HUMS

mm

Pfepg

z é . m

fSSjÊj

3 f S 5 a gfesöïSï;iëlPS^B

h w» »

p ^ a ü^ f

SLS,é® ^

( /'WSSS SSS

■ m w mM m

wm

WsM êëèp

■pttd

INQUISITIO PHILOSOPHICAI N A Ü G U R A L I S

l a p i d e es oli sg j ü A M ,

Prxfide DEO T . O. M. omnis luminis in cognitionc• naturali Auftore ac Sapientiae Thefauro,Ex Aufforitate Magnijici Rettoris,

d t a c o b i t r i g l a n d i i . l f .l n .SS THEOL. DOCT. ET IN ACAD. LUGD.

BAT PROFESSORIS. ECGLESI/EIBIDEM PASTOR IS.

.. N E C -N O N- - TAmplijjimi Senatus Academici Confenfu, & Celeberrt-

ac Subtiliffma Facultatis P h il o so ph ic ^’Deeret o.

PRO GRADU DOCTOR ATUSj in Philofophia,J U X T A A C

Liberalium Artium Magifterio,Omnibusque Infignibus, ac Prasrogativis rité, folenniter,

& M O R E M A J O R U M confequendis.PUcicU omnium Ceufura exponit , db omnibus Philojo-

phantium objettionibus defendere fufeipitJ O H A N N E S GALE Lond. Anglus

Addiem i. Julii3 loco, horaquefolitis.f R. UNIV.Xbibliotheek

Vleiden/

s i l

om

LU G DU S I BAT A V O B U M ,Apud A B R A H A M U M E L Z E V I E R .

Academis Typqgraphum. ia pc xcix.

r \O

S E N E C A\ 7 0n x quia diffcilia font x roulta non aude-XlI'öW* 7c4> quia nqn audemus, difoaliafont.

Vita JMorvmque integritate, Fawn-dia & Comitatis de core, ac Erudi-

fiónitprajlantia Clarijftmo, F*Vgilantiffimo, fummoque Viro r

V H I L O SOP HO

D. D. WOLFERDOSENGUERDlO

Liberalium Artium Magiftro,'Philofophte, & Juris utrius-queDoftori Acutiffimo,fub-tiliflimo » illiusque in lllu-ftri , quod Lugduni tëata-vorum eft, Athenaso, Pro-feffori Ordinario, Facillimo,Diligentiffinjo; Nature Ru-{patori fedulo: FhilofophiasExperimentalis Cultorumfacile Frktdpi ac Coryphseo

A x maxi-

-vtnaximo v Veritatis Philofö--phicae Vindici ftrenuiffimo,Pfüdentiflimö, Invi£tisfim.o;Confiliis Pajcent’i , ftudiorumPhilöfophicórum Precepto-ri, & ConfummatoriUnico;Omni amoris, reverentie, &gratitudinisgenere, etatemcolendo, honorando»

^ y U * I J U Cl IIJ 1 / J '

Uancce Vifputationem tnauguralem t .

ut grati animi indubitatum > !

& debitce obfervanti#

, ' Offer o, Infer lbo, ac Confècro,omni animo, & affectu

JOHANNES GALE,Phil. Candidate

/«ar W W mZ'EsBkÈ pM Ê m k

üiÈ É #i« r a g

3PS**»2

INQUISITIO PHILOSOPHIC A

I N A Ü G U R A L I S ,

L A P I D E S OLI S .

H_*J _ ' — __ • .. . t - éJeu WMiltl _

titia in(imulant\ cum tarnen tpjijint deci^ non ‘waen-tes mïferïam fuam. Ab hi fee non lon^e recedunt,

qui a limine v ix falutant Thilofophia facrarium y atfcaturientem inde plac'idam an'tmi quietem > debit acum mentis intentions baud fatagunt} qui ubi vix>

D E

IIP O O 'I M I O N,

A 3 «00

into VSX ad fuperficiem pervenerunt , ex cortice di-ju d ica n t, & veros P hilofophite cult ores, interior aN a tur* myfteria penetrantes, acerbijfimis profequun-tur opprobriis * quorum lingua eft fapientiorum flagel­lum quafi, etiamfi iis nocere nequeat, fecundum illudSeneca:, Non refcrt, quam multa in ilium conjician-turtela, cum fit nulli penetrabilis. Secundum illos,P hilofophi incipiunt infanire, fi mod'o paululum abeorum fententiis aberrent, & fi v ires'intendant incontemplatione, ve l explications, alicujus quod vuUgo impojftbile, velparadoxum videtur, fta tim ftu lti,ac vani nominantur. Quidam P h ilo f ophite quidemoperam dant, «0» aütem propter fe ,fe d propter aliud,unde & earn negligenter admodum per tra il a n t, earn-•ve, quafiper Je inutilem difciplinam rejiciunt, prte-judicata mente abrepti ftatuentes, fubtiles mododifputatiunculas continere j n il commodi ex ed fpe-randum > ac temporis nimium folidte, perfelite { ftqute J it ex eorum mente) cognitionis rerum, a d P hilo-fophiam pert inentium acquijitioni impendendum;quafi canes e N ilo v ix labra admoventes, extremoveattingentes digito , tandem tantum non habent dePhilofophia, quantum umbra corporis de corpore :

fa tiu s fo re t nunquam ad Philofophiam fu iffe ad-m iff os \ nam nihil intelligent es put ant fe m ultum jn-telligere, ^ im itantes Claudium Ctefarem, qui lites fo ­ie bat dirimere und parte tantum au d ita , & fiepeneutra, judicia ferunt de rebus quas v ix , into nonomnino in tftligun t> nee, u t ex ipforum v e t ferip tis,•vet colloquiis colligere facile e ft, norunt quid Philo-fophi de its fta tu a n t; Exemplum erit LAPIS SOLISquern rident, ac rejiciunt „ quafi P oet arum fo re t fig-mentumy ac chim ara, cum tarnen eiüs utiliffima ac

pro-

profunda f i t fa p ien tia , quam qui confequitur, ju r eh a b ea tu rfe lix , né dicam fo r tun a bonis beatus. H u-ju s itaque L apid is exam en, fubfequentis noftra d if-quifitionis inauguralis lemma ejto ■, vituperatores in­terim difcant reprehendi ab A rifio tele , qui paucis in-fpeöfü ferunt fententiam -, difcant a Jureconfultistimprobari u t iniqui qu i ju d ica n t to t a lege non per-

fp e fta .

C A P . h

In quo contmetm Hijlorica L apid is

cognitio.$.1.

T apis ilfe Solis ( fie di&us quia alia per ilium metalla, in fo-JLdem i. e. aurum tranftnutari cenfentur J[ quern cómmuni no­mine vocant Philofophicum, feu Philofophorum fquia iis tan­tum & Lapis, & ejus innotuit ufus/ ut infinite penè interFiHos Artis eftimatur virtutis fic etiam plurimis infigniturnominibus; Aliis a materia ex qu&educi, vel componi cenfetur,Tin&ura metal torum, in genere dicebatur; cum foM in regione me­tallic* quarendum arbitrarentur. Alii’, u t artem obfeuritatibusmvolverent ,per fynecdochen, ab aliqua metallorum fpecie, il-ïi nomen impofuerunt, ut quando ALs, Plum bum , Stannum,See. appelIatur. N onnulli, & inter caeteros Ariftoteles * in Ir-bro de fecretis feeretorum ( fi naodo is liber Ariftotelis eft )Lapidem animalem, nee non & vegetalem, nuncupant; forfanquia exjregno animali , vel vegetabili habendum putant. Velpropter facultatum ac munerum analogiam r dicitur , OvumPhilofophorum r & Ovum Metallicum j quia ut ovum eftprineeps pars conceptionis in animalibus , fic edneipitmt in me­tallorum tranfmutatione, totum opusabillo dependere Lapide,ftu f fecundum Pythagoram, fi Marcello fidendum f it) Faba.Nuncupatin' etiam Theriaca , Toxicum , & Venen umPhilofo-

pho-

phorura; eo quia fubitb coagulat, & fixat eorum • argentumvivum t quad interimendo. Chytnicj , quibus. facer princi-piorum ternarius numerus Sal prx Sulphure ac Mercurio xfti-mantes, nobilem Lapidem nobiliori Salis nomine infigniêrunt*& forfan eo magis, quia (ut D. Boyle Expertiffimus Chymicusdicit) falia prxcipux, & adiviffimx funt partes eorum, quaeChymici ex mixtis corporibus extrahunt; nam aliquod ma­gis adivum , quam hie eft Lapis, dari negant. Aliis diciturHyle i, e, rerum omnium principium ; & Univerfalis Medici­na , quia concipitur in fe habere perfediones , & non folum-modo metalla ignobiliora, in nobiliora convertere, fed etiam,

t omnes morbos, & imperfediones ab animalibüs, & aliis cor­poribus abftergere ; & quia in eo omnia Nfunt, Zibeth dicitur-Nominatur etiam Philofophorum Secretum, Sandus-Unicus,Lac Virginis, .Ereus Lapis, Thirnius Lapis, Magnefia, La­pis gemmae , Liberorum , Aureus , Xelis per converfionemfilex , Xidar eadem converfione Radix , Atrop quoque perconverfionem Porta, &c. Sed de voce hxc fuffecerint, omnia

_ enim ejus nomina, & diverfas appellationes recenfere txdiofumnimis, ac fruftraneum foret. ' ‘ -

§. i . Quod confiderationem primo meretur locct,Lapidis hujusfubjedum eft, ex quo veleducatur, conficiatur, vel quocun-que demum modo prxparetur. Quodnam verb illud f it , co-gnitu difficillimum eft, & non nifi paucis conftat; & inter prae-cipuos hujus Artis fetiptores, qui Lapidem fe habuifle profiten-tu r , multum difeeptatur. Alii enim afferunt effe in regno Ani-m ali, indeque quaerendum, in Sanguine, Spermate, Sudore,Urina, Crinibus, Fimo , O vis, Serpentibus, Bufonibus,Araneis, &c. Alii in Vegetali,ut in Arboribus, Plantis, Flo-ribus, Foliis, Frudibus, Radicibus, Herbis, &c. fed hos de-ridens Senior, fitalibus, inquit, diceretur, Ovis peperit ho­minem, aut volatilia parturiunt pifccs,aut palma portavit malagranata, refponderent utique, Fabulam narrafti; nongenerantres nifi fibi fimilia , & non fert unaquxque arbor nifi frudusfuos. Similiter & Rogerius Baccho in fpeculi cap. 3. admira-tur illorum hominum ftulfijiam, dicensj Mirandum eft igitur,

