Download - itika Boşluk Analizi ve Enerji Verimliliği Programı ... · Nihai Rapor Cilt 1 Politika Boşluk Analizi ve Enerji Verimliliği Programı Değerlendirmesi Konusunda Danışmanlık

Inception Report

Consultancy Services on Policy Gap Analysis and Energy Efficiency Program Evaluation Page iii

March 2015

MWH MÜHENDİSLİK ve MÜŞAVİRLİK LTD. ŞTİ

Koşuyolu mah Asmadalı sokak No:27 34718 Kadıköy, Istanbul Turkey

Tel: +90 216 545 3328

Fax: +90 216 546 04 77

Nihai Rapor

Cilt 1

Politika Boşluk Analizi ve Enerji Verimliliği Programı Değerlendirmesi Konusunda Danışmanlık Hizmetleri

Tedarik Ref: MENR-CS-02

Mayıs 2016, Düzenlenmiş hali Temmuz 2016

MWH Mühendislik ve Müşavirlik Ltd.

Asmadalı Sokak No. 27,

Koşuyolu 34718

Kadıköy, Istanbul- Türkiye

Tel: +90 216 545 3228

Fax: +90 216 546 0477

www.mwhglobal.com

Wuppertal Institute for Climate,

Environment and Energy

Doeppersberg 19, 42103

Wuppertal, Germany

Tel: +49 202 2492 0

Fax: +49 202 2492 108

www.wupperinst.org

TÜRKİYE CUMHURİYETİ

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI için hazırlanmıştır.

TÜRKİYE CUMHURİYETİ

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI

Nihai Rapor

Politika Boşluk Analizi ve Enerji verimliliği Programı Değerlendirmesi Konusunda Danışmanlık Hizmetleri

ii Ağustos 2016

Nihai Rapor


ID: GEF TF014579

Mayıs 2016, düzenlenmiş hali Temmuz 2016

Bu rapor, MWH Mühendislik ve Müşavirlik Ltd. Şti ve Wuppertal Institute Institut fuer Klima, Umwelt, Energie GmbH (WUPPERTAL) Ortak Girişimi (OG) tarafından, Küresel Çevre Fonu’nun (GEF) mali yardımıyla Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) için hazırlanmış olup, kesin surette JV ile ETKB arasında üzerinde anlaşmaya varılan kapsama dayanmaktadır. Bu nedenle, bu raporda, belgenin içinde kategorik olarak belirtilmeyen veriler ya da istekler hakkında sınırlamalar, varsayımlar veya itimat ifadeleri olabilir. OG'ye danışmadan bu rapora itimat edilmemelidir. Bu raporda verilen yorumlar ve öneriler, belirli bir bilgilendirme uyarınca OG’nin görüşlerini yansıtır ve bu nedenle söz konusu alanın içerebileceği bütün hususları mutlaka ele almaz. OG’nin bu rapora ilişkin sorumluluğu, ETKB ile olan anlaşması ile sınırlıdır. Bu raporun başka bir kişi tarafından kullanımının riski tamamen kendisine aittir. Bu raporun başka bir kişi tarafından kullanımıyla ilgili olarak OG tarafından hiçbir sorumluluk kabul edilmez. Burada ifade edilen görüşler OG’ye aittir ve bu nedenle hiçbir şekilde ETKB’nin veya GEF’nin resmi görüşlerini yansıttığı şeklinde değerlendirilemez.

Politika Boşluk Analizi ve Enerji Programı Değerlendirmesi

Rapor Adı: Başlangıç Raporu

Kontrollü Kopya

Rev. N.

Tarih Tanım

Değişiklik Düzenleyen Gözden Geçiren Onaylayan

1 15/03/2016 Taslak

R. Janssen

J. Roman

Ö. Yakut

S. Thomas

R. Janssen M. Sarıoğlu

2 23/03/2016 Nihai R. Janssen


3 19/05/2016 Nihai

R. Janssen

J. Roman

Ö. Yakut

S. Thomas

L. Tholens


Nihai Rapor


1 Ağustos 2016

İÇİNDEKİLER

Kısaltmalar ........................................................................................................................................ 4

1. Yönetici Özeti ...................................................................................................................... 5 Ana Vargılar ....................................................................................................................................... 5 Kilit Tavsiyeler ................................................................................................................................... 6

2. Giriş ...................................................................................................................................... 14

3. Politika Kapsamını Gözden Geçirme .......................................................................... 16 3.1. Türkiye’nin Enerji Verimliliği Politika Yönelimine Giriş ....................................................... 16 3.2. Türkiye’de Enerji Nerede Kullanılır .................................................................................... 18 3.3. Kilit Enerji Göstergeleri ..................................................................................................... 19 3.4. Enerji Yoğunluğunun Gelişimi ........................................................................................... 19 3.5 Tespit edilen Boşluk .......................................................................................................... 20

4. Türkiye’nin Enerji Verimliliği Programlarını Anlama .......................................... 23 4.1. Türkiye’de Enerji Verimliliği Mevzuatı ............................................................................... 23 4.2. Sektörlere göre enerji verimliliği politika tedbirlerine genel bakış ...................................... 24 4.3. Enerji verimliliği mevzuat ve programlarının mevcut durumu ............................................ 26

5. Politika Boşluğunu Anlama ........................................................................................... 32 5.1. Giriş ................................................................................................................................. 32 5.2. Politika geliştirme süreci ................................................................................................... 32 5.3. Politika Boşluğunun Değerlendirilmesi .............................................................................. 33 5.4. Enerji Verimliliği Mevzuatı ................................................................................................ 33 5.5. Uygulama ........................................................................................................................ 36 5.6. Enerji Verimliliği Direktifinin temel unsurlarına hızlı bir genel bakış ................................... 37 5.7. Programın Zorluğu ........................................................................................................... 39 5.8. Prototip tedbirler paketi ................................................................................................... 39 5.9. Özet ................................................................................................................................. 45 5.10. Organizasyonel Hususlar .............................................................................................. 48

6. Politika Boşluğunu Kapama .......................................................................................... 51 6.1. Politika Beyanı ................................................................................................................. 51 6.2. Mevzuat ........................................................................................................................... 51 6.3. Politika/Program Geliştirme ............................................................................................. 52 6.4. Uygulama ........................................................................................................................ 54 6.5. Kurumsal .......................................................................................................................... 56

7. YEGM Enerji Verimliliği Programlarının Değerlendirilmesi ............................... 57 7.1. Giriş ................................................................................................................................. 57 7.2 Değerlendirme Çerçevesi .................................................................................................. 57 7.3 YEGM Enerji Verimliliği Programlarının Gözden Geçirilmesi .................................................... 58 7.4 Değerlendirmelere ilişkin Nihai Yorumlar................................................................................ 66

8. Özet ...................................................................................................................................... 68

Nihai Rapor


2 Ağustos 2016

TABLO LİSTESİ

Tablo 1: Türkiye İçin Kilit Göstergeler, 1960 - 2013 ................................................................................................ 19

Tablo 2: Sektör ve Türe göre Enerji verimliliği programlarının Listesi .................................................................... 25

Tablo 3: SWOT Analizinden elde edilen bulguların özeti ........................................................................................ 29

Tablo 4: Ana enerji verimliliği direktiflerinin getirdiği temel yükümlülüklerin özeti .................................................. 36

Tablo 5: Sanayi İçin Raporlamanın Sonuçları ......................................................................................................... 46

Tablo 6: Binalar İçin Raporlamanın Sonuçları ......................................................................................................... 47

Tablo 7: Enerji yönetimi programının uygulanması için Politika Yolu eylem kontrol listesi ................................... 48

Tablo 8: YEGM Enerji verimliliği programları için Gözden geçirme ........................................................................ 58

Tablo 9: VAP Programı etki değerlendirmesinin sonuçları ..................................................................................... 59

Tablo 10: Gönüllü Anlaşma Programı Etki Değerlendirme Sonuçları .................................................................... 61

Tablo 11: Öngörülen yıllık enerji tasarrufları ve tedbirlerin ekonomisi.................................................................... 65

Tablo 12: Temel Enerji verimliliği ile ilgili programların ve politika boşluğunu kapamak için tedbirlerin özeti .................................................................................................................................................................. 69

Nihai Rapor


3 Ağustos 2016

ŞEKİL LİSTESİ

Şekil 1: Enerji tüketiminde paylar, 1995-2013 ......................................................................................................... 18

Şekil 2: Nihai enerji tüketiminde paylar, 2013 .......................................................................................................... 18

Şekil 3: Enerji yoğunluğunun gelişimi, 1990 - 2011 ................................................................................................. 20

Şekil 4: Senaryoya Göre Enerji yoğunluğu, 1990-2030 .......................................................................................... 21

Şekil 5: Olağan (Business-as-usual) ve hedeflenen senaryolarda enerji tedarik tahminleri. 2015-2023 yılları için primer enerji tasarrufları yol haritası ............................................................................................... 22

Şekil 6: Enerji Verimliliği ile İlgili Önemli Mevzuatlar ............................................................................................... 24

Şekil 7: Enerji verimliliği politika yolu ........................................................................................................................ 33

Şekil 8: Enerji verimliliği için AB ve Türk Mevzuatı zaman çizelgesi ...................................................................... 35

Şekil 9: Sanayide Enerji Verimliliği için Genel Politika Paketi ................................................................................. 41

Şekil 10: Yeni Binalarda Enerji Verimliliğine Yönelik Genel Politika Paketi ........................................................... 43

Şekil 11: Mevcut Binalarda Enerji Verimliliğine Yönelik Genel Politika Paketi ....................................................... 44

Şekil 12: EE yatırımlarının ölçeklenmesinde kamu sektörü vs. piyasasının rolü ................................................... 49

Şekil 13: Enerji Verimliliği Direktifinin Kilit Özellikleri ............................................................................................... 52

../../Policy%20Gap%20-%20August%202016/submitted/EE%20Policy%20Gap%20AnalysisFinalReportVol1_20160530_final_TR_v2.doc#_Toc458677451

Nihai Rapor


4 Ağustos 2016

Kısaltmalar

EE Enerji Verimliliği

EED Enerji Verimliliği Direktifi

EPBD Binaların Enerji Performansı Direktifi

ESCO Enerji Hizmet Şirketi

EU Avrupa Birliği

GDP Gayri safi yurt içi hasıla

GDRE Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü

GEF Küresel Çevre Fonu

IEA Uluslararası Enerji Ajansı

MENR Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

MoSIT Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

M&E İzleme ve değerlendirme

M&V Ölçme ve Doğrulama

Mtep Milyon ton eşdeğer petrol

NEEAP Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı

R&D Araştırma ve Geliştirme

SME Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler

SWOT SWOT (Güçlü Yönler, Zayıf Yönler, Fırsatlar ve Tehditler)

TEP Ton eşdeğer petrol

TFC Toplam nihai tüketim

TPES Toplam birincil enerji tedariki

UNFCCC Birleşmiş Milletler İklim değişikliği Çerçeve Sözleşmesi

Nihai Rapor


5 Ağustos 2016

1. Yönetici Özeti

Bu “politika boşluk analizi” projesi, ETKB’ye özellikle KOBİlerle ilgili politika ve eylemleri güçlendirmek için, enerji verimliliği politika ve programlarını değerlendirmede teknik destek sağlamak amacıyla tasarlanmıştır.

Bu proje, ticari banka kredilerine erişimin arttırılması yoluyla, KOBİlerin enerjinin etkin kullanımını arttırmak amacıyla geliştirilmiş Dünya Bankası’nın “Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin (KOBİler) Enerji Verimliliği Projesi”nin bir unsurudur. Projenin iki temel unsuru bulunmaktadır: Türkiye’deki büyük ölçekte enerji verimliliği programlarının politika boşluk analizi ve derinlemesine analiz edilmesi.

Bu politika boşluk analizinden elde edilen temel sonuç ve öneriler bu bölümde verilmiştir. Tavsiyeler, 2023 enerji yoğunluğu hedeflerine ulaşmak için hangi adımların atılması ve tedbirlerin alınması gerektiği konusunda Devlete seçim yapabilmesi için yardımcı olmayı amaçlamaktadır. Tavsiyeler bu projenin uygulanması esnasında gerçekleştirilen analizi temel almaktadır ve 28 Ocak 2016 tarihinde ETKB tarafından gerçekleştirilen yuvarlak masa görüşmelerinde ele alınmıştır.

Ana Vargılar

Aşağıdakiler bu çalışmanın ana genel vargılarını yansıtmaktadır:

Enerji verimliliği açısından Türkiye'de iyi bir yasal çerçeve olmasına ve enerji verimlilik stratejisi içerisinde birçok iyi unsur bulunmasına rağmen, Türkiye'nin 2023 uzun vadeli enerji yoğunluğu hedefinin iddialı olduğunu ve program ve politikaların mevcut portföyü ile ilgili hedefleri karşılama açısından bir risk oluşturduğunu düşünüyoruz;

Enerji verimliliği açısından AB müktesebatının kabulü süreci elbette genel enerji verimliliği stratejisini önemli ölçüde geliştirecektir ancak tamamen uygulanıncaya kadar büyük bir politika boşluğu olacaktır;

Ancak AB müktesebatını uygulama ve iç hukuka aktarmak birçok zorluğu da beraberinde getirir; çünkü gerekli mevzuat değişikliklerinin yapılmasına ek olarak program yelpazesini genişletme ve mevcut politika geliştirme ve uygulama yolunun da değiştirilmesi gereklidir;

Çeşitli kamu kuruluşlarının kapasitesi önemli ölçüde güçlendirilmelidir;

SWOT Analizi tüm sektörlerde birçok iyi programın olduğunu göstermektedir; ancak 2023 enerji verimliliği amaçlarına ulaşabilmek için bunların genişletilmesi ve revize edilmesi gereklidir. Mevzuat, eğitim, bilgi ve mali konularda iyi bir enstrüman kombinasyonu vardır. Fırsatlar, zayıf yönler ve tehditlere göre ağır basmaktadır;

KOBİ'lere karşı hedeflenen bazı programlar olmasına rağmen bunlar genişletilebilir ve iyileştirilebilir. Bunlar 2023 hedefine ulaşmakta önemli ölçüde katkı sağlayabilir ve aynı zamanda ticaret için geliştirilmiş rekabet gibi diğer faydalar da sağlar;

Devletin, KOBİler ve büyük sanayilere enerji verimliliğine yönelik finansal desteği önemli ölçüde artırmasına ihtiyaç vardır;

Enerji verimliliğini finanse etmek için ticari bankalar, IFI enerji hizmet şirketleri ve enerji dağıtım şirketleri yoluyla yatırımların desteklenmesi gibi başka fırsatlar da vardır;

Nihai Rapor


6 Ağustos 2016

Mevcutta hazırlanmakta olan Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı (NEEAP) tavsiyelerin uygulanmasında önemli ölçüde iyileştirilmiş bir yaklaşım benimsenmesi gerektiğini göstermektedir. Bu çalışma en kısa sürede başlamalıdır. NEEAP içerisinde önerilen pek çok yeni ve genişletilmiş program vardır ancak 2023’ etki edebilmesi için analiz, program tasarımı ve program uygulaması geciktirilemez. Bu çalışma YEGM öncülüğü altında Enerji Verimliliği Koordinasyon Kurulu tarafından koordine edilmelidir. İşin çoğunluğu diğer ilgili bakanlıkların desteği ve uluslararası işbirliği yoluyla YEGM’de yapılmalıdır;

NEEAP Devletin taahhüdünü temsil eden bir politika dokümanıdır. Ancak aynı zamanda devam eden süreçtir; çünkü her üç yılda bir Hükümet tarafından revize edilmelidir. Devletin bir sonrakilerin hazırlanması için gerekli adımları atmasına ihtiyaç vardır. Bu da titiz izleme ve değerlendirmeyle başlar.

Kilit Tavsiyeler

Aşağıdakiler, enerji verimliliği stratejisinin uygulanmasının bir sonraki aşaması için başlangıç öncelikleri oluşturan temel tavsiyelerdir.

Genel Politika

Devlet:

Genişletilmiş enerji verimliliği stratejisinin ve enerji verimliliği beşeri ve mali kaynakları ile ilgili daha fazla taahhüdün faydalarını açıklamak üzere kıdemli kamu yetkilileri için iç politika dokümanı hazırlamalıdır. Belge güncel olarak hazırlanan taslak NEEAP’ı baz alarak stratejinin nasıl kullanılacağı ve artan enerji verimliliği tedbirlerinin faydaları hakkında somut fikirler içermelidir;

Tüm son kullanıcı sektörler için iddialı enerji verimliliği amacına yönelik devlete yeniden taahhütte bulunan 2012 enerji verimliliği strateji dokümanı revize etmelidir. Strateji, Türkiye'de henüz kabul edilmemiş AB mevzuatlarını kabul etmek suretiyle taahhüdün nasıl genişletilebileceğini içermelidir. NEEAP, Bakanlar Kurulu ve parlamento tarafından resmi devlet politikası olarak onaylanırsa bu belge yerine geçebilir;

2023 enerji yoğunluk hedefini, AB Enerji Verimlilik Direktifi yaklaşımına benzer bir uygulama gerçekleştirmek için nicel enerji tasarruflarından birisi ile değiştirmelidir. Böyle tasarruflar taslak NEEAP içerisinde tanımlanmıştır. Bu izlemeyi kolaylaştıracak ve tüm paydaşların anlaması daha kolay olacaktır;

İlgili paydaşlar (örneğin sanayi birlikleri, tüketici grupları, akademisyenler, yerel ve bölgesel yönetimler, finansal kurumlar vb) politika ve tedbirlerin tasarım ve uygulama aşamasına dahil edilmeli ve onlara düzenli olarak danışılmalıdır. Bu politikaların yeterli ve pratikte uygulanabilir olmasını sağlayacaktır ve aynı zamanda uygunluğu da artırabilir;

Enerji verimlilik politikaları ve tedbirleri düzenli ve sürekli olarak izleme ve kapsamlı olarak değerlendirmelidir. Raporlama gereklilikleri gibi ihtiyaç duyulan mekanizmalar ve ölçme ve değerlendirme sonuçları için iyi tanımlanmış yöntemler oluşturulmalı ve karşılayacak kaynaklar tasarım aşamasında tahsis edilmelidir. Enerji verimlilik tedbirlerinin etkisini analiz etmek ve değerlendirmek için işletmelerden bilgi toplayan ENVER portalı iyi bir başlangıçtır;

Mevcut ve gelecek programları dikkate alarak entegre bir yaklaşımla çalışmalıdır;

Nihai Rapor


7 Ağustos 2016

Farkındalık ve bilgi programlarından başlayarak, yeni enerji etüt zorunluluğuna tabi olmayan küçük şirketler için enerji etütlerini desteklemek devlet için bir sonraki adımdır. Bu aynı zamanda enerji etüt uzmanları için daha fazla gelişmiş eğitim ve sertifikasyon programlarını gerektirir;

Etüt sonuçları kamu kuruluşları ve veya yerel makamlar tarafından KOBİ/sanayi şirketleri ile birlikte ele alınmalı ve yatırımlar için mevcut veya yeni mali teşvik programları için uygulamaların temel oluşturulmalıdır; ve

Daha büyük enerji yoğun şirketler için pek çok yatırım projesi kanıtlanan enerji tasarrufu bazı yatırım projeleri belirli miktarda kanıtlanmış belirli bir miktarda enerji tasarrufu elde etmek için gönüllü anlaşmaların temelini oluşturabilir. (Proje esaslı enerji tasarruflarına göre stokastik etkilere daha eğilimli olan enerji yoğun iyileştirme yerine).

Mevzuat açısından

Devlet:

AB enerji verimlilik direktiflerini (özellikle Enerji Verimliliği Direktifi, ayrıca 2010 2010 Binalarda Enerji Performans Direktifi) ulusal hedefler ve program seçeneklerini birleştirerek iç hukukuna aktarmak için hazırlık yapmalıdır; ve

Her türlü kurumsal değişikliği içermek ve çakışmaları engellemek adına AB Enerji Verimliliği Direktifi ile uygun hale gelecek şekilde 2007 Enerji Verimliliği Kanununu gözden geçirmelidir. (aşağıya bakınız)

Mevcut Devlet Programları için

Mali

Mevcut başlıca mali teşvikler EBRD veya Dünya Bankası tarafından finansa edilmektedir. Devlet tedbirleri sınırlı kapsamdadır. YEGM içerisindeki mevcut iki mali enstrüman birçok faydaya sahip olabilir ancak küçük, sınırlı bütçeye sahip olduklarından büyük enerji yoğun şirketleri hedeflemekte, geleneksel mali engelleri ele almamakta ve 2023 enerji yoğunluğu hedefine ulaşmaya çok az katkı vermektedir. KOSGEB veya Bölge 5 ile sağlanan diğer mali enstrümanlar yine sınırlı kapsama sahiptir ve 2023 hedeflerini karşılamak için önemli bir etkiye sahip olmayacaktır. Başarılı enerji verimliliği programlarını uygulamak ve sürdürülebilirliği sağlamak için sürekli ve güvenilir bir finansman kaynağı gerekmektedir. Enerji verimliliğine yönelik piyasa dönüşümü sadece çok yıllı finanse etme mekanizması ile gerçekleştirilebilir. Sınırlı finansman ve bunun yanında dur ve devam et finansmanı büyük bir olumsuz husus olarak karşımıza çıkmaktadır ve enerji verimliliği programlarına katılıma motivasyonunu azaltır. Süreklilik en kilit husustur.

1. YEGM

Türkiye'deki enerji yoğunluğu en yüksek sanayilerdeki hedef kitle için iki program oldukça popüler olmuştur. Yoğun iş gücü gerektiren bu programların sunum sürecini geliştirmeden programın yaygınlaşması hususunda iddialı hale gelmek oldukça zordur. Ancak enerji verimliliğimin önemi konusunda farklılık yaratmış olmaları nedeniyle kısa veya orta vadede muhtemelen devam edecektir.

Nihai Rapor


8 Ağustos 2016

2. Bölge 5

Bölge 5 vergi kredi programı bir kaç yıl önce duyurulmuş ve desteklenmiş ancak hiç bir zaman tam olarak uygulanmamıştır. Hiçbir rehber doküman bulunmazken pek çok başvuru alınmıştır.

3. KOSGEB

KOSGEB pek çok finansman seçeneklerine sahiptir. Enerji etütleri için destek ve KOBİlere makine ve ekipman ve bunun yanında işgücü ve montajla ilgili olarak 20,000 TL mali destek sağlar.

Devlet, mevcut mali araçlara ilişkin olarak:

Etkilerini nasıl artırabileceğini görmek için mali programların tüm hususlarını gözden geçirmelidir. Önemli ölçüde artan finansman mutlak şekilde gereklidir ancak daha yüksek etki elde etmek için yeterli değildir;

Finansman başvuruları için hazırlık yapmalarına yardımcı olmak üzere enerji etüt şirketlerine açık destek sağlamalıdır. Aynı zamanda proje finansman başvurularının başarılı şekilde uygulaması için başvuruyu hazırlayan enerji yöneticilerinin veya enerji etüt giderlerinin bir kısmını karşılayabilir;

VA programı için hedef enerji yoğunluk hedefi olmamalıdır daha ziyade yatırım projeleri ile elde edilen enerji verimliliği hedefi olmalıdır;

Geri ödeme süresi bir yıldan az olan projeler finanse edilmemelidir; çünkü normal koşullar altında bu şirketler söz konusu program olmadan da bu tedbirleri alacak olan şirketlerdir. Bu free-rider (tedbir alınsa da alınmasa da oluşacak etki) etkiler önlenmelidir;

Projenin başlangıç aşamasında finansal desteğin sağlanmasını dikkate almalıdır;

Mali enstrümanlar ve ilave enstrümanların (enerji yönetim faaliyetleri ve enerji tetkikleri gibi) tamamıyla ilgili olarak “paket” halinde farkındalık oluşturmalıdır. Bu, örneğin enerji yönetimi ve etütlerinin bir projenin VA veya VAP için uygun olup olmadığını değerlendirmesini ifade eder. İyi birleştirilmiş politikaların etkisi genel olarak ayrı ayrı beklenen etkilerin toplamından fazladır. Aynı zamanda izleme ve değerlendirmeyi kolaylaştırmak için finanse edilen projelerin verilerinin ENVER portalına bağlanması gereklidir;

İlerleme ile ilgili yıllık güncellemeler yayımlamak ve bu ilerleme raporları ile kılavuzlar tanımlamalıdır;

Etkiyi iyileştirmek için hangi değişikliklerin yapılması gerektiğini belirlemek için araçların etkisini ve politikayı düzenli şekilde izlemelidir;

YEGM ve finans sektörü arasında düzenli işbirliği için sistem geliştirmelidir;

Dünya Bankası’nın KOBİ’lerle ilgili finansman olanağı ve EBRD tarafından finanse edilen olanak ve enerji tasarrufu ile ilgili KOBİlerle yakın çalışma gerçekleştiren TURSEFF (ve ortak bankalarıyla) ve daha yakın ilişki geliştirmelidir; ve

YEGM’den elde edilen finansal teşvikleri dikkate alarak daha küçük ölçekli işletmeler hedeflenirse VA ve VAP programlarının kaldıraç etkisi daha fazla olacaktır.

