In d
it n
um
mer
o.a
. Sie
m Ja
nsen
loop
t ech
t har
d 2
• G
enoe
g ka
nsen
voo
r ond
erne
mer
s in
Wat
er, E
nerg
ie,
Agr
o &
Food
en
Che
mie
5 •
Mob
iel b
este
l- en
bet
aalg
emak
met
MyO
rder
12
• P
arag
on m
aakt
het
mee
st
inno
vatie
ve h
onde
nbot
je te
r wer
eld
24
• F
inan
ciël
e sl
agkr
acht
én
een
man
agem
ent v
oor T
ecno
via
Gro
up 2
6
Samen met een aantal collega’s liep ik ook dit jaar de ‘4 Mijl
van Groningen’. En daar hoort toch een competitie bij wie de snelste tijd
neerzet. Dat maakt het voor bedrijventeams extra leuk om deel te nemen.
Een stukje onderlinge competitie waar je na het weekend nog even op
terug kunt komen, zeker wanneer je een goede prestatie neerzet.
In die zin laat deze NOMMER zich daarmee vergelijken. Een nummer
vol goede prestaties waar we trots op zijn en dus ‘be good en tell it’. Er zijn
nog andere vergelijkingen mogelijk. Een goede prestatie is het resultaat
van meerdere factoren. Trainen, voeding, begeleiding. Elementen die
ook in het werk van de Nommers herkenbaar zijn. Trainen in de vorm
van samenwerking om een project verder te brengen. Voeding door het
leggen van contacten waar ideeën uit ontstaan of financieringen, zoals
bij Paragon en Tecnovia. Begeleiding van klanten bij vestigingsvragen.
Tijdens de wedstrijd kun je je optrekken aan medelopers, ‘de hazen’. Ook
in dat opzicht zijn Nommers vaak ‘hazen’ die vooroplopen door kennis en
netwerken te koppelen om daarmee ondernemers te ondersteunen om
(nieuwe) markten te veroveren.
Dit alles vindt u terug in deze NOMMER en terugkomend op de
‘4 Mijl van Groningen’, mijn tijd van dit jaar was 27,24. Misschien op een
andere manier een uitdaging die u met mij of met andere Nommers wilt
aangaan voor het komende jaar.
Training,voeding,
begeleiding
Siem Jansen
INVESTEREN IN ONTWIKKELING
I N H O U D
Prestatie
Topsectoren
Spotlicht
Congres
Modern
Innovatie
Unicum
Starten
Bio
O&I
2
5
12
14
20
24
26
28
30
33
5 12
14 30
Siem Jansen daagt ondernemers uit
Ruimte voor Water, Energie, Agro & Food en Chemie
Straks is pinnen uit en MyOrder in
Ter lering ende vermaak: het OndernemersCongres 2011
Social media, onderzoek het lekker zelf
Paragon, hondenbotjes voor meer dan 40 landen
NOM en Tecnovia Group, een bijzondere combinatie
Flinc doen in Drenthe
Een nieuwe economie, maar dan wel groen
Samen het noorden sterker maken
En verder … NPAL Jaarcongres 4 • Kwetters 11 • Participaties 16
De week van ... Hans Praat 18 • Blikvanger Bert Barelds 21 • Onder
nemer Thom Sijs 22 • NOM Finance 23 • Kwetters 29 • Nieuws uit
de regio 35 • Nu is het tijd voor de NOM 36
NOMMER is een magazine van N.V. NOM en speciaal
bedoeld voor relaties en iedereen die geïnteresseerd is
in de activiteiten van de investerings- en ontwikkelings-
maatschappij voor het Noorden. NOMMER is open,
toekomst- en resultaatgericht en beschrijft de economische
ontwikkelingen, de ondernemingsgeest, en het leven
en werken in Groningen, Friesland en Drenthe.
Verspreiding: gratis onder alle relaties van N.V. NOM.
Redactie: Communicatie N.V. NOM, Manisch Creatief.
Eindredactie: Annemarie Atema, [email protected].
Idee, art direction en realisatie: Manisch Creatief.
DTP/pre-press: SYL dtp & vormgeving.
Tekstbijdragen: Annemarie Atema, Mark Bosma,
Manisch Creatief, Folkert van der Glas, Diederik van der
Hoeven, Siem Jansen, Kor van der Meulen, Hans Praat,
Willem van Reijendam, Paul Reinshagen, Thom Sijs,
Ferry de Vries, Lykle de Vries.
Fotografie: Hans van Dijk, Sight-by-Site Fotomarketing
(finishfoto Siem Jansen), Bert Barelds, archief NOM,
stock.
Drukwerk: Grafische Industrie De Marne.
Oplage: 3.250 exemplaren.
Rechten: Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen,
vermenigvuldigd of geproduceerd zonder schriftelijke
toestemming van de N.V. NOM of andere auteursrecht-
hebbenden. Alle gegevens zijn onder voorbehoud, en er
kunnen geen rechten aan worden ontleend.
NOMMER is een uitgave van N.V. NOM, Investerings-
en Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland.
Paterswoldseweg 810, Groningen.
Telefoon (050) 521 44 44, www.nom.nl.
Cover: ‘Marathon man’ Siem Jansen bewijst dat
de NOM voorop loopt en een lange adem heeft.
Fotografie: Hans van Dijk
November 2011
Op 8 december organiseert de NOM het NPAL jaarcongres.
NPAL: de Noordelijke ProductiviteitsAlliantie. Hét netwerk voor
noordelijke bedrijven die continu hun productiviteit willen
verbeteren. De NPAL-clusters presenteren hun resultaten op basis
van de NPAL-werkwijze: Leren door te doen! Van elkaar leren, van
experts en van voorbeeldbedrijven. De clusters zetten deze aan-
pak kracht bij en ondersteunen ondernemingen in het continu
verbeteren van de productiviteit. De presentaties zullen u aan het
denken zetten en stimuleren om daadwerkelijk verbeteringen
binnen uw bedrijf te realiseren.
Ook wordt de ‘NPAL Industrieagenda 2012 - 2017’ gepresenteerd.
Waar gaat ondernemend Noord-Nederland zich volgens de NPAL-
deelnemers in 2012 - 2017 op richten? Waar liggen mogelijke
verbeterpunten en hoe worden die gerealiseerd? Deze agenda
is ontstaan op basis van input van ondernemers die deelnemer
zijn van NPAL en geven een goed beeld van prioriteiten van het
noordelijke bedrijfsleven in de komende vijf jaren.
Wilt u hierbij zijn?Dat kan! U kunt zich aanmelden via [email protected].
Het laatste nieuws vindt u op www.npal.nl en www.nom.nl
8 december 2011
NPALJaarcongres
• N O V E M B E R 2 0 1 1
4
Een half jaar geleden benoemde het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en
Innovatie 9 topsectoren die kunnen rekenen op extra steun en aandacht van het rijk.
Vier daarvan hebben speciaal betekenis voor Noord Nederland: Water, Energie, Agro/Food
en Chemie. In deze NOMMER belichten we deze vier vanuit het perspectief van de onder
nemer: Wat is er gaande in die sector en wat schiet het bedrijfsleven op met deze status?
Conclusie: die biedt kansen, en het is aan de ondernemers om ze ook te benutten.
bieden kansen … en die moeten we grijpen
Topsectoren
Waterbehandeling is een tak van sport met zoveel zijtak-
ken dat hij interessant kan zijn voor een keur aan kleine,
initiatiefrijke ondernemers. Of het nu om zuivering gaat,
om productie van drinkwater, het opschonen van pro-
ceswater of zout water zoet maken, het gaat steeds om
het ontwikkelen en benutten van nieuwe technologie.
Dat in de topsector water het noorden een belangrijke
status heeft gekregen hangt nauw samen met water-
instituut Wetsus in Leeuwarden. Dat staat model voor de
grote kennisconcentratie die in het noorden plaatsvindt.
WaterhubDe NOM zet in op het internationaal aantrekken van onder-
nemingen die op nieuwe kennis gebaseerd zijn. Onderzoek en
investeringen moeten elkaar aanjagen. Het noorden moet de
komende jaren voldoende kritische massa krijgen om inter-
nationaal een waterhub te worden waar dat proces zichzelf
gaande houdt. De ambitie is om in 2020 in het noorden 2.000
kenniswerkers in de watertechnologie aan het werk te hebben.
Daarnaast blijkt Noord Nederland door zijn arbeidsmentaliteit
en de relatief lage arbeidskosten ook interessant te zijn voor
productie. Daarmee zijn nog meer nieuwe banen gemoeid.
vele kleintjesmaken één groteWater:
V E E L R U I M T E V O O R N I E U W E I N I T I A T I E V E N
• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
5
6
WaterallianceVerder brengt de NOM alle regionale waterpartners bijeen
om ook de bestaande bedrijven te ondersteunen en van
extra groeimogelijkheden te voorzien. De partijen zijn
gebundeld in de Wateralliance, gevestigd in Leeuwarden.
• Momenteel zijn in Noord-Nederland zo’n 50 water-
gerelateerde bedrijven actief, met een gezamenlijke omzet
van enkele honderden miljoenen.
• Er zijn 6.000 banen mee gemoeid. waarvan 1.000 HBO-plus.
Dat aantal wordt naar verwachting binnen tien jaar verdubbeld.
Focus op water biedtmeer margeDirkse MilieuTechniek, DMT, uit Joure bestaat al sinds 1987, maar
pas de afgelopen 8 jaar focust het bedrijf op energie en water.
Daar blijkt meer winst te boeken met innovatieve oplossingen
dan met het te brede pakket van alle vormen van de milieutech-
nologie. Toen eigenaar/directeur Erwin Dirkse het bedrijf van zijn
vader overnam, stootte hij daarom een belangrijk deel van de
werkzaamheden van DMT af: ‘We waren alleen maar bezig met
maatwerk. Het was echt ‘U vraagt, wij draaien.’ Dat was qua marge
niet interessant. Nu we focussen op 7 à 8 productlijnen krijgen
we referenties en kunnen we eindelijk ‘in serie’ produceren.’
ZuiveringsinstallatiesDMT verkoopt technische oplossingen, die door productie-
bedrijven uit de regio worden omgezet in bijvoorbeeld filters,
zuiveringsinstallaties voor lucht en water en behandelingsinstal-
laties voor biogas. Het grootste deel van de € 6 miljoen omzet
komt uit export naar een aantal West-Europese landen, Rusland
en China. Inclusief de uitbestede productie biedt DMT werk aan
zo’n 100 man.
Water als topsector is een kans, maar die moet dan wel benut
worden, vindt Dirkse: ‘Nu is het nog erg versnipperd, net als de
bedrijvigheid in de watertechnologie. Het zou beter zijn om in
te zetten op producten die ook beantwoorden aan de vraag van
de markt, in plaats van het ontwikkelen van concepten waar
niemand om vraagt. Nu krijgen alle niches een beetje en dus te
weinig.’
Launching customerHij hoopt dat de status van topsector in elk geval leidt tot meer
hooggeschoold personeel, en tot een overheid die durft op te
treden als launching customer. Van de NOM verwacht hij dat die
erin zal slagen om ook in het buitenland exportmogelijkheden
te vinden.
Netwerkinitiatieven zoals de Wateralliance juicht hij toe. ‘Het
is altijd nuttig om te kijken hoe je kunt samenwerken. Maar
netwerk of niet, we moeten ons wel realiseren dat we maar een
piepklein stukje zijn. Wel met groeipotentie, maar laten we eer-
lijk zijn: tegenover het grote buitenland stellen we nog weinig
voor.’
Mail Alex Berhitu via [email protected] of bel (050) 521 44 55.
• N O V E M B E R 2 0 1 1
7
Als het gaat om energie-investeringen in het noorden
komen altijd astronomische bedragen ter tafel die worden
geïnvesteerd. De NOM denkt daarnaast in termen van
(het behoud van) banen door innovatie en start ups, vooral
ook in duurzame energie. Nu werken er zo’n 30.000 men-
sen in de energiesector. Die zijn nog voor een groot deel
actief in de gas- en oliebranche. Dat houdt ooit op, als de
velden helemaal zijn leeggepompt. Het is van belang dat
bedrijven als Gasunie, Gasterra, Stork en de NAM ook dan
in het noorden blijven, bijvoorbeeld door vanuit de regio
te opereren als leverancier van kennis en werk elders.
