Yunus Emrede Turkce (Yashar Akdemir)

7/31/2019 Yunus Emrede Turkce (Yashar Akdemir)

1/222

1

T.CNN NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTS

TRKE RETM ANA BLM DALI

YNUS EMREDE TRKE

YKSEK LSANS TEZ

HAZIRLAYAN

TE 0308

Yaar AKDEMR

DANIMAN

PROF. DR. Hasan KAVRUK

is document is created with trial version of Document2PDF Pilot 2.2.


2/222

2

MALATYA 2007NDEKLER

NSZ ................................ ................................ .............................. VII

KISALTMALAR................................ ................................ ............... IX

GR

1. YNUS EMRENN HAYATI, SANATI, ESERLER ............

1.1. HAYATI ................................ ................................ .................... 11.2. SANATI ................................ ................................ .................... 4

1.3. ESERLER ................................ ................................ ................ 10

1. 3. 1. Trke Divan. ................................ ................................ .......... 10

1. 3. 2. Risaletn-Nushiyye ................................ ................................ 14

1.BLM

1. DL NCELEMES ................................ ................................ ..... 16

1.1. SES BLGS ................................ ................................ ............ 16

1. 1. 1. NLLER................................ ................................ .............. 16

1. 1. 1. 1. nl Uyumlar ................................ ................................ ..... 16

1. 1. 1. 1. 1. Kalnlk ncelik Uyumu ................................ ................... 16

1. 1. 1. 1. 2. Dzlk Yuvarlaklk Uyumu ................................ ............. 16

1. 1. 1. 2. nl Deimeleri ................................ ................................ . 16

1. 1. 1. 2. 1. E>i Sesleri Arasndaki Deime................................ ... 16

1. 1. 1. 3. nl Dmesi ................................ ................................ ...... 20

1. 1. 1. 4. Birleme................................ ................................ ............... 21

1. 1. 1. 5. Yuvarlaklama................................ ................................ ..... 22

1. 1. 2. NSZLER................................ ................................ ........... 25

1. 1. 2. 1. nsz Deimeleri................................ ............................... 25

1. 1. 2. 1. 1. tmlleme ................................ ................................ .... 25

1. 1. 2. 1. 2. Szclama ................................ ................................ ....... 26

1. 1. 2. 2. kizleme................................ ................................ .............. 27



3/222

3

1.1. 2. 3. nsz Dmesi ................................ ................................ ..... 28

1. 1. 2. 4. Gme................................ ................................ .............. 29

1. 2. EKL BLGS................................ ................................ ......... 30

1. 2. 1. EKLER................................ ................................ ................... 30

1. 2. 1. 1. sim ekim Ekleri ................................ ............................... 30

1. 2. 1. 1. 1. yelik Ekleri ................................ ................................ .... 30

1. 2. 1. 1. 2. Hal Ekleri................................ ................................ ........ 32

1. 2. 1. 1. 3. okluk Eki

.. 37

1. 2. 1. 2. Fiil ekimi................................ ................................ ........... 37

1. 2. 1. 2. 1. Fiil ekiminde Kullanlan ahs Ekleri............................. 38

1. 2. 1. 2. 1. 1. ahs Zamiri Asll ahs Ekleri ................................ ... 38

1. 2. 1. 2. 1. 2. yelik Eki Asll ahs Ekleri ................................ ....... 38

1. 2. 1. 2. 2. Fiilde ekil Ve Zaman Ekleri ................................ ........... 39

1. 2. 1. 2. 2. 1. Fiil Kipleri................................ ................................ .... 39

1. 2. 1. 2. 2. 1. 1. Bildirme Kipleri ................................ ...................... 39

1. 2. 1. 2. 2. 1. 1. 1. Gemi Zaman................................ ...................... 39

1. 2. 1. 2. 2. 1. 1. 2. imdiki Zaman ................................ .................... 39

1. 2. 1. 2. 2. 1. 1. 3. Geni Zaman ................................ ........................ 40

1. 2. 1. 2. 2. 1. 1. 4. Gelecek Zaman................................ ..................... 40

1. 2. 1. 2. 2. 1. 2. Tasarlama Kipleri................................ .................... 40

1. 2. 1. 2. 2. 1. 2. 1. stek................................ ................................ .... 40

1. 2. 1. 2. 2. 1. 2. 2. Gereklilik................................ ............................. 41

1. 2. 1. 2. 2. 1. 2. 3. Emir 41

1. 2. 1. 3. Cevher Fiili ................................ ................................ ......... 42

1. 2. 1. 4. Yapm Eki................................ ................................ ............ 43

1. 2. 2. KELME TR ................................ ................................ ...... 46

1. 2. 2. 1. sim ................................ ................................ ..................... 49

1. 2. 2. 2. Zamir................................ ................................ ................... 56

1. 2. 2. 3. Sfat ................................ ................................ ................... 651. 2. 2. 4. Zarf................................ ................................ ...................... 71



4/222

4

1. 2. 2. 5. Edat ................................ ................................ ..................... 85

1. 3. CMLE BLGS (SZ DZM) ................................ ............ 90

1. 3. 1. KELME GRUBU................................ ................................ .. 91

1. 3. 1. 1. sim Grubu (sim Tamlamas) ................................ ............. 91

1. 3. 1. 1. 1. sim Tamlamasnn Kuruluu................................ ............ 92

1. 3. 1. 1. 1. 1. Belirtili sim Tamlamas................................ ............... 92

1. 3. 1. 1. 1. 2. Belirtisiz sim Tamlamas................................ ............. 92

1. 3. 1. 1. 1. 3. Tamlayan Ve Tamlanann Yer Deitirdii Ad

Tamlamas ................................ ................................ ................................ ...... 92

1. 3. 1. 1. 1. 4. Araya Sfat Girmi Ad Tamlamas................................ 92

1. 3. 1. 1. 1. 5. nnde Sfat Bulunduran sim Tamlamas ................... 92

1. 3. 1. 1. 1. 6. Tamlayan Balama Grubu Olan sim Tamlamas......... 93

1. 3. 1. 1. 1. 7. Tamlanan Balama Grubu Olan sim Tamlamalar ...... 93

1. 3. 1. 2. Sfat-Fiil Grubu................................ ................................ .... 93

1. 3. 1. 3. sim-Fiil Grubu ................................ ................................ ... 93

1. 3. 1. 4. Zarf-Fiil Grubu ................................ ................................ .... 92

1. 3. 1. 5. Tekrar Grubu ................................ ................................ ....... 94

1. 3. 1. 6. Edat Grubu................................ ................................ ........... 94

1. 3. 1. 7. Balama Grubu ................................ ................................ ... 95

1. 3. 1. 8. Ayrlma Grubu................................ ................................ ..... 95

1. 3. 2. CMLENN ELER ................................ ........................ 95

1. 3. 2. 1. Yklem................................ ................................ ................ 96

1. 3. 2. 1. 1. Fiil Cmlesinde Yklem................................ ................... 97

1. 3. 2. 1. 1. 1. Basit Kipli Fiilin Yklem Olmas ................................ . 971. 3. 2. 1. 1. 2. BirleikKipli Fiilin Yklem Olmas............................. 97

1. 3. 2. 1. 1. 3. Birleik Fiillerin Yklem Olmas................................ .. 97

1. 3. 2. 1. 2. sim Cmlesinde Yklem................................ ................. 97

1. 3. 2. 1. 2. 1. Yklemi Tek Kelime Olan sim Cmlesi ...................... 97

1. 3. 2. 1. 2. 2. Yklemi Kelime Grubu Olan sim Cmlesi .................. 98

1. 3. 2. 1. 2. 3. sim Tamlamasnn Yklem Olmas.............................. 98

1. 3. 2. 1. 2. 4. Sfat Tamlamasnn Yklem Olmas ............................ 981. 3. 2. 1. 2. 5. Balama Grubunun Yklem Olmas ............................. 98



5/222

5

1. 3. 2. 1. 2. 6. Edat Grubunun Yklem Olmas................................ .... 98

1. 3. 2. 2. zne ................................ ................................ .................... 98

1. 3. 2. 2. 1. znesi Tek Kelime Olan Cmleler................................ ... 98

1. 3. 2. 2. 2. znesi Kelime Grubu Olan Cmleler ............................... 99

1. 3. 2. 2. 2. 1. sim Tamlamasnn zne Olmas ................................ .. 99

1. 3. 2. 2. 2. 2. sim-Fiil Grubunun zne Olmas................................ .. 99

1. 3. 2. 2. 2. 3. Sfat Tamlamasnn zne Olmas ................................ . 99

1. 3. 2. 2. 2. 4. Balama Grubunun zne Olmas ................................ . 99

1. 3. 2. 2. 2. 5. Edat Grubunun zne Olmas................................ ........ 99

1. 3. 2. 2. 2. 6. Unvan Grubunun zne Olmas ................................ ..... 99

1. 3. 2. 3. Nesne................................ ................................ ................... 100

1. 3. 2. 3. 1. Nesnenin Tek Kelimeden Olumas................................ .. 100

1. 3. 2. 3. 2. Kelime Grubunun Nesne Olmas ................................ ..... 101

1. 3. 2. 3. 2. 1 . sim Tamlamasnn Nesne Olmas ................................ 101

1. 3. 2. 3. 2. 2. Sfat Tamlamasnn Nesne Olmas................................ 101