Nihai Rapor


9 Ağustos 2016

Düzenleyici

Düzenleyici tedbirler göreceli iyi etkiye sahip olacak şekilde genel enerji verimliliği stratejisi ile ilgili olarak geniş kapsamlı şekilde uygulanmaktadır. Ancak mali enstrümanların birlikteliği geliştirilebilir. Tedbirler tüm sektörleri kapsamakta ve uzmanların belgelendirilmesinden bina kodlarına kadar geniş bir yelpazededir. Buradaki tavsiyeler yapı yönetmelik ve tüzüklerini, teçhizatlar için minimum enerji performans standartlarını (Ekotasarım) veya ürünlere yönelik enerji etiketlemesi kapsamaz. Ancak sürekli olarak iyileştirilmesi gerekir. 1. Enerji yöneticilerinin belgelendirilmesi

Sanayide 1000 TEP üzeri, binalarda ise 500 TEP üzeri enerji tüketimine veya 20,000 m2’den büyük alana sahip sahip şirketlerin enerji yöneticisine sahip olması gerekmektedir. Şimdiye kadarki sayı 7000’in üzerindedir ve 5000 olan hedefi aşmıştır. Uzmanlıkları enerji yöneticilerine finansman ve enerji verimliliği projelerinin finanse edilmesinde yardımcı olan finansal teşvik programlarının etkisini artırmakta faydalı olabilir.

2. Enerji Etüt Şirketlerinin Belgelendirilmesi

Türkiye’de Enerji Hizmet Şirketlerinin (EVDler) sanayi ve/veya inşaat sektöründe faaliyetlerini gerçekleştirmeleri için YEGM veya yetkili kurum tarafından yetkilendirilmeleri gerekir. İnşaat için 32, sanayi için 13 ve her ikisi için ise 8 adet sertifikalı şirket vardır. Sekiz şirket akreditasyonunu kaybetmiştir. 3. Enerji tüketiminin zorunlu olarak bildirilmesi (sanayi ve binalar)

YEGM tüm büyük binaların (ticari için enerji tüketimi yıllık 500 tep değerinin üzerindeyse veya yüzey alanı 20,000 m2 veya üzerindeyse, kamu için ise enerji tüketimi 250 tep/yıl veya üzerindeyse ve/veya alanı 10,000 m2 ve/veya üzerindeyse) ve büyük sanayilerin (1000 tep/yıl üzeri) hakkında tüm enerji tüketim verilerini EnVER portalı aracılığıyla toplar. Finanse edilen projelere ilişkin veriler izleme ve değerlendirmeyi kolaylaştırmak için ENVER portalı ile ilişkilendirilmelidir. 4. Büyük Enerji Kullanıcıları için Zorunlu Etütler

Zorunlu etütler, özel sektörde yıllık enerji tüketim değeri 5000 tep’ten fazla olan endüstriyel işletmeler ve toplam alanı yirmi beş bin metre kareden daha büyük olan ticari binalar için; ve kamu sektörde enerji tüketim değeri en az 250 tep olan veya toplam alanı en az on bin metre kare olan işletmeler tarafından düzenli olarak gerçekleştirilir. Bu etütler her dört yılda bir yenilenir.

Devlet:

Enerji yöneticilerinin enerji yönetimi eğitiminin ISO 50001’i kapsamasını sağlamalıdır;

Şirketin enerji yöneticisini gerçekten uyguladığını ve olumlu sonuçlar elde ettiğini değerlendirmek için minimum gerekliliklerin sağlandığını ve düzenli olarak gözden geçirildiğini gösteren kayıtları sağlamalıdır. Bu gereklilikler aşağıdaki kriterleri içermelidir:

o Ana üretim proseslerinin (motor sistemleri, pompa sistemleri, buhar ve proses ısıtma sistemleri gibi) enerji tüketimlerinin ölçülmesi ve işletmede iyileştirilmiş enerji yönetiminin etkisini belirlemek için gelişimin izlenmesi

o Yazılı bir şirket enerji (verimlilik) politikasına sahip olma

o Resmi enerji yöneticisi bulundurma

o Enerji tasarruf hedefi belirleme

o Enerji verimliliği projeleri uygulamış olma;

Nihai Rapor


10 Ağustos 2016

Daha fazla uygunluk ve karşılaştırma sağlamak için veri toplama ve analizi üzerine daha sistematik bir yaklaşım oluşturmalıdır. YEGM Enerji Verimliliği Dairesinde verileri toplamak ve analiz etmek için yeterli miktarda insan kaynağı ve bütçeye ihtiyaç vardır. ENVER veri tabanı genişletilmeli ve uygulanan enerji verimliliği projelerinin faaliyetlerinin izleme ve değerlendirmesinde kullanılmalıdır;

Tüm enerji verimliliği projelerinin çevresel hususları ve bankalarca kabul edilebilirlikleri dahil etmek açısından EVDler ve enerji yöneticilerine yönelik eğitimi ve sertifikasyon prosesini genişletmelidir. Bu aynı zamanda daha ileri düzeyde uluslararası finansmana da kapıları açacaktır;

Zorunlu veya gönüllü etütleri gerçekleştiren şirketlere yönelik yeni devlet mali desteklerini (vergi teşvikleri ve çevre vergilerini azaltma dahil) dikkate almalıdır; ve

Enerji etütçülerin sertifikasyonu için akreditasyon süreci tam hizmet sağlayan enerji hizmet şirketlerine geçişe yardımcı olacak mali hususları içermelidir.

Bilgi/Farkındalık/Eğitim

Devlet enerji verimliliğini teşvik etmek üzere bilgi, farkındalık ve eğitim hizmetleri yelpazesine sahiptir.

Devlet:

UNDP/UNIDO sanayiyel enerji verimliliği projesinin tamamlanması ile birlikte düzenli bir program aracılığıyla enerji yönetimi eğitimi (ISO 50001) sağlamalıdır;

Aracıların etkin ve koordineli şekilde kullanılması ile tüm sektörlerde farkındalığı artırmalıdır (Organize Sanayi Bölgeleri/OSBler, yeşil bina konseyi, sanayi dernekleri, sanayi ve ticaret odaları vb);

Özellikle KOBİler için tek-yerden bilgilendirme merkezleri sağlamalıdır; böylece tüm öneri ve bilgi ihtiyaçları tek kurum içerisinde bulunabilir. Bu KOSGEB, OZBUK veya başka bir kurum olabilir;

Enerji verimliliği projelerini uygulamaları esnasında KOBİlere rehberlik sağlamalıdır. Bu YEGM tarafından finanse edilen müşavirler ve akademisyenler aracılığı ile olabilir;

KOBİleri ve diğer sektörleri Ocak ayında İstanbul’da gerçekleştirilecek yıllık enerji verimliliği haftası toplantısına katılmaya teşvik etmelidir;

Tekli programların görünürlüğünü artırmak için farkındalık programlarını diğer tedbirlerle birleştirmelidir (yukarıda ifade edilen OSB’lerin kullanılması gibi); ve

YEGM farkındalık ve kapasite oluşturmayı düzenli olarak izlemelidir.

Yeni Devlet Programları için

Mevcut programların verimliliğini artırmak 2023 hedeflerine ulaşmak için yeterli değildir. Hiç şüphesiz yeni programlara ihtiyaç duyulmaktadır. Birçoğu AB enerji verimliliği Direktiflerinin, özellikle de AB Enerji Verimliliği Direktifinin ve NEEAP’nin iç hukuka aktarılması ile elde edilecektir.

Nihai Rapor


11 Ağustos 2016

Devlet:

Gereklilikleri ulusal şartlara uyarlamak ve sonraki adımların ne olacağını görmek ve program opsiyonlarına yönelik olarak hangi kararların verileceğini belirlemek için AB çerçeve direktifleri altında gereken tüm direktifleri gözden geçirmelidir; ve

Çoğunlukla çalışma grupları oluşturarak ve her birinin Türkiye’de nasıl uygulanacakları ile ilgili önemli yükümlülükleri olan yol haritası oluşturmalıdır. Bu prosesi koordine etmek ve gerekli tüm bilgileri toplamak için bir Kurum (kamu veya sivil ) belirlenmelidir;

Uygulamalar hakkında öğrenilen derslerden faydalanmak için Avrupa Birliği’nde yer alan ağlarla bağlantı kurmalıdır. Bu, Türkiye’ye gözlemci statüsü sağlayan EED1 için uyumlu eylem ve EPBD2 için uyumlu eylemi içermelidir.

Finansal

2023 hedeflerine ulaşma önemli ölçüde finansman olanağı mevcut olmadan elde edilemeyeceği için, hem sanayi hem binaları (ticari, mesken) kapsayan, gelecekteki finansal ihtiyaçları ele alan, en iyi teknolojilere odaklanan iddialı, iyi şekilde finanse edilen enstrümanları oluşturmalıdır. Bu olanaklardan KOBİlerin faydalanması sağlanmalıdır. Böyle bir öneri Kasım ayında gerçekleştirilen UNIDO/UNDP sanayiyel enerji verimliliği projesinde ele alınmış olup taslak NEEAP 2023 içerisinde ayrı bir teklif bulunmaktadır;

Bireysel şirket anlaşmalarını sektör çapında yaklaşıma yerleştiren, teşvikler sağlayan Hollanda ve Norveç’inkine benzer gönüllü anlaşmalar katılımı artırmak ve hedeflere ulaşmada göz önünde bulundurmalıdır. Gönüllü anlaşma enerji yoğunluğu için değil somut proje ve enerji tasarrufları için teşvikler sağlamadır, çünkü enerji yoğunluğu enerji verimliliği ile alakası olmayan etkilere daha eğilimlidir;

Enerji verimlilik ekipmanının kiralanması dikkate almalıdır. Bazı finansal engellerin üstesinden gelebilmek için çeşitli satın alma opsiyonları vardır. Kullanım ömrü döngüsü giderleri dikkate alınmalıdır. Enerji verimliliği iyileştirmeleri genel olarak makul zaman zarfı içerisinde geri ödeme sağlar. Daha düşük enerji tüketimine sahip ancak daha yüksek fiyata sahip ürünleri satın almak için yasal temel oluşturmak üzere enerji verimliliği satın alma kriterleri gereklidir. Kiralama ile sağlanan KDV avantajları ve azalan teminatlar nedeniyle bir çok işletme makine ve ekipman tedarikini leasing finansmanı ile gerçekleştirmeyi tercih etmektedir. Ancak devletten destek alabilmek için üzerinde başvuru sahibinin adı olan faturalar hazırlanmalıdır. Böylelikle leasing yatırımları otomatik olarak hariç tutulur ve leasing araçları ile destek bağlantıları önemli rol oynar;

AB Enerji Verimliliği Direktifi altında Enerji Verimliliği Yükümlüğü vardır ve burada enerji yardımcı hizmetlerinin enerji verimliliği programlarını finanse etmesi ve uygulaması zorunludur. Bu karmaşık bir iş olup hızlı bir şekilde uygulanamaz. AB ile ilerlemeyi gözden geçirme, faydaların tamamını açıklamak için Türk Enerji şirketleri ile birlikte çalışma ve nihai uygulama için yol haritası gerçekleştirmek gereklidir;3

EVD’leri tam ESCO’lara çevirecek şekilde eğitim, sertifikasyon ve diğer destek şekillerini sağlamalıdır;

1 http://www.ca-eed.eu/home 2 http://www.epbd-ca.eu/ 3 Enerji Verimliliği Direktifi enerji şirketinin kullanılması uygun veya gerçekçi olmaması halinde diğer politika opsiyonlarına izin verir. Diğer opsiyonlar geçiş süresi boyunca dikkate alınmalıdır.

Nihai Rapor


12 Ağustos 2016

Tek-duraklı (one-stop) yaklaşım aracılığıyla tüm finansal araçları (uluslar arası ve çift taraflı finansal kurumlar tarafından yönetilenler dahil) destekleme lidir. Bu özellikle KOBİler için önemlidir;

Tüm bankalar enerji verimliliği yatırımlarını desteklemektedir; ancak Türkiye’de standart enerji verimliliği kredi tanımı bulunmamaktadır, ve ticari bankalardan hiç biri enerji

verimliliği kredi portföyünü ilan edememektedir. Mevcut durumda IFI enerji verimliliği formları ile finanse edilen bazı yatırımlar varken enerji verimliliği yatırımlarının çoğunluğu yatırım kredileri ile finanse edilmekte ve bazen döner sermaye kredileri ile finanse edilmektedir. Enerji verimliliği finansmanına teşvikleri getirmek bankaları ayrı kategori altında enerji verimliliği kredileri muhafaza etmeye yönlendirecektir. Bu finansman kurumlarına dahil olmayı artırma işletmeler arasında farkındalığı artırmanın yanında finansal sektör oyuncuları arasında rekabeti de artıracaktır. Standart enerji verimliliği kredisi tanımını geliştirdikten sonra teşvikleri bankacılık sektörüne getirme ihtiyacı olacaktır; örneğin, ön tedarik gerekliliğini azaltma ve Enerji verimliliği kredileri için sigorta kesintisi vergisini muaf tutarak bankaların enerji verimliliği finansmanına odaklanmalarını sağlamak gibi. Standart enerji verimliliği

kredi tanımı enerji verimliliği ile ilgili kriterleri ele almalıdır. (Örneğin proses makine yenilemeleri için KPI parametreleri; LEME, LESI ekipman satın alma gibi);

EE yatırımlarının teknik açıdan değerlendirilmesi için harici, bağımsız standart mekanizma olma ihtiyacı vardır. Bu mekanizma sıkı şekilde kontrol edilmelidir; ve

Mevcut durumda VAP/VA için var olan finansman ticari bankaların kredi faiz oranlarını büyük kaldıraç potansiyeli nedeniyle sübvanse etmede kullanılamaz.

İzleme ve Değerlendirme için

İzleme ve değerlendirme muhtemelen enerji verimliliği stratejisindeki kilit unsurdur. 2023 hedeflerine ulaşmada ilerlemeyi takip etme ve bireysel tedbirlerin etkilerini değerlendirme esastır. 2023 hedeflerindeki ilerlemeyi takip etmek için 2023 hedeflerini etkileyeceği için çok yönlü destek (temel olarak Dünya bankası ve EBRD) etkilerini değerlendirmek gereklidir.

Devlet:

Tüm programların ve politikaların kilit göstergelere sahip olmasını sağlayan izleme ve değerlendirme sistemini ve sürekli analiz sağlayan veri toplama sistemini iyileştirmelidir. Bu ulusal enerji verimliliği eylem planlarının düzenli şekilde hazırlanması için temeldir. Politika boşluk analizi çalışmaları için ayrı raporların hazırlanması, programının işlemesi ve başarısına yönelik iyileştirilmiş izleme ve değerlendirmeye imkan sağlayan izleme için ayrıntılı gösterge listesi sağlar. Göstergelerin seçimi her bir program için program teorilerinin her birini esas alır;

Sanayi ve binalarda enerji tüketimi için mevcut veri tabanlarının izleme & değerlendirme prosesleri için kullanılmak üzere etkin şekilde çalışmasını sağlamalıdır; ve

Enerji tüketim veri tabanları ve sektörler çalışmaları kullanarak enerji performanslarını iyileştiren şirketlere motivasyon ve geri bildirim sağlayacak karşılaştırma sistemi geliştirmelidir.

Nihai Rapor


13 Ağustos 2016

Kurumsal ve Uygulama Düzenlemeleri İçin

Politika analizi, program sağlanması, izleme & değerlendirme, bilgi/farkındalık hizmetlerinin ilişklendirilmesi ihtiyacı ve diğer kamu kuruluşları ve uluslararası kuruluşlar ile koordinasyon ihtiyacı nedeniyle yönetim yapısının yeterli kapasite ve sorumlulukların farklılaşmasını sağlamak için kuvvetlendirilmesini sağlamalıdır;

İlk NEEAP içerisinde sunulduğu şekilde, EED çeşitli maddelerine ilişkin YEGM ve diğer kamu kuruluşları içerisinde çalışma grupları oluşturmalıdır;

Analitik ve uygulama fonksiyonlarını karşılamak için tüm personelin özel fonksiyonlar hakkında eğitimli olmasını sağlayacak kapasiteyi artırmalıdır;

Enerji dağıtım şirketleri, enerji verimlilik ekipmanı imalatçıları ve montajcıları, ticari bankalar ve sanayi ve ticaret odaları, organize sanayi bölgeleri ve uluslararası finans kuruluşları ve ilgili mesleki dernekler (mühendis, mimar vb.) gibi aktörlerle çalışma ilişkileri geliştirmelidir.

Enerji Verimliliği Koordinasyon Kurulunun etkin şekilde işlev görmesini sağlamalıdır.

Nihai Rapor


14 Ağustos 2016

2. Giriş

Bu “politika boşluk analizi” Türkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na uzun vadeli politika amaçlarına ulaşmak ve bir bütün olarak Türk ekonomisine faydalar sağlamak ve enerji verimliliği politika ve programlarının daha iyi anlaşılmasını sağlamak için teknik yardım sağlamak üzere tasarlanmıştır.

Bu proje ticari banka kredilerine erişimlerini artırmak suretiyle KOBİler tarafından enerjinin verimli kullanılmasını artırma amacıyla ortaya konan Dünya Bankası’nın “Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler (KOBİler) Enerji Verimliliği Programı”nın bir unsurudur. Proje Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası tarafından sağlanan 201 milyon ABD $ kredi ile finanse edilmiş olup, üç kamu bankası aracılığıyla dağıtılmıştır ve ayrıca Küresel Çevre Fonu (GEF) tarafından 3.64 milyon ABD $ hibede bulunulmuştur.

Türkiye daha maliyet etkin enerji verimliliği potansiyelini elde etmek üzere enerji verimliliği stratejisini tam olarak geliştirmek amacıyla mevzuat ve politika temeli oluşturma yolunun ortasındadır. Mevcut durumda devam etmekte olan birçok hazırlık çalışması ve projeler bulunmaktadır. Aynı zamanda Türkiye, AB enerji verimliliği direktiflerinin tüm içeriğini katılım öncesi proses parçası olarak entegre etmeyi planlamaktadır. Mevcut duruma enerji verimlilik faaliyetleri tüm son kullanıcı sektörleri kapsamaktadır.

Özellikle, iş tanımı proje için aşağıdakileri ifade eder:

Enerji verimliliği ile ilgili politika boşluk analizi gerçekleştirme ve iyileştirme için eylemler geliştirme ve kurumsal eksiklikleri giderme;

KOBİlere yönelik enerji verimliliği programları için mevcut kamu enerji verimliliği bilgilendirme ve teşviklerini gözden geçirme; ve

Süreç değerlendirmesi gerçekleştirme ve etkisine yönelik eylemler önerme.

Projenin enerji verimliliği faaliyetlerinin tamamını ele almasına rağmen küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanılacaktır. KOBİler Türk Ekonomisinde önemli rol oynar ve KOSGEB’e (Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı) göre ülkede ziraat sektöründekiler hariç olmak üzere 3.470,000’den fazla KOBİ bulunmaktadır. 4 Bu şirketler istihdam yaratmada ve ekonomi için hayati öneme sahip hizmetler sağlamada ve uluslararası ticareti yapılan ürünlerin imalatında çok önemlidir. Örneğin mikro, küçük ve orta ölçekli KOBİler Türkiye’deki işletmelerdeki tüm istihdamın 77%’sini oluşturur.5

Birleşmiş Milletler Çevre Programı – Finansal Teşvik (UNEP-FI) ve sigorta şirketi AXA tarafından yakın zamanda gerçekleştirilen küresel çalışma6 KOBİlerin özellikle iklim değişikliğine kötü şekilde hazırlandıklarını göstermektedir. Çalışma aşağıdakileri oraya koymuştur:

Sadece 26%’sı olası iklimle ilgili riskleri ele almak üzere strateji veya planı olduğunu ifade etmiştir;

65%’i işleri ile ilgili olarak endişeleri olduğunu ifade etmiştir. Bu rakam şimdiye kadar en çok etkilenen topluluklar olan gelişmekte olan piyasalarda 75%’e kadar yükselmektedir;

4http://www.tosyov.org.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=546:10kobizirvesi&catid=3:son-haberler&Itemid=129 5 http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18646 6 http://www.unepfi.org/fileadmin/documents/business_unusual.pdf

Nihai Rapor


15 Ağustos 2016

Sonuç olarak KOBİ’ler kırılgan hissetmekte ve işletmelerinin sadece çeyreklik kısmı iklim değişikliklerinin etkilerine dayanmak için iyi hazırlandıklarına inanmaktadır.

İklim değişikliğini ele almanın en maliyet etkin yöntemlerden birisinin artan enerji verimliliği aracılığıyla olduğu iyi şekilde dokümante edilmiştir.

Enerji verimliliği ile ilgili mevcut ve planlanmış politika ve programların gözden geçirilmesi (Faaliyet 1) ile birlikte Politika Boşluk Analizi (Faaliyet 2) ara rapor içerisinde yayınlanmıştır. Bu Nihai Raporda özetlenen etki değerlendirme (Faaliyet 3) ayrı bir rapordadır.

Türkiye’nin mevcut enerji verimliliği politika kapsamı oldukça dinamiktir; çünkü diğerleri ile birlikte, Türkiye AB direktiflerini Türk mevzuatına aktarma çabalarının ortasındadır; AB direktiflerini Türk iç hukukuna aktarma ve politika boşluk analizlerin çeşitli özelliklerini incelemeye ve boşluğun en iyi şekilde nasıl kapatılacağını araştıran birçok iki yönlü ve çok yönlü devam eden ve planlanan projeler vardır.

Bu rapor, Türkiye politika yapıcıları ve analistlerine daha yeni bilgiler sağlamak üzere müktesebat sürecinin parçası olan, yakın zamanda hazırlanmış Ulusal Enerji verimliliği Eylem Planını ile çakışmaları en aza indirgemeyi amaçlamaktadır.

Nihai Rapor


16 Ağustos 2016

3. Politika Kapsamını Gözden Geçirme

3.1. Türkiye’nin Enerji Verimliliği Politika Yönelimine Giriş

Enerji verimliliği, enerji ve iklim değişikliği politikaları içerisinde öncelikli olarak ifade edilir ve enerji verimliliği politikaları 1980li yıllardan beri gelişen birçok unsurdan oluşur.

Türkiye, enerji verimliliği ile ilgili politika en güncel olarak 2023 yılı itibariyle Türkiye’nin enerji verimliliğini artırmayı amaçlayan 2012 Enerji Verimliliği Strateji Belgesi içerisinde aktarılmıştır.7 Strateji dokümanı, enerji verimliliği ile ilgili yedi adet stratejik amaç olduğunu ifade eder:

Sanayi ve hizmet sektörlerinde enerji yoğunluğunu ve enerji kayıplarını azaltmak;

Binaların enerji talepleri ve karbon emisyonlarını azaltmak, yenilenebilir enerji kaynakları kullanarak sürdürülebilir enerji dostu binaları teşvik etmek.

Enerji verimli ürünler için piyasa dönüşümü sağlamak;

Elektriğin üretiminde, iletiminde ve dağıtımında verimliliği artırmak, enerji kayıpları zararlı çevre emisyonlarını azaltmak;

Motorlu araçların birim fosil yakıt tüketimini azaltmak, karayollarında, denizyolunda ve demiryolunda toplu taşımanın payını artırmak, kentsel ulaşımda gereksiz akaryakıt tüketimini önlemek;

Kamu sektöründe enerjiyi etkin ve verimli şekilde kullanmak; ve

Kurumsal kapasite ve işbirliklerini güçlendirmek, en son tekniklerin kullanımını ve farkındalık faaliyetlerini artırmak, kamu finansal kurumları dışında finansal mekanizmalar geliştirmek;

Strateji 2011 yılını esas alarak 2023 yılı itibariyle GSYİH birimi başına enerji tüketim miktarını 20% oranında azaltmayı hedefler. Strateji aynı zamanda sektörel hedefleri içerir:

Her bir sanayi için azaltılan enerji yoğunlukları doküman yayımlandıktan sonra 10 yıl içerisinde her bir alt sektör için 10%’den az olmaksızın sektör işbirliği ile belirlenen oranlarda azaltılacaktır.

Binaların enerji talebi ve karbon emisyonlarını azaltmak, yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanarak sürdürülebilir çevre dostu binaları teşvik etmek.

2010 yılında mevcut olan binaların asgari dörtte biri (1/4) 2023 yılı itibariyle sürdürülebilir bina haline gelecektir.

Elektrik üretiminde, iletiminde ve dağıtımında verimliliğini artırmak, enerji kayıplarını ve zararlı çevre emisyonlarını azaltmak.

Atık ısı geri kazanımı dahil olmak üzere ülkedeki kömürle çalışan termik santrallerin ortalama çevrim verimliliği 2023 yılı itibariyle yüzde kırk beş (45%) artacaktır.

2023 yıllı itibariyle enerji yoğunluğunu %20 azaltmak için talep tarafı yönetimi hakkında bazı tedbirler geliştirilecektir

7 Bu Nisan 2014 tarihli Ulusal enerji verimliliği Stratejinin yerini etkin şekilde alır. Bu strateji kurumsal ve finansal destek sağlamak için politika oluşturur. Yüksek planlama konseyi 2012 Enrji verimliliği stratejisini Şubat 2012 ‘de onaylamıştır.

Nihai Rapor


17 Ağustos 2016

Motorlu araçlarda birim fosil yakıt tüketimini azaltma, kara yolu, den izyolu ve demiryolunda toplu taşımanın payını artırma ve kentsel ulaşımda gereksiz akaryakıt tüketimini azaltmak.