\ quod vir providus intentionem , fiduciamque fuam in rebus a-nimalibus, & vegetalibus collpcet, qux tarnen longè fepara-

tx

t* fuht, cum tarnen longè proximiora Mineralia reperian-tur. Ita etiam (A ut. T rad . de lapid. Philofo. ,) Lapis nofterBafilio Valentino tefte , non crefcit ex rebus combuftibili-bus. Ille namque, ipfiufque materia, ab omni ignis pcriculotu tu s , & immunis eft. Q uo circa eundem in rebus animalisbus quxrere defiftito — . Si quis vero in rebus vegetabilibus__lapidem nofirum quaerere voluerit, ille ex fupra pofitis cau-fisjion minus errabitj quam ille , qui ex animali quodam , in-gentem aliquam rupem conficere concur. Alii etiam in mine-ralibus laboravère , qui videntur propius ad veriim fubjeSumaccedere ; fed & hi iterum inter fe difputationis reciprocaruntferram; .Nonnulli putantes magnum illud fccretum in folo con.tineri Mercurio ; quos tarnen longiffimè errare pronunciat Al-dimarus, hacadverfus illos armatus ratione, quia ex lola materiapatiënte, fine fulphure]agente , non perficitur. Alii igitur inMercurio cum Sulphure mixto. Alii in folo Sole. Alii inMercurio & Venere. Alii inSalibus, Atramentis, & Alumi-nibus, folventes cum ipfis, aut eorum aquis Solem, Lunam,aut alia mctalla. Alii in Mercurio cum Sole, vel Luna. Aliiin Arfenico, & Auripigmento. Alii in mineralibus mediis di-& is ,u t Marchafita, Thucia, Magnefia, Antimonio, Scfimi-libus, & quot fuere in hac arte diverfi inquifitores, acftudiofi,to t ferè diverfa adfignata fubjefta; fecundum illu d , (jmt capi­ta , tot fenfus t ex magno enim numero Philofophorum quifefe hujus artis indagationi dederunt , perpauci inter fe convq-n i u n t v e l enim diverfum eligunt fubjeftum, vel operationem di-Verfo inftituunt modo , vel aliquas faltem variant 'circumftan-tias, ut vix duo ( faltem ut v idetur,) in eadem poflint naviinvéniri.

§.5. Sed quantumvis difputent deejusmateria prima, omniatarnen quotquot funt uanimiter divinam quafi illi conce-dunt naturam , ac incomparabilem virtutem ; nam , fafto ru-beo Lapide omne corpus tingit ad perfe&ionem, inquitAlphi-<lius: & ut docet Magifter. Bon. in fin. 5. capituli, non fo-4um alterat, fed etiam in inftantitransmutat, &abfqueviolentiapermifcetur rei alterabili •, cum fpoliatione omnium fuperfluo-rum , & aduftibilium. Ille omnia metalla in aurum convertit,& eftficu tform a,auri habens virtualiter,& aólivè omnes diffe-

B rentias

rentias, & paffiones, quas habetaurum minerale. In gemis ve-getale admirabiles exercet operationes , omnes enim plantas,arbores, frutices, fufffutices, & herbas, tempore verismagno,ac miro fuo calore vivificat, illarumque vim vitalem corrobo-rat, & excitat : E t fi hu jus Solaris Lapidis aliqua quantitas inaqua diffolvatur , & incor,feu centrum trunci vitis injiciatur,Adres & folia nafcentur, fruöusque menfe Maijo producer, &c.Sed praeprimis tres babet hic Lapis prae aliis lapidibus virtutes:Prim o, Mercurium crudum in igne pofitum , & quaelibet aliametalla in veriffimumSolem, meliorem omni naturali, conve*-t i t , u t docent Rofarius, & Morienus in translatione nova. Se-cuado , homines infuavitate, & juventute confervar, ab iis re-pellendo cundos languores, & morbos, & omnes ferè incura-biles infirmitates m ulcet, ac difpergit; vitae terminum pro-craftinare concipitur. Hinc aliqui putant Adamum , M ethu-fehaëlem , & alios primi fèculi homines , non potuifle tamdiuyixiffe, abfqse fan&i hujus Lapidis adminiculoj & quid aliudfabula lila Medeae ^Efonem filium Jafonis in juventutem refti-tuentis. Saturni Caelo patri fuo genitalia abfcindentis, & inmare projichentis , ex quorum languine & maris fpuma com-mixtis nataeft Venus. &c. quaecunque funt hujus generis alixjquid aliud, dico, nifi hunc lapidem illae fabulae refpicere poflunt,aam

Omnes ex hejo depellit eorpore morbosSivefit humanum, Jive metalLiferum.

T ertio , u t nihil deficiat quod fecreti hujus admirationem au-gere queat, Liliusaddit, quodvitrum malkabik faciat, (quodetiam refert Plinius Iib. 36. cap. z 6 . ) & quod ex mille perlis«na prsgrandis , & naturali fimilis ejus ope pollet cóm-poni. Praeterea lapidum pretioforum aegritudiries, lèu imper-fediones) aut diminution es vel pcrfpicuitatis, vel coloris, veldurkiei, yel ponderofitatis, curat Sc perficit, & ad viriutemnaturalem, imo perfediorem reducit, ac ( u t habet AlbertusMagnus lib. I. Min. cap. 1 . ) unuminalterumtraasmutat:: qui-bus mille aliae ab Autoribus adduntur, fed harum prsecipua-rum nunc mentionem fecifle fufficiet.

§. 4. N unc, u t nihil praetermittatur quod videtur ad gene-talem hujus Lapidis hiftoram pertinere dc origine & progref-

fu

foartis, exquorundam fententiadicendum venit. VihceatmsigiturBellovacenfis primumhujus artis [principium ab Adamo, priraohominum parente, petit, a q u o , per multos traduces, tradu tem­poris ad Apoftolicum Domimcum per venit, cui etiam fe multumdebere ingenuè fatetur j cui fententiae ilji videnturaflentire, quifupponunt veteres, ac primae hominum proles ea arte, fuaxn tam-diu continuafle vitam. Alii vero maluerunt, Adamo quidemhanc artem fuifle notam , fed tamen poftea in oblivionem ab-jifle , & ab ilia oblivione ab Hermete h. e. Mercuric (q u id i-cebatur Trismegiftus, quia fuit & R ex, Sacerdos, ac Philofo-phus, feu {ut refert SuidasJ quia de Trinitate loquutus fuit in Dei-tate ) Artis chimicae Principe inftauratam fuifle , quemadmo-dum Bemardus Trevifanüs vult in libro fuo de Miracul. Che­mie. Ipfum verb Hermetem non putant ex fe habuifle, & in-venifle artem iliam , fed didicifle ex lapideis quibusdam ( Ber­nardo loco citato feptem numero) tabulis , quibus inlcript*fuenmt lêptem liberales artes £ nonnullis fapientibus ante dilu­vium , & quas tabulas reperierat Hermes in H ebron, ut refectJoan. Francifrus Pica Mirandulae Comes lib. 2. de Auro cap. z.Sed Aros in Epiftola ad Regem Meffohe putat Deum hanc ar­tem revelafle filiis Ifraël, ad arcam Domini decorandam auro.,& perficiendam ; ! Bernardus autem judicat Hermetem omnesa diluvio prsceffifle in hujus artis inventione, Herme-temque aliosplurimos earn docuifle per libellum , queminferipfit Smaragdinam Tabulam. Joan. Francifc. Pic. M i-rand. propriam fuam traditurus fententiam d icit, Ego verbquantum I Graecis Latinifque Autoribus colligere potui, com-perio artem antiquiffimam quidem, fed paulo ante Trojanurabellum , utpote vetuftiffimis illis Graecorura temporibus ejusmentionem, fub involucrisfabularum, &aenigmatum nebulisingdicatamj fic Eryfthei mala cupientis aurea juflum Michael Pe-fellus interpretatur, fic Jafonis in Colchos navigatio dedaraturapudSuidam, ut non auream Phryxi pellem , fed membranamarietinam, qua faciendi auri facultas deferiberetur, quaefituraierint Argonautae; quanquam non me fugit Varronem id tri-buiffe velleribus pecudum; Strabonem hirfutis pelliculis ovium,quibus auri colligerentur ramenta de fluviis---- Caeterum arsfaciendi turum Graecis Autoribus ferendaneaccepta fit, an a Per-

B z fis»

fis, ^ g y p tiis , cxterifque nationibus, qux orienti foli pro»pinquiores habentur, manaverit, non fatis habco compertum:Quanquam & in Perfis Hoftanem, — pariterque comperi De-mocritum apud Grxcos principem chemicx facultatis, inorienteyerfantem ab ALgyptiis, a Perfis, ab Indis, multa didicifle :-i-Hicpoft Rhetorica, Hiftorica, Phyfica, Mathematica, fcripfit &Chemica, neenon & Medica, qux Conftantino Imperatori de-dicavit. Olympiodorus quoque Alexandreus & Platonicus, &Ariftotelis Interpres Chemica fcripfit. — - Theophilum aliof-que prxteream, & ipfum Zofimum, Alexandreum Philofophum,qui de arte compofuerit duo de triginta volumina} quorumomnium prxcepta folent in Democritum referri, qui fuitnatu-rx folertiflimus indagator, & beneficio longiflimx xtatis, namfupra centum vixit annos, multa deprehendit qux literatorumvulgus latuere: — Depopulata jverö Grxcia, & poft inclina-tionem Rom. Imperii, defolata Italia, Barbararum gentiumcrebris vaftitatibus, cum receptx colique ceptx literx fuiffenta Mauris & Arabum populis, in earn quoque linguam multaartis chemicx volumina tranflata funt, ex quibus & ipfi quo­que Mauri, ii prxcipuè qui Bethicam incoluere ,. compilave-runt Hbros, & operam quoque & impenfam non reeufarunt.Hinc & Avicenna, & Rhafis, & Geber, & Arabum deniquePhilofophorum nuraerofa turba, de rebus chemi cis edidere vo­lumina, quos aliquo poft tempore & Vincentius, & magnusAlbertus, & alii plurimi fecuti funt. Sed hse ex Mirandula; &qux protulimus ad hiftoriam fufficiant, in cujus narratione,Autorum modo communiores fententias, & opiniones memini,propriam autem tacui, inftitutum enim noftrum non eft per-feétam, & omnibus numeris confummatam concinnare hiftoriam}fed ideo tantum,quia perpaucilegunt Autorcs, qui in hoe verfaban-tur pulvere, non inane opus putavi.antequam ad ipfum me accinge-rem propofitum, generaliaquxdam ex aliis referte Autoribus, neLe&ores nimis ignari thefium & dogmatum , qux a filiis artistenentur,ftatuuntur, nudi, velac imparati fatis ad hujus differtatio-nis leftionem accederentj poteftetiam brevis hxc colleftio ali-quem prxbere ufum iis, qui curiofiores funt, ac cupiuntfcirequid alii de hoc Lapide fenferint, & unde originem traxerit;talcs enim aliquando vel non habent ufum bibliothecx fcriptis

de

de hoc fubjefto refert* , vel fi habeant, f*peoccafio& otium „feripta illa legendi, & evolvendi non fuppetit. Sed ad ipfumfeftino, quod fufcepi, negotium.

