nh­ thùc

nghiÖm vÒ vÊn ®Ò nµy hiÖn nay ®ãng vai trß lµ c«ng cô c¬ b¶n cña mäi nhµ kinh

tÕ häc tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i. Th«ng tin kh«ng c©n xøng lµ mét

hiÖn t­îng cã ý nghÜa quan träng ®èi víi mét sè vÊn ®Ò cña kinh tÕ häc vµ tµi

chÝnh tõ kinh tÕ häc vÜ m« vµ vi m« (nh­ vÊn ®Ò c¸c c«ng cô nî cña doanh

nghiÖp, c¸c chøng chØ ®Çu t­ vµ cæ tøc, møc ®an s©u, réng vµ l©u dµi cña c¸c

chu kú kinh tÕ, tû lÖ t¨ng tr­ëng kinh tÕ dµi h¹n) ®Õn c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn

kinh tÕ quèc tÕ vµ nguån gèc cña c¸c cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh. §Ó t¹o c¬ së

cho nh÷ng ph©n tÝch tiÕp theo cña luËn v¨n, trong phÇn nµy t«i xin tr×nh bµy

mét c¸ch chi tiÕt häc thuyÕt Th«ng tin kh«ng c©n xøng vµ c¸c kh¸i niÖm cã liªn

quan.

2.1. Kh¸i niÖm vÒ th«ng tin kh«ng c©n xøng.

Trong mäi nÒn kinh tÕ, c¸c giao dÞch vÒ tµi chÝnh ®Òu h­íng ®Õn môc

tiªu cuèi cïng lµ chuyÓn nguån vèn nhµn rçi ®Õn nh÷ng dù ¸n ®Çu t­ hiÖu qu¶

nhÊt víi chi phÝ thÊp nhÊt cã thÓ. NÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ dÞch vô cña x· héi

liªn tôc ph¸t triÓn lµm gia t¨ng kh«ng ngõng gi¸ trÞ thÆng d­. ChÞu t¸c ®éng bëi

chi phÝ c¬ héi cña viÖc gi÷ tiÒn, nh÷ng chñ nh©n cña phÇn gi¸ trÞ thÆng d­ ®ã

lu«n t×m kiÕm c¸c c¬ héi ®Çu t­ tèt nhÊt. DiÔn ra ®ång thêi víi qu¸ tr×nh ®ã lµ

sù huy ®éng vèn cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ, nh÷ng ng­êi muèn thµnh lËp hoÆc më

réng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Sù gÆp nhau cña hai luång nhu cÇu trªn

t¹o nªn c¸c giao dÞch vÒ tµi chÝnh vµ tæng hîp tÊt c¶ c¸c giao dÞch tµi chÝnh ®ã

h×nh thµnh thÞ tr­êng tµi chÝnh cña mét quèc gia.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 16: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

16

Tuy nhiªn sÏ lµ kh«ng ®¬n gi¶n ®Ó c¸c giao dÞch vÒ tµi chÝnh ®¹t ®Õn

môc tiªu cuèi cïng trªn ®©y. Nguyªn nh©n lµ do sù t­¬ng hîp vÒ yªu cÇu gi÷a

ng­êi cho vay vµ ng­êi ®i vay kh«ng ph¶i bao giê còng ®¹t ®­îc.

Tõ phÝa ng­êi cho vay, víi vai trß lµ ng­êi së h÷u vèn, yªu cÇu ®¶m b¶o

an toµn cho ®ång vèn lu«n ®­îc ®Æt lªn tr­íc tiªn. Hä yªu cÇu ng­êi vay vèn

®­a ra nh÷ng b»ng chøng cho thÊy tÝnh an toµn cña ®ång vèn vµ ®iÒu ®ã ph¶i

®­îc thÓ hiÖn thùc tÕ th«ng qua viÖc hoµn tr¶ vèn khi thêi h¹n vay kÕt thóc.

Yªu cÇu chung thø hai cña ng­êi cho vay lµ thu ®­îc l·i suÊt kú väng vµo ®óng

thêi ®iÓm cam kÕt. V× nh÷ng ng­êi cho vay chÊp nhËn cho vay lµ ®Ó chèng l¹i

chi phÝ c¬ héi cña viÖc gi÷ tiÒn mµ biÓu hiÖn ra chÝnh lµ l·i suÊt huy ®éng vèn

(i) cña hÖ thèng ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông, nªn l·i suÊt kú väng kh«ng

thÓ thÊp h¬n i. Ngoµi hai yªu cÇu trªn, trong nh÷ng t×nh huèng cô thÓ ng­êi cho

vay cßn cã nh÷ng yªu cÇu kh¸c vÒ h×nh thøc tr¶ l·i, cung cÊp th«ng tin, …

nh­ng tùu chung l¹i ®ã còng chØ lµ c¸c yªu cÇu ph¸i sinh nh»m ®¶m b¶o hai

yªu cÇu trªn ®©y.

§èi víi ng­êi ®i vay, t×m ®­îc nguån vèn ®ñ lín vÒ quy m«, ®ñ dµi vÒ

thêi h¹n víi l·i suÊt vµ c¸c rµng buéc hîp lý lµ nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n vµ quan

träng nhÊt. ViÖc x¸c ®Þnh nh­ thÕ nµo lµ “®ñ” vµ “hîp lý” t­¬ng øng phô thuéc

vµo dù ®Þnh sö dông vèn vµ tho¶ thuËn cña hai bªn trªn c¬ së c¸c ®iÒu kiÖn cho

vay ¸p dông phæ biÕn trong nÒn kinh tÕ. Nh­ vËy, ng­êi ®i vay ph¶i mét mÆt

tho¶ m·n ®­îc c¸c yªu cÇu cña ng­êi cho vay vµ mÆt kh¸c ph¶i ®¸p øng ®­îc

c¸c yªu cÇu ®i vay cña chÝnh m×nh. V× vËy, kh¶ n¨ng mét giao dÞch tµi chÝnh

®­îc thùc hiÖn phô thuéc chñ yÕu vµo ng­êi ®i vay.

Tuy nhiªn trong c¸c giao dÞch tµi chÝnh lu«n xuÊt hiÖn mét m©u thuÉn c¬

b¶n vµ cè h÷u, mét m©u thuÉn t¹o nªn c¬ së tån t¹i cña c¸c ®iÒu kiÖn cho vay

trong c¸c tæ chøc tµi chÝnh, ®ã lµ sù kh«ng c©n xøng vÒ th«ng tin gi÷a ng­êi

cho vay vµ ng­êi ®i vay. Ng­êi cho vay ®ãng vai trß cung cÊp vèn trong giao

dÞch tµi chÝnh vµ th­êng kh«ng cã sù kh¸c biÖt lín vÒ ®ång vèn gi÷a nh÷ng

ng­êi cho vay (sù kh¸c biÖt chñ yÕu n»m ë thêi h¹n cho vay vµ c¸c rµng buéc

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 17: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

17

liªn quan). Nãi c¸ch kh¸c, nh÷ng th«ng tin vÒ phÝa ®èi t¸c cña m×nh mµ ng­êi

®i vay cã ®­îc lµ t­¬ng ®èi ®ång nhÊt. Ng­êi ®i vay cã thÓ huy ®éng tõ mét

trong nh÷ng ng­êi cung cÊp vèn mµ kh«ng cÇn quan t©m nhiÒu ®Õn bªn cho

vay v× chØ cÇn vay ®­îc vèn lµ hä ®· ®¹t ®­îc gÇn nh­ hoµn toµn môc ®Ých cña

mét giao dÞch tµi chÝnh.

Mäi chuyÖn hoµn toµn kh¸c ®èi víi ng­êi cho vay. Hä cã quyÒn lùa chän

mét trong sè nh÷ng ng­êi hái vay, lóc nµy hä cã c¶ quyÒn sö dông vµ ®Þnh ®o¹t

®èi v¬i ®ång vèn, nghÜa lµ hä cã quyÒn së h÷u ®Çy ®ñ. Nh­ng ngay sau khi

giao dÞch tµi chÝnh diÔn ra, quyÒn së h÷u ®ã bÞ chia ®«i, quyÒn sö dông vèn ®·

®­îc chuyÓn sang phÝa ng­êi vay vèn! NÕu kh«ng cã vËt thÕ chÊp hoÆc b¶o

l·nh cña mét tæ chøc tµi chÝnh m¹nh, ng­êi cho vay chØ cßn sù thõa nhËn vÒ

mÆt ph¸p lý ®èi víi kho¶n tiÒn ®ã, hä kh«ng cÇm gi÷ vµ còng kh«ng sö dông

nã. §iÒu nµy ®ång nghÜa víi viÖc rñi ro thu håi vèn t¨ng lªn vµ møc ®é rñi ro

phô thuéc hoµn toµn vµo ng­êi vay vèn.

Do vËy, nh÷ng g× ng­êi cho vay ph¶i lµm ®Ó h¹n chÕ rñi ro lµ ph¶i thu

thËp vµ ph©n tÝch c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn ng­êi vay vèn. Hä cÇn biÕt ng­êi

®i vay sö dông ®ång vèn nh­ thÕ nµo, møc ®é rñi ro cao hay thÊp, søc m¹nh tµi

chÝnh, møc ®é tin t­ëng, nguy c¬ dÉn ®Õn viÖc sö dông vèn kh«ng ®óng cam

kÕt cña ng­êi vay, … Tuy nhiªn nh÷ng th«ng tin nh­ thÕ ®Õn víi ng­êi cho vay

th­êng kh«ng ®Çy ®ñ hoÆc thiÕu chÝnh x¸c dÉn ®Õn nh÷ng lùa chän cña ng­êi

cho vay cã thÓ lµ mét “lùa chän ®èi nghÞch”

Tãm l¹i, trong c¸c giao dÞch tµi chÝnh th­êng cã sù chªnh lÖch vÒ th«ng

tin gi÷a c¸c bªn tham gia, ®ã chÝnh lµ hiÖn t­îng th«ng tin kh«ng c©n xøng.

Cho ®Õn nay, qua nhiÒu nghiªn cøu, c¸c nhµ kinh tÕ häc cã nhiÒu c¸ch

®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ th«ng tin kh«ng c©n xøng:

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 18: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

18

Theo nhµ kinh tÕ häc Markusk K.Brunnermeier, §¹i häc Boston: “Th«ng

tin kh«ng c©n xøng lµ hiÖn t­îng ng­êi ®i vay cã th«ng tin tèt h¬n ng­êi cho

vay” 1.

Theo hai nhµ kinh tÕ häc Udo Schmidt Mohr (University des Saarlandes)

vµ J.Miguel Villas-Boas (University of California at Berkeley) trong cuèn

“Assymetric Information and the Market Structure of the Banking Industry”

(t¹m dÞch: Th«ng tin kh«ng c©n xøng vµ cÊu tróc thÞ tr­êng cña ngµnh ng©n

hµng): Th«ng tin kh«ng c©n xøng lµ t×nh tr¹ng trong ®ã ng­êi mua vµ ng­êi

b¸n cã th«ng tin kh¸c nhau vÒ cïng mét giao dÞch.

Theo nhµ kinh tÕ häc Fredic S.Miskin §¹i häc Columbia, Hoa Kú:

“Th«ng tin kh«ng c©n xøng lµ sù kh«ng ngang b»ng vÒ mét th«ng tin mµ mçi

bªn tham gia vµo mét giao dÞch biÕt ®­îc” 2.

Cã thÓ ®Þnh nghÜa kh¸i niÖm th«ng tin kh«ng c©n xøng theo nhiÒu c¸ch

kh¸c nhau. Tuy nhiªn mäi tr­êng hîp kh«ng c©n xøng vÒ th«ng tin ®Òu cã ba

®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau:

Thø nhÊt, cã sù kh¸c biÖt vÒ th«ng tin gi÷a c¸c bªn tham gia giao dÞch.

Thø hai, cã nhiÒu trë ng¹i trong viÖc chuyÓn th«ng tin gi÷a hai bªn.

Thø ba, trong hai bªn cã mét bªn cã th«ng tin chÝnh x¸c h¬n.

Mçi thÞ tr­êng ®Òu ®¹t ®Õn mét tr¹ng th¸i c©n b»ng sau sù t­¬ng t¸c qua

l¹i gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n d­íi sù ®iÒu chØnh cña hÖ thèng ph¸p luËt.

Trªn c¬ së sù c©n b»ng ®ã, c¸c quan hÖ kinh tÕ ®­îc ph©n tÝch chi tiÕt h¬n. Tuy

nhiªn, vÞ trÝ c©n b»ng trªn c¸c thÞ tr­êng cã th«ng tin kh«ng c©n xøng cã nhiÒu

thay ®æi. §Ó ph©n tÝch chi tiÕt h¬n sù t¸c ®éng cña th«ng tin kh«ng c©n xøng

®Õn ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng, ta cÇn nghiªn cøu c¸ch ®¹t ®Õn c©n b»ng thÞ

tr­êng vµ c¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn sù c©n b»ng ®ã.

1 “Asset pricing under Assymetric Information: Bubbles, Crashes, Technical Analysis and Herding”, NXB §¹i häc Boston, 1999, trang 27, dßng 18. 2 “Kinh tÕ häc vÒ tiÒn tÖ, ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh”, NXB Khoa häc Kü thuËt, 1999, trang 907.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 19: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

19

Trªn mçi thÞ tr­êng, ®Æc ®iÓm cña sù kh«ng c©n xøng vÒ th«ng tin vµ

tÝnh chÊt t¸c ®éng ®Õn c©n b»ng thÞ tr­êng kh«ng gièng nhau. Vai trß cña th«ng

tin trªn thÞ tr­êng cµng cao th× vÊn ®Ò th«ng tin kh«ng c©n xøng trªn c¸c thÞ

tr­êng ®ã cµng râ rÖt vµ thu hót nhiÒu sù quan t©m cña nh÷ng ng­êi tham gia.

Th«ng tin kh«ng c©n xøng xuÊt hiÖn phæ biÕn trªn c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh, ®Æc

biÖt lµ thÞ tr­êng tÝn dông vµ b¶o hiÓm. Trong phÇn d­íi ®©y, t«i xin tr×nh bµy

sù c©n b»ng trªn c¸c thÞ tr­êng b¶o hiÓm xuÊt hiÖn th«ng tin kh«ng c©n xøng

dùa trªn mét nghiªn cøu vÒ thÞ tr­êng b¶o hiÓm thu ho¹ch n«ng s¶n cña Mü do

hai nhµ kinh tÕ häc Shiva S.Makki vµ Agapi Somwaru thuéc Vô Kinh tÕ häc

ThÞ tr­êng vµ Th­¬ng m¹i, ViÖn Nghiªn cøu Kinh tÕ, Bé N«ng nghiÖp Hoa Kú

thùc hiÖn th¸ng 4, 2001. ViÖc lùa chän thÞ tr­êng b¶o hiÓm lµ xuÊt ph¸t tõ

nhiÒu nguyªn nh©n: thø nhÊt, b¶o hiÓm lµ lÜnh vùc mµ th«ng tin ®ãng vai trß

®Æc biÖt quan träng vµ thÓ hiÖn râ rµng nhÊt nh÷ng ®Æc ®iÓm cña th«ng tin

kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc; thø hai, rñi ro ®¹o ®øc

trªn thÞ tr­êng nµy th­êng xuyªn x¶y ra v× sau khi ®­îc b¶o hiÓm, ng­êi ®­îc

b¶o hiÓm cã Ýt nç lùc h¬n trong viÖc b¶o vÖ ®èi t­îng b¶o hiÓm; thø ba, ®· cã

nhiÒu nghiªn cøu ®­îc thùc hiÖn trªn nhiÒu lo¹i thÞ tr­êng b¶o hiÓm nªn c¸c

m« ph©n tÝch ®Òu ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n. Dùa trªn c¸c ph©n tÝch ®ã,

viÖc vËn dông nghiªn cøu trªn thÞ tr­êng nµy sang c¸c lÜnh vùc kh¸c cã nhiÒu

®iÓm t­¬ng ®ång vµ do ®ã sÏ ®ãng gãp rÊt lín trong nh÷ng phÇn tiÕp theo cña

luËn v¨n.

2.2. C©n b»ng thÞ tr­êng trong tr­êng hîp kh«ng c©n xøng vÒ

th«ng tin

Trªn c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh nãi chung vµ thÞ tr­êng b¶o hiÓm nãi riªng,

hiÖn t­îng th«ng tin kh«ng c©n xøng lu«n ®i kÌm vµ cã mèi quan hÖ mËt thiÕt

víi vÊn ®Ò lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc. Trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm, lùa

chän ®èi nghÞch ph¸t sinh do c¸c c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng thÓ ph©n lo¹i mét

c¸ch triÖt ®Ó møc ®é rñi ro cña nh÷ng ng­êi tham gia b¶o hiÓm. Sau khi mua

b¶o hiÓm, ng­êi ®­îc b¶o hiÓm kh«ng cã ®éng lùc ®Ó h¹n chÕ rñi ro. Nh÷ng rñi

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 20: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

20

ro nh­ vËy gäi lµ rñi ro ®¹o ®øc vµ ng­êi chÞu rñi ro nµy kh«ng ai kh¸c chÝnh lµ

c«ng ty b¶o hiÓm. Nghiªn cøu s¾p tr×nh bµy d­íi ®©y gi¶ thiÕt r»ng c¸c c¸ nh©n

tham gia b¶o hiÓm kh«ng cã kh¶ n¨ng ph©n phèi rñi ro.

Nh÷ng nghiªn cøu trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm th©n thÓ vµ xe h¬i cña mét sè

nhµ kinh tÕ häc trªn thÕ giíi ®· ®i ®Õn ®Õn kÕt luËn r»ng lùa chän ®èi nghÞch

khiÕn nh÷ng ng­êi cã rñi ro thÊp kh«ng muèn tham gia b¶o hiÓm ®ång thêi t¹o

ra hiÖn t­îng chuyÓn thu nhËp tõ nh÷ng ng­êi cã møc rñi ro thÊp sang nh÷ng

ng­êi cã møc rñi ro cao.

§Ó x¸c ®Þnh c©n b»ng thÞ tr­êng trong ®iÒu kiÖn th«ng tin kh«ng c©n

xøng trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm, tr­íc tiªn cÇn xem xÐt qu¸ tr×nh ®¹t ®Õn c©n

b»ng trªn thÞ tr­êng c¹nh tranh hoµn h¶o b»ng c¸ch sö dông lý thuyÕt cung-cÇu

thÞ tr­êng.

Gi¶ sö mét c¸ nh©n X muèn mua mét hîp ®ång b¶o hiÓm ®Ó æn ®Þnh thu

nhËp tr­íc c¸c rñi ro. §Ó ®¬n gi¶n ta gi¶ thiÕt cã hai kh¶ n¨ng x¶y ra: cã tæn

thÊt vµ kh«ng cã tæn thÊt. Gi¶ sö tiÕp r»ng X muèn tèi ®a ho¸ thu nhËp. NÕu

kh«ng cã hîp ®ång b¶o hiÓm, anh ta sÏ cã tæng thu nhËp kú väng lµ:

V(m,p) = (1 - p)U(m) + pU(m – d) (1)

Trong ®ã:

m: thu nhËp

p: x¸c suÊt x¶y ra tæn thÊt

U(x): hµm thu nhËp

V: tæng trÞ gi¸ thu nhËp kú väng.

NÕu mua b¶o hiÓm víi møc phÝ b¶o hiÓm a vµ møc båi th­êng i, tæng thu

nhËp kú väng cña X lµ:

V(a,i,p) = (1 – p)U(m – a) + pU(m – d – a + i) (2)

Gi¶ sö r»ng X lµ ng­êi kh«ng thÝch m¹o hiÓm, khi ®ã U lu«n gi¶m (tøc

lµ U’(x) < 0) ®ång thêi ®å thÞ cña U lµ mét ®­êng cong lâm (do ®ã V còng lµ

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 21: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

21

mét ®­êng cong lâm). Trong c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm, X sÏ chän hîp ®ång cã V

cùc ®¹i.

Gi¶ sö tiÕp r»ng thu nhËp tõ c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm cña c«ng ty b¶o

hiÓm phô thuéc vµo c¸c biÕn ngÉu nhiªn. Do vËy, khi b¸n ®­îc hîp ®ång b¶o

hiÓm, c«ng ty xÏ thu ®­îc (1 - p)a vµ ph¶i tr¶ p(i - a) khi tæn thÊt x¶y ra. Lîi

nhuËn cña c«ng ty lµ:

π (a,i,p) = (1 - p)a - p(i - a) (3)

Trªn thÞ tr­êng c¹nh tranh hoµn h¶o, lîi nhuËn cña c«ng ty b»ng 0 nªn:

(1 - p)a - p(i - a) = 0 (4)

Mçi hîp ®ång b¶o hiÓm ®­îc ®Æc tr­ng bëi møc phÝ b¶o hiÓm a vµ møc

båi th­êng i. Do ®ã, ph­¬ng tr×nh (4) thÓ hiÖn tÊt c¶ c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm cña

c«ng ty. T¹i mét x¸c suÊt x¶y ra rñi ro nhÊt ®Þnh p, c«ng ty sÏ ®Þnh gi¸ a vµ i

sao cho ph­¬ng tr×nh (4) ®­îc tho¶ m·n.

Tøc lµ: (1 - p)a -p(i - a) = 0

hay a - pi = 0

Ph­¬ng tr×nh (2) vµ ph­¬ng tr×nh (4) thÓ hiÖn ®­êng cÇu vµ cung b¶o

hiÓm. Sù t­¬ng t¸c gi÷a cung vµ cÇu b¶o hiÓm ®­îc thÓ hiÖn trªn trôc m10m2,

trong ®ã m1 vµ m2 thÓ hiÖn thu nhËp trong hai tr­êng hîp t­¬ng øng: kh«ng cã

tæn thÊt vµ cã tæn thÊt.

2.2.1. C©n b»ng thÞ tr­êng trong ®iÒu kiÖn th«ng tin ®Çy ®ñ.

Trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm c¹nh tranh hoµn h¶o, cã hai kiÓu c©n b»ng lµ

c©n b»ng chung vµ c©n b»ng riªng. C©n b»ng chung x¶y ra khi thÞ tr­êng cã

mét lo¹i kh¸ch hµng ®ång nhÊt vÒ møc ®é rñi ro, c«ng ty b¶o hiÓm chØ cÇn ®Þnh

gi¸ mét lo¹i hîp ®ång b¶o hiÓm. Trong tr­êng hîp c©n b»ng riªng, thÞ tr­êng

cã nhiÒu nhãm kh¸ch hµng kh¸c nhau vÒ møc ®é rñi ro. Khi ®ã, c«ng ty b¶o

hiÓm b¸n c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm ë c¸c møc gi¸ kh¸c nhau cho tõng ®èi t­îng

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 22: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

22

kh¸ch hµng cã ®é rñi ro phï hîp. ThÞ tr­êng ®¹t ®Õn c©n b»ng t¹i nhiÒu ®iÓm

øng víi tõng lo¹i kh¸ch hµng.