2013 yılında yayınlanan BM İklim Değişimi Çerçeve Sözleşmesi’ne (UNFCCC) tabi Beşinci Ulusal İklim Değişikliği Bildirimi’nde aşağıdakiler ifade edilmiştir:

Türkiye’nin 2023 yılı itibariyle gerçekleştirmeyi amaçladıkları, iklim değişikliği gelişim politikaları ile entegre durumdadır; bunlar, enerji verimliliğini yaymak; temiz ve enerji kaynaklarının kullanımının arttırılması ve tüm vatandaşlarına düşük karbon yoğunluğu ile yüksek yaşam standartları ve refah sağlamaktır. [Enerji Bakanı Erdoğan Bayraktar’ın önsözü, s.4].

ve

Kyoto Protokolü kapsamında, Türkiye’nin emisyonun düşürülmesi hedefleri bulunmamaktadır. Bununla birlikte, Türkiye enerji verimliliği, yenilenebilir enerjinin teşviki, ulaştırma ve atık yönetimi gibi konularda emisyonların düşürülmesi doğrultusunda birçok eylemi üstlenmektedir [s.9].

Türkiye aynı zamanda Aralık 2015’te Paris'te gerçekleştirilen güncel küresel iklim değişikliği anlaşmasının COP21 taraflarından biridir:

Enerji verimliliği konusunda çalışma için yasal bir temel oluşturan 2007 tarihli Enerji Verimliliği Kanunu öncülüğünde bir dizi mevzuat bulunmaktadır ve politika ve program geliştirme ve uygulama için idari bir yapı oluşturmuştur. Çok sayıda bakanlık ve kurumlar bu enerji verimliliği politika ve programlarını uygulamaktadır. Bunlar, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) bünyesindeki Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü (YEGM) öncülüğündeki Enerji Verimliliği Koordinasyon Kurulu tarafından koordine edilmektedir.

Raporun farklı analitik açılarla bütün yaklaşımı incelemesi nedeniyle ifade edilecek daha çok konu bulunmaktadır. İlk olarak, Türkiye’deki mevcut enerji durumunun temel bir şekilde gözden geçirilmesi önemlidir. Bu, Uluslararası Enerji Ajansı gibi kurumların politikaları ve programları derinlemesine incelemek için kullandığı başlangıç noktasıdır.

10. Kalkınma Planı (2014-2018) Millet Meclisi tarafından Temmuz 2013 tarihinde onaylanmıştır. Bu planın, enerji verimliliğini iyileştirmek için özel amaçları bulunmaktadır:

Primer enerji yoğunluğunun azaltılması (iklim etkileri hariç tutularak 0,2646 tep/1000 $ ve 2011 yılı sonundaki 2000 yılı temelindeki dolar fiyatları ile, 2018 yılının sonunda 0,243 tep/1000 $)

2018 yılına kadar, 2012 yılı temel alınarak, kamu binalarının enerji tüketiminin %10 oranında azaltılması.

10. Kalkınma Planı enerji verimliliğini iyileştirmek için altı bileşeni kapsamaktadır:

1. Enerji verimliliği için idari ve kurumsal kapasite geliştirmek 2. Enerji verimliliği çalışmaları ve projelerinin finansmanı için sürdürülebilir finansal mekanizmalar geliştirmek 3. Sanayide enerji verimliliğini arttırmak 4. Binalarda enerji verimliliğini arttırmak 5. Ulaşımda enerji verimliliğini arttırmak 6. Elektrik üretiminde sahada üretim, kojenerasyon üretim ve mikro kojenerasyon üretim sistemlerini teşvik etmek.

Nihai Rapor


18 Ağustos 2016

3.2. Türkiye’de Enerji Nerede Kullanılır

Aşağıdaki iki şekil son kullanıcı sektörü tarafından enerji talebinin gelişimini göstermektedir. İlk şekil 1995 ve 2011 yılları arasında nasıl geliştiğini, ikinci şekil ise enerji tüketiminin 2011 yılındaki durumunu göstermektedir. Konut, ticari ve kamuyu kapsayan inşaat sektörü toplam tüketimin %35’ini kapsamaktadır. Bunu, endüstri ve ulaşım sektörleri sırasıyla %34 ve %21 ile takip etmektedir.

Şekil 1: Enerji tüketiminde paylar, 1995-2013

Kaynak : Sn. Erdal ÇALIKOĞLU sunumu , ISO

Kaynak :Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı, Enerji Denge tablosu 2013, http://www.eigm.gov.tr/en-US/Balance-Sheets

Sanayi

Ulaşım

Konut/ticari/kamu

Tarım

Enerji harici

Sanayi

Çevrim

Konut

Tarım

Ulaşım

Enerji harici

Şekil 2: Nihai enerji tüketiminde paylar, 2013

Nihai Rapor


19 Ağustos 2016

3.3. Kilit Enerji Göstergeleri

Tablo 1 1960'lı yıllardan itibaren Türkiye'de kilit enerji göstergelerinin gelişimini gösterir. Ekonomisinin önemli ölçüde büyümesi nedeniyle Türkiye bu dönemde önemli bir enerji ithalatçısı olmuştur. Elektrik tüketimi tüm dönem boyunca artmaya devam etmiştir.

Tablo 1: Türkiye İçin Kilit Göstergeler, 1960 - 2013

1960 1973 1980 1990 2000 2012 2013 2014

Enerji üretimi (Milyon ton eşdeğer petrol) 9.4 5.5 17.1 25.8 25.9 30.6 302.4 30.6

Net ithalat (milyon ton eşdeğer petrol) 1.1 8.9 14.4 28.1 50.9 89.0 86.7 91.0

Toplam primer enerji tedariki (milyon ton eşdeğer petrol) 10.7 24.4 31.5 52.7 76.0 116.9 116.5 119.4

Net petrol ithalatı (milyon ton eşdeğer petrol) 1.2 8.8 13.7 21.2 29.3 31.9 31.3 31.0

Elektrik tüketimi 2.5 11.0 21.8 50.1 104.5 206.7 209.2 218.4

TPES/GSYİH (2005 ABD dolarının her bini için tep)8 0.17 0.19 0.19 0.20 0.20 0.19 0.18 0.18

TPES/Nüfus (kişi başına ton eşdeğer petrol) 0.39 0.64 0.71 0.96 1.18 1.56 1.54 1.56

Kaynak: OECD Ülkelerinin Enerji Dengeleri, 2014 ve 2015.

3.4. Enerji Yoğunluğunun Gelişimi

Tablo 1, zaman içerisinde enerji yoğunluğunun (TPES/GSYİH) belirgin bir şekilde değişmediğini göstermektedir. Aşağıdaki tablo; Avrupa Birliği’nde ve küresel olarak gerçekleşen değişiklerle karşılaştırmalı olarak 1990 ve 2011 yılları arasındaki enerji yoğunluğunun değerlendirmesini göstermektedir. 25 yıl önce Türkiye ve AB arasında büyük boşluk varken AB’nin enerji yoğunluğunda önemli iyileştirmeler yapmış olması nedeniyle boşluk artık mevcut değildir.

8 IEA/OECD farklı bir baz yılı kullanmaya başladığı için Böüm 3.1’de açıklanan 10. Kalkınma Planındaki enerji yoğunluğundan farklılık göstermektedir.

Nihai Rapor


20 Ağustos 2016

Şekil 3: Enerji yoğunluğunun gelişimi, 1990 - 2011

Kaynak: Observatoire Méditerranéen de l’Energie, Akdeniz Enerji Perspektifleri, Türkiye, OME, Paris, 2014, s. 101

3.5 Tespit edilen Boşluk

Yukarıda ifade edildiği gibi 2012 Enerji Verimliliği Stratejisinin hedefi, 2011 yılını baz alarak tüm enerji yoğunluğunun 2023 yılı itibariyle 20% azaltmaktır. Bu, Yüksek Planlama Konseyi tarafından onaylanmış bir strateji dokümanı olarak önemli bir siyasi taahhüttür. Enerji verimliliği stratejisinin bu taahhüdü karşılama hedefinde olup olmadığını belirlemenin zamanıdır. Mevcut çalışmalardan öyle olmadığı görülmektedir.

Hedefe ulaşılıp ulaşılamayacağını belirlemek için yakın zamanda gerçekleştirilen iki modelleme çalışması vardır. Birincisi, Observatoire Méditerranéen de l’Energie’nin (OME) 2014 yılında yayımladığı Türkiye’de Akdeniz Enerji Perspektifleri’dir.9 İkincisi ise mevcut

durumda ele alınan ve Türk Hükümeti tarafından son hali verilen taslak Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planıdır. Energy Charter Secretariat (Enerji Sözleşme Müdürlüğü) Türkiye’deki enerji verimliliğinin gözden geçirmesini yayımlamıştır; ancak hedefine ulaşan ülke konusunda herhangi bir öngörüde bulunmamıştır.10

OME raporu İleriye Yönelik Senaryosunda, 2023 yılı itibariyle enerji yoğunluğunun sadece 13% oranında düşeceğini ve 2023 yılı hedefine ancak 2029 yılında ulaşabileceğini öngörür. Konservatif Senaryoda da 2023 hedefinin 2030 yılı itibariyle ulaşılabileceğini ifade eder. Bu ciddi bir eksiklik olduğu ve çabaların önemli derecede artması gerektiğini ifade eder. Şekil 4 OME raporu ile ilgili iki senaryoyu gösterir.

9 Observatoire Méditerranéen de l’Energie, Akdeniz enerji perspektifleri, Türkiye, OME, Paris, 2014 10 In-Depth Review of Energy Efficiency Policies of Turkey (2014), Eenrgy Charter Secretariat, Brussels, 2013.

Nihai Rapor


21 Ağustos 2016

Şekil 4: Senaryoya Göre Enerji yoğunluğu, 1990-2030

Kaynak: OME, s. 106

Son zamanlarda 2012 AB Enerji Verimliliği Direktifi kapsamında zorunluluk olan taslak Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı (NEEAP) Türkiye için hazırlanmıştır. Türk Devletinin Direktifi henüz iç hukukuna aktarmamış olmasına rağmen bu eylem planının Devlet tarafından hazırlanması ve bunun akabinde kabul edilmesi atılacak önemli ilk adımdır. NEEAP henüz resmi olarak onaylanmasa da ilk sonuçları politika analizi için bu raporda kullanılmıştır.

İlk NEEAP 2023 yılı itibariyle enerji yoğunluğundaki 20% oranında azalma sonucunda temel enerji tüketiminde gerçekleşecek 37.3 MTEP azalma hedefine ulaşılabileceğini gösterir. 11

Aşağıdaki analiz taslak NEEAP’ten Ocak 2016 tarihinde elde edilen sonuçlara

dayandırılmıştır.

11 Hesaplamalar revize edilmesi olası verilere dayanmaktadır, dolayısıyla politika boşluğunun da muhtemelen revise edilmesi gerekecektir.

Nihai Rapor


22 Ağustos 2016

Şekil 5: Olağan (Business-as-usual) ve hedeflenen senaryolarda enerji tedarik tahminleri. 2015-

2023 yılları için primer enerji tasarrufları yol haritası

Kaynak: Deloitte hesaplamaları

Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı Ocak 2016 s.7

Bu yeni programların devreye alınmasını veya mevcut programların etkisinin artırılmasını gerektiren nicel hedeftir. taslak NEEAP, Enerji Verimliliğini Direktifinin uygulanmasında ilgili yükümlülükleri yerine getirmek için gereken programları özetler. Yükümlülüklerle ilgili daha fazla ayrıntı aşağıda verilecektir.

Sonraki bölüm, mevcutta Türkiye’de uygulanan başlıca enerji verimliliği programları ve politikalarını ele almaktadır.

Nihai Rapor


23 Ağustos 2016

4. Türkiye’nin Enerji Verimliliği Programlarını Anlama

Türkiye’de enerji verimliliği politikası, devletin beyan etmiş olduğu politika hedefidir ve genel enerji politikasının kilit unsurlarından birisidir. Enerji politikası çerçevesinde enerji verimliliğinin potansiyel rolünün kapsamını kavramak ve sonra atılması gereken adımları belirlemek ancak kapsamlı gözden geçirme ile mümkündür.

Türkiye’nin enerji verimliliği programları ve politikaları anlamında nerede olduğunun tam resmini görmek önemlidir. Bu da aşamalar şeklinde olabilir. İlk aşama durum tespitidir. Durum tespiti teriminin herkes tarafından kabul görmüş standart bir tanımı yoktur. Chapman, durum tespitinin arkasındaki teoride bu türden araştırmaların, karar merciileri için mevcut bilgi miktarı ve kalitesini artırarak ve tüm maliyetleri, faydaları ve riskleri dahil olmak üzere eldeki bilgileri daha ayrıntılı şekilde sistematik olarak kullanılmasını sağlayarak bilgiye dayanan karara önemli katkıda bulunduğunu ifade eder11 Bu, devlet politikası olarak nadiren kullanılır ve az kullanılmasının belirli bir sebebi yoktur. Bu çalışma, proje ekibinin gerçekleştirdiği SWOT analizi ile maliyet, fayda ve risklerini inceler. 12

Mevcut politika ve programların SWOT analizi, masa başı analizinin ve ilgili bakanlık ve kurum personeliyle iki grup halinde gerçekleştirilen görüşmelerin kombinasyonu temeline dayanır. Görüşmelerin çoğu Ara raporu hazırlamak için geçen süre olan Mart ile Mayıs 2015 arasında gerçekleştirilmiştir; ancak görüşmeler tüm proje süresi boyunca devam etmektedir.

4.1. Türkiye’de Enerji Verimliliği Mevzuatı

Türkiye’de enerji verimliliği ile ilgili mevcut durumda birçok yasa bulunmaktadır. Aynı zamanda, bunlarla ilgili ikincil mevzuat da vardır. Yasal araçların ek listesi Ek 1 içerisinde yer almaktadır.

Birincil mevzuatla ilgili araç 2007 yılı tarihli Enerji Verimliliği Yasasıdır. (Yasa No 5627, 18 Nisan 2007). Bu yasanın amacı Türkiye’de enerji verimliliği ile ilgili yasal çerçeveyi oluşturmaktır. Bu tedbirler ve kurumsal çerçevenin birleşimini içermektedir.

Şimdiye kadar Türkiye tarafından kabul edilmiş enerji verimliliği ile ilgili üç farklı AB Çerçeve Direktifi vardır. Bunlar enerji etiketleme, enerji performansı standartları (Ekotasarım) ve orijinal 2002 Binaların Enerji Performansı Direktifidir. Türkiye aynı zamanda 2004 tarihli Kojenerasyonla ilgili AB Direktifinin önemli bir kısmını adapte etmiştir. (Bazı değişikliklerle birlikte). Bu Kojenerasyon Direktifi, daha önce 2006 Enerji Hizmetleri Direktifinin yerine geçen 2012 tarihli Enerji Verimliliği Direktifi (EED) ile entegre edilmiştir.

Türkiye, EED’yi iç hukukuna aktarmayı planlanmaktadır ve hali hazırda Direktifin bazı unsurlarını gerçekleştirmeye başlamıştır. (Örneğin Ulusal Enerji Verimliliği Eylem planının hazırlanması). Aynı zamanda Türkiye iç hukukuna hali hazırda aktarılmış olan 2002 Direktifinin yeniden hazırlanmış hali olan 2010 Binaların Enerji Performansı Direktifini iç hukuka aktarmayı da planlamaktadır.

Aşağıdaki zaman çizelgesi politika ve yasal çerçevenin gelişimini görselleştirmek için faydalıdır. Bu, Dünya Bankası tarafından gerçekleştirilen 2015 kurumsal gözden geçirmeden alınmıştır.

11 Chapman, C.E (2006). Conducting Due Diligence. Yasa Uygulama Enstitüsü, New York, NY. 12 SWOT = Güçlü yönler, Zayıf yönler, Fırsat ve Tehditler

Nihai Rapor


24 Ağustos 2016

Şekil 6: Enerji Verimliliği ile İlgili Önemli Mevzuatlar

Final Report Page 14 January 2015

indicators such as reduction of primary energy intensity from 0.265 toe/1000$ in 2011 to 0.246

in 2018 and 10 percent reduction in energy usage of government buildings by 2018 compared to

2012.14

In November 2014, the Government issued an Action Plan for the Program for

Improving Energy Efficiency under its 10th

Development Plan, which calls for, among other

things, improving the administrative and institutional capacity for EE.

Figure 2-1 shows the major legislation related to EE.

Figure 2-1: Major EE Related Legislation

Source: Authors

Major Agencies with EE Responsibilities

The Ministry of Energy and Natural Resources (MENR)

MENR was first established in 1963 based on a Presidential order and subsequently codified by

Law 3154, enacted in 1985. MENR’s legal mandate is “to help define targets and policies related

to energy and natural resources in a way that serves and guarantees the defense of the country,

security, welfare, and strengthening of our national economy; and to ensure that energy and

natural resources are researched, developed, generated and consumed in a way that is compatible

with said targets and policies.”15

The General Directorate of Energy Affairs (GDEA) is the

14

The government’s energy intensity figures are different than IEA figures in Chapter 1, because IEA converts

international dollars of GDP using purchasing power parity rates based on the 2005 international comparison

program, or ICP, round. This method makes it possible to compare the output of economies and the welfare of their

inhabitants in real terms. 15

MENR website (www.enerji.gov.tr)

2007 • Energy Efficiency Law enacted

2008

• Electricity Market Law amended

• Regulation on Increasing Efficiency in Energy Resources and Energy issued

• Regulation on the Energy Performance of Buildings

2010

• Regulation on Eco design of Energy Related Products

• Regulation Amending the Regulation on the Energy Performance of Buildings

• Regulation Amending the Regulation on KOSGEB Supports

2011

• Regulation on Increasing Efficiency in Energy Resources and Consumption

• Regulation Amending the Regulation on the Energy Performance of Buildings

• Regulation on Indication by labeling and standard product information of the consumption of energy & other resources by energy related products adopted according to 2009/125EC

2012 •Energy Efficiency Strategy approved

2013 •10th Development Plan approved

Kaynak :Dünya bankası, Nihai rapor – Türkiye: Enerji verimliliği ile ilgili kurumsal gözden geçirme, Dünya Bankası Grubu, Ocak 2015, s. 14

4.2. Sektörlere göre enerji verimliliği politika tedbirlerine genel bakış

Türkiye son kullanıcı sektörlerde, enerji verimliliği politikalarını teşvik etmek için geleneksel politika araçlarının tüm yelpazesini kullanır. Bunlar, finansal enstrümanlar, (zorunlu ve gönüllü) yönetmelikler, bilgi & farkındalık, eğitim ve araştırma-geliştirmeyi içerir13. Bu araçlardan bazıları diğer politika önceliklerine entegre edilmişken (örneğin sanayiyel kalkınma veya inşaat) diğerleri ise enerji verimliliğine yönelik ayrı tedbirlerdir. Bu kategoriler içerisinde bir çok opsiyon bulunmaktadır. Örneğin finansal araçlar altında14 vergi kredileri, hibeler, krediler yer alır.

13 Türkiye Bilimsel ve teknik Araştırma Kurulu (TÜBİTAK) ve Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) kaynaklı olan ancak dahil edilmemiş finansal araçlar vardır. Bunlar teknoloji geliştirme ile ilgilidir. 14 Bu rapor iki taraflı ve uluslararası finans kuruluşları tarafından yönetilen finansal araçları içermez.

Enerji verimliliği yasası yürürlüğe kondu

Elektrik piyasası yasası değiştirildi Enerji kaynakları ve Enerjide Verimliliği Artırma Yönetmeliği düzenlendi Binaların Enerji Performansı Yönetmeliği

Enerji ile ilgili ürünlerin ekotasarımı hakkında yönetmelik

Binaların Enerji Performansı Yönetmeliğini tadil eden Yönetmelik KOSGEB desteklerini değiştiren yönetmelik

Enerji kaynakları ve Tüketiminde Verimliliği Artırılmasına ilişkin Yönetmelik Binaların Enerji Performansı Yönetmeliğini tadil eden yönetmelik

2009/125 EC ile uygun olarak kabul edilen enerji ile ilgili ürünler tarafından tüketilen Enerji&diğer kaynakların tüketimi hakkında standart bilgi ve etiketlemenin gösterilmesi hakkında yönetmelik.

Enerji Verimliliği Stratejisi onaylandı

10. Kalkınma Planı onaylandı

Nihai Rapor


25 Ağustos 2016

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı altındaki Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü isimli bir kurum enerji verimliliği politika ve programlarına öncülük eder ve Enerji Verimliliği Koordinasyon Kurulunda lider rolü oynar ve bir çok kurum ve bakanlık enerji verimliliği program geliştirme ve program uygulama ile ilgili bir çok hususa katılmaktadır.

Aşağıdaki tablo Türkiye’deki başlıca enerji verimliliği programlarını göstermektedir. Daha ayrıntılı bilgi Ek 2’de verilmiştir.

Tablo 2: Sektör ve Türe göre Enerji verimliliği programlarının Listesi

Program Sektör Tür

YEGM

VAP Sanayi Finansal

Gönüllü Anlaşmalar Sanayi Finansal

Farkındalık Programı Tamamı Bilgi

İnternet Portalı Sanayi ve Binalar Bilgi

Enerji Yöneticilerinin Belgelendirilmesi Sanayi ve Binalar Düzenleyici, Eğitim

Enerji tetkik şirketlerine lisans verilmesi Sanayi ve Binalar Düzenleyici, Eğitim

Mikro kojenerasyon ve atık ısı kazanım sistemleri için lisans vermeye yönelik muafiyetler

Sanayi, dönüşüm Düzenleyici

Sanayi için zorunlu veri raporlama Sanayi Düzenleyici

Kamu binaları ve ticari ve hizmet binaları için zorunlu veri raporlama

Kamu ve ticari binalar

Düzenleyici

Yıllık 5000 TEP tüketen ticari işletmeler için her dört yılda bir zorunlu etütler gerçekleştirilir.

Sanayi Düzenleyici

Ticari veya hizmet amaçlı kullanılan 20000 m2 den fazla alana sahip binalar için her dört yılda bir zorunlu enerji tetkiki gerçekleştirilir. 20000 m2 den veya 250 tep tüketimden fazla olan kamu binaları için her dört yılda bir zorunlu enerji tetkiti gerçekleştirilir.

Kamu ve Ticari Düzenleyici

Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Ekotasarım standartları Evsel, Sanayi Düzenleyici

Ev elektrikli aletleri için enerji etiketleri

Evsel Düzenleyici, Bilgi

Ekonomi Bakanlığı

enerji verimliliği programı için yatırım teşvikleri

Sanayi Finansal

KOSGEB

Teşvik programları KOBİler Finansal, Bilgi

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

Nihai Rapor


26 Ağustos 2016

Program Sektör Tür

Binaların Enerji Performansı Direktifi Binalar Düzenleyici

Enerji Performans Sertifikaları Binalar Düzenleyici, Bilgi

Merkezi Isıtma Sistemleri Yönetmeliği (No. 26847)

Binalar Düzenleyici

4.3. Enerji verimliliği mevzuat ve programlarının mevcut durumu

Yukarıda ifade edildiği gibi politika boşluk analizi projesi başlangıç durum tespitini gerçekleştirmek üzere gerekliydi. Bu Konsorsiyum tarafından SWOT analizi şeklinde uygulanmıştır. Bu analiz incelenmesi ve onaylanması için Proje Ara Rapor’a eklenmiştir. Proje iş dökümü yapısı Aktivite 3 altında bulunan YEGM enerji verimliliği programlarının daha ayrıntılı şekilde değerlendirilebilmesi için veri toplama ve görüşler de kullanıldı.

Aşağıda SWOT analizinin bulguları özet nitiliğinde sunulmaktadır.15

Mevzuat

Türkiye’de mevcut durumda iyi bir yasal çerçevesi vardır. İlgili iç mevzuatlarla birlikte Türkiye’de bir adet önemli tek parça mevzuat vardır ve bu AB Enerji Verimliliği Çerçeve Direktifinin iç hukuka aktarılmasıyla tamamlanmıştır. Şimdiye kadar aktarılan birkaç AB Direktifi vardır. (enerji etiketleme, ekotasarım ve 2002 Binaların Enerji Performansı Direktifi). Bakanlık, AB Enerji Verimliliği Direktifi (2012/27/EU) ile paralel olarak 2014 yılında Kojenerasyon ve Mikrokojenerasyon ile İlgili Verimliliğin Hesaplanmasına Dair Prosedürler ve Prensiplerle ilgili genelgeyi yayınladı. Kojenerasyondan elde edilen elektriğin hesaplanması ve kojenerasyon prosesinde verimliliğin belirlenmesi için temel yöntemler 2012/27/EU ile aynı şekilde tespit edilmiştir.

Türkiye’de enerji verimliliği ile ilgili en önemli mevzuat 2007 Enerji Verimliliği Kanunudur; çünkü bu kanun bölgedeki çalışma ile ilgili yasal temeli oluşturur. 2007 kanunu enerji verimliliğini teşvik etmek için enerji hizmet şirketleri, enerji etüt şirketleri kurma ve işletme, gönüllü anlaşmalar ve ülkede enerji verimliliği uygulama için kurumsal yapıyı da içeren tedbirleri kapsar.

Proje ekibi 2007 Enerji Verimliliği Kanununun unsurlarını gözden geçirmiştir. Bu gözden geçirme Enerji Şartı Sekreteryası, Uluslararası Enerji Ajansı ve Dünya Bankası tarafından yapılan derinlemesine gözden geçirme ve çalışmaları kapsar. İlgili bakanlık ve kurumlardan devlet yetkilileri ile ilgili görüşmelerde ülkenin enerji verimliliği yaklaşımında her zaman yasa temel olarak alınmıştır.