1. 3. 2. 3. 2. 3. Balama Grubunun Nesne Olmas ................................ 101

1. 3. 2. 3. 2. 4. Ayrlma Grubunun Nesne Olmas................................ . 101

1. 3. 2. 4. Yer Tamlaycs................................ ................................ .... 101

1. 3. 2. 4. 1. Kelime Gruplarndan Meydana Gelen Yer

Tamlayclar................................ ................................ ................................ ... 102

1. 3. 2. 4. 1. 1. sim Tamlamasnn Yer Tamlaycs Olmas................. 102

1. 3. 2. 4. 1. 2. Balama Grubunun Yer Tamlayc Olmas ................... 102

1. 3. 3. CMLEDE YAPI ................................ ................................ . 103

1. 3. 3. 1. CMLE ................................ ................................ ............. 1071. 3. 3. 1. 1. sim Cmlesi ................................ ................................ .... 108

1. 3. 3. 1. 1. 1. sim Cmlesiyle lgili zellikler................................ ... 108

1. 3. 3. 1. 1. 2. elerinin Sralan Bakmndan sim Cmlesi

109

1. 3. 3. 1. 2. Fiil Cmlesi ................................ ................................ ..... 115

1. 3. 3. 1. 2. 1. Fiil Cmlesi le lgili zellikler................................ .... 115

1. 3. 3. 1. 2. 2. elerinin Sralan Bakmndan Fiil Cmleleri .......... 1161. 3. 3. 2. CMLE TOPLULUU................................ ..................... 134



6/222

6

1. 3. 3. 2. 1. Balama Edat le Oluan Cmle

Topluluu.. 134

1. 3. 3. 2. 1. 1. Cmle Topluluklarnda Kullanlan Balama Edatlar.... 135

1. 3. 3. 2. 1. 2. Cmle Balayc Edatlarn Ald Grev ...................... 139

1. 3. 3. 2. 1. 2. 1. sim Cmlelerini Balamas................................ ...... 140

1. 3. 3. 2. 1. 2. 2. Fiil Cmlelerini Balamas ................................ ....... 140

1. 3. 3. 2. 1. 2. 3. Bir Olumlu Bir Olumsuz ki Cmleyi Balamas ...... 140

1. 3. 3. 2. 1. 2. 4. ki Devrik Cmleyi Balamas ................................ . 140

1. 3. 3. 2. 2. Balama Edat Kullanlmadan Oluan Cmle

Topluluu 140

1. 3. 4. YKLEMN TRNE GRE CMLE .............................. 142

1. 3. 4. 1. sim Cmlesi................................ ................................ ........ 142

1. 3. 4. 2. Fiil Cmlesi ................................ ................................ ......... 143

1. 3. 4. 2. 1.Yklemi Basit Kipli Olan Fiil Cmleleri ........................... 143

1. 3. 4. 2. 2.Yklemi Birleik Kipli Olan Fiil Cmleleri....................... 143

1. 3. 5. YKLEMN YERNE GRE CMLE .............................. 144

1. 3. 5. 1. Kurall (Dz) Cmle ................................ ............................ 144

1. 3. 5. 2. Devrik Cmle................................ ................................ ....... 145

1. 3. 6. ANLAMINA GRE CMLE ................................ ............... 145

1. 3. 6. 1. Olumlu Ve Olumsuz Cmle ................................ ................. 146

1. 3. 6. 1. 1. Olumlu Cmle................................ ................................ .. 146

1. 3. 6. 1. 1. 1. Olumlu sim Cmlesi ................................ ................... 147

1. 3. 6. 1. 1. 2. Olumlu Fiil Cmlesi ................................ ..................... 147

1. 3. 6. 1. 2. Olumsuz Cmle................................ ................................ 1471. 3. 6. 1. 2. 1. Olumsuz sim Cmlesi ................................ ................. 148

1. 3. 6. 1. 2. 2. Olumsuz Fiil Cmlesi................................ ................... 148

1. 3. 6. 2. Soru Cmlesi ................................ ................................ ....... 149

1. 3. 6. 2. 1. Soru Ekiyle Kurulan Cmle................................ .............. 150

1. 3. 6. 2. 2. Soru Sfatyla Kurulan Cmle................................ ........... 150

1. 3. 6. 2. 3. Soru Zarfyla Kurulan Cmle ................................ ........... 151

1. 3. 6. 2. 4. Soru Zamiriyle Kurulan Cmle ................................ ........ 1511. 3. 7. CMLE BLGS EK................................ ............................ 152



7/222

7

1. 3. 7. 1. Arapa Cmle ................................ ................................ ..... 152

1. 3. 7. 2. Eksiltili Cmle (Kesik Cmle) ................................ ............. 152

2.BLM

YNUS EMRENN TRKES ................................ .................... 153

3.BLM

YNUS EMREDE KELME DAARCII................................ ... 168

3.1. Ynus Emrede Kelime Kadrosu................................ ................... 168

3.2. Ynus Emrede Kelime Hazinesi ................................ .................. 200

SONU ................................ ................................ .............................. 203

KAYNAKA ................................ ................................ ..................... 209



8/222

8

N SZ

Ynus Emre 13. yzyln ikinci yarsnda ve 14. yzyl balarnda Orta

Anadoluda yaam bir Trkmen airdir. Kesin olmamakla beraber, Taptuk

Baba adl bir eyhin yannda ilim ve irfan okulundan yetimi, Trk

edebiyatnn da nemli airlerinden biri olmutur.Mool basksndan bunalan

halk onun iirleriyle ferahlk bulmutur. Ynus, Farsa ve Arapa kelimeler

kullanmakla beraber Anadolu Trkesinin zgn ses ve cmle yapsndan dn

vermemitir. Tasavvuf edebiyatnn nemli bir temsilcisi olan Ynus, yaad

dnemde Trkenin gelimesi ve kemale ermesinde ok nemli bir rol

oynamtr. Ynus Emre, Trkenin varln korumas, yaamas, bir edebiyat

ve kltr dili olup gelimesi yolunda aba sarf etmi byk airlerin banda

gelir.

Bu almann amac Ynus Emrenin eserlerinin Trk diline katklarn,

Trk dilinin tarihi seyrindeki yerini tespit etmektir. almada eserlerinin ses,

ekil ve cmle yaps incelenerek Ynus Emrenin dili hakknda bir

deerlendirme yaplacaktr. Ynus Emrenin eserlerindeki dil zelliklerini

geni ve derli toplu ele alan aratrmalarn airin byklyle orantl olmay

eserin oluturulmas ihtiyacn dourmutur. zellikle dil incelemelerinde

cmle yaplarnn incelenmeyii yazar hakknda etraflca bir yargda bulunmay



9/222

9

zorlatrr. Hlbuki cmle yargy barndran en nemli unsurdur. Bu minvalde

cmle yaplar dil incelemelerinde kesinlikle yer almaldr.

Ynus klfetsiz ve gl diliyle gnmz insanna ok eyler

verebilecek bir sanatkr olarak ders kitaplarnda daha ok yer almaldr.

Bylelikle yeni neslin ufkunu gelitirecek, onlara evrensel deerlerin

kazandrlmasnda byk katk salayacaktr. Ynus Emre bu toplumun iinden

km, iirleriyle insanmzn zorzamannda bir snak olmutur. Hem inan

ve duygu ynyle, hem de dil ve ifade bakmndan bu toplumla btnlemi bir

airdir.

Dil, anlama ve iletiim aracdr. Toplumlar kendilerini ve buna bal

olarak kimliklerini dille ifade ederler. zellikle maddi ve manevi olarak

grlen baka dillerin tesiri ve yaratt bozulmay gidermek iin dilimizi iyi

bilmeli ve onu sevdirmeliyiz.

Bu almaya kaynak olarak Dr. Mustafa Tatnn MEB Yaynlar

arasnda kan Yunus Emre Klliyat (I Tahlil, II Trke Divan, III Risaletn-

Nushiyye)tenkitli metnin neri esas alnmtr. Trkiye ve yurtdndaki

ktphanelerde bulunan yazmalarn incelenmesiyle hazrlanan ad geen eserde

ortaya kan bu eserde nsha farklar ayrntl bir biimde belirtilmitir.

almann giri blmnde Ynus Emrenin hayat, sanat ve eserleri

ile ilgili bilgiler bulunmaktadr. almann birinci blm olan dil incelemesi;

ses bilgisi, ekil bilgisi ve cmle bilgisinden olumaktadr. Ynus EmreninTrkeye bak, Trkesi hakkndaki dnceler, eserlerinde Trkenin

zenginlii gibi konularn incelenmesi almann ikinci blmnde yer

almaktadr. nc blmde Ynus Emrenin kulland btn kelimeler tespit

edilip tasnif edilmitir.

Bu incelemede verilen istatistiksel dkmlerin bize Ynus Emrenin

dili hakknda salkl ve doyurucu bilgiler vermesi iin aba sarf edilmitir.



10/222

10

Bu incelemede tez danmanm Prof. Dr. Hasan Kavruka, Yrd. Do.

Dr. Nesrin Sise, bilgi ve nerileri iin teekkr ederim. Yine sz dizimi

konusundaki yardmlar iin eim Hediye Akdemire teekkr ederim. Byle

bir almann ilhamn veren Ynus Emreyi rahmet ve minnet duygularyla

anyorum.