2.2.1.1. C©n b»ng chung

E

K

F

U

T

m 1

m 2

m - a - d + i

m - d

m – a m

H×nh 1.1: C©n b»ng thÞ tr­êng trong ®iÒu kiÖn th«ng tin ®Çy ®ñ vµ

mét møc rñi ro

O

H×nh 1.1 biÓu diÔn ®iÓm c©n b»ng chung cña thÞ tr­êng b¶o hiÓm c¹nh

tranh hoµn h¶o víi mét lo¹i kh¸ch hµng ®ång nhÊt vµ 1 tû lÖ x¸c suÊt x¶y ra

rñi ro, trong ®iÒu kiÖn th«ng tin ®Çy ®ñ. Trôc hoµnh m1 vµ trôc tung m2 biÓu

diÔn thu nhËp trong hai tr­êng hîp t­¬ng øng: kh«ng cã tæn thÊt vµ cã tæn

thÊt. §­êng cong U thÓ hiÖn tËp hîp c¸c ®iÓm kÕt hîp thu nhËp cña ng­êi mua

b¶o hiÓm trong hai tr­êng hîp trªn, phô thuéc vµo a, i vµ d, chÝnh lµ ®­êng cÇu

b¶o hiÓm. §­êng th¼ng OT biÓu diÔn c¸c tËp hîp ®iÓm cã kÕt hîp thu nhËp

b»ng nhau dï tæn thÊt cã x¶y ra hay kh«ng. §­êng th¼ng EF lµ ®å thÞ cña

ph­¬ng tr×nh (4) biÓu diÔn c¸c kÕt hîp thu nhËp cña c«ng ty b¶o hiÓm vµ chÝnh

lµ ®­êng cung b¶o hiÓm. §é dèc cña ®­êng EF ®­îc x¸c ®Þnh b»ng tû lÖ p

p−1 .

§é dèc cña ®­êng U ®­îc x¸c ®Þnh b»ng tû lÖ thay thÕ cËn biªn cña thu nhËp

trong hai tr­êng hîp m1 vµ m2, tøc lµ b»ng )(

)(

2

1

'

'

mU

mU.

ThÞ tr­êng ®¹t tíi tr¹ng th¸i c©n b»ng khi ®é dèc cña ®­êng cÇu U b»ng

®é dèc cña ®­êng cung EF. Gi¶ X cã ®iÓm kÕt hîp thu nhËp ban ®Çu t¹i E. T¹i

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 23: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

23

®iÓm nµy X sÏ cã thu nhËp m nÕu tæn thÊt kh«ng x¶y ra vµ m - d nÕu tæn thÊt

x¶y ra. §Ó h¹n chÕ rñi ro, X mua mét hîp ®ång b¶o hiÓm däc theo ®­êng EF.

Trong sè c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm, hîp ®ång t¹i ®iÓm K tèi ®a ho¸ thu nhËp kú

väng cña anh ta. Hîp ®ång t¹i K lµ mét hîp ®ång b¶o hiÓm toµn bé rñi ro vµ

c©n b»ng thu nhËp cña X trong c¶ hai tr­êng hîp cã hay kh«ng cã tæn thÊt. T¹i

®iÓm c©n b»ng, hîp ®ång ®­îc mua b¸n trong ®iÒu kiÖn c¶ hai bªn ®Òu biÕt râ

vÒ nhau. V× vËy K chÝnh lµ ®iÓm c©n b»ng trong ®iÒu kiÖn th«ng tin ®Çy ®ñ, lóc

nµy ng­êi b¶o hiÓm kh«ng cã l·i (π = 0).

2.2.1.2. C©n b»ng riªng

H×nh 1.2 d­íi ®©y biÓu diÔn ®iÓm c©n b»ng cña thÞ tr­êng b¶o hiÓm c¹nh

tranh hoµn h¶o, ®Çy ®ñ th«ng tin nh­ng nh÷ng ng­êi tham gia b¶o hiÓm cã møc

rñi ro kh¸c nhau. §Ó ®¬n gi¶n, ta gi¶ sö chØ cã hai nhãm kh¸ch hµng: LR vµ HR

víi x¸c suÊt x¶y ra rñi ro t­¬ng øng lµ pH vµ pL (pH > pL).

E

O m1

m 2

U L

UH

A

B H

F

H×nh 1.2: C©n b»ng thÞ tr­êng trong ®iÒu kiÖn th«ng tin ®Çy ®ñ

vµ nhiÒu møc rñi ro

T

VÉn víi c¸c gi¶ thiÕt nh­ phÇn trªn ta thÊy:

C¸c hîp ®ång b¶o hiÓm cã rñi ro thÊp ®­îc thÓ hiÖn trªn ®­êng EF, cã

®é dèc lµ (1 – pL)/pL. C¸c hîp ®ång b¶o hiÓm cã rñi ro cao ®­îc tËp hîp trªn

®­êng EH, cã ®é dèc b»ng (1 – pH)/pH.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 24: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

24

Trong tr­êng hîp nµy, ®é dèc vµ ®é lâm cña ®­êng cÇu øng víi mçi

nhãm kh¸ch hµng phô thuéc vµo møc tæn thÊt khi rñi ro x¶y ra (d) vµ ®Æc ®iÓm

rñi ro (tuú theo tõng ®Æc ®iÓm rñi ro mµ c«ng ty b¶o hiÓm ®­a ra møc phÝ a vµ

møc båi th­êng i phï hîp). Gäi hai ®­êng nµy t­¬ng øng lµ UL vµ UH.

V× c«ng ty b¶o hiÓm biÕt râ x¸c suÊt x¶y ra rñi ro cña hai nhãm kh¸ch

hµng nªn hä sÏ ®­a ra hai lo¹i hîp ®ång b¶o hiÓm t­¬ng øng víi hai møc rñi ro.

T¹i ®iÓm c©n b»ng, c¶ hai nhãm kh¸ch hµng ®Òu ®­îc b¶o hiÓm toµn bé rñi ro

vµ ë mét møc gi¸ c¶ c«ng b»ng.

2.2.2. C©n b»ng thÞ tr­êng trong ®iÒu kiÖn th«ng tin kh«ng c©n

xøng.

Nhµ kinh tÕ häc Akerlof, trong nghiªn cøu vÒ th«ng tin kh«ng c©n xøng

n¨m 1970 ®· ®­a ra nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm th©n thÓ

khi ng­êi ®­îc b¶o hiÓm biÕt râ t×nh tr¹ng søc khoÎ cña m×nh cßn c«ng ty b¶o

hiÓm kh«ng biÕt ®Õn ®iÒu ®ã. ¤ng ®­a ra mét vÝ dô trong ®ã c«ng ty b¶o hiÓm

kh«ng thÓ ph©n lo¹i kh¸ch hµng theo møc ®é rñi ro vµ ®Þnh gi¸ c¸c hîp ®ång

b¶o hiÓm ë mét møc trung b×nh. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, chØ nh÷ng ng­êi cã møc

rñi ro cao h¬n møc trung b×nh míi muèn mua b¶o hiÓm. §iÒu nµy khiÕn c«ng

ty b¶o hiÓm bÞ lç vµ do ®ã, phÝ b¶o hiÓm ph¶i ®­îc t¨ng lªn ®Ó ®¶m b¶o cho

c«ng ty hoµ vèn. TiÕp tôc, trong sè nh÷ng ng­êi mua b¶o hiÓm tr­íc ®©y, chØ

nh÷ng ng­êi cã møc rñi ro cao h¬n møc trung b×nh míi mua b¶o hiÓm ë møc

gi¸ míi cao h¬n. Qu¸ tr×nh t­¬ng tù diÔn ra liªn tôc cho ®Õn khi chØ nh÷ng

ng­êi cã møc rñi ro rÊt cao míi s·n sµng mua b¶o hiÓm ë mét møc phÝ b¶o

hiÓm còng rÊt cao 3.

N¨m 1976, nghiªn cøu cña hai nhµ kinh tÕ häc Rothschild vµ Stiglitz ®·

gi¶i thÝch sù ®¹t ®Õn c©n b»ng trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm trong ®iÒu kiÖn th«ng

tin kh«ng c©n xøng x¶y ra gi÷a ng­êi b¶o hiÓm vµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm. Víi sù

thiÕu hôt vÒ th«ng tin, thÞ tr­êng nµy sÏ cã hai kiÓu c©n b»ng: c©n b»ng chung

3 “The Market for ‘Lemons’: Quality Uncertainty and the Market Mechanism”, Quarterly Journal of Economics Sè 84, Hoa Kú (Th¸ng 8/1970), trang 488-500.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 25: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

25

(Pooling Equilibrium) vµ c©n b»ng riªng (Seperating Equilibrium). Trong

tr­êng hîp c©n b»ng chung, c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng thÓ ph©n lo¹i kh¸ch hµng

theo møc ®é rñi ro nªn phÝ b¶o hiÓm ®­îc x¸c ®Þnh ë møc trung b×nh. C¸c hîp

®ång b¶o hiÓm ®­îc b¸n víi cïng mét møc gi¸ cho mäi nhãm kh¸ch hµng.

T×nh tr¹ng nµy sÏ dÉn ®Õn kiÓu thÞ tr­êng trong m« h×nh cña nhµ kinh tÕ häc

Akerlof nh­ ®· tr×nh bµy trªn ®©y. Trong tr­êng hîp c©n b»ng riªng, c¸c hîp

®ång b¶o hiÓm ®­îc b¸n ë møc gi¸ phï hîp víi tõng lo¹i rñi ro. Khi ®ã nh÷ng

ng­êi tham gia b¶o hiÓm sÏ tù ph©n lo¹i m×nh theo ®Æc ®iÓm cña rñi ro th«ng

qua viÖc lùa chän hîp ®ång b¶o hiÓm.

2.2.2.1. C©n b»ng chung

O m 1

m 2

T

H×nh 1.3: C©n b»ng chung trong ®iÒu kiÖn th«ng tin kh«ng c©n xøng vµ

nhiÒu møc rñi ro

U H

U L

A

B

E

H

G

A ’

B ’

F

H×nh 1.3 biÓu diÔn mét vÝ dô vÒ c©n b»ng chung trong tr­êng hîp cã

th«ng tin kh«ng c©n xøng. Trong ph©n tÝch tr­íc, ta ®· gi¶ thiÕt r»ng cã hai

nhãm kh¸ch hµng tham gia b¶o hiÓm LR vµ HR víi x¸c suÊt x¶y ro rñi ro t­¬ng

øng lµ pL vµ pH (pL < pH). §­êng EF biÓu diÔn ®­êng cung c¸c hîp ®ång b¶o

hiÓm cho kh¸ch hµng cã rñi ro thÊp víi ®é dèc lµ (1 - pL)/ pL cßn c¸c hîp ®ång

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 26: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

26

cho kh¸ch hµng cã rñi ro cao tËp trung thµnh ®­êng EH víi ®é dèc (1 – pH)/pH.

§é dèc vµ h×nh d¹ng cña c¸c ®­êng cÇu phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm rñi ro (®Æc

tr­ng bëi møc tæn thÊt d) vµ th¸i ®é cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ®èi víi rñi ro (thÓ

hiÖn qua viÖc lùa chän c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm ë c¸c møc a vµ i kh¸c nhau). Gi¶

sö hai ®­êng cÇu nµy t­¬ng øng lµ UL vµ UH. Do c¸c gi¸ trÞ UL vµ UH lµ nh÷ng

th«ng tin kh«ng ®­îc c¸o b¹ch nªn c¸c ®iÓm c©n b»ng A, B (®iÓm b¶o hiÓm tèt

nhÊt c¸c rñi ro) lµ kh«ng thÓ ®¹t ®­îc. Nguyªn nh©n lµ do c¸c c«ng ty b¶o hiÓm

kh«ng biÕt râ ai lµ ng­êi cã pH vµ ai lµ ng­êi cã pL nªn kh«ng thÓ ng¨n c¶n

nh÷ng ng­êi cã pH mua hîp ®ång A, ®iÓm ®¶m b¶o an toµn cao h¬n.

MÆt kh¸c, còng do kh«ng ph©n lo¹i ®­îc kh¸ch hµng nªn c«ng ty b¶o

hiÓm ®Þnh gi¸ hîp ®ång ë møc trung b×nh, thÓ hiÖn b»ng ®­êng EG. KÕt qu¶ lµ

trong tr­êng hîp c©n b»ng chung nh÷ng ng­êi cã rñi ro cao sÏ mua hîp ®ång

B’ vµ ng­êi cã rñi ro thÊp sÏ mua hîp ®ång A’. So víi ph¹m vi b¶o hiÓm toµn

bé rñi ro th× ë ph¹m vi b¶o hiÓm nµy nh÷ng ng­êi cã rñi ro cao ®· mua rÎ h¬n

vµ nh÷ng ng­êi cã rñi ro thÊp ®· mua ®¾t h¬n. Nh­ vËy, ng­êi cã rñi ro cao

®­îc b¶o hiÓm nhiÒu h¬n (over-insured) trong khi ng­êi cã rñi ro thÊp ®­îc

b¶o hiÓm Ýt h¬n (under-insured).

2.2.2.2. C©n b»ng riªng

H×nh 1.4 biÒu diÔn tr­êng hîp c©n b»ng riªng trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm cã

th«ng tin kh«ng c©n xøng.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 27: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

27

A*

O m 1

m 2

T

H×nh 1.4 : C©n b»ng riªng trong ®iÒu kiÖn th«ng tin kh«ng c©n xøng vµ

nhiÒu møc rñi ro

U H

U L

A

B

E

H

F

XÐt mét thÞ tr­êng t­¬ng tù nh­ ®· tr×nh bµy trong h×nh 1.3. Tuy nhiªn

c«ng ty b¶o hiÓm chµo b¸n hai lo¹i b¶o hiÓm ë hai møc gi¸ kh¸c nhau t­¬ng

øng víi tõng møc ®é rñi ro. Do c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng biÕt x¸c suÊt x¶y ra rñi

ro cña kh¸ch hµng nªn ®iÓm c©n b»ng tèi ­u A vµ B kh«ng thÓ ®¹t ®­îc. Lóc

nµy kh¸ch hµng ®Òu thÝch hîp ®ång A h¬n v× t¹i ®ã thu nhËp kú väng lu«n cao

h¬n dï tæn thÊt cã x¶y ra hay kh«ng. Trong tr­êng hîp nµy, c«ng ty b¶o hiÓm

cã thÓ ®­a ra hai lo¹i hîp ®ång (t­¬ng øng theo hai ®­êng cung EF vµ EH) phï

hîp víi tõng lo¹i rñi ro.

V× c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng thÓ t¸ch riªng ng­êi cã rñi ro cao víi ng­êi

cã rñi ro thÊp nªn khi thÞ tr­êng c©n b»ng, ng­êi cã rñi ro cao sÏ mua hîp ®ång

B vµ ng­êi cã rñi ro thÊp sÏ mua hîp ®ång A*. KÕt qu¶ lµ khi tån t¹i c©n b»ng

riªng th× hîp ®ång cho møc rñi ro thÊp lµ giao ®iÓm gi÷a ®­êng cÇu cña ng­êi

cã rñi ro cao víi ®­êng cung cho ng­êi cã rñi ro thÊp.

Nh÷ng dÊu hiÖu (gîi ý) cña thÞ tr­êng

Lý thuyÕt vÒ nh÷ng dÊu hiÖu cña thÞ tr­êng cho r»ng trong c¸c thÞ tr­êng

b¶o hiÓm tßn t¹i th«ng tin kh«ng c©n xøng, c¸c c¸ nh©n ngÇm béc lé nh÷ng

th«ng tin liªn quan ®Õn møc ®é rñi ro khi hä lùa chän hîp ®ång b¶o hiÓm.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 28: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

28

Nh÷ng ng­êi cã rñi ro thÊp th­êng mua hîp ®ång b¸n phÇn vµ chän tû lÖ khÊu

trõ cao (nÕu rñi ro x¶y ra, c«ng ty b¶o hiÓm ®­îc khÊu trõ mét phÇn tæn thÊt

ph¶i chÞu). Trong khi ®ã nh÷ng ng­êi cã rñi ro cao th­êng mua b¶o hiÓm toµn

phÇn.

Tuy nhiªn, cÇn l­u ý r»ng sù tù béc lé rñi ro nµy cßn phô thuéc vµo mét

sè yÕu tè kh¸c nh­ th¸i ®é cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm tr­íc rñi ro (muèn tr¸nh

rñi ro nhiÒu hay Ýt). Ch¼ng h¹n, mét ng­êi tham gia b¶o hiÓm cã thÓ mua hîp

®ång cã ph¹m vi b¶o hiÓm cao bëi v× anh ta cã x¸c suÊt x¶y ra rñi ro cao nh­ng

còng cã thÓ anh ta lµ ng­êi thÝch sù an toµn, ch¾c ch¾n. Tuy nhiªn, nÕu gi¶ thiÕt

hai yÕu tè nµy kh«ng ®æi th× ng­êi nµo mua b¶o hiÓm cã ph¹m vi lín h¬n,

ng­êi ®ã th­êng cã møc tæn thÊt cao h¬n khi rñi ro x¶y ra.

Nh­ vËy, trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm cã th«ng tin kh«ng c©n xøng sÏ tån t¹i

mét trong hai kiÓu c©n b»ng. NÕu ng­êi b¶o hiÓm kh«ng thÓ ph©n lo¹i ®­îc

kh¸ch hµng theo møc ®é rñi ro, thÞ tr­êng sÏ ®¹t ®­îc c©n b»ng chung theo ®ã

dùa trªn møc ®é rñi ro trung b×nh, ng­êi b¶o hiÓm cung cÊp mét lo¹i hîp ®ång

duy nhÊt cho tÊt c¶ kh¸ch hµng. V× vËy, trong sè nh÷ng ng­êi mua hîp ®ång

b¶o hiÓm, ng­êi cã møc rñi ro cao h¬n møc trung b×nh sÏ mua hîp ®ång toµn

bé rñi ro vµ do ®ã hä ®­îc mua d­íi gi¸ trÞ hîp ®ång (under-charge), hay nãi

c¸ch kh¸c hä ®­îc b¶o hiÓm v­ît møc so víi sè tiÒn bá ra (over-insure). Nh÷ng

ng­êi cã møc rñi ro thÊp h¬n trung b×nh sÏ ph¶i tr¶ gi¸ cao h¬n so víi møc b¶o

hiÓm giµnh ®­îc.

Trong tr­êng hîp ng­êi b¶o hiÓm ph©n lo¹i ®­îc kh¸ch hµng, hä sÏ chµo

b¸n c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm kh¸c nhau víi møc gi¸ kh¸ch nhau. Khi ®ã thÞ

tr­êng sÏ ®¹t ®Õn c©n b»ng riªng. Trong ®iÒu kiÖn c©n b»ng nµy, nh÷ng nhãm

kh¸ch hµng kh¸c nhau sÏ ®¹t ®­îc c©n b»ng ë nh÷ng vÞ trÝ kh¸c nhau mµ t¹i ®ã,

thu nhËp cña hä ®­îc tèi ®a ho¸ trong c¶ hai tr­êng hîp: cã tæn thÊt vµ kh«ng

cã tæn thÊt. §­¬ng nhiªn, sù ph©n lo¹i kh¸ch hµng kh«ng thÓ triÖt ®Ó nªn sÏ vÉn

cã nh÷ng kh¸ch hµng ®­îc b¶o hiÓm v­ît møc vµ nh÷ng kh¸ch hµng ®­îc b¶o

hiÓm thÊp h¬n so víi sè tiÒn b¶o hiÓm.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 29: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

29

3. Lùa chän ®èi nghÞch

3.1. Kh¸i niÖm

Lùa chän ®èi nghÞch lµ vÊn ®Ò do th«ng tin kh«ng c©n xøng t¹o ra tr­íc

khi diÔn ra cuéc giao dÞch. Trªn c¸c thÞ tr­êng tÝn dông, lùa chän ®èi nghÞch

x¶y ra khi nh÷ng ng­êi ®i vay cã nhiÒu kh¶ n¨ng t¹o ra mét kÕt côc kh«ng

mong muèn l¹i chÝnh lµ nh÷ng ng­êi tÝch cùc ®i t×m vay nhÊt vµ do vËy, trong

sè nh÷ng ng­êi ®i vay hä sÏ lµ ng­êi dÔ ®­îc lùa chän nhÊt. Trªn thÞ tr­êng

chøng kho¸n, lùa chän ®èi nghÞch xuÊt hiÖn khi nhµ ®Çu t­ kh«ng biÕt th«ng tin

vÒ c¸c lo¹i cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty kh¸c nhau do ®ã cã thÓ mua ph¶i cæ phiÕu

cña mét c«ng ty ho¹t ®éng kÐm, rñi ro cao. VÊn ®Ò lùa chän ®èi nghÞch còng

xuÊt hiÖn trong nhiÒu ho¹t ®éng kh¸c cña nÒn kinh tÕ. Nãi mét c¸ch tæng qu¸t,

lùa chän ®èi nghÞch lµ nh÷ng quyÕt ®Þnh sai lÇm cña mét bªn tham gia giao

dÞch mµ nguyªn nh©n lµ do th«ng tin kh«ng c©n xøng.

§Ó hiÓu râ h¬n vÒ kh¸i niÖm lùa chän ®èi nghÞch vµ nh÷ng t¸c ®éng cña

nã ®Õn nÒn kinh tÕ, ta nghiªn cøu sù h×nh thµnh cña lùa chän ®èi nghÞch nh­ sÏ

tr×nh bµy d­íi ®©y.

3.2. Sù h×nh thµnh lùa chän ®èi nghÞch

Dùa trªn nghiªn cøu cña nhµ kinh tÕ häc G. AKERLOF n¨m 1970 cã tùa

®Ò: “The market for ‘lemons’ Quality Uncertainty and the Market Mechanism”,

t«i xin tr×nh bµy mét c¸ch tæng qu¸t vÒ sù h×nh thµnh lùa chän ®èi nghÞch nh­

sau:

Lùa chän ®èi nghÞch lµ hiÖn t­îng x¶y ra trªn bÊt kú thÞ tr­êng nµo xuÊt

hiÖn th«ng tin kh«ng c©n xøng. Do kh«ng cã ®ñ th«ng tin liªn quan ®Õn giao

dÞch nªn mét trong c¸c bªn tham gia giao dÞch sÏ ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh sai

lÇm. Trong phÇn nµy, ta gi¶ cã hai bªn tham gia giao dÞch, ng­êi b¸n S vµ

ng­êi mua B cïng tham gia trªn mét thÞ tr­êng trao ®æi s¶n phÈm A bÊt kú.