C A P. II.

In quo agitur de natuva Metallorum.

§• r '

T)ropolitum ut perfequerer, & ad ea venirers quae de LapidcA dicenda erunt, de Metallorum natura quaedam praelibandaveniunt, nam, ut bene docet Nicolaus Flamellus in fummariofuo Philofophico: Qui Metallorum cognitionem, certamquefcientiam, quomodo videlicet inter fe invicem tranfmutentur ,impetrare fatagit, is ante lomnia fcire neceflum habet, qua exmateria proveniant, & quomodo ïimul etiam in mineralibmfuis formentur. Qui enim planè ignorat i*. ex qua materiametalla oriantur. i». quibus modis, ac qua ratione natura pro-cedat in earum produélione. $«. in quae confiftat mutua Me­tallorum differentia, aut quid fit quod illa fpecificet; huic in-quam impoflibile eft ut reftè judicet, an metalla in fe mutuotranfmutari queant; nee unquam fperandum eft, talem pofte(quibusvis utatur modis, ac artibus,’hujus metamorphofewsmedium invenire j totum enim opus hifee eft accomodandum.H xe igitur tria fuo ordine explicanda erunt.

§. 2 . Primo", de Metallis difturo duplex fe offert eorummateria, Remotafcil. & Proxima (quibus aliqui addunt tertiam,qux Media vocatur, & a Gafton. Clav. in Apolog. Argyr.& Chryfop. fic defcribitur, materia metallorum media in vi-fceribtisterraeeaeft, qux vi caufae efficientisex elemcntorum pri­ma miftione in aliquod medium tranfit, quod nondum tarneneft materia proxima: quod medium eft veluti quid informc,nee certam in natura habet fpeciem: quod quid fit ab Auftori-bus norieft traditum.,1 Materia Rem ota, funt quatuor elem'entaPeripateticis, vel materia primi, fecundi , & tertii elementiNobil. Cartefio; vel quomodocunque voces, uno verbo e ft,materia ilia omnibus corporibus cum metallis communis; cui

- B j fen-

fententis nemo Phiïofophorum (quod fciam) conttariatur, ledde Materia Proxima (quara Gaft. Clav. loco fupra citato ficde-fcribit, Materia metallis proxima ea eft, quas nullarum aliarummutationum interventu a caufa efficienteperficitur, &proximèformam metallicam induit, nondum tamen eft metallum, fedaliam ha bet a metallo formam, & unica fola illius mutationeforma cxfurgit.) difceptatur: Laurentius Ventura Venet. deration, conficiend. Lap. Phil. cap. I . $. xo. Robertus Vallen­fis de Veritat. & Antiquitat. Chemie. Art. Gerardus Dor-neus Art. Chemift. lib. i . cap. 9. Albertus Magnus com-pend. de ort.^&c. metallorum, necnon & Specul. Chem.cap. a. Johan. Magir. Phyfiol. Nat. lib. 5. cap. 1. Moli-naeus Phyfic. lib. 5. cap. 6 . & alii non pauci ftatu-upt effe Mercurium cum Sulphure mixtum j quam ctiaraMenander Johannis Baptifts du Hamel, lib. a. de Foffili-bus cap. 9. adftruit aedefendit variis,fed futilibus admodumratioriibus, fcil. d ic it, Metalla omnia in hoc folvi; eorumproprietates hydrargyro convenire , quia poteft in aqua ftygiaexfolvi, calcinari, metallorum colores induere; &teftePlinioin venis Auri & Argcnti copiosè inveniri; his addit morbosquibus foffores laborant ex argento vivo oriri &c. fed ego hit-ce, vel fimilibusjargunaentis nunquam inducir ad hanc fententiamample&endam; nam hydrargyrum effe metallorum materiam nonvideturjeum ej us fit proprium pleraque metalla utAurum, Ar­gentum, Plumbum, Stannum, exfolvere, unde Plinius illudnominat rerum omnium venenum: Nam cunfta exedit, & per-vadit vafa , permanens tabe dira. Alii nonnulli volunt folumMercurium effe proximam metallorum materiam, ut BernardusTrevifanus de Alchem. part. j . dicens, Materia metallica con-ftat ex folo Mercurio frigido & humido crudo , in quo funtetiam elementa quatuor, See. Quidam Mercurio ac SulphureSalem addunt; fed hifee fepofitis opinionibus ufquedum ratio-ne folida affertae fuerint, judicamus proximam metallorum mate­riam, feu fperma, ut loquuntur, effe materiam terreftrem, ad quie-temmagis,quim ad motum difpofitam, cujus particulae fpecialimodo difpofitae, figuratae, fibique mutuo connex* funt, indequepeculiarem, & fpecificam Lapidi huic naturam largiuntur. Sen-tentiae huic concors admodum experientia eft, Nobilils. enim

B oyleQ bfer. 4e generat. ftanni» rèferens. quod accepiflet abaliquibus folfqribus , d ie it, Cum omne quod poterant metal-lum ex grandi terra m ole, ex fodini ftanni effofla eruiffent,refiduum ingentibus cumulis Ae'ri expofuifle , ac intra vigintivel triginta annorum fpatium , ita denuo ditatum reperifle, utrurfus id ipfum cum lucro elaboraverint. Sc. traffri temporis iliamateria terreftris, ac ill* particular, quae prius de metallo nihil par-ticiparant, ftanni naturam induebant, particulis ejusmotu varioabreptis, indeque fpeciali ratione configuratis, difpofitis,!fibiqueita adaptatls, uti fpecifica ftanni natura exigit; praeter haec enimnihil aliud iis accidere poterat. Neque enira tranfmutationemhujus materiae in ftannum dubiamquisredderepóflet,concipien-do fum os, exhalationes, vel quidquid aliqd particulas ftanniintercipientes, exhalando è terra , cui effofla moles ilia eratcommiffa , particulis ftanni huic communicafle, dum in aurasipfi abirent fumi; cum ftanni partes, exhalationibusintermiftae,sequè imo prius, & magis terrae (quam prius pervadere debqbantquam ad «ffoffam molepi adfurgere valerent) fefe ingeffilTent ,

- iis copiofiores ad , & inhsfilfent, indeque non minus, fed u-beriores educi potuiflent, quam exipfiffima hac m ole; cujustarnen oppofitum docuit eventus. Neque etiam tanta opus fuit-fet temporis mora , neque to t annorum intervallum fuiffet re-quifitum , ft modo particujarum ftannearum communicationi,non autem generarioni fuiffet locus. Fruftra etiam foret exci-pere,non de novo generaturo efle ftannum , fed fuifle relli-quias , poft feparationem praecipuarum partium ftannearum ,quafi in cineribus refiduas, & ab operariis, non fatis exquifitèexhauftas,, vel cduétas; nam ut paulo poft refert D . Boyle ,Artifex tani peritus in fcparandis metallicis partibusa cseteris mi­nera ftanneae xuit, u t non poffet fine admiratione fpedari quamexigua corpufcula valeret ab ingenti mole terrae feparare ; nonpotuit tarnen aliquid metalli exinde habere,, antequam per ali-quod tempus imo plures annos accumulata fervabatur. Hancetiam fententiam confirmat Jonftenius de Foffil. cap. l x ubi re­fert , quod in Suecia limus ruber paluftris, uno anno foli ex-pofitus in bonum ferrum abeat : non quod rlla materia venisferreis ditetur , fed in ferrum abeat, quod idem eft ac in fer­rum m atetur. Quibus addi poteft quodCaefalpinus lib. 3 . de

M eta l«•

Metallis cap. 6. dicit , terram metallo inanem quae eruitur jdum vena effoditur, totam procédente tempore in venam con­v e r t ; quae teftimonia, ac obfervationes fententiae hujus ftabili-mento fufficere videntur.