Bilgi tabanı kullanılarak Konsorsiyum proje takımı tarafından tüm yasal enstrümanlarla ilgili SWOT analizi gerçekleştirilmiş olup temel odak noktası 2007 Enerji Verimliliği Yasası alınmıştır. Aşağıda bu analizin sonuçları yer almaktadır. Bu başlangıç proje ara raporunda sunulmuştur ve iyi şekilde karşılanmıştır.

Güçlü yönler

15 Bu raporun Ara Raporunda kapsamlı SWOT analizi mevcuttur.

Nihai Rapor


27 Ağustos 2016

Bu zamanda çıkarılan 2007 enerji verimliliği yasası Türkiye’de enerji verimliliği politikaların uygulanması için geniş kapsamlı yasal çerçeve oluşturmuştur;

2007 enerji verimliliği yasası birçok ülkedekinden daha iyi koordinasyon fonksiyonu ve kurumsal çerçeve getirir;

2007 yasası kamu ve son kullanıcı sektörlerinde yer alan tüm paydaşlara önemli siyasi sinyal verir;

Enerji verimliliği ile ilgili AB Direktiflerinin tam olarak iç hukuka aktarılması güçlü ve kapsamlı bir çerçeve sağlayacaktır;

Ekotasarım ve Enerji etiketleme direktifleri, Türk şirketlerinin AB piyasalarına erişimini sağlar ve bu ihracat yönelimi olduğu için Türk Sanayisinin sağlığı açısından önemlidir; ve

2007 enerji verimliliği yasası gerçekleştirilen enerji verimliliği programlarının tamamı için yasal zorunluluk sağlar.

Zayıf Yönler

AB Enerji Verimliliği Direktifinin kabulünden sonra 2007 yasasının revize edilmesi gerekir. Bazı çakışan undurlar vardır ancak karma sinyallerin olmaması da önemlidir;

Yasa içerisinde listelenen tedbirler 2012 Enerji Verimliliği Stratejisi veya 10. Kalkınma Planı amaçları için tasarlanmamıştır. Uzun vadeli hedeflere ulaşmada yeterli politika tedbirlerinin bulunmasını sağlamak üzere 2007 yasası gözden geçirilmelidir;

Devam eden izleme ve değerlendirmeden sonra programların düzenli şekilde gözden geçirilmesi ve revize edilmesi gerekir; ancak bu program değişikliği için daha fazla esneklik sağlamaya yönelik mevzuatın değiştirilmesi anlamına gelir; ve

İzleme ve değerlendirme gibi alanların uygulaması zayıftır. Aynı zamanda zorunlu veri raporlama ve zorunlu etütler açısından uygulama zayıftır.

Fırsatlar

AB Enerji Verimliliği Direktifinin kabulünden sonra 2007 yasasının revize edilmesi gerekir. Bu iddia seviyesinin artırılması, kurumsal çerçevenin iyileştirilmesi, programların revize edilmesi için esnekliğin artırılması ve siyasi momentumun yeniden kazanılması için iyi bir fırsattır;

Dünya Bankasının kurumsal gözden geçirmesinin ardından yeni kurumsal anlaşmayı takiben akabinde 2007 yasasının gözden geçirilmesi gerekir. Yine bu enerji verimliliği önceliğinin iyileştirilmesine yardımcı olur; ve

Yasal enstrümanların tümü (evsel ve AB direktifleri) 2023 enerji verimliliği hedeflerini ulaşmaya yardımcı olacak şekilde mevzuat tarafında iddia seviyesi sağlar.

Tehditler

EED’nin tam olarak aktarılması, YEGM ve devletten önemli miktarda kaynak gerektirecektir. Yeterli kapasitenin olup olmadığını ve mevcut kaynakların en iyi şekilde nasıl uygulanabileceğini belirlemek için yol haritası gereklidir.

AB enerji verimliliği direktifleri tam paketinin uygulanması ile birlikte verimliliği sağlamak adına insan ve finansal kaynakları artırma ihtiyacı olacaktır. Eğer bu olmazsa 2023 hedeflerine ulaşmak ve AB Çerçeve Direktiflerini tamamen iç hukuka aktarmak ve uygulamaya yasal çerçeve yeterli olmayacaktır. Yasal dayanak sadece çerçeveyi sağlar. Bu nedenle uygun finanssal ve insan kaynaklarına sahip olma ve hükümet ve parlamentodan uzun vadeli politika sinyalleri almak önemlidir.

Nihai Rapor


28 Ağustos 2016

Programlar

Enerji verimliliği programları ile ilgili olarak SWOT analizinin tam olarak ele alınması bu proje için hazırlanan Temmuz 2015 ara rapor içerisinde yer almaktadır. Aşağıdaki tabloda analizin özeti sunulmaktadır.

Nihai Rapor


29 Ağustos 2016

Tablo 3: SWOT Analizinden elde edilen bulguların özeti

Program Ele alınan engeller

SWOT analiz özeti Genel değerlendirme

YEGM

VAP Farkındalık

Teknik uzmanlık (know-how) yetersizliği

Programın uygulanmasında iyi tecrübe sağlandı

Katılıma yönelik büyük ilgi

Çok karmaşık

Proje süreci sonundaki hibe nedeniyle finansal engelleri ele almıyor

Makul program ancak küçük etki

Etkiyi artırmak için kapsamın az olması

2023 hedeflerine ulaşmak için boşluğu kapamak adına marjinal etki

Gönüllü Anlaşmalar

Farkındalık

Teknik uzmanlık (know-how) yetersizliği

Programın uygulanmasında iyi tecrübe sağlandı

Çok karmaşık

Proje süreci sonundaki hibe nedeniyle finansal engelleri ele almıyor

Makul program ancak küçük etki

Etkiyi artırmak için kapsamın az olması

2023 hedeflerini elde etmek için boşluğu kapamak adına marjinal etki

Farkındalık Programı

Farkındalık Makul program ancak farkındalık engellerini ele almak ve daha fazla izleyiciye ulaşmak için daha fazla kapsama ihtiyacı vardır (örneğin daha az enerji yoğun KOBİler)

Bazı iyi sonuçlar vardır ancak enerji verimliliğin faydalarını genel ve hedeflenen izleyicilere ulaştırmak için yenilenmesi ve genişletilmesi gerekir. Bu Türkiye 2023 hedefleri için gereklidir.

İnternet portalı Farkındalık Kullanımı makul seviyede kolay

İyi bilgi sağlar ancak analiz amacıyla erişim zordur.

Güncelleme gerektiriyor

İyi kavramdır ancak güncellenmiş yazılım ve donanım ihtiyacı vardır

Enerji yöneticilerinin belgelendirilmesi

Teknik kapasite

Açık şekilde iyi kabul görmüş iyi eğitim programı

mükemmel sayıda belgelendirilmiş uzman

ilave eğitim ihtiyacını görmek için takip yok

Bir çok yıldan beri elde edilmiş iyi sonuçlar

Enerji yöneticilerinin en son gelişmeler hakkında bilgilendirilmelerini gerektirir.

Enerji etüt şirketlerine lisans verilmesi

Teknik kapasite

Türkiye’de belirlenen daha fazla enerji etüt ihtiyaçlarına bağlı olarak çok fazla sayıda şirket bulunmamaktadır.

Birçok şirket yeniden belgelendirilmemiştir

Genel sonuçlar iyidir. Belgelendirilecek şirket sayısının artırılması gerekir.

Belgelendirilmiş şirketlerin tam enerji hizmet şirketlerine (ESCOlar) dönüşebilmesi için yönetim /finansal hususları

Nihai Rapor


30 Ağustos 2016



Belgelendirilmiş şirketlerin yetkinliği hakkında hususlar

ele alan eğitim ihtiyacı vardır

Mikrokojenerasyon ve atık ısı geri kazanım sistemleri için lisans verme muafiyetleri

Farkındalık

Kurumsal

Program mülkiyet ve şebekeye satma konusunda kurumsal engelleri doğrudan ele aldı.

Program şu anda iyi durumda; çünkü herhangi bir tüketici yeni şirket kurmadan üretim fazlalarını şebekeye satabilmektedir.

Büyük sanayi ve ticari binalar için zorunlu veri raporlama

Farkındalık Verilere daha iyi erişim sağlama ve daha iyi zaman serileri elde etmek için veri tabanında revizyon gerekmektedir.

tam veri serilerinin oluşturulması ve uygunluğu için daha iyi uygulama gerekmektedir.

Daha iyi veri kalite kontrolü gerektirir

Veri tabanı çok iyi zaman serilerine sahiptir ancak politika analizi ve M&E (Ölçme ve Değerlendirme) gerçekleştirmek için veri tabanına erişim zordur

Uygulamanın güçlendirilmesi gerekir

Veri kalitesi bir çekincedir

Ticari binalar için dahil edilecek binaların tam sayısının bilinmesi gerekmektedir

Merkezi yönetim binaları için zorunlu veri bildirimi

Farkındalık Verilere daha iyi erişim sağlama ve daha iyi zaman serileri elde etmek için veri tabanında revizyon gerekmektedir.

Daha iyi uygulama gerektirir.

Daha iyi veri kalite kontrolü gerektirir

Program enerji verimliliği direktifi alanında ihtiyaç duyulacak iyileştirme programını geliştirmek için temeldir.

Yıllık 5000 TEP değerinden fazla enerji tüketimine sahip ticari işletmeler için her dört yılda bir zorunlu enerji etütleri

Farkındalık Kavram iyidir. Tamamlanan etütlerle ilgili veri tabanı bulunmamaktadır

Etüt tavsiyeleri konusunda şirketlerin nasıl yatırım yapacağının değerlendirilmesi gerekir

Şimdiye kadar çok az bilgi vardır. Etütlerin kaydedilmesi ile birlikte politika analizi için iyi veri tabanı olacaktır.

Ticari veya hizmet amaçlı kullanılan 20.000 m2’den fazla alana sahip binalar için her dört yılda bir; ve 10.000 m2’den fazla alana ve 250 tepten fazla

Düzenleyici Kavram iyidir. Tamamlanan tetkiklerle ilgili veri tabanı bulunmamaktadır

Şimdiye kadar çok az bilgi vardır. Etütlerin kaydedilmesi ile birlikte politika analizi için iyi veri tabanı olacaktır.

Nihai Rapor


31 Ağustos 2016



enerji tüketimine sahip kamu binaları için her on yılda bir zorunlu enerji tetkiki gerçekleştirilir.

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Ekotasarım standartları

Farkındalık Program iyileşmektedir ve zaman içerisinde önemli sonuçlar vermelidir.

Türk imalatçıların AB’ye ihracat yapabilmesi için temeldir.

Program iyileşmektedir ve zaman içerisinde önemli sonuçlar vermelidir Türk imalatçıların AB’ye ihracat yapabilmesi için temeldir.

Elektrikli ev aletleri için enerji etiketleri

Farkındalık İyi programdır ancak satın alma kararlarını verdikleri için önemi kamuoyu tarafından daha iyi anlaşılmalıdır.

İyi programdır ancak satın alma kararlarını verdikleri için önemi kamuoyu tarafından daha iyi anlaşılmalıdır.

Ekonomi Bakanlığı

Enerji verimliliği için yatırım teşvikleri programı

Finansal bariyerler

Kavram iyidir

İyi potansiyel olmasına rağmen program hiçbir zaman başlamamıştır

Kavram iyidir ancak 2015 yılında gerçekten başlamadan önce sona ererse fırsat kaybolur

KOSGEB

Destek programları

Farkındalık

Teknik beceri yetersizliği

Birçok iki taraflı destek vardır ancak KOBİler için uzun vadeli program ihtiyacı vardır

Özellikle iki taraflı destek ile çalışırken bazı iyi inisiyatifler. KOSGEBin KOBİler için genel strateji hazırlaması gerekir.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

Binaların Enerji Performansı Direktifi

Farkındalık

Teknik kapasite yetersizliği

2010 direktifinin güncellenmesi gerekir

Önemli direktif. Güncelleme esastır.

Enerji Performans Sertifikaları

Farkındalık 2010 direktifinin güncellenmesi gerekir

EPCler çok önemli iletişim aracıdır. Güncellenmiş direktif uygulamayı iyileştirecektir.

Nihai Rapor


32 Ağustos 2016



Merkezi Isıtma Sistemleri Yönetmeliği (No. 26847)

Uygulamada uzlaşılamayan hususlar vardır

Güncellenmesi gerekir

5. Politika Boşluğunu Anlama

5.1. Giriş

Politika boşluk analizinin enerji verimliliği ile ilgili genel hedeflere bağlı olarak daha fazla nelere ihtiyaç duyulduğunun belirlenmesi için herhangi bir ülke tarafından düzenli olarak gerçekleştirilmesine ihtiyaç vardır. Politika hedefleri zaman içerisinde değişir ve gerçekleştirilen ilerleme ve genel enerji bağlamında değişiklikleri hesaba katmak adına ayarlamalar yapılmalıdır. (örneğin fiyat değişiklikleri, ithalata bağlılığın seviyesi, yapısal değişiklikler, vb.) AB içerisinde ise her üç yılda bir hazırlanarak komisyonun gözden geçirmesine sunulan NEEAP etkin olarak bu rolü üstlenir.

Politika boşluk analizi yukarıda ifade edildiği gibi özellikle Türkiye için çok vaktinde bir projedir; çünkü yukarıda ifade edildiği üzere Türkiye, uzun vadeli hedeflerine ulaşmakta enerji verimliliğine ilişkin daha kapsamlı bir yaklaşımın geçiş sürecindedir. AB Enerji direktifisi16 kapsamında Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planının hazırlanmasının düzenli bir süreç halini almakta, NEEAP bu devam eden rolü büyük ölçüde oynayacaktır ancak mevcut durumda ayrı uygulanması gereken birçok fayda vardır.

Türkiye’deki mevcut politika boşluğunu değerlendirmek için iki temel yol vardır. Birinci ana kategori daha yerel esasta ve ulusal amaçları karşılamak için nelerin eksik kaldığını değerlendirir. (yani 2023 hedefi). İkincisi ise enerji verimliliği ile ilgili AB müktesebatı i le ilgilidir ve aynı zamanda 2023’e yönelik uzun vadeli hedeflere ulaşmaya yöneliktir. Yani iki yöntem de ilişkilidir.

Benimsenen yaklaşım, hedeflere ulaşmak için mevcut programlar kapsamında, maksimum etki sağlamak için söz konusu program ve politikaların uygulanmasında politika geliştirme ve uygulama için kurumsal çerçevede politika ve mevzuatlardaki boşluklara göz atmak amacıyla gerçekleştirilir. Bu unsurlar birbirleriyle ilişkilidir ancak ayrı ayrı değerlendirilecektir.

Bu bölüm daha sonra politika boşluğunu kapamak için bazı seçenekler sunar.

5.2. Politika geliştirme süreci

Enerji verimliliği politika geliştirme sürecinde birkaç aşama vardır. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), süreci basit ancak gerçekçi manada tanımlamak için iyi görselleştirme sağlar. IEA bunun en iyi uygulama olmadığını ancak tek uygulama olduğunu iddia eder. Etkin uzun vadeli sonuçlar elde edilecekse bu adımlardan hiç birisi ihmal edilemez.

16 NEEAP mevcut durumda Enerji Verimliliği Direktifi Türk iç hukukuna aktarılmadan önce hazırlanmış ve ilk defa Türkiye’de kabul edilmiştir.

Nihai Rapor


33 Ağustos 2016

Şekil 7: Enerji verimliliği politika yolu

Kaynak: IEA, Sanayi İçin Enerji Yönetim Programları, Uluslararası Enerji Ajansı, 2012

5.3. Politika Boşluğunun Değerlendirilmesi

Politika boşluğunun kapatılması için neler yapılmalıdır? Birçoğu hali hazırda planlama aşamasında olan mevzuat değişikliklerinin kombinasyonu ile başlar. Bunlar iç hukuka aktarılacak enerji verimliliği ile ilgili direktifleri içerir. Önceki bölümde gösterildiği gibi bazı direktifler hali hazırda Türk hukukuna aktarılmıştır. Ancak daha önemli olan nokta ise, bu direktiflerin önemli olmalarına rağmen 2023 hedeflerine ulaşabilmek için gerekli eterince tedbiri henüz uygulamaya koymamış olmalarıdır. Enerji verimliliği politika ve programları ile ilgili olarak uzun geçmişe sahip AB içerisinde bile 2020 hedeflerine ulaşabilmeye yönelik gelecekteki gösterge politika ve programlar tam olarak yolunda değildir.

Boşluğu kapama aynı zamanda Türkiye’de programların yeterli derecede uygulanıp uygulanmadığını değerlendirmeyi içerir. Son olarak devlet içerisinde enerji verimliliği faaliyetleri organizasyonun gerekli planlama, uygulama, izleme ve değerlendirme faaliyetlerini IEA içerisinde özetlendiği şekilde gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğini anlamayı içerir.

Yasal çerçevesi ile başlamak önemlidir.

5.4. Enerji Verimliliği Mevzuatı

Mevzuat, devletlerin enerji verimliliğini destekleme yaklaşımını oluşturması için yasal platform sağlar. Aynı zamanda tüketiciler ve paydaşlar için (örneğin tedarikçiler, think-tanks/beyin takımı, imalatçılar, sanayi dernekleri, tetkikçiler, finansal kurumlar, ithalatçılar ve montajcılar, vb.) hükümetin enerji verimliliği teşvik etmede ciddiyeti açısından uzun vadeli sinyaller verir. Son kullanıcıları ele alan kapsamlı yasalar olabilir. Aynı zamanda spesifik sektörleri, teknik ve teknolojilere yönelik yasalar da olabilir.

DEĞERLENDİR

PLANLA

UYGULA

İZLE

POLİTİK YOL

Nihai Rapor


34 Ağustos 2016

Mevzuat boşluğu göreceli olarak mevcut değerlendirmeye yöneliktir. Enerji verimliliği ile ilgili tüm AB çerçeve direktiflerini iç hukuka aktarma kararı ile birlikte 2007 Enerji Verimliliği Yasasının ya AB Enerji Verimliliği Direktiflerini tamamlamak (EED) ya da EED’de yer alan tüm unsurlarını özümsemek ve onu çok maddeli yasa haline getirmek üzere revize etmek gerekmektedir. 2007 Enerji verimliliği yasası kurumsal düzenlemeleri ve güncellenmesi gerekenleri içerir. Herhangi bir ikincil mevzuatla17 birlikte 2007 Enerji Verimliliği Yasası, 2012 Enerji verimliliği stratejisi ve 2023 hedefi ile birlikte revize edilmemiştir. 2007 içerisinde yer alan finansal araçlar 2023 hedefinin iddiasını artırmak üzere revize edilmemiştir.

AB Üye Devletlerin uzun vadeli stratejilerine uygun hale getirmek için direktif unsurlarını iyileştirmelerine rağmen AB direktiflerinin aktarılması da göreceli açıktır. Bu nedenle Konsey, Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Komisyonu Üye Devletlere iç hukuklarına aktarma işlemi için uzun bir süre vermişlerdir. Yerel koşul ve politikalar için değişiklik yapmadan nadiren aktarım yaparlar. Bunun iyi bir örneği yeni binaların belirli bir zaman çerçevesinde sıfır enerji binaları olmasını gerektiren yeniden düzenlenen Binaların Enerji Performansı direktifidir. (Directive 2010/31/EU) İngiltere’de neredeyse sıfır karbon binalar olacak şekilde revize edilmiştir. Uygulayan ülkelerin yaklaşık aynı ulusal yaklaşımı benimseyebilmeleri açısından çerçeve direktifleri esnek şekilde yazılmıştır. Bu her bir devletin belirli yönlendirmeler dahilinde kendi tanımını oluşturmasına imkan sağlayan “maliyet iyileştirme” tanımı için doğrudur.

Aşağıdaki diyagram AB direktiflerinin gelişimini ve Türkiye’de enerji verimliliği mevzuatının mevcut durumunu göstermektedir.

17 Enerji kaynakları ve enerjinin kullanımında verimliliğinin artırılmasına ilişkin yönetmeliğin (27 Ekim 2011 tarihli 28097 numaralı yönetmelik) revize edilmesi gerekecektir.

Nihai Rapor


35 Ağustos 2016

Şekil 8: Enerji verimliliği için AB ve Türk Mevzuatı zaman çizelgesi

Mevzuatı nasıl çerçevelendirmesi istediğini tam olarak öğrenebilmesi için Türkiye’nin tüm bu çerçeve direktifleri gözden geçirmesi gerekir. Örneğin, Enerji Verimliliği Direktifinde dağıtım şirketleri üzerinde enerji verimliliği yükümlülüğü vardır. Ancak ülkeler enerji dağıtım şirketlerini kullanmanın uygun olmadığını düşünürse, farklı bir yaklaşım tercih edebilir. Uygun seçeneği bulma konusunda Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan rehber doküman bulunmaktadır.

Esneklik olmasına rağmen yerine getirilmesi gereken yükümlülükler vardır ve bunların bölüm 5.5’in uygulama aşamasında ele alınması gerekir. Ek 3, 2012 Enerji Verimliliği Direktifi ve 2010 Binaların Enerji Performansı Direktifi ile ilgili olarak bu yükümlülükleri detaylandırmaktadır.

Özet olarak sonraki aşamalar aşağıdaki gibidir:

Yerel koşullara uygun olarak özel yükümlülükler için hangi değişikliklerin gerekli olduğunu bilmek üzere tüm AB Enerji Verimliliği direktifilerini gözden geçirme;

EED’nin ayrı bir mevzuat mı yoksa 2007 Enerji Verimliliği Yasası altında yönetmelik mi olacağını değerlendirme;

Parlamento onayı için revize edilmiş AB Enerji Verimliliği Direktifini hazırlama; ve

2007 Enerji Verimliliği Yasasının, Enerji Verimliliği Direktifi tam anlamıyla iç hukuka aktarıldıktan sonra Enerji Verimliliği Direktifi ile tam olarak entegre olması için revize etme.

Nihai Rapor


36 Ağustos 2016

5.5. Uygulama

Politika boşluğu hakkındaki temel çekinceler 2007 Enerji Verimliliği Yasası kapsamında zorunlu kılınan programlarla, iddia seviyesi ve takip eden uygulamaları ile ilgilidir. Uygulama yukarıda ifade edilen birçok politika yolu ile ilgili unsurları ifade eder.

Uygulama yukarıda ifade edildiği gibi dört aşamayı gerektirir: Planlama, uygulama, izleme ve değerlendirme. Bunlar süreç ve etkiyi düzenli olarak iyileştirmek için sürekli geri bildirim çevrimi içerisindedir. Bu aşamaları gerçekleştirmek için yeterli finansal kaynak, iyi personel kapasitesi, iyi uygulama ve uygulama prosedürlerine ihtiyaç vardır.

Aşağıdaki tablo, ulusal mevzuata aktarılmalarıyla birlikte yerine getirilmesi gereken AB Enerji Verimliliği Direktifleri ile ilgili yükümlülüklere genel bakış sağlar. Bunların bazıları, bir sonraki adımı atmadan önce politik bir karar alınmasını gerektirir. Bazıları doğrudan iyi yönetim prosedürleri gerektiren kurumsal hususlardır.

Tablo 4: Ana enerji verimliliği direktiflerinin getirdiği temel yükümlülüklerin özeti

2010 Binaların Enerji Performansı Direktifinin

yeniden hazırlanması Enerji Verimliliği Direktifi Ekotasarım Direktifi

Enerji Etiketleme Direktifi

Binaların enerji performansı ile ilgili sertifikasyon sistemi

oluşturma. Kamu kuruluşları için sertifikaların açık şekilde görüntülenmesini sağlama

Gösterge amaçlı ulusal enerji

verimliliği hedefi belirleme

Ürünlerin Ekotasarım tedbirleri ile uyumlu

olmasını ve CE markası taşımasını sağlama

Uygunsuz etiketleri

yasaklama, eğitim/teşvik bilgisi sağlama

Isıtma ve iklimlendirme sistemleri ile ilgili düzenli

denetimler sağlama

Merkezi yönetim mülkiyetindeki merkezi yönetim tarafından

kullanılan binaların ısıtılan ve/veya soğutulan toplam alanlarının toplam 3% oranının

2014 yılı ocak itibariyle her yıl yenilenmesini sağlayarak minimum enerji performans

gerekliliklerini yerine getirmeye çalışmak.

Piyasa gözetiminden sorumlu makamları

belirlemek

Enerji ile ilgili bilgilerin fiş/etiket ile son kullanıcıların

dikkatine sunulmasını sağlama

Binaların enerji performansını

hesaplamak için metodoloji uygulama

Merkezi yönetimlerin şimdiye

kadar sadece maliyet etkinlik, ekonomik fizibilite, geniş sürdürülebilirlik, teknik uygunluk

ve bunun yanında yeterli rekabet gibi nedenlerden dolayı uygun olan yüksek enerji

performansına sahip ürünleri satın almalarını sağlamak

İlgili taraflara uygunluk

açısından gözlem yapma imkanı sağlamak

Tedarikçilerden etiketleri veya proje fişleri üzerinde

yazan bilgilerin doğruluğu ile ilgili kanıt sunmalarını istemek

En uygun maliyet seviyeleri elde ettiklerini görmek için

binalara yönelik minimum enerji performans gerekliliklerini sağlamak

Enerji verimliliği yükümlülük

şeması oluşturma. Bu şema enerji dağıtıcıları ve/veya

perakende enerji satış şirketlerinin yükümlü taraflar olarak belirlenmesini

sağlayacaktır.