Trªn thÞ tr­êng, cã hai møc chÊt l­îng ®èi víi s¶n phÈm A: chÊt l­îng tèt (AH)

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 30: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

30

vµ chÊt l­îng kÐm (AL). Ng­êi b¸n vµ ng­êi mua ®¸nh gi¸ trÞ gi¸ cña hai lo¹i

chÊt l­îng nµy nh­ sau:

Lo¹i chÊt l­îng TrÞ gi¸

AL PL1 Ng­êi b¸n

AH PH1

AL PL2 Ng­êi mua

AH PH2

Gi¶ thiÕt r»ng PL1 < PL2 < PH1 < PH2. Khi ®ã ta sÏ thÊy cã nh÷ng tr­êng

hîp sau ®©y:

Tr­êng hîp 1: C¶ ng­êi b¸n vµ ng­êi mua ®Òu biÕt râ chÊt l­îng tõng

lo¹i.

Trong tr­êng hîp nµy, c¶ hai nhãm s¶n phÈm A sÏ ®­îc b¸n trªn thÞ

tr­êng ë møc gi¸ do quan hÖ cung cÇu vµ sù tho¶ thuËn cña c¸c bªn quyÕt ®Þnh.

S¶n phÈm cã chÊt l­îng tèt, AH sÏ ®­îc b¸n ë møc gi¸ n»m gi÷a PH1 vµ PH2 cßn

s¶n phÈm cã chÊt l­îng kÐm sÏ ®­îc trao ®æi ë møc gÝ n»m gi÷a PL1 vµ PL2.

Tr­êng hîp 2: C¶ ng­êi b¸n vµ ng­êi mua kh«ng biÕt vÒ chÊt l­îng

tõng lo¹i s¶n phÈm.

Khi ®ã sù trao ®æi xÏ diÔn ra trªn c¬ së kú väng gi¸ trÞ cña tõng lo¹i hµng

ho¸. Gi¶ sö ng­êi b¸n vµ ng­êi mua ®Òu biÕt râ tû lÖ s¶n phÈm cã ch¸t l­îng

xÊu vµ tèt trong nÒn kinh tÕ, t­¬ng øng lµ π vµ 1 - π. VËy kú väng gi¸ trÞ cña

ng­êi b¸n EVS vµ cña ng­êi mua EVB lµ:

EVS = π PL1 + (1 - π)PH1

EVB = π PL2 + (1 - π)PH2

Trong tr­êng hîp nµy, viÖc mua b¸n sÏ diÔn ra ë møc gi¸ P tho¶ m·n:

EVS < P < EVB tuú theo quan hÖ cung cÇu vµ sù tho¶ thuËn cña c¸c bªn tham

gia.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 31: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

31

Tr­êng hîp 3: Ng­êi b¸n biÕt râ tõng lo¹i chÊt l­¬ng cßn ng­êi mua th×

kh«ng: Lùa chän ®ãi nghÞch.

Gi¶ sö ng­êi mua ®­a ra møc gi¸ P* tho¶ m·n: PL2 < P* < PH1. Khi ®ã:

* Nh÷ng ng­êi b¸n AH sÏ tõ chèi møc gi¸ trªn v× khi ®ã hä sÏ bÞ lç mét

kho¶n trÞ gi¸: PH1 – P*.

* Nh÷ng ng­êi b¸n s¶n phÈm AL sÏ chÊp nhËn møc gi¸ trªn v× nh­ thÕ hä

sÏ l·i: P* - PL1. Tuy nhiªn ng­êi mua sÏ bÞ lç: P* - PL2. Nh­ ®· gi¶ thiÕt, x¸c

suÊt xuÊt hiÖn AL lµ π nªn trng tr­êng hîp nµy ng­êi mua lu«n bÞ lç mét kho¶n

trÞ gi¸: P(P* - PL2 ). Trong tr­êng hîp nµy ng­êi mua ®· thùc hiÖn mét lùa chän

®èi nghÞch. Nguyªn nh©n cña vÊn ®Ò nµy lµ do ng­êi b¸n biÕt râ chÊt l­îng cña

s¶n phÈm trong khi ng­êi mua kh«ng biÕt ®iÒu ®ã. KÕt qu¶ lµ ng­êi b¸n s½n

sµng b¸n ë møc gi¸ cã lîi vµ kh«ng bao giê b¸n ë møc gi¸ bÊt lîi cho anh ta.

Lùa chän ®èi nghÞch chØ x¶y ra trong tr­êng hîp ng­êi b¸n cã th«ng tin tèt h¬n

ng­êi mua. Ngay c¶ khi hai bªn ®Òu kh«ng biÕt vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm th× lùa

chän ®èi nghÞch còng kh«ng x¶y ra. §­¬ng nhiªn ng­êi b¸n lu«n biÕt râ vÒ s¶n

phÈm h¬n ng­êi mua nªn Ýt cã tr­êng hîp thø t­ lµ : ng­êi mua cã th«ng tin tèt

h¬n ng­êi b¸n.

Ph©n tÝch trªn ®©y dùa trªn gi¶ thiÕt r»ng ng­êi mua ®­a ra møc gi¸ P*

tho¶ m·n: PL2 < P* < PH1. Tuy nhiªn thùc tÕ ng­êi mua cã thÓ ®­a ra c¸c møc

gi¸ sau:

• P < PL1: Khi ®ã thÞ tr­êng kh«ng cã s¶n phÈm ®­îc trao ®æi.

• PL1 < P < PH1: ChØ ng­êi b¸n s¶n phÈm kÐm chÊt l­îng AL míi chÊp

nhËn møc gi¸ nµy, kÕt qu¶ lõ trªn thÞ tr­êng chØ xuÊt hiÖn AL. Khi

®ã thÞ tr­êng sÏ ®¹t ®­îc c©n b»ng riªng, n¬i chØ nh÷ng s¶n phÈm

AL ®­îc trao ®æi. Lóc nµy EVB = π(PL2 – P), do ®ã nÕu P cµng gÇn

PH1 th× EVB cµng nhá, ng­êi mua thiÖt nhiÒu h¬n.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 32: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

32

• NÕu P > PH1: C¶ ng­êi b¸n AL vµ AH ®Òu chÊp nh©n gi¸ nµy. Trªn

thÞ tr­êng xuÊt hiÖn hµng ho¸ víi hai lo¹i chÊt l­îng vµ thÞ tr­êng

®¹t ®­îc c©n b»ng chung. Khi ®ã:

EVB = π(PL2 – P) + (1 – π)(PH2 – P)

V× vËy còng nh­ trong tr­êng hîp trªn, nÕu P cµng lín th× EVB cµng nhá

vµ ng­êi mua mÊt nhiÒu h¬n.

C¸ch tèt nhÊt ®èi víi ng­êi mua lµ ®Æt gi¸ ë møc P = PL1 vµ do ®ã chØ

ng­êi b¸n AL míi chÊp nhËn gi¸ vµ EVB = π(PL2 – P) = π(PL2 – PL1) > 0.

Tuy nhiªn EVB kh«ng ph¶i lµ mét c¨n cø ch¾c ch¾n ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ c¶

hîp lý v× nÕu ng­êi mua ®¸nh gi¸ s¶n phÈm qu¸ cao (PL2 vµ PH2 lín h¬n) th×

EVB t¨ng. Do vËy ng­êi mua cÇn thu thËp thªm th«ng tin ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ tèt

h¬n.

4. Rñi ro ®¹o ®øc

4.1. Kh¸i niÖm

Rñi ro ®¹o ®øc lµ hËu qu¶ cña th«ng tin kh«ng c©n xøng. Kh¸c víi lùa

chän ®èi nghÞch, rñi ro ®¹o ®øc suÊt hiÖn sau cuéc giao dÞch khi mét bªn thùc

hiÖn nh÷ng hµnh ®éng Èn giÊu vµ cã ¶nh h­ëng ®Õn lîi Ých cña phÝa ®èi t¸c. Cã

nhiÒu c¸ch ®Þnh nghÜa vÒ rñi ro ®¹o ®øc:

- Rñi ro ®¹o ®øc lµ mét xu h­íng theo ®ã ng­êi ®­îc b¶o hiÓm Ýt nç

lùc h¬n trong viÖc b¶o vÖ hµng ho¸ tr­íc h­ h¹i vµ mÊt c¾p 4.

- Rñi ro ®¹o ®øc lµ t×nh tr¹ng mét bªn tham gia thÞ tr­êng kh«ng thÓ

gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña phÝa bªn kia. V× lý do nµy, rñi ro ®¹o ®øc cßn ®­îc gäi

lµ vÊn ®Ò hµnh ®éng Èn giÊu (hidden action) 5.

- Rñi ro ®¹o ®øc lµ mét c¸ch gäi kh¸c cña hµnh ®éng Èn giÊu theo ®ã

ng­êi ®­îc th«ng tin cã thÓ thùc hiÖn nh÷ng hµnh ®éng “sai tr¸i” 6.

4 Frank, “Microeconomics and Behavior”, NXB McGraw Hill, New York, 1991, trang 193. 5 Varian, “Intermadiate Microeconomics: A Modern Approach”, XuÊt b¶n lÇn 2, NXB. W W Norton and Co., New York, 1990, trang 589.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 33: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

33

- Rñi ro ®¹o ®øc ph¸t sinh khi nh÷ng ng­êi së h÷u th«ng tin riªng thùc

hiÖn nh÷ng hµnh ®éng cã ¶nh h­ëng ®èi lËp ®Õn x¸c suÊt ®­a ®Õn nh÷ng hËu

qu¶ xÊu (McTaggart, Findlay & Parkin (1992) trang 440).

Qua c¸c kh¸i niÖm trªn cã thÓ thÊy kh¸i niÖm rñi ro ®¹o ®øc cã nh÷ng

®Æc ®iÓm chÝnh sau ®©y:

Thø nhÊt, cã sù xuÊt hiÖn cña hµnh ®éng Èn giÊu (hidden action). Mét

bªn tham gia giao dÞch (vÝ dô c«ng ty b¶o hiÓm) kh«ng thÓ gi¸m s¸t hµnh ®éng

cña phÝa bªn kia (ng­êi ®­îc b¶o hiÓm).

Thø hai, bªn cã hµnh ®éng Èn giÊu, dï v« t×nh hay cè ý, sÏ lµm t¨ng x¸c

suÊt x¶y ra hËu qu¶ xÊu.

Trong thùc tÕ, vÊn ®Ò rñi ro ®¹o ®øc xuÊt hiÖn trong rÊt nhiÒu hiÖn t­îng

kinh tÕ ch¼ng h¹n:

- Ng­êi ®­îc b¶o hiÓm gi¶m bít ®éng lùc trong viÖc b¶o vÖ ®èi t­îng

b¶o hiÓm khiÕn x¸c suÊt x¶y ra rñi ro t¨ng lªn.

- Ng­êi vay vèn thùc hiÖn nh÷ng ho¹t ®éng ®Çu t­ cã ®é rñi ro cao

dÉn ®Õn nguy c¬ kh«ng hoµn tr¶ ®­îc vèn cho ng­êi cho vay…

MÆc dï xuÊt hiÖn trong nhiÒu hiÖn t­îng kinh tÕ nh­ng vÒ b¶n chÊt, rñi

ro ®¹o ®øc tån t¹i trªn c¬ së th«ng tin kh«ng c©n xøng. §Ó kh¶o s¸t chi tiÕt h¬n,

ta nghiªn cøu nguyªn nh©n xuÊt hiÖn rñi ro ®¹o ®øc.

4.2. Nguyªn nh©n xuÊt hiÖn rñi ro ®¹o ®øc

Rñi ro ®¹o ®øc cã nguyªn nh©n s©u xa lµ th«ng tin kh«ng c©n xøng. §Ó

ph©n tÝch mét c¸ch cô thÓ vµ chi tiÕt sù xuÊt hiÖn rñi ro ®¹o ®øc vµ c¸c chi phÝ

liªn quan, ta nghiªn cøu mét thÞ tr­êng b¶o hiÓm víi c¸c gi¶ ®Þnh nh­ ®· tr×nh

bµy trong phÇn 2.

Gi¶ sö thªm r»ng, c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm ®­îc cung cÊp bëi c¸c c«ng ty

b¶o hiÓm ho¹t ®éng trªn mét thÞ tr­êng c¹nh tranh vµ kh«ng cã chi phÝ qu¶n lý.

6 Katz vµ Rosen, Microeconomics, XuÊt b¶n lÇn 2, NXB Irwin, Illinios, 1994 trang 593.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 34: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

34

X¸c suÊt x¶y ra rñi ro (p) cña tæn thÊt (d) lµ c¸c biÕn ngo¹i sinh (trªn hÖ trôc

m1Om2) vµ phô thuéc vµo møc chi phÝ (a) bá ra nh»m b¶o vÖ ®èi t­îng b¶o

hiÓm cña ng­êi tham gia b¶o hiÓm (X). Gäi møc chi phÝ nµy lµ a1 vµ a0 (a1>a0).

§Æt a0 = 0, khi ®ã, x¸c suÊt x¶y ra rñi ro khi a = 0 lµ p0, vµ khi a = a1 lµ

p1. §Ó ®¶m b¶o r»ng khi bá ra chi phÝ a1 X sÏ h¹n chÕ rñi ro tèt h¬n khi bá ra a0

th×:

(p0 – p1)d > a1 hay p1d + a1 < p0d

Víi nh÷ng gi¶ thiÕt trªn ta cã ®å thÞ sau:

B 1

M 1

m 1

m 2

m - d

m – d – a 1

U 0

U 1

A 0

A 1

A ’ 1

B ’

B 0

(1 – p 1 )d M 0

O

T

m m – a 1

p 1 d

H × nh 1.5: Rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm

Khi X chän a0 = 0, ®­êng hoµ vèn cña c«ng ty b¶o hiÓm lµ B0M0.

§­êng ng©n s¸ch cña X khi a0 = 0 lµ B’M0 vµ khi a = a1 lµ B1M1.

Khi thÞ tr­êng cã th«ng tin hoµn h¶o vµ c«ng ty b¶o hiÓm cã kh¶ n¨ng

gi¸m s¸t ®­îc viÖc X ®ang thùc hiÖn møc chi phÝ a1 cho viÖc ch¨m sãc, b¶o

qu¶n ®èi t­îng b¶o hiÓm th× c«ng ty b¶o hiÓm sÏ chµo b¸n hîp ®ång b¶o hiÓm

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 35: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

35

toµn phÇn t¹i bÊt kú ®iÓm nµo trªn ®­êng hoµ vèn (®­êng cung b¶o hiÓm) míi

B1M1.

§èi víi X, hiÓn nhiªn møc thu nhËp sÏ tèt h¬n khi thùc hiÖn møc chi phÝ

a1 cho viÖc b¶o qu¶n, ch¨m sãc ®èi t­îng b¶o hiÓm v× khi ®ã ®­êng thu nhËp

cña X ë vÞ trÝ U1 cao h¬n so víi khi chän a0 (cã ®­êng thu nhËp U0 thÊp h¬n).

Tuy nhiªn ®©y lµ t×nh huèng x¶y ra trong ®iÒu kiÖn th«ng tin hoµn h¶o.

Nh­ ®· ®Ò cËp trªn ®©y, rñi ro ®¹o ®øc sÏ diÔn ra khi xuÊt hiÖn th«ng tin kh«ng

c©n xøng. Gi¶ sö, c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng thÓ gi¸m s¸t hµnh ®éng cña X vµ X

chän møc chi phÝ ch¨m sãc ®èi t­îng b¶o hiÓm lµ a1. khi ®ã:

C«ng ty b¶o hiÓm chµo b¸n hîp ®ång theo ®­êng hoµ vèn B1M1. PhÝ b¶o

hiÓm toµn bé rñi ro lµ p1d.

Tuy nhiªn X cã thÓ lùa chän møc chi phÝ ch¨m sãc, b¶o vÖ ®èi t­îng b¶o

hiÓm mét c¸ch tuú ý v× c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng gi¸m s¸t ®­îc ®iÒu ®ã. X sÏ

chän a0 v× ®iÓm nµy gióp X cã ®­îc hîp ®ång A’1 n»m trªn ®­êng thu nhËp cao

h¬n.

§iÒu nµy hiÓn nhiªn kh«ng tèt cho c«ng ty b¶o hiÓm v× hä ph¶i chÞu mét

kho¶n tæn thÊt ph¸t sinh trÞ gi¸ b»ng phÇn chªnh lÖch gi÷a møc båi th­êng vµ

phÝ b¶o hiÓm dù kiÕn: p0d – p1d.

Kho¶n chi phÝ nµy chÝnh lµ phÇn l­îng ho¸ rñi ro ®¹o ®øc. Nh­ vËy, rñi

ro ®¹o ®øc ph¸t sinh trªn c¬ së th«ng tin kh«ng c©n xøng. Sù kh«ng c©n xøng

vÒ th«ng tin khiÕn c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng thÓ gi¸m s¸t ho¹t déng cña nh÷ng

ng­êi tham gia b¶o hiÓm, dÉn ®Õn viÖc ng­êi tham gia b¶o hiÓm cã thÓ thùc

hiÖn nh÷ng hµnh ®éng lµm t¨ng tham rñi ro cho c«ng ty b¶o hiÓm. Trªn thùc tÕ,

c¸c c«ng ty b¶o hiÓm th­êng chµo b¸n c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm ë nhiÒu ph¹m vi

b¶o hiÓm kh¸c nhau vµ ®­a ra c¸c ®iÒu kiÖn rµng buéc cô thÓ, kÕt hîp víi c¸c

biªn ph¸p gi¸m s¸t phï hîp ®Ó h¹n chÕ vµ ng¨n chÆn rñi ro ®¹o ®øc. Phæ biÕn

nhÊt lµ viÖc ¸p dông ®iÒu kho¶n “khÊu trõ” (deductible)vµ “san sÎ tr¸ch nhiÖm”

(co-payment).

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 36: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

36

§iÒu kho¶n “khÊu trõ” lµ mét ®iÒu kho¶n trong hîp ®ång b¶o hiÓm theo

®ã ng­êi mua b¶o hiÓm ph¶i tr¶ mét kho¶n nhÊt ®Þnh cho thiÖt h¹i ®Çu tiªn (v×

vËy ®iÒu kho¶n nµy cßn ®­îc gäi lµ “rñi ro ®Çu tiªn”).

San sÎ tr¸ch nhiÖm lµ mét ®iÒu kho¶n trong hîp ®ång b¶o hiÓm theo®ã

ng­êi mua b¶o hiÓm ph¶i tù g¸nh chÞu mét tû lÖ phÇn tr¨m tæn thÊt nhÊt ®Þnh

nÕu yªu cÇu c«ng ty b¶o hiÓm båi th­êng.

VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p trªn trong tr­êng hîp nµo? §iÒu

nµy phô thuéc vµo t×nh t×nh thùc tÕ cña tõng kh¸ch hµng.

NÕu rñi ro ®¹o ®øc thuéc lo¹i dÔ g©y ra thiÖt h¹i (cã x¸c suÊt x¶y ra rñi ro

cao) th× c«ng ty b¶o hiÓm nªn ¸p dông ®iÒu kho¶n “khÊu trõ”. Nh­ vËy sÏ gióp

c«ng ty b¶o hiÓm tiÕt kiÖm chi phÝ kh«ng chØ b»ng c¸ch khuyÕn khÝch ng­êi

tham gia b¶o hiÓm quan t©m nhiÒu h¬n tíi ®èi t­îng b¶o hiÓm mµ cßn b»ng

c¸ch gi¶m c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc gi¶i quyÕt c¸c yªu cÇu båi th­êng cho

nh÷ng tæn thÊt nhá.

NÕu rñi ro ®¹o ®øc thuéc lo¹i lµm t¨ng quy m« tæn thÊt th× c«ng ty b¶o

hiÓm nªn ¸p dông ®iÒu kho¶n “san sÎ tr¸ch nhiÖm” v× khi ®ã nÕu tæn thÊt cµng

lín th× ng­êi ®­îc b¶o hiÓm còng chÞu phÇn san sÎ lín h¬n. §iÒu ®ã khiÕn

ng­êi ®­îc b¶o hiÓm cã ®éng lùc ®Ó h¹n chÕ quy m« rñi ro.

5. T¸c ®éng cña th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ

rñi ro ®¹o ®øc ®èi víi nÒn kinh tÕ.

5.1. T¸c ®éng cña th«ng tin kh«ng c©n xøng vµ lùa chän ®èi nghÞch.

Trªn thÞ tr­êng c¸c hµng hãa h÷u h×nh, ®Æc biÖt c¸c thÞ tr­êng cña lo¹i

s¶n phÈm cã møc chÊt l­îng biÕn thiªn réng, sù xuÊt hiÖn cña th«ng tin kh«ng

c©n xøng lµ mét yÕu tè quan träng k×m h·m giao dÞch. Ng­êi b¸n lu«n cã thong

tin tèt h¬n ng­êi mua nªn sù nghi ngê vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm cña ng­êi mua

lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. §iÒu ®ã ®Èy ng­êi mua ®Õn hai con ®­êng: hoÆc lµ

chän mét mÆt hµng thay thÕ; hoÆc lµ t×m c¸ch cã thªm th«ng tin vÒ hµng ho¸

(mua th«ng tin, thuª chuyªn gia thÈm ®Þnh…). Tuy nhiªn viÖc lµm nµy lµm

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 37: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

37

t¨ng chi phÝ giao dÞch mµ ng­êi mua ph¶i tr¶ thªm. Nh÷ng yÕu tè nµy lµm gi¶m

nhu cÇu cña ng­êi mua vµ kÕt qu¶ lµ trªn nh÷ng thÞ tr­êng nh­ thÕ, doanh sè

giao dÞch sÏ kh«ng cao. §Ó thÞ tr­êng ho¹t ®éng tèt h¬n, cÇn cã biÖn ph¸p xo¸

®i sÑ mÊt c©n xøng vÒ th«ng tin. VÊn ®Ò nµy sÏ ®­îc th¶o luËn nhiÒu h¬n trong

ch­¬ng III cña luËn v¨n.

Mét hiÖn t­îng t­¬ng tù diÔn ra trªn c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh. Sù xuÊt

hiÖn th«ng tin kh«ng c©n xøng lµm nhµ ®Çu t­ do dù tr­íc viÖc lùa chän chøng

kho¸n cña c«ng ty A hay cña c«ng ty B. nhµ ®Çu t­ kh«ng biÕt ®­îc ®©u lµ

c«ng ty tèt, cã lîi tøc dù tÝnh cao, rñi ro thÊp vµ ®©u lµ c«ng ty tåi, cã lîi tøc dù

tÝnh thÊp vµ rñi ro cao. Trong t×nh tr¹ng nµy, c¸c nhµ ®Çu t­ sÏ chÊp nhËn mét

møc gi¸ trung b×nh cña nh÷ng chøng kho¸n ph¸t hµnh n»m gi÷a gi¸ trÞ chøng

kho¸n cña nh÷ng c«ng ty tè vµ gi¸ trÞ chøng kho¸n cña nh÷ng c«ng ty tåi. C¸c

c«ng ty tèt sÏ kh«ng chÊp nhËn møc gi¸ ®ã vµ hä ®Þnh gi¸ chøng kho¸n cao

h¬n. Trong khi ®ã, c¸c c«ng ty kÐm l¹i s½n sµng chÊp nhËn gi¸. Tuy nhiªn, lý

thuyÕt vÒ nh÷ng dÊu hiÖu thÞ tr­êng ®· tr×nh bµy trªn ®©y gîi ý cho c¸c nhµ ®Çu

t­ r»ng nh÷ng c«ng ty chÊp nhËn gi¸ sÏ cã nhiÒu kh¶ n¨ng lµ mét c«ng ty tåi.