« . 3 . Sedquia (cundis adftipulantibus) materia haec feipfummovere nequit, nee confequenter variam illam partium difpo-fitionem fibi ipfi concedere, alia defuperrequiritur, &confide-randa venic caufa, efficiens puta & metalla generans; praeter cu­ius éflentiam, inquirendum qupmodo natura in metallorumgeneratione procedat ; ubi haud minus variant Do&orum fen­tentiae, quam in praecedentibus. Nonnulli haec expofituri recur-runt ad principia feminaria, putantes eandem efle rationem metallo­rum ac viventiunv; imo metalla viventibusannumerantes, conci-piunt vivificari a fpiritu univerfali; quae ïeatentia vigilantis ce­rebri fomnium videtur .• quis enim unquam probare fuftinebitPlatonicum ilium univerfalem fpiritum, tel animam mundo in-effe. Alii videntes infolubilia huic fententiae poffe objici ar-gumenta, judicaverunt femina ilia omni vita privanda, & ope-rationes fieri per numeros efficaciflimos. Alii iterum per oc-cultam aliquam vim ; quorum omnium explicationes„ velipfis Autoribus occultas &ignotas puto. NoloParacelfiftarum,Chymicorum, aliorumve fententias referre, cum nulla earumprobabilis haberi queatj eafque recenfendo, & refutando,prolixitate nimiS non modó peccarem ; fed quod obiter , 8cperfun&oriè agendum hie ven it; ex profefifo tradere viderer;ac de metallis potius quam de Lapide Solis agere. Quod ita-q u e re se ft, u td icam , naturalem, immediatam, verèque effi-cientem metallorum caufam, occultam effe judico, nee fortèulli mortalium haftenus accuratè perfpe&am , & verè cogni-tam , ac vix fore u t manifefta ullievadat; generaliter quidem,uti circa alias quas natura generationes, vel mutationes efficit,motus efficiens eorura caufa haberi poterit; fpecialius fortè ig­nis fubterranei a&ivitas, fumus & vapor ejus; fed cuj'usfpeci-ficae haec fint naturae, quomodo operentur &c. ingenue fateor meplane ignorare; experientiam quidem, &[üfum operariorum infodinis non mihj fuppetit, & qui cam habent, fimili premun-tu r ignorantie; plerumque enim metalla in interioribus terr*vifceribus generantur, ad qu* nulla hominum pertinacia poteft

per-

perveniri: ad hxc autem exteriora, & vcrfus terra: fuperficiem ïfubtilifata per terrx poros deferuntur , totum fc. ab igne fub-terraneo , M ercurio, aliifque fuccis acribus, terra: vifceribuscontends, refolutum, quafi in vaporem 'convertitur, atque i t ifacilè per poros, ac maeandros terrx furfum defertur, ut docetClarimmus, ac Incomparabilis V ir W O L F E R D U SS E N G U E R D I U S , Phil. Nat. part. 3. cap. 15. deMetallis §. 4. Nee aliter fentit Nobilis Gallus Renat. CartelïusPrincip. part. 4. §. 63. unde venas conftituit, refpondentes di-fpofitioni pororum terra:; per hos autem deferri non poflentmetalla, nifiprius in fubtiliffimum aliquem halitum, & vaporentréfolvantur. Utque metalla in terra: gremio efformata, in va-pores converfa, Sc ignis fubterranei a&uofitateimpulfa ,* furfumevehuntur , & ad extimam terrx cruftam deveniunt i fimiliterquoque poterit fumus, vapor, Tel quo nomine indigitare q iiis .voluerit, materia fermenti vicem fuftinens, particulis terreftri-bus, metallicam, quam prius non habuit, naturam conciliaré ;delatifque furfum metallis, atque cum , vel etiam abfque iis , ^fumo ejufmodi metallifico ( fit venia verboj fi fufficiens èjus 'fuerit copia, poterit ipfa proximè fibi adjacentem materiam ter-,reftrem, prxpïimis f i , ad huic fermentationi obtemperandum , "praedifpolita utcunque fuerit , inficere, & in metallum conver-tére j cum autem longior requiri vidcatur ad hoe mora , u t ,fi metallifrci expers fuerit fumi materia in metallum conyer-tenda, eo prorfüs inficiatur; vel, fi ejufdem fumi & fermenti |relliquiae quaedam in ea fuperflites fuerint ut adaugeatur fer­menti moles , vél materia hac infefta corivenie'nter fubigatur3juftam partium figuram,. & metalli naturx convenientem acqui-rat difpofitionem , non ilico glebae è mineris e ru tx , vel inifs hofpitantes in metallum transformantur, fed traclu tem po-»r is , longiori intervallo. Hue facit quod Clar. Boyle I. c .re -,fert, mólem illam tuni modö ftannum fubminiftrafle , atque exparte in hóe fuifle converfum, poftquam artnos aliquot in acer- ‘v is,& tum ulis immota manfiflet, atque ita a&ivitati hujus fer­m enti, nonalterius caufae m otui, & impulfui expofita. Neealiter*videritur glebae illae, ac magnx moles auri, qua: in Gallx-cia Hifpanix regione, réferente Juftino,repériuntur , nam inlib. 44. cap. 3. dicit; Auro quoque ditiffima, adeo u t etiam

ara-

aratro frequenter glebas aureas exfcindant. E t paulo poft j Sed ftquando fulgure terra profciffa eft , quae in his locis affidüa reseft j dete&uffi aurum , velüt Dei munus colligere permittitur.Hae inquam auri glebae, vera ft fint quzferunt, vix alia ratio-ne generari pofte videntur ( neque enim tantae magnitudinis au-ri.j omnium corporum ponderofiflimi ,frufta,quaE in imisterrae▼ifceribus generata fupponerentur, ad extimam hanc cruftamevehi ulla poftunt rationed quam fermento, &metallifico ejuf-modi fumo admiflo , traétu temporis, ac pedete.ntim circum-fufana molem inficiente, ad fermentationem follicitante, eiquenaturam fibi,piita, fermento convenientem concedente: & quo-modo.illa naturae phaenomena,quae refert Alexand. ab Alexan­dra Genui. Dier: lib. 4. cap. 9. nifi hoe fuppofito explicaripoterunt, ubi a i t , Jnterque eas ( h, e, vites quae in interioriGermania intra Danubium funt ) nonnullas , nefcio qua caelitemperie, lêu occulta & caeca origine , vites exiftere peculiarimiraculo, & admirationis praecipuae: qnae daviculos, & ple-rumque candicantia folia ex puro aura germinent, & fimul coa-lefcant, illófque vidiiïe,'ac manibus attre&afle» Regibufque &fümmisDucibüs una cum palmite vitïs rimofo cortice » donoda tos, inge'nti miraculo fuifle: Qua dico ratione, praefuppofi-to vera efle , fidemque mereri hiftoricam , quae citata fu n t,horum explicari poterit generatio , nifi fubtiles metallic! admit-tan tu rfum i, metallificus fpiritus, exhalatio, aut fermentum,quod communi aliarum particularum calore, exIaetificatS , Schumido covenienti impraegnataterra» divulfarum motu, ac tor-rènte abreptum, vitis radices fubit, inde cum materia nutriti-tia verfus truncum, ramulorum extremitates &c.adigitur, fuafubftantia inauret palmites, Sc folia j feceflum facientibusparticulis minus fix is, & ad exhalandum aptioribus. Vel e-tiam , nifi fermento metallifico, & Ipecialiter aurifico, m ultxparticulae procurata fermentatione in aurum convertantur. Pro­feet ó fi metalla fixa effent, & coagulata, radicem nulla ratio­ne poflent ingredi , fed refoluta, ac in fumos, lêu halitus con-yerfa, nihil impedir, quo minus hoc fieri potuiftèt.

§• 4. Tertió circa metalla confideranda venit differentia,q u x in­ter ea intercedit, undeque eafit derivanda. Sunt, qui metallorumdifcrimcn ü Planetarum derivent inftuerftiis, concipientcs cos

fuas

fuas in hifce infcrioribus exercere vires , alteram quandoquealteram debellare, & pro variö eorum influxii rerun! genera-tiones, interims, fpecificationes alterari, variare plurimum.jinnuit hoc quidam Germanus Philofophus hujus fenténtiae mlib. de Lapid. Philofoph. cap. 6. dicens, E t ex eo fieri poteft

*aurum, argentum, vel aliud feptemmetallorum, quatenus ipfiin codione fua aut purèaut impurè admifcetur , juxta alicujusPlanetae proprietatem, qui turn in naturali ifta codione per iri-fluentiam fuam caeteros perrumpit. Sed nolo Planetariorum,& Aftrologorum ejufmodi deliramentis , quibus cundis fefederidendos propinant rationi litantibus, inhaerere, cum fideminveniant nullibi. Alii putant difcrimen efle petendum èper-fediori vel imperfediori admiftioneSulphurjs cum Mercurio;& quot occurrunt opiniones de'prima metallorum materia, velprodudione, tot etiam funt de difcrimirie inter metallaintercedente» Veraautem,ac quae omnium recentiorum Philofo-phorum fententia, eft quod diverfa figura, partium difpofitio,loliditas, &c. fola fit caufa omnis metallorum diverfitatis, quem-admodum nunquam fatis Laudatus ac Celeberrimus Vir W OLE.S E N G U E R . D I U S Phil. Nat. part. 5. cap. 15. §. i $, do-cet :idem etiam fentit Renat. Cartel. Ptincip. part. 4.' &cumeo Anton, le Grand Inftitut. Phil. part. 6. artic. 8. \ . 6.& Hiftor. Natur. part. j . artic. 1. §. 1. Pro hujus enim afler-tionis veritate militat cum ratio, turn quam maximè experieq-tia; nihil enim aliud occurrit in métallis (u ti nec in aliis cor-poribus) praeter materiam eorum & formam; inateriam omniummetallorum efle eandem, probat quae omnibus communis eft ex-tenfio, divifibilitas , impenetrabilitas , aliaeque communesaffedioncs, commune fubjedum fuppoqentes. Praeterea mé-talla qua metalla eadem funt > & in natura metallica acmateriali coqveniunt j omne autem quod inter ea,uti & filteralia corpora, difcriminis-, & fpecificationisintercedit, a formaunicè petendam; hae autem formas metallorum nihil aliud funt,quam variae particularum difpofitiones, determiriationes, con-figurationes, colorationes, durities, ftexilitas, aliasque ejuf-dem generis qualitates; minimè fubftantiale fpécificans princi-piura; utpote cujüs nullum in métallis oacurrit veftigium, aut

“indicium ; fed etiam cum extenfumut êxtehfum, qiiilia flintC z me-

metalla , in fubftantiali extenfionis natura conveniant po-potius, quam fubftantiialiterdiftinguanturj & quicquid fenfus,cüifidès ómnis fr.uftra denegaretur hac in parte, nihildifcrimi-nis nifi ratione accidentium, in metallis exhibeant; ac quod"-cunque efficiunt , unicè motu praeftent.