Uygunsuzluk belirtileri olması durumunda MS ürün uygunluğu ile ilgili

doğrulanmış değerlendirme sağlayacaktır.

Sadece en yüksek EE sınıfı içerisinde en yüksek performans seviyelerine

sahip ürünleri tedarik etmeye yönelik çaba gösterme

Binalar önemli yenilemeye tabi

olduğu zaman minimum gereklilikleri sağlayacak şekilde enerji performansının

iyileştirilmesini sağlama

Tüm son kullanıcılara maliyet

etkin yüksek kalitede etüt sağlamayı teşvik etme

İlgili tarafların uyumlulaştırılmış

standartları hazırlama ve izleme sürecinde danışılmalarını sağlama

MS’nin ürüne yönelik

herhangi bir teşvik elde ettiği durumda en yüksek

derecede performans seviyesi hedeflemelidir. (En yüksek EE sınıfı dahil)

31 Aralık 2020 tarihinden

sonra tüm yeni binaların

KOBİleri enerji etütleri

gerçekleştirme ve bu etütlerden

KOBİ leri ve çok küçük

şirketlerin ürün tasarım

Uygulama faaliyetleri ve

uygunluk faaliyetleri ile ilgili

Nihai Rapor


37 Ağustos 2016

neredeyse sıfır enerjili olmalarını sağlama (Kamu

idareleri için 31 Aralık 2018)

elde edilen tavsiyeleri uygulamaya teşvik eden

programlar geliştirme

aşamasında çevresel olarak sağlıklı yaklaşımları

benimsemelerini ve gelecekteki Avrupa mevzuatlarına uymalarına

sağlama

ayrıntıları da içeren raporu Komisyona sunma

NZEB’lerin adedini artırmak için ulusal planları tasarlama

KOBİ olmayan işletmelerin

önceki tetkik tarihinden itibaren dört yıl içerisinde bağımsız ve maliyet verimli şekilde

gerçekleştirilen enerji tetkiklerine tabi olmalarını sağlama

Komisyonun çalışma planı

oluşturmasına yardımcı olacak danışma forumuna

katılma

Kamu binalarının NZEB

(Neredeyse Sıfır Enerjili Binalar) olarak yeniden

düzenlemelerine imkan sağlayacak şekilde dönüşümünü harekete

geçirmek için politika geliştirme ve gerekli tedbirleri alma

Yüksek verimli kojenerasyon uygulaması ve verimli bölge

ısıtma ve soğutma ile ilgili kapsamlı değerlendirme gerçekleştirme ve komisyonu

bilgilendirme

İhlalle ilgili yürürlükteki

kuralları düzenleme ve uygulanmalarını sağlamak için gereken tüm tedbirleri

alma

Bu direktifin amaçlarını

destekleyen Mevcut ve önerilen tedbirlerin ve araçların listesini hazırlama

(finansal dahil)

Enerji hizmetleri, enerji etütleri, enerji yöneticileri, ve enerji ile

ilgili bina montajcılarına uygun hazır veya yapılacak sertifikasyon ve/veya

akreditasyon düzenlemeleri ve/veya eşdeğer yeterlik düzenlemelerini sağlama

Üye Devletler enerji hizmetleri piyasalarını ve KOBİlerin bu

piyasalara erişimini destekleyecektir.

Ulusal Enerji Verimliliği Eylem

Planlarını sunma

Kaynak: R. Janssen and D. Staniaszek, İyi uygulamaları sağlama: İdari yükü gözden geçirme, Eurima için birifing notu , mart 30, 2012

Enerji verimliliği ile ilgili AB direktiflerinin tamamı arasında uzak ara en kapsamlı olan olması nedeniyle AB Enerji Verimliliği Direktifi (EED) üzerine daha ayrıntılı şekilde odaklanmak faydalı olacaktır. EED belirli opsiyonlara olanak sağlar, ancak tamamıyla esnek değildir. Aşağıdaki bölüm uygulanması gereken başlıca EED unsurlarını gösterir. Uygulanması için programların geliştirilmesi gerekir ve bu uzun vadeli amaçlara yardımcı olacak ve politika boşluğunu kapamaya yardımcı olacaktır.

5.6. Enerji Verimliliği Direktifinin temel unsurlarına hızlı bir genel bakış

EED’nin önemli özellikleri aşağıda listelenmektedir. EED bir çok alanda diğer AB Enerji Verimliliği Direktiflerine bağlanmaktadır. Örneğin EED bina yenilemeleri için hedef seviyeleri koyar ve bunları ilişkilendirerek Binaların Enerji Performansı Yönetmeliği tamamlar.

Binaların Yenilenmesi

EED Üye Devletlerden enerji verimliliği amacıyla uzun dönemli stratejileri içerisinde mesken ve ticari binalara yatırım yapmalarını talep eder.

Özellikle kamu kurumlarından merkezi yönetim mülkiyetindeki ısıtılan veya soğutulan toplam alanın asgari 3%’ünü her yıl yenileyerek minimum enerji performans gerekliliğini yerine getirmesi talep edilir. (veya diğer onaylanmış binalar için diğer maliyet etkin tedbirlerin alınması). Bu merkez devlet binaları ile ilgili envanter oluşturulmalıdır.

Nihai Rapor


38 Ağustos 2016

Enerji tedarikçileri ve düzenleyici kurumlar

Belirli enerji dağıtıcıları ve perakende enerji satış şirketlerinin, 2020 yılı itibariyle kümülatif son kullanım enerji tasarrufu hedefine ulaşabilmesi için her Üye Devletten enerji verimliliği yükümlülüğü veya eşdeğerini oluşturması gerekir. (veya enerji tasarrufu elde etmek için diğer eşdeğer politika tedbirlerini alması gerekir.)

EED düzenleyici görevlerini gerçekleştirirken enerji verimliliği ile ilgili olarak ulusal enerji düzenleyici kurulların gereken dikkati göstermelerini sağlamalıdır.

Enerji etütleri ve raporlama

Her Üye Devletin enerji etütlerini teşvik etmesi gerekir ve tüm büyük ölçekli işletmeler en az her dört yılda bir raporlaması yapılan zorunlu bağımsız ve maliyet etkin enerji etütlerine tabi

olacaktır. Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler ve enerji veya çevre yönetim sistemi uygulayan şirketler bundan muaf olacaktır.

Eğer Üye Devletler enerji verimliliğinde teknik yetkinlik ve güvenilirlik ulusal seviyesinin yetersiz olduğunu düşünürse, söz konusu Üye Devletten 2014 Aralık tarihi itibariyle enerji hizmet, etüt sağlayıcılar, yönetici ve kurucular için belgelendirme, akreditasyon ve eş değer düzenlemelerin mevcut olmasını sağlaması istenecektir.

Kojenerasyon ve Bölge Isıtma ve soğutmanın teşvik edilmesi

Üye Devletlerin yüksek verimlilikte birlikte üretim (elektrik üretiminin ve faydalı ısıtmanın ortaklaşa yapılması) ve verimli bölge ısıtma ve soğutma için potansiyelin kapsamlı değerlendirmesini gerçekleştirmeleri ve bu konuda Avrupa Komisyonunu bilgilendirmeleri gereklidir.

Üye Devletlerin verimli ısıtma ve soğutma sistemleri için potansiyelin hem yerel hem de bölgesel düzeylerde dikkate alınmasını sağlayacak, böyle alt-yapıların geliştirilmesini yönünde tedbirler almak için ve ısıtma ve soğutma ihtiyaçlarını karşılamak için kaynakların ve maliyet-etkin çözümlerin belirlenmesi amacıyla maliyet-etkin analizler gerçekleştirmek için politikaları teşvik etmesi gereklidir.

Enerji verimliliğinin önündeki engeller

Uygun olan durumlarda Üye Devletlerin enerji verimliliğinin önündeki düzenleyici ve düzenleyici olmayan engelleri kaldırmak için tedbirler almaları gereklidir. Bunlar teşvikler sağlamayı, yasa ya da düzenleyici hükümleri feshetmeyi ya da tadil etmeyi, ya da verimlilik kılavuzlarını benimsemeyi kapsayabilir.

Üye Devletlerin enerji verimliliğini iyileştirme tedbirleri için finansman olanaklarının oluşturulmasını ya da mevcut olanların kullanımını kolaylaştırması gereklidir.

İzleme süreci

Yukarıdaki tedbirlerle işbirliğini sağlamak için, her Üye Devlet belirleyici ulusal enerji verimliliği hedefi tespit etmek ve bu hedeflerle ilgili ilerlemeler konusunda yıllık olarak Komisyona rapor vermek ile yükümlüdür.

Böyle hedeflere ulaşmak açısından her Üye Devlet kaydedilen ilerlemeyi raporlamak ve Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planını (2006 Enerji Hizmetleri Direktifinin yerine geçen 2012 Enerji Verimliliği Direktifinde de kendilerinden istendiği üzere) sunmak durumundadır.

Nihai Rapor


39 Ağustos 2016

Diğer tedbirler

EED daha pek çok tedbiri kapsamaktadır:

Kamu üzerindeki enerji verimli ürünleri, hizmetleri ve binaları satın alma yükümlülüğü;

Ölçme ve faturalama bilgisindeki iyileştirmeler ve

Enerji hizmetleri piyasasının teşvik edilmesi gerekliliği

EED’nin bazı spesifik maddeleri ile mevcut Türkiye politika ve programları arasındaki boşluk Ek 4’te incelenmiştir. En temel boşluklar; hedefler ve hedeflerin nasıl belirlendiği, uzun vadeli yenilenme stratejisi, enerji şirketlerinin rolü ve enerji verimliliği yükümlülükleri, ve daha önemli olarak uzun vadeli finansman altyapısı ile alakalıdır.

5.7. Programın Zorluğu

Şu ana kadar AB Direktiflerindeki gereklilikleri gördük. Şimdi daha geniş bir perspektifle yaklaşmanın zamanı geldi. Programlarla ilgili politika boşluğunu incelemek için iki genel yola ihtiyaç vardır. Birincisi; Bölüm A’daki belirlenmiş tedbirler doğrultusunda, bunların 2023 yılı hedefine ulaşmak için uygun olup olmadıklarını değerlendirmek gereklidir. İkincisi; bugüne kadar bunu uygulamak için hiçbir çaba sarf edilmemiş olması nedeniyle, EED’ye özel önem verilerek, AB’nin enerji verimliliği direktifilerini uygulamak için yeni programlara ihtiyaç olup olmadığının belirlenmesidir.

5.8. Prototip tedbirler paketi

İyice anlaşıldığı üzere, IEA ülkeleri (Türkiye’nin de dahil olduğu) enerji verimliliğini uygulamada oldukça farklı yaklaşımlar kullanmaktadır. Öncelikler kapsama dayalıdır. Kapsam; birkaçını saymak gerekirse, ithalat payları, ekonominin ne denli ihracata dayalı olduğu, ekonominin ne kadar enerji-yoğun olduğu ve enerji verimliliğinin uygulanmasındaki geçmiş deneyimlerden etkilenmektedir. Buna rağmen, çok sayıda ülke için oldukça genel olan bir temel enerji verimliliği tedbirler paketi bulunmakta olduğu görüşü yaygınlaşmaktadır.

Piyasanın talep ve arz yönlü aktörlerini ele alan farklı politikalar ulusal koşullara göre doğru bir şekilde birleştirilmelidir. Bu; enerji verimliliğini iyileştirmeye çalışan ülkelerin başarılı olmak için tüm olası politikaları uygulamak zorunda oldukları anlamına gelmemektedir; fakat en önemli piyasa engellerini ortadan kaldıracak araçları birleştirmeleri gereklidir. Enerji verimliliği için kapsamlı ve uyumlu bir politika paketi; kesin zorunlu tedbirler, teşvikler, bilgi ve kapasite artırımı arasında bir denge sağlayacaktır. Bu politikaların uygulanmasına olanak tanımak için bir yönetişim çerçevesine de ihtiyaç bulunmaktadır.

Bir sonraki kısım; enerji verimliliğini ve minimum enerji performans standartları gibi enerji verimliliği ve özel politikaları ele alan yönetişim çerçevesini oluşturan ilgili politikaları özetler (MEP eğitim ve öğretim, etiketleme projeleri, enerji yönetim sistemleri ve diğer yükümlülükler ve finansal teşvikler )

Nihai Rapor


40 Ağustos 2016

Enerji verimliliği ile ilgili yönetişim çerçevesi

Genel yönetişim çerçevesi sektöre-özgü politikaların uygulanmasına olanak tanımanın yanı sıra enerji piyasalarındaki enerji verimliliği iyileştirmelerinin olduklarından daha az maliyet-etkin görünmelerine neden olacak fiyat çarpıklığını ortadan kaldırma olanağı da sağlar.

Açık bir zaman çizelgesine ve hedeflere sahip bir Politika Haritası politika belirlemeye yardım edecek ve piyasaya enerji verimliliği için güvenilir bir politik destek sinyali verecektir. Yeni binalarla ilgili olarak bu, ultra düşük enerjili binaların (ULEB) yaygınlaştırılması için, mevcut binaların güçlendirme ve işletimde yüksek enerji tasarruflarına neden olacak şekilde yenilenmesi ve işletilmesi için ve enerji verimli yenilenme oranlarının arttırılması için bir yol haritası belirlenmesi anlamına gelmektedir. Cihazlar için piyasaların en yüksek enerji verimliliği düzeylerini yaygınlaştırma için hazırlanmaları gereklidir.

Diğer politika unsurları için bir idari altyapının ve finansmanın var olması gereklidir. Bu; (1) faaliyetleri koordine eden bir enerji ajansını ya da benzer bir kurumu kapsamaktadır. (2) enerji verimliliği programları aracılığıyla İstikrarlı finansman, hükümet enerji verimliliği fonları ve/veya enerji tasarrufu sağlamak görevi bulunan enerji şirketlerin sağlanması gereklidir.

Enerji fiyatları “ekonomik ve ekolojik gerçeği” göstermelidir. İlaveten, bunlar sosyal konuları da dikkate almalı ve enerji yeterliliğini de güçlendirmelidir. Enerji üretimi için sübvansiyonların ya da enerji fiyatları üzerindeki sübvansiyonların kaldırılması çok önemlidir – hükümetlere daha çok enerji fiyatlarını yapay olarak düşük tutmak yerine enerji faturalarının ekonomik olmasını sağlamak amacıyla enerji verimliliği projelerinin finansmanı için saklanan bütçenin kullanılması önerilmektedir. İlaveten, enerji sübvansiyonlarını kaldırmak için, enerji ya da CO2 vergileri çevresel zararı ve sağlığa karşı olan tehlikeleri nihai enerji ücretleri dahilinde benimseyecektir.

Bu enerji vergileri ya da ETS (Emisyon Ticareti Sistemi) açık arttırma gelirleri finansal teşvik projelerinin finansmanı için ve sanayi ve binalardaki enerji verimliliği için diğer politikaların finansmanı için kullanılabilir.18 Alternatif bir şekilde, enerji verimliliği iyileştirmelerindeki yatırımlar için, enerji etüt sonuçlarına göre ve daha büyük şirketlerle gönüllü anlaşmalarla bir vergi indirimi ya da muafiyeti verilebilir.

Aşağıdaki şema, “Hedefler ve Planlama”, “Altyapı ve Finansman” ve “çarpıklıkların kaldırılması” ve ilgili alt-sınıflar gibi sınıflandırmalarla prototip bir politika paketinin farklı türlerini göstermektedir. Aşağıdaki kısımda ise enerji verimliliği ile ilgili sektöre özel politika ve tedbirler detaylandırılacaktır.

18 NEEAP, Ulusal Enerji Verimliliği Fonunun oluşturulmasını önerir. UNDP/UNIDO sanayiyel enerji verimliliği projesi şu anda Türkiye’de uygulanmaktadır ve aynı zamanda 2015 kasım Ankara’da gerçekeşen bir çalıştayda ele alınmış olana benzer bir entegre fon kullanımını önermiştir.

Nihai Rapor


41 Ağustos 2016

Şekil 9: Sanayide Enerji Verimliliği için Genel Politika Paketi

Nihai Rapor


42 Ağustos 2016

Kaynak: Wuppertal Institute

Yeni ve mevcut binalar için prototip politika paketleri, yönetişim çerçevesiyle oldukça benzerdir; “Hedefler ve Planlama”, “Altyapı ve Finansman” ve “çarpıklıkların kaldırılması” ve ilgili alt-sınıflar gibi sınıflandırmalara dayalıdır. Alt kısımda, şekil aşağıda detaylandırılacak olan mevcut ve yeni binalardaki sektöre özgü enerji verimliliği politikalarını ve tedbirlerini ortaya koymaktadır.

Nihai Rapor


43 Ağustos 2016

Şekil 10: Yeni Binalarda Enerji Verimliliğine Yönelik Genel Politika Paketi


Nihai Rapor


44 Ağustos 2016

Şekil 11: Mevcut Binalarda Enerji Verimliliğine Yönelik Genel Politika Paketi


Nihai Rapor


45 Ağustos 2016

5.9. Özet

Aşağıdaki tablolar Türkiye’nin enerji verimliliği tedbirlerini nasıl uyguladığına dair özet sunmaktadır. Buna ilişkin detaylar Ara Raporda mevcuttur.

Nihai Rapor


46 Ağustos 2016

Tablo 5: Sanayi İçin Raporlamanın Sonuçları

1 2 3 4 5 6

Sanayi sektöründe enerji verimliliği için

prototip politika paketi

Boşluk analiz vs. Prototip politika paketi AB gereklilikleri Boşluk analizi vs. 2023 yılı ulusal EE

hedefine ulaşmak için gereklilikler

Bu araçlardan

hangileri

Türkiye’de uygulandı

ya da planlandı

(politikanın adı)?

Boşluk var mı?

(evet/hayır/

hangisi?)

Bu tür politikalar

için

AB gereklilikleri

nelerdir?

Bu araçlardan

hangileri Türkiye’de

uygulandı ya da

planlandı (politikanın adı)?

Boşluk var mı?

(evet/hayır/ hangisi?)

En Düşük Enerji

Performansı Standardı

(MEPS)

Ve Enerji

Etiketleme

Uygulandı Hayır

Ekotasarım

Yönetmeliği, Enerji

Etiketi Yönetmeliği,

EED

Ekotasarım

Enerji Etiketleme

Hayır

Hayır

Hibeler ve Vergi

İstisnaları Hibeler Evet

Enerji Verimliliği

Yükümlülükler Belirli değil Evet

Diğer Finansman

Araçları

ESCOlar

EBRD ve Dünya

Bankası tarafından

finansman olanakları

bulunmaktadır

Evet

Evet

EED’ye tabi ESCOların

teşviki

EED altında Enerji

Verimliliği Fonu

ESCOların teşviki EE

Fonu hakkında bazı

incelemeler Evet

Enerji Etütleri

(zorunlu ya da

gönüllü) tüm sanayi

türleri için

Büyük sanayi tesisleri

için zorunlu

denetimler

Enerji Yönetiminin

Promosyonu (ISO

500001 eşdeğeri)

Hayır

Evet fakat EnMS

tanıtımı için

aktiviteler

sürdürülmekte

Büyük sanayi tesisleri

için zorunlu

denetimler

KOBİleri de kapsayan

tüm endüstri için

Enerji Yönetim

Sistemlerinin tanıtımı

Zorunlu Denetimler

Hafif yükümlülükler

Hayır

Hayır

Devam eden İzleme Zorunlu Veri

Zayıf İ&D Hayır

EED ve diğier EE

aktiviteleri için

İ&D

Zorunlu Veri

Programlar için veri

tabanı yok Evet

Yatırıcımlar ve Nihai-

Kullanıcılar için Bilgiler Bazı Evet

EED ve diğer

direktifler etiketler

de dahil olmak üzere

belirli bilgileri

gerektirmektedir

Evet

Demo

Projeleri Tam anlamıyla değil

VA ve VAP demo

projesi rolü

oynamaktadır

Gereklilik

yoktur Gereklilik yoktur Hayır

Uzmanlar için Eğitim,

Öğretim ve

Belgelendirme

Enerji yöneticileri ve

EVDler için eğitim Hayır

EED belgelendirme

programı

gerektirmektedir

Enerji yöneticileri ve

EVDler için eğitim Hayır

Enerji Hizmetleri için

teşvik ve destek

Bazı eylemler hazırlık

halinde Evet EED’ye tabi ESCOların

teşviki ESCOların teşviki Evet

Nihai Rapor


47 Ağustos 2016

Tablo 6: Binalar İçin Raporlamanın Sonuçları

1 2 3 4 5 6

Mesken, ticari ve sanayi binalarında

enerji

verimliliği için prototip politika

paketi

Boşluk analiz vs. Prototip politika

paketi AB gereklilikleri

Boşluk analizi vs. 2023 yılı ulusal EE

hedefine ulaşmak için gereklilikler

2023

Bu araçlardan

hangileri

Türkiye’de uygulandı ya da


Boşluk var

mı?


Bu tür politikalar

için

AB gereklilikleri nelerdir?

Bu araçlardan

hangileri

Türkiye’de

uygulandı ya da


Boşluk var mı?


En Düşük Enerji

Performansı Standardı

(MEPS)

Ve diğer

yönetmelikler

Uygulandı Hayır Ekotasarım Evet Hayır

Hibeler ve Vergi

İstisnaları Hayır Evet Hiçbiri Hayır Evet

Diğer Finansman

Araçları

ESCOlar

planlanıyor

Evet

ESCOların teşviki

ESCOların teşviki

Evet

Enerji Performansı

Belgeleri ve Enerji

Etiketleri

Evet Hayır

EPBD altındaki

EPCler ve

Enerji Etiketi

Yönetmeliği

İkisi de

Evet, EPCleri n yeni

EPBD ile

güncellenmesi gerekli

Enerji Tavsiyeleri ve

Etütleri Uygulandı Hayır

EPBD

kapsamında Evet

Güçlendirme

gerekli

Yatırıcımlar ve Nihai-

Kullanıcılar için

Bilgiler

Bazı farkındalık

programları

Daha iyi

olabilir EPBD

Farkındalık

programı Evet

Demo

Projeleri

Demo projeleri yok

Daha çok

projeler

Evet EPBD ve EED

kapsamında Evet Hayır

Uzmanlar için Eğitim,

Öğretim ve

Belgelendirme

Evet Evet EPBD ve EED

kapsamında Evet Evet

Enerji Hizmetleri için

teşvik ve destek

Bazı eylemler

hazırlık halinde Hayır

EED’deki

ESCOların teşviki

Bazı faaliyetler

hazırlık halinde Evet

Nihai Rapor


48 Ağustos 2016

5.10. Organizasyonel Hususlar

Yukarıda şekil 6 ile gösterildiği gibi etkin bir organizasyonel yapı temeldir. Raporlama gereklilikleri gibi enerji verimliliği programları ve yükümlülükleri ne kadar fazla olursa durum o kadar daha karmaşık hale gelir. Bunun nedeni ise farklı tedbirleri, uygulayan birçok bakanlık ve kurum olmasıdır; koordinasyon ve entegre M&E yaklaşımları önemlidir. Neyse ki, Türkiye iyi bir koordinasyon yaklaşımına sahiptir. Yakın zamanda, Dünya Bankası enerji verimliliği konusunda kurumsal bir inceleme gerçekleştirmiştir. Kurumsal yapıya ilişkin Dünya Bankası üç kilit alan tavsiye etmiştir: 1. YEGM’ nin EE programı uygulamasında, temel sorumluluğu almak için adanmış, güvenilir ve görülebilir bir EE kurumu şeklinde yeniden düzenlenmesi 2. Uygulama verimliliğini iyileştirmek için yeniden program tasarlamada geri bildirim yapacak piyasa analizleri, program tasarımı, uygulama, değerlendirme, izleme, vb. için kesin işlevlerin geliştirilmesi 3. Özel sektörle fikir alışverişinin güçlendirilmesi.

Türkiye’de kurumsal inceleme hala irdelenmektedir.

IEA gerekli olan farklı işlevler için bir kontrol listesi sunmaktadır. Örnek, bir enerji yönetimi programı içindir fakat kontrol listesi geneldir ve herhangi bir enerji verimliliği tedbiri için kullanılabilir.

Tablo 7: Enerji yönetimi programının uygulanması için Politika Yolu eylem kontrol listesi

PLANLA

1. Programın politika çerçevesindeki rolünü tanımlayın

2. Programı tasarlayın 3. Eylem planını ve güvenli kaynakları geliştirin

UYGULA 4. Kurumsal yardım alın 5. Programı tanıtın ve başarıları dikkate alın

İZLE

6. Neyin nasıl ölçüleceğini belirleyin

7. Uyumu değerlendirin 8. Sonuçları ve çıktıları iletin

DEĞERLENDİR 9. Neyin nasıl değerlendirileceğini belirleyin

10. Programı revize edin ve uyarlayın

Kaynak: IEA, Sanayi için Enerji Yönetim Programları, UEA, 2012, s. 7

Türkiye’deki problem ölçek meselesidir. OME çalışması ve NEEAP19 taslağı tarafından gösterildiği üzere bir etki boşluğu bulunmaktadır. Bu boşluğun doldurulması için yeni programlara ihtiyaç vardır. Eğer Türkiye AB Enerji Verimliliği Direktifisini uygulamayı planlamıyor olsaydı bu sorun olabilirdi. EED kapsamındaki yükümlülüklerle çok sayıda yeni programa ihtiyaç duyulacaktır.