KÕt qu¶ lµ sÏ cã Ýt chøng kho¸n ®­îc giao dÞch.

Nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y gi¶i thÝch mét thùc tÕ ®ang diÔn ra t¹i hÇu hÕt

c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh trªn thÕ giíi r»ng nh÷ng chøng kho¸n trao ®æi ®­îc

kh«ng ph¶i lµ mét c«ng cô huy ®éng vèn hµng ®Çu cña c¸c c«ng ty. Trªn thùc

tÕ, chØ nh÷ng thÞ tr­êng chøng kho¸n rÊt m¹nh, cã hÖ thèng th«ng tin vµ gi¸m

s¸t th«ng tin tèt míi cã kh¶ n¨ng lµ kªnh dÉn vèn quan träng cho nÒn kinh tÕ.

5.2. T¸c ®éng cña rñi ro ®¹o ®øc.

Rñi ro ®¹o ®øc xuÊt hiÖn sau khi cuéc giao dÞch diÔn ra, khi mét bªn thùc

hiÖn nh÷ng hµnh ®éng kh«ng thÓ gi¸m s¸t ®­îc nh­ng cã ¶nh h­ëng ®Õn lîi Ých

cña bªn kia. Rñi ro ®¹o ®øc xuÊt hiÖn trong rÊt nhiÒu thÞ tr­êng nh­: thÞ tr­êng

b¶o hiÓm, thÞ tr­êng chøng kho¸n, thÞ tr­êng tÝn dông, thÞ tr­êng cho thuª tµi

s¶n,… Trong khu«n khæ luËn v¨n nµy, t«i tËp trung vµo t¸c ®éng cña rñi ro ®¹o

®øc ®Õn thÞ tr­êng tµi chÝnh.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 38: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

38

Rñi ro ®¹o ®øc lµ mét nguyªn nh©n trùc tiÕp vµ quan träng ¶nh h­ëng

®Õn quyÕt ®Þnh ph¸t hµnh c«ng cô vèn (cæ phiÕu) hay c«ng cô nî (tr¸i phiÕu

c«ng ty, hîp ®ång nî) cña c¸c c«ng ty trong viÖc huy ®éng vèn. Thùc tÕ, phÇn

gãp vèn cña nh÷ng ng­êi l·nh ®¹o c«ng ty chØ chiÕm mét phÇn nhá so víi tæng

vèn cña c«ng ty. §iÒu nµy ®ång nghÜa víi viÖc hä ®ang qu¶n lý mét phÇn lín

vèn cña nh÷ng cæ ®«ng. Sù t¸ch biÖt gi÷a quyÒn qu¶n lý vµ quyÒn së h÷u vèn

chÝnh lµ nguyªn nh©n x¶y ra rñi ro ®¹o ®øc trong c¸c c«ng ty cæ phÇn. Nh÷ng

ng­êi l·nh ®¹o c«ng ty cã thÓ hµnh ®éng v× lîi Ých c¸ nh©n mµ ®i ng­îc l¹i lîi

Ých cña c¸c cæ ®«ng. Nh÷ng hµnh ®éng nh­ vËy bao gåm viÖc t¨ng c¸c chi phÝ

phôc vô cho lîi Ých cña ng­êi qu¶n lý c«ng ty nh­ trang bÞ ®å dïng v¨n phßng

tèt, xe h¬i ®¾t tiÒn, chi phÝ phóc lîi cho nh©n viªn cao… Ngoµi viÖc theo ®uæi

nh÷ng lîi Ých c¸ nh©n, ng­êi qu¶n lý c«ng ty cã thÓ theo ®uæi nh÷ng chiÕn l­îc

cña c«ng ty nh»m ®Ò cao quyÒn lùc c¸ nh©n mµ kh«ng lµm t¨ng lîi Ých cña

c«ng ty.

§Ó h¹n chÕ rñi ro ®¹o ®øc, c¸c c«ng ty cæ phÇn cã thÓ hµnh ®éng theo hai

c¸ch sau:

Thø nhÊt, t¨ng c­êng gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña nh÷ng ng­êi qu¶n lý. Tuy

nhiªn viÖc lµm nµy sÏ g©y tèn kÐm cho c¸c cæ ®«ng.

Thø hai, t¨ng tû lÖ D/E (tæng nî/tæng vèn cæ phÇn) b¨ng c¸ch ph¸t hµnh

tr¸i phiÕu hoÆc vay vèn ng©n hµng, ®ång thêi gi¶m ph¸t hµnh cæ phiÕu. V× c¸c

c«ng cô nî lµ mét tho¶ thuËn cña ng­êi cho vay thanh to¸n cho ng­êi cho vay

nh÷ng kho¶n tiÓn cè ®Þnh sau nh÷ng kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh nªn dï c«ng ty

ho¹t ®éng tèt hay kh«ng tèt vÉn ph¶i chi tr¶ mét kho¶n kh«ng ®æi. ChÝnh v× vËy

nÕu c«ng ty cßn tr¶ ®­îc nh÷ng kho¶n nî ®Þnh kú trªn th× c¸c chñ nî vÉn yªn

t©m vÒ ho¹t ®éng cña c«ng ty. NÕu tr­êng hîp ng­îc l¹i x¶y ra, hä sÏ lµ ng­êi

trùc tiÕp gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c«ng ty vµ nh÷ng ng­êi qu¶n lý c«ng ty. Nãi

c¸ch kh¸c, tû lÖ D/E cµng cao th× c«ng ty cµng bÞ gi¸m s¸t chÆt chÏ bëi nh÷ng

ng­êi cho vay, c¸c cæ ®«ng cña c«ng ty kh«ng cÇn ph¶i bá thªm chi phÝ cho

viÖc gi¸m s¸t nµy.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 39: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

39

Lîi Ých cña viÖc kh«ng cÇn th­êng xuyªn kiÓm tra gi¸m s¸t c«ng ty (vµ

do ®ã gi¶m chi phÝ gi¸m s¸t) gi¶i thÝch v× sao c¸c c«ng ty cæ phÇn th­êng muèn

ph¸t hµnh c¸c c«ng cô nî h¬n. §iÒu nµy ¶nh h­ëng ®Õn cÊu tróc vèn cña c¸c

c«ng ty cæ phÇn.

Tuy nhiªn c¸c c«ng cô nî vÉn chÞu rñi ro ®¹o ®øc. Do mét hîp ®ång nî

chØ yªu cÇu ng­êi vay thanh to¸n mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh nh­ng l¹i cho phÐp hä

h­ëng toµn bé phÇn lîi nhuËn cßn l¹i nªn nh÷ng ng­êi vay vèn cã thªm ®éng

c¬ ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t­ cã møc rñi ro cao. V× vËy ng­êi ®Çu t­ sÏ do

dù khi quyÕt ®Þnh cho vay. HËu qu¶ cña ®iÒu nµy lµ trong ®iÒu kiÖn th«ng tin

kh«ng c©n xøng (vµ do ®ã xuÊt hiÖn rñi ro ®¹o ®øc), thÞ tr­êng tµi chÝnh sÏ

kh«ng thùc hiÖn tèt chøc n¨ng chuyÓn vèn nhµn rçi ®Õn n¬i cÇn vèn. Nh­ vËy,

rñi ro ®¹o ®øc ®· tham gia vµo viÖc ®Þnh h×nh cÊu tróc cña c¸c thÞ tr­êng tµi

chÝnh.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 40: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

40

Ch­¬ng II

VÊn ®Ò th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr­êng

chøng kho¸n ViÖt Nam

1. T×nh h×nh ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam tõ

khi thµnh lËp ®Õn nay

1.1. Tæng quan t×nh h×nh ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n

ViÖt Nam.

Hai giê chiÒu ngµy 28/7 n¨m 2000 TTCK ViÖt Nam chÝnh thøc ®i vµo

ho¹t ®éng víi phiªn giao dÞch ®Çu tiªn t¹i Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n

(TTGDCK) Thµnh phè Hå ChÝ Minh chØ víi 2 lo¹i cæ phiÕu ®­îc giao dÞch ban

®Çu. KÓ tõ ®ã ®Õn nay ®· h¬n 3 n¨m ®i ho¹t ®éng TTCK ViÖt Nam cã nhiÒu

biÕn ®æi th¨ng trÇm

VÒ mÆt c¬ cÊu c¸c c¬ quan chøc n¨ng vµ c¸c bé phËn thµnh viªn trong

TTCK ViÖt Nam cã thÓ kÓ ®Õn Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc, TTGDCK Tp

HCM, 11 c«ng ty chøng kho¸n ra ®êi, 6 c«ng ty kiÓm to¸n vµ 3 ng©n hµng l­u

ký n­íc ngoµi ®­îc thõa nhËn vÒ t­ c¸ch ph¸p lý phôc vô cho c¸c c«ng ty niªm

yÕt vµ nhµ ®Çu t­, ®· cã kho¶ng 15.000 tµi kho¶n ®­îc thèng kª t¹i c¸c c«ng ty

chøng kho¸n (nh­ng thùc tÕ chØ cã kho¶ng 2000 nhµ ®Çu t­ thùc sù cã mua b¸n

chøng kho¸n).

TTCK ViÖt Nam ®i vµo ho¹t ®éng víi sù chµo ®ãn nhiÖt t×nh tõ c¸c nhµ

®Çu t­ vµ ngay lËp tøc ®· cã ®­îc nh÷ng thµnh c«ng ngoµi mong ®îi. ChØ sè

VN-index vµ tÊt c¶ c¸c lo¹i cæ phiÕu ®Òu t¨ng m¹nh vµ chØ ®Õn phiªn giao dÞch

ngµy 25/6/2001 ®· ghi nhËn con sè kû lôc: chØ sè VN-index ®¹t 571,04 ®iÓm

víi gi¸ trÞ giao dÞch phiªn ®¹t 23.570.700.000 VN§, mét con sè ®¸ng kÓ so víi

mét thÞ tr­êng míi vµ vÉn cßn rÊt khan hiÕm “hµng ho¸”. Tr­íc thêi ®iÓm ngµy

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 41: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

41

25/6/2001 gi¸ cæ phiÕu t¨ng theo tõng ngµy vµ d­êng nh­ cø mua cæ phiÕu vµo

ngµy h«m tr­íc lµ cã 2% l·i vµo ngµy h«m sau v× thÕ ®· t¹o nªn c¬n sèt cæ

phiÕu, mäi nhµ ®Çu t­ ®Òu cè g¾ng mua b»ng ®­îc cæ phiÕu vµ cø vËy ®Èy gi¸

cña cæ phiÕu lªn cao. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, c¸c C¬ quan qu¶n lý vµ Uû ban chøng

kho¸n nhµ n­íc ®· chñ ®éng h¹ sèt b»ng c¸ch t¨ng biªn ®é giao dÞch. Víi sù

thay ®æi ®ã ®· lµm cho c¸c nhµ ®Çu t­ dÌ dÆt h¬n khi ®Æt mua cæ phiÕu vµ cø

thÕ thÞ tr­êng cæ phiÕu suy gi¶m dÇn. Nh­ng ngoµi sù suy tÝnh cña c¸c nhµ

qu¶n lý, chØ sè VN-index vµ gi¸ cæ phiÕu gi¶m liªn tôc kÐo dµi tõ gi÷a n¨m

2001 kh«ng cã dÊu hiÖu phôc håi. §Õn th¸ng 3 n¨m 2002 chØ sè VN-index chØ

cßn ≈ 180 ®iÓm råi æn ®Þnh ë møc ®ã ®Õn 7/11/02 lµ 174,62 ®iÓm ®¹t ®Õn ®iÓm

®¸y 130,90 ®iÓm vµo ngµy 24/10/03, trung b×nh gi¶m 15,71% mçi th¸ng trong

suèt 28 th¸ng kÓ tõ ngµy thÞ tr­êng suy gi¶m. Mét ®iÒu ®¸ng l­u ý lµ trong khi

gi¸ cæ phiÕu gi¶m, TTCK ¶m ®¹m, th× t×nh h×nh lµm ¨n cña c¸c c«ng ty niªm

yÕt vÉn æn ®Þnh nÕu kh«ng muèn nãi lµ tèt ®Ñp ®èi víi mét sè c«ng ty, ®iÒu nµy

®· lµm ®au ®Çu c¸c nhµ qu¶n lý ®Æc biÖt lµ Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc - c¬

quan qu¶n lý hÖ thèng chøng kho¸n vµ kinh doanh chøng kho¸n.

BiÓu ®å chØ sè VN-index trªn TTCK ViÖt Nam tõ khi thµnh lËp

(Nguån: www.vietstock.com.vn)

1.2. T×nh h×nh ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n trong hai

n¨m gÇn ®©y.

1.2.1. ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam trong n¨m 2002

ChØ sè VN-Index vµ gi¸ c¸c cæ phiÕu

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 42: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

42

Trªn ®µ gi¶m m¹nh cña TTCK n¨m 2001, TTCK n¨m 2002 vÉn tiÕp tôc

suy gi¶m. ChØ sè VN-index gi¶m tõ møc ≈ 232 ®iÓm håi th¸ng 1 xuèng chØ cßn

≈ 182 ®iÓm trong th¸ng 12, vµ ®· cã nh÷ng phiªn gi¶m xuèng duíi 180 ®iÓm

nh­ c¸c phiªn tõ 408 ®Õn 438 . Sù gi¶m sót nµy tuy chËm h¬n n¨m 2001 nh­ng

c¸c con sè ®· xuèng ®Õn møc kû lôc 174,62 ®iÓm (phiªn 7/01/02) tÝnh ®Õn hÕt

n¨m 2002.

Mét sè cæ phiÕu ®­îc cho lµ m¹nh vµ æn ®Þnh nh­ SAM, REE, BBC,

DPC còng gi¶m kh«ng ngõng. Cæ phiÕu REE trong c¸c phiªn 335 – 338 ®·

gi¶m m¹nh, chØ cßn 2/3 gi¸ tr­íc ®ã tøc lµ tõ ≈34000VN§/1cæ phiÕu xuèng

cßn ≈ 23.500VN§/1cæ phiÕu.

Gi¸ trÞ giao dÞch

Tæng gi¸ trÞ giao dÞch cæ phiÕu trªn TTCK n¨m 2002 ®¹t

960.120.953.000VN§ (chiÕm 89,6% tæng gi¸ trÞ giao dÞch n¨m cña TTCK,

tæng giao dÞch tr¸i phiÕu chØ ®¹t ®­îc 111.402.541.000 VN§ chiÕm 11,4%).

H×nh thøc giao dÞch chñ yÕu lµ khíp lÖnh víi 73,53%, h×nh thøc tho¶ thuËn chØ

chiÕm 26,47%, trong khi ®ã ®èi t­îng mua b¸n cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng chñ

yÕu vÉn lµ c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc, chiÕm tíi 86,65%.

BiÓu ®å chØ sè VN-index cæ phiÕu n¨m 2002

(Nguån: www.vietstock.com.vn )

L­îng cung cÇu chøng kho¸n

N¨m 2002, l­îng cung cÇu chªnh lÖch nhau kh«ng nhiÒu víi 57.710.770

cæ phiÕu tæng cung vµ 56.166.390 cæ phiÕu tæng cÇu trong ®ã tæng gi¸ trÞ thùc

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 43: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

43

hiÖn lµ 29.678.890 cæ phiÕu. KÕt qu¶ ®ã cho thÊy phÇn nµo sù c©n b»ng trong

cung vµ cÇu c¶ n¨m, ®Æc biÖt 6 th¸ng cuèi n¨m sù chªnh lÖch gi÷a cung vµ cÇu

trong mçi tuÇn lµ rÊt Ýt.

Khèi l­îng giao dÞch vµ gi¸ trÞ giao dÞch cña mét sè cæ phiÕu n¨m

2002:

• Cæ phiÕu REE (C«ng ty cæ phÇn c¬ ®iÖn l¹nh) vÉn ®øng ®Çu víi gi¸

trÞ giao dÞch lµ 221.852.123.000 VN§ , chiÕm tíi 23,12% tæng gi¸ trÞ giao dÞch

trªn thÞ tr­êng, xÕp sau lµ SAM (C«ng ty cæ phÇn C¸p vµ VËt liÖu viÔn th«ng)

13,53%, BBC (C«ng ty cæ phÇn b¸nh kÑo Biªn Hoµ) 11,48%, GMD (C«ng ty cæ

phÇn §¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn) 7,85%, AGF (C«ng ty cæ phÇn thuû s¶n An

Giang) 7,39%,…

• Trong n¨m 2002 chØ cã duy nhÊt mét cæ phiÕu GIL lµ cã t¨ng lªn

chót Ýt vÒ gi¸, tõ kho¶ng 38.500 VN§ (®Çu n¨m) lªn kho¶ng 42.000 VN§ (cuèi

n¨m) vµ ®· cã lóc ®¹t tíi ≈ 50.000 VN§/1cæ phiÕu , gi¸ trÞ giao dÞch toµn n¨m

®¹t tãi 49.283.160.000 chiÕm 5,14%.

Gi¶i thÝch cho sù sôt gi¶m gi¸ chøng kho¸n cã thÓ xÐt tíi lý do c¬ b¶n

sau:

Thø nhÊt, trong n¨m qua trªn thÞ tr­êng, gi¸ vµng, bÊt ®éng s¶n vµ l·i

suÊt huy ®éng vèn VN§ t¨ng cao. V× vËy thay v× chän ®Çu t­ vµo TTCK, c¸c

nhµ ®Çu t­ ®Çu t­ vµo c¸c thÞ tr­êng nµy thËm chÝ lµ göi ng©n hµng võa cã l·i

suÊt cao l¹i an toµn h¬n. Cô thÓ, l·i suÊt göi tiÕt kiÖm VN§ lo¹i kú h¹n 12

th¸ng t¨ng tõ 0,55% lªn 0,67%/th¸ng; gi¸ vµng t¨ng 26,9% trong n¨m qua (tõ

516.000 ®Õn 655.000 VN§/1 chØ) cßn gi¸ bÊt ®éng s¶n ë thµnh phè cã lóc t¨ng

®Õn 50% -70% trong n¨m. ChÝnh xu thÕ ®ã khiÕn cho c¸c nhµ ®Çu t­ chuyÓn

vèn khái thÞ tr­êng chøng kho¸n.

Thø hai, sè c¸c nhµ ®Çu t­ chuyªn nghiÖp Ýt, ng­êi ®Çu t­ chñ yÕu lµ c¸n

bé h­u trÝ, mét vµi nhµ ®Çu t­ nhá, mét sè ng­êi cã vèn kh«ng nhiÒu quan t©m

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 44: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

44

®Õn TTCK vµ nh×n chung cßn ch­a cã kinh nghiÖm, tham gia TTCK mét c¸ch

bÞ ®éng mang tÝnh thö nghiÖm, th¨m dß, ®Çu t­ ng¾n, mua nhanh, b¸n nhanh.

Thø ba, t©m lý lo l¾ng vÒ sù xuèng dèc cña cæ phiÕu do th«ng tin chËm

trÔ, kh«ng ®Çy ®ñ, thiÕu chÝnh x¸c cña c¸c c«ng ty niªm yÕt.

Thø t­, sè l­îng chøng kho¸n tham gia giao dÞch cßn Ýt vµ nghÌo nµn,

ch­a phong phó vÒ chñng lo¹i, chØ cã mét sè nghµnh s¶n xuÊt cã c«ng ty niªm

yÕt mµ mçi nghµnh còng chØ cã 1, 2 c«ng ty niªm yÕt do vËy tÝnh c¹nh tranh

còng kh«ng cao.

Thø n¨m, c¸c c«ng ty chøng kho¸n ho¹t ®éng yÕu kÐm, kh«ng c¶i tiÕn

ph­¬ng ph¸p phôc vô, phÝ giao dÞch cao (2 triÖu ®ång ®èi víi c¸c c«ng ty giao

dÞch ë miÒn B¾c vµ 5 triÖu ë miÒn Nam), thñ tôc giao dÞch r­êm rµ, th«ng tin

kh«ng minh b¹ch, vÉn cßn ®Ó cã nhiÒu tin ®ån lµm ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng

mua b¸n chøng kho¸n.

1.2.2. ThÞ tr­êng TTCK ViÖt Nam 10 th¸ng ®Çu n¨m 2003.

1.2.2.1. Bèi c¶nh TTCK ViÖt Nam ®Çu n¨m 2003.

TTCK ViÖt Nam ®Çu n¨m 2003 ë vµo bèi c¶nh vÉn lµ mét thÞ tr­êng

non yÕu, quy m« nhá, d­êng nh­ ch­a lµ s©n ch¬i chÝnh thøc cho c¸c nhµ ®Çu

t­.

VÉn ®ang ®µ xuèng dèc cña h¬n mét n¨m tr­íc, b¾t ®Çu tõ cuèi th¸ng 6

®Çu th¸ng 7 n¨m 2001, chØ sè VN-Index ch­a cã dÊu hiÖu cho thÊy sÏ dõng l¹i

ë nh÷ng con sè håi cuèi n¨m 2002: gi¸ cña c¸c c«ng ty niªm yÕt hÇu hÕt gi¶m

sót mét c¸ch ®Òu ®Æn, c¸c nhµ ®Çu t­ vÉn t©m lý do dù, ng­êi cã cæ phiÕu

kh«ng d¸m b¸n v× sî lç, ng­êi mua kh«ng d¸m mua v× sî cæ phiÕu sÏ l¹i gi¶m

trong nh÷ng phiªn sau n÷a.

1.2.2.2. T×nh h×nh TTCK 10 th¸ng ®Çu n¨m 2003

Trong 10 th¸ng ®Çu n¨m, t×nh h×nh TTCk vÉn kh«ng cã dÊu hiÖu tiÕn

triÓn tèt ®Ñp, TTCK Õ Èm, tôt gi¶m liªn tôc, nh÷ng con sè thÊp cña VN-index

còng nh­ giÊ cña c¸c cæ phiÕu lu«n lËp nh÷ng kû lôc míi:

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 45: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

45

T¹i phiªn 24/10 chØ sè VN-index chØ ®¹t 130,90 ®iÓm, møc thÊp kû lôc

nhÊt trong h¬n 3 n¨m qua.