Voor energietransitie is de bij hen opgebouwde expertise
broodnodig, net als voor de ambitie rondom de gas- en
elektriciteitrotonde.
Smart GridsVanuit de NOM is bijzondere aandacht voor een aantal
belangrijke clusters in het brede spectrum van energie-
gerelateerde bedrijvigheid. Eén daarvan zijn de intelligente
energienetwerken, ook wel Smart Grids genoemd. Dat is
bij uitstek een terrein waar het benoemen van energie als
topsector toegevoegde waarde heeft.
De NOM organiseert ontwikkel- en experimenteer-
gebieden voor bedrijven (ook buitenlandse) en overheden.
Ideaal voor het toetsen van techniek en bedrijfsmodellen
om de energiehuishouding te verduurzamen, te decen-
traliseren en lokaal te optimaliseren. Interessant voor
fabrikanten van consumentenproducten die energie
verbruiken, opwekken of besparen. De NOM, met zijn
fijnmazige netwerk in al deze geledingen, is daarom
nauw betrokken bij de New Energy Business Community
die hiervoor in het leven is geroepen.
Neem voor meer informatie contact op met:
Allard van Dijk via [email protected] of (050) 521 44 66.
• Er zijn in het noorden 300 á 400 bedrijven actief in de
energiesector, met zo’n 30.000 mensen.
• Het overgrote deel werkt nu in de regio Emmen en
Coevorden, en rond de gasvelden van de NAM.
• Er wordt de komende jaren voor minimaal € 20 miljard
in geïnvesteerd.
K E N N I S I N T E N S I E F É N A R B E I D S I N T E N S I E F
Veel werk in Energie
• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
De cashcow van Freelux uit Nuis is de draadloze bediening
van lampen die automatisch aangaan als het begint te sche-
meren en weer uitgaan aan het einde van de avond. ’s Nachts
branden ze op willekeurige momenten. Dat is een vinding
die voor veel mensen interessant is als inbraakpreventie, en
die ook energiebesparend is. Het is bovendien een heel een-
voudig product, dat iedereen had kunnen bedenken. Het is
geen toeval dat de ontwikkeling ervan ontsproten is uit een
op consumenten georiënteerd Philips-brein.
GebruiksvriendelijkAndries Pasma (54) begon als ondernemende ingenieur bij
Philips in Drachten, maar werd al snel wegens zijn manage-
ment-kwaliteiten naar het Groningse kantoor van ‘domestic
appliances’ gehaald. Van daaruit bereisde hij de hele wereld
om tot de ontdekking te komen dat er ook buiten Philips veel
bedacht wordt waar consumenten behoefte aan hebben.
Dus begint hij voor zichzelf. De draadloze tijd- en schemer-
schakelaar is maar een voorbeeld van wat hij intussen heeft
bedacht: ‘Ik heb me gericht op het oplossen van kleine
problemen voor een kleine prijs. En gebruiksvriendelijk,
want veel initiatieven stranden in complexiteit. Daar botsen
techniek en commercie nu eenmaal vaak.’
EnergiebesparingHoewel zijn eersteling nog altijd in trek is, moest Pasma zijn
palet wel verbreden met nieuwe vindingen om daadwerke-
lijk als groeiend bedrijf op de markt te komen. Zo bedacht
en produceert hij een eenvoudig testapparaatje dat razend-
snel meet hoeveel een apparaat, al dan niet in de standby-
stand, verbruikt.
Grootste gemene deler van zijn producten is energiebespa-
ring. Daarom is hij wel blij met Energie als topsector. ‘Nu is
er bijvoorbeeld budget om een netwerk van op energie
gerichte bedrijven in stand te houden. Kijk naar Silicon Valley.
Dat concept van bevruchting op een paar vierkante kilo-
meter werkt. Een opdracht voor ons allemaal is om nieuwe
initiatieven ook vanuit de markt gefinancierd te krijgen. Als
je zo’n sector hebt, moet je ook zorgen voor bovengemid-
delde aandacht bij investeerders.’
Freelux bedient energiebewuste consument
Dat Noord Nederland zowel een agro- als een food-regio is,
weten we al eeuwen. Dat de twee tot één gecombineerde
topsector zijn benoemd, schetst de opgave waar het noorden,
en dus ook de NOM, voor staat. Want in de verbinding
tussen die twee valt veel te winnen, omdat het primaire
product er waardevoller van wordt. Bijvoorbeeld door de
hoogwaardige zetmeelmoleculen en eiwitten uit aard appelen
te gebruiken voor toepassingen die een veel grotere toe-
gevoegde waarde hebben. Of datzelfde te doen met bieten-
blad, dat nu als afval op het land blijft liggen. De NOM
is daarom een van de aanjagers van het Carbohydrate
Competence Center (CCC), waar kennisinstellingen en
industrie samenwerken om méér te halen uit koolhydraten.
Omdat de NOM verbonden is met bedrijven van het begin
tot aan het eind van die keten is de ontwikkelingsmaat-
schappij goed uitgerust om nog betere verbindingen te ma-
ken tussen de primaire sector en de verwerkende industrie.
RugwindNu Agro Food als topsector door het leven gaat, komen er
middelen vrij die dat proces versoepelen. Het levert naast
financieringsmogelijkheden voor research en samenwerking,
vooral beleidsmatige rugwind op. Afvalwetgeving die
zodanig wordt aangepast, dat weg te gooien bietenstaart-
jes de status van grondstof krijgen. Scholingsmogelijkhe-
den om het benodigde personeel op te leiden. Projecten
om het kleinere MKB over de financiële drempel heen te
helpen om toch te blijven innoveren. Juist de combinatie
van financiering en wet- en regelgeving moet de agrarische
sector en de voedingsmiddelenindustrie hand in hand
gereed maken voor de komende eeuw.
Neem voor meer informatie contact op met:
Eisse Luitjens, via [email protected] of (050) 521 44 66.
Agro & Food verbinden
M E E R H A L E N U I T K O O L H Y D R A T E N
• N O V E M B E R 2 0 1 1
8
Aardappelzetmeelconcern Avebe in Foxhol is bijna de beli-
chaming van het snijvlak van Agro en Food. Eigendom van
de boeren, en dus gebonden aan Noord Nederland, maar
met voedselproducten die wereldwijd worden verkocht.
Het bedrijf, met circa 1.300 werknemers, waarvan circa 1.000
in Noord-Nederland, en een omzet van een kleine 600 mil-
joen, ontwikkelt zich van een commodity-boer, die zetmeel
verkoopt aan bijvoorbeeld de papierindustrie, tot producent
van specialties met een hoge toegevoegde waarde. Zo
werkt het samen met DSM bij het modificeren van zetmeel
voor zuivel en bakery-markt en is ook Solanic, de eiwitfa-
briek in Gasselternijveen, veelbelovend.
KostenDaarnaast let Avebe op de kosten, en dat is nodig ook,
gezien het feit dat de Europese subsidies voor zetmeelaard-
appelen in 2012 beëindigd worden, waarna een vrije
markt overblijft. ‘Wij spelen daarop in door te investeren in
kostprijsverlagende projecten en door flexibel om te gaan
met het volume van jaar tot jaar. Dat volume hangt af van de
specifieke marktomstandigheden in een bepaald jaar,’ vertelt
Avebe-woordvoerder Johan Russchen.
Hij juicht het aanwijzen van Agro Food als topsector in het
noorden toe: ‘Het is de bevestiging van een aantal zaken
waar we al mee bezig zijn. Het gaat om het stimuleren van
duurzaamheid, innovatie en werkgelegenheid. Die thema’s
herkennen wij zeker en ondersteunen wij ook. We hebben
een unieke positie en ook een unieke technologie. Voor de
continuïteit van de coöperatie is het van levensbelang dat
we daar maximaal gebruik van maken.’
CCCAvebe is vanzelfsprekend één van de partners in het CCC.
Dat Agro Food zich topsector mag noemen, bevestigt vol-
gens Russchen dat dit instituut op de goede weg is: ‘Het past
naadloos bij wat men binnen Agro Food als kernpunt heeft
gedefinieerd, het delen van kennis en het versterken van de
posities van de Agro Food-bedrijven.’
Avebe op snijvlak Agro en Food
• De voedingsmiddelenindustrie
in Noord-Nederland heeft
6.000 bedrijven.
• Een toegevoegde waarde van
€ 6 miljard omzet (12% van
Nederland).
• 15.000 arbeidsplaatsen
(13% van Nederland).
• Daarnaast zijn er in de
primaire sector zo’n 5.000
bedrijven en schept dit additioneel
10.000 arbeidsplaatsen.
De agrifood-sector bepaalt daarmee
in belangrijke mate de economische
structuur in de regio.
• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
9
Het is niet verwonderlijk dat chemie een van de topsec-
toren in Noord Nederland is. Niet alleen herbergt het
noorden 10% van de nationale chemie, het is ook een
sector met tal van innovatieve kansen. Zo heeft de NOM
de ambitie om biobased economy een impuls te geven,
deels door nieuwe syntheses van biologische grondstof-
fen, deels door het grootschalige gebruik van biomassa
als brandstof of grondstof daarvoor.
Biobased economyBiobased economy staat extra hoog in het vaandel, omdat
het ook de topsectoren Agro Food en Energie betreft.
Zetmeelverwerker Avebe is bijvoorbeeld een hoogwaardig
chemisch bedrijf geworden en BioMCN maakt de brand-
stof methanol van biomassa. Voor de komende jaren mikt
de NOM op investeringen uit binnen- en buitenland in
deze hoek en op het uitbouwen van een kenniscluster om
voorop te blijven lopen in de groene chemie. Dat betekent
veel aandacht voor scholing en het aantrekken van hoog-
geschoold personeel uit het buitenland.
Bestaande chemieDaarnaast blijft ook de bestaande chemie van
belang. Veel werkgelegenheid ontstaat door uit-
breiding van bestaande bedrijven. De werkgelegen-
heid in de clusters in Delfzijl en Emmen groeit weer gestaag.
Als bedrijven onder druk staan assisteert de NOM om de
bestaande locatie zo sterk mogelijk te profileren en daarmee
het hoofdkantoor te beïnvloeden in het voordeel van de
hier gevestigde fabrieken.
Mail Sietse Wiersma via [email protected] of bel (050) 521 44 24.
• In Noord Nederland is 10% van de chemische industrie
gevestigd. Totale omzet: zo’n € 4,5 miljard en 3.000
arbeidsplaatsen.
• De bedrijvigheid concentreert zich in Delfzijl
(1.000 arbeidsplaatsen), waar chloorgerelateerde bedrijven
zitten en in Emmen (2.000 arbeidsplaatsen), waar kunst-
stof wordt gemaakt.
I N Z E T O P B I O B A S E D E C O N O M Y
Chemie: tal van innovatieve kansen
De ene vezel is de andere niet. Dat blijkt wel uit de ontwikke-
lingen van twee Akzo-dochters uit Emmen. De aramidevezel
was een special, die onder de vleugels van Tejin Twaron hele-
maal opbloeit, terwijl de polyestervezel van Diolen, een com-
modity, in 2008 na een kwakkelend bestaan ter ziele ging.
Maar het lot van een enkel product zegt nog niets over de
potentie van het bedrijf erachter. De opgebouwde kennis bij
Diolen wordt sinds 2008 rendabel geëxploiteerd door API
Institute, een met durfkapitaal gefinancierde researchorgani-
satie die de boedel en, belangrijker, de hoogopgeleide chemici
en ingenieurs overnam.
Veiligheidsgordels en bankbiljetten‘Wij zouden graag de vrijwel nieuwe productielijn in gebruik
nemen die hier al stond, want elke dag dat hij hier ongebruikt
staat kost dat geld,’ vertelt directeur Onno Lint van API Institute,
‘maar dat zou voor standaardproducten met de felle concurrentie
uit Azië op dit moment waanzin zijn. Grondstoffen, lonen, maar
vooral energie- en milieulasten liggen daar veel lager.’