§.5. Atque haec demetallorum natura in genere futfecerint; qui*■veró in fequenti capite adftruenda veniet poffibilis reliquorummetallorum tranfmutatio in aurum, in Ipecie pauca deaurodi-cenda reftant; atque inquirendum qua ratione Aurum ab om­nibus aliis differatmetallis. Statuo aurum conftare ex particulisquam aréèiffimè fibi mutuö annexisac unitis, fubtiliffimos, Scpaueos intercipientibus poros, quo in genere ab omnibus aliismetallis diftinguitur, exilitate pororum, eorumque paucitate;conftat hoc exinde, quod aurum intra lui poros, craffioresSul-phüris non admittat partial las; neque etiam aqua forti diflol-vatur, fi aliud pratter hanc aétivum non concurrat; firmat idemauri pr* reliquis metallis du&ilitas, namreferente Plinio lib, 3 3.cap. 3. Nee aliud Iaxius dilatatur, aut numerofius dividitur,utpotè cujusunciae in feptingenas, quinquagenas, plurefquebra-öeas, quaternum utroque digitorum fpargantur. Imononnulliafferimt, unicam auriunciam in brafteas didudam , decemter-rae jugera cóoperire pofTe; & referunt de Fabroin Anglia (quoimperante jam mihi non occurrit) qui feram ex quadraginta par-tibus conftantem efFormavit, cui etiam clavem adaptavit, nec-non catenam fatis longam, ex auro ,quae cunfta exq-uifitiffimsebilanci impofita, quatuor granorum pondus non excedebant.E x hac partium aróta epnjunétione omnes aliae fluunt proprie-tates,quibus aurum ab aliis metallis d iffert, folo colore exce-p to , qualisetiaminnulloaliooccurritmetallo; quidem aes,cuiteira calaminaris admixta non eft, auri colorem omnium maximeaemulatur, multum tarnen eftdifcriminis,utfacilècuilibetme­talla haec ad examen revocanti,veI ad ipfum patet confpecfum.Quum adtera color ejufmodi, ut Sc omnes alii, dependeant a variadifpofitione, & configuratione fuperficiei, atque auri color ne­que prorfüs fit flavus, neque etiam omninö rutilans, ac rubicun-dus, fed mediae veluti conditionis inter illos; ac flavefcens co­lor, ut medius in ter alburn & rubicundum , partium folidita-tem» qua radiis incidentibus fufficienter refiftere,. eofque vali­

dé

dè'fttis repercutere valent, confiftat; ac defuper, in quantumdealbedine participat, planam fuperficiecularum conftitutionemexigat, cujus causa fimplicem radii patiunturrepercuffionem,abfque globulorum circa centra fua circumvolutione; quatenusverb derubedine, habet gibbofam partium fuperficialium confti­tutionem, quaincidentes globuli caeleftes, ubirepercutiuntur,cireum centra gyrare coguntur : necefliim eft auri tinfturam ,ut inter flavam & rubicUndam intcrmediam , in ipfo fupponeremajorem partium extremarum collicularem, ac gibbofam con­ftitutionem , quam ad flavedinem requiritur, minorem verbquam illud exigit, quod prorfus rubicundum erit habendum.Maximam defuper auro partium competere contiguitatem, fum-mamque foliditatem , cum. in laminas redaótum fubtiliffimas,cujus nullum capax aliud eft metallum, refiftendo non tantumincidences luminis radios reverberet, fed maxima cum vividi-tate., fcintillationem aemulante, aciemque vifus perftringente ;nullofque proinde radios, aut vix ullosintta fuiporos detineat,fuffocet* extinguat.

Unc praemiffis iis, qux poffuntalrquid eonferre ad melio-rem, ac feliciorem quaeftionis intelleflionem, ad propofi-

tum; non autem eft quod quis putet me explicaturum ex quamaterii & quibus modis ille Lapis praeparari, ac componi debeat,nihil enim dicere conftitui de rcgimine ejufdem, vel in genere,vel in Ipecie, neque an ad regimen pertineat bonam habere ra-dicem :. vas opportunum : quis fit congruus modus imponen-di Lapidem vafi: de vafis claufura i an furnus * qui Athanorappellatur, fitnecelfarius, & quis fit: de igne in operatione. re*

C A P . I I L

In quo PoJJibilitas mctamorphofeus omniummetallorum in aurnm adftruitur, ac

prohatur.

§. i.

C 3 qui-

quifito, qualis efle debeat^an vehemens, anlentus Sic. an deter-minato tempore perficiatur Lapis : quomodo procedendum fitin metailorum tranfmutatione: de Lapidis m ilitate: cur exmultis eum quaerentibus pauci invenerint: quas habeat condi­tion's , & per q u s figna cognofci poffit &c. qualia fatis multatradi folent a Chymicis, aliifque, prolixè admodum ,occultè Scquafi myfticè, Haec adumbrantibus; quo ita Le&oribus in fa-crarium cognitionis hujus artis admi/fi Viderentur , nee tarnenab iis intelligi poffent. Sed tantum quod Philofophicunr eft,hujus erit loci inquirere ; an videlicet materia aliqua, vel Lapisdari poffit, per quem reliqua metalla in aurum poflent conver-ti, five de poffibili metailorum tranfmutationejillud faltem annitardemonftrare, metailorum naturam admittere mutuam tranfmuta-tionem, & nullam dari repugnantiam in ipfi re. Fieri hoe pofle,faéèum oftendit, nam illa arte caluifle Arnoldum de Villa no­va, non pauci norunt, Johannes Andreas Jureconfultus de eófic fcribit: Noftris, inquit, temporibus habuimus Arnoldumde Villa nova in curia Romani fummum Medicum ac Theo-logum , de quo fcripfimus confilium de obfervatione jejunii,qui & magnus Aldumifta , virgulas auri, quas faciebat, con-fentiebat omni probationi fummitti. De Kelleio Anglo haecrefert Penotus Aquitanus •• Pragae, inquit, meo tempore idemab Eduardo Kelleio faétum in aedibus D. Aggefii Thadaei, ubilibram integram argenti vivi in puriffimum aurum converfamguttula una pulveris rubicundiffimi V ID I.Johannes FrancifcusPicus Mirandulae Comes, vir omni exceptione major, fe mul-toties expertum fuifle metailorum tranfmutationem, atque aurumex plumbo fa&um omni examini fubjecifle teftatur:imo,plus quamviginti fe tenere aurum conficiendimodos (anéèè afiirroabat, hincilludEpitaphium,quodRomae tumulo ejus-inferiptum A U R I EXPLUM BO C O L L E C T O R I. Bernardus etiarn Trevifanus»coram Reipublicae Venetae Duce, & aliquot Senatoribus, argen­tum vivum in aurum convertit. Theob. Hoghelande de nobiliScotoreferr, qui Coloni* Agrippina?, anno itfoj. coram auri-fabris ferrum & plumbum in puriffimum aurum convertebat,atque idem Bafiléae, & Argentorati fecit. . Multa defuper aliafu n t, ac tantorumvirorumteftimonia,ut impudentisforet, om-nem iis fidem denegatain veile. Scd objecerit fortè quis, omnes

< huic

huic arti & negotio navantes opetam, aut plerolque faltem, Chy-micos efle, quorum fidcs valde eft fufpcöa, uti dixit non ne>m o , raagnificè, ac gloriole loquuntur.

sltque immenpt cavt fpirant mendacta folies.Sed Philofophi non redolet fententias, etiamfifalfas, audaciter,& magni loquentiis rejicere, non ille eft Philofophus, qui

Projicit ampullas, tfr fesquipedalia verba rSed qui fuam fententiam rationious confirmat, Sc contrariasiisdem mediis refu tat; P hilofophi enim contubcrnalis Ra­tio eft, fine qua vel minimum agere non decet. Sed Chymi-corum fidcs fi fit fulpeöa ; quibus hac in refidendum erit, anMifochymicis / an Plêudochymicis ? an iis qui planè ignorantquid ilia arte perfici queat t qualis obfecro judex futurus in iisqua; rontrovertuntur» num ille qui nihil de jure percepit , velnihil de eo novit; neminem latet, quam feliciter puer rufticus,qui nihil de Romana lingua audivit , illa utentes intelligercqueat; quam venuftè,ac fuccin<ftè Logicus demonftrare polfit,omnes angulos trianguli aequi valere duobusredis; vel triangulireftanguli, quadrata laterum , aequalia effe quadrato quod defcri-bjtur a latere re&um angulum fubtendente, omnes norunt. Ar-tifici peritocredendum in fua arte; neque fides facilèulli dene-ganda, nifi fallendo ipfam reddiderit ipfe fufpeöam; ubipluresdiverfo tempore, diverfisque in locis fimina referunt fafta, hi-ftoricam iis denegatam veile fidem, atquitati, ac charitatis judicioforet adverfum.

§.2. Sed quemadmodum Philofophum non decet, talia tefti-monia,nifi rationej contra nitentc, abfolutc rejicere ; itaquoquenonilludeftPhilofophari, teftium fidei unicèfefecomroittere>autfepofita ratiocinatione, folis aliorum relationibus fidere» iisque mo-do adférta fua firmare. Quoïtaque, quod Philofophi eft praeftem,quid ratio de polfibili metamorphofi metallorum doceat viden-dum. Suppofito itaque verura clTe quod ante dedimus demonftra-tum , videlicet metalla a fe mutuo differre, non ratione fubftan tialisnaturae, fed tantum relpedtu accidentium & modorum, fubftantiaeeorum inhaerentiumj cumquehaecin duplici fint differentia, q u i ­dam videlicet adeo arde fubjeftis fuis connexa, u t ab jisdem divel-Ii, vel abefle nequeant; alia vero tam firmum cum fubjeftisnexum ,