BiÓu ®å chØ sè VN-index 10 th¸ng ®Çu n¨m 2003:

(Nguån: www.vietstock.com.vn )

Tæng khèi l­îng giao dÞch 10 th¸ng chØ ®¹t 31.006.089 cæ phiÕu. Cô thÓ

tæng kÕt khèi l­îng giao dÞch 10 th¸ng:

Thống kª khối lượng giao dịch chứng kho¸n toàn thị trường 10 th¸ng

đầu năm 2003 (Nguån: www.vietstock.com.vn )

Tháng Toàn thị trường Giao dịch khớp lệnh

Tỷ trọng Giao dịch thỏa thuận

Tỷ trọng

1 1.637.650 1.232.950 75,29% 404.700 24,71%

2 1.450.470 1.310.470 90,35% 140.000 9,65%

3 2.506.800 1.813.900 72,36% 692.900 27,64%

4 3.474.250 2.627.600 75,63% 846.650 24,37%

5 3.081.150 2.377.100 77,15% 704.050 22,85%

6 2.972.370 1.559.120 52,45% 1.413.250 47,55%

7 2.606.100 1.020.370 39,15% 1.585.730 60,85%

8 3.286.190 1.304.620 39,70% 1.981.570 60,30%

9 2.804.800 1.030.870 36,75% 1.773.930 63,25%

10 7.186.309 1.513.240 21,06% 5.673.069 78,94%

Tổng 31.006.089 15.790.240 50,93% 15.215.849 49,07%

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 46: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

46

Nh×n tæng thÓ TTCk ViÖt Nam trong 10 th¸ng ®Çu n¨m ta thÊy gi¸ cæ

phiÕu vµ chØ sè VN-index gi¶m chñ yÕu vµo thêi gian ®Çu, gi÷a th¸ng 2 vµ cuèi

th¸ng 6, t¨ng mét chót®Çu vµ gi÷a th¸ng 5, cuèi th¸ng 10, ®Çu th¸ng 11. Tuy cã

sù t¨ng côc bé nh­ng nãi chung møc t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ nªn kh«ng g©y ra

nhiÒu thay ®æi lín.

Gi¸ mét sè lo¹i cæ phiÕu tiªu biÓu

Chøng kho¸n SAM (C«ng ty cæ phÇn c¸p vµ vËt liÖu viÔn th«ng): §Çu

th¸ng 3 biÕn ®æi m¹nh nhÊt, chØ trong 2 phiªn liªn tiÕp ®· gi¶m tíi 1/3 gi¸ trÞ cæ

phiÕu, tõ ≈ 29.000 VN§/1cp xuèng cßn ≈ 19.000 VN§/1cp, tr­íc vµ sau thêi

gian ®ã SAM lµ mét trong nh÷ng chøng kho¸n kh¸ æn ®inh vµ cho ®Õn 29/10

gi¸ cßn l¹i lµ 16.900 VN§/1cp .

VÒ gi¸ trÞ giao dÞch: SAM còng lµ cæ phiÕu cã gi¸ trÞ giao dÞch kh¸ æn

®Þnh vµ kh¸ cao so víi c¸c chøng kho¸n kh¸c.

Chøng kho¸n REE (C«ng ty cæ phÇn c¬ ®iÖn l¹nh): Cæ phiÕu REE cña

c«ng ty c¬ ®iÖn l¹nh còng lµ cæ phiÕu biÕn ®éng m¹nh, ®Æc biÖt lµ trong quý I

cña n¨m, gi¸ ®· gi¶m tõ ≈ 20.000 VN§/1cp ®Çu quý xuèng chØ cßn 13.700

VN§/1cp cuèi quý, ®Õn ®Çu th¸ng 8 l¹i mét ®ît biÕn ®éng m¹nh h¹ gi¸ cæ

phiÕu xuèng chØ cßn kho¶ng 11.200 VN§/1cp vµ phiªn 29/10 gi¸ cña REE chØ

cßn ®­îc 10.300 VN§/1cp (gi¸ mét sè phiªn cña cæ phiÕu REE ®­îc cho trong

b¶ng trªn). VÒ gi¸ trÞ giao dÞch, REE lµ cæ phiÕu cã gi¸ trÞ giao dÞch cao,

th­êng xuyªn ®¹t trªn 100 triÖu VN§/ phiªn.

Chøng kho¸n BBC (C«ng ty cæ phÇn b¸nh kÑo Biªn Hoµ): Cæ phiÕu

BBC cña c«ng ty Bibica còng kh«ng kh¸c nhiÒu so víi SAM, trong ®Çu th¸ng

2/2003, BBC ®· h¹ gi¸ bÊt ngê lµm mét sè nhµ ®Çu t­ thua lç nÆng nÒ. Còng chØ

trong 2,3 phiªn liªn tiÕp tõ møc ≈ 43.000 VN§/1cp ®· gi¶m chØ cßn 27.300

VN§/1cp (gi¶m >1/3 gi¸ trÞ), tr­íc vµ sau ®ã cæ phiÕu cã gi¶m nh­ng chËm,

chØ ®Õn cuèi th¸ng 8 vµ ®Çu th¸ng 9, BBC míi l¹i gi¶m lÇn n÷a, xuèng møc kû

lôc chØ cßn 8.800 VN§/1cp. Cho ®Õn ngµy 29/10 cæ phiÕu BBC chØ cßn 7.300

VN§/1cp, tr­íc ®ã h¹ xuèng tíi 7.100 VN§/1cp. Víi con sè ®ã BBC lµ cæ

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 47: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

47

phiÕu gi¶m m¹nh nhÊt. VÒ gi¸ trÞ giao dÞch, kh«ng b»ng REE nh­ng BBC vÉn

lµ cæ phiÕu cã giÊ trÞ giao dÞch lín. Sù gi¶m gi¸ cæ phiÕu cña BBC cã thÓ do c¸c

nhµ ®Çu t­ kh«ng tin t­ëng vµo c«ng ty Bibica v× ®· kh«ng cung cÊp nh÷ng

th«ng tin kÞp thêi vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh vµ kÕ ho¹ch, g©y ra t©m lý kh«ng an

t©m cña nhµ ®Çu t­.

C¸c lo¹i cæ phiÕu kh¸c: cã nhiÒu cæ phiÕu còng biÕn ®éng rÊt m¹nh theo

chiÒu h­íng gi¶m gi¸ b¸n nh­ CAN, C«ng ty cæ phÇn ®å hép H¹ Long, (tõ

1800 VN§/1cp ®Çu n¨m gi¶m cßn ≈ 1.200 VN§/1cp cuèi n¨m), cæ phiÕu

TMS,…Mét sè cæ phiÕu kh¸ æn ®Þnh chØ gi¶m ®i chót Ýt nh­ TRI (cæ phiÕu TRI,

C«ng ty cæ phÇn n­íc gi¶i kh¸t Sµi Gßn, ®· cã nh÷ng phiªn t¨ng gi¸ víi gi¸ trÞ

giao dÞch v­ît c¶ REE v­¬n lªn ®øng ®Çu), SGH (c«ng ty cæ phÇn Sµi Gßn

Hotel),…

Nh­ vËy, sau ba n¨m ho¹t ®éng, thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®· cã

21 cæ phiÕu vµ c¸c lo¹i tr¸i phiÕu chÝnh phñ tham gia niªm yÕt. ChØ sè VN-

Index ®¹t møc cao nhÊt 571,04 ®iÓm vµo ngµy 25/6/2001, gi¶m ®Õn møc kû lôc

130,90 ®iÓm ngµy 24/10/2002 vµ sau ®ã t¨ng dÇn råi æn ®Þnh quanh møc 150

®iÓm. Cã nhiÒu nguyªn nh©n gi¶i thÝch cho sù biÕn ®éng rÊt m¹nh cña VN-

Index trong ®ã cã nguyªn nh©n liªn quan ®Õn sù bÊt c©n xøng vÒ th«ng tin do

sù ch­a hoµn thiÖn cña ho¹t ®éng th«ng tin vµ c«ng bè th«ng tin cña thÞ tr­êng

g©y ra. PhÇn tiÕp theo cña luËn v¨n sÏ ®Ò cËp chi tiÕt h¬n vÒ vÊn ®Ò nµy.

2. Nh÷ng dÊu hiÖu vÒ th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi

nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam.

2.1. Nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc c«ng bè th«ng tin vµ qu¶n lý c«ng

bè th«ng tin lµ nguyªn nh©n xuÊt hiÖn th«ng tin kh«ng c©n xøng.

Tõ khi ho¹t ®éng ®Õn nay, thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam cßn rÊt

nhiÒu bÊt cËp trong viÖc c«ng bè th«ng tin vµ qu¶n lý c«ng bè th«ng tin. §©y lµ

mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng khiÕn nhiÒu nhµ ®Çu t­ c¶m thÊy

kh«ng b×nh ®¼ng trong giao dÞch vµ ®· quay l­ng l¹i víi thÞ tr­êng. ChÊt l­îng

th«ng tin kÐm ®­îc thÓ hiÖn qua c¸c biÓu hiÖn sau:

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 48: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

48

C«ng bè th«ng tin chËm.

ViÖc chËm c«ng bè th«ng tin thÓ hiÖn tr­íc tiªn trong c¸ch thøc c«ng bè.

Tê b¶n tin thÞ tr­êng do Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n thµnh phè Hå ChÝ

Minh cung cÊp ®­îc truyÒn qua fax tíi c¸c c«ng ty chøng kho¸n råi tõ c¸c c«ng

ty nµy míi tíi tay nhµ ®Çu t­. Mét sè c«ng ty chøng kho¸n ph« t« l¹i råi ph¸t

cho c¸c nhµ ®Çu t­, mét sè kh¸c d¸n lªn b¶ng tin ®Ó c¸c nhµ ®Çu t­ ®äc. ViÖc

c«ng bè th«ng tin qua m¹ng Internet, trõ kÕt qu¶ giao dÞch ra, cßn rÊt chËm g©y

nªn sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a c¸c nhµ ®Çu t­ ë gÇn vµ xa trung t©m giao dÞch.

§èi víi nghÜa vô c«ng bè th«ng tin cña c¸c c«ng ty niªm yÕt, Uû ban

Chøng kho¸n Nhµ n­íc ®· cã quy ®Þnh kh¸ râ vÒ nghÜa vô c«ng bè th«ng tin

cña c¸c c«ng ty niªm yÕt, thÓ hiÖn ë c¸c ®iÒu 32, 33, 34 trong quy chÕ thµnh

viªn, niªm yÕt,c«ng bè th«ng tin vµ giao dÞch chøng kho¸n (ban hµnh kÌm theo

QuyÕt ®Þnh sè 79/2000/Q§-UBCK). Tuy nhiªn, t×nh h×nh c«ng bè th«ng tin cña

c¸c c«ng ty nµy ch­a hoµn toµn ®óng nh­ c¸c quy ®Þnh. Nh×n chung, tõ khi ho¹t

®éng ®Õn nay, c¸c c«ng ty ®Òu tu©n thñ nh­ng vÉn cã nhiÒu biÓu hiÖn nép b¸o

c¸o chËm víi nh÷ng lý do kh«ng mÊy thuyÕt phôc. §iÓn h×nh lµ viÖc c«ng bè

b¸o c¸c tµi chÝnh n¨m 2002 cña c¸c c«ng ty Bibica, Halong Canfoco vµ

Gemadept khi c¸c c«ng ty nµy viÖn dÉn ra nh÷ng lý do thiÕu thuyÕt phôc ®Ó

gi¶i thÝch cho viÖc chËm trÔ trªn nh­: c«ng ty cã nhiÒu chi nh¸nh nªn kh«ng tËp

hîp b¸o c¸o kÞp, kÕ to¸n tr­ëng ®i v¾ng, c«ng ty kiÓm to¸n chËm ra b¸o c¸o…

§èi víi c¸c th«ng tin vÒ nghÞ quyÕt ®¹i héi ®ång cæ ®«ng hay héi ®ång qu¶n trÞ,

c¸c kÕt ho¹ch, dù ¸n, hîp ®ång kinh doanh, hîp t¸c lµm ¨n, thay ®æi nh©n sù…

còng kh«ng ®­îc c«ng bè kÞp thêi thËm chÝ quªn c«ng bè ra c«ng chóng.

Th«ng tin kh«ng ®Çy ®ñ vµ kh«ng râ rµng.

HiÖn t­îng th«ng tin liªn quan ®Õn giao dÞch cßn thiÕu râ rµng lµ ®iÒu ®·

®­îc nhiÒu nhµ ®Çu t­ vµ b¸o chÝ ®Ò cËp nhiÒu. Sù thiÕu minh b¹ch nµy chñ yÕu

diÔn ra ë c¸c giao dÞch ®Æc biÖt nh­ giao dÞch tho¶ thuËn, giao dÞch cæ phiÕu

quü, giao dÞch cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 49: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

49

Giao dÞch mua b¸n cæ phiÕu quü cña chÝnh tæ chøc niªm yÕt lµ mét th«ng

tin quan träng bëi th«ng tin nµy liªn quan trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh

cña tæ chøc vµ ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, viÖc c«ng

bè nh÷ng th«ng tin nµy cña trung t©m giao dÞch chøng kho¸n cßn ch­a ®Çy ®ñ.

Ch¼ng h¹n, trong b¶n c¸o b¹ch niªm yÕt chøng kho¸n cña C«ng ty Cæ phÇn chÕ

biÕn hµng xuÊt khÈu Long An (LAFOOCO) ghi râ c¬ xÊu së h÷u cæ phÇn cña

c«ng ty nh­ sau:

Nhµ n­íc: 30%

C¸n bé c«ng nh©n viªn trong c«ng ty: 16.43%

Cæ ®«ng ngoµi c«ng ty: 23.57%

Cæ ®«ng n­íc ngoµi: 30%

Trong c¬ cÊu së h÷u nµy kh«ng cã c«ng ty cá phÇn ChÕ biÕn hµng XuÊt

khÈu Long An, nh­ vËy LAFOOCO kh«ng cã cæ phiÕu quü. Tuy vËy,

LAFOOCO l¹i ®¨ng ký vµ ®· thùc hiÖn b¸n l¹i 30470 cæ phiÕu quü vµ th«ng tin

nµy ®­îc ®¨ng trªn tê b¶n tin thÞ tr­êng cña Trung t©m giao dÞch Chøng kho¸n

ngµy 12/12/2000.

Kh«ng chØ riªng LAFOOCO mµ t¹i nhiÒu c«ng ty, hiÖn t­îng sè l­îng

cæ phiÕu quü t¹i thêi ®iÓm niªm yÕt kh¸c xa víi th«ng tin c«ng bè trong b¶n

c¸o b¹ch còng ®· xuÊt hiÖn vµ ®­îc giíi b¸o chÝ lªn tiÕng ph¶n ®èi. VËy nh÷ng

g× c«ng bè trªn b¶n c¸o b¹ch ®· thùc sù tin cËy? NÕu ®óng nh­ vËy th× c¸c c«ng

ty nµy ®· mua l¹i cæ phiÕu khi nµo vµ t¹i sao viÖc mua b¸n nµy l¹i kh«ng ®­îc

c¸o b¹ch?

Bªn c¹nh ®ã, th«ng tin diÔn biÕn giao dÞch còng kh«ng ®­îc cung cÊp

®ñ. Theo c¸ch c«ng bè th«ng tin hiÖn hµnh, nhµ ®Çu t­ chØ biÕt ®­îc ba møc gi¸

giao dÞch tèt nhÊt, toµn bé c¸c møc gi¸ cßn l¹i kh«ng ®­îc hiÓn thÞ vµ nhµ ®Çu

t­ chØ cã thÓ c¨n cø vµo møc gi¸ vµ khèi l­îng khíp lÖnh dù kiÕn ®Ó ®¸nh gi¸

thÞ tr­êng. Ngoµi ra, trõ gi¸ dù kiÕn khíp lÖnh lµ chÝnh x¸c, khèi l­îng khíp

lÖnh dù kiÕn l¹i lµ con sè cã thÓ kh«ng chÝnh x¸c, kh«ng ®Çy ®ñ vµ kh«ng cËp

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 50: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

50

nhËt. Lý do lµ c«ng ty chøng kho¸n lÊy ®­îc th«ng tin vÒ gi¸ dù kiÕn khíp

lÖnh, cßn l¹i c¸c th«ng tin vÒ kh«i l­îng dù kiÕn khíp lÖnh, c¸c c«ng chøng

kho¸n ph¶i tù nhËp vµo theo th«ng tin cña ®¹i diÖn th«ng b¸o nªn nhiÒu khi

kh«ng ®­îc cËp nhËt kÞp thêi. Sù kh«ng nhÊt qu¸n trong c¸ch s¾p xÕp th«ng tin

cña tê b¶n tin thÞ tr­êng mµ th«ng tin quan träng nhÊt th­êng ®­îc ®­a ra

ngoµi môc còng lµ ®iÒu cÇn bµn tíi.

Qu¶n lý c«ng bè th«ng tin vµ gi¸m s¸t c¸c c«ng ty niªm yÕt cßn yÕu.

ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®· x¶y ra nhiÒu vô tai tiÕng, ®Æc biÖt

vµo kho¶ng cuèi quý I vµ ®Çu quý II n¨m 2003, cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng vµ

b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c c«ng ty niªm yÕt. §iÓn h×nh lµ vô gian lËn thuÕ gi¸ trÞ

gia t¨ng cña C«ng ty Halong Canfoco, kho¶n lç bÊt ngê t¹i C«ng ty REE, khóc

m¾c vÒ tµi chÝnh cña C«ng ty Bibica, chia cæ tøc sai nguyªn t¾c cña C«ng ty c¬

khÝ B×nh TriÖu vµ sù gi¶m vèn cæ ®«ng mét c¸ch khã hiÓu t¹i C«ng ty Gilimex.

§iÒu nµy cho thÊy viÖc gi¸m s¸t c¸c c«ng ty niªm yÕt cßn nhiÒu yÕu kÐm.

Theo c¬ cÊu tæ chøc hiÖn nay, Phßng Qu¶n lý niªm yÕt trùc thuéc Trung

t©m Giao dÞch Chøng kho¸n thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ ®¬n vÞ ®­îc ph©n c«ng

tr¸ch nhiÖm theo dâi t×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc niªm yÕt. Trªn c¬ së

®ã, kÕt hîp víi sù hç trî cña Phßng Gi¸m s¸t ThÞ tr­êng víi chøc n¨ng gi¸m s¸t

ho¹t ®éng diao dÞch vµ thu nhËp c¸c tin ®ån cã liªn quan ®Õn thÞ tr­êng hoÆc

c¸c tæ chøc niªm yÕt, Phßng Qu¶n lý niªm yÕt sÏ cã nh÷ng yªu cÇu cô thÓ víi

c¸c tæ chøc niªm yÕt vÒ c«ng bè th«ng tin ®Þnh kú, tøc thêi hoÆc theo yªu cÇu.

Khi ph¸t hiÖn trong ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc niªm yÕt cã biÓu hiÖn kh«ng

lµnh m¹nh, Phßng Qu¶n lý niªm yÕt sÏ b¸o c¸o víi Trung t©m Giao dÞch Chøng

kho¸n hoÆc Thanh tra cña UBCKNN ®Ó cã h­íng gi¶i quyÕt.

Tuy nhiªn trong thêi gian qua, viÖc gi¸m s¸t vµ qu¶n lý ho¹t ®éng cña

c¸c tæ chøc niªm yÕt vÉn cßn phô thuéc nhiÒu vµo b¸o c¸o vµ th«ng tin mét

chiÒu tõ phÝa c¸c tæ chøc niªm yÕt mµ thiÕu ®i c¸c nghiÖp vô gi¸m s¸t, kiÓm tra

®Ó ®èi chiÕu, tõ ®ã thiÕu nh÷ng ph¸t hiÖn hoÆc c¶nh b¸o kÞp thêi cho nhµ ®Çu t­

vÒ nh÷ng sai ph¹m hoÆc khóc m¾c trong ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc niªm yÕt.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 51: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

51

B»ng chøng lµ hÇu nh­ c¸c vô viÖc x¶y ra ë c¸c c«ng ty niªm yÕt nh­ ®· ®Ò cËp

trªn ®©y ®Òu do c¸c c«ng ty chøng kho¸n, c¸c nhµ ®Çu t­ hay b¸o chÝ ph¸t hiÖn

ra, sau ®ã c¬ quan qu¶n lý míi biÕt vµ cã ph¶n øng. §iÒu ®¸ng nãi lµ tr­íc khi

c¸c vô viÖc x¶y ra, UBCKNN còng ®· cã cö ®oµn thanh tra xuèng kiÓm tra t×nh

h×nh ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc niªm yÕt.

Nh÷ng vÊn ®Ò trªn ®©y, mÆc dï cßn ch­a ®Çy ®ñ vµ hÖ thèng, nh­ng ®·

cho thÊy thùc tr¹ng vÊn ®Ò th«ng tin vµ qu¶n lý th«ng tin trªn thÞ tr­êng chøng

kho¸n ViÖt Nam cßn rÊt h¹n chÕ vµ láng lÎo. Theo t«i, thùc tr¹ng trªn xuÊt ph¸t

tõ nhiÒu nguyªn nh©n nh­: c¸ch thøc tæ chøc vµ truyÒn t¶i th«ng tin ch­a gän

vµ ch­a ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng, nhiÖm vô; ho¹t ®éng gi¸m s¸t c¸c c«ng ty

niªm yÕt ch­a chÆt chÏ vµ toµn diÖn; chÕ tµi xö ph¹t cßn ch­a nghiªm; vµ

nghiÖp vô chuyªn m«n cña c¸c nh©n viªn ch­a cao vµ thiÕu tÝnh chuyªn nghiÖp.

Thùc tr¹ng ®ã sÏ dÉn ®Õn nhiÒu biÓu hiÖn kh«ng b×nh ®¼ng trong viÖc tiÕp nhËn

vµ xö lý th«ng tin gi÷a c¸c nhµ ®Çu t­ dÉn ®Õn sù bÊt b×nh ®¼ng trong giao dÞch.

§iÒu ®ã sÏ dÉn ®Õn mét hËu qu¶ tÊt yÕu lµ lßng tin cña mét sè nhµ ®Çu t­ bÞ suy

gi¶m vµ chuyÓn vèn ®Çu t­ sang c¸c lÜnh vùc kh¸c.

2.2. Chªnh lÖch gi÷a gi¸ ph¸t hµnh lÇn ®Çu (hoÆc gi¸ khi ph¸t

hµnh thªm) víi gi¸ giao dÞch thÞ tr­êng cña chøng kho¸n.

Thùc tiÔn ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam cho thÊy gi¸

cña c¸c chøng kho¸n vµo thêi ®iÓm niªm yÕt th­êng cao h¬n gi¸ giao dÞch cña

c¸c phiªn tiÕp theo. §iÒu nµy còng ®· x¶y ra ®èi víi chøng kho¸n REE vµo thêi

®iÓm cuèi n¨m 2002 khi c«ng ty nµy ph¸t hµnh thªm chøng kho¸n. VËy ®©u lµ

lêi gi¶i thÝch cho hiÖn t­îng trªn?

Cã hai nguyªn nh©n chÝnh cã thÓ kÓ ®Õn ®ã lµ:

HiÖu øng lo·ng cæ phiÕu: nÕu cæ phiÕu ®­îc ®Þnh gi¸ chÝnh x¸c th× viÖc

mua b¸n nã sÏ lµ nh÷ng giao dÞch phi lîi nhuËn rßng (zero-NPV transactions).