Dat weerhoudt API er niet van zwarte cijfers te schrijven. Het
bedrijf doet research op aanvraag en stapt zelf in joint ventures
voor de ontwikkeling van nieuwe producten. Ook in huis
wordt op kleine schaal geproduceerd: vezeltjes bijvoorbeeld
die in waardepapier worden verwerkt om onder een UV-lamp
de echtheid te bewijzen. En hippe, grondstofgekleurde veilig-
heidsgordels voor de door modehuis Gucci ontworpen Fiat 500
in de Verenigde Staten.
Het bedrijf groeide in 3 jaar tijd van 10 naar 20 hoogopgeleide
werknemers en heeft een omzet van ruim € 1,5 miljoen.
BiobasedDat Chemie nu een topsector is in het noorden komt Lint
goed uit: ‘Het betekent veel aandacht voor innovatie en voor
biobased economy. Wat innovatie betreft, in de praktijk is lang
niet alle kennis vrij voorhanden, maar er zijn wel meer moge-
lijkheden om met kenniscentra in consortia te werken. En bio-
based economy wordt steeds belangrijker, ook voor ons bedrijf.
Je kunt uit suikerbieten en maïs polymelkzuur maken als grond-
stof voor flessen, garens en andere toepassingen. Het feit dat
daar indirect de spotlight op staat, kunnen we benutten, al was
het maar omdat dit voor iedereen nieuw is en makkelijker tot
consortia en open innovaties leidt.’
Geld verdienen met chemische knowhow
• N O V E M B E R 2 0 1 1
10
Op zoek naar de beste vliegtuigstoel
Check voor je op reis gaat www.seatguru.com. De site biedt vlieg-
tuigstoeladvies en stoelindelingen voor circa 700 vliegtuigen en
ongeveer 25.000 gebruikersbeoordelingen. Ook vind je er informatie
over service aan boord en vliegmaatschappijen. Met deze service zit
je goed!
Bron. Twitter Seatguro.com
Kw
ett
er
s!
Kw
ett
er
s!
Kunstmaand Ameland1 november t/m 30 november 2011
Ameland, Friesland
Tijdens Kunstmaand Ameland kom je
werkelijk over het hele eiland kunst in al
zijn vormen tegen. Ongeveer 70 nationale
en internationale kunstenaars tonen hun
schilderijen, keramiek, foto’s, beeldhouw-
werk, textielkunst, keramiek en video-art.
Ook worden er door de kunstenaars work-
shops georganiseerd. Daarnaast vinden er
uiteenlopende concerten plaats in de Grote
Kerk in Hollum.
Tip: bezoek het prachtige Ameland voor
een (korte) vakantie en combineer het met
waar cultuurgenot. Alle exposities zijn gratis
toegankelijk.
Bron: www.kunstmaandameland.com
Clear Fotofestival Groningen3 november t/m 27 november 2011 | Groningen
De reizende World Press Photo-tentoonstelling
die in 90 steden wereldwijd te zien is, toont de
winnende foto’s van de 54ste editie van de World
Press Photo-wedstrijd. De tentoonstelling is te
zien in de der Aa-kerk in Groningen en is een on-
derdeel van het Clear Fotofestival Groningen. Het
festival heeft nog veel meer te bieden. Er zijn nog
meer exposities, o.a. de Zilveren Camera 2011, er
worden bijzondere activiteiten georganiseerd, er
zijn themarondleidingen, er is een educatiepro-
ject en een lezingenavond.
Bron: www.clearfotofestival.nl
Blues Festival Hoogeveen3 december 2011 | Hoogeveen, Drenthe
Internationale en nationale bluesbands staan
op het podium tijdens de 7e editie van het
Blues Festival in Hoogeveen. Op verschillende
podia in Theater De Tamboer treden op: Ronnie
Baker Brooks, Buddy Whittington, Dede Priest,
Oli Brown, King King, Jon Amor, Kellie Rucker en
Maurizio Pugno Organ Trio. De Drentse Grey-
hound Blues Band begeleidt Julius E. Green,
Jay Bailey en Harriet Lewis. Het festival behoort
inmiddels tot de grootste indoor bluesfestivals
van Nederland.
Kijk voor nóg meer informatie op
www.blues-festival.nl
• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
11
Nu zijn we eraan gewend, maar zo’n vijf
jaar geleden was de mobiele telefoon
nog upcoming. Er waren nog geen smart-
phones met internet, geen apps. Pas de
afgelopen jaren heeft dat een vlucht
genomen. Toch deed Thomas Brinkman
in die tijd, als student, al onderzoek naar
de mogelijkheden van de mobiele tele-
Al tijdens zijn studie human technology schreef Thomas
Brinkman het businessplan voor MyOrder. Hij heeft nooit
getwijfeld en wist dat zijn idee kans van slagen had. Zijn
mobiele bestel- en betaalconcept is nu, vier jaar later, bezig
Nederland te veroveren. En het buitenland lonkt …
Thomas Brinkman (rechts) demonstreert MyOrder.
E E N O N D E R N E M E R U I T G E L I C H TSPOTLICHT
‘Netwerken is het allerbelangri jkst als je wilt ondernemen’
• N O V E M B E R 2 0 1 1
12
foon. ‘Als goed student zit je natuurlijk
vaak bier te drinken. Ik dus ook. Bij
café De Drie Gezusters (in Groningen)
duurt het vaak wat langer voor je kunt
bestellen en ze hebben hun telefoon-
nummer op de gevel staan. Het lag dan
ook voor de hand dat ik ging bellen:
‘Hallo, ik zit hier op het terras aan
tafel 100 en wil graag 2 bier.’ Ideaal
natuurlijk, met je telefoon een biertje
bestellen. Het idee liet me daarna niet
meer los.’
Al pratend steeds beter ‘Eigenlijk ben ik dat direct verder uit
gaan werken’, vervolgt Thomas. ‘Ik
heb een businessplan geschreven, een
app bedacht, een site ontwikkeld en
ben met het totaalconcept op zoek
gegaan naar investeerders. Zo kwam ik
in contact met een ict-bedrijf dat zich
graag meer innovatief wilde profileren.
Samen hebben we de MyOrder bv op-
gericht. Met hun ict-expertise konden
we de app echt gaan bouwen.’
Op zoek naar een pilot kwam Thomas
terecht bij Kaap Hoorn. ‘Ik kende de
eigenaar, Robert Adams, nog van een
bijbaantje. Hij was direct enthousiast.
Al pratend concludeerden we dat
bestellen alleen niet voldoende was,
maar dat er ook een betaalcomponent
bij zou moeten. Toen heb ik contact
gezocht met Rabobank die toevallig
net bezig waren met een pilot voor een
mobiele betaaloplossing, dus dat sloot
perfect aan. Ze wilden graag samen-
werken. Prachtig natuurlijk, want een
naam als Rabobank komt erg betrouw-
baar over en dat is nogal belangrijk bij
een product als MyOrder.’
Gratis en voor iedereenDaarna is het snel gegaan. MyOrder
ging zich richten op de ontwikkeling
van de gratis applicatie, voor ieder-
een en voor elk toestel. Vooral het
koppelen met kassasystemen was
een technisch intensieve klus. Dit
leidde er overigens toe dat ook een
van de grootste kassaleveranciers van
Nederland, Eijsink Afrekensystemen,
aandeelhouder werd. Inmiddels kun-
nen veel verschillende sectoren hun
content in het systeem kwijt: horeca,
parkeergelegenheden, evenementen,
ticketservices, bioscopen, bezorg-
restaurants … De lijst zal alleen nog
maar langer worden. En de consument?
Die profiteert ervan. Zij kunnen bij al
deze bedrijven producten en diensten
bestellen én betalen.
Goed binnenkomen‘Een goed netwerk is het allerbelang-
rijkst’, weet Thomas uit ervaring.
‘Dat je binnenkomt via een netwerk
en je verhaal mag doen zorgt ervoor
dat ook weer andere mensen je ver-
trouwen. Doordat ik als eerste met
Rabobank aan tafel zat kreeg ik meteen
mooie klanten. Huis ter Duin bijvoor-
beeld, in Noordwijk, en vervolgens de
hotels van Oranje en de strandtenten
daar … En via De Ondernemersclub
Noordwijk Marketing raakten steeds
meer bedrijven enthousiast. Op een
gegeven moment was ik voor de
concurrenten gewoon niet meer in te
halen.’
Niet meer weg te denkenHoe de toekomst eruitziet? ‘De ont-
wikkelingen gaan nu heel snel. We
willen een groot deel van het pinver-
keer overnemen door mobiele
betalingen. Daar zitten echt voor-
delen aan: niet meer wachten op de
ober of in de rij staan bij de bioscoop,
MyOrder neemt een hoop ergernissen
weg. En bovendien: als je al zoveel
met je telefoon kunt doen, wil je er
ook mee kunnen betalen toch? Straks
is MyOrder niet meer weg te denken.’
‘Bij de opstart van MyOrder heb
ik erg veel gehad aan het netwerk
van de NOM. Ook nu blijven we
in gesprek. MyOrder blijft volop in
ontwikkeling.
We zijn echt
nog maar net
begonnen.’
Facts & figures MyOrder +++ Opgericht in: 2010 +++ Personeel: 10 +++ Totaal aantal merchants: 3.000 +++ Gebruikers: 100.000 +++
Ook MyOrderdownloaden?Rechts onderin op www.myorder.nl staan
de downloadopties voor alle toestellen.
‘Netwerken is het allerbelangri jkst als je wilt ondernemen’
• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
13
Zo luisterden we onder andere naar topsprekers als
René Boender, Marc Lammers, Annemarie van Gaal
en Remco Claassen. Er waren ook indrukwekkende
verhalen uit onze eigen regio, van Janneke Harders,
directeur van Dacom, de meest innovatieve onder-
neming uit het Nederlandse MKB en winnaar van
de landelijke duurzaamheidsprijs, Thecla Bodewes,
directeur van Scheepswerven Bodewes, Scheepswerf
De Kaap en Maritima Green Technology en Zaken-
vrouw van het jaar 2011, de Friese detacherings-
miljonair Romke Kooyenga van Kooyenga Groep en
Egon Diekstra van Hamilton Bright, retail- en field-
managementspecialist. ’s Middags boden wat kleiner
georganiseerde workshops en themasessies
nog meer inspiratie voor succes. Aan het
eind van de dag konden ondernemers met
elkaar onder het genot van … enzovoort
verder praten, ideeën uitwisselen en nieuwe
contacten leggen. Met fluitende oren, schor
gepraat en boordevol plannen ging iedereen
eind van de dag weer huiswaarts. Het waren
twee fantastische dagen.
netwerken
ONDERNEMERSCONGRES 2011Op 5 en 6 oktober vond in Martiniplaza in Groningen het jaarlijkse
OndernemersCongres plaats. Natuurlijk opnieuw met de prettige
bedoeling ondernemers te inspireren, te motiveren en met elkaar
kennis te laten maken. Prikkelend was zeker het dagvoorzitterschap
van Jort Kelder. Scherp, helder en snel praatte hij in het plenaire
ochtendprogramma de sprekers en onderwerpen aan elkaar.
Kennisinspiratie
• N O V E M B E R 2 0 1 1
14
Social media lijken erg in te zijn. Of is het toch een hype?
Zin of onzin? De NOM vroeg het zich af en vond het een
goed onderwerp om aandacht aan te besteden tijdens het
OndernemersCongres. We vroegen Lykle de Vries van De
Ondernemers om de ins en outs en kansen en gevaren
van social media aan ondernemers uit te leggen.
Lykle de Vries?Op deondernemers.nl noemt Lykle zichzelf een Web
2.0 evangelist. En we lezen er dat De Ondernemers ‘zijn
gespecialiseerd in alles wat nodig is om ‘iets’ van idee
tot business te ontwikkelen.’ Lykle is de bedenker van
de Twitterfountain.
De stand van zakenOp dit moment zijn wereldwijd maar liefst zo’n 600
miljoen mensen actief op sociale netwerken. Hiervan
houden in Europa de meeste het bij één netwerk: Face-
book. En kijkt het overgrote deel hoe het eraan toe gaat
zonder actief te zijn. Populaire platforms in Nederland
zijn LinkedIn, Twitter, Facebook en Hyves.