KISALTMALAR:

A. : Arapa

a.g.e. : Ad geen eser

a.g.m. : Ad geen makale

Bkz. : Baknz

C. : CiltDTCF : Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi

F. : FarsaH. : Hicri

Hz. : Hazret-i

M. : MiladiMO: : Moolca

MEB : Milli Eitim BakanlR. : Rumca



11/222

11

RN : Risaletn-Nushiyye

s. : Sayfa

S. : Say

T. : Trke

TD : Trke Divan

TDED : Trk Dili ve Edebiyat Dergisi

TDK : Trk Dil Kurumu

Tdv : Trkiye Diyanet Vakf

vb. : Ve benzeri

Y. : Yunanca

Yay. : Yaynlar

yy. : Yzyl



12/222

12

GR

YNUS EMRENN HAYATI-SANATI-ESERLER

1. HAYATI

Ynus Emrenin hayat ile ilgili kesin bilgiler bulunmamaktadr. Tarihi

kaynaklarn verdii bilgilerin eksik ve yetersiz olmas yannda, hayatnn

menkbeler yoluyla destanlatrlmas pek ok bilginin de deiiklie uramasna

sebep olmutur. Ynus Emrenin hayat hakknda en geni bilgi menkbelerde

karmza kar. Ama bu bilgiler halk rivayetlerine dayandndan bu bilgilere itibar

etmek ilmi bir aratrma iin sorun tekil etmektedir.

Ynus Emrenin lm tarihiyle ilgili Beyazt Umumi Ktphanesinde

bulunan bir mecmuada geen u kayt ok nemlidir.

Vefat- Ynus Emre

Mddet -i mr 82

Sene 720

te bu kayda gre Ynus Emre, H. 648/M. 1240-1 tarihinde domu, 82

yllk bir hayattan sonra H, 720/M. 1320-1 tarihinde vefat etmitir. H. VIII. asrn

balarn veyahut H. 730-735/ M. 1329/1334 yllarn airin lm tarihi olarak kabul

etmek gerekir.

Ynus Emre, Risaletn-Nushiyyenin sonunda kaytl olan beytiyle,

yaad tarihi devre iin nemli ipucu vermektedir.

Sze tarih yidiyz yidiyidi.

Ynus can bu yolda fidiyidi. (RN 37/1)1 (H. 707)

1 Mustafa Tat, (2005),Ynus Emre Klliyat III Risalet-n- Nushiyye, stanbul MEB Yay. s.23.Bundan sonra metin ksmnda verilecek olan RN Ynus Emre Klliyat Risalet-n- NushiyyeIII, iin kulanlacaktr. RNden sonra gelen say, iirinsaysn gstermektedir. iirin saysndansonra gelen /iareti iirin saysn ayrmak iin iin kullanlmtr. / iaretinden sonra gelen

rakam/say, alntnn yapld iirdeki beyit saysn gstermektedir.



13/222

13

Bu beyit Ynus un XIII. yzyln sonu ile XIV. yzyln balarnda

yaadn gstermektedir. Bu dnem Anadolu Seluklu devletinin siyasi,ekonomik

ve sosyal bakmlardan olduka skntl dnemidir. Siyasi otorite zayflam, taht

kavgalar balam, i isyanlar balamtr. Halk byk bir huzursuzluk iindedir.

Ynus Emre bu durum iin unlar syler:

Dnimend okur dutmaz derv yoln gzetmez

Bu halk gt iitmez ne sarp zamn olsar(TD 123/5/2)2

Ynus Emrenin eserlerinde doup byd, tahsil hayatn geirdii yer

hakknda bilgi yoktur.Bir iirinde Anadoludaki baz yer isimlerini zikreder.

Kayseri Tebriz Sivas Nahcuvan u Mara irz

Gnl sana Bagdd yakn lemlerde dvndasn (TD

14/5/2)

Yine bir iirinde:

Konya ehrinde yatur ol iki sultn kan

Fkh Ahmed Kutb'd-dn Sultn Seyyid Necm'd-dn

Mevln Cell'd-dn ol Kutb- cihn kan(TD 8/4/2)

Bu iki iirden de anlalaca gibi Konyada Mevln ve Sakarya evresinde

Tapduk Emre ile gren Ynus Orta Anadoluda yetimi ve hayatn srdrmtr.

airin doum yeriyle ilgili bilgilerde farkllk grlr. Menkbelerden ve

iirlerden karlan sonuca gre, Sivrihisar civarnda doduu sanlmaktadr. Bu tespit

aratrmaclarn ou tarafndan benimsenmitir. Fuat Kprl eski kaynaklara

2 Mustafa Tat (2005), Ynus Emre KlliyatTrke Divan II, s.232. Bundan sonrametin ksmnda verilecek olan TD Ynus Emre Klliyat Trke Divan II, iin

kulanlacaktr. TDden sonra gelen say, iirinsaysn gstermektedir. iirin saysndansonra gelen /iareti iirin saysn ayrmak iin iin kullanlmtr. / iaretinden sonragelen rakam/say, alntnn yapld iirdeki beyit saysn gstermektedir.



14/222

14

dayanarak Ynus Emre, XIII. asrn son yarsnda Sivrihisar civarnda yahut Sakarya

suyu civarndaki karyelerden yetimi bir Trkmen kylsyd. demektedir. 3

Ynus Emrenin bir toprak adam olduu ve ilk nceleri iftilikle urat

bilinmektedir. Hac Bekta Velayetnamesinde, Ynus Emrenin safl yznden

Allaha ulama yollarn Hac Bekta Veliden renme frsatn kard, daha

sonra Tapduk Emrenin tekkesine koarak uzun yllar bu tekkenin hizmetinde

bulunduu sylenir. Yllarca bu tekkeye odun tad, bir gn dili zlerek,

duyulmam derecede gzel iirler, ilahiler sylemeye balad hikye edilir.4

Onun doduu yerlerden ayrlarak, uzun sre baka yerlerde dolatn kendi

iirlerinden anlyoruz.

Gezdm Urum'la am'

Yukaru illeri kamu

ok istedmbulmadum

yle garb bencileyin (TD 232/5/3)

Menkbeler ve iirlerinden rendiimize gre Ynus ada olan Mevln

Celaleddin Rum, Hac Bekta Vel, Saltuk Baba, Barak Baba, Tapduk Emre ile

grm ve Tapduk Emreye mritlik yapmtr. Menkbelere gre Ynus Emre

mmidir. Allaha ilim yolu ile deil ak yoluyla balanmtr. Buna karlk Fuat

Kprl Biz Ynus un eline kalem almad hakkndaki itirafn, eski menbalarn

bu husustaki ifadelerini aynen ve sarahaten kabul etmiyoruz. Onda ne Celaleddin-i

Rumnin belagat-i acemanesi, ne de k Paann vukuf- mtebahhiranesi vard.Lakin bu sade Trk dervii ran edebiyatndaki kavaid-i belagate pek vakf

olmamakla beraber, her halde, Mevln nn Farisi iirlerinden zevk-yab olacak kadar

edebiyat- Farisiyyeye aina idi.5 Ynus Emre, sanld gibi okuma-yazmas

olmayan cahil bir kii deildir. Eldeki belgelerin incelenmesi sonucunda, eyh

soyundan olduu, kendisinin de bu bilgili, mal mlk sahibi aile iinde yetitii gibi,

3

Fuat Kprl, (1992), Trk Edebiyatnda lk Mutasavvflar, Tdv Yay., Ankara, s.226.4 Mustafa Tat (2005), Ynus Emre Klliyat, Tahlil I, s. 21.5 Kprl, a, g. e. , s. 226.



15/222

15

Karaman oullar saraynda hatr saylr bir kii olduu, Toroslarda yaayan

Trkmenlerin, Onu eyh olarak kabul ettikleri anlalmaktadr. Karaman Tarihini

yazan ikari de, Ondan eyh olarak sz etmektedir.6 Necla Pekolcay, birok

velyetname ve silsilenamelerde, tannm mutasavvf airlerin isimlerinin getiini

ve bu eserlerden birinde Hac Bekta Veli tevabiinden olarak gsterilen sra iinde

Sar Saltuk, Ynus Emre, Ahmed Bedevi, Mevln ve Sultan Veledden

bahsedildiini belirtmektedir.7

Ynus Emrenin lmyle ilgili olarak Behet Kemal, 1240 (veya 1241)

ylnda Karamanda domu 1320 (veya 1321) ylnda yine Karamanda vefatetmitir. Mezar Ynus Emre (dier ad Kirii Baba) camiinin iindedir. Cami

Ynus un lmnden 29 yl sonra Kirii Baba tarafndan yaptrlmtr. der.

Yine bu konuyla ilgili olarak Sivrihisarl, Baba Yusufun H. 913te tamamlad bir

kitapta:

Azizlermi hususa Ynus Emre

Edermi zhd uzlet uyup emre

Bu yerdedir bu zmrenin mezar

dizeleriyle Ynus Emrenin mezarnn Sivrihisara bal Sarkyde olduu

sylenmektedir .8 Ynus Emrenin Bursada Emre Sultan Kynde , Ispartada

Keiborlu kazas civarnda, Aksarayda Sandklda, nyede Sivasa giden yol

zerinde, Karamanda, Eskiehire bal Sarkyde makamlar bulunmaktadr.