* non involventia i haec feparabilia, illa vocantur infeparabilia; acmetal-

metallorum difcrimen non fit petendum ab ejusmodi acciden-tib u s , qua; a corporea m o le , ut accidentium illorum fubje-f to , infeparabilia funt ; cum hxc communia omnibus metal-lis fint attributa, horumque refpeöu metalla eadem potiys fintfpecie , quam diverfa ; fed omnem metallorum differentiamaccidentia illorum fepcrabiha effician t,puta major minorve durities}mollities, rigiditas, flcxilitas, foliditas, porofitas, bic illevccolor, & thnftura, alixque modificationcs, Sc particularumterreftrium, metalla componentium, determinationes, a corpo­r a » eorum mole qua ta li, feparabiles; neque ulla, in ullocorpore, concipi queat feparabilis difpofitio, quin hoe ipfoquod feparabilis efle ftatuatur, introduéto rootu fuflkienti, &impulfis, naturae corporum particulari convenienter, fatis va­lidé eorundem partibus, ipfa deftrui, & nova in ejus locumfubftitui queat difpofitio & forma; confequens eft nullam me-tallo alicui difpofitionem & formam ineffe, quin e i privari,& alterius metalli effentia donari queat, adeoquepoffibilemeffemetallocum didtam tranfmutationem, & auri ex alio metallogenerationem. b?eque eft quod quis objiciat, metalla, fiprio-rem formam (h, e, accidentia) exuant, ob praeexiftentem inillis fubjedis determinationem, hanc potius, quümaliam induercpoffe: Verumcnim hoe efle lubens concedó, unde etiam ex-perimur corpora, ubi mutationem fubeunt, non in quodlibetconverti, fed in ea modo quae cum hac praedispofitione con»gruunt; indeque difficillimam evadere corporum in oppofitspriori naturx converfionem; adeoque metallorum tranfmutatio-nem haud levi negotio perfici; certum interim eft, uti fpeci-ficas rerum formas, & difpofitiones mutari experimur , fimili-ter quoque praedifpofitione& eorundem fubjeétorum deftrui, no»vafque poffe introduci ; eandemque materiam, uti apta magiserat ad priorem formam recipiendam, propter priorempraêdi-fpofitionem; ita quoque propter novam hancpraedifpofirionëm,eversa priori, earn faciliusalterius, quam prioris metalli natu-ram induere pofte. Fruftra quoque foret ad appetitum, vel in -clinationem metallorum ad certam formam recurrere, cum inrebus ratione deftitutis, appetitui & inclinationi propriè diét*

, locus non f it ; & fi quae daretur, cum natura in fui non ver­gat interitum, indinatio ad optimam formam, puta auri, quim

ad

ad aliam quamcunque in metallkiscorpufculisadmittenda foret;adeoque eorum qu* auri non habent naturam,ad for mam auri;qualis inclinatio, tranfmutationi adjumcnto potius foret, quameam redderet difficiliorem. Praeterea, cum materia indifferenterfèfe habeat ad omnesformas (non fimul, fed fucceffivè) reci-piendas, utprobavit Celcberrimus Vir W O L F . SE N G U E R D .Phil. Natur. part. i . cap. 3. de Materia. §. 18. & ill* omnesform* a mom oriancur, u t ibid. cap. 5. §. 1. Csrtef. princip.part. z. §.23. non video, cur, adnibitom oturequifito,vari*difpofitiones partium (unde form* oriuntur) m etallorum,nonpoflent alterari; 8c cum ille motus, ejufque determinatio, de-pendeat k caufa efficiente, data cauia, qu*h ie crit Lapis, Solisdi& us, fecundum fpecialem quam habet auri naturam agente,aut fermenti inftar motum determinante, mutationem regente,& quail ipecificante effeétum, fpecialitcr determinabit partesmetallorum; qu* determinatio & difpofitio partium, cum nonpoffit non convenire'cum efficiente, aut ejuidem operandi ra-tione, auri formam, & naturam fpecialem efficere debebit.'

§• 3 * Pofito verum effe (quo nil etiam certiüs datur^ex eodem agente, eodemque patiente, iifque 'eodem pror-fus ratione operantibus, & a<ftivitatem recipientibus , eun-dem neceffario fequuturum effe&um; nihil profefto natur*rei magis erit conveniens, quam metalïorum poffibilis transmu-ta tio : Eandem enim auri & reliquorum metallorum efle mate-riam in genere, nemo inficias eft iturus. Imo aurum fpecialiuscum reliquis metallis, quam aliis con venire corporibus , com­munis metallorum gravitatis exceffius, pr* aliis, d o ce t ; unde& materiam auri, aliis haudraro inefle^ nemonegabit, argen­tum ipfum omni auro ineife vario pondere affirmat C*falpinus;& Vidi, inquit AlbertusMagnus, aurifibram qu* per filicemdifeurrebat, degenerafle in argentum, cum ad aliud lapidis mol-lioris ac rarioris genus pervenilfet. ibi materia eadem fu it,diverfa autem efficiens caufa. E t Jonfton. refert de vena pluqffii,in Sclavonia, qu* in argentum quadragefimo traniit anno , &fquamma *ris ficca in anno in aurum. Quum autem materiaejusmodi feipfam transmutare non potuerit, neceftum eft ali­quant illius mutationis caufamextitifle; nihil autem vetat, quineadem adhuc in natura de tu r ; cum communis omnium , qu*accidunt in materia mutationum , caufa motus exiftat, qui efle

• P haud

'Viaud definet, fed in eadem quantitate in univerfo manet. Ea-dem itaque admifla efficiente caufa , idemque transmutationumillarum fubje&um , uti eorum admittenda erit poffibilis trans-mutatio, ita quoque aliorum metallorum in aurum. Regeretforte quispiam , ejusmodi transmutationem non extra , fed inmineris contingcre, i . quia naturam. ibidem potius, quam aliisin terra locis circa metallorum effeftiones aftuofam experimur.2. Quia in iis,transmutationis latitatfermentum, autquodC hy-micis dicitur Philofophorum E lix ir, feu Mercurius, vd Hel-montii Alkaheft. Sed. in promptu ad haec eft refponfio, quantumenim ad prius, naturam in mineris pracipuè metalla generando,qui ibidem fit transmutationem procurare concedo ; fed earn,quod illic p ra f la t, etiam alibi & extra mineras perficere, nonpofle , nego.; non enim naturae operationes, certis adftri&aefunt locis y ita u t nec alibi poflent peragi. Quodque in mi­neris fola videtur operari natura idem quoque extra mineras ,arte perfici pofle, negandum non e r i t , cum eo in cafu, ars noneflet eflfeótum produdura, vel ornnino contra vel abfque naturaconcurfu; fed quod fola praftitura non eflet natura , id arteineffefturam, quae natura famulatur ignem regendo, vafaprapa-rando , See. putamus illam opus abfolvere ; & naturam multaefficere arte fibi ancillante adjutam; quae alias nunquam poflet,omnes norunt; prafertim M edici, Agricolae, &c. Quodadpo-flerius, prater omnem rationis fpeciem fupponeretur, fermen-tum , five materiam transmutationem fpecificaturam, unicè inmineris occurrere; ut enim, experientia tefte, nullicorporumfpe«iei, aut determinatae eflentiae particulis, fixas natura adfignavitfedes, quas non excedunt, ita quoque probabile non videtur,fermentum ejusmodi In mineris unicè reperiri, ibidemque inocculto manere. Sed inftant Adverfarii, fi fermentum illud ,aut quaecunque fuerit fpecificans materiadetur, qua: valeat me­talla quaevis 'in aurum convertere, quia ipfum auri naturam aceflentiam puriflimam habet, eadem ratione etiam valeret,omnia corpora, & omnem materiam terreflrem in aurnmtranfmutare ; nam aequè reliquis corporibus ac metallisfermenti loco infervire poflet, u t in aurum abeant. Sed regero,difparem prorfus efle utriufque rationem, nec fequi, quod ur-gere videntur; res enim mutandae, quidem in genere conveniuntcum eo, in quod convertendae fu n t, son autem inter fe con*

con-

conveniunt, nequeaequafiter approportionatae font fpeciScxillinaturae quam mutatione acquirerent. Altero enim in cafu, ma­teria quafi inhabilis, prorfus indifpofita, rudis, & inepta,eftadauri naturam induendam ; alio verb in cafu, puta, in metallis,aliqualis praedifpofitio eft, & major eorum cum auro congruen-tia , quam caeterorum corporum : Quare ft fermentum illud ,vel Solis Lapis, materiam illam inhabilem inaurumtranfmutaret,etiam crearet fecundariè ac mediate, qualis creatio non eft crea-turis tribuenda. Praeterea, caufa effipens operatur, non tantumpro fua a&ivitate , fed etiam pro receptivitate patientis, ( u tdicunt Philofophi ) quodcunque autem corpus non poteft ea-dem facilitate recipere illam naturam auri, nee aequè aptum adhoc exiftit. Sed huic iterum objiciunt Antagoniftae, quod ftomnia corpora ,. non ftnt aequaliter apta eandem recipere formam,igitur falfum eft quod §. z, hujus capitisutverum aflumfi,fc.^tnnem materiam, fcfe indifferenter habere ad omnes formas;led peccant illi in confufione corporis ac materiae, nam permateriam intelligimus extenfionem, fineforma, five materiam,fimpliciter fpeólatam nullo habito refpedu ad formam , & ficmateria fimpliciter Ipeftata , verè indifferens eft ad quamlibetformam, fed corpus eft materia cum form a, nunc materia ae-què facile poteft hanc quam illam formam fufcipere, quia conci-pitur adhuc nullam quafi habere; corpus vero cum habeat for­mam ut aliam fufcipiat,requiritur vispriorem deftruens, igitur,ilia vis in corpore requiritur,quae in materia non requirebatur.