Eenvoudige conclusie? Met zoveel ‘gebruikers’ kunnen we
nauwelijks meer spreken van een hype. Onze manier van
communiceren is definitief veranderd. Het is goed om
hiervan kennis te nemen.
Meedoen?Het begrip netwerken heeft een andere lading gekregen.
Als we ‘meedoen’ volgen we mensen en bedrijven en
worden we zelf gevolgd. Daarmee hebben we een machtig
communicatiekanaal in handen. Makkelijk en snel kunnen
we een hulpvraag uitzetten: wie weet er nog… wie heeft
er nog … wie vindt wat van ons idee … van ons product?
Maar ... er zit natuurlijk ook een andere kant aan. Be-
kend zijn de cases van Youp van ’t Hek die ageert tegen
T-Mobile, de Dell Hell-campagne waarin consumenten
op het web laten weten wat ze van het merk Dell vinden
(op dat moment niet zo goed), de rol van de sociale me-
dia bij de Arabische lente en niet te vergeten Wikipedia.
Lykle’s tips voor ondernemers Het is wel duidelijk: als je je begeeft op een van de plat-
forms moet je van tevoren goed weten met wie je waar-
over in gesprek wilt en waar je je doelgroep kunt vinden.
Dat bepaalt onder andere de keuze voor het medium
waarop je je wilt profileren. Je hebt snel en gemakkelijk
contact, maar je moet wel weten waar je aan begint.
Do’s• Begin met lezen en luisteren naar wat mensen
online zeggen over je merk, product en/of markt.
• Neem de tijd om te luisteren en leren, een on
line profiel bouw je in stapjes op.
• Ga in gesprek over onderwerpen waar je aan
kunt bijdragen, deel je kennis, stel vragen.
• Wees persoonlijk.
• Voeg mensen toe, follow of invite mensen die
jouw merk en/of product interessant vinden.
• Laat de buitenwereld weten waar je mee bezig
bent. Wees open.
Don’ts• Doen alsof social media niet bestaan. Ze worden
massaal gebruikt en dat beïnvloedt het gedrag
van je klanten, medewerkers en toeleveranciers.
• Bang zijn om online in gesprek te gaan. Deel
alleen wat je wilt delen (wees eerlijk!).
• Op alle kanalen tegelijk los gaan. Gun jezelf
de tijd om te ervaren hoe verschillend Twitter,
Facebook, LinkedIn, Hyves en Google+ werken.
• Direct massaal mensen volgen. Een goed net-
werk bouw je langzaam op.
Leestip Groundswell: Winning in a World Transformed by Social
Technologies, Charlene Li en Josh Bernoff
Workshop NOM: De Onzin van social media
• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
15
16
Van oudsher was Bosma een transport-
bedrijf met wisselende specialismen en
klanten. Toch heeft de onderneming zich
het afgelopen decennium voornamelijk
gericht op dit specifieke logistieke segment.
Hoewel Noord-Nederland traditioneel geen
regio is met veel grootschalige chemische
industrie (en daardoor ook vrijwel geen
logistieke specialisten op dit gebied kent)
durfde Bosma het in 2005 toch aan te
starten met het aanbieden van diensten
op het gebied van opslag en handling van
gevaarlijke stoffen, als aanvulling op de
reeds bestaande transportactiviteiten:
‘In september 2005 gingen we van start
vanuit onze gloednieuwe locatie in
Nijehaske, onder de rook van Heeren-
veen. Hoewel we zelf vooraf goed hadden
onderzocht in hoeverre er vraag naar dit
specialisme was te verwachten, was de
aanloop naar de uiteindelijke opening zeer
spannend. Echter, al na een paar jaar bleek
dat we moesten uitbreiden om nieuwe
en bestaande opdrachtgevers voldoende
ruimte te kunnen blijven bieden. De fysieke
opslag van gevaarlijke stoffen is door alle
veiligheidseisen zeer kapitaalintensief,
zonder de inbreng van de NOM zou de ab-
soluut noodzakelijke capaciteitsvergroting
in 2008 niet mogelijk zijn geweest.’
Deze relatief hoge investeringen, gecom-
bineerd met de omvangrijke en complexe
wet- en regelgeving die een hoog kennis- en
bewustzijnsniveau van betrokken mede-
werkers vereisen, doet veel bedrijven
besluiten tot het (gedeeltelijk) outsourcen
van chemicaliënlogistiek. Hoewel het
woord chemie een negatieve klank heeft,
zijn chemicaliën bij veel bedrijven en pro-
cessen onmisbaar. Het type bedrijven dat
Bosma tot zijn (potentiële) klantenkring
kan rekenen is dan ook zeer divers: van
chemiereuzen tot handelsondernemingen
en lokale productiebedrijven.
Mark Bosma
Bosma Logistiek, chemical logisticsBosma Logistiek uit het Friese Nijehaske is logistiek dienstverlener met als specialisme
het transporteren, opslaan en handlen van gevaarlijke stoffen. Voor dit doel beschikt
Bosma over een moderne op- en overslaglocatie die aan alle wet- en regelgeving voor de
opslag van gevaarlijke stoffen voldoet. Hoewel kleinschalig van aard kan Bosma haar
klanten een totaalpakket bieden binnen de complexe wereld van ‘chemical logistics’.
Dit betreft niet alleen het fysiek in beheer nemen en behandelen van de goederen van
de opdrachtgever maar ook het meedenken over logistiek en veiligheidsaspecten.
Workcity richt zich op iedereen die zich
oriënteert op een andere baan. Dat doen
ze door social media en vernieuwende
online mogelijkheden aan uw website te
koppelen met een high tech ‘Vacature
internetsite’. Sinds januari 2008 is er hard
gewerkt aan deze bijzondere vacaturesite.
Dankzij de unieke techniek en grote kan-
sen vonden de oprichters in de NOM een
perfecte derde partner om de ambities te
verwezenlijken.
‘Om succesvol te zijn moet je alles goed
doen. Van website tot het daadwerkelijk
matchen. Altijd goede kwaliteit leveren in
je gehele dienstverlening. Dat is precies
wat wij met de vacaturesites aan onze
klanten bieden’, aldus Ferry de Vries, di-
recteur van Workcity. ‘Helemaal als je ziet
dat wij tegen heel scherpe tarieven ieder
bedrijf van een high tech vacaturesite kun-
nen voorzien met doorplaatsingsmogelijk-
heden naar andere jobportals en
www.workcity.nl in het bijzonder.’
Naast de ‘Vacature internetsite’ en het
matchen van werkzoekenden en werkge-
vers via www.workcity.nl, biedt Workcity
via eigen ‘Vacat ure internetsite’Zet uw vacatures snel, simpel en goed-
koop online via uw eigen ‘Vacature
internetsite’ Let’s Work! Met dit motto
onderstreept Workcity de ambitie om
via de juiste match iedereen, en hoger
opgeleid personeel in het bijzonder, snel
aan het werk te krijgen en het dreigend
tekort aan personeel in Nederland actief
en transparant te bestrijden.
Workcity, alles voor de goede match
Participaties aan het woord
• N O V E M B E R 2 0 1 1
17
Kor van der Meulen vertelt enthousiast
over zijn investeringen in de bedrijfs-
software bij Prodist. ‘Wie er over vijf jaar
nog bij wil zijn moet investeren. Het is
vervolgens net zo belangrijk om hiermee
op te vallen. Ons systeem moet lopen als
een Zwitsers uurwerk, maar dit promoten
we met een rock ’n roll uitstraling!’
VoorsprongPrecal bestond eerst alleen uit een calcu-
latiemodule. Snel daarna volgden additio-
nele modules, zoals voor voorraadbeheer
of tracking and tracing. ‘De nacalculatie
behoort absoluut ook tot de formule.
Precal biedt een goed inzicht in wat je
daadwerkelijk verdient aan een klant. Het
is onder Windows ontwikkeld. Daar had-
den we vroeger een voorsprong mee, maar
zijn daar nu niet meer uniek in. Doordat
we vijftien jaar geleden al zijn begonnen
met bouwen onder Windows hebben we
veel uitdagingen die leveranciers op dit
moment nog ervaren al opgelost. Zoals bij-
voorbeeld een uitstekende integratie met
Microsoft Office en dan met name met
Microsoft Outlook. Alle uitgaande mail
wordt automatisch in gekoppelde klanten-
mappen opgeslagen en is op deze manier
voor iedereen direct beschikbaar.’
Nieuwe marktenDe klanten waar Prodist veel voor werkt
zijn in te delen in een vrij brede grafische
groep; offset, sign, direct mail, verpakkin-
gen, display. ‘Met name de verpakkings-
en displaywereld is een groeimarkt. Wij
scoren daar goed met onze flexibele
calculatiemethode. Met deze zogenaamde
Precal Business Components zijn we
tegenwoordig in staat om elk bedrijf in
de maakindustrie te automatiseren. Veel
bedrijven werken met Excel om voorcalcu-
laties te berekenen. Maar het nacalculeren
is lastiger: prijzen kloppen niet altijd of er
is geen koppeling met andere systemen.
Veel specialisten pleiten ervoor om te cal-
culeren in een ERP-systeem, maar men wil
wel snel een prijs kunnen afgeven. Met de
door Prodist Software ontwikkelde Precal
Business Components hoef je deze keuze
niet meer te maken. We leggen een ERP-
schil om Excel heen zodat men het beste
van twee werelden kan gebruiken.
UitbouwenMet de investering van de NOM kunnen
we sneller bouwen aan het horizontaal
in de markt zetten van onze software. Dit
vergt een andere werkwijze dan we tot
nu toe gewend zijn. Er moet veel meer
geadverteerd worden en we investeren
meer in social media en Google Adwords-
campagnes. En natuurlijk doen we wat we
afspreken. We zeggen niet voor niets: Aan
de buitenkant zijn we rock ’n roll, aan de
binnenkant een Zwitsers uurwerk.’
Prodist mixt uitstraling met softwareVoor expertise op het gebied van bedrijfs-
software kun je bijvoorbeeld afreizen
naar Leeuwarden. Daar heeft Kor van
der Meulen samen met broer Jan en
Steven Jansen Prodist Business Solutions.
Met het basisprogramma Precal bouwen
ze de bedrijfssoftware steeds verder uit.
‘We maken een product waar ook in de
toekomst nog geld mee te verdienen is.’
Op de foto: Steven Jansen (roze overhemd)Jan van der Meulen (in pak)Kor van der Meulen (hangend)
binnenkort meer producten en diensten.
Dit zijn onder andere een matchingtool,
een app voor de iPhone of iPad en video-
recruitment. Workcity heeft alles in huis
om vraag naar en aanbod van werk op een
moderne manier te matchen en hiermee
het dreigend tekort aan personeel in Neder-
land transparant en actief te bestrijden.
Met haar portfolio aan producten en dien-
sten is Workcity grossier in matchingtools.
‘Voor het matchen van vacatures met pro-
fielen moet je voortaan dus bij Workcity
zijn’, sluit Ferry de Vries enthousiast af.
via eigen ‘Vacat ure internetsite’Workcity, alles voor de goede match
Links: Martijn de Vries, rechts: Ferry de Vries
Participaties aan het woord
• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
hun huishoudelijke apparaten. We praten over gezonde ijsjes,
vetvrije chips en thuisdrogertjes. Mijn inzet is om Feyecon te
laten landen op de Hightech Campus die we willen opzetten
rond Philips Drachten als onderdeel van het Ecostructuurpro-
ject. Dat zie ik wel gebeuren.
’s Avond eet Jan Coumans bij ons thuis. We zijn soortgenoten
(hij Limburger en ik Brabander) en dat schakelt makkelijk.
Zoon Pim is hobbykok en maakt van de gelegenheid gebruik
om zijn kunsten te tonen. Lekker en handig!