2. SANATI

Anadolu Ynus Emrenin yaad dnemde siyasi bakmdan tam bir kargaa

iindedir. Anadolu Seluklu Devleti yklm, kurulan yeni beylikler aralarnda

savamaktadr. Risaletn-Nushiyyede anlatlan konularla ilgili temsili olarak sava

sahnelerini, askeri terimleri grmekteyiz. Ekonomik bakmdan Anadolu, yaanlan

kuraklk ve savalar dolaysyla ktlk iindedir. Anadoluda byk bir yoksulluk ve

6

Cevdet Kudret, (1997), Edebiyat Kaps, Yap Kredi Yay. , stanbul, s. 38.7 Necla Pekolcay, (1967), slami Trk Edebiyat, stanbul, s. 91.8 Cevdet Kudret, , a. g. e. , s. 38.



16/222

16

sahipsizlik vardr. Kltrel hayat ise grece olarak dah zengin ve hareketlidir. Fars,

Arap ve Trk kltrleri bu dnemde hayata nfuz etmektedirler.

Ynus Emrenin edebi ahsiyetini etkileyen iki nemli kii vardr. Tapduk

Emre ve Mevln. Tapduk Emre konusunda onun bir kii olmaktan ziyade Allah

olduunu kabul eden bir anlay da sz konusudur. Ynus Emre Tapduk kelimesini

16 defa kullanmtr.

eyh dnimend vel cmlesi birdr er yol

Ynus'dur dervler kul Tapduk gibi serveri var (TD 85/5/2)

Baba Tapduk mansin saduk el-hamdli'l-lh

Beri gel baralum yadsan bilielm (TD 45/4/1)

Ik sultn Tapduk durur Ynus ged bu kapuda

Gedlara lutf eylemek hem kidedr sultna (TD 34/2/1)

Bu iirlerde Ynus Tapduk kelimesini hem Allah hem de tabii olduu eyhi

anlamnda kullanm olabilir. Her iki durumda da sanatna yn veren anlayn bu

kiiden kaynakland dnlebilir.

Ynus Emre Mevln ile hemen hemen ayn tarihlerde yaamtr. Mevln

ldnde Ynus otuz yandayd. Bu ya da insann olgunluk dnemine rastlar.

Ynus iirlerinde Mevln ile ilgili unlar syler:

Mevln sohbetinde szla iret old

rif manye tald n biledr feride (TD 235/6/1)

Fkh Ahmed Kutb'd-dn Sultn Seyyid Necm'd-dn

Mevln Cell'd-dn ol Kutb- cihn kan (TD 354/2/1)

Ynus Emre Mevlnnn sohbetine katlr. Ondan vgyle sz eder. Her iki

air de lahi ak yolunu benimsemitir. kisi de ayn dine ayn dnceyeinanmaktadr.



17/222

17

Ynus Emrenin hayat boyunca en deer verdii kavram sevgidir. Onun

insanlardan istedii sadece sevgi, sayg ve hogrdr. Onun dnyasnda temel

kavram vardr: Allah, insan ve sevgi. Ynus Emre insanlar doru yola aran bir

dervi, gerein ard sra dolaan bir mistiktir. Bu tasavvufi gerek varln birlii ve

hereyin Tanrdan oluudur. Kinatta var olan herey bu grnt yokken de vard.

airin Ete kemie brndm Ynus diye grndm msrasnda anlatmak

istedii bu tasavvufi dncedir.

Tanrya kulluk etmenin asl amac, kendini Ona beendirmek olup, bu dagnlleri krmamakla, onlar onarmakla mmkn olabilir. nsana gsterilen sayg ve

sevgi, bir bakma Allaha gsterilmi demektir.

Nazar eyle itiri,

Bazar eyle gtr,

Yaradlan ho gr,

Yaradandan tr (TD 226/2)

msralar, bu konudaki dncelerini ok gzel ifade etmektedir.

Gnl krmamal, hibir canly incitmemeli, gnl almal, byklk

taslamamal, geimli olmal, bilgili olmadr. Herkes aybn ve ktln

grebilmeli ve bunlar dzeltmek iin aba gstermelidir.

Bir kez gnl yktn ise,

Bu kldn namaz deil

Yetmi iki millet dahi

Elin yzn yumaz deil (TD 334/3)

Ynus Emre, eitli grlerini, felsefenin belli kavramlarna ve kurallarna

uymasa da, eserlerinde ortaya koymutur. Bilim, bilgi, gerek, Tanr, lm, ak gibi

konulardaki dncelerini bir potada eritmitir. Ermiler aamasna ulamak ve yetkin

insan olmak iin alm, sonunda da en yksek aamaya ulamtr. Esasen eski



18/222

18

tabakat ve tezkire yazarlar Ynus un sanatndan bahsederlerken tasavvufi

ahsiyetini n plana karrlar. Bu konuda Lamii, airin iirini anlatrken ser-a-ser

esrr tevhid ve etvar- tefrid ve rumuz u iarettir, demektedir. k elebiye gre

Ynus , Tanr Mektebinde okuyan bir riftir. Ynus eyhiye gre, Trke ibarelerle

gazel ve ilhi tarznda pek ok tasavvufi srr izhar etmitir.9

Ynus un kltrnde sadece mistik bir terminoloji sz konusu deildir. O,

iirlerinde, Hint- ran ve Yunan mitolojisinden, efsanevi unsurlardan, yet ve

hadislerden, klasik dnem mutasavvflarndan, halk kahramanlarndan bir hayli

iktibaslarda bulunur. Dier taraftan bu divandaki iirlerde mahalli hayatn izlerinincanl bir ekilde yaadn grmek mmkndr.10

Ynus soyu, yer ve tresi ne olursa olsun btn insanlar sevdii gibi mezhep

ve din bakmndan da geni bir hogr rnei vermitir. Tarihte din kavgalarnn

milletler arasnda ne byk savalara neden olduu ac sayfalar halinde yine tarih

kitaplarnda yer almtr. rnein slam tarihinde bu kavgalar ve hatta savalar

yznden zaman zaman onbinlerce Mslman lmtr. Ynus btn bu

ekimelere kar kmtr. Allah aknn btn insanlar yumuataca, geree

kavuturaca ve tutucu grleri yok edecei kansna varmtr.11

iirlerinde konu olarak; mrn geii, lm, kabir, vahdet-i vcut, Allaha

iman, dini esaslar, insann yalnzl, ak, nasihatler ve hayatn amac gibi insanla

ilgili meseleler vardr. Allah (Hak, Tanr alab) ile ilgili unlar syler:

Senndr pdihlk kudretn varYaratdun yiri ggi heybetn var(TD 26/2/1)

Senndr Ar u Krs Levh Kalem

Dner arh yer tutur ho hikmetn var(TD 31/2/1)

9 Tat, a.g. e. , s. 45.10

Annemarie Schimmel, (2000), Tasavvufun Boyutlar, Cogito, C.5, stanbul, Yap Kredi Yay.,s.126.11 brahim Agh ubuku, (1995),Tasavvuf ve Sevgi, Cogito, S.4, stanbul, Yap Kredi Yay., s.104.



19/222

19

Bu beyitlerde vurgulanan; Allah her eyin sahibidir.Yaratlm olan her zerre

Allahn emri ve iradesi dahilinde hayatn srdrr. Ynus dnya hayat ile ilgili

unlar syler:

Bu rda hayllern haddi v umr yok

Bu hayle aldanan otlar tavara benzer (TD 54/5/2)

Ynus bu dnyay geici arzu ve isteklerin yaand bir mekan olarak tasvir

eder. Bu mekan ebedi hayata gei iin bir kprdr.Zaman geldiinde ahirete intikal

eder. lm ok canl bir ekilde Ynus un eserlerinde anlatlr.

Esilmi inc dileri dkilmi saru salar

Bitmi kamu tevileri Hak varlgn alm yatur

Gitmi gznn karas h ii yokdur turas

Kefen bizinn presi snge sarlm yatur(TD 145/3/1)

Bu msralarda air lleri tasvir etmektedir.

Ynus Emrenin iirlerinden bir blm de dorudan doruya slaminanlarn aklayan iirlerdir. Bu iirler bizi Allaha inanmaya, balanmaya arr.

Allah, peygamber, lm, ahiret, melek, kader, gibi slami kavramlar iir diliyle

yorumlanr. Rabblenam ve Biz sizden daha yaknzdr anlamndaki ve nahn

akreb minkm Kuran- Kerimden alnmtr. Pek ok iiri de ayet, ya da hadis

mealleri eklindedir. Ynus Emre, ayet ve hadislerin Arapa ibareleri yerine Trke

ibarelerini tercih etmitir.

Sen kim didn ya Rab bana ben yaknam senden yana

n yaknsnbana grkl yzn gster bana (TD 14/3)

Ruhumdan kimsene haber viremez

Emrdr kadrlg virr hareket ( TD 19/5/1)

Ynus Emre, iirinin zelliklerini u ekilde dile getirmektedir:

Ynus bu szleri atar sanki bal yaga katar



20/222

20

Halka metlarn satar yki gherdz tuz degl(TD 243/4/1)

Yine bir iirinde dnyaya airlik iin geldiinibelirtir:

U gine geldm ben bunda sr szin yn eyleyem

Bir sz ile yiri ggi cmlesin hayrn eyleyem (TD 246/2/1)

Anadoluda Ynustan sonra yaayan pek ok air mutasavvf artk Ynus

un yolundan gitmektedir. Ynus tan etkilenen k Paa, eyh Baba Yusuf, Elmall,

Vahib mmi, Hsmeddin-i Uaki, Niyazi-i Msri, eyh brahim Efendi olarak

saylabilir.