19 Plan yayımlanmadığından dolayı sadece NEEAP taslak sonuçları mevcuttur.

Nihai Rapor


49 Ağustos 2016

Ancak, önemli bir şekilde, enerji verimliliği tedbirleri için daha büyük bir finansmana ihtiyaç vardır. An itibariyle, tek taraflı ya da çok taraflı olmak üzere, finansal teşviklerin büyük bölümü dışarıdan gelmektedir. Daha büyük çabanın gerektiği bir alan, ticari bankaları daha büyük bir rol oynamaya teşvik etmektir. Aşağıdaki IEA’dan alınmış olan şema çeşitli aktörlerin rollerini göstermektedir. Bunun kamu işlevleri açısından ele alınması önemlidir: teşvik sağla, politika ve program geliştir ve piyasa gelişimini teşvik et. Tüm bunların çoklu görevleri bulunmaktadır.

Şekil 12: EE yatırımlarının ölçeklenmesinde kamu sektörü vs. piyasasının rolü

Kaynak: Enerji verimliliği Finansmanı için Kamu-Özel Ortak yaklaşımları. Özel Sektör Yatırımlarını Ölçeklendirme için politikalar IEA 2011 S.30

Durum tespiti için gerçekleştirilen görüşmelerden, kurumsal konular için aşağıdaki sonuçlar ifade edilebilir:

• Bazı devam eden programlar için yürürlükte olan bazı iyi prosedürler bulunmaktadır

fakat bu hepsi için geçerli değildir. Örneğin Program 5, 2015 yılı sonu itibariyle daha

başlamadan kapanması beklenmektedir ve şimdiye kadar işletme için kullanma

kılavuzu bile hazırlanmamıştır.

• VAP ve VA gibi programlar oldukça iş gücü yoğundur ve ölçeklendirilmesi zor olabilir.

• Özellikle dikkate alınmakta olan yeni programlarla ilgili olarak kapasite konularıyla

ilgili problemler bulunmaktadır.

• Artan bir şekilde, enerji verimliliği ajansları çok sayıda ekonomist, tasarımcı, yönetim

tekniklerinde eğitimli personel, sosyal bilimciler, iletişim uzmanları vb. ile çok-disiplinli

bir yaklaşıma sahiptir. Türkiye pek çok diğer disiplinde boşluğu dolduracak müthiş

mühendislere sahiptir.

Devlet /

Donör rolü

Sektör gelişimini canlandırmak

Politika ve program

geliştirmek

Teşvik / Sübvansiyon

sağlamak

Uzun vadede sektrün büyümesi

ve gelişmesi

Sürdürülebilir projeler geliştirme ve ticari finansman

Ticari finansal kurumlarn etkin

katılımı

PPP (Kamu-Özel sektör işbirliği) finansman mekanizmalarına olan gereksinim

Nihai Rapor


50 Ağustos 2016

• Geleceğe yönelik programların tasarlanmasında ve mevcut olanların yenilenmesinde

bir takım çalışmasına gereksinim bulunmaktadır.

• İzleme ve değerlendirme konusunda atanmış hiçbir personel bulunmamaktadır.

Birkaç yıl önce, Hollanda hükümeti ile M&E için yeterlilik oluşturma konusunda

kapsamlı tek taraflı bir program bulunmaktaydı; fakat yeterliliğin uygulamaya

konulduğuna ilişkin çok az işaret bulunmaktadır.

• Dünya Bankasının kurumsal incelemesindeki üçüncü noktayla ilgili olarak, üst

yönetim öncelikle özel sektörle iletişim kurmaktadır. YEGM uzmanlarının VAP ve VA

programlarının çeşitli aşamalarında ve eğitim faaliyetleri süresince öncelikle özel

sektörle iletişim kurmaları gereklidir. Özel sektörde kiminle iletişime geçileceğinin

belirlenmesi önemlidir. Bunlar; bankacıları, Organize Sanayi Bölgesi üyelerini,

Sanayi Odalarını, diğer meslek liderlerini, teknoloji distribütörlerini ve tesisatçılarını,

beyin takımlarını ve akademisyenleri kapsayabilir.

Nihai Rapor


51 Ağustos 2016

6. Politika Boşluğunu Kapama

Bu rapor, mevzuattaki, programlardaki ve yüksek düzeylerde verimliliğin sağlanması için organize edilen ve uygulanan faaliyetlerin organize edilmesine yönelik boşlukları yansıtarak politika boşluğunu açıklamış bulunmaktadır.

Rapor içerisinde gösterildiği üzere, Türkiye’de geniş ölçüde erişime olanak tanımaya devam edecek bazı iyi programlar bulunmaktadır. Bunların politika boşluğunu kapatmada gelecekte oynayabilecekleri roller daha sonra projede daha ayrıntılı olarak analiz edilecektir. Fakat bunlar enerji verimliliğine yatırım ve enerji-verimli teknolojilerin ve tekniklerin kullanılması için destekleyici bir ortam oluşturmak için bir dayanağı oluşturan programlardır. Bu programlar enerji yöneticilerinin belgelendirilmesini, enerji denetim şirketlerinin belgelendirilmesini ve zorunlu raporlamayı kapsamaktadır. Problem basitçe bunların politika boşluğunun giderilmesi ve 2023 hedeflerine ulaşılması için yeterli olmamasıdır.

Boşluğun kapatılması için ilk adımlar yürürlüğe konmaktadır. AB Enerji Verimliliği Direktifinin benimsenmesi ve Binaların Enerji Performansı Direktifisinin uyarlanması boşluğun kapatılması için etkin bir şekilde doğru dayanağı oluşturmaktadır. Bunlar yine de, yalnızca çözümün bir parçasıdır. Politika boşluğunun kapatılması için daha fazlasına ihtiyaç bulunmaktadır. Bu bölüm buna değinecektir.

Politika boşluğunun kapatılması; yenilenmiş bir politika beyanının, yasal değişikliklerin, program geliştirme ve uygulamanın birleşiminden oluşmaktadır. Bunlar sırasıyla ele alınacaktır.

6.1. Politika Beyanı

2012 tarihli Enerji Verimliliği Stratejisi belgesi hükümetin iyileştirilmiş enerji verimliliği konusunu onayladığı yönünde güçlü bir sinyal vermiştir. Fakat, genel kamuya ve hedeflenen kitleye20 yeni bir karar sunmak gereklidir. 2023 yılı hedefi çok iddialıdır fakat şu anki başarı oranı ile bu hedefe ulaşılamayacaktır. Kamu tarafından daha fazla çabanın gerekliliğinin bilinmesi önemlidir; çünkü mevcut politika ve programlar kesinlikle yeterli değildir. Yeni strateji ülkeye ihtiyacı olan kapsamlı yasal çerçeveyi sunmak amacıyla Türkiye’nin enerji verimliliği konusunda AB direktiflerini benimsediğini açıklamalıdır. Yeni strateji, bunun ithal edilmiş bir politika olmadığını da açıklamalıdır. Bu gerçekten, Türkiye’nin Türk ihtiyaçlarını karşılayacak en verimli politika çerçevesine sahip olmasını sağlamak için en iyi uygulamaları aldığı anlamına gelmektedir. Gerçekten bir Türk stratejisi olarak görünmesini sağlamak için AB direktifleri yeterli esnekliğe sahiptir.

6.2. Mevzuat

Bölüm B’de mevzuat oldukça kapsamlı bir şekilde irdelenmiştir. Enerji Verimliliği Direktifi Tüek mevzuatına aktarılmadan ve tam anlamıyla uygulanmadan önce pek çok hazırlık ve karar aşaması gerçekleşmiştir. Aynı durum Binaların Enerji Performansı Direktifi için de geçerlidir. Ek 4 EED’yi mevcut Türk durumu ile ve NEEAP21 taslağında bulunanlarla karşılaştırmaktadır.

20 İdarenin desteğini alabilmek için başlangıç aşamasında hükümet kurumlarıyla eksiksiz bir görüşme yapılmalıdır.

21 Plan yayımlanmadığından dolayı sadece NEEAP taslak sonuçları mevcuttur.

Nihai Rapor


52 Ağustos 2016

Hiç kuşkusuz, Türk mevzuatının AB müktesebatı ile uyum sağlaması için yapılması gereken pek çok şey bulunmaktadır. Aşağıdaki aşamalar gereklidir:

Yerel koşulların sağlanması için belirli yükümlülüklere (yeni programlar olacak ya da mevcut Türk programları değiştirilecek) hangi değişikliklerin yapılması gerektiğinin belirlenmesi amacıyla tüm AB enerji verimliliği direktiflerinin gözden geçirilmesi;

Ulusal öncelikleri ve amaçları dahil etmek için revize edilmiş AB enerji verimliliği direktifleri hazırlama

Enerji verimliliği politika geliştirme ve enerji verimliliği stratejisinin eksiksiz olarak uygulanmasını sağlamak için tüm kurumların anlama ve taahhüt verme konusunda rol ve sorumluluklarını üstlenmelerini sağlanması

Herhangi bir çakışmayı önlemek amacıyla, AB Enerji Verimliliği Direktifini tamamlayacak şekilde 2007 tarihli Enerji Verimliliği Kanununun revize edilmesi;

Gerekli olduğu şekilde ikincil mevzuatın hazırlanması.

6.3. Politika/Program Geliştirme

IEA’nın politika yolunda anlatıldığı üzere, bu bölge planlama konusunu kapsamaktadır. Avrupa Komisyonundan bir şemayı tekrar incelemek faydalı olacaktır. Bu, planlamanın gerekli olduğu bölgeleri toplamaktadır. Program ve politika gelişimi başladığında, ardından uygulama, izleme ve değerlendirme de başlayabilir.

Şekil 13: Enerji Verimliliği Direktifinin Kilit Özellikleri

A NEW IMPETUS IS NEEDED: COMMISSION PUTS FORWARD A NEW

ENERGY EFFICIENCY DIRECTIVE

ServicesEnergy

supply

House-

holdsIndustry

General

measures

promoting EE

New

EED

Sectoral

measures

Monitoring &

Reporting

Indicative

national EE

targets

Public

sector

Kaynak: Avrupa Komisyonu

Kamu

sektörü Hane halkı

Hizmetler

Enerji tedariki

Sanayi Sektörel

tedbirler

Göstergesel ulusal EED

hedefleri

Yeni EED

EE teşvik eden Genel tedbirler

İzleme & Raporlama

Nihai Rapor


53 Ağustos 2016

Taslak NEEAP’deki22 tavsiyeleri dikkate alarak, politika boşluğunu kapatmak amacıyla, AB Direktiflerini etkin bir şekilde benimsemek, Türk idari kurumlarındaki personelin işlerini ölçülemez bir ölçüde arttıracaktır.

Program geliştirme özellikle birkaç kilit alanlar için önemlidir:

Enerji Verimliliği Direktifisi İçin

Aşağıdakilere İhtiyaç vardır:

Uzun dönemli hedefi nasıl ölçeceğinize karar verme (enerji yoğunluğuna dayanan ve takibi olduça zor olan mevcut 2023 hedefi ya da tercihen, belirlenen taban değerine göre mutlak tasarrufu yansıtabilen EED yöntemlerine dayalı yeni bir hedef);

Gelecekte NEEAP hazırlığı için ve hazırlanmakta olan tüm enerji verimliliği programlarının ilerleyişini izlemek için kullanılabilecek, program değerlendirme amaçlarıyla bir veri tabanı geliştirme; (İki taraflı ve çok taraflı finans kurumları tarafından uygulanan programlar dahil)

Kamu sektörü binaları için, finansman ile birlikte uzun dönemli güçlendirme programı oluşturmada kullanılabilecek ve tasarrufları hesaplamak için taban çizgisi kullanmaya yardım edebilecek bir veri tabanı oluşturma;

Enerji dağıtım şirketlerinin ana rol oynayacağı beklenen Enerji Verimliliği Yükümlülükleri içim tüm seçenekleri değerlendirme fakat Yönetmelik başka seçenekler sunmakta ve bu seçenekler Türkiye’nin yaklaşımının doğuluğunu ölçmek için değerlendirme;

Enerji hizmeti şirketlerinin daha etkin bir rol oynayacağı gibi seçenekler, ulusal enerji verimliliği fonu oluşturmak da dahil olmak üzere enerji verimliliğinin daha fazla finanse edilmesi için çeşitli seçenekleri değerlendirin;

Uzun dönemli yenileme stratejisi oluşturma;

Bir sonraki NEEAP’nin hazırlanması için değerli geri bildirim elde etmek için ve daha büyük etki yaratmayı sağlamak için bir izleme ve değerlendirme sistemi oluşturma

Avrupa’daki en son uygulama geliştirmesini takip etme (başlıca EED uyarlanmış ve uygulayamayı gerçekleştiren tüm üye ülkelerden insan ve kuruluşları sorun ve çözümleri tartışmak için biraraya getiren eylemlerle).

Yukarıda kısa bir şekilde açıklanmış ve NEEAP’de23 bulunan başka alanlar da bulunmaktadır. Önemli nokta çeşitli analitik ihtiyaçların bulunmasıdır: ekonomik ve finansal, teknik, iletişim, yönetim tasarımı, vb. Yönetimde hali hazırda mevcut olanlardan daha büyük ölçekli olanlara ihtiyaç bulunmaktadır.

Enerji Verimliliği Koordinasyon Kurulu genelinde açıklığa kavuşturulması gereken çeşitli kurumlar arasında koordinasyonla ilgili konular da olacaktır.

2010 Tarihli Binaların Enerji Performansı Direktifi için

Aşağıdakilere ihtiyaç vardır:

En uygun maliyetliği tanımı geliştirme ve bina kodu revizyonu kapsamına nasıl entegre edileceğini tanımlama;

Türk kapsamında nerdeyse sıfır enerjili binalar tanımlama;

22 Plan henüz onaylanmadığından dolayı sadece NEEAP taslak sonuçları mevcuttur. 23 Plan henüz onaylanmadığından dolayı sadece NEEAP taslak sonuçları mevcuttur.

Nihai Rapor


54 Ağustos 2016

Hem kamu sektörü binaları hem de tüm binalar (mesken ve ticari) için neredeyse sıfır enerjili binaların başlatılması için bir plan geliştirme, ve

Avrupa’daki en son uygulama geliştirmesini takip etme (başlıca EPD uyarlanmış eylemlerle).

Yine de program geliştirme perspektifi açısından ele alınması gereken başka alanlar vardır fakat yukarıda belirtilenler en çok dikkat edilmesi gereken konulardır. Bina direktifi için YEGM ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı arasında güçlü bir koordinasyon ihtiyacı vardır. YEGM enerji verimliliği stratejisi sorumluluğuna sahip olduğu gibi Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı doğrultusunda bina programı yürütmekte ve bu binalarin enerji verimliliği için adanmış bir kadrosu bulunmaktadır. Ancak, EPBD’nin uygulanması için asıl sorumluluk Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndadır.

Ekotasarım ve Enerji Etiketleme

Bu hususla ilgili politika boşluğu açısından önemli program geliştirme bulunmamaktadır. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı iç hukuka aktardığı direktifler ve uyguladığı iki adet direktif sayesinde iyi bir tecrübeye sahiptir. YEGM çatısı altındaki UNDP/GEF projesi kapsamında yeni bir ölçüm laboratuvarı finanse edilmiştir. MoSIT ve YEGM arasında koordinasyon hususu vardır ancak öncü kurum MoSIT’dir.

6.4. Uygulama

IEA’nın politika yolu izlenerek ele alınması gereken pek çok belirlenmiş alan bulunmaktadır. Planlama yukarıda ele alınmıştır. Detaylandırılması gereken uygulama, izleme ve değerlendirme kalan adımlardır.

Uygulama

Yukarıda görüldüğü üzere, daha çok program olacağı için, uygulamanın çok daha fazla titiz ve organize olması gereklidir. Uygulama sürecine dahil edilmek üzere daha fazla personele ihtiyaç vardır. Doğrudan uygulamaya yönelik beceriler gereklidir. Uygulama takımları (şüphesiz birden fazla olacağından) politika ve program geliştirme personeli ile yakın bir şekilde çalışmaları gerekecektir.

Yönetmeliklerin, bina kodlarının, zorunlu raporlamanın ve zorunlu etütlerin fiziksel ve etkin bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlamak için bir alanın titiz bir yaklaşıma ihtiyacı vardır. Bunun yönetim kararlarıyla ya da yeni mevzuatla ya da mevcut mevzuat yenilenerek iyileştirilip iyileştirilemeyeceğinin belirlenmesi gereklidir.

Program uygulamada bazı olasılıklar konusundaki detaylar aşağıdadır (bazı bağlamlarda program tasarımı):

Bilgi /eğitim

Türkiye’de bazı iyi bilgi programları vardır; ancak bunların genişletilmesi ve daha hedefe odaklandırılması gereklidir. Örneğin KOBİler için az sayıda bulunmaktadır ve bu sözleşme için görüşülenler tüketicileri ve diğer çıkar sahiplerini motive etmek amacıyla daha fazla bilgiye ve farkındalık programına ihtiyaç bulunmadığını ifade etmişlerdir.

Hedeflenen bilgi/eğitim programları şunlar gibi konularda olabilir: neden bir enerji etüdü gereklidir, maliyet-etkinlik analizi, en uygun maliyet, yenilenebilir enerji nasıl bütünleştirilebilir ve enerji verimliliği ölçümleri, vb.

Enerji yöneticileri ve enerji denetim şirketleri için iyi eğitim bulunmaktayken, eğitimli olanların yeterliliğini arttırmak için özel konularda eğitim genişletilebilir.

Nihai Rapor


55 Ağustos 2016

Mesleki okulları müfredatlarını gözden geçirilmelidir Bu, neredeyse sıfır enerjili binaların ve derinlemesine yenilemeler (faktör 4 ya da üzeri) anlayışını arttırmak için doğrudur.

ISO 50001 gibi enerji yönetim sistemleri konusunda düzenli eğitimler bulunmaktadır. ISO 50001 kapsamında belgelenmiş şirketlerin sayısını artırmak amacıyla, eğitilmiş kişilerin sayısını yükseltmek için genişletilebilir. Bu eğitimler, KOBİleri ve büyük ticari bina yöneticilerini de kapsayabilir.

Veri Toplama ve Analiz

EED kapsamında, en az enerji performansından başlayarak, merkezi yönetim kamu binaları için bir yenileme programı geliştirmeye ihtiyaç vardır. Birçok ülke, bu maddeyi ne binalar ne de binaların performansları hakkında iyi bir veri tabanına sahip olmadan uygulamaktadır. Bu, veri toplamanın ve program geliştirmenin birlikte nasıl yürüdüğüne bir örnektir.

Daha büyük ölçüde uyumun ve veri kalitesinin en yüksek seviyede olmasının sağlanması için, tüm prosedürlerin gözden geçirilmesi gereklidir.

Finansal Araçlar

YEGM göreceli olarak iki küçük finansal teşvike sahiptir. KOSGEB KOBİler için enerji verimliliği konusunda finansal bir araç geliştirmektedir. Bölge 5 finansal aracı başlamamıştır ve 2015 yılı sonu itibariyle iptal edilmesi beklenmektedir. Yenilikçi teknoloji konusunda (örneğin TTGV bir tanesine sahiptir) başka daha küçük teşvikler de bulunmaktadır. Diğer yandan Türkiye’deki temel finansal araçları EBRD ya da Dünya Bankası ya da tek taraflı destek aracılığıyladır. Bunların tümü sınırlı bir süre içindir. İnşaat sektörü ya da sanayi/ticaret sektörleri açısından iddiada herhangi büyük bir artış için, daha büyük ölçekli finansal araçlara ihtiyaç duyulacaktır. Bazı incelemeler yapılmaktadır, fakat bugüne kadar somut bir sonuca ulaşılamamıştır.

Eğer enerji verimliliği konusunda 2023 yılı hedeflerine ulaşmada büyük atılımlar yapılacaksa, dış finansman kaynaklarına daha az bağımlılık olması ve yurt içi kaynakların belirgin bir şekilde arttırılması gereklidir.

Daha büyük etki ve daha fazla izleyicinin ilgisini çekmek için YEGM tarafından yönetilen mevcut finansal araçlar için prosedürlerin revize edilmesi gereklidir.

Bankaların enerji verimliliğinin finansmanına ilgilerini çekmek için Bankacılık sektörü için, provizyonların düşürülmesi, EE kredileri için banka sigorta kullanım vergisi muafiyeti gibi teşvikleri getirmek gerekebilir.

Enerji verimliliği projeleri için iş planlarını analiz etme ve onaylama için Ticari bankaların kapasitelerinin arttırılması gereklidir. Bankalar, enerji verimliliği finansmanı konusunda ayrı birimler oluşturmak için teşvik edilmelidir. Bu, piyasada bir rekabetin oluşmasına yardımcı olacaktır ve enerji verimliliği yatırımlarının geliştirilmesi üzerinde dikkate değer bir etkisi olacaktır.

EED, enerji dağıtım şirketlerinin enerji verimliliğinin finansmanında büyük bir rol oynamasını gerektirmektedir. Bu iyi bir fırsat olmasına rağmen AB üyelerinin bir kısmı bu seçeneği çeşitli nedenlerle kullanmayı tercih etmemiştir. Ulusal bir enerji verimliliği fonunun geliştirilmesini de kapsayan seçenekler de bulunmaktadır. Mevzubahis seçenekler taslak NEEAP içinde açıklanmış ve çok uluslu projelerde geliştirilecektir. AB üyesi ülkelerde gözlemlenen tecrübeye dayanarak enerji dağıtım şirketlerine ne yapmaları gerektiğini ve projenin kendi şirketlerine nasıl fayda sağlayacağını detaylıca açıklamadan onlardan projede önemli bir rol oynamaları beklemek zor olacaktır.

Denetim şirketlerinin enerji performansı sözleşmeleriyle finansman sağlayan enerji hizmeti şirketlerine (ESCO) dahil etme yönünde çabalar vardır. Bunların; önemli bir etki sağlamak için Türkiye’de yapılabilirliğini belirlemek için mümkün olan en kapsamlı

Nihai Rapor


56 Ağustos 2016

şekilde analiz edilmeleri gereklidir (küçük bir hizmet sağlayıcıdan daha fazlası). Enerji hizmet şirketleri (ESCOlar) Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa ve çeşitli ülkelerde 30 yıldır çalışmakta ve sistem farklı sonuçlar vermektedir. Türkiye’de bu hususta piyasadaki potansiyeli ve teknik kapasiteyi gözler önüne sürmek üzere bazı çalışmalara başlanmıştır.

Özellikle yeni teknolojileri ya da teknikleri tanıtırken, demo programlarına gerek duyulabilir.

Düzenleyici Tedbirler

Enerji yöneticilerinin ve enerji etütlerinin iyi olmasına rağmen, bu hizmetlerin daha geniş bir yelpazede şirketlere (sanayi ve hizmet) yayılmasını sağlamak amacıyla, enerji denetçilerinin ve enerji etüt şirketlerinin sayılarının yükseltilmesi gereklidir.

EED büyük sanayiler için zorunlu denetimleri gerektirmektedir. Türkiye hali hazırda bu yükümlülüğe sahiptir. Fakat şirketlerin denetime tabi tutulmalarını ve verilen tavsiyelere uymalarını sağlamak gereklidir.

İzleme

Mevcut programların uygulanması esnasında veriler toplanırken, devam eden değerlendirme sürecinin iyileştirilmesi için izlemenin arttırılması gereklidir. YEGM enerji-yoğun sanayiler ve büyük kamu ve ticari binalara dair zorunlu raporlama için veri tabanına sahiptir. Hem büyük sanayi ve KOBİleri, hem de YEGM ve KOSGEB’in gereksinimlerini bir araya getiren birleştirilmiş bir sanayi enerji veri tabanı için planlanan ve devam eden bir UNIDO/UNDP projesi bulunmaktadır.

Devam eden analiz ve program geliştirme için kullanılabilecek uygulanan programlarını sonucu ortaya çıkan verilere yönelik kapsamlı veri tabanı bulunmamaktadır.

Özellikle Ekotasarım için, cihazların enerji etiketlenmesi ve binaların enerji performansları belgeleri için iyi bir piyasa denetimine gereksinim bulunmaktadır.

Değerlendirme

Bir program düzeyinde kapsamlı sürekli değerlendirme süreci bulunmamaktadır. Etkin bir enerji verimliliği stratejisini sağlamak ve gelecekte NEEAP hazırlanmasına yardımcı olmak için buna bir çözüm getirilmesi gerekmektedir.

6.5. Kurumsal

Dünya Bankası, mevcut kurumsal düzenlemeleri analiz etmiştir ve daha etkin bir yaklaşım geliştirmek için çok sayıda seçenek sunmuştur. NEEAP taslağı da tavsiyelerini ifade etmiştir. Kesinlikle büyük değişikliklere ihtiyaç vardır. Bir boşluk analizi perspektifi ile farklı rolleri ve artan iş yükünü karşılamak için yeterli kapasiteye sahip olmak önemli bir noktadır. Mevcut proje kurumsal konuların dikkatlice ele alınması gereken alanları tanımlamıştır. Politika yolunun unsurlarının sağlanması için yönetim sistemlerinin yürürlüğe girmesi gereklidir. NEEAP düzenli bir temelde gerçekleştirilmelidir. Diğer raporlama gereklilikleri de bulunmaktadır. Bu yaklaşımda önemli bir değişimdir.