MaandagMaandag kantoordag dus afdelingsoverleg. Het zijn
turbulente tijden, dus er valt veel te bespreken. Dan naar
Kuipers Woudsend, fabrikant van procesapparatuur van RVS
zoals sproeidrogers. Prachtbedrijf, Friese glorie en gelukkig
nauwelijks last van de crisis. Met Arco Biesheuvel praat ik
over de betrokkenheid van de Friese maakindustrie bij het
Dutch Drying Institute (DDI) dat hopelijk in Leeuwarden
wordt gevestigd - tegen Wetsus aan. Als internationale be-
drijven straks in het DDI samenwerken aan de ontwikkeling
van nieuwe droogtechnieken, zullen Friese toeleveranciers
zoals Kuipers als eerste worden ingeschakeld bij het maken
daarvan. Dat is de gedachte. Het enthousiasme van Kuipers
Woudsend motiveert mij om nog harder aan het DDI te
trekken.
Eind van de middag overleg met de Werkgroep Ecostructuur
Philips in Noord-Nederland. We zijn te gast bij Meine van
Dam van de Provincie Fryslân. Meine en ik delen de passie
voor de maakindustrie als onmisbare pijler van de econo-
mie. Vroeger, nu en ook in de toekomst. De Werkgroep heeft
de opdracht om tenminste vijf nieuwe innovatieprojecten
op de rails te zetten om de samenwerking tussen Philips en
de Noordelijke regio te versterken. Jan Post van Philips en
ikzelf trekken de kar, maar we worden daarbij fantastisch
ondersteund door clubs als de TLG, de Noordelijke hoge-
scholen, Syntens, de Provincie en gemeente Smallingerland.
Dit project is mijn snoepwinkel. Er kan veel meer in de relatie
Philips en het Noorden en we sleuren alles eruit wat erin zit.
DinsdagOm 7h10 zoon Gijs afgezet op school. Hij is net begonnen
aan groep 8 en gaat op kamp naar Ameland. Ook nu is
het rotweer maar daar merken ze helemaal niks van. Drie
nachten van huis, als Paps dat maar overleeft! Qua werk
vandaag drie partijen op bezoek die elkaar in wisselende
samenstelling spreken: Philips, Feyecon en Jan Coumans.
Jan Coumans is de drooggoeroe van Nederland en helpt
bij het onderzoek naar de haalbaarheid van het DDI. We
bespreken de voortgang met chef-staf Eisse Luitjens - altijd
goed voor bruikbare tips. In het gesprek tussen Feyecon en
Philips wordt duidelijk dat de CO2-technologie die Feyecon
ontwikkelt heel goed door Philips kan worden toegepast in
N O M M E R H A N S P R A AT | 1 9 - 2 5 S E P T E M B E R(Projectontwikkelaar innovatieprojecten High Tech systems, afdeling O& I )
DEWEEKVAN
• N O V E M B E R 2 0 1 1
18
WoensdagJan Coumans opgepikt bij het hotel en door naar Phoenix
in Scharsterbrug. Daar worden melkpoeders gemaakt. Met
locatiedirecteur Wouter Leijen bespreken we op welke
manier we vanuit het Friese de positie van Phoenix binnen
het moederbedrijf Vreugdenhil kunnen versterken. Vroeger
werden er subsidies ingezet om nieuwe investeringen aan te
trekken - nu proberen we met innovaties het verschil te ma-
ken. Is leuker en nuttiger. Jan Coumans op de trein gezet en
snel naar de fameuze NOM-familiedag op het Leekstermeer.
Lekker zeilen en eten met collega’s en de NOM-kids.
DonderdagBijzondere dag. Met een high-level Philips-delegatie op
bezoek bij Stork (dat tegenwoordig weer Fokker heet) in
Hoogeveen. Daar draait ‘mijn’ Smart Factory-project waarin
vier MKB-ers werken aan de ‘foutloze fabriek’, met Fokker als
proeftuin. Na bijna twee jaar kunnen we concluderen dat
het project meer dan aan ieders verwachtingen voldoet.
Ook voor Philips is ‘zero-defect’ de toekomst en we praten
over een Zero Defect Competence Center in het Noorden en
over een gezamenlijk KP7-project in 2012. Met de grootste
en één na grootste maakindustrie uit het Noorden. Dat wil
ik wel op mijn kerfstok hebben. Afgesloten met een rond-
leiding door Ben Geerts van Fokker, projectleider Smart
Factory. Na afloop nog snel even naar VWDTP aan het mooie
Paterswoldsemeer, waar de kinderen van ons ‘Optiteam’ nog
hard aan het trainen zijn terwijl het al bijna donker is. Niks
mooiers dan jonge wedstrijdzeilertjes die er vol voor gaan.
VrijdagVandaag eerst Variass in Veendam. Variass zit in veel van
onze innovatieprojecten en bijpraten met Henk Smid is
altijd inspirerend. Henk is betrokken bij de plannenmakerij
rond de Hightech campus in Drachten. Standpunt: als je
iets wil met Hightech in het Noorden moet je bedrijven bij
elkaar zetten, in projecten maar ook fysiek. ’s Middags de
werkweek passend afgesloten met een spoedje. Er dreigt
een mooi hightech-bedrijf in de problemen te komen en
dat laten we niet zomaar over onze kant gaan. De typische
NOM-formule (financiering koppelen aan innovatie) biedt
gelukkig genoeg houvast voor een goed gesprek en wie
weet voor een nieuwe toekomst. Thuisgekomen is zoon Gijs
weer terug van kamp. Je kan hem opvegen.
WeekendElke week heeft gelukkig ook een weekend. Zaterdag is
een kadootje. Zeilen op de Alde Feanen met de historische
Boeier van Philips en aan boord een aantal sleutelfiguren
uit ons Philips-project. Prachtig weer en dikke lol, zelfs vóór
de Berenburger. Zondag alweer op het water, maar nu als
begeleider van zeiljeugd bij de clubkampioenschappen. Wat
is het Noorden toch af en toe om je vingers bij af te likken.
Na gedane arbeid is het goed zeilen. Jan Post (Philips) met Hans Praat
aan het roer op het IJsselmeer.
• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
19
‘Harry Mulisch verzweeglidmaatschap TROS’ Eén van de moeilijkste aspecten van de moderne tijd is
de snelheid waarmee informatie rond gaat. Soms gaat
het zelfs zo snel, dat men niet in de gelegenheid is om
de feiten te controleren. Hoe los je dat op? Door zelf je
bronnen te leren kennen. Door in kaart te brengen wie
waar verstand van heeft, en niet alles voor zoete koek
aan te nemen.
Natuurlijk is het niet raar om te vertrouwen op de kwali-
teiten van professionele redacties. Maar een eigen verza-
meling kwalitatief goede bronnen is steeds makkelijker
samen te stellen. Daarmee maak je jezelf onafhankelijker
van de traditionele media, en wordt het makkelijker om
zelf snel en tijdig nieuws op te pikken.
Door Lykle de Vries (De Ondernemers)
@Lykle
Social media tips & tricks
Twitter en Twitter-lists1. Maak een account aan voor jezelf op Twitter.
2. Zoek vervolgens naar de namen van mensen in het
vakgebied waarin je interesse hebt en volg hun
Twitter-accounts. Hetzelfde kun je doen met onder-
werpen die je interesseren.
3. Kijk bij mensen waarvan je weet wat ze waard zijn
eens naar wie zíj volgen: dat zijn ook interessante
bronnen! Ga die ook volgen.
4. Maak vervolgens aan je Twitter-account één of
meer Twitter-lists, waarin je mensen bijvoorbeeld
per onderwerp op vakgebied bij elkaar zet. Zo’n list
kun je openbaar maken, maar ook ‘private’ houden,
lekker voor jezelf.
Blogs en RSS-feedsSteeds meer professionals houden een weblog bij waarin
ze hun expertise delen, maar ook reageren op het nieuws
in de wereld. Die weblogs zijn vaak ook een goede bron
van informatie. Je vindt ze door te googlen of doordat er
in tweets naar verwezen wordt.
1. Neem een Google Reader account (ga naar google.nl,
log in en klik op ‘Meer’ en selecteer vervolgens
‘Reader’).
2. Links bovenin het scherm van Google Reader zie
je een knop ‘Een abonnement toevoegen’. Door op
die knop te klikken en de url in te voeren van het
weblog dat je interessant vindt, voeg je het weblog toe.
3. Wanneer je een weblog bezoekt dat je graag zou
willen toevoegen, kun je ook uitkijken naar het
RSS-logo: wanneer je daarop klikt, voeg je het blog
ook toe aan Google Reader.
20
• N O V E M B E R 2 0 1 1
Het wad bij Nieuw-Statenzijl
Fotograaf: Bert Barelds Fotografie
www.bareldsfotografie.nl
EEN FOTOGRAFISCHE K I JK OP HE T NOORDENBLIKVANGER
• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
Thom Sijs
General Manager
Jellice Pioneer Europe B.V.
Hemdvan ’t lijf
Wat was uw grootste ondernemerssucces?In mijn professionele leven zijn er veel dingen waar ik trots op ben en twee wil ik er
van noemen. Een uit het begin van mijn carrière (begin jaren ’80) en een van een later
tijdstip (midden jaren ’00).
Begin jaren ‘80 werkte ik bij een groot bedrijf waar door de vakbonden een staking
was uitgeroepen, inclusief een blokkade van de poort. Als enig leidinggevende is het
mij destijds gelukt om mijn volledige ploeg (25 man) binnen te krijgen en te motiveren
om aan het werk te gaan.
In de jaren ’00 ben ik aangesteld als directeur van een verlieslatend bedrijf met 100%
omzet in loonproductie. Hier is het gelukt om binnen 2 jaar de turn around te maken
naar zwarte cijfers en, wereldwijd, nieuwe markten aan te boren waardoor uiteindelijk
driekwart van de omzet werd gerealiseerd uit private label activiteiten.
Wat is uw grootste mislukking cq fout? En wat heeft u daarvan geleerd?Gelukkig maak ik nog iedere dag fouten en leer ook nog iedere dag. Maar een van
de belangrijke lessen is voor mij geweest dat ik niet tegen mijn intuïtie in moet gaan.
Ik heb eens een baan geaccepteerd waarbij mijn intuïtie zei dat het niet goed was, maar
de positie, het geld en de auto trokken me over de streep. Dit ging dus mis.
Hoe ziet uw bedrijf er over 5 jaar uit?Over 5 jaar zal het bedrijf een significant deel van het resultaat halen uit niches in de
markt waarbij het bedrijf herkend en erkend zal worden voor haar servicegerichtheid
in combinatie met de juiste kwaliteit voor de toepassingen van haar klanten. Dat be-
tekent dat er geïnvesteerd wordt in opleiding van personeel, productontwikkeling en
klantrelatie.
Wat is het mooiste aspect van ondernemerschap?Het mooie aan ondernemerschap is dat je samen met partners richting kunt geven aan
ideeën om het bedrijf op een hoger plan te brengen. Vervolgens om de ideeën verdere
vorm en inhoud te geven met het team binnen het bedrijf en deze te implementeren in
de markten waarin het bedrijf actief is of actief wil zijn. En het mooiste aspect van het
ondernemerschap is natuurlijk als het dan lukt en succesvol is.
Wat valt tegen?Ik wil altijd sneller dan de rest.
Wat maakt ondernemen in NoordNederland speciaal?De intrinsieke kracht van Noord-Nederland maakt het ondernemen speciaal want er is
een goede arbeidsmoraal, er is kennis aanwezig en er kan kennis gegenereerd worden
door de opleidingsinstituten. Bovendien is er een infrastructuur met havens, een vlieg-
veld en wordt er gewerkt aan betere rail- en wegverbindingen met het achterland. Het
ondernemen in Noord-Nederland zal nog specialer worden als bestuurders, opleidings-
instituten en ondernemers, ieder vanuit hun eigen achtergrond en specialisme, in staat
zijn krachten en doelstellingen te bundelen voor een betere positie van dit landsdeel.
VRAGEN AAN EEN ONDERNEMER
• N O V E M B E R 2 0 1 1
22
NOM Finance wil bedrijven laten groeien. Ze doet dat door
financiering te verstrekken aan kansrijke ondernemingen
in Noord-Nederland in de vorm van aandelenkapitaal
en/of achtergestelde leningen. NOM Finance verschaft het
kapitaal waarmee ondernemers kansen kunnen benutten.