Ynus Emre eserlerinde yaad an anlaynda yer alan nazm

ekillerinden mesnevi, gazel, musammat gazel, ve ilahi ekillerini kullanmtr. Vezin

olarak aruz ve hece veznini tercih etmi, kafiyede ise yarm kafiye sistemini tercih

etmitir. Mesnevi eklini Risaletn-Nushiyyede kullanmtr.Ynus Emrenin en

ok kulland nazm ekli gazeldir. Fuat Kprl Acemlerin mesnevi ve gazel

tarzna tesadf edildiini fakat daha ok murabba ve musammat diyebileceimiz

eski koma ekline rast gelindiini12 syler. Gazel ak, arap ve cokunluk

konularn ileyen, 5 ile 15 arasnda beyit says olan iirlerdir. Ynus Emrenin

Divannda 5 ile 9 arasnda 235 iir ayrca 10 ile 14 arasnda olan baka gazeller

vardr. Bunlar iinde arlkl oarak musammat gazel tarznda iirler

yazmtr.Musammat iir asl kafiyenin yannda, her beyit kendi iinde, bir kafiyeye

sahiptir. Aadaki iir bunlara bir rnektir.

B-meknam bu cihnda menzilm turagum anda

Sultnam tcla tahtum Hulle v Burg'um anda

Eyyb'am bu sabrbuldum Cercs'em bin kezin ldm

Ben bu mlke tenh geldmbe-klli yaragum anda

Ysuf'ambzra geldm Mansr'am bu dra geldm

Arslanam ikra geldm velkin yatagum anda

12 Kprl, a. g. e. , s. 300.



21/222

21

Blblem u te geldm dilde menrtuta geldm

Kim ne bile ne kuamben ol ay yze tutaamben (TD 341/5/2)

Alt izili kelimeler arasnda i kafiye vardr. Ynusun eserlerinde grlen

bir dier nazm ekli de ilhidir. lhiler genellikle hecenin 7, 8 ve 11li ls ile

yazlmlardr.

Seni severem cnla

Kul olmam fermnla

And ierem Kur'n'laSenden yzm dndrmezem

Kilseye dirsen girem

Naks dah dirsen alam

klara yokdur kalem

Senden yzm dndrmezem (TD 276/3/2)

Bu iir de hecenin 8li lsyle yazlmtr. iirleri ahenk, anlam, mecaz ve

fikir ynnden gl ve zengindir.

1. 3. ESERLER

1. 3. 1. Trke Divan

Ynus Emrenin en nemli eseri Divandr. Bu eserinde, aruz lsyle ve

gazel eklinde yazlm iirler de vardr. Fakat en gzel iirleri hece lsyle,

drtlkler halinde sylemi olduu ilhilerdir. Kafiye olarak genellikle halk ve

tekke iirindeki gelenee uyarak daha ok yarm kafiye ve redif kullanlmtr.

Ynus Emre Divannn muhtelif ktphanelerde ve baz ahslarda ok sayda

yazma nshasna rastlanr. Ynus Emrenin kendisinin dzenledii divan henz

bulunamamtr. Mustafa Tatnn eserinde ayrntl olarak geen eserin yazma

nshalar unlardr:

1. Sleymaniye Ktphanesi Fatih Bl. 3389

Divn- Ynus Emre



22/222

22

stinsah tarihi: -?

Mstensih: ?

Yk.: 210. l.: 17.0x12.5-12.5x7.3 cm. Str.: 11, Yz.: Harekeli nesih. Kt.:

Abad. Ct.: Kahverengi mein, emseli, zencirekli. 1. ve 21. sahifelerde tezhip var.

Cetvel ve msra sonlarndaki duraklar yaldzl, sz balklar mavi; Rislet'n-

Nushiyye 1b-54a vr. arasndadr. Sonraki varaklarda 194 lh, 1 mnct mevcuttur.

Varak 1a'da, st tarafta tura, alt tarafta yaz ve mhr vardr. Mhrdeki "vakf-

Mahmd bin Mustaf Han el-Muzaffer Dim" eklindeki ibareden ve hemen bu

mhrn altndaki ta'lk hatla yazlan Arapa vakfiyyeden eserin Sultan Mahmd

ktphanesinden intikal ettii anlalmaktadr. Bu yazma, Trk Tarih Kurumu

Ktphanesi'ndeki yazma ilebu yazma hemen hemen ayndr.

2. Karaman Nshas

Divn- Ynus Emre.

stinsah Tarihi: XIV (?) Bazlarna gre muahhar.

Mstensih: ?

Yk.: 208. l.: 250x170-215x130 mm. Str.: 11, Yz.: Harekeli nesih. Kt.:

Abad, ciltsiz, tezhibsiz. Eserin giriinde "Rislet'n-Nushiyye" olup, 535 beyitten

ibarettir. lhlerin says ise 211 tanedir.Eserin asl halen Karamanda Baha

Kayserliolunun elindedir.

3. Yahya Efendi Nshas Nu:3480

Sleymaniye Ktphanesi, Hac Mahmud Efendi Bl., 3480

Divn- lhiyt- Ynus Emre.

stinsah tarihi: XVI. yzyl.

Mstensih: ?

Yk.: 107, l.: 19.0x13.8 cm. Str.: 15, Yz.: Muhteliftir, ounluu ikesteta'lk. Kt.: Aharl ve sarca renkli. Ct.: Arkas mein, st siyah bez kapl. Rislet'n-



23/222

23

Nushiyye 5b-51a varaklar arasnda. lhler 302 tane, 268'i Ynus Emre'nindir. Eserin

sonunda 105a'dan itibaren "kdum erik dalna" athiyyesinin erhi yaplm.

4. Raif Yelkenci Nshas

182 iir mevcuttur. XIV. veya XV. asrda istinsah edilmitir.

5. Nuruosmaniye Ktphanesi, Nu: 4904

Cmi'l-Man (172b-195a)

Mellif: Hz. Seyyid Yahya'dan bir risale ve Farsa iirler, Hz. Mevln'dan

manzum paralar, Seyyid Nimetullah, Hz. Glen'den manzumeler, Ceml,

Kaygusuz Abdal, Keml mm, Glen-i Msr, Hall, Ca'fer, Ynus Emre, Sad

Emre, Kasm, Ubeyd vs. air ve nsirlere ait seme manzum ve mensur paralar

mevcuttur. Ynus'un Risalet'n-Nushiyye'si ve Divn, varak 172b-195a arasndadr.

Eserin tamam 315b'de bitmektedir.

stinsah tarihi: a'ban 940 (1540)

Mstensih: ?

6. Bursa l Halk Ktphanesi, Eski Eserler Bl., Nu: 882

Mecmat'l-E'r,

Mellif: Ynus Emre, eyyad Hamza, ems

stinsah tarihi: XV. Yzyl (?)

Mstensih: ?

7. Hac Bekta Ktphanesi Nshas, Nu: 196

Mecma-i Resil ve E'r (Risle-i Barak Baba), 10b-17b.

stinsah tarihi: 890/Gelibolu.

Mstensih: Muhammed b. Bostan.



24/222

24

8. Avusturya (Viyana) Nshas

Divn- Ynus Emre.

stinsah tarihi: H. 1241

Mstensih: ?

Yk.: 43. Str.: 19. Yz. Nesih.

Bu yazmann 1-33 yapraklar arasnda lahiler, 33-44. yapraklar arasnda

Risaletn-Nushiyye bulunmaktadr. Bu nshann tavsifi, Fligel kataloundan tespit

edilmitir.

9. orum l Halk Ktphanesi, Nu: 2157

Divn- Ynus Emre.

stinsah tarihi: ? (Muahhar)

10. Mustafa Canpolat Nshas

Divn- Ynus Emre.

Mstensih: (?)

stinsah tarihi: XVII-XVIII. yzyllar (?)

12.Trk Tarih Kurumu Ktp. Nshas, Yz. Nu: 376

Divn- Ynus Emre

stinsah tarihi: ? (XVI. yzyl ?)

Hasibe Mazolu 1991de eserin DTCF nshasn bulup tantmtr. Eser

zerinde yaplan ilk alma Burhan mit Toprakn gnmz harfleriyle

yaymlad Ynus Emre Divandr. Nsha farkllklar gsterilmemi, hangi

nshalarn kullanld belirtilmemitir. Cahit ztelli, Ynus Emre Divan adl

eserinde yze yakn iir yaymlamtr. Eserde nsha farklar ve kullanlan

yazmalar belirtilmemitir. Abdulbaki Gkpnarl Ynus Emre Divan adl eserde



25/222

25

metin farklarn gstermemitir. iirler tek yazmadan (Fatih yazmasndan) alnmtr.

Faruk Kadri Timurta 324 iirin olduu Ynus Emre Divan adl eseri

yaymlamtr. Mustafa Tat yazmalardaki farkllklar da gz nnde bulundurarak

417 iirden oluan bir Ynus Emre Divan adl eseri hazrlamtr. Y. Reignier

1963te eseri Franszcaya evirmitir.