Nihai Rapor


57 Ağustos 2016

7. YEGM Enerji Verimliliği Programlarının Değerlendirilmesi

7.1. Giriş

Politika boşluk analizi çalışması YEGM enerji verimliliği programlarına yönelik daha ayrıntılı değerlendirme taahhüdünü içermektedir. Projenin başlangıç aşamalarında değerlendirmenin nasıl gerçekleştirileceği konusunda metodoloji hazırlanmış ve onaylanmıştır. İzleme ve değerlendirmenin önemi kapsamlı enerji verimliliği çalışmasının parçası olarak yeterli seviyede vurgulanamaz.

Türkiye’de Enerji verimliliği (EE) programlarının nasıl gelişeceğini tam olarak anlayabilmek için mevcut programların tam verimliliği gerçekleştirilmesi esastır. Faaliyet 3 Faaliyet 1 ile sağlanan temel üzerine inşa edilir. Faaliyet 1 içerisinde hangi verilerin mevcut olduğu, program uygulama kapasitesinin ne olduğu (ekibin organizasyonu, ekibin kalitesi, izleme ve değerlendirme proseslerini entegre edip etmediği), programın izleyicilere nasıl pazarlandığı, programın zorunluluklarının ne olduğu, her türlü farkındalık hususları, programın enerji verimliliği piyasasına etkin şekilde penetre edip etmediği (örneğin Enerji kaynakları ve son kullanımda verimliliği artırmaya yönelik 2007 yönetmeliğinden kaynaklanan) belirlendi. Bu temel bilgi faaliyet 1 ile elde edilen durum tespitinde ve aynı zamanda Faaliyet 3 içerisinde yer alan durum değerlendirilmesinde kullanıldı.

Faaliyet 1 içerisinde yer alan SWOT analizi EE program değerlendirmesinin ilk aşamasıdır. (Faaliyet 3). Sonuçlar araç türüne uygun olarak standartlaştırılmış şablonlar içerisinde özetlenmiş olup engellerin SWOT analizi içerisinde yeterince ele alınıp alınmadığını belirleyen genel bulguları ele alan mevcut piyasa bariyerlerinin özet tanımlamasını içerir. Faaliyet 3 içerisinde yer alan kapsamlı program değerlendirmesi de bu bulguları kullanmaktadır.

7.2 Değerlendirme Çerçevesi

Değerlendirme Çerçevesi program teorisi ve süreç değerlendirmeden oluşur. Süreç değerlendirmeleri programın ne kadar iyi tasarlandığı ve anlam için ne kadar iyi uygulandığı ve mümkünse program performansını iyileştirmek üzere kullanılır.

Değerlendirmede Kullanılan Bilgi Kaynakları

Proje süresi boyunca çeşitli toplantılar gerçekleştirilmiş ve pek çok doküman taranmış ve analiz edilmiştir. Her bir program için ilgili veriler bulmak ve Türkiye’deki mevcut durumu ortaya koymak için masa araştırması kullanılmıştır.

Başlıca kaynaklar Enerji Verimliliği Yasası, ilgili yasa gerekleri ve Enerji Verimliliği Strateji Belgesi ve ETKB stratejik planıdır.

Diğer bir başlıca kaynak ise Ağustos 2015’te son şekli verilen ara rapordur.

Diğer kaynaklar ise Ulusal Enerji Ajansı gibi sivil toplum kuruluşları tarafından hazırlanan raporlar, bilimsel makaleler ve sunumlardır (referans listesine bakınız)

Ayrıca, proje dönemli boyunca çeşitli görüşmeler gerçekleşmiştir. Bu görüşmelerin sonuçları analiz edilmiş ve değerlendirmelere dahil edilmiştir. İdeal olarak sanayinin algısına yönelik tam analiz gerçekleştirmek için farklı programların etkilerini gerçekten değerlendirebilmek için kapsamlı çalışma gerçekleştirilmesi gereklidir. Bu projenin kapsamı dışındadır.

İlave olarak, Ulusal Enerji Verimliliği Aksiyon Planı (NEEAP) taslak sonuçları da kullanıldı. NEEAP hazırlanma sürecinde olmakla birlikte Ocak 2016 taslak NEEAP raporu mevcut enerji tasarrufları ve 2023 yılına yönelik projeksiyonları içerir.

Nihai Rapor


58 Ağustos 2016

NEEAP’nin AB Enerji Verimliliği Direktifi (EED) gerekliliği olduğuna dikkat etmek önemlidir. Üye Devletler her üç yılda bir enerji iyileştirme tedbirlerini ve enerji verimliliği hedeflerini Avrupa Komisyonuna bildirmek zorundadır. Bu nedenle NEEAP bağlayıcı karakteri olan resmi doküman olduğu için ETKB tarafından kurum için hazırlanmalıdır. NEEAP aynı zamanda tekli programların izleme ve değerlendirme faaliyetlerini önemli ölçüde iyileştirebilir.

EED madde 24.(2)’ye göre Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planları önemli enerji verimliliği iyileştirme tedbirlerini ve beklenen ve/veya elde edilen enerji tasarruflarını enerjinin tedariki, iletimi ve dağıtımı dahil olmak üzere içermelidir. EED Ek XIV Ulusal Enerji Verimliliği ile ilgili genel çerçeveyi sunar.

Değerlendirme için genel yöntem program teorisi yaklaşımını baz alır (adım 1). Etki değerlendirme için formül (adım 2) ve izleme ile süreç ve etki değerlendirme için kilit performans göstergeleri (KPIler) program teorisine özel olarak her bir program için oluşturulacaktır. Aşama 3 te ise KPI ler için gerekli bilgi ve veriler ve süreç değerlendirme ve etki değerlendirme için girdi verileri oluşturulacaktır.

7.3 YEGM Enerji Verimliliği Programlarının Gözden Geçirilmesi

Aşağıdaki tablo YEGM için gerçekleştirilen değerlendirmelerin sonuçlarını gösterir.

Tablo 8: YEGM Enerji verimliliği programları için Gözden geçirme

Program Etki Değerlendirme

Proses Değerlendirme

Gönüllü Anlaşmalar ✔ ✔

VAP Programı ✔ ✔

Enerji Etüt Şirketlerine Lisans Verilmesi ✔

Farkındalık Programı ✔

Enerji yönetim zorunluluğu, Enerji yöneticilerinin belgelendirilmesi ve zorunlu raporlama

✔

Mikrokojenerasyon ve atık ısı kazanım sistemleri için muafiyetler

✔

Sonraki bölüm değerlendirme sonuçlarına yönelik kısa özet sunar .

Nihai Rapor


59 Ağustos 2016

VAP Finansal programı

Arka plan bilgisi

Sanayiyel tesislerde enerji verimliliğini iyileştirmek için projeleri ve gerçek yatırımları

desteklemek üzere VAP programları 2009 yılından beri uygulanmaktadır. Hedef kitle

yıllık enerji tüketimi minimum 1000 tep olan sanayi şirketleridir. (bu da programın 1,400

den fazla şirket için tasarlandığını ifade eder). Şirket aynı zamanda hem VAP

uygulaması ve Gönüllü Anlaşmalara başvurabilir ve hibeler alabilir.

Süreç Değerlendirme

• Şimdiye kadar 280 başvuru yapılmış; 170 proje için finansal desteğe karar verilmiş,

150 adediyle sözleşme yapılmıştır.

• Şimdiye kadar 35 proje tamamlanmıştır.

• 3 katılımcıyla görüşme yapılmıştır: Onlar yardım olmasa bile projeye

başlayacaklarını ifade etmişlerdir. Görüşme yapanlardan birisi hibenin üst yönetimi

ikna etmek için araç olduğunu ifade etmiştir.

• Finansman proje döngüsünün sonuna doğru sağlanır ve özünde hiçbir finansal

engel içermez.

Etki değerlendirme

• 35 adet şirket 25,701.80 tep yıllık enerji tasarrufu elde etmiştir ve tasarrufların

bedeli 22,057,552.59 TL dir.

• Potansiyel free-rider analizi: geri ödeme süreleri 1 veya 2 yıl olan projelerin her

şekilde uygulanacağını varsaymak tasarruf sonuçlarını önemli ölçüde azaltacaktır .

• Ancak program hala maliyet-etkindir. 2 yıldan fazla süreli maliyet tasarrufları devlet

sübvansiyonunu aşar.

Tablo 9: VAP Programı etki değerlendirmesinin sonuçları

Geri ödeme süresi Proje sayısı Yıllık Enerji tasarrufu (TEP/yıl)

Yıllık tasarruf bedeli (TL/YIL)

0-1 yıl arasında 15 18,936.31 17,837,108.48

1-2 yıl arasında 10 3,935.13 3,029,102.91

2-3 yıl arasında 4 371.13 694,716.47

3 yıldan fazla 6 2,459.24 496,696.72

Nihai Rapor


60 Ağustos 2016

Özet tavsiyeler

Program iyi şekilde bilinmektedir ve sürdürülmeli ve genişletilmelidir. Etkiyi artırmak için program bütçesi önemli ölçüde artırılmalıdır.

Geri ödeme süreleri genel olarak bir yıldan azdır ve free-rider etkilerin ortaya çıkması olasıdır. Bu nedenle program geri ödeme süresi free-rider etkilerin daha az ortaya çıkacağı bir veya iki yıldan daha uzun süreli projelere uygulanmalıdır.

Proje aşamasının başlangıcında biraz finansman sağlanmalıdır.

Hedef kitle tarafından iki programın genel olarak paket program gibi görülmeleri nedeniyle Gönüllü Anlaşmalara doğrudan bağlantı sağlanmalıdır.

Programın KOBİler tarafından daha fazla erişilebilir olmasını sağlamak için 250 TEP/yıl olacak şekilde katılım limiti azaltılabilir.

Enerji yöneticisi ve enerji etüdünün rolü genişletilmelidir.

Verimliliği artırmak ve olası başvuru sahiplerine yönelik çekiciliği artırmak için bürokratik engeller ortadan kaldırılmalıdır.

Gönüllü Anlaşma Programı

Arka plan bilgisi

Şirketleri üç yıllık süre zarfında enerji yoğunluğunu 10% azaltmalarını sağlamak

konusunda motive etmek amacıyla 2009 yılından beri Gönüllü Anlaşma lar (VA)

uygulanmaktadır. Hedef kitle yıllık enerji tüketimi minimum 1,000 TEP olan sanayi

şirketleridir. (veya son üç yılın ortalaması 1,000 TEP olmalıdır). Bu programın 1,400’den

fazla şirket için tasarlandığını ifade eder. Hükümet enerji verimliliğini harekete geçirmek

için hibeleri hazır kılar. Eğer şirket ilk yıl içerisinde enerji hedefine ulaşabilirse ilk yıl

boyunca enerji giderlerinin 20%si karşılanabilir. Maksimum tutar 200,000 TL’dir.


• VA’lar şirkete özel projeleri tanımlamak ve harekete geçmek için optimal zamanı seçmek için esneklik sağlar.

• Sadece sınırlı sayıda şirket (25) programa katıldı. (nedenler: bilgi/motivasyon eksikliği, Şirketler’in 10% enerji tasarrufunu ön görmesinin zor olması, gereken enerji maliyet/yatırımlarına nazaran hibelerin az olması)

• Sadece az sayıda şirket (şimdiye kadar 22’de 7) nihai olarak hedeflerine ulaşmış ve hibe almıştır.

Etki değerlendirme

• Sadece sınırlı veriler mevcuttur (aşağıdaki tabloya bakınız, sütun 2 ile 4 arası)

• Basitleştirilmiş formül: Enerji2012 = Enerji2009 * (1 + enerji yoğunluğundaki değişim)

• 2009: 8 şirket programa katıldı ancak sadece 3 tanesi (yeşil) belirlenen hedefe ulaştı ve finansal teşvik aldı

• 2009 ve 2012 arasında tüm katılımcıların enerji tasarrufu: hesaplanan enerji tüketim azalması2.07%

• Başarılı 3 katılımcının enerji tasarrufu: 17.84% azalma

Nihai Rapor


61 Ağustos 2016

Tablo 10: Gönüllü Anlaşma Programı Etki Değerlendirme Sonuçları

Şirket 2009 yılı enerji

tüketimi (tep

olarak)

Enerji

yoğunluğunu

azaltma

taahhüdü

(%olarak)

Elde edilen

azalma (-)/enerji

yoğunluğunda

artış (+) oranı

(%olarak)

2009 yılı enerji

tüketimi (tep

olarak)

1 38,070.00 10.00 -10.39 34,114.53

2 15,735.00 10.00 -9.08 14,306.26

3 9,570.69 17.50 -13.10 8,316.93

4 58,527.27 11.00 +15.84 67,797.99

5 7,080.00 10,00 -45.10 3,886.92

6 3,786.20 10.00 +11.36 4,216.31

7 11,671.15 10.40 +7,95 12,599.01

8 18,239.10 10.00 -22.80 14,080,59

Toplam 162,679.41 159,318.54

Özet tavsiyeler

Program sürdürülmeli ve genişletilmelidir. Şu ana kadar oldukça az sayıda şirket programa ilgi göstermiştir. Şirketlerin ilgisi az olsa da enerji verimliliği uygulamasındaki esnekliği takdir etmektedirler.

Proje aşaması başlangıcında biraz finansman sağlanmalıdır. Bu işi şirketler için daha çekici hale getirir ve free-rider etkilerini azaltır.

Hedef artık enerji yoğunluğu iyileştirmesi değil yatırım projesi hedefi ve optimize edilmiş tesis çalışması ile elde edilen enerji tasarrufları hedefi olmalıdır.

Enerji yönetim sistemi ve etütlerinin rolü genişletilmelidir: o Etütler önceki çabaları dikkate alarak ve gelecekteki enerji verimlilik projelerini tanımlamak

için gerçekleştirilmelidir. o Enerji yönetimi programın VAP programı ile uygun olup olmadığını değerlendirmelidir.

Değilse proje fikri Gönüllü Anlaşma Programı altında sunulabilir.

Programı uyarlamak için farklı fonksiyonlar dikkate alınmalıdır: Gönüllü anlaşmalar VAP finansmanı için ön şart olabilir. Diğer bir seçenek ise Gönüllü Anlaşmaları yıllık enerji tüketimi 1000 tep değerinden fazla olan tüm enerji şirketleri için zorunlu yapmak olabilir.

Sektör bazında çerçeve anlaşmalara bireysel anlaşmalar ekleyerek programın etkisi ve katılım artırılabilir.

İzleme ve değerlendirme faaliyetleri artırılmalıdır. (devlet aktörleri dış gözden geçirici ve enerji yöneticileri dahili gözden geçirici olarak)

Programın görünürlüğü bilgilendirme kampanyaları ile artırılmalıdır.

Nihai Rapor


62 Ağustos 2016

Enerji Etüt Şirketlerine Lisans Verilmesi

Arka plan bilgisi

ESCO’lar tüm dünyada gün geçtikçe daha yaygın hale gelmektedir. Türkiye’de Enerji Etüt

Şirketleri (EVDler) veya Enerji Verimliliği Danışmanlık Şirketleri (EE yasası Kısım I olarak)

ESCO’ların bazı görevlerini yerine getirir; şöyle ki enerji verimlilik yatırım projelerini

hesaplayan enerji etütler. Şirketlerin sanayi ve/veya bina sektörlerinde faaliyetlerini

gerçekleştirmek için YEGM’den veya yetkili kurumlardan yetkilendirme sertifikası alması

gerekir 24. EE hizmeti gerçekleştiren herhangi bir şirket EE yasa ve genelgesi gerekliliklerini

yerine getirirse EVD olabilir. Aşağıdaki şekilde EVD’lerin Türkiye organizasyonel yapısı

içerisinde yerini göstermektedir.


EVD programı değerlendirmesi sadece süreç değerlendirmesini ele alır. Etki değerlendirme sertifikasyon için faydalı olarak kabul edilmemektedir. Süreç değerlendirme program teorisi yaklaşımını esas alır (adım 1). Özel program teorisini esas alan kilit performans göstergeleri (KPIler) bu program içerisinde geliştirilecektir. Adım 3’te KPIler için gerekli bilgi ve veriler ve süreç değerlendirme ile ilgili diğer hususlar ortaya konmuştur. Gerçek süreç değerlendirmesi ile ilgili detaylar projenin Aktivite 3’üne dahilindeki Değerlendirme Raporunda sunulmaktadır.

An itibariyle çok az sayıda EVD piyasada hüküm sürmektedir ve 2015 yılında

akreditasyonunu kaybetmiş olan önemli miktarda EVD vardır. İlave olarak, sadece çok az

sayıda EVDler müşterileri adına olası finansman sağlayabilen ve uygulama yapabilen

gerçekten Enerji Hizmet Şirketleri (ESCOlar ) olarak tanımlanabilir. Bu nedenle Türk ESCO

piyasasının durumu iyileştirilmelidir.

Mevcut durumda şirketlerde enerji tetkiklerine yönelik kalifikasyon, akreditasyon ve

belgelendirme için yeterli miktarda düzenli yönetmelik bulunmamaktadır. Bu nedenle

belgelendirme sistemi revize edilmelidir. Enerji etüt şirketlerinin çalışmasını iyileştirmek için

açık rehberlik ve kapsamlı eğitim oturumları sağlanmalıdır.

Özet tavsiyeler

Enerji etüt şirketleri için bazı teşvik ve bariyerler belirlenmeli ve bu şirketleri desteklemek için finansal teşvik ve bilgi paylaşımı gibi adımlar atılması gerekmektedir. Hizmetleri daha geniş yelpazede işletmelere sağlamak için enerji etüt şirketlerinin sayısının artırılması gerekir.

Açık rehberlere sahip olmak için gereken kalifikasyon, akreditasyon ve belgelendirmeyle ilgili tek tip ulusal yönetmelik tanımlanması gerekir. Bu yönetmelik anlaşılır yönergeler, kalifikasyon planı ve yeterli kaynaklara sahip bir akreditasyon kurumunu içermelidir. Türkiye’nin gerçekleştirmesi gereken önemli bir adım, müşterileri adına uygulama yapabilen muhtemelen projeleri finanse edebilen enerji hizmet şirketlerinin iyi bir şekilde tanımlamasını yapmaktır.

İzleme sistemi iyileştirilmeli ve enerji tetkit şirketleri kontrol edilmelidir - Sadece zorunlu etütlerin gerçekleştirilmesini değil aynı zamanda önerilen eylemlerin gerçekleştirildiğini doğrulaması gereklidir.

24 Enerji ve enerji kaynakları kullanımının verimliliğimi artırma ile ilgili Yönetmelik Tüzüğü gereğine uygun olarak #28097 Madde 6 Tüzel Kişilikler

Nihai Rapor


63 Ağustos 2016

Finansal teşvik programları, bilgi aktarımı için yapılan çalıştaylar, veritabanı ve uygulama/değerlendirme otoriteleri için işlevsel ESCO pazarı oluşturmak amacıyla yeterli bütçe sağlanmalıdır.

KOBİler enerji etüt sistemine dahil edilmelidir.

Farkındalık Programı

Arka plan bilgisi

Farkındalık programının amacı toplumun tüm seviyelerinde enerji verimliliği hakkında farkındalığı artırmaktır. İlave olarak Enerji verimliliği forum ve fuarı ile birlikte enerjinin verimli kullanımı teşvik edilecek, başarılı enerji verimliliği projelere ortaya konacak ve tecrübeleri paylaşmaya yardımcı olacaktır.

Bu program kapsamında YEGM tarafından organize edilen başlıca faaliyet Enerji Verimliliği

haftasıdır. (EE haftası) EE en önemli farkındalık artırma faaliyetidir ve 1980’li yılların

başlarından beri her yıl ocak ayının ikinci haftasında organize edilmektedir. EE yasasını

esas alarak, hafta ulusal EE forumunu ulusal ve uluslararası uzmanların katılımıyla

gerçekleştirir.

Süreç değerlendirme

Farkındalık programı değerlendirmesi sadece süreç değerlendirmesini ele alır. Etki değerlendirme sertifikasyon için faydalı olarak kabul edilmemektedir. Süreç değerlendirme program teorisi yaklaşımını esas alır (adım 1). Özel program teorisini esas alan kilit performans göstergeleri (KPIler) bu program içerisinde geliştirilecektir. Adım 2’te KPIler için gerekli bilgi ve veriler ve süreç değerlendirme ile ilgili diğer hususlar ortaya konmuştur.

Farkındalık programlarının genel olarak davranışsal değişimi amaçlaması nedeniyle böyle bir programın özelliği ile ilgili karşılaşılan en büyük zorluk bu çabanın devam ettirilmesidir. Sürekli eğitim kursları ile birlikte yıllık Enerji Verimliliği haftası bunun yanında enerji verimliliği farkındalık programı eğitimsel özellikleri ile birlikte program için önerilen sürdürülebilirliğin temeli oluşturulur.

Bununla birlikte iyileştirilebilecek bazı hususlar vardır:

• Geri bildirim ve karşılaştırma (benchmarking) sağlanması • Diğer politika araçları ile bağlantı • İyi uygulama ile ilgili ödül kazanan örneklerin geniş yelpazede iletilmesi

Özet Tavsiyeler

Şirketleri önemli miktarda enerji tasarrufları elde etmeleri konusunda motive etmek için geri bildirim sistemi oluşturulmalıdır:

Programların görünürlüğünü artırmak için farkındalık programları diğer tedbirlerle birleştirilmelidir.

EE haftasında düzenlenecek görünürlüğü şimdiden fazla olan sertifika ve ödüllü daha fazla sayıda yıllık ödül verme törenleri enerji verimliliğinin gerekliliğinin altını çizecektir.

Nihai Rapor


64 Ağustos 2016

Enerji Yönetimi Yükümlülüğü, Enerji Yöneticilerinin Sertifikasyonu

Türk Enerji Verimliliği yasası madde 7 enerji tüketimi 1000 tep değerinden fazla olan şirketleri çalışanlarından birisini enerji yöneticisi olarak belirleme ve ISO 50001Enerji Yönetim Sistemi standardı gerekliliklerini yerine getirme ile zorunlu kılmaktadır. 25. Organize sanayi bölgeleri, elektrik üretim tesisleri ve 50,000 TEP değerinden fazla enerji tüketim değeri olan sanayi şirketleri için diğer zorunluluklar tanımlanmıştır.

Aşağıdaki sanayi birimleri için aşağıdaki özel gerekliliklerle birlikte enerji yönetim sistemi zorunludur:

Sanayi: Enerji tüketimi 1000 TEP veya üzeri ise enerji yöneticisinin atanması

Organize sanayi bölgeleri (OSB): Eğer enerji tüketimi 1000 TEP değerinden azsa şirket sanayi şirketlerine hizmet sunmak için yönetim birimi oluşturur. Enerji verimliliği danışmanlık şirketleri (EVD) bu yönetim çalışmasını gerçekleştirir. (şimdiye kadar 13 lisans)

Elektrik üretim tesisleri: Kurulu kapasite 100 MW veya üzeri ise enerji yönetimi zorunludur.

Sanayi: Eğer enerji tüketimi 50,000 TEP veya üzeri ise şirket enerji yönetim birimi kurmak zorundadır.

Özet Tavsiyeler

Belirli büyüklükteki şirketlerin enerji yöneticisi belirlemeye yönelik zorunluluğu devam etmelidir ancak düzenli yürütülen anketler ve güncellenen veritabanı ile daha etkin hale getirilmelidir. ISO standardına uygun eğitim kursları ve belgelendirme olumlu gelişmelerdir ancak dünyadaki en iyi sistemler hedef alınarak Türkiye’deki sistemin de iyileşmesi izlenmelidir.

Şirketin enerji yöneticisini gerçekten uygulayıp uygulamadığını belirlemek için minimum gereklilikler listesi hazırlanmalıdır.

Etkin enerji yönetimi için uygulama mekanizması oluşturulmalıdır.

Programın şirketler açısından daha fazla görünür ve çekici olmasını sağlamak için bilgilendirme kampanyaları gerçekleştirilmelidir. farkındalık programına bağlantı

Enerji yöneticilerini düzenli aralıklarla bilgilendirme, eğitme

Başarılı proje teklifi çabalarını VAP programı içerisinde erken ödeme aracılığıyla destekleme

Zorunlu Raporlama

Arka plan bilgisi

YEGM her yıl tüm büyük binalar ve sanayilerle ilgili olarak EE portalı aracılığıyla enerji tüketim verilerini toplar. (Enerji yöneticisi aracılığıyla)

Aşağıdaki durumlarda şirketler enerji performans göstergelerini raporlamak zorundadır:

Ticari ve hizmet sektörü: eğer enerji tüketimi 500 TEP üzerindeyse veya alan 20000 m2 ve/veya üzerindeyse

Kamu Sektörü: eğer enerji tüketimi 250 TEP üzerindeyse veya alan 10000 m2 ve/veya üzerindeyse

Sanayi: Eğer enerji tüketimi 1000 TEP veya üzerindeyse

25 ISO 50001 Standardı Türkiye’de Aralık 2011 itibarı ile yürürlüğe girmiştir (ETKB 2015, s. 48)

Nihai Rapor


65 Ağustos 2016

Özet Tavsiyeler

Veri raporlama ile elde edilen değerli tecrübe enerji verimliliği tedbirlerinin daha fazla geliştirilmesi için kullanılmalıdır: örneğin katılan her bir şirket için VAP ve VA projeleri ile finanse edilen projeler hakkında bilgi

Şimdilerde sistematik veri analizi ve karşılaştırma konularında yetersizlikler vardır: uygulama ve uygunluk güçlendirilmelidir ve geri bildirim ve karşılaştırmalar için veriler kullanılmalıdır. (bakınız bölüm 5.5).