NOM Finance verleent bovendien vermogen in figuurlijke
zin: ze denkt mee en ondersteunt waar nodig.
Wat kun u van NOM Finance verwachten?Ruud van Dijk: ‘Wij bieden meer dan geld alleen. We
helpen graag de onderneming verder te professionaliseren
met als doel groei van omzet, winst en werkgelegenheid.
Snelle winst is geen doel, een actieve participatie en een
bedrijfsspecifieke aanpak daarentegen wel. We streven
ernaar partner te zijn voor een langere periode. De duur
van een participatie ligt daarom meestal rond de vijf jaar.
En last but not least, we nemen altijd deel als minder-
heidsaandeelhouder, hierdoor blijft de zeggenschap bij
de ondernemer zelf liggen!’
De NOM als financier
Wat wordt van u verwacht?
Wilt u in aanmerking komen voor een financiering, dan
moet u in ieder geval voldoen aan de volgende criteria.
Uw onderneming*
• is gevestigd in Groningen, Fryslân of Drenthe
• is landelijk of internationaal actief
• heeft bij voorkeur een innovatief karakter
• is in de kern gezond
• heeft een sterk management
• heeft een realistisch en goed onderbouwd bedrijfsplan
• heeft een aantoonbaar groeipotentieel
In onderstaande tabel ziet u voor welke vorm van financiering u in aanmerking komt.
* NOM Finance participeert niet in de primaire landbouw, detailhandel, vastgoed en horeca.
Wilt u contact met onze investmentmanagers? Bel of mail:
Ruud van Dijk
T 06-215 185 09
Koen Poppema
T 06-505 177 05
Jan Martin Timmer
T (050) 521 44 12
Chantal Leijendekker
T (050) 521 44 31
t
nancieringsFi vormBedrag DoelWie
MKB ondernemingen
Startende en jonge ondernemingen
Bestaande ondernemingen
€ 50.000 tot
€ 200.000
Start, doorstart,
groei, overname
Achtergestelde lening met
eventueel een optie op
aandelenkapitaal
€ 200.000 tot
€ 4.500.000
Start, groei,
overname, MBO/MBI,
opvolging
Aandelenkapitaal,
eventueel in combinatie met
een achtergestelde lening
• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
23
‘Ik heb wel een leuke suggestie voor
de kop van het artikel’, glimlacht
Wim Pater: ‘Van stoffige onderne-
ming tot aandeelhouder’. De groot-
aandeelhouder en directeur van
Paragon Products uit Veendam doelt
op het beeld dat hij lange tijd van de
NOM had. Een enigszins ambtelijk
aandoende organisatie met een trage,
stroperige besluitvorming, was zijn
gevoelsmatige indruk. Inmiddels weet
hij beter. Maar daarover straks meer.
Paragon Products komt voort uit een
onderzoeksproject van Avebe en een
onderzoeksinstituut uit Wageningen.
Doel was om van aardappelzetmeel
biologisch afbreekbare kunststoffen te
maken. Het bleek echter een moei-
zame weg om tot een commercieel te
vermarkten product te komen.
Wim Pater, die in 1997 als projectlei-
der bij Avebe aan de slag ging, ont-
dekte een nieuwe toepassing voor de
bioplastics: plantaardige hondenbot-
ten. In goed overleg met Avebe kreeg
Pater met zijn toenmalige compag-
non Chiel Ribbens, de mogelijkheid
om deze activiteiten van Avebe over
te nemen.
In 2004 werd het eerste hondenbotje
door Paragon op de markt gebracht.
‘Sindsdien heeft het bedrijf zich ont-
wikkeld tot een klein en slim bedrijf
dat zich tussen een aantal grote spelers
in de mondiale markt voor honden-
botten beweegt’, legt Pater uit.
‘Van plantaardige levensmiddelen-
grondstoffen maken we een korreltje,
dat granulaat heet. Dat biologische
granulaatkorreltje wordt via aange-
paste kunststoftechnologie verwerkt in
het meest innovatieve hondenbotje ter
wereld.’
ConceptHet is snel gegaan met het bedrijf dat
in 2008 de Groninger Ondernemings-
prijs won. In meer dan 40 landen
worden vanuit Veendam de gezonde
hondenkauwproducten verkocht aan
tal van toonaangevende groothandels.
Paragon is momenteel bezig met een
grootschalige uitrol in Amerika.
‘Noem het gerust een jongensdroom’,
zegt Pater,‘met vallen en opstaan gere-
aliseerd. Voor de buitenwacht lijkt alles
probleemloos te verlopen, maar er is
natuurlijk een hoop energie nodig om
de juiste voorwaarden te creëren waar-
binnen het bedrijf goed kan opereren.’
VertrouwenIn de zoektocht naar financierings-
mogelijkheden raakte Pater in gesprek
met een aantal banken. Deze waren
onder de indruk van de plannen van
Paragon. De banken wilden dan ook
graag financieren, maar alleen wan-
neer er ook een andere partij bij werd
gezocht die een deel van het risico op
zich wilde nemen. Gezien het huidige
economische klimaat bleek een finan-
ciering zonder risicokapitaal dan ook
net een stap te ver.
Vanaf dat moment kwam de NOM
in beeld. Na een eerste bezoek keerde
Wim A,B, projectmanager Groninger
Bedrijfslocaties, laaiend enthousiast
terug naar het kantoor van de NOM.
Niet veel later zat investmentmanager
Ruud van Dijk met Wim Pater aan tafel
voor een eerste kennismakingsgesprek.
Paragon Products ontwikkelt en produceert ‘het meest inno-
vatieve hondenbotje ter wereld’. De mogelijkheid om een aan-
deelhouder uit te kopen in combinatie met de behoefte aan
financiële slagkracht om het concept internationaal versneld
uit te rollen, bracht het Veendammer bedrijf Paragon Products
en NOM bij elkaar.
‘Paragon Products en de NOM passen bij elkaar’
NOM participeert in succesvol Petfood-bedrijf
Directeur Wim Pater van Paragon Productsmet Benji, een tevreden eindgebruiker
24
• N O V E M B E R 2 0 1 1
Het klikte direct tussen beide partijen.
‘Samen hebben we gekeken hoe we
een goede structuur neer konden
zetten, hoe we de aandeelhouder
konden uitkopen en op welke wijze
de gewenste groei kon worden gerea-
liseerd’, licht Ruud van Dijk toe. ‘Een
quick scan volgde om een goed beeld
van Paragon te krijgen. Waar staat het
bedrijf? En waar wil het naartoe? Wat
kan NOM daarin betekenen?’
‘Al snel kwam ik erachter dat de am-
bities binnen Paragon en de financie-
ringsmogelijkheden vanuit de NOM
goed op elkaar aansluiten. NOM heeft
daarnaast veel vertrouwen in het con-
cept. Een concept dat overigens door
iedereen binnen het bedrijf wordt
uitgedragen.’
Letter of IntentWat volgde was een Letter of Intent
(LOI), waarin de uitgangspunten van
financiering stonden geformuleerd.
De door de NOM opgestelde LOI
sprak Paragon aan. Of zoals Pater
het omschrijft: ‘De NOM gaf ons het
gevoel dat ze echt samen met ons
iets wilden opbouwen. Daarbij werd
in de opzet van de dealstructuur ook
rekening gehouden met mijn wens
om mijn managementteamleden mee
te kunnen laten participeren.’
Een volgende stap was het vormen
van een team bestaande uit Para-
gon, de banken, een adviseur, een
notaris en de NOM. Drie maanden
lang trokken de teamleden intensief
met elkaar op om het proces goed te
stroomlijnen. Een van hen was Auke
Doornbosch van Rein Advocaten &
Adviseurs uit Assen. ‘Met oog voor
ieders belangen zijn we tot zeer crea-
tieve oplossingen gekomen’, blikt hij
tevreden terug.
Ook Ruud van Dijk is positief gestemd
over de samenwerking. ‘Als invest-
mentmanager ben ik grotendeels
afhankelijk van de informatie die ik
krijg. Die informatievoorziening had
Paragon uitstekend voor elkaar. Er
is vrijwel geen vraag onbeantwoord
gebleven. We konden uiterst snel
schakelen.’
Financieringsklimaat‘Paragon laat ook zien dat er nog wel
degelijk financieringsmogelijkheden
bestaan voor bedrijven die fors willen
investeren en groeien’, aldus Ruud van
Dijk. ‘Vaak hoor je dat bedrijven mo-
menteel onvoldoende ruimte krijgen,
van bijvoorbeeld banken of andere
financiers, om hun plannen te reali-
seren. Door slimme combinaties
te maken tussen bancaire faciliteiten,
financieringsfaciliteiten vanuit de
Staat der Nederlanden (o.a. de Go
faciliteit) en risicodragend kapitaal
zoals de NOM dat beschikbaar stelt,
is het Paragon gelukt om voldoende
kapitaal uit de markt te halen.’
Snelheid van handelenEen openbaring, noemt Wim Pater
tenslotte nog de manier waarop is
samengewerkt met de NOM en het
proces is verlopen. Zijn eerdere beeld
van, en terughoudendheid over de
activiteiten van de NOM heeft dan
ook plaatsgemaakt voor enthousiasme,
vertelt hij. ‘Ik heb de NOM ervaren als
een dynamisch bedrijf dat ten gunste
van Noord-Nederland en de regionale
werkgelegenheid in bedrijven partici-
peert. En dan ook nog eens met een
snelheid van handelen die gelijk is aan
die in het bedrijfsleven. Soms zelfs nog
sneller.’
‘Paragon Products en de NOM passen bij elkaar’
25
• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
Het was ergens in september 2010
toen Projectmanager Compensatie-
orders Wubbo Everts zijn collega
Koen Poppema, Investmentmanager
van de NOM, aan zijn jasje trok.
‘Koen, ik ben bij een geweldig bedrijf
geweest dat geïnteresseerd is in par-
ticipatie door de NOM. Je moet daar
zeker eens gaan kijken!’ Het bleek om
de Tecnovia Group te gaan, een or-
ganisatie die geïntegreerde systemen
levert aan de defensie - en medische
sector, de analytische industrie en de
civiele luchtvaart. Wubbo was vooral
enthousiast geraakt door de volauto-
matische productielijn in de fabriek
van Tecnovia Axxion in Foxhol.
Zeven dagen in de week, vierentwin-
tig uur per dag maken robots hier
onderdelen van aluminium of tita-
nium voor onder meer vliegtuigen,
helikopters en satellieten. Manarme
productie, een wapen bij uitstek in de
concurrentiestrijd tegen de lagelo-
nen-landen. En dus toog Koen korte
tijd later naar Foxhol om te praten
met Sijbren Zandstra, de man die
Tecnovia in 1992 oprichtte. Ook hij
raakte onder de indruk van het voor-
uitstrevende karakter van het bedrijf.
Toen Zandstra vertelde dat Tecnovia
op zoek was naar financiering voor
een tweede straat in de productielijn,
zag Koen zeker mogelijkheden voor
participatie. Maar niet voordat hij de
beschikking kreeg over alle relevante
informatie zoals een businessplan,
een goede onderbouwing en een
overzicht van de bedrijfsresultaten.
InschattingsfoutDe resultaten van een door UNO,
een onafhankelijk bedrijfskundig
adviesbureau, verricht onderzoek
wierpen een nieuw licht op de zaak.
Want wat bleek: er was in Foxhol
het voorgaande jaar een fors ver-
lies geleden. Sterker nog, er was op
de machines nauwelijks productie
gerealiseerd. De machines waren nog
onvoldoende operationeel en ook
was de benodigde certificering nog
niet officieel toegekend. ‘Er was door
Tecnovia helaas een inschattings fout
gemaakt’, benadrukt Koen. ‘Dat deed
ons besluiten om alleen te parti-
ciperen wanneer er een nieuw en
stevig management kwam. Dat was
de eis, anders zou de deal worden
afgeblazen. Daar is men uiteinde-
lijk mee akkoord gegaan.’ De NOM
schoof vervolgens René Pol naar
voren als nieuwe directeur/eigenaar.