1. 3. 2. Risaletn-Nushiyye

Ksa mensur blm dnda mesnevi biimiyle ve aruz lsyle yazlm

didaktik bir eserdir. Tasavvufi bir nasihatname olan eser XIII. ve XIV. yy. Trkedebiyatnn ilk ve en gzel rneklerindendir. 13 beyitlik bir balangla ksa bir

mensur girile beraber 600 beyitten mteekkildir. Balangta 13 beyitlik, Failatn

Failatn failn vezniyle yazlan manzum blmden sonra, mesnevinin blmleri

gelmektedir. Bu blmler Mefailn Mefailn Feuln vezniyle yazlmtr.

Eserde alt ana konu ilenmektedir. Bataki giri manzumesinde, demin

yaratl ve Anasr- Erbaa aklandktan sonra mensur makalede akl, iman ve

ilim makamlar ele alnmaktadr. Sonra alt konu srasyla erhedilir: Ruh ve Nefis,

Kanaat, Gazab, Sabr, Haset ve Cimrilik, Akl. Eserin banda Allah padiah

olarak sembolletirerek, Hz. Ademin yaratln anasr- erbaa (ate, su, toprak,

hava) erevesinde anlatr. Sonra akln, imann, cennet, cehnnem, ate, su, toprak, yil

(hava)y aklar.Abdulbaki Glpnarl, bu eser iin Bu risalede, bilhassa tehis

sanat stndr. Vezin aksakl hi yoktur. Aruza uydurabilmek iin bazkelimeler

ekiliyor. Fakat bu, o devirde umumidir. Sultan Veledde, k Paada,

Glehride, hepsinde bu vardr. demektedir.13

Risaletn-Nushiyye bugne kadar Ynusun dier ilahileriyle birlikte birka

defa yaymlanmtr. Bu yaynlarn iinde Abdulbaki Glpnarlnn iki ayr

almas rabet grm ve konuyla ilgili aratrmalarda kaynak olarak

kullanlmtr. Bunlar Ynus Emre Divan ve daha sonra da Ynus Emre-

Divan ve Risalat-al-Nushiyya dr. Mustafa Tat Ynus Emre Klliyat olarak

hazrlad eserinin nc cildinde bu mesneviyi incelemitir. Bu eserinde Fatih

13 Abdlbaki Glpnarl, (1991), Ynus Emre ve Tasavvuf, stanbul, nklap Kitabevi, s. 45.



26/222

26

Nshasn birinci kaynak olarak Karaman nshasn ikinci kaynak olarak ve Yahya

Efendi, Nuruosmaniye, Bursa kaynaklarn da yardmc kaynak olarak

deerlendirmitir. Umay Gnay-Osman Horata, (1994), Ankara, Tdv Yay. eseri

yeni harflerle yaymlamtr.



27/222

27

1. DL NCELEMES

1. 1. SES BLGS

1. 1. 1. NLLER

1. 1. 1. 1. nl Uyumlar

1. 1. 1. 1. 1. Kalnlk ncelik Uyumu

Trkenin genel bir kaidesi olan kalnlk incelik uyumu eserlerde salamdr.

Bir gn grinrgzme aybum urulur yzme (TD 284/5/1) ll sevicidrseni kyile seveni (TD 357/8/1) Ol dkkn almadug kokus salmadug (TD 11/7/1) Od u su toprag u yile syledi (RN 1/2)

1. 1. 1. 1. 2. Dzlk Yuvarlaklk Uyumu(Kk nl Uyumu)

Trkedeki dzlk yuvarlaklk uyumuna Eski Anadolu Trkesinin genel bir

zellii olarak eserlerde pek rastlanmaz .

Miskn dem oglannbenzetmiler ekinciye ( TD 123/6/2) Dost yzin yn grdm sr haberlerin sordum (TD 234/6/1) Olupdurcmlesi sultanna kul (RN 72 /1)

1. 1. 1. 2. nl Deimeleri

1. 1. 1. 2. 1. E~i Sesleri Arasndaki Deime

E~i sesleri arasndaki farkllklarda Trkiye Trkesi ile Eski Anadolu

Trkesi arasndaki farkllklar gz nne alnarak incelenmitir.

Be>bi

Bi vakt tertbmz bir vakte geldi (TD 20/3/2) Biblk oluban kim kla t'at (TD 133/7/1) Tanr'nun buyrugn tutup bi vakt namz klsa gerek (TD 136/1) Her kim bu szden almadbi vakt namz klmad (TD 136/8) Nefse uyupbiparmagun bir kezden iltme agzuna (TD 159/5/1)



28/222

28

Bez>biz

Kefenbizinnpresi snge sarlm yatur (TD 74/6/2) ol bir iki arnbizn ne yini var ne yakas (TD 210/2/1)

Bezek> bizek

Gk yzinnbizegin ok ylduzlar eyledi (TD 355/2/2)

De->di-

Dimedun ol kimseye ol kii kan (RN 42/1) Biz bir bahne arada ayrukdiyen ne gele (TD 42/9/2) Ne dirisen sen di bana koma beni benden yana (TD 183/6/1) n di dirler n'ideyin dimezse yanar cn u ten (TD 201/28/1)

Der->dir-

Selam virmeklige gin diremez (RN 150/1) Mamr olm bostnlarum agyr glm dirmezbenm (TD 226/5/1) Ma'k yzin grdi meger gtleyp gin dirmez (TD 104/1/1)

Dernek>dirnek

Dirnegi tagdan gelmi cn u gnl mahbs olm (TD 414/5/1)

Gece>gice

Gndz gne 'le virrgice yanan erk nedr (TD 37/6/2) Gice gndz oglancuklar syleriken blbl gibi (TD 82/6/2) Kadir Gicesi'dr bu gice (TD 101/2/1) Bauma dikeler hece ne irte bilem ne gice (TD 241/5/1) Dde greydi birgice (TD 341/9/1/1) rm yok irte gice maksd dn gn ol hoca (TD 412/5/1)

Geri>gir

Kibir grp an tiz gir dndi. (RN 155/2)



29/222

29

hirgir sensn mekn anda varam senden yana (TD 8/2/1)

Gir elin alas Mustaf'dur (TD 100/2/1) Algl kend elnile gir kend hisbun (TD 155/5/1) Dost gnlmi yagmlad n'olsa gerek imden gir (TD 286/1/2)

El>il memleket

Kamu ehr kamu il rahat old (RN 70/2) Ynus imdi yav var bulmayasun il r (TD 135/5/1)

Bizm ilbzirgn h ass gzetmedi (TD 143/2)

Eri->iri- erimek, yetimek

n alaklkiridi kibr erine (RN 156/1) Didi iridi u devlet nin (RN 298/2) Aceb mahlkiridi gz yumuban dridi (TD 60/5/1) Her kim ka irie k anunla bara (TD 68/2/1)

Erte>irte

Ko irte olmasun seher gerekmez (TD 101/2/1) Bauma dikeler hece ne irtebilem ne gice (TD 241/5/1) Turirte namzna (TD 315/1/1) Kee suya salupdur ne dururirte gice (TD 341/5/2)

Et->it- etmek gaz itdi kim szini diye (RN 413/1) Ki bin er ehr ire el biritdi (RN 47//1) Hisb itdilerzerre-i miskl (TD 156/4/2)

Ey>iy

Ne dirlikdr bu iyb-re senn (RN 133/1)

y dost bunca kyl u kl ne maksd hod bir haber durur (TD 61/1/1) y Ynus rifisen anladum bildm dime (TD 84/7/1)



30/222

30

Sez->siz- sezmek

Nerede sizmesen anda turupdur. (RN 203/2) Gnhum ok gnlm sizerben dosta ok yalvarayn (TD 266/3/1) Gnhum ok gnlm sizerben dosta ok yalvarayn (TD 370/5/1)

Ver->vir-

Eya uslu kii sen bir habervir(RN 247/1) Sabrn cmle lem virdi maln (RN 284/2) ol kazandugun mlun Tanr'yn virmekgerek (TD 137/6/1)

Ye->yi-

Sen zge yidgile toymayasn (RN 560/1) Eydr ki yok tev yimebu sevye amel irmez (TD 104/6/1) Rzk in gussa yime kimse rzkn kimse yimez (RN 121/2) Aglayup gussa yimedm (TD 405/2/1)

Yedi>yidi

Yidi kat yirden aaga turan (RN 169/2) Zihi rifat yidi kat gkden yiter (RN 255/2) Yidi veyil Tamu'sn kl eyler klar h (TD 1/9/1) Yidi sekiz tokuz cmle vcdda bulduk (TD 133/7/1)

Ye>yig ye, daha iyi

Ynus miskn bu gdi sen sana virsen yig idi (TD 6/8/1) Agu imekyig old ney-ekerden (TD 263/4/1) Gnl mi yig Kabe mi yig eyit bana akl iren (TD 366/7/1)

Yel>yil

Yil gelp ardnca depitdi an (RN 4/1)

Su v toprak od u yil old sret (TD 19/1/1) Tozn yil almaya bir zerre rlmaya (TD 261/6/1)



31/222

31

Yir gk kim rlmaz yilleresp deprenmez (TD 371/3/1)

Yel->yil- yelmek, komak

Yilp syasn gin sebl ola gvecesi 351/12/1)

Yer >yir

Kl tartup gelr yir alagndan (RN 156/2) Yce yir gzeden rence sataur (RN 167/1) Gmi yatur kara yiri misknleri gleni gr (TD 22/3/1)

Yet ->yit

Eger kul olasn sermaye yiter(RN 255/1) Neyi kim severise anda yiter(RN 504/2) Szm ay gn in degl sevenlere bir sz yiter (TD 77/6/1) Senn varlgun cn yiterhodur cnsuz kalursam (TD 190/1/1)

1. 1. 1. 3. nl Dmesi

ki heceden oluan baz kelimeler nl ile balayan ek aldklarnda birinci

hecedeki nl dmektedir.