KÕt qu¶ lµ c¸c cæ ®«ng nhËn ®­îc mét møc gi¸ “c«ng b»ng” cho nh÷ng cæ phÇn

nhá h¬n. Do vËy, gi¸ cæ phiÕu ph¸t hµnh thªm ph¶i thÊp h¬n ngay tõ khi ®Þnh

gi¸.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 52: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

52

T¸c ®éng cña th«ng tin néi bé: M« h×nh Myers-Majluf

Chóng ta ®· biÕt r»ng trÞ gi¸ cña mét doanh nghiÖp ®­îc x¸c ®Þnh b»ng

gi¸ trÞ hiÖn thêi (A) vµ gi¸ trÞ hiÖn t¹i rßng cña c¸c c¬ héi ®Çu t­ (NPV):

V = A + NPV

Gi¶ sö c¸c nhµ ®Çu t­ kh«ng biÕt gi¸ trÞ A vµ hä ­íc ®o¸n gi¸ trÞ ®ã lµ AH

víi x¸c suÊt p vµ AL víi x¸c suÊt 1 – p. V× vËy gi¸ trÞ A theo kú väng cña c¸c

nhµ ®Çu t­ lµ:

E(A) = pAH + (1-p)AL

So víi giíi ®Çu t­, nh÷ng ng­êi qu¶n lý c«ng ty biÕt râ gi¸ trÞ thùc sù cña

doanh nghiÖp. C¸c c¬ héi ®Çu t­ cÇn mét sè vèn I0 vµ t¹o ra gi¸ trÞ R1,

NPV = R1 – I0.

Gi¶ sö NPV > 0, râ rµng ®©y lµ mét dù ¸n ®Çu t­ tèt. Gi¶ sö tiÕp r»ng

c«ng ty kh«ng cßn vèn tù cã ®Ó tµi trî cho dù ¸n vµ ph¶i ph¸t hµnh cæ phiÕu.

Trong ®iÒu kiÖn th«ng tin kh«ng c©n xøng, doanh nghiÖp ph¶i ph¸t hµnh ®ñ sè

cæ phiÕu n sao cho:

01 I

Nn

RAn =

+

+

Trong ®ã N lµ sè cæ phiÕu hiÖn cã tr­íc khi ph¸t hµnh thªm.

V× c¸c nhµ ®Çu t­ kh«ng biÕt gi¸ trÞ tµi s¶n ®Ých thùc cña c«ng ty nªn hä

­íc ®o¸n gi¸ trÞ ®ã ë møc E(A). Do ®ã c«ng ty ph¶i ph¸t hµnh mét l­îng cæ

phiÕu n’ sao cho:

01

'

)(' I

Nn

RAEn =

+

+

NhËn xÐt: V× n’ phô thuéc vµo E(A) chø kh«ng ph¶i gi¸ trÞ thùc A nªn

b¸n cæ phiÕu ë mét møc gi¸ trung b×nh ®ång nghÜa víi viÖc c¸c doanh nghiÖp

cã tµi s¶n cao h¬n møc trung b×nh ph¶i b¸n ë møc gi¸ thÊp h¬n thùc tÕ trong

khi c¸c doanh nghiÖp cã tµi s¶n thÊp h¬n møc trung b×nh l¹i b¸n ë møc gi¸ cao

h¬n thùc tÕ. Do vËy, trong ®iÒu kiÖn th«ng tin kh«ng c©n xøng sÏ x¶y ra hiÖn

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 53: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

53

t­îng kh«ng c©n b»ng trong viÖc x¸c ®Þnh gi¸ cæ phiÕu. Nh­ ®· tr×nh bµy trong

ch­¬ng I, sÏ cã hai kiÓu c©n b»ng: c©n b»ng chung vµ c©n b»ng riªng tuú theo

®iÒu kiÖn th«ng tin hiÖn cã trªn thÞ tr­êng. VËn dông lý thuyÕt dÊu hiÖu thÞ

tr­êng trong tr­êng hîp nµy ta sÏ rót ra kÕt luËn: khi mét c«ng ty ph¸t hµnh cæ

phiÕu, gi¸ cæ phiÕu cña c«ng ty ®ã cã thÓ gi¶m v× b¶n th©n chÝnh s¸ch ®Þnh gi¸

cña c«ng ty ®· béc lé r»ng cæ phiÕu ®ã ®­îc ®Þnh gi¸ cao h¬n thùc tÕ.

Quan s¸t gi¸ c¸c cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam (xem

phô lôc 1) ta thÊy hÇu hÕt c¸c cæ phiÕu ®Òu gi¶m gi¸ sau thêi ®iÓm niªm yÕt,

®Æc biÖt c¸c cæ phiÕu REE, HAP, TMS cßn cã nh÷ng thêi ®iÓm sôt gi¸ m¹nh

ngay sau quyÕt ®Þnh huy ®éng thªm vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh cæ phiÕu. TÊt

nhiªn, viÖc diÔn biÕn gi¸ c¶ chøng kho¸n nµy (ë nh÷ng phiªn giao dÞch ®Çu tiªn

sau khi niªm yÕt hoÆc sau khi ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu) cßn phô thuéc vµo

nhiÒu yÕu tè nh­ng mét ®iÒu kh«ng thÓ phñ nhËn ®­îc, nh­ ®· tr×nh bµy trªn

®©y, lµ tham gia cña th«ng tin kh«ng c©n xøng g©y nªn sù bÊt b×nh ®¼ng vµ

kh«ng chÝnh x¸c trong viÖc x¸c ®Þnh gi¸ cæ phiÕu. Do h¹n chÕ vÒ nguån th«ng

tin nªn t«i ®· kh«ng t¸ch riªng ®­îc t¸c ®éng cña th«ng tin kh«ng c©n xøng,

mµ cô thÓ lµ th«ng tin néi bé, ®Õn viÖc x¸c ®Þnh gi¸ c¶ trªn.

2.3. Gi¸ c¶ cæ phiÕu vµ chØ sè VN-Index kh«ng ph¶n ¸nh ®óng t×nh

h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c c«ng ty niªm yÕt vµ thùc tÕ giao dÞch thÞ

tr­êng.

Mét thùc tÕ n÷a ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ thùc sù quan t©m ®ã lµ hiÖn t­îng

biÕn ®éng gi¸ cæ phiÕu kh«ng ph¶n ¸nh ®óng t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña

c¸c c«ng ty niªm yÕt. Theo quy luËt thÞ tr­êng, gi¸ c¶ biÓu hiÖn gi¸ trÞ cña hµng

ho·, tuy cã dao ®éng nh­ng bao giê còng xoay quanh gi¸ trÞ. Tuy nhiªn, trªn

thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam gi¸ c¶ vµ gi¸ trÞ nhiÒu khi kh«ng diÔn biÕn

theo quy luËt trªn. §­¬ng nhiªn, gi¸ c¶ chøng kho¸n cßn phô thuéc vµo cung

cÇu thÞ tr­êng, vµ ®iÒu nµy ®· ®­îc thÓ hiÖn trong thêi gian ®Çu cña thÞ tr­êng

khi gi¸ cæ phiÕu t¨ng liªn tôc do cÇu lín h¬n cung rÊt nhiÒu. Tuy nhiªn, ®iÒu

®¸ng quan t©m lµ cã nh÷ng tr­êng hîp khi c«ng ty niªm yÕt c«ng bè nh÷ng

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 54: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

54

th«ng tin tèt vµ ®­a ra kÕt ho¹ch ®Çu t­ kh¶ thi, ®¸ng lÏ gi¸ cæ phiÕu sÏ t¨ng th×

thùc tÕ l¹i gi¶m. Vµ ng­îc l¹i, khi mét sè c«ng ty c«ng bè c¸c th«ng tin xÊu

(lîi nhuËn ®¹t qóa thÊp, ph¶i ®iÒu chØnh l¹i kÕ ho¹ch kinh doanh, ho·n c«ng bè

b¸o c¸o tµi chÝnh…) th× gi¸ cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty nµy l¹i t¨ng lªn. Tr­êng

hîp cña C«ng ty C¬ khÝ B×nh TriÖu vµ C«ng ty B¸nh KÑo Biªn Hoµ, C«ng ty

Savimex lµ nh÷ng minh chøng cô thÓ. Sù phi lý nµy cña thÞ tr­êng cã thÓ ®­îc

gi¶i thÝch bëi chÊt l­îng vÒ th«ng tin kÐm dÉn ®Õn nh÷ng biÓu hiÖn kh«ng c«ng

b»ng trong giao dÞch chøng kho¸n.

§èi víi chØ sè VN-Index, do khèi l­îng giao dÞch qu¸ thÊp nªn chØ cÇn

cã vµi l« cæ phiÕu víi trÞ gi¸ kho¶ng 10 triÖu VND lµ cã thÓ lµm thay ®æi chiÒu

h­íng cña c¶ thÞ tr­êng trÞ gi¸ mÊyngµn tû ®ång, biÓu hiÖn ngay qua viÖc VN-

Index thay ®æi mét vµi ®iÓm. Ch¼ng h¹n vµo phiªn giao dÞch ngµy 25/11/2002,

chØ víi 5 l« cæ phiÕu GMD khíp lÖnh t¹i gi¸ 35900 ®ång (gi¶m 1100 ®ång so

víi phiªn tr­íc) ®· kÐo chØ sè VN-Index xuèng cßn 175,24 ®iÓm, gi¶m 1,23

®iÓm so víi phiªn tr­íc ®ã. Ngay ngµy h«m sau, còng chØ cÇn hai l« GMD

khíp lÖnh t¹i gi¸ 36900 ®ång (t¨ng 1000 ®ång) ®· ®Èy chØ sè nµy lªn ®Õn

176,47 ®iÓm, t¨ng 1,23 ®iÓm so víi phiªn tr­íc ®ã.

Thùc tr¹ng quy m« thÞ tr­êng nhá cßn dÉn ®Õn hiÖn t­îng lµm gi¸ trªn

thÞ tr­êng. Theo thèng kª cña b¸o “§Çu t­ chøng kho¸n” sè 177, ngµy

28/4/2003, kÓ tõ ®Çu n¨m 2003 tíi thêi ®iÓm ®ã ®· cã 74 phiªn giao dÞch víi

khèi l­îng giao dÞch khíp lÖnh b×nh qu©n kho¶ng 91000 cæ phiÕu mçi phiªn,

gi¸ trÞ giao dÞch b×nh qu©n mçi phiªn ch­a ®Õn 2 tû ®ång. Trong khi ®ã, vµo

n¨m 2001, mÆc dï míi cã 10 cæ phiÕu niªm yÕt nh­ng khèi l­îng giao dÞch

b×nh qu©n ®¹t gÇn 118000 cæ phiÕu mçi phiªn, gi¸ trÞ giao dÞch ®¹t b×nh qu©n

trªn 6 tû ®ång. N¨m 2002, c¸c con sè t­¬ng øng lµ 20 lo¹i cæ phiÕu, 126000 cæ

phiÕu giao dÞch mçi phiªn vµ gi¸ trÞ giao dÞch mçi phiªn ®¹t 3 tû ®ång. Nh­

vËy, so víi n¨m 2001 vµ 2002, n¨m 2003 cã quy m« giao dÞch gi¶m ®¸ng kÓ.

Vµo thêi ®iÓm ®ã, trong sè 21 cæ phiÕu niªm yÕt, chØ cã mét sè lo¹i cã khèi

l­îng giao dÞch hµng ngµy ®­îc coi lµ kh¸ nh­ REE, SAM, GMD hay BBC tuy

nhiªn møc ®é giao dÞch vÉn rÊt thÊp. NhiÒu cæ phiÕu kh¸c chØ giao dÞch víi

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 55: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

55

møc ®é cÇm chõng. Quy m« giao dÞch thÊp dÉn ®Õn nh÷ng biÓu hiÖn lµm gi¸,

mét biÓu hiÖn kh«ng lµnh m¹nh dÉn ®Õn kh«ng c©n b»ng trong th«ng tin vµ

giao dÞch.

Thùc tÕ, ho¹t ®éng lµm gi¸ ®· diÔn ra vµ ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸ch ®Æt

lÖnh mua b¸n liªn tôc mét vµi lo¹i cæ phiÕu hay ®Æt mua, b¸n víi sè l­îng rÊt

nhá (1 ®Õn 2 l«) nh­ng víi møc gi¸ sµn hoÆc trÇn gÇn thêi ®iÓm khíp lÖnh… C¶

hai c¸ch trªn ®Òu nh»m t¸c ®éng ®Õn gi¸ ®ãng cöa cña cæ phiÕu khiÕn cho gi¸

cæ phiÕu t¨ng gi¶m rÊt m¹nh vµo phiªn cuèi, kÐo theo sù biÕn ®éng t­¬ng tù

cña VN-Index. Quan s¸t biÓu ®å chØ sè VN-Index cã thÓ thÊy râ sù biÕn ®éng

bÊt th­êng cña chØ sè nµy. Cô thÓ, trong 3 phiªn tõ ngµy 28/3/2003 ®Õn

1/4/2003, VN-Index gi¶m trªn 10 ®iÓm (tõ 150,53 xuèng cßn 139,64) nh­ng

ngay sau ®ã l¹i t¨ng l¹i víi møc ®é g»n b»ng lóc suy gi¶m (150,22 ®iÓm) vµo

ngµy 4/4/2003. HiÖn t­îng mét sè lo¹i cæ phiÕu t¨ng ®Õn gi¸ trÇn hoÆc gi¶m

xuèng gi¸ sµn so víi gi¸ ®ãng cöa cña ngµy giao dÞch tr­íc ®ã mµ khèi l­îng

giao dÞch chØ tö 1 ®Õn 2 l« còng kh«ng khã nhËn ra.

Nh÷ng biÓu hiÖn trªn ®©y cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam võa lµ

dÊu hiÖu, võa lµ kÕt qu¶ cña hiÖn t­îng th«ng tin kh«ng c©n xøng trªn thÞ

tr­êng. Nguyªn nh©n cña hiÖn t­îng trªn mét phÇn xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ trÇm

l¾ng cña thÞ tr­êng nªn quy m« giao dÞch qu¸ nhá, mét phÇn kh¸c do sù qu¶n

lý, gi¸m s¸t thiÕu chÆt chÏ c¸c c«ng ty niªm yÕt, chÕ tµi xö ph¹t ch­a nghiªm

®èi víi nh÷ng vi ph¹m nguyªn t¾c vµ quy ®Þnh cña thÞ tr­êng.

2.4. Nh÷ng dÊu hiÖu giao dÞch néi gi¸n – Mét biÓu hiÖn cña rñi ro

®¹o ®øc.

§èi t­îng quan träng nhÊt cña c¸c c«ng ty niªm yÕt lu«n lµ nh÷ng ng­êi

cã quyÓn lîi vµ tr¸ch nhiÖm ®èi víi c«ng ty. Nh÷ng ng­êi nµy bao gåm: cæ

®«ng s¸ng lËp,cæ ®«ng kiÓm so¸t, nh÷ng ng­êi cã liªn quan trùc tiÕp vÒ hiÖu

qu¶ kinh doanh cña c«ng ty nh­ kÕ to¸n tr­ëng, hoÆc nh÷ng ng­êi cã quan hÖ

huyÕt thèng, th©n thiÖn víi nh÷ng ®èi t­îng trªn. Do nh÷ng ng­êi nµy lu«n cã

thÓ biÕt tr­íc nh÷ng th«ng tin liªn quan ®Õn cæ phiÕu niªm yÕt mµ c«ng chóng

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 56: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

56

kh«ng thÓ biÕt hoÆc kh«ng thÓ biÕt sím ®­îc nªn hä lµ nh÷ng ng­êi rÊt quan

träng ®èi víi c¸c cæ ®«ng. Bªn c¹nh ®ã, mét sè ®èi t­îng lµ nh©n sù cña c¸c c¬

quan qu¶n lý thÞ tr­êng còng cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ xö lý th«ng tin tõ doanh

nghiÖp tr­íc khi c«ng bè trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. Nh÷ng

th«ng tin d¹ng nµy ®­îc gäi lµ th«ng tin néi gi¸n (néi bé). Giao dÞch liªn quan

®Õn viÖc sö dông th«ng tin nµy gäi lµ giao dÞch néi gi¸n.

Giao dÞch néi gi¸n lµ hËu qu¶ cña th«ng tin kh«ng c©n xøng. Nãi c¸ch

kh¸c, ®ã chÝnh lµ rñi ro ®¹o ®øc mµ c¸c cæ ®«ng cña c«ng ty niªm yÕt ph¶i

g¸nh chÞu hËu qña. Trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam, ®· cã nhiÒu dÊu

hiÖu cña hiÖn t­îng nµy.

Cã nhiÒu dÊu hiÖu cho thÊy xuÊt hiÖn giao dÞch néi gi¸n cæ phiÕu REE.

Mét tuÇn tr­íc khi Trung t©m Giao dÞch Chøng kho¸n thµnh phè Hå ChÝ Minh

®¨ng th«ng tin vÒ b¸o c¸o t×nh h×nh ho¹t ®éng n¨m 2002 cña REE, khèi l­îng

giao dÞch cæ phiÕu REE cã chiÓu h­íng gi¶m vµ c¸c l« chµo b¸n lín ®Òu r¬i

vµo c¸c møc gi¸ thÊp h¬n gi¸ tham chiÕu. Sau ®ã, b¸o c¸o tµi chÝnh n¨m 2002

cña REE trë thµnh mét trong nh÷ng vô g©y nhiÒu th¾c m¾c nhÊt trong h¬n ba

n¨m ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. §iÒu ®¸ng nãi lµ sau khi

REE g©y ra th¸t väng trong ®¹i häi cæ ®«ng th­êng niªn vµ c«ng bè lîi nhuËn I

n¨m 2003 chØ b»ng 1/3 so víi cïng kú n¨m 2002, th× khèi l­îng chµo b¸n cæ

phiÕu REE kh«ng t¨ng nhiÒu nh­ dù ®o¸n.

Ngoµi ra, trong n¨m 2002 b¸o c¸o tµi chÝnh hµng quý cña REE ®· c«ng

bè sè doanh thu vµ lîi nhuËn tr­íc thuÕ nh­ sau (víi sè lµm trßn, ®¬n vÞ : Tû

VN§. Nguån: www.fsc.com.vn):

Doanh thu Lîi nhuËn tr­íc thuÕ

Quý I 75 11,6

Quý II 115,5 16,6

Quý III 109,7 12,9

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 57: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

57

Nh­ vËy, tæng ba quý c«ng ty ®¹t 300,2 tû ®ång doanh thu, t¨ng 33% vµ

lîi nhuËn tr­íc thuÕ 41,1 tû ®ång, t¨ng 11.5%. so víi kÕ ho¹ch c¶ n¨m 2002,

doanh thu ®¹t 93%, lîi nhuËn tr­íc thuÕ ®¹t 84,3%. Tuy nhiªn, trong b¸o c¸o

tµi chÝnh quý IV, REE ¸o lç 4,6 tû ®ång víi nguyªn nh©n thua lç trong m¶ng

thÇu c¬ ®iÖn l¹nh (ME) (trong khi kÕ ho¹ch dù tÝnh sÏ l·i 20 tû ®ång). Râ rµng

sù chªnh lÖch lín nh­ vËy lµ ®iÒu kh«ng b×nh th­êng. Nã hµm chøa hai ®iÒu

nghi ngê: hoÆc lµ nh÷ng b¸o c¸o tµi chÝnh ba quý ®Çu cña REE cã dông ý ®Èy

gi¸ cæ phiÕu gi¶ t¹o nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cã lîi cho c«ng ty, hoÆc lµ kho¶n lç

trong m¶ng thÇu ME lµ ®Ó che giÊu nh÷ng ho¹t ®éng tµi chÝnh kh«ng lµnh

m¹nh. Dï nh­ thÕ nµo th× c¸c cæ ®«ng REE còng hoµn toµn cã quyÒn nghi ngê

vÒ viÖc hä ®ang g¸nh chÞu rñi ro ®¹o ®øc do l·nh ®¹o c«ng ty REE g©y ra. §iÒu

®¸ng nãi thªm lµ tr­íc khi REE göi b¸o c¸o quý IV cho c¬ quan qu¶n lý, cæ

phÇn REE liªn tôc xuèng gi¸. Do vËy, nh÷ng dÊu hiÖu mua b¸n néi gi¸n cæ

phiÕu REE lµ cã c¬ së.

HiÖn t­îng t­¬ng tù còng x¶y ra ®èi víi cæ phiÕu SAV. Khèi l­îng giao

dÞch SAV t¨ng ®ét biÕn (gÊp 5-10 lÇn l­îng giao dÞch trung b×nh) trong nh÷ng

phiªn giao dÞch mét tuÇn tr­íc khi SAV c«ng bè kÕt qu¶ kinh doanh quý I n¨m

2003. §iÒu ®¸ng nãi lµ l­îng cung SAV còng t¨ng xÊp xØ víi l­îng ®Æt mua

trong thêi ®iÓm nµy.

Quan s¸t biÓu ®å chøng kho¸n c¸c c«ng ty niªm yÕt ta cã thÓ nhËn thÊy

cã kh«ng Ýt chøng kho¸n ®­îcgiao dÞch víi sè l­îng t¨ng ®ét biÕn. HiÖn t­îng

nµy cho thÊy dÊu hiÖu ®Çu c¬ hoÆc giao dÞch néi gi¸n. Quan s¸t kü h¬n, kÕt hîp

víi thu thËp th«ng tin thÞ tr­êng cã thÓ nhËn ra dÊu hiÖu giao dÞch néi gi¸n

trong mét sè giao dÞch ®ã bëi sù gia t¨ng sè l­îng giao dÞch ®ã th­êng ®­îc

theo sau bëi nh÷ng th«ng tin quan träng liªn quan ®Õn cæ phiÕu ®ã. Tuy nhiªn

còng ch­a cã c¨n cø chÝnh x¸c ®Ó kh¼ng ®Þnh ch¾c ch¾n c¸c giao dÞch trªn lµ

néi gi¸n mét phÇn v× tÝnh chÊt biÓu hiÖn ch­a râ, mét phÇn v× gi¸ cæ phiÕu cßn

chÞu sù chi phèi cña qu¸ nhiÒu yÕu tè kh¸c.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 58: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

58

VÒ ph­¬ng diÖn ph¸p luËt, khung ph¸p lý hiÖn nay cña thÞ tr­êng chøng

kho¸n ViÖt Nam ch­a ng¨n chÆn hiÖu qu¶ viÖc giao dÞch b»ng th«ng tin néi

gi¸n. Theo quy chÕ c«ng bè th«ng tin hiÖn hµnh, nhiÒu c«ng ty niªm yÕt vÉn

cho r»ng cã thÓ c«ng bè th«ng tin cho giíi b¸o chÝ nh÷ng g× ®· ®­îc Trung t©m

Giao dÞch c«ng bè. Thùc tÕ lµ thêi gian xö lý th«ng tin t¹i Trung t©m Giao dÞch

tõ khi nhËn ®­îc th«ng tin cña doanh nghiÖp ®Õn khi ®­îc ®­a lªn website hoÆc

B¶n tin thÞ tr­êng chøng kho¸n th­êng mÊt 2-3 ngµy. Kho¶ng thêi gian ®ã ®ñ

®Ó nh÷ng th«ng tin chÝnh thøc trë thµnh th«ng tin néi gi¸n cho mét sè c¸ nh©n

kiÕm lêi.