Koen kende René al van een eerdere
NOM investeert in toekomst Tecnovia Group
‘Nieuwe topman als voorwaarde voor participatie’Onlangs nam de NOM een groot deel van de aandelen over
van de Tecnovia Group, een innovatieve subcontractor voor
de medische sector, de analytische industrie en de civiele
luchtvaart. Maar ook werd René Pol naar voren geschoven als
nieuwe directeur/eigenaar. Naast financiële slagkracht leveren
we Tecnovia dus ook een solide management. Een unicum
voor de NOM.
Directeur /eigenaar René Pol houdt vingeraan de pols.
• N O V E M B E R 2 0 1 1
26
ontmoeting. René had hem destijds
te kennen gegeven dat wanneer hij
een kandidaat zocht hij daar wel voor
in zou zijn. Wel had René een aantal
voorwaarden gedefinieerd. Zo moest
het een technologisch bedrijf betref-
fen, opererend in een nichemarkt. En
ook moest het een stevige uitdaging
betreffen en de mogelijkheid bieden
om te participeren.
Constructieve samenwerking‘Hoewel er diverse kandidaten wer-
den aangedragen was René voor mij
de enige die voldeed aan het profiel’,
vertelt Koen. ‘Bij Visser Leeuwarden
en Ziegler Brandweertechniek uit
Winschoten heeft hij overduidelijk
bewezen dat hij bedrijven succesvol
in de markt kan zetten en flink kan
laten groeien. Bovendien zetten we
als NOM zwaar in op hands-on ma-
nagers, mensen die de mouwen op-
stropen en weten wat er op de werk-
vloer leeft en speelt. Zij verdienen de
voorkeur boven corporate mensen,
die vaak op een meer bestuurlijke
manier een bedrijf aanpakken.’ Na
een telefoontje van Koen verdiepte
René zich kortstondig in Tecnovia.
Hij gaf te kennen geïnteresseerd te
zijn om verder te praten. Het was het
begin van een proces waarin René
uiteindelijk het jawoord gaf. Vooral
de knowhow die binnen de poorten
aanwezig was en de gedetailleerde
manier van werken spraken naar
eigen zeggen aan. ‘Tecnovia is een
bedrijf met een innovatief karakter en
met enorm veel potentie’, zegt René,
vanuit het kantoor van Precision
Sheet Metal (PSM), een onderdeel
van de Tecnovia Group, in Hengelo.
‘Ook de samenwerking met de NOM
verloopt tot dusver erg plezierig en
constructief. We zijn heel intensief
met elkaar opgetrokken. Over primaire
zaken zoals de aandelenverdeling
en het salaris waren al in een vroeg
stadium heldere afspraken gemaakt.
De kaders waren gezet, met als gevolg
dat je gedurende het onderhandelings-
traject met de adviseurs van de heer
Zandstra precies wist wat je aan
elkaar had.’
Bijzondere combinatieDe NOM biedt Tecnovia dus niet al-
leen financiële slagkracht, maar ook
een solide management. Een bijzon-
dere combinatie, noemt Koen het.
‘Op deze wijze heeft de NOM dat nog
nooit eerder gedaan. Maar als de mo-
gelijkheid zich voordoet gaan we het
ongetwijfeld vaker doen. In het geval
van Tecnovia participeren we in meer-
dere delen. Een deel aandelenkapitaal,
een deel achtergestelde lening en een
deel voor toekomstige ontwikkelingen,
bijvoorbeeld een investering in de
tweede straat van de productielijn in
Foxhol. Daarnaast hebben we natuur-
lijk nog onze begeleidende rol, het
beheer. Na het zetten van een handte-
kening draag ik het dossier Tecnovia
over aan mijn collega Annemieke
Wouterse, eveneens Investmentman-
ger. Zij is dan het eerste aanspreekpunt
voor René.’
Snel succesRené kijkt zichtbaar uit naar zijn
werkzaamheden voor Tecnovia. Wat
mogen we in de nabije toekomst van
hem verwachten? ‘Allereerst moeten
de interne processen nauwkeuriger
worden neergezet’, betoogt hij. ‘En er
moet natuurlijk meer omzet worden ge-
draaid. We zullen proactiever moeten
handelen. Onder meer door nieuwe
opdrachtgevers te verwerven. Onlangs
is aan Tecnovia, als een van de eerste
Nederlandse toeleveranciers, het AS
9100-certificaat verleend, dé inter-
nationale standaard in de aerospace-
industrie. De komende jaren zal dat
certificaat door alle Amerikaanse en
Europese ruimte- en vliegtuigbouwers
worden vereist van haar subcontrac-
tors. De voordelen van het certificaat
moeten we ook daadwerkelijk ten
gelde maken. Ik zie veel mogelijk-
heden, daarom ben ik er ook ingestapt.
Naar mijn idee kunnen we relatief snel
succes boeken.’
‘Nieuwe topman als voorwaarde voor participatie’
• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
27
Flinc werkt!
Dé weg naar startkapitaal
DIT PROJECT IS MOGELIJK GEMAAKT DOOR DE PROVINCIE DRENTHE
Flinc Drenthe wordt uitgevoerd door
Doe Flinc!Bel me op06 - 27 08 72 66
ww
w.f-
linc.
nl
Alweer sinds 2008 is Flinc dé link voor startende en bestaande
ondernemers die nieuwe activiteiten willen ontwikkelen en op zoek
zijn naar startkapitaal. Door steun van de Provincie Drenthe werkt
Flinc voor Drentse Ondernemers. Koen van den Berg is als manager
al sinds de start bij Flinc betrokken.
‘Het is voor een startende ondernemer vaak moeilijk om de juiste paden
te bewandelen. Soms maakt aanscherping van het businessplan en
de presentatie net het verschil om financiering voor elkaar te krijgen.
Flinc kan daarbij helpen. Ook kunnen we door het vinden van goede
partners, het juiste netwerk en het wijzen op subsidiemogelijkheden,
zorgen voor een versnelling van de businesscase. Flinc is echt een effec-
tieve aanjager van nieuwe bedrijvigheid gebleken. Ik daag Drentse
ondernemers met nieuwe ideeën dan ook graag uit om Flinc gebruik
van ons te maken.’
Flinc geïnteresseerd? Neem contact op met Koen van den Berg. Of lees
eerst de verhalen van ondernemers die al Flinc deden op www.f-linc.nl.
Koen van den Berg
• N O V E M B E R 2 0 1 1
28
De zakelijke netwerksite LinkedIn met meer
dan 85 miljoen leden wereldwijd, heeft een
top 10 samengesteld van meest gebruikte
woorden in LinkedIn-profielen.
Daardoor zijn ze volgens de experts niet meer
origineel en onderscheidend. In Nederland
worden de volgende Engelse termen het
meest gebruikt:
1. Innovative
2. Dynamic
3. Team player
4. Extensive experience
5. Motivated
6. Entrepreneurial
7. Proven track record
8. Out-of-the box
9. Proactive
10. Value Add
Bron: www.dincmarketing.nl
Top 10K
we
tter
s!
Kw
ette
rs
!
Voor winners only: een afstandbestuurbare golfbal
Deze golfbal is een perfecte gadget voor de ware golffan. Kunt u er niet tegen om
altijd ingemaakt te worden of zeggen uw vrienden dat u het nooit van hen kunt
winnen? Dan is er nu een oplossing. Laat ze kennismaken met de afstandbestuur-
bare golfbal. U bepaalt zelf de richting met behulp van de afstandsbediening.
De bal heeft een kleine gyroscoop en een ingebouwd motortje om hem te laten
draaien. Succes verzekerd, dat wordt lachen!
Bron: www.gadgethouse.nl
TomTom Places is een app voor
de iPhone, waarmee je winkels,
bedrijven en restaurants, geldau-
tomaten, parkeergelegenheid en
supermarkten in de omgeving kunt
vinden. Mooie toevoeging van deze
app ten opzichte van concurrerende
toepassingen is de actuele verkeers-
informatie. TomTom Places bekijkt
de snelste route op dat moment.
Bron: http://itunes.apple.com/nl
Een pen met geheugen: de smart pen
De Livescribe Pulse smartpen neemt audio op en linkt dit aan wat je schrijft of
tekent. Heb je iets gemist? Tik op de aantekeningen of tekeningen met de punt
van de smartpen om te horen wat er is gezegd terwijl je aan het schrijven was.
De Livescribe Pulse smartpen slaat alles op wat je schrijft en tekent. Handig: sla
de bestanden op op je computer. Als je vervolgens op zoek bent naar woorden
in je aantekeningen, dan heb je ze zo gevonden. Met 4GB geheugen kun je meer
dan 400 uur opnemen, afhankelijk van de kwaliteitsinstellingen.
Bron: www.livescribeshop.eu
Meest gebruikte clichéwoordenin LinkedIn-profielen
• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
29
De NOMNoord Nederland is een bij uitstek agrarisch gebied. Aardappelen, suikerbieten en koeien.
En gras tot zover het oog reikt. Gras? Ja, gras is uitermate geschikt als grondstof voor een
biobased aanpak. Net zoals bietenbladeren en maisstengels. De biobased economy komt
op gang. Ook in Noord Nederland. Half december is de aftrap in Heerenveen. Door de NOM,
die daar een roadmap voor de biobased economy in het Noorden presenteert. Het gaat snel,
eind maart was de eerste verkenning in Leek en nu ligt er een plan, ontwikkeld en gedragen
door een groot aantal partijen.
• N O V E M B E R 2 0 1 1
30
De crux van de biobased economy is een veel nauwere
samenwerking tussen de agrarische en de chemische
bedrijfstakken. Een samenwerking en wederzijdse afhan-
kelijkheid zoals die lang heeft bestaan tussen de aardolie-
industrie en de petrochemie. Alle producten die we uit
olie kunnen maken, kunnen we ook isoleren uit groene
grondstoffen. Beter zelfs, want waar je uit olie de che-
mische producten vanaf de meest simpele bouwstenen
moet opbouwen - iets wat meestal onder vrij extreme
omstandigheden plaatsvindt - met organische oplos-
middelen en hoge temperatuur en druk, en met veel
afvalproducten, maakt de natuur in de plant al heel veel
chemische producten die we, na isolatie en zuivering,
zo kunnen inzetten voor verdere verwerking tot nuttige
producten. In principe kunnen we zo alles maken wat we
nodig hebben aan chemische producten en materialen,
zoals kunststoffen. Maar dan wel groen.
Groen betekent duurzaam. En duurzaam betekent van
alles: geen afval, dat wordt allemaal gebruikt. Geen
chemisch geweld, maar milde technologie met behulp
van enzymen. Geen extra kooldioxide-uitstoot, maar
klimaatneutrale productie. Minder importen van grond-
stoffen omdat we veel ter plekke maken en gebruiken.
Lager energiegebruik omdat de boeren de allerlaatste resten
van hun productie kunnen inzetten voor het maken
van eigen energie door vergisting van wat we vroeger
afval noemden. Ideaal dus? Ja. Zonder negatieve kanten?
Inderdaad. En waarom hebben we dat dan niet al veel
eerder gedaan? Twee redenen: de eerste is de almachtige
positie van aardolie, die in al onze behoeften aan che-
mische producten, materialen en energie kon voorzien.
Kon, want dat tijdperk begint langzaam af te lopen en
daarom is het goed om nu al de bakens te gaan verzet-
ten. De tweede reden is dat er flink wat nieuwe tech-
nologie voor nodig is, biokatalyse met enzymen om de
reacties goed te laten verlopen en scheidingstechnologie
om de gevormde mengsels weer uit elkaar te halen en de
gewenste producten te isoleren.
Met die beide technologieën zijn we ondertussen een
flink stuk op weg. En wat meer zegt, we zijn er goed in.