Egin>egnme:

ol bir bi-on arn bizi kefen ideler egnme (TD 291/4/2)

Gnl>gnlin:

Gnlin aldum yz yire srmegile (TD 293/3/2)Bar>bagrum

Yand yregm dutud bagrum cigerm kebb (TD 47/1/2)

Beniz>benzi

Grem bir ahs gelr benzi sararm (RN 39/1)



32/222

32

Eyit->eydr

Eydr ki aslum aga koyn kirii birka (TD 301/3/1)

Buyuruk>buyruk

h oluban oturur kula buyruk tutdurur (TD 303/16/2)

Ogl>ogl

Ulu ogl tama' gt iitmez (RN 31/1)

Aln>aln

Ayun bedr hill aln v ka (TD 100/2/2)

zere>zre

Dervlik dirligi Srt zredr (TD 156/4/2)

Gy-in>gynk

Ko beni yanayn gynklermle (TD 129/8/2)

1. 1. 1. 4. Birleme

nlyle biten bir kelimeden sonra nlyle balayan bir kelime veya ek geldii

zaman nllerden birinin derek iki kelimenin birlemesi hadisesidir.

ncelediimiz metinlerde bu hadisenin grld kelimeler unlardr:

Ne+in >nin

Y nin virrsin zn gmne (TD 346/4/2) Sagir m kulagn nin iitmez (RN 128/2)

Ne+it>nit

N'idem dimek ag old bulardan (RN 76/2) N'idemben bu gnl ile benm ile bile durmaz (TD 104/1/1)



33/222

33

Ne+ol->nol-

N'ola gelsen imden gir fesd terk isten gnl (TD 161/1/2) Nola sizmezse bunda anda kaldr (RN 433/1)

Ne+eyle->neyle-

Allah grelm n'eyler(TD 71/1/2) Y n'eylerler ml mlki (TD 238/3/2) Ben n'ideym n'eyleyeyin (TD 275/1/2)

Kend+zi>kendzi

Yok eyleyp kendzin cn terk iden gelsn ber (TD 288/1/2) Miskn Ynus bu szi kendzinden eyitmez (TD 311/7/2) Dosta giden kiiler undurkendzini (TD 338/4/2)

U+ol>ol

Kaan olbir sipahi mazul olur (RN 253/1) ol seni seven kii kom yoluna ba (TD 344/2/2) Hlda bilr hldanun gnlindeki ol rzn (TD 359/7/2)

U+imdi>imdi

Kana'at fakrla u gele imdi (RN 57/1) imdibir evde yaturlar talar olm stnleri (TD 368/3/1)

1. 1. 1. 5. Yuvarlaklama

Kelime sonunda yuvarlaklaan kelimelerdir. Bu Eski Anadolu Trkesinin

karakteristikbir zelliidir.

Ses olaylarna bal yuvarlaklama: -Ig>I>U

glerin szclamas:

Kap>kapu Cnsuz gel bu kapuyabk dirlik bulasn (TD 281/4/1)



34/222

34

Kime kapu aup kime yaparsn (RN 21/2)

Tapdug'un tapusnda kul oldukkapusnda (TD 292/8/1)

Sar>saru

Esilmi inc dileri dkilmi saru salar (TD 72/4/1) Nin bu benzi saru gzleri yadur kun (TD 146/1/1)

Sevi>sev

Eydr ki yok tev yime bu sevye amel irmez (TD 104/5/1) Gzeller katnda bitersevye ddi gnl (TD 152/8/2)

Yap>yapu

Akldur ileryapuc eyler cmle bd an (TD 412/2/2)

Dudak nsznden kaynaklanan yuvarlaklama:

Demir>demrdemir

Bahadurlardemr yrekli erler (RN 43/1) Key demryrek gerek bu sarp yola giresi (TD 375/2/1)

Yapm eklerindeki yuvarlaklama:

Uk ekiyle yuvarlaklama.

Artk>artuk artk, geri kalan, baka

Senn nnden artuk h kulagum iitmeye (TD 3/8/1) Senn nnden artukh kulagum iitmeye (TD 32/5/1) Senden artukyokdur umum (TD 184/1/1)

Ak>auk

Ba aukyaln ayak sslar ola kat (TD 385/6/2 )



35/222

35

Dervn gzi aukdni gni uyank (TD 239/5/2)

Aukduvacuk kapus dostlar in ol Hakk'un (TD 128/3/1)

Delik>delk

n vcdun delk degl u'le irmez nden ana (TD 11/4/2)

Eksik >eksk

Drdncsi hakkat ere ekskbakmaya (TD 351/6/2) Ekskolman ehillerden kaa grn chillerden (TD 157/2/2)

Snk>snuk krk

Cihnda birsnuksaksdan tr (TD 258/4/2)

Tank> tanuk istiare, danma

Geln tanukidelm ii kolay tutalum (TD 103/5/2)

Yazk>yazuk

Yazuklarumuz tartla anca perdeler yrtla (TD 9/5/2)

-gArU eki ile yuvarlaklama:

er


36/222

36

n vade ire cna ka yukaru hana (TD 340/2/2)

1. 1. 2. NSZLER

1. 1. 2. 1. nsz Deimeleri

1. 1. 2. 1. 1. tmlleme

Kelime Banda Deime t>d

Bugn Anadolu sahasnda eski Trke ile paralel olarak tli kullanlan baz

kelimelerin Erken Azer sahasnda tml ekilleri bulunmaktadr. (ta>da gibi) Bu

durum Eski Anadolu Trkesi zelliidir.

Tak>dak

Adum Ynus dakdum srrum leme akdum (TD 185/9/1) y ok kitblar okyan sen kim dutarsn bana dak (TD 130/1/2)

Tilki>dilk

Nie birdilk olam y kurd u y arslan olam (TD 201/10/2)Titre->ditre-

Ancaguz ol bir gni ditrermi Ynus'un cn (TD 273/11/1) Mlik eydr hey hey Tamu korkuban ditrer kamu (TD 9/5/2)

Tut- >dut

Ar dut zini dost dua gele (RN 221/19)

Kendsi ne kadardutarsyledgi yalan gr (TD 22/7/2) Su iinde od dutd selmet (TD 19/3/2)

tken->dken-

Kgdlar dkenmez ne hod mrekkebleri (TD 301/11/2) Dervler didkleri bir dkenmez kn olur (TD 239/2/1)

Ecel irer kurur ba tiz dkenr uzun ya (TD 35/5/2)



37/222

37

Kelime inde Deime t>d

Olupdurcmlesi sultanna kul (RN 72 /1) Dn gni klgl tat ayak uzadup yatmagl (TD 159/3/1) Gnl sndbulud hem Hakk'a yaknd (TD 57/4/1)

Kelime Sonunda k>g deimeleri

olmak >olmag

Her bir kii bir i dutar ol dosta yakn olmaga (TD 275/1)

p > bdeimeleri

Kelime iinde ve kelime banda gnmz Trkesinde p nsz ile

kullanlan baz kelimeler eserde b nszyle kullanlmtr.

parmak>barmak

Ki canlu barmagn uykuya banmaz (RN 538/1

Aguya bal diy barmakuzatdum (TD 258/8/2) imdi gren gsterrbarmagla (TD 296/6/2)

pnar >bnar

Ne dcnl kuvveti olursabnar (RN 259/19 Gzinn yaym ol subnareyledi (TD 356/11/2) Agladugum isteyene gzmbnarolsun ana (TD 13/7/1)

1. 1. 2. 1. 2. Szclama

Eski Anadolu Trkesi ve Erken Azer Trkesinin bir zellii olan k>

deiimi eserlerde grlmektedir.

Bata deime:

k>h

Kang>hangi

Gel imdi gr bilmeyesin beg kangdur ya kullar (TD 368/6/2) Nie nin virelerkang yoldan soralar (TD 416/4/2)



38/222

38

Kabl it kendzne grkangs lykdur (TD 86/4/29

Kelime inde Szclama:

uyku >uyhu

U yz altmis tamarun uyhu ald (RN 540/1) Uyhu m'uyur kana kana dost yoln soran kii (TD 372/10/9

koku >kohu

Benligm benden koyayn senn kohun duyayn (TD 253/7/1)

yoksa >yohsa

karsun ol ton yohsa noksn irer tondan ana (TD 11/5/2)

yoksul >yohsul

Geeryohsul gibi yz bin mal ile (RN 396/1)

g>v Deimesi

Soguk>sovuk

Sovuksuyla yuyalar (TD 277/6/2) Yine kun sovuklug fuzllgn kesdi yine (TD 312/1/2) Korkmaz ss sovukdanpes ne biliser od (TD 371/6/1)

1. 1. 2. 2. kizleme

Birbirinin ayn iki ekil iin geerlidir.Trke kelimelerde heceyi

dengelemek iin nszler ikizleir.

disi>issi >ss-issi sahip

Akl adl ssbir aziz kiidir (RN 147/2) Dkkn ss dkknndan hli degldr evinden (TD 176/5/2) Ben emnet ssyla anda bitrip geldm (TD 181/9/2)



39/222

39

Asg>ass fayda

Ne ass eyledi gr ahi kibri (RN 177/1) Ben ziynum assya anda degip geldm (TD 191/3/2)

Isg>ss I "

Kelime banda dar bir nlden nce bulunan y sesi der. Bu hem erken

Azer hem de Modern Azer Trkesinin bir zelliidir.