S. Sed ne ulterius probando, vel ab objeftionibus Adverfario-ru m , nodos in fcirpo quaerentium, vindicando, immoremur reifatis perfe perfpicus, quidmagisin natura familiare & obviam ,quam rei unius fpeciei in aliam commutatio ? vel ( u t rediüsac diftin&ius loquar ) quid faepius in natura contingit, quammutatio & quafi tranflatio rerum ex una fpecie in aliam a priorediverfam? fpecies enim ipfa non mutatur in aliam (peciem, hocenim abfurdum foret ftatuere; fed res unam fpeciem exuant &aliam induant, vel potius fpecificam priorem effentiam amic-tu n t, & nova ditantur, & nulla magis re ipfa quafi natura de-leótari videtur, quiim continua rerum converfione, abfqueinterruptione procedente viciflitudine, & rerum in aliamIpeciem quafi tranflatione. Si ipfam attenderimus ani-malium generationem , nutritionem , accretionem, ea aw-

dentiffimam hujus nobis fpeciem praebent. Q ua alimento-rum habcnt rationem, ex non corporc fpecifico animalis , inejusdem convcrtuntur fubftantiam, dum vita: erant expertia,viventis partes evadunt , & de illa fuo modo participant; an-non panis convertirur in Chylum? Chylus in fanguinem? fan-guis in mufculos? fibras ? nervos? offa? carncm? &c. & h*comnia moriente ariimali in vermiculos ? hi in pulverem'? pulvisingramen? gramen in Chylum? fanguinem? lac? carnem? &c.vaccae, haec iterum in hominis velalterius animalis fubftantiam?an igitur fola metalla communi naturae legi foluta erunt ? quo-moao ilia dum naturalia, fupernaturalia hunt ? faetidus, tene-bricofus, ac impurus fumus extinftae candelae, nullo negotio,mutatur in lucidiflimum ac purum ignem, & annon metalla omni­bus naturae acartis viribus, poffuntin fe mutuo tranfmutari ? imocertè, ex férro ALs facile fit. Nimirum fi ferrum ( funt verbaAnton. Ie Grand. Inftitut. Phil. part. 6. artic. 8. §. 7.) in atra-mentofam, & vitriolatam aquam conjiciatur.ejus fuperficies ru-befcit, ex qua fubindej pulvere abrafo, fi illud igne fundarur,in ALs evadet. Argentum etiam vivum in plumbum convert!poteft. Quippe ( inquit Ie Grand loco citato ) fi redaftoin cinerem plumbo , feu Lithargyro, aceti Phlegma in-fundatur, & paucs deinde hujus aceti guttae in argentum vivumaqua forti difTolutum infundatur , illud ftatim invafis fundumfubfidet, pulverisinftar, qui igne fufus in plumbum con vert e-tur. fi itaque hae aliaequc innumerae in univerfo accidant mu-tationes, rerumque in res alterius fpeciei converfiones, quasinter major diverfitas, & oppofitio veluti intercedit, quaminter aurum & reliqua metalla» quid ni & caetera metalla in au-rum convertibilia funt habenda ? Plinius ( quem tarnen haudraro decipere , vel deceptum, lubens agnofco) Hiftor. Nat.lib. 35. cap. 17. refert, folo contaótu ftrigiles, veftes, & cal-ceamenta, lapidea fieri, an ergo impoffibile erjrtantis conati-bus ex plumbo vel alio metallo aurum facere ƒ & fi perpenda-mus admirandas planè quas Chymici producunt operationes, acmutationes, magis forfan poffibile videbitur ; nam D. BoyleChymift* Scept. part. 1. prop. 1. dicit. Atque idem Aurumcommuni Aqua Regis, & ( expertus loquor ) quibufdam aliismenftruis in apparentem iiquorem reduci poteft, adeo ut Auricolpufcula uni cum corpufculis Menftrui per chartam empore-

ticam

ticam penetrare non ncgent , cumque iis etiam in falem Cry-ftallinum coagulari. E t expertus fui ulterius, me parva fali-nas cujufdam fubftantix a me prazparatae copia fatis facilè fubli-mare Aurum poffe, in rubicundorum Cryftallorum mediocrislongitudinis formam •, multifque aliis modis Aurum palliari ,fuamque operam conferre ad corpus turn ab ipfo, turn a fe in-vicem valdè diverfa conftituenda, & nihilominus tarnen poftea,ad idemNumericum, Flavum, Fixum, Ponderofum, & Mal-leabile Aurum , quod ante mixturam erat reduci poteft. haecBoyle. & quisnon novit Chymicos fuS arte poffe Aurum in fumos& vapores convertere; Mercurium in communi aqua forti refolu-tum,poft evaporationem humidi in pulverem rubicundum & de fla-vo participanten convcrfum ire,ipfenon femel fum expertus. Praz-terea, Videmusfinquit D . Boylc de Orig. & virtut. Gemmarum)particulas Argenti in Aqua Forti, vel Plumbi in fpiritu Aceti, perrefolutionem reduétas in formam fluidam, u tut prius opacas, pofteatarnen itaeffe difpofitas, ut non tantum conftituerit pellucidamfolutionem, fed&,fiplacuerit,pellucidascryftallos. Perdiftilla-tionem , Oleum Aniforum tranfmutatur in nigram, piceamquefubftantiam, D . Boyle Paradox. Chym. ubi fatis probat illamfubftantiam.non modo feparari aboleo, fed etiam recens eflege-neratam. Ex urina humana fecundum artem praeparata fitN o-ftiluca', feu Phofphorus Chymicis dicta, quae fponte lucet,imo & res com burit, pulveremque pyrium incendit > &c. fedqui kgunt Chymicorum fcripta, fatis magnam Experimentorum& Operationum turbam inveniet, quae non poflunt non admira-fionem excitare, & qiiae debitae confïderatx, &cumnoftrocafucomparatae, pleraequemulto videbuntur impoffibiliores, quiimeft metallorum tranfmutatio, & eumexperientia doceat Chymi­cos effeótusillo difficiliores, imö quj videntur cum natura pug-nare, poffe producere, in ipfamarietarecenfendi effemus ratio-hem , fi negare vèllemus poflibilitatem mutation um faétu Faci-liorum. Quibus alias adjicere rationes poflibilem metallorumtranfmutationem evincentes , u t & experieüntias non contem-hendas, multum luminis praefenti negotio allaturas , facile fo-ret; ne prolixitate nimia me tazdium Ledlori creaturum vercrer;unde difta fuffecêrint.

§. y. Videndx paucis reftant proprietates vel affe&iones au-ri> quo conftet eas aliis quoque metallis ineffe poffe ; indeque

D j pofli-

pöffibilem converfionem eorum in aurum, abfurdam cenferinonpofle. Primo hic fefe offert loco fubtilitasparticularum,qua aurumreliquismetallis fuperiuscft ; nulla cumrationis fpecie aliis metallisdenegari hxc poteft,cum enim omnia ex materia in indefinitum di-vifibiliconftant, eaquepotentia,‘veldivifibilitas aequaliter om­nibus competet, admitti nequeant Atomi, five particulae naturafua indiviübiles, quarum alix fbrent majores a liism u lto minusconcipiendum minores Atomos conftituere Aurum, majores veróreliqua metal la; quxque ex majoribus & craffioribus conflata funtparticulis, non poffe eam fubtilitatem accipere, quam aurum habet;Atomica enim ejufmodi ratio Philofophandi, a Philofophis pa-ffim indefinitam materix divifibilitatem agnofcentibus, repudiomiffa eft. Nee video ( ut cum Dom. Boyle de producibil.Chymic. Princip. part. i. loquar) cur impoffibile f it, ut adioignis corporum particulas ad eam tenuitatem redigere queat >illafque, vel inter fe confociare , vel cum particulis aliorumcorporum ; Nam quam violentus & irregularis fit motus parti-cularum ignem conftituentium, & metalli in ignem liquifaéii,omnes norunt, illae autem particulae, vehementi ac irregulari inmotu conftitut* > in fe mutuo vel obviam impingentes mate-riam , neceffariö debent angulos extantes abradere , & confe-quenter', particulas magis fubtiles reddere. Hifce accedit fub-ftantia auriffea t fi liceat eo verbo uti ) & forfan corrofiva ,erodens, ac diffolvens fubftantiam, quae in aurum tranfmutandayenit. Ex hac particularum fubtilitate fequitur, Auri gravitasfc. Particulae cum valdè fint exiles ac politae ( nam Dom.Leeuwenhoek Continuat. Arcan. Natur. Lpiftol. ioo. dicit»quod ope mirofcopii aureas particulas contemplanti , apparue-runtejusmagnitudinis, ac vulgaresarenulae nudis oculis confpe-clae videntur; & in eadem Epiftol. refert fe aurum confpexis-fe conftans ex particulis adeo laevigatis ac teretibus, quafi po-lita effent, imo ut ne vitrum quidem magis fit politum) Qua-les polit* ac exiles auri particulae, proximè invicem appofitae,& arótiffimè fibi mutuo connexae funt, quo ita magna ejufdemmateria moles minori intervallo contineri queat j Ex hac arc-tiori partium auri nexu, maximaque earum vicinia, altera auriaffeftio & proprietas emergit , gravitas, puta , quae ipfi praecaeteris competit; verumneque haec proprietas ita competit au-ro , ut aliis particulis communicari (nequiret, vel alix cor-

porum

porum particulx fimiliter vicinae invicem reddi non poffent,dedimus enim probatum , reliquorum metallorum particularpofte ad eundem cum Auro fubtilitatis gradum reduci, quodautem Auro competit propter illam fubtilitatem, idemquoquealiis metallis propter eandem fubtilitatem competere pofte, quisneeare fuftinebit; prsterea ingens illud orbis Philofophici Lu-minarium Robert. Boyle de Pond<?rabil. Flammae, multis ,traeclarifque experimentis probat, ipfumignemadaugere pondusmetallorum & Mantift. Experiment z. demonftrat, o tto un>cias puri ftanni bihorio in ignem liquefaóhs viginti quatuor grano7rum pondere adauftas fuiffe j fi igitur metalla ab igne poflintpondere augeri.non opuseft,exlonginquoaliamqu*rerecaufam-,quae idem prsftet. Leve foret negotium ex eodem prmcipio eruerecommunicabilitatem aliarum auri proprietatum, maxima parte,exfoliditate & gravitate cjusderivandarum; fienimipfacpmmu-nicari queat partium contiguitas, & ponderis incrementum > cau”f* quae hifpe impertiendis fufficiunt, fatis potentes funt habendae adalias affeóliones procurandas. Sed alia utcunque colons eft ratio,qui neque dependet a fubtilitate partiCularum, nee a gravitate-,vel foliditate quam gravitas fupponit, etiamfi quidem quantumeft albedinisabeadependeat, quejgadmodum cap. z. diximus. jInterim tarnen fimilem auri tinéturam & colorern aliis metallisinefle pofte, nihil vetat, nullum enim dubium eft, quin ean­dem habere poffint fuperficiei configurationem , a qua ilium co-loremdependerediximus, quam Aurum habet, praeprimis cum ,experientia tefte metallorum faepius colores immutentur, ïcaplumbum multoties liquefaftum, jucundHTimum ac auro quamhmillimum induit colorem; legant qui volunt Boyle de Colo-rib.part.5. ubiplurainveniunturejusreiexperimenta. Suffccerrtpaucis Lapidis Solis, metallorumque tranfmutatiónis, demon-ftraffe poffibilitatem; eamque vindicaffe ab objediunculis, quashujus artis ofores, & ejufdem cultorum derifores fibi in animoquim pueriliter fingunt j rogatofque volo Leótores, u t vos,quibu's fuppetit otium id compleatis : quod^ aufpicatus fum ,perficiatis j hanc artem nobilem defendatis j quod rudeadumbravi ego , vos accuratiori penecillo dclineatis exaflius;imperitorum clamores nevos terreant, nam cum Comico ex-clamare licet.