Entegre portaller kullanılarak elde edilen veriler kamu kuruluşları arasında paylaşılmalıdır. Kendi veri tabanına sahip olan her bakanlık tekrarlayıcıdır ve verimsizdir.

Zorunlu Enerji Etütleri

Arka plan bilgisi

Zorunlu enerji etütleri yıllık enerji tüketimi 5000 TEP değerinden daha fazla olan şirketler, toplam alanı yirmi bin metrekareden fazla olan ticari binalar, ve on bin metrekareden büyük veya 250 TEP’ten fazla enerji tüketimi olan kamu binaları için gerçekleştirilir. Bu etütler her dört yılda bir tekrarlanır. Ancak bu yeni yükümlülüğün süreci, hatta etkisini değerlendirmek için çok erkendir.

Türkçe taslak NEEAP’ta26 zorunlu enerji etütleri sadece enerji tüketimi 5000 TEP veya üzeri olan şirketler için değil yıllık enerji tüketimi 1000 TEP üzeri olan tüm şirketler için önerilir. 500 etütü baz alarak yıllık enerji tüketiminde 0,5% tasarruf öngörerek ve ortalama 1750 TEP/yıl tasarruf elde ederek Türk devleti ile ilgili maliyetlerle birlikte aşağıdaki enerji tasarrufları elde edilebilir.

Tablo 11: Öngörülen yıllık enerji tasarrufları ve tedbirlerin ekonomisi

2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Yıllık enerji tasarrufları (kümüle ktep/yıl)

4 9 13 18 22 26 31 35

Türk devleti ile ilgili giderler ($ US milyon)27

3 3 3 3 3 3 3 2.5

Kaynak: ETKB 2015, ss. 72

26 Plan henüz uyarlanmadığı için sadece NEEAP taslak sonuçları mevcuttur. 27 Döviz kurunu dönüştürmek için: rapor 1 eylül 2015 tarihinde yayımlanmıştır.

Nihai Rapor


66 Ağustos 2016

Mikro kojenerasyon ve atık ısı geri kazanım sistemlerinin lisanslanmasındaki istisnalar

Arka plan bilgisi

21 Temmuz 2011 tarihinde Türk parlamentosu yenilenebilir enerji kullanarak 1MW altında

enerji üreten santralleri desteklemek ve toplam kapasitesi 1000 KWe olan

mikrokojenerasyon adı verilen yeni teknolojiyi sunmak özellikle mesken binalarda ısı ve

elektriği sunmak için kullanılan sistemi ortaya koymak için Elektrik Üretimi için Lisans

Muafiyeti Mevzuatını yürürlüğe koydu. Bu mevzuatta Mikro-CHP sistemin kabul edilmesi yer

aldı ve büyük ölçüde evlerde kullanmak üzere ev içinde kullanımı artırmak için elektrik ve

ısının birlikte kullanıldığı kurulu kapasitesi 100 KWe olan teknoloji açıklandı. İlave olarak

Micro CGP kullanıcıları artık EPDK’dan lisans almaktan muaf tutuldu. Bu mevzuata göre

Mikrokojenerasyon üniteleri tarafından üretilen fazla enerji perakende lisansına sahip

şirketlerin değerlendirildiği tarife kapsamında sisteme tedarik edildi.

Bu projenin amacı Türkiye’nin enerji güvenliğine katkıda bulunmak, enerji ithalatlarını

azaltmak ve mikrokojenerasyon sistemleri ve atıktan enerji üretimi tesisleri kurarak elektrik

enerjisindeki kayıpları azaltmaktır. İlave olarak küçük üretim tesisleri de desteklenecektir.

Elektrik üretim tesislerine lisans verilmesi ile ilgili yönetmelikteki değişiklikler azdır (çünkü sadece yasal bariyerleri ortadan kaldırmaktadır) ancak Türkiye’nin yenilenebilir enerji kaynakları ve kojenerasyon ile ilgili potansiyel avantajını kullanmak adına önemli bir adımdır. Ancak vergi teşvikleri ve diğer finansal destekler mikrokojenerasyon enerji santrallerine yatırım yapılması için diğer güçlü ilave teşvikler olabilir.

Özet Tavsiyeler

Enerji santrallerine lisans vermede yapılan değişiklikler Türkiye’de yenilenebilir enerji ve Mikro CHP tesislerini teşvik etmek için önemli bir adımdır. Başvuru süreci önemli ölçüde basitleştirilmiştir.

Mevcut tedbirlere ek olarak finansal teşvikler ortaya konması göz önünde bulundurulmalıdır. Bu şirketlerin yenilenebilir enerjiye yatırım yapması için diğer bir harekete geçirici unsur olabilir.

Mikrokojenerasyon enerji santrallerine yatırım yapmak için uygun teşvik sunmak amacıyla tarife garantileri (feed-in-tariff) artırılabilir.

İlgili aktörlerin eğitilmesi ve bilgilendirilmesi öncelik olmalıdır.

7.4 Değerlendirmelere ilişkin Nihai Yorumlar

Türkiye sanayi sektöründe enerji verimliliğinin iyileştirilmesi için doğru ve ciddi adımlar sergilemiştir. Düzenleyici tedbirler, finansal teşvikler, eğitim kampanyaları ve bunun yanında farkındalık programları sanayiyel aktörleri (KOBİLER) enerji verimliliğine yatırım yapmaya teşvik etmek üzere kullanılmıştır. VAP; veya Gönüllü Anlaşmalar (VA), enerji etütleri, farkındalık kampanyaları hakkında bilgilendirmeler gibi finansal teşvikler, tedbirler ve politikalar, enerji verilerinin zorunlu raporlanması, enerji yönetimi zorunluluk düzenlemeleri halihazırda uygulanmaktadır.

Nihai Rapor


67 Ağustos 2016

Bütün bu tedbirler hep birlikte enerji hedeflerine ulaşmak için iyi bir başlangıç noktasıdır; ancak onların şimdiye kadarki etkisi Türkiye’de sanayi ve KOBİLer için maliyet etkin enerji verimliliği iyileştirmeleri potansiyeli ile uyumlu olmaktan uzaktır. Bu nedenle programlar sürdürülmeli ve genişletilmelidir.

Tüm programlarda ele alınması gereken uygulama boşlukları vardır: örneğin tekli programların sınırlı bütçeleri, olası free-rider etkileri, düşük katılım oranı, kaynak yetersizliği ve eksik izleme ve değerlendirme düzenlemesi

Bu engelleri ele almanın yollarından birisi sinerji yaratmak üzere tekli programları yakın şekilde birleştirmektir. İyi şekilde birleştirilen programların etkileri genel olarak beklenen bireysel etkilerin toplamından fazladır. Bu kombinasyon örnekleri:

VAP programı ve Gönüllü Anlaşmalar enerji etütleri ve enerji yönetim faaliyetleri aracılığıyla birleştirilmelidir. Bunun için seçeneklerden birisi enerji yöneticileri/enerji etütleri aracılığıyla uygulanması durumunda bunları erken ödeme aracılığıyla ödüllendirmektir. Bu enerji yöneticilerinin üst yönetimi VAP ve/veya VA’ya başvurmaya ikna etmelerini de kolaylaştırabilir.

Katılım oranını artırmak için finansal teşviklerin hedef kitleler tarafından daha iyi bilinmesi sağlanmalıdır. Bilgilendirme programı ve farkındalık kampanyaları finansal teşvik programlarının faydalarını vurgulamak ve daha fazla sayıda şirkete ulaşmak için kullanılabilir.

Enerji etütlerinin etkisini artırmak için seçeneklerden birisi de onları yıllık enerji tüketimi 1000 TEP’den az olan şirketler için de zorunlu hale getirmektir. Alternatif olarak devlet bu küçük şirketler için hibeler sağlayabilir. Bu hibeler ve enerji etütlerine yönelik artan talep EVD’lerin belgelendirmesini daha cazip hale getirebilir:

Diğer bir genel öneri ise izleme ve değerlendirme faaliyetlerinin iyileştirilmesidir. Politikalar ve tedbirler sürekli olarak izlenmeli ve düzenli ve kapsamlı olarak değerlendirilmelidir. Raporlama gereklilikleri gibi gerekli mekanizmalar mevcut olmalıdır. enVER portalı ilgili verilerin toplanması için iyi bir temel oluşturur. Şirketler mevcut durumda verilerini raporlamak zorundadır. Bu veri toplama koordinasyon faaliyetleri ile koordine olmalıdır. Portal aynı zamanda geri bildirim ve karşılaştırma için kullanılabilir.

Veri raporlamaya ilave olarak gelecekteki program izleme ve değerlendirme için yaklaşım geliştirilmesi gerekir. Bu rapor bu prosedür için temel sağlamaktadır:

Bu rapordaki her program için taslak program teorileri geliştirilmiştir. ETKB’nin bu taslakları değerlendirmesi ve gerekirse önceliklerini ve hedeflerini yansıtmasını sağlamak için değiştirmesi önerilir. Bu, programın hedeflenen etkiye nasıl ulaşacağı ile ilgili hususları da içermektedir. Her bir programın veya politikanın gelecekteki uygulama aşaması esnasında ayrıntılı süreç değerlendirilmeleri program teorisi içerisinde tanımlanacaktır.

Bu rapor her bir sebep-sonuç ilişkisini değerlendirmek ve tekli adım olup olmayacağını belirlemek için YEGM tarafından kullanılabilecek taslak teorilerce oluşturulan kilit performans göstergelerini türetmiştir. Göstergelerin tanımı ayrıca finansal teşvik programlarının etkisini ve maliyet etkinliklerini hesaplamak için formüller içerir.

Veri kaynakları (Enver Portalı içerisinde yer alanlarla birlikte) politika veya program aktif olmadan önce tanımlanmalıdır. Olası veri kaynaklarının kullanımı ile ilgili öneriler ve bununla birlikte kilit performans göstergeleri de bu raporda sunulur.

YEGM bu verileri gelecekteki değerlendirmeleri için iyi işleyen izleme sistemi oluşturmada kullanabilir.

Nihai Rapor


68 Ağustos 2016

8. Özet

Türkiye Enerji verimliliği stratejisinde politika boşluğu vardır. Olağan haliyle (business as usual) ticaret 2023 enerji verimliliği hedeflerine ulaşamayacaktır. Ayrıca enerji verimliliği ile ilgili Avrupa Birliği yasal çerçevelerini uyarlaması kararı ile birlikte bu boşluk daha uzun süre olacaktır. Aşağıdaki tablo politika boşluğunu kapamaya yardımcı olmak için bu çalışmadan elde edilen tavsiyeler ile mevcut tedbir ve hedefleri birleştiren genel bir bakış sağlar. Tavsiyeler basitçe özetlenmiş olup tamamı idari özet içerisinde yer almaktadır.

Nihai Rapor


69 Ağustos 2016

Tablo 12: Temel Enerji verimliliği ile ilgili programların ve politika boşluğunu kapamak için tedbirlerin özeti

Sektör/Alt-sektör

Hedef Zorunlu/mevzuat/Programlar

Boşluk Gerekli İlave Tedbirler

Genel 2011 yılı referans alındığında 2023 yılı itibariyle enerji yoğunluğunda 20% azalma

2012 Enerji Verimliliği Stratejisi

2007 Enerji Verimliliği Yasası

Evet –2023 hedefini kaçıracaktır ve 2023 AB müktesebatının karşılanması gerekir

Enerji Verimliliği Direktifinin aktarılması (EED)

2012 Enerji Verimliliği Strateji belgesinin revize edilmesi

2023 enerji yoğunluk hedefinin nicel enerji tasarrufları ile değiştirilmesi

İlgili paydaşları dahil etme ve düzenli olarak danışma (örneğin sanayi birlikleri, tüketici grupları, akademisyenler, yerel ve bölgesel yönetimler, finansal kurumlar vb)

Çakışmaları önlemek için EED ile uyarlanacak 2007 enerji verimliliği yasasının revize edilmesi. EED Türk iç hukukuna aktarıldıktan sonra ikinci bir mevzuatın karara bağlanması.

Çapraz sektörel

Farkındalık 2007 Enerji Verimliliği Yasası

Programlar :

• farkındalık kampanyası • Enerji verimliliği haftası

Evet Düzenli program aracılığıyla enerji yönetimi eğitimi sağlama (SIO 50001)

Aracıların verimli ve koordineli şekilde kullanılması ile tüm sektörlerde farkındalığın artırılması

Özellikle KOBİ'ler için tek-duraklı (one-stop) bilgi merkezleri sağlama

enerji verimliliği projelerinin uygulanması sürecinde rehberlik amacıyla KOBİ'lere koçluk sağlama

KOBİ'leri ve diğer sektörleri Ocak ayında İstanbulda gerçekleştirilecek enerji verimliliği haftasına katılmaya teşvik etme.

Tekli programlar ve enerji verimliliğini bütün olarak görünürlüğünü artırmak için farkındalık programlarını diğer tedbirlerle birleştirme.

İzleme & Değerlendirme


Evet Tüm program ve politikaların kilit göstergelere sahip olmasını sağlayan ve sürekli analizi mümkün kılan veri toplama sistemine izin veren mevcut izleme ve değerlendirme sistemini iyileştirme

sanayi ve binalarda enerji tüketimine yönelik izleme & değerlendirme prosesinde kullanılacak mevcut veri tabanlarının verimli şekilde çalışmalarını sağlama

Enerji performansını iyileştiren şirketlere yönelik geri bildirim ve motivasyon sağlayacak karşılaştırma sistemi geliştirme

YEGM farkındalık ve kapasite oluşturmayı düzenli bazda izlemelidir.

Nihai Rapor


70 Ağustos 2016

Uygulama


Binaların Enerji Performansı direktifi

Ekotasarım direktifi

Enerji etiketleme direktifi

Daha iyi takip mekanizmaları ve caydırıcı cezaların uygulanması ile yükümlülüklerin yerine getirilmesini sağlama

Kurumsal 2007 Enerji Verimliliği Yasası

Son zamanlarda gerçekleştirilen Dünya Bankası Kurumsal Gözden geçirmesi mevcut yaklaşımla ilgili eksiklikleri ve belirli reform ve yeniden yapılanma ile ilgili yaklaşımları analiz etmiştir.

Sorumlulukların farklılaşmasını ve yeterli kapasiteye sahip olmasını sağlamak için yönetim yapısının güçlendirilmesini sağlama

Enerji Verimliliği Direktifi ile ilgili çeşitli maddeler hakkında diğer ilgili kamu kuruluşları ve YEGM içerisinde çalışma grupları oluşturma.

Sivil paydaşların tamamı ile çalışma ilişkileri geliştirme.

Enerji verimliliği koordinasyon kurulunun etkin şekilde çalışmasını sağlama

Sanayi

2012 yılından sonra 10 yıl içerisinde her bir alt sektörde en az 10% seviyelerinde enerji yoğunluğu azalmalarını sağlama


2011 Enerji kullanımı ve Enerji Kaynaklarında Verimliliği artırma hakkında yönetmelik

Programlar:

Mali

• VA • VAP • Bölge 5 vergi kredisi • KOSGEB desteği

Evet

Sanayi sektöründe enerji performansını önemli ölçüde iyileştirme ihtiyacı olacaktır- hem büyük sanayi hem de KOBİlerde. Önemli ölçüde daha fazla avans finansman ihtiyacı olacaktır.

Enerji Verimliliği Direktifinin aktarılması (EED)

Mali (yeni)

• Muhtemelen hem sanayi hem de binaları (mesken ve ticari) kapsayacak iddialı iyi finanse edilen finansal araç başlatma KOBİlerin böyle olanaktan faydalanmalarını sağlama

• Sektör bazından yaklaşıma yönelik gönüllü anlaşmalarla ilgili tamamen yeni yaklaşımı ele alma ve katılım ve amaçlarını karşılamaya yönelik teşvikler sağlama.

• Enerji verimliliği ekipmanlarının kiralanmasını desteklemeyi dikkate alma

• AB Enerji Verimliliği Direktifi kapsamında Enerji verimliliği yükümlülüğü ile ilgili tüm seçenekleri gözden geçirme ve aktarma sonrası nihai katılımları ile ilgili olarak enerji yardımcı hizmetlerine danışma

• EVD'leri tam ESCO'lara dönüştürecek eğitim, belgelendirme ve diğer destek şekillerini sağlama

• Tüm finansal araçları (uluslararası ve taraflı olarak yönetilen finansal kurumlar dışında) tek-duraklı (one-stop) yaklaşım ile destekleme

Nihai Rapor


71 Ağustos 2016

Düzenleyici

• Enerji yöneticileri belgelendirilmesi • Zorunlu raporlama • EVDlerin belgelendirilmesi

• Türkiye için standart enerji verimliliği kredi tanımı oluşturma • provizyon gerekliliğini azaltma, EE kredileri için banka sigortası

gider vergisi muafiyeti gibi bankacılık sektörüne yönelik teşvikler sağlayarak bankaların enerji verimliliği finansmanına odaklanmalarını sağlama.

• EE yatırımlarının teknik olarak değerlendirmesi için harici bağımsız standart mekanizma oluşturma

• Ticari bankalardan alınan kredilerin faiz oranını sübvanse etmek için finansman seviyeleri kullanarak VA ve VAP programlarını değiştirmeyi dikkate alma.

Mali (mevcut programlar)

• Etkilerinin nasıl artırılabileceğini görmek için finansal programların tüm hususlarını gözden geçirme

• . Finansman için başvuru hazırlığı yapmalarını sağlamak için enerji etüt şirketlerini desteklemek adına önceden finansal destek sağlama

• VA programı için hedef enerji yoğunluğu değil yatırım projeleri aracılığıyla elde edilen enerji verimliliği hedefi olmalıdır.

• Geri ödeme süresi bir yıldan az olan projeler finanse edilmemelidir, çünkü normal koşullar altında bu şirketler tedbir olmasa bile bu programları gerçekleştirirdi.

• Projenin başlangıç aşamalarında finansal destek sağlamayı dikkate alma

• Tam finansman enstrümanları ve ilave araçlarla ilgili paket olarak farkındalık oluşturma (enerji yönetim faaliyetleri ve enerji etütleri gibi. )

• İlerleme ile ilgili yıllık güncelleme yayınlama ve dağıtma ile ilerleme raporları için rehberler tanımlama

• Etkiyi iyileştirmek için hangi değişikliklerin gerekli olduğunu belirlemek adına araçların etkisini değerlendirme ve politikaları düzenli olarak izleme

• YEGM ve finans sektörü arasında düzenli işbirliği için sistem geliştirme

• KOBİler için Dünya Bankası finansman olanağı ve EBRD tarafından sağlanan finansman olanağı, enerji tasarrufları konusunda KOBİlerle birlikte çalışan TURSEFF (ortak bankalar arasında) arasında daha yakın çalışma ilişkileri geliştirme,

Nihai Rapor


72 Ağustos 2016

Düzenleyici

Enerji yöneticilerinin enerji yönetimi hakkında belgelendirilmesinin ISO50001’i içermesini sağlama

Şirketin enerji yöneticisini gerçekten uygulayıp uygulamadığını ve olumlu sonuçlara yol açıp yol açmadığını değerlendirmek için minimum gereklilikler listesini oluşturma

Karşılaştırma sağlama ve daha fazla uygunluk sağlamak için veri toplama ve analize yönelik daha sistematik yaklaşım oluşturma. Verileri toplama ve analiz için YEGM enerji verimliliği departmanı içerisinde yeterli enerji kaynakları ve bütçe gereklidir.

Tüm enerji verimliliği politikalarının bankalarca kabul edilebilirliği ve çevresel hususlarını içerecek şekilde EVDler ve enerji yöneticilerinin eğitim ve belgelendirme süreçlerini genişletme.

Yeni kamu finans desteklerini (vergi teşvikleri veya çevresel harçların azaltılması dahil) zorunlu veya gönüllü etütleri gerçekleştiren şirketlere bağlamayı dikkate alma

Enerji etüt uzmanlarının belgelendirilmesinde, akreditasyon tam hizmet şirketlerime doğru geçişe yardımcı olacak finansal hususları içermelidir.

Bilgi/Farkındalık /Eğitim

Enerji yönetimi eğitimi programı sağlama (ISO 50001)

Aracıların etkin ve koordineli kullanımı işe tüm sektörlerde farkındalığını artırma

Özellikle KOBİler için tek-duraklı (one-stop) bilgi merkezleri oluşturma

Enerji verimliliği projelerini uygulama süreçlerinde rehberlik amacıyla KOBİlere koçluk sağlama

KOBİlerin ve diğer sektörlerin her yıl Ocak ayında İstanbul’da düzenlenen Enerji Verimliliği Haftasına katılmalarını teşvik etme

Tekli programların görünürlüğünü artırmak için farkındalık programlarını diğer tedbirlerle birleştirme (OSBlerin kullanılması gibi)

Nihai Rapor


73 Ağustos 2016

Binalar 2010 yılında mevcut bina stoklarının en az dörtte biri 2023 yılı itibariyle sürdürülebilir bina olacaktır


2002 Binaların Enerji Performansı Direktifi

Evet

Çok fazla miktarda ilerleme sağlanmış olmasına rağmen mevcut binaları iyileştirme ve Türkiye'nin AB direktiflerini güncel şekilde aktarılması gereklidir

Konut 2007 Enerji Verimliliği Yasası


Programlar

• Enerji sertifikaları

Evet • 2010 Binaların Enerji Performansı Direktifinin aktarılması • Yaklaşık sıfır enerjili binaların tanımının yapılması ve

mutabık olunması • Yeni inşa edilecek binalar için nZEB (Yaklaşık sıfır enerjili

bina)’in zorunluluk olması hakkında bir zaman çizelgesi hazırlanması

• Revize edilen bina kodlarına aktarılmış ve üzerinde mutabık olunan bir maliyet optimizasyonu tanımının yapılması ve çalışırlılığının analiz edilmesi

• Enerji performansı sertifikasının Türkiye enerji piyasasına uygun olduğunun ve satış noktasında vb. kullanıldığından emin olunması

• Enerji Verimliliği Direktifinin aktarılması • EED kapsamında uzun vadeli yenileme stratejisinin

hazırlanması • Enerji Verimliliği Yükümlülüğünün binaların yenilenmesinde

kullanılabilirliğinin değerlendirilmesi

Büyük ticari 2007 Enerji Verimliliği Yasası


programlar:

• Enerji etüt şirketlerinde lisans verilmesi

Evet • 2010 Binaların Enerji Performansı Direktifinin aktarılması • Yaklaşık sıfır enerjili binalar tanımının yapılması ve mutabık

olunması • Yeni inşa edilecek binalar için nZEB’in zorunluluk olması

hakkında bir zaman çizelgesi hazırlanması • Revize edilen bina kodlarına aktarılmış ve üzerinde mutabık

olunan bir maliyet optimizasyonu tanımının yapılması ve calişırlığının analiz edilmesi

• Enerji performansı sertifikasının Türkiye enerji piyasasına

Nihai Rapor


74 Ağustos 2016

• Zorunlu enerji tüketimi raporlama uygun olduğunun ve satış noktasında vb. kullanıldığından emin olunması

• Enerji Verimliliği Direktifinin aktarılması • Enerji Verimliliği Yükümlülüğünün binaların yenilenmesinde

kullanılabilirliğinin değerlendirilmesi • Muhtemelen hem sanayi hem de konutları kapsayacak iddialı iyi

finanse edilen finansal araç başlatma (mesken ve ticari). KOBİlerin böyle olanaktan faydalanmalarını sağlama

Kamu 2007 Enerji Verimliliği Yasası


programlar

• Merkezi Yönetim binaları için zorunlu raporlama

• İyileştirmeleri destekleme

Evet • Zorunlu raporlamanın uygulanmasını sağlama • Yaklaşık sıfır enerjili binalar tanımının yapılması ve mutabık

olunması • Yeni inşa edilecek binalar için nZEB’in zorunluluk olması

hakkında bir zaman çizelgesi hazırlanması • 2010 Binaların Enerji Performansı Direktifinin aktarılması

• Merkezi hükümet binalarının belirli bir yüzdesinin yıllık suretle yenilenmesi gerekliliğinin oluşturulması

• Enerji Verimliliği Direktifinin aktarılması

Ürünler 2007 Enerji Verimliliği Yasası

Eko tasarım

Enerji Etiketleme Direktifi

Hayır • Müşteri tepkisine yönelik düzenli izleme sağlama • Ürün testinden etiketin satış noktasında uygunluğuna kadar tüm

süreç boyunca etkili uygulama sağlama

Nihai Rapor


1 Ağustos 2016

MWH Mühendislik ve Müşavirlik Ltd.

Asmadalı Sokak No. 27,

Koşuyolu 34718

Kadıköy, Istanbul- Türkiye

Tel: +90 216 545 3228

Fax: +90 216 546 0477

www.mwhglobal.com

Wuppertal Institute for Climate,

Environment and Energy

Doeppersberg 19, 42103

Wuppertal, Germany

Tel: +49 202 2492 0

Fax: +49 202 2492 108

www.wupperinst.org