Tãm l¹i, trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam hiÖn nay cßn tån t¹i

nhiÒu h¹n chÕ vÒ mÆt ph¸p lý vµ gi¸m s¸t kiÓm tra thÞ tr­êng dÉn ®Õn nhiÒu

biÓu hiÖn cña rñi ro ®¹o ®øc. Nh÷ng ng­êi chÞu hËu qu¶ tr­íc tiªn cña thùc

tr¹ng nµy kh«ng ai kh¸c chÝnh lµ c¸c nhµ ®Çu t­. VÊn ®Ò tr­íc m¾t vµ l©u dµi ®Ó

æn ®Þnh sù ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng lµ cÇn ph¶i hoµn thiÖn c¸c quy

®Þnh liªn quan ®Õn viÖc qu¶n lý, gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng cña c«ng ty niªm yÕt

vµ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n cã liªn quan. Cã nh­ vËy, nhµ ®Çu t­ míi yªn t©m ho¹t

®éng trªn thÞ tr­êng.

3. Nh÷ng t¸c ®éng cña vÊn ®Ò th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa

chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc ®Õn ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng

kho¸n ViÖt Nam

Qua ph©n tÝch trªn ®©y cïng víi t×nh h×nh diÔn biÕn thùc tÕ trªn thÞ

tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam, ta cã thÓ nhËn thÊy ¶nh h­ëng cña th«ng tin

kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc ®Õn ho¹t ®éng cña thÞ

tr­êng. Th«ng tin kh«ng c©n xøng lµ träng t©m cña vÊn ®Ò bëi ®ã chÝnh lµ

nguyªn nh©n x¶y ra lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc. Sù xuÊt hiÖn cña

th«ng tin kh«ng c©n xøng khiÕn nhµ ®Çu t­ do dù trong viÖc lùa chän chøng

kho¸n. Trong khi ®ã, rñi ro ®¹o ®øc ®ßi hái nhµ ®Çu t­ ph¶i th­êng xuyªn n¾m

b¾t ®­îc ho¹t ®éng cña c«ng ty niªm yÕt. Nh÷ng yÕu tè ®ã ®ang ¶nh h­ëng ®Õn

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 59: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

59

ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam, thÓ hiÖn cô thÓ ë mét sè

ph­¬ng diÖn sau:

Lùa chän chøng kho¸n vµ khèi l­îng giao dÞch

Do thiÕu th«ng tin ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ c¶ chøng kho¸n nh»m ph©n biÖt chøng

kho¸n tèt vµ chøng kho¸n xÊu nªn nhµ ®Çu t­ gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc

lùa chän chøng kho¸n. Thùc tÕ cho thÊy, hiÖn t¹i trªn Trung t©m Giao dÞch

Chøng kho¸n Thµnh phè Hå ChÝ Minh cã h¬n 15000 tµi kho¶n cña nhµ ®Çu t­

nh­ng thùc tÕ chØ cã tõ 1500 ®Õn 3000 tµi kho¶n th­êng xuyªn giao dÞch. Ngoµi

ra, trong thêi gian ®Çu khi thÞ tr­êng chøng kho¸n cßn khan hiÕm hµng ho¸, gi¸

tÊt c¶ c¸c chøng kho¸n ®Òu t¨ng kh«ng ngõng nªn viÖc lùa chän chøng kho¸n

trë nªn kh«ng qu¸ quan träng. Tuy nhiªn, khi sè l­îng chøng kho¸n niªm yÕt

t¨ng lªn th× vÊn ®Ò nµy ®· ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ quan t©m h¬n rÊt nhiÒu. Do ®ã,

gi¸ c¶ chøng kho¸n kh«ng cßn t¨ng ®Òu ®Æn nh­ tr­íc, ®ång thêi l­îng giao

dÞch chøng kho¸n còng trë nªn thÊt th­êng. Trong kho¶ng thêi gian quý I vµ

®Çu quý II n¨m 2003, theo thèng kª cña Trung t©m Giao dÞch Chøng kho¸n

Thµnh phè Hå ChÝ Minh, cã tíi h¬n 90% sè tµi kho¶n hiÖn cã giao dÞch cÇm

chõng, cã tÝnh chÊt th¨m dß. Trong sè 21 lo¹i cæ phiÕu niªm yÕt, cã nhiÒu lo¹i

giao dÞch rÊt Ýt, thËm chÝ kh«ng giao dÞch trong nhiÒu phiªn mÆc dï cung chøng

kho¸n vÉn duy tr× ®Òu ®Æn. NhiÒu nhµ ®Çu t­ kh«ng ®¸nh gi¸ ®­îc chÊt l­îng

c¸c lo¹i chøng kho¸n nªn giao dÞch th­êng bÞ chi phèi nhiÒu bëi yÕu tè t©m lý

vµ tËp trung vµo mét sè lo¹i cæ phiÕu cã gi¸ c¶ æn ®Þnh.

BiÕn ®éng gi¸ c¶ kh«ng b×nh th­êng

Th«ng tin kh«ng c©n xøng cã thÓ xuÊt hiÖn víi nhiÒu ®Æc ®iÓm kh¸c

nhau nh­ng cuèi cïng ®Òu biÓu hiÖn trong giao dÞch th«ng qua quy m« vµ gi¸

c¶. Nh­ ®· tr×nh bµy trªn ®©y, sù thiÕu th«ng tin khiÕn c¸c nhµ ®Çu t­ do dù vµ

lµm gi¶m khèi l­îng giao dÞch. Trong khi ®ã, sù kh«ng b×nh ®¼ng vÒ th«ng tin

trong ®ã mét nhãm ng­êi cã th«ng tin tèt h¬n nh÷ng nhµ ®Çu t­ kh¸c sÏ thùc

hiÖn nh÷ng giao dÞch bÊt th­êng khiÕn gi¸ c¶ biÕn ®éng phøc t¹p, kh«ng tu©n

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 60: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

60

theo quy luËt kh¸ch quan vµ kh«ng ph¶n ¸nh chÝnh x¸c t×nh h×nh ho¹t ®éng

kinh doanh cña c«ng ty niªm yÕt.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 61: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

61

Ch­¬ng III

§Ò xuÊt ph­¬ng h­íng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch

vµ rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam

Qua nh÷ng néi dung ®· tr×nh bµy trªn ®©y cã thÓ thÊy r»ng khi ng­êi

mua vµ ng­êi b¸n cïng biÕt nhiÒu vÒ chÊt l­îng cña hµng ho¸ th× hä sÏ chÊp

nhËn møc gi¸ hîp lý ®Ých thùc, thÞ tr­êng sÏ cã nhiÒu vô giao dÞch vµ thùc hiÖn

tèt chøc n¨ng l­u th«ng hµng ho¸. T­¬ng tù, nÕu nh÷ng ng­êi mua b¸n chøng

kho¸n cã thÓ ph©n biÖt ®­îc nh÷ng c«ng ty tèt vµ nh÷ng c«ng ty tåi, hä sÏ tr¶

gi¸ ®Çy ®ñ gi¸ trÞ cña nh÷ng chøng kho¸n do c¸c c«ng ty tèt ph¸t hµnh. KÕt qu¶

lµ nh÷ng chøng kho¸n tèt sÏ ®­îc giao dÞch nhiÒu h¬n. ThÞ tr­êng chøng kho¸n

khi ®ã cã kh¶ n¨ng chuyÓn vèn tíi c¸c c«ng ty ho¹t ®éng tèt víi nh÷ng c¬ héi

®Çu t­ sinh lêi cao nhÊt. V× vËy, nÕu kh«ng cßn th«ng tin kh«ng c©n xøng th× sÏ

lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc còng mÊt theo. Trªn c¬ së ®ã kÕt hîp víi

thùc tÕ ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®· ®­îc tr×nh bµy

trong ch­¬ng II, t«i xin ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ t×nh tr¹ng th«ng

tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr­êng chøng

kho¸n ViÖt Nam.

1. KhuyÕn khÝch thµnh lËp c¸c c«ng ty s¶n xuÊt vµ b¸n th«ng tin

Gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc trong c¸c thÞ

tr­êng tµi chÝnh lµ ®­a ra th«ng tin cã t¸c dông lo¹i bá th«ng tin kh«ng c©n

xøng vµ cho phÐp nh÷ng ng­êi cung cÊp vèn cã th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ nh÷ng c¸

nh©n hay nh÷ng c«ng ty cÇn tµi trî cho c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­. Mét c¸ch ®Ó thu

thËp th«ng tin nµy lµ cã c¸c c«ng ty chuyªn thu thËp vµ ®­a ra th«ng tin gióp

ph©n biÖt c¸c c«ng ty tèt víi c¸c c«ng ty ho¹t ®éng kÐm.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 62: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

62

§­¬ng nhiªn, ®Ó c¸c c«ng ty nh­ thÕ ®­îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng mét

c¸ch cã tæ chøc vµ hiÖu qu¶ th× ph¸p luËt ph¶i ®i tr­íc mét b­íc. V× vËy, c¸c c¬

quan qu¶n lý cÇn nghiªn cøu, thö nghiÖm vµ triÓn khai c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt

liªn quan ®Õn sù thµnh lËp, tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty cung cÊp

th«ng tin chuyªn nghiÖp. ViÖc lµm nµy kh«ng chØ cã ý nghÜa trong viÖc h¹n chÕ

t¸c ®éng tiªu cùc cña th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro

®¹o ®øc mµ cßn gióp t¨ng c­êng tÝnh chuyªn nghiÖp vµ hiÖu qu¶ cho thÞ tr­êng

chøng kho¸n nãi riªng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh nãi chung.

Tuy nhiªn còng cÇn nhËn thÊy r»ng viÖc cung cÊp th«ng tin theo c¸ch

nµy ch­a gi¶i quyÕt mét c¸ch triÖt ®Ó vÊn ®Ò lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o

®øc trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n do sù tån t¹i cña hiÖn t­îng “ng­êi ®i xe

kh«ng tèn tiÒn”. §ã lµ vÊn ®Ò x¶y ra khi nh÷ng ng­êi kh«ng chi tiÒn mua

th«ng tin vÉn cã thÓ h­ëng lîi tõ th«ng tin mµ ng­êi kh¸c ®· mua b»ng c¸ch

®Çu t­ theo. V× vËy ®©y lµ biÖn ph¸p cã tÝnh l©u dµi, lµm nÒn t¶ng lý luËn vµ

thùc tiÔn ®Ó t¨ng c­êng hiÖu qu¶ cho c¸c biÖn ph¸p ¸p dông song song d­íi

®©y.

2. T¨ng c­êng sù ®iÒu hµnh cña chÝnh phñ ®Ó lµm t¨ng th«ng tin

trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n.

ChÝnh phñ ®ãng vai trß quan träng trong viÖc t¨ng c­êng tÝnh c«ng b»ng

vÒ th«ng tin trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. Trong giai ®o¹n ®Çu, ChÝnh phñ cã

thÓ t¸c ®éng b»ng c¸c biÖn ph¸p mang tÝnh hµnh chÝnh nh­ thanh tra, gi¸m s¸t

viÖc c«ng bè th«ng tin chÆt chÏ, lËp ra c¸c bé phËn thu thËp, ph©n tÝch s¬ bé vµ

c«ng bè th«ng tin cho giíi ®Çu t­… Tuy nhiªn, sù can thiÖp cña ChÝnh phñ cÇn

theo xu h­íng t¨ng dÇn c¸c biÖn ph¸p cã tÝnh chÊt khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty

c«ng bè th«ng tin chÝnh x¸c vµ kÞp thêi vµ gi¶m dÇn c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh

kh«ng cÇn thiÕt.

Mét ®iÒu kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam hiÖn

nay lµ Uû ban Chøng kho¸n Nhµ N­íc cïng c¸c c¬ quan liªn quan cÇn ban

hµnh nh÷ng quy ®Þnh chi tiÕt vµ ®Çy ®ñ h¬n vÒ viÖc c«ng bè th«ng tin cña c¸c

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 63: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

63

c«ng ty niªm yÕt ®Ó ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c vµ ®Çy ®ñ, kÞp thêi vµ thèng nhÊt.

Song song víi ®iÒu ®ã lµ c¸c biÖn ph¸p chÕ tµi ®¶m b¶o viÖc thùc thi nghiªm

chØnh c¸c quy ®Þnh trªn. Cô thÓ, cÇn ph¶i cã mét ban gi¸m s¸t tµi chÝnh cã tr×nh

®é chuyªn m«n cao vµ ho¹t ®éng ®éc lËp ®Ó kiÓm tra t×nh h×nh ho¹t ®éng vµ c¸c

b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c c«ng ty niªm yÕt dùa trªn c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ tõ

®ã ph¸t hiÖn nh÷ng ®iÓm bÊt b×nh th­êng ë c¸c c«ng ty niªm yÕt ®Ó khuyÕn c¸o

vµ c¶nh b¸o cho nhµ ®Çu t­. Cã nh­ vËy lßng tin cña nhµ ®Çu t­, mét yÕu tè rÊt

quan träng trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n, míi ®­îc kh«i phôc vµ duy tr×.

3. KhuyÕn khÝch thµnh lËp c¸c trung gian tµi chÝnh, ®Æc biÖt lµ c¸c

quü ®Çu t­ chøng kho¸n.

§Çu t­ chøng kho¸n lµ mét ho¹t ®éng ®ßi hái sù ph©n tÝch chÝnh x¸c, kÞp

thêi vµ chuyªn nghiÖp. Tuy nhiªn mét thùc tÕ ®ang diÔn ra trªn thÞ tr­êng

chøng kho¸n ViÖt Nam lµ c¸c nhµ ®Çu t­ cßn rÊt h¹n chÕ vÒ kh¶ n¨ng thu thËp

vµ xö lý th«ng tin. §iÒu nµy xuÊt ph¸t tõ hai nguyªn nh©n:

Thø nhÊt, nhµ ®Çu t­ tham gia thÞ tr­êng phÇn lín lµ cã quy m« nhá nªn

viÖc t×m kiÕm th«ng tin bÞ giíi h¹n. Th«ng tin thiÕu cËp nhËt, thiÕu chÝnh x¸c vµ

thiÕu tÝnh toµn diÖn. Thùc ra, hä cã thÓ giµnh ®­îc th«ng tin tèt h¬n nh­ng chi

phÝ ®Ó ®¹t ®­îc ®iÒu ®ã th­êng kh«ng nhá so víi quy m« vèn cßn h¹n hÑp. KÕt

qu¶ lµ lîi nhuËn thu vÒ sÏ kh«ng xøng ®¸ng víi chi phÝ t×m kiÕm th«ng tin.

Nguyªn nh©n thø hai lµ tÝnh chuyªn nghiÖp cña nhµ ®Çu t­ ch­a cao

khiÕn cho viÖc xö lý th«ng tin cßn nhiÒu h¹n chÕ. §èi víi nhµ ®Çu t­ nhá ph©n

tÝch tèt h¬n th«ng tin lµ c¶ mét vÊn ®Ò.

Hai thùc tÕ nµy còng gi¶i thÝch v× sao h×nh thøc ®Çu t­ gi¸ trÞ hÇu nh­

ch­a xuÊt hiÖn trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®ång thêi ®ã còng lµ

nh©n tè t¨ng thªm sù kh«ng c©n xøng vÒ th«ng tin trªn thÞ tr­êng.

Mét c¸ch ®¬n gi¶n vµ hiÖu qu¶ ®Ó gi¶i quyÕt h¹n chÕ trªn lµ ®Çu t­ qua

c¸c trung gian tµi chÝnh nh­ c¸c quü ®Çu t­, c¸c quü t­¬ng trî, quü ®Çu t­

chøng kho¸n… C¸c trung gian tµi chÝnh nµy ho¹t ®éng trªn c¬ së huy ®éng vèn

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 64: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

64

b»ng c¸ch nhËn tiÒn göi hoÆc ph¸t hµnh chøng kho¸n råi dïng tiÒn thu ®­îc

®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc kh¸c, trong ®ã cã thÞ tr­êng chøng kho¸n. Do ®­îc

chuyªn m«n ho¸ vµ ho¹t ®éng cã tæ chøc nªn hä cã nhiÒu ­u thÕ trong viÖc khai

th¸c th«ng tin. Víi tr×nh ®é chuyªn m«n cao, quan hÖ réng vµ kh¶ n¨ng tµi

chÝnh m¹nh, c¸c trung gian tµi chÝnh lu«n lµ nh÷ng ng­êi cã ®­îc th«ng tin

mét c¸ch nhanh chãng, chÝnh x¸c vµ ®Çy ®ñ. KÕt hîp víi tr×nh ®é ph©n tÝch tµi

chÝnh chuyªn nghiÖp, viÖc ph©n tÝch, tæng hîp sè liÖu vµ lùa chän ph­¬ng ¸n

®Çu t­ cña c¸c tæ chøc nµy cã chÊt l­îng rÊt cao. ChÝnh nhê nh÷ng lîi thÕ ®ã

mµ c¸c tæ chøc nµy lu«n lµ nh÷ng ng­êi h¹n chÕ tèt h¬n vÊn ®Ò th«ng tin kh«ng

c©n xøng vµ do ®ã gi¶m ®­îc ®¸ng kÓ lùa chän ®èi nghÞch, vµ rñi ro ®¹o ®øc

trong ho¹t ®éng ®Çu t­ tµi chÝnh nãi chung vµ ®Çu t­ chøng kho¸n nãi riªng. Do

vËy, c¸c nhµ ®Çu t­ nhá cã thÓ ®Çu t­ th«ng qua c¸c tæ chøc nµy (b»ng c¸ch cho

vay, mua chøng chØ quü ®Çu t­, thuª qu¶n lý quü…) ®Ó tËn dông lîi thÕ vÒ

th«ng tin.

V× thÕ, trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay c¸c c¬ quan qu¶n lý cÇn khuyÕn khÝch

viÖc thµnh lËp c¸c quü ®Çu t­ chøng kho¸n. §iÒu nµy ®Æc biÖt phï hîp víi ®iÒu

kiÖn cña ViÖt Nam hiÖn nay v× sè l­îng nhµ ®Çu t­ nhá than gia thÞ tr­êng

chøng kho¸n chiÕm tû lÖ lín. C¸c quü ®Çu t­, víi vai trß lµ nhµ ®Çu t­ cã tæ

chøc sÏ thu hót rÊt tèt nh÷ng nguån vèn nhá tham gia thÞ tr­êng th«ng qua quü.

ThÞ tr­êng khi ®ã sÏ ho¹t ®éng chuyªn nghiÖp h¬n, quy m« h¬n vµ c«ng b»ng

h¬n. §ång thêi chÝnh quy luËt c¹nh tranh cña thÞ tr­êng khi ®ã sÏ thóc ®Èy c¸c

c«ng ty niªm yÕt ho¹t ®éng hiÖu qu¶ h¬n vµ cã tr¸ch nhiÖm h¬n trong viÖc cung

cÊp th«ng tin cho nhµ ®Çu t­. Nh­ vËy, vÊn ®Ò th«ng tin kh«ng c©n xøng sÏ

®­îc gi¶i quyÕt phÇn nµo vµ nhê ®ã, rñi ro ®¹o ®øc vµ lùa chän ®èi nghÞch còng

dÇn gi¶m theo.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 65: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

65

KÕt luËn

Th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc lµ

nh÷ng vÊn ®Ò rÊt phøc t¹p, nhËy c¶m vµ cã vai trß quan träng trong c¸c giao

dÞch kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ c¸c giao dÞch tµi chÝnh. ChÝnh v× lý do ®ã, ®Ò tµi ®·

h­íng vµo viÖc nghiªn cøu nh÷ng biÓu hiÖn cña nh÷ng vÊn ®Ò ®ã trªn thÞ tr­êng

chøng kho¸n ViÖt Nam víi môc ®Ých ph¸t hiÖn vµ h¹n chÕ thùc tr¹ng th«ng tin

kh«ng c©n xøng trªn thÞ tr­êng, vµ theo ®ã, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o

®øc còng gi¶m dÇn.

Ch­¬ng I cña luËn v¨n ®Ò cËp ®Õn nh÷ng lý luËn chung vÒ thÞ tr­êng

chøng kho¸n vµ th«ng tin kh«ng c©n xøng. Dùa trªn nh÷ng nghiªn cøu vÒ häc

thuyÕt th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc cña mét

sè nhµ kinh tÕ häc trªn thÕ giíi, t«i ®· tr×nh bµy nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ häc

thuyÕt, trong ®ã quan träng nhÊt lµ c¸ch ®¹t ®Õn c©n b»ng thÞ tr­êng vµ t¸c

®éng cña nh÷ng vÊn ®Ò trªn ®Õn ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng tµi chÝnh. Trong ®iÒu

kiÖn th«ng tin kh«ng c©n xøng, thÞ tr­êng sÏ xuÊt hiÖn mét trong hai kiÓu c©n

b»ng: c©n b»ng chung vµ c©n b»ng riªng. C©n b»ng chung ®¹t ®­îc khi bªn

cung cÊp vèn hoÆc dÞch vô tµi chÝnh kh«ng thÓ ph©n lo¹i kh¸ch hµng vµ do ®ã

chµo b¸n c¸c hîp ®ång tµi chÝnh ë mét møc gi¸ trung b×nh nh­ nhau cho mäi

®èi t­îng. ThÞ tr­êng ®¹t ®­îc c©n b»ng t¹i nhiÒu ®iÓm trªn mét ®­êng cung.

Ng­îc l¹i, c©n b»ng riªng x¶y ra khi ng­êi b¸n cã thÓ ph©n lo¹i kh¸ch hµng

theo møc ®é rñi ro th× c¸c hîp ®ång sÏ ®­îc chµo b¸n ë nhiÒu møc gi¸ kh¸c

nhau t­¬ng øng víi tõng møc ®é rñi ro cña kh¸ch hµng.