Nederland heeft een hoop kennis over procestechnologie
en een hoop kennis over katalyse en over de groene
varianten daarvan. Zelfs zoveel dat we op dat gebied
misschien wel het voortouw in de wereld kunnen nemen
en daarop een nieuwe economie en een nieuwe samen-
leving kunnen gaan bouwen. Een nieuwe economie die
hard nodig is gezien de concurrentie van de rest van de
wereld, de concurrentie van lage lonen, van grote thuis-
markten en van goedkope grondstoffen. Daar moeten
we iets tegenover kunnen stellen, en dat ‘iets’ heeft de
vorm van technische kennis en groene producten. Dat
is de enige manier. De tijd is er rijp voor. Consumenten
willen groene producten, bedrijven staan te trappelen
om ze te maken. De overheid zal belemmerende regels
neemt het voortouw
• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
31
32
moeten opruimen, en de kennisinstellingen moeten met
de bedrijven gaan samenwerken om nieuwe producten
te ontwikkelen. En de agrarische sector moet veel meer
gaan samenwerken met de chemie. Ook in Noord Neder-
land.
Noord NederlandIs Noord Nederland wel zo geschikt voor de biobased
economy? Zijn er ook zwakke punten? Het antwoord is
ja op beide vragen. Eerst maar de positieve punten.
Een grote agrarische bedrijfstak, goed georganiseerd via
coöperaties. Een steeds belangrijker wordende energie-
haven, een grote, zware chemische industrie en een
behoorlijk stevige kennisinfrastructuur. Nu de minder
goede punten. Een beperkt midden- en kleinbedrijf dat
in het geval van nieuwe industriële ontwikkelingen voor
de stoot naar innovatie en de vernieuwingen moet zor-
gen, nog te weinig affiniteit tussen de agrarische sector
en de chemie en te weinig goedopgeleide medewerkers
en technici om het Noorden in deze richting vooruit
te brengen. Maar deze mindere punten kunnen in hun
tegendeel gaan verkeren als de boeren de mogelijkheden
zien van de biobased economy, als kennisinstellingen
gericht gaan samenwerken met elkaar en met bedrij-
ven, als het onderwijs ziet welke kant het op moet, als
kleinere en grotere bedrijven nieuwe kansen zien en zich
in Noord Nederland komen vestigen, en als de overheid
helpt met de juiste steun en de juiste wetten en regels.
Dan groeit er in het Noorden een nieuwe, duurzame
agrochemische bedrijfstak, die alles haalt uit de biomassa
en die de ketens van productieprocessen met elkaar weet
te sluiten. Niet alleen binnen het eigen bedrijf, maar ook
onderling.
Een voorbeeld? Gras. Eind september presenteerde Grassa
in Appelscha de eerste mobiele grasraffinage-installatie. We
hebben in het Noorden meer gras dan de koeien op kun-
nen eten. Bovendien kunnen we er andere producten van
maken. Dat doet Grassa, een conglomeraat van veel spelers
en geïnteresseerden uit het Noorden. Ooit ontstaan als idee
om de lege tijd tussen de aardappelzetmeelcampagnes op
te vullen. Het bedrijf isoleert grasvezels die geschikt zijn
voor gebruik in de papier- en kartonindustrie en haalt de
eiwitten, die in flinke hoeveelheden in het gras aanwezig
zijn, voor menselijke en dierlijke consumptie uit het geraf-
fineerde sap. Dankzij het feit dat de installatie mobiel is
- en je dus geen grote hoeveelheden water in het gras naar
de fabriek hoeft te transporteren - kan de rest van het sap
gelijk terug naar het land. Dat levert een sluitende business
case op die later nog beter kan worden door andere waar-
devolle stoffen uit dat sap te halen. Het is maar een voor-
beeld, maar het toont wat er allemaal mogelijk is in de
nieuwe economie waar wordt nagedacht over kringlopen,
het sluiten van ketens, het gebruiken van afval en het op
elkaar afstemmen van producties.
Die veelheid van de ontwikkelingen komt aan bod op
15 december in Heerenveen (in het Abe Lenstra Stadion)
waar, na de eerste verkenning in Leek van een half jaar
geleden, de NOM de aftrap voor de biobased economy in
het Noorden zal geven met de presentatie van een boek
over de sterke en zwakke punten en vooral met de onthul-
ling van een roadmap voor de komende jaren. Zo gaan we
het doen in Noord Nederland.
www.grassanederland.nl
• N O V E M B E R 2 0 1 1
32
Energie van ... zet de energiewereld op zijn kopEnergie van … is een nieuw bedrijfsmodel voor een integraal back office-concept
dat lokale, duurzame energiebedrijven (bijv. coöperaties) volledig ontzorgt (meten,
billing, administratie, diensten, vergunningen, etc.) bij het bedienen van hun
klanten. Energie van ... kan zowel front office als back office diensten beschikbaar
maken, waarbij ‘het front’ altijd het lokale gezicht heeft. Daar zit de kracht: lokaal,
kleinschalig, herkenbaar en dichtbij. Een geïntegreerde webportal maakt de dienst-
verlening volledig financieel transparant voor de eindklant (consument), waardoor
het Energie van … mijzelf en mijn buren wordt.
Peter Breithaupt, eigenaar Biobench, adviseur Grunneger Power (jonge, duurzame energiecoöperatie uit Haren) over Energie van …‘Energie van … speelt in op de snelle opkomst van LDEB’s (Lokaal Duurzaam
Energie Bedrijf), decentralisatie van de energievoorziening en de nog noodzakelijke
integratie daarvan met de complexe juridische kaders en de ICT-omgeving van
de traditionele energiespelers. De NOM steunt de ondernemers met de uitontwik-
keling en marktintroductie van het bedrijfsmodel, met oog voor de huidige en
toekomstige complexiteit en marktkansen van de energiemarkt.’
Smart Factory De route naar een foutloze fabriekDe Smart Factory draait om het ontwikkelen van nieuwe (inline en realtime)
meet- en regeltechnieken waarmee de industrie ‘foutloos’ (en dus duurzamer)
kan produceren. De inzet is om het Noorden tot een hotspot van geavanceerde
productietechnologie te maken. Eén van de Smart Factory-projecten loopt bij
Fokker in Hoogeveen, waar vier Noordelijke MKB-bedrijven met succes een deel
van de composieten-fabricage ‘zelflerend’ en dus foutloos aan het maken zijn.
Innovatie is van groot belang. Nieuwe ideeën zijn de wapens waarmee een onderne-
ming de concurrentie-oorlog in haar voordeel kan beslissen. Nieuwe ontwikkelingen
kunnen de economie als geheel sterker maken. NOM-O&I is de motor achter belang-
rijke innovatieve projecten in Noord Nederland. Vanuit de hoofdtaak van de NOM - het
versterken en stimuleren van de noordelijke economie - zoekt NOM O&I actief naar
kansrijke en vernieuwende projecten om ze te stimuleren en ze te helpen verder te
ontwikkelen. Voorbeelden? Laat u inspireren door de volgende cases.
I N N O VAT I E Smet impact
Project in ontwikkeling
Ontwikkeld project
• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
33
34
Rob Goossens, vestigingsdirecteur Stork (Hoogeveen)over Smart Factory:‘We zijn ongelooflijk blij met dit project. De NOM heeft hiermee voor ons de weg
geëffend om te experimenteren met nieuwe besturingstechnieken, zodat we onze
voorsprong in deze markt kunnen vasthouden. De betrokken MKB-bedrijven kunnen
zich kwalificeren om straks met deze technieken naar buiten te gaan. Dat is een
grote kans voor Noord-Nederland.’
Waterplein Watervraagstukken vertaald naarbusinessopportunity (www.wateralliance.nl)Onder de vlag van de WaterAlliance modereert NOM O&I de vraaggestuurde
Waterplein-sessies. Het Waterplein biedt zowel de technologieleverende bedrijven
als wel de technologiegebruikende bedrijven een unieke kans om gezamenlijk te
werken aan het oplossen van actuele complexe watervraagstukken.
Hein Molenkamp, directeur WaterAlliance ( Leeuwarden)over het Waterplein:‘Het voorwerk dat O&I in een Waterplein-casus steekt, houdt ons scherp en zorgt
ervoor dat het Waterplein exclusief blijft voor complexe watervraagstukken met
een zwaarwegende economische drive. Op deze manier wordt tevens de kans ver-
groot dat deelnemende bedrijven er aan het eind ook zakelijk iets aan overhouden.’
O&I Netwerken
U bent geïnteresseerd
en wilt meer weten?
Neem dan contact met ons op:
telefoon (050) 521 44 66.
• N O V E M B E R 2 0 1 1
35
Kijk voor vers nieuws dagelijks op nom.nl
Het nieuwe werken: Symula gaat voor - taan op de e-scooter naar haar klanten
Eric Jansen: Provincies moeten kiezen voor NOM
Miljoenenorder voor Koninklijke Lankhorst uit Sneek
Nieuw kenniscentrum voor duurzame kunststoffen Onder de naam Stenden Polymore Research & Education
(Stenden PRE) is in Emmen een nieuw kenniscentrum voor
duurzame kunststoffen van start gegaan.
www.nom.nl/artikelen/58638/Nieuw_kenniscentrum_voor_ duurzame_kunststoffen
Grote plannen voor duur-zame energie-opwekking rond Euroborg www.nom.nl/artikelen/58364/Grote_plannen_voor_ duurzame_energie_opwekking_rond_Euroborg
TCE GoFour genomineerd voor innovatieprijs Blauwe Tulp TCE is een producent en ontwikkelaar van groene
energie en heeft een techniek ontwikkeld waarbij vis-
afval van de visserij kan worden omgezet in biodiesel.
www.nom.nl/artikelen/58610/TCE_GoFour_ genomineerd_voor_innovatieprijs_Blauwe_Tulp
Marketing Drenthe laat ondernemers ‘proefondernemen’ Marketing Drenthe heeft tien ondernemers uit het
westen van het land uitgenodigd om in de provincie
te komen ‘proefondernemen’.
www.nom.nl/artikelen/58125/Marketing_Drenthe_laat_ ondernemers_proefondernemen_
Nieuwe fabriek Teijin Aramid in Emmen produceert ‘supertape’ In Emmen is een nieuwe fabriek van het Japanse bedrijf
Teijin Aramid geopend. In de productiefaciliteit zal de
zeer sterke tape Endumax geproduceerd gaan worden.
www.nom.nl/artikelen/58367/Nieuwe_fabriek_Teijin_ Aramid_in_Emmen_produceert__supertape_
Waterbedrijf Vitens investeert in nieuw instituut voor wateronderzoek www.nom.nl/artikelen/58022/Waterbedrijf_Vitens_investeert_in_nieuw_instituut_voor_wateronderzoek
3 miljoen voor ‘LiveDijken’ in Groningen en Utrecht De dijk van de toekomst is sterk en slim. Nederland
is op zoek naar technologieën die dijken slim maken.
www.nom.nl/artikelen/58062/3_miljoen_voor__ LiveDijken__in_Groningen_en_Utrecht_
Recordopbrengst in aardappelsector www.nom.nl/artikelen/58340/Recordopbrengst_in_aardappelsector
NOM ondertekent manifest voor biobased economy www.nom.nl/artikelen/57972/NOM_ondertekent_ manifest_voor_biobased_economy
• I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
36
Tijd voor de NOM
De NOM investeert in de ont-
wikkeling van Noord-Nederland.
En daar kunt u, als ondernemer
goed gebruik van maken. Juist nu!
We nemen graag de tijd om u te helpen uw
ideeën van de grond te krijgen, uw ambities
waar te maken en groei te realiseren.
Bijvoorbeeld door u in contact te brengen met
partners, leveranciers of klanten. Door u een
financiering te verstrekken, kansen te vertalen
naar concrete mogelijkheden of u te helpen met
het vinden van een geschikte locatie. Of door
aandeelhouder in uw bedrijf te worden en u
met raad en daad terzijde te staan.
Gaat er bij u een belletje rinkelen?
U kunt in alle fasen van uw bedrijf een beroep op
ons doen. Vanaf de start totdat uw organisatie zo
goed als volgroeid is. En zelfs nog verder: tot opvol-
ging of overname. Neem nú contact met ons op.
Het is tijd voor de NOM.
Paterswoldseweg 810Postbus 424 • 9700 AK GroningenT (050) 521 44 44 • F (050) 521 44 00E [email protected] • I www.nom.nl
N.V. NOMInvesterings- enOntwikkelingsmaatschappijvoor Noord-Nederland
I N V E S T E R E N I N
O N T W I K K E L I N G
Top Related