Hom'mcimptrito nunqttam qutc quant injuftitit,Qui ttiji quodipfe fecit, nil reftum put ut.

Sed tarnen dum in hxc arte verfamini^b impoftoribus caveat is,namFalix quem faciunt aliorum pericula cautum.

EniMETPA,I. E X L O G I C A .

ï- yddom nium difciplinarum Thilofophicarum bene* * e ft) necejfaria eft Logica.

2. Sine qua nemo mafculam confequetur eruditionem.3. E tiam eo nomine commendabihs efl , quod com-

pendiofè ér cum jud icia de rebus differ ere doceat,it e'm audire, legere, fcribere, me dit ar i , ac conferred

4. Logica bene dividitur in tres partesyfecundum tresoperationes mentis human*.

f- cPrtm a,agit defimplici apprehenfione 3 fecundayde'Judiciisy Tertiay d ifu rfu .

6. Decem dari pradicetmenta, feu categorias veter esrepte fenferint.

7. Una fubftantia non eft magis fubftantia quamalia.8. N ee fubftantia fib i mutuo contrariantur.9 N ulla dantur Relatione s quin aliquid habeantfunda­

mentiy nam cateroquin quidvis ad quodvü referrip o f et.

10. Quatuor dantur inftrumenta LogicayHefinitio*D ivifio y Syllogifmus, M et h o dus.

11. Figura Galenic a , jeu quart a admitti pot eft interSyllogismos rePtè concludentes.

a . Syllogisms hypothetici procedentes a pofitione con-fequentis adpofitionem antecedent i s , non re Pie con-cludunt.

13. In fo r ite requiritur ad minimum , utpropofitio im­mediate prace dens conclufionem [it affir'mans.

14.

14- Optima Methodus eft, qua progreditur a faciliori-bus ad difficiliora.

i q Logica communiter Praffica diffa, a Jtudiofis noneft omittenda, doctt enim regulas artis &c. in ufimdiducere.

‘ii. ex m a t h e s i .x - l \ } umerus femper ac femper in infinitum augeripo~

*- ^ teji, non qutem minui.2. Numerus cum Êuclide Defer ibatur quodfit 3 mul-

titudo ex. unitatibus conflata.5. Nulli numero nec denario, nec ternario, nec fepte-

nano nobis compeiif ejftcacia, quare qua quidem proeorum virtute Phyficqproferuntxgernsficulis levio-ra flint.Demonftrationes per fuper impqfitionem , vel adabfur dam, legit ima funt.

' fi Inter Cetebria mimdi Syftemata , qua hodie cir-cumferuntur , primas tenet Tychmtcum■, nam ple-raque phanomena, Jolvit, qnam Copernicannm.

6. ‘Planet a non moventur circa t err am tti centrum yfed folem■, Sol verb circa terram movetur.

7. Ratio cur Sol plus temporis impendat , progre-diendo ab aquinoffio vernali ad autumnale, quamprogrediendo ab a quin off; 10 autumnali ad vernaleeft, quod terra non fit verum centrum ejtts motus,fed tantumprope verum.

8. Puteus ad perp endiculum ejfojfus non erit Cy lindria ■eus-ifedturbineus ,cum nulla perpendicular eipfa pa-ralelafunt. „

p. Comet as malorum pranuncios efte, conftans ab omniavo experientia docuit.

xo. Duodecimfiigna Zodiaci imperium aliquod inho-E minum

minum corpora diffunderen fm t planet ar tor urn deli,ramenta.

11. Tlanetarii & Almanachifta ex Eclypfibus Solis &Lima.% &fide rum afpectibus, de bellis , everfioni-bus rcrumpublicarum n riiorte perfonarumilluftrium&c. prognofficare, non poffunt.

12. Singulis paffibus quibusprogredimur, 'aliumvide-mus horizontem. . '

13. Luna nunquam minus illuminatury quam cum e(lplena.

14. Luna potefl Eclypfin pati etiamfi utrumque la­minar e fupra horizontem confpiciatur.

i l l . EX P H Y S I C A .Turn Generali: turn Spccrali.

1. D ealiter differt Thilofophia Naturalis ab omni-* bus aliis difciplinis.

2. Confiderat enim corpus qua tale » quod nulla aliadijciplina facit.

3. Thyjicorum principia tria fu n t» duo conftitutiva,Materia fc. ac Forma, unum effettivum , fc . Mo-tus.

4. Materia eft fubjeStum omnium mutationum, quain naturd fiunt.

5. Materia eft in infinitum di viftbilis.6. Infeparabilis enim ejus propriet as diviftbilitas efty

fluens ex ejus effent id.7. Conftftit autftm & tot a abfolvitur in Extenfione.8. E x qua fluit etiam impoftibilitas mutua corpo-rum penetrationis.5). Ter per am nonnullifpatio tub uunt ext enfionemfilud-

que cum cor pore \confundunt. ■10. Forma dat rei tale effe.

11. Formas mat er tales fubftaniiales in brut is non da*ri .nulla fuadetur rat tone. a

i i . Motus liquorum, qui jiunt in Antliis. tubo retor*to, Fkiltro, cucurbitulis, fuUione mammarum,t abaci, refpiratione, & qmeplur a funt id genus re-

dixernrtt quidam, jför/ ob fugam vacui,12. -Univerfa corporamuncexiflentiaconjlituutit hunc

mundum é r fi alia darentur corpora, cijamji eodejnmo do difpofita & in omnibus rnjuj mtmdi cprpori-bus fimilia, ahum d a n mundum dicendumforet.

14. Infinitus Mundus Curtefii non potejl admifti abits, qui nortmt quid fit ereatptrd.

i Cartejius ipfe fatetur quod, f i daretitur I oca ex-tra mundum, particular orïlfèë conftituentvs, ctimconantur recedere a fuis centiris diffiparentur, érquod in ilia Idea vél fpatia abirént nullam ibi in-vententes rejtjlentiam: dari autem talia tocn pleri-que c once dunt ér ipfe Car'fëJiUs eóncedère 'debet.

16. Etiamfi ille dicat \priricip.part; ï.nofcimus hunc mundum, Jive fub(lqnti£ corporeauniverfitatem > nullos fu i extenjionis fines habere.

17. Ado turn in principle a Deo corportbus indttumfuife vidttur sadhuc ab Eo in eadem quantitate confervari.

18. Mundum ab aterno fuiffe, impoffibile èft,ip . Dari Ignem fttb concavo Luna, negant illi, quinefetuntquid

Me ignis Jit. V.\ ' >v. \?v i* * 0 0)10. Adagnetem operations Jit as exercerf, ope particularum. Jlria-

tarum ut adverjum rationi rejicimus.21. Motus reciprocus feufiuxus & refiuxsts marts, an pofiif ex*

plicari dubito valdé.22. Qui fiatuunt caufam ejus ejfe prejfionem materia,inter Lunam

ac t err am fluentis, nunc magis, nunc minus, nunc bic, nunc alibi,propter Luna appiopinquationem ad terram , Jail am , errant.

23. Montes, Valles, Maria , Eefluts, ac homines aut bemumto­nes , exijicrc in Luna.vel Judaus non credit.

. 2 I B e 2] I . Ani-

I l l EX PNEUMATICAT. Antmam rationale»} nunquam morituram recentiores Philo-

v>*: ■* 'A i fophi omnét cónltdunf.. ;;a. Mens eft libemtna & tarnen maxime neceftaria, at determmata.. 5. ZJnico aftu a Deo Creari, ac corpori uniri videtur.а . Claram & diftinttam Dei ideam,. nemo pot eft Creaturarum ha-

- here-<.v Prarfiu eft'illicitum de 'exiftèmïafijt'fiubttdr.e.б. D id non potêft Déum pofte f alleréfi'v.elitc *.

' ' j iP AtiributnD ti hetfknt commu'nieabilidd qua fluunt ex fptritua-lita ti, vel incommunicabtlia, qua fluimt ex Dettate.

8. Judicium ell alhis intelleSlus, non voluntatis.0. ContradtBaria, fipequ^ eo^traftifttonem invelvunt, Deus non

■ :pdteft^--i . f f \ v •'?.'» .Tvü VnxO,xo. E x innat a ddedflfmonftrati.uoq poteftjflihtfif tcjfi1ent ia Dei.

iy . Èx EtHiCA POLlflCA;1. Aclienes humana non poftunt ad hominis voluntatem aetermi-

nari.ftid. aftiones (oominis pojfctnt. t ,~Vt■2, Humana igitur aüiones , non poftunt efte peccaminofe , homi-

‘o nis itirum pojfttnt.Hts '‘igitur non' illis prafcrtbitur L e x , qua natura dicitur.

' a . Summum omnium borium, objeElivum eft Deus, formale autemejufdem fruitio.

<. Affcftus funt vebementiores animi commottones, excitata aperceptione rei bona aut mala, conjunflta cum vehementiori motucorporis.

6. Omnes afteflus poftunt reduct ad Amorem & Odium.y. Politica eft difcipltna docens Rempublicam conftitue e , & con-

ftitutam confervare.8. A d rempublicam non requiruntur plures Familia, cum una Ji

fit numerofia fufficiet.p. Optimus regimtnis flatus efl mix tui ex Monarchic o, Ariftocra-

tico e r Democratico.lo . I n ’tali regimine funt omnium ftatuum fimplicium quidtm in-

commoda, fed funt etiam omnium commoda.

F I N I S .

I

i «1.

P ^ E f i

M S I

FM®»

B f9 |

^S S V.jê§Ë

,■-• ■/*

'mmmm

mmL m

HF M mm

mmmm'Mtèm w

9 w m i , nrüiT

mmWE*« g p ? Z g *F & m

' » / /

’mmW W l ^ ,i l ,

SS1I TafivVm m

XW A i'v®

SgSfT

8T":-;