ThÞ tr­êng chøng kho¸n lµ n¬i c¸c giao dÞch tµi chÝnh cã møc ®é nhËy

c¶m víi th«ng tin rÊt cao. Qua viÖc kh¶o s¸t thùc tÕ ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng

chøng kho¸n ViÖt Nam tõ khi ho¹t ®éng ®Õn nay, t«i nhËn thÊy viÖc c«ng bè

th«ng tin trªn thÞ tr­êng cßn nhiÒu bÊt cËp. Nh÷ng h¹n chÕ ®ã b¾t nguån tõ c¶

yÕu tè kh¸ch quan vµ chñ quan. Tõ ph­¬ng diÖn chñ quan, c«ng t¸c tæ chøc vµ

gi¸m s¸t thÞ tr­êng ch­a tèt ®ång thêi c¬ chÕ luËt ph¸p cßn nhiÒu h¹n chÕ dÉn

®Õn viÖc cung cÊp th«ng tin cho c¸c nhµ ®Çu t­ kh«ng ®­îc ®Çy ®ñ, kÞp thêi, vµ

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 66: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

66

thiÕu thèng nhÊt trong c¸ch thøc c«ng bè. Tõ gãc ®é kh¸ch quan, thÞ tr­êng

chøng kho¸n ViÖt Nam h×nh thµnh míi h¬n ba n¨m ho¹t ®éng. Trong bèi c¶nh

nÒn kinh tÕ ch­a thùc sù ph¸t triÓn. MÆt kh¸c, cæ phiÕu, tr¸i phiÕu c«ng ty ch­a

ph¶i lµ mét c«ng cô huy ®éng vèn quan träng cña c¸c c«ng ty. V× lÏ ®ã, c«ng

t¸c th«ng tin trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ch­a thùc sù ®­îc c¸c c«ng ty coi

träng. Nh÷ng h¹n chÕ ®ã ®· dÉn ®Õn chÊt l­îng th«ng tin trªn thÞ tr­êng cßn

thÊp vµ kÕt qu¶ lµ ®· cã nhiÒu biÓu hiÖn cña lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o

®øc trªn thÞ tr­êng.

Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi

ro ®¹o ®øc lµ mét trong nh÷ng néi dung kh«ng thÓ thiÕu trªn ®­êng ph¸t triÓn

cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. Trªn c¬ së nh÷ng néi dung ®· tr×nh bµy

trong ch­¬ng I vµ ch­¬ng II, mét sè ®Ò xuÊt cho viÖc c¶i thiÖn thùc tr¹ng th«ng

tin trªn thÞ tr­êng ®· ®­îc ®­a ra vµ ®Ò cËp trong ch­¬ng III. H­íng vµo viÖc

c©n b»ng ho¸ th«ng tin gi÷a c¸c nhµ ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng, luËn v¨n ®­a ra ba

gi¶i ph¸p chÝnh: khuyÕn khÝch viÖc thµnh lËp c¸c c«ng ty s¶n xuÊt vµ b¸n th«ng

tin; t¨ng c­êng sù ®iÒu hµnh cña chÝnh phñ; vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c

trung gian tµi chÝnh, ®Æc biÖt lµ c¸c quü ®Çu t­ chøng kho¸n, tham gia vµo thÞ

tr­êng chøng kho¸n. §­¬ng nhiªn, ®Ó gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò th«ng tin kh«ng c©n

xøng, nhiÒu biÖn ph¸p nhá kh¸c cÇn ph¶i ®­îc ¸p dông ®ång thêi.

MÆc dï ®· cè g¾ng nhiÒu trong viÖc tham kh¶o tµi liÖu, t×m kiÕm th«ng

tin vµ sù gióp ®ì cña c¸c thÇy c«, b¹n bÌ nh­ng luËn v¨n vÉn cßn nh÷ng vÊn ®Ò

ch­a gi¶i quyÕt xong. Mét trong nh÷ng h¹n chÕ ®ã lµ viÖc vËn dông c¸c m«

h×nh to¸n kinh tÕ ®Ó t¸ch riªng t¸c ®éng cña th«ng tin kh«ng c©n xøng tíi ho¹t

®éng cña thÞ tr­êng, trªn c¶ ph­¬ng diÖn lý thuyÕt vµ thùc tÕ. DÉu sao, t«i hy

väng luËn v¨n sÏ ®ãng gãp phÇn nµo cho viÖc hoµn thiÖn c«ng t¸c th«ng tin trªn

thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam vµ sÏ lµ mét tµi liÖu tham kh¶o cho nh÷ng

nghiªn cøu s©u h¬n vÒ vÊn ®Ò nµy.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 67: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

67

Phô lôc 1 BiÓu ®å chØ sè cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng

kho¸n ViÖt Nam tõ thêi ®iÓm niªm yÕt ®Õn ngµy1/12/2003 (Nguån: http://www.bsc.com.vn)

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 68: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

68

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 69: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

69

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 70: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

70

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 71: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

71

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 72: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

72

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 73: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

73

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 74: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

74

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 75: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

75

Phô lôc II

C¸c hÖ sè tµi chÝnh cña c¸c c«ng ty niªm yÕt trªn Trung t©m Giao dÞch Chøng kho¸n Thµnh phè Hå ChÝ Minh 9 th¸ng ®Çu n¨m 2002

(Nguån: C«ng ty Chøng kho¸n §Ö NhÊt)

ChØ tiªu REE SAM HAP TMS LAF SGH CAN

I. HÖ sè kh¶ n¨ng thanh to¸n

1. Kh¶ n¨ng thanh to¸n hiÖn thêi

2.16 3.47 3.91 0.91 1.32 4.15 3.00

2. Kh¶ n¨ng thanh to¸n nhanh

1.14 2.41 3.44 0.91 0.34 4.10 1.86

II. HÖ sè c¸n c©n nî

1. Tû sè nî 33.58% 21.69% 18.93% 60.85% 71.17% 9.84% 37.83%

2. Tû sè nî trªn vèn chñ së h÷u

50.56% 27.70% 23.35% 155.43% 246.86% 10.92% 60.84%

3. Nî qu¸ h¹n/tæng d­ nî ng¾n h¹n

- - - - - - -

III. HÖ sè ho¹t ®éng

1. Vßng quay tµi s¶n vèn

0.70 0.82 0.97 0.61 1.71 0.38 0.99

2. Vßng quay TSC§ 5.79 1.98 3.57 0.92 18.85 0.61 3.07

3. Vßng quay TSL§ 1.58 1.41 1.34 1.80 1.89 1.00 1.45

4. Vßng quay hµng tån kho

3.35 4.62 11.02 - 2.55 - 3.83

5. Kú thu tiÒn b×nh qu©n

74 114 127 78 26 82 105

6. Kú tr¶ tiÒn b×nh qu©n

93 71 60 212 14 113 33

7. C¸n c©n tÝn dông th­¬ng m¹i

0.79 1.60 2.11 0.37 1.91 0.72 3.23

IV. HÖ sè doanh lîi

1. Tû lÖ gãp vèn 20.95% 33.37% 14.66% 22.59% 9.24% 42.24% 21.72%

2. Tû lÖ lîi nhuËn 12.10% 22.78% 9.18% 15.51% 5.82% 17.92% 9.19%

3. Doanh lîi tiªu thô 13.71% 24.03% 9.18% 10.70% 3.23% 18.83% 8.32%

4. Doanh lîi tµi s¶n 9.56% 19.81% 8.94% 6.52% 5.54% 7.13% 8.20%

5. Doanh lîi vèn chñ së h÷u

14.39% 25.30% 11.02% 16.65% 19.22% 7.91% 13.20%

6. Doanh lîi vèn Cp 17.68% 37.82% 31.53% 28.80% 34.40% 9.59% 18.19%

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 76: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

76

V. HÖ sè cæ phÇn

1. Thu nhËp mçi cæ phÇn

1,768 3,782 3,153 2,880 3,440 959 1,819

2. Th­ gi¸ mçi cæ phÇn (VN§/Cp)

12,285 14,950 28,604 17,301 17,895 12,117 13,780

3. Doanh thu mçi cæ phÇn (VN§/Cp)

12,897 15,743 34,355 26,912 106,426 5,092 21,859

4. TiÒn mÆt mçi cæ phÇn (VN§/Cp)

644 663 5,756 6,051 1,498 814 362

5. Ng©n quü rßng mçi cæ phÇn(VN§/CP)

1,664 4,951 3,207 4,162 3,387 1,366 2,731

VI. HÖ sè ®o l­êng rñi ro néi t¹i

1. §é nghiªng c¸n c©n ®Þnh phÝ

1.73 1.46 1.60 1.46 1.59 1.74 2.36

2. §é nghiªng c¸n c©n nî

1.00 1.01 1.18 1.13 1.72 1.00 1.08

3. §é nghiªng c¸n c©n tæn hîp

1.73 1.48 1.88 1.64 2.73 1.74 2.55

ChØ tiªu DPC BBC TRI GIL BTC BPC BT6

I. HÖ sè kh¶ n¨ng thanh to¸n

1. Kh¶ n¨ng thanh to¸n hiÖn thêi

2.87 1.19 1.66 1.19 1.33 17.48 1.50

2. Kh¶ n¨ng thanh to¸n nhanh

1.95 0.42 1.28 0.93 0.52 14.05 0.80

II. HÖ sè c¸n c©n nî

1. Tû sè nî 33.87% 51.03% 45.83% 62.47% 68.19% 6.74% 61.12%

2. Tû sè nî trªn vèn chñ së h÷u

51.21% 104.21% 84.60% 166.45% 214.34% 7.23% 157.21%

3. Nî qu¸ h¹n/tæng d­ nî ng¾n h¹n

- - - - - - -

III. HÖ sè ho¹t ®éng

1. Vßng quay tµi s¶n 1.56 0.86 1.37 1.88 0.90 0.93 0.52

2. Vßng quay TSC§ 7.43 1.97 3.71 7.15 8.34 3.46 1.85

3. Vßng quay TSL§ 1.97 1.54 2.18 2.55 1.01 1.27 0.72

4. Vßng quay hµng tån kho

6.13 2.37 9.68 11.90 1.65 6.49 1.54

5. Kú thu tiÒn b×nh qu©n

70 39 90 58 67 117 181

6. Kú tr¶ nî b×nh qu©n 19 65 62.98 72 79 15 157

7. C¸n c©n tÝn dông 3.62 0.60 1.42 0.81 0.85 7.62 1.15

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 77: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

77

th­¬ng m¹i

IV. HÖ sè doanh lîi

1. Tû lÖ gãp vèn 10.32% 24.61% 33.00% 12.66% 11.72% 21.06% 19.60%

2. Tû lÖ lîi nhuËn 5.41% 4.48% 4.30% 6.79% 2.49% 15.95% 14.16%

3. Doanh lîi tiªu thô 4.77% 2.79% 3.85% 6.89% 2.45% 17.63% 11.40%

4. Doanh lîi tµi s¶n 7.43% 2.41% 5.28% 12.95% 2.20% 16.40% 5.92%

5. Doanh lîi vèn chñ së h÷u

11.24% 4.92% 9.75% 34.49% 6.91% 17.58% 15.22%

6. Doanh lîi vèn cæ phÇn

13.40% 7.85% 13.13% 67.16% 8.56% 23.89% 20.64%

V. HÖ sè cæ phÇn

1. Thu nhËp mçi cæ phÇn(VN§/CP)

1,340 785 1,313 6,716 856 2,389 2,064

2. Th­ gi¸ mçi cæ phÇn (VN§/CP)

11,927 15,966 13,461 19,472 12,394 13,586 13,564

3. Doanh thu mçi cæ phÇn (VN§/CP)

28,116 28,160 34,096 97,503 35,007 13,551 18,108

4. TiÒn mÆt mçi CP (VN§/CP)

2,225 1,407 479 8,648 552 438 414

5. Ng©n quü rßng mçi CP (VN§/CP)

2,716 1,632 2,301 7,416 1,498 3,993 3,202

VI. HÖ sè ®o l­êng rñi ro néi t¹i

1. §é nghiªng cÊn c©n ®Þnh phÝ

1.91 5.50 7.68 1.86 4.71 1.32 1.38

2. §é nghiªng c¸n c©n nî

1.17 1.79 1.11 1.08 1.00 1.00 1.22

3. §é nghiªng c¸n c©n tæng hîp

2.24 9.86 8.54 2.02 4.71 1.32 1.69

ChØ tiªu GMD AGF SAV TS4 KHA MAR

I. HÖ sè kh¶ n¨ng thanh to¸n

1. Kh¶ n¨ng thanh to¸n hiÖn thêi

1.94 1.58 1.34 1.89 1.02 1.74

2. Kh¶ n¨ng thanh to¸n nhanh 1.94 1.11 0.68 1.63 0.66 1.20

II. HÖ sè c¸n c©n nî

1. Tû sè nî 39.83% 57.09% 54.57% 42.92% 62.46% 44.10%

2. Tû sè nî trªn vèn chñ së h÷u 66.20% 137.84% 120.13% 75.20% 166.41% 78.88%

3. Nî qu¸ h¹n /tæng d­ nî ng¾n h¹n

- - - - - -

III. HÖ sè ho¹t ®éng

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 78: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

78

1. Vßng quay tµi s¶n 0.63 2.37 0.81 1.64 1.61 0.97

2. Vßng quay TSC§ 2.56 9.42 3.00 8.09 2.98 2.74

3. Vßng quay TSL§ 0.84 3.16 1.10 2.05 3.51 1.49

4. Vßng quay hµng tån kho - 10.69 2.24 15.19 9.94 4.82

5. Kú thu tiÒn b×nh qu©n 122 55 68 110 36 81

6. Kú tr¶ nî b×nh qu©n 225 19 117 61 75 83

7. C¸n c©n tÝn dông th­¬ng m¹i 0.54 2.85 0.58 1.80 0.48 0.97

IV. HÖ sè doanh lîi

1. Tû lÖ lîi nhuËn gép 30.28% 14.41% 13.67% 16.07% 11.19% 20.27%

2. Tû lÖ lîi nhuËn thuÇn 26.82% 4.58% 2.64% 6.96% 4.92% 11.07%

3. Doanh lîi tiªu thô 23.81% 4.76% 4.17% 7.35% 4.45% 10.46%

4. Doanh lîi tµi s¶n 15.04% 11.27% 3.36% 12.03% 7.18% 10.11%

5. Doanh lîi vèn chñ së h÷u 25.00% 27.21% 7.40% 21.08% 19.12% 18.09%

6. Doanh lîi vèn cæ phÇn 51.82% 40.98% 9.65% 26.19% 25.86% 27.61%

V. HÖ sè cæ phÇn

1. Thu nhËp mçi cæ phÇn (VN§/Cp)

5,182 4,098 965 2,619 2,586 2,761

2. Th­ gi¸ m«ic cæ phÇn (VN§/CP)

20,730 15,058 13,039 12,420 13,528 15,268

3. Doanh thu mçi cæ phÇn (VN§/CP)

21,760 86,058 23,160 35,647 58,098 26,397

4. TiÒn mÆt mçi cæ phÇn (VN§/CP)

13,919 903 4,084 307 2,179 3,357

5. Ng©n quü rßng mçi cæ phÇn (VN§/CP)

6,548 3,757 1,354 3,057 4,131 3,468

VI. HÖ sè ®o l­êng rñi ro néi t¹i

1. §é nghiªng c¸n c©n ®Þnh phÝ 1.13 3.15 5.18 2.31 2.28 1.83

2. §é nghiªng c¸n c©n nî 1.00 1.24 1.42 1.00 1.16 1.08

3. §é nghiªng c¸n c©n tæng hîp

1.13 3.91 7.38 2.31 2.63 1.97

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 79: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

79

Phô lôc III

XÕp h¹ng tµi chÝnh c¸c c«ng ty niªm yÕt t¹i Trung t©m Giao dÞch Chøng kho¸n Thµnh phè Hå ChÝ Minh.

(Nguån: C«ng ty Chøng kho¸n §Ö NhÊt)

2000 2001 STT M· NY Ngành

Tæng TS Vèn CSH §iÓm Lo¹i Tæng TS Vèn CSH §iÓm Lo¹i

1 REE CN 271,47 183,69 147 A 343,18 256,91 150 A

2 SAM CN 164,70 154,50 153 A 183,13 149,80 156 AA

3 HAP CN 29,72 20,62 163 AA 39,72 24,50 162 AA

4 TMS DV 80,98 30,80 123 BB 66,41 34,37 146 A

5 LAF CN 60,13 32,51 142 A 97,48 31,94 90 B

6 SGH DV 24,97 21,54 146 A 22,81 21,34 141 A

7 CAN CN 59,14 33,76 143 A 66,36 39,27 153 A

8 DPC CN 37,20 16,14 73 CC 28,18 18,70 129 BB

9 BBC CN 107,17 32,98 108 BB 162,87 82,57 99 B

10 TRI CN 73,79 37,85 149 A 86,93 54,62 157 AA

11 GIL CN 45,19 20,45 146 A 59,63 31,94 165 AA

12 BTC CN 25,11 11,57 111 BB 43,93 15,59 100 B

13 BPC CN 48,69 45,27 162 AA 52,74 48,96 148 A

14 BT6 XD 153,69 78,38 131 A 176,12 71,33 130 BB

15 GMD DV 378,08 218,64 166 AA 429,65 261,15 160 AA

16 AGF CN 126,22 53,06 141 A 127,14 52,36 151 A

17 SAV CN 97,37 48,22 142 A 114,08 49,84 125 BB

18 TS4 CN 50,43 27,01 117 BB 24,81 16,84 147 A

19 KHA CN 49,61 20,76 125 BB 60,23 21,70 127 BB

20 HAS XD 72,69 11,59 100 B 85,85 15,59 100 B

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 80: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

80

Danh môc tµi liÖu tham kh¶o

Tµi liÖu trong n­íc

1. B¸o “§Çu t­ chøng kho¸n” tõ sè 1 ®Õn sè 300.

2. B¸o “Chøng kho¸n ViÖt Nam” sè 2,6,7,8,9 n¨m 2003.

3. Gi¸o tr×nh “ThÞ tr­êng chøng kho¸n” tr­êng ®¹i häc Ngo¹i

Th­¬ng Hµ néi, NXB gi¸o dôc 1998, t¸c gi¶ PGS. TS. §inh Xu©n Tr×nh.

Tµi liÖu n­íc ngoµi

1. Akerlof, George, 1970, “The Market for ‘Lemons’: Quality

Uncertainty and the Market Mechanism,”

2. Caplin, Andrew, and John Leahy, 1999, “Durable Goods Cycles,”

Nghiªn cøu cña NBER Sè 6987. 29

3. Eberly, Janice, 1994, “Adjustment of Consumers’ Durables

Stocks: Evidence from Automobile Purchases,”.

4. Hendel, Igal, and Alessandro Lizzeri, 1999, “Adverse Selection in

Durable Goods Markets,” American Economic Review.

5. Leahy, John, and Joseph Zeira, 1999, “The Timing of Purchases

and Aggregate Fluctuations,” §¹i häc Boston.

6. Stiglitz, Joseph, 1997, Economics, New York: W. W. Norton &

Co.. Stolyarov, Dmitriy, 1999, “Stationary Equilibrium in Secondary Markets

with Transaction Costs: Holding Patterns for Durable Goods,” §¹i häc

Michigan.

7. Arnott, R., Greenwald and J.E. Stiglitz (1994), “Information and

conomic Effeciency,"

8. Arnott, R. and J.E. Stiglitz (1988), Randomization with

Asymmetric information,"

9. Bennardo, A. (1997), “Competitive Equilibria and Second Best

llocations of Multicommodity Economies with Moral Hazard: The Case of

Perfectly Veriable Trades,"

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 81: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

81

10. Bennardo, A. and P.A. Chiappori (1998), Competition, Positive

Products and Market Clearing under Asymmetric Information," §¹i häc

Chicago.

11. Bisin, A. and P. Gottardi (1998), “General Competitive Analysis

with Asymmetric Information,"

12. Bisin, A. and D. Guatoli (1997), “Inefficiency of Competitive

Equilibrium with Asymmetric Information and Financial Intermediaries," §¹i

häc New York.

13. Greenwald B.C. and J.E. Stiglitz (1986), “Externalities in

Economies with Imperfect Information and Incomplete Markets,".

14. Lisboa, M.B. (1997),”Moral Hazard and Non-linear Pricing in

Large Economies without Aggregate Uncertainty,” §¹i häc Stanford.

15. Magill, M. and M. Quinzii (1998), “Equity, Options and

Efficiency in the Presence of Moral Hazard,".

16. Wilson, C. (1977), “A Model of Insurance Markets with

Incomplete Information," Journal of Economic Theory, Hoa Kú.

C¸c website

1. www.tvcstock.com

3. www.saigonnet.vn

4. www.vietstock.com.vn

5. Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc: www.ssc.gov.vn

6. ThÞ tr­êng chøng kho¸n trªn VNN: www.stockmarket.vnn.vn

7. H­íng dÉn ®Çu t­ chøng kho¸n t¹i ViÖt Nam:

www.ttck.bizland.com

8. B¸o ®Çu t­ chøng kho¸n: www.vir.com.vn

9. C«ng ty chøng kho¸n ng©n hµng ®Çu t­ BSC: www.bsc.com.vn

10. C«ng ty chøng kho¸n Sµi Gßn SSI: www.saigonsecurities.com

11. C«ng ty chøng kho¸n §Ö NhÊt: www.fsc.com.vn

12. Ng©n hµng thÕ giíi t¹i ViÖt Nam: www.worldbank.org.vn

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Page 82: Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

§ç Hoµi Giang, Líp A4 – K38B - KTNT

82

13. Bé tµi chÝnh ViÖt Nam: www.mof.gov.vn

14. Ng©n hµng TMCP Kü Th­¬ng ViÖt Nam:

www.techcombank.com.vn

15. Ng©n hàng TMCP §«ng Á: www.eab.com.vn

16. Ng©n hàng TMCP Sài Gßn Th­¬ng TÝn: www.sacombank.com

17. Ng©n hàng TMCP Quèc tÕ ViÖt Nam: www.vib.com.vn

18. Ng©n hàng TMCP Á Ch©u: www.acb.com.vn

19. Ng©n hàng C«ng Th­¬ng ViÖt Nam: www.icb.com.vn

20. Ng©n hàng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam: www.vietcombank.com.vn

21. Ng©n hàng TMCP Qu©n §éi: www.militarybank.com.vn

22. Cty CP b¶o hiÓm B¶o Long: www.nharong.com

23. Tæng c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam: www.baoviet.com.vn

24. ThÞ tr­êng chøng kho¸n Mü

www.nyse.com

www.nasdaq.com

www.amex.com

25. ThÞ tr­êng chøng kho¸n NhËt B¶n: www.tse.or.jp

26. ThÞ tr­êng chøng kho¸n §øc: www.deutsche-boerse.com

27. ThÞ tr­êng chøng kho¸n Ph¸p: www.bourse-de-paris.fr

28. ThÞ tr­êng chøng kho¸n London:

www.londonstockexchange.com

29. ThÞ tr­êng chøng kho¸n Singapore: www.ses.com.sg

30. ThÞ tr­êng chøng kho¸n Úc: www.asx.com.au

31. ThÞ tr­êng chøng kho¸n Kuala Lumpur: www.klse.com.my

32. ThÞ tr­êng chøng kho¸n Hång K«ng: www.sehk.com.hk

33. ThÞ tr­êng chøng kho¸n Th¸i Lan: www.set.or.th

34. ThÞ tr­êng chøng kho¸n Hàn Quèc: www.kse.or.kr

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.