Ylan>lan

Nie yatur dbeni lan yan beni (TD 22/2/2) Nie yatur dbeni lan yan beni (TD 35/2/2) Yirn ka'rnda berkiyen ol aglu lanbenem (TD 194/3/2)

Yldz>lduz

Bilmeye yz bin mneccim tlim ne lduzdan gelr (TD 42/4/2) klarun lduz her-dem avua benzer (TD 66/4/2)

Yldrm>ldurum

Bahiln gnlini ldurum urd (RN 398/1)

1. 1. 2. 4. Gme

ki fonemin karlkl olarak niteliklerinden bir ey kaybetmemeleri artyla

birbirlerinin yerine gemeleri hadisesidir.14 Eserlerdeki bu ses olay bir nl

ve bir nsz arasnda meydana gelmektedir. ncelenen eserlerde gibi>bigi

kelimelerinin ikisi de kullanlmaktadr.

14 Tahir Nejat Gencan, (2001), Dilbilgisi, Ayra Yayn evi, stanbul, s. 36.



40/222

40

gibi> bigi

Delbigi talbnma iy b-re batdun tut (TD 18/7/2) d agacbigi yanar vcdum (TD 50/2/1)



41/222

41

1. 2. EKL BLGS

1. 2. 1. EKLER

1. 2. 1. 1. sim ekim Ekleri

simlerin kendi aralarnda, edatlar ve fiillerle olan ilikilerinde aldklar

eklerdir.

1. 2. 1. 1. 1. yelik Ekleri

simlere gelip onlarn kime ait olduklarn bildirirler. Eserde iyelik ekleri baz

kk ses deimelerinin dnda bugnk Trkedeki ekler ile ayndr.

a) Teklik 1. ahs: -m, -(U)m

Benm sz+m tutup imansuz lme (RN 198/1) Varisa derd+me dermam virgil (RN 41/2) Bu dem yz+m sre turam her dem ayum yini togar (TD 77/1/1)

b) Teklik 2. ahs: -n, -(U)n Ynus cmle sz+n sana feride (RN 82/1) z+ni begenp haber virrsin (RN 113/2) Senn ol dost+una buan kimise (RN 122/1) Mi'rc'nda diledg mmeti+n vardur (TD 81/3/1) Ynus senn ayb+un gzlegil ayrug ko (TD 86/7/2) Bell biln cn sret+n sakalna gldi gider (TD 87/4/2)

Gaflete virme z+ni dny-perestlik eyleyp (TD 87/7/2) Miskn Ynus a gz+ni (TD 88/9/3)

c) Teklik 3. ahs: I, -sI

Takaza+s zamanun bir gn ire (RN 137/1) rrdi devlete 'akl bil+si (RN 79/2) Buu i+i heman kfr dalaldr (RN 202/1)

Gzi grmez kiinin sevg+si yok (RN 527/2) Vcdun cbbe+sin kla k it (TD 91/12/1)



42/222

42

Mrebb+si ne dirise pes ol an dutmak gerek (TD 140/271)

Ata belinden bir zamn ana+s-na ddi gnl (TD 152/1/2)

d) okluk 1. ahs: -mUz, -(U)mUz

ad old dost+umuz dman+umuz mat (RN 175/1) arh- felek yogd cnlar+umuz var iken (TD 243/1/2) Sen fkhsun ben fakr sana tan+umuz yokdur (TD 248/10/2) Tartalum gnhumuz arturalum h+umuz (TD 251/2/29

Bu ne acyib ser-gze kard bagr+umuz-da ba (TD 286/3/2) At+umuz eyerlendi edk el-hamdli'l-lh (TD 292/5/2) Ol dostla bzr+umuz fln vak(TDan ber degl (TD 294/6/2) bdestmz namz+umuz dogrulkdur tatmz (TD 307/4/2) U yine nazar old bu bizm cn+umuz+a (TD 311/1/2) Karanu sin iinde otura yan+umuz+a (TD 311/5/2)

e) okluk 2. ahs: nUz, -(U)nUz

Ulu+nuz kim durur kimn iisiz (RN 49/2) it ne dir hors+unuz (TD 88/2/1) Gelr gnle batlur hl+nze hlda gelr (TD 92/4/2) Agz agzdan kutludur ola ki sz+nz duta (TD 104/8/2)

f )okluk 3. ahs: lArI

Azad old bular kaygu+lar yok (RN 75/2 ) Eginleri btn karn+lar tok (RN 75/1) Anunn cmle i ulu+larun-dr (RN 84/2) Ecel hrman+larn+ yile vire (RN 137/2) Bri gcm yitdgince soy+larn+ soylayayn (TD 283/7/1) Ugr diy kullarn+ giriftr iden ol (TD 328/7/2) Hak sz+lerin+i syler cnlar hayrn eyler (TD 319/2/1)



43/222

43

Gz+lerin+i giryn ider cigerini biryn ider (TD 379/9/2)

Gtrdm perde+lerin+i ddruma baksun dimi (TD 122/6/1) Dinledi sz+lerin+i sr szi dervlern (TD 149/4/2)

1. 2. 1. 1. 2. Hal Ekleri

simlerin cmle iinde dier kelimelerle olan ilgilerinin salanmas iin

aldklar eklerdir. Yaln hal eksizdir. Dier durumlar eitli ekler alrlar. Hl eklerinin

saysnda da dilde tam bir birlik yoktur. Baz dilciler be olduunu, bazlar alt

olduunu, bazlar da hl eklerinin dokuz olduunu belirtmektedirler.Kaya Bilgegil,15 Tahir Nejat Gencan,16 Kemal Demiray17 hl ekleri saysnn

be (Yaln hal, ykleme hali, ynelme hali, bulunma hali, kma hali) olduunu

sylerler.

Hal eki saysnn alt olduunu syleyenler ilgi, (genetive, tamlayan) ekini de

hal eki saymaktadr.18

Muharrem Ergin hal eklerinin asl grevlerinin ismi fiile balayan ve isimlerle

fiiller arasnda ilgi kuran ekler olduunu sylemektedir. Hal ekleri ismi bazen isme,

ok defa ise fiile balayan eklerdir. smi edata da balarlar; fakat bu da aslnda fiile

balamak iindir. Ksacas hal ekleri esas itibariyle ismi fiile balayan, isimlerle

fiiller arasnda mnasebet kuran eklerdir. 19

a) lgi Eki

Bu eknsz ile biten isimlerde Un, nl ile bitenlerde -nUn dur.

15 Kaya Bilgegil, (1984), Trke Dilbilgisi, stanbul s.34-35.16Gencan, a. g.e., s.45-46.17 Kemal Demiray, (1958), Temel Dilbilgisi, stanbul, s.55-57.18

Vecihe Hatipolu, (1982), Dilbilgisi Terimleri Szl, Ankara, s.36-37.19 Muharrem Ergin, (1994),niversiteler in Trk Dili,stanbul, Bayrak Yaynlar, s. 283.



44/222

44

Kamu buhl ehli+nn ii bu ola (RN 407/1)

Mdam kfr u nifak a+nun iidr (RN 30/2) Pes a+nun kiileri kanda ola (RN 52/2) Takazas zaman+un bir gun ire (RN 137/19 A+nun ahvali hale benzemez hi (RN 204/1) Cihanda hi a+nun misli bulunmaz (RN 206/2) Buu alms a+nun agz dili yok (RN 220/2) Terk eylegil sen senlign a+nun kn bul anun (TD 93/4/2) klar l-mekn olur cihn+un terkini urur (TD 93/5/2) Ne grdi Leyl+nun yzinde Mecnn (TD 95/4/1) ilgi eki:

Hasretinden ol ma'kun gzi yabnarolur (TD 93/1/2)

b) Ynelme Eki

Bu ek -A dr. Eski Trkenin -gAekinden inkiaf etmitir. nlyle bitenbir kelimeye geldii zaman araya yardmc -y- sesi gelmektedir:

Ne severisen ol yana+y+a yiden (RN 35/2) Hi anmadun beni san+a ne yazdum (RN 43/1) Ynelp san+a geldm halmi bil (RN 44/19 Ele gireni zindan+a ururlar (RN 48/2)

Olupdur cmlesi sultann+a kul (RN 72/2) Hrs u tama bende rak hem ardum+a atan benem (TD 212/1/1) Pdih olan kiiye sekbn olmak olma+y+a (TD 220/4/2 ) Yana yana kl oluban sen makanun yoln+a (TD 226/3/2) Ynus eydr iy sultnum k odn+a yand cnum (TD 226/7/2)Ynelme hal ekinin, yaklama ana grevi yannda

eserlerde farkl grev ve anlama sahip olduu grlmektedir.



45/222

45

a)Uzaklama grevinde:

Kyamaz virmege canna gedi. (RN 376/1)

b)iin anlamnda:

Selam virmeklige gin diremez. (RN 150/1)

c) Ykleme Eki

-I

smin yaln halinden sonra gelir.

'Azim cihan durur gnl cihan+ (RN 17/1) Salacam+ gtrdiler (TD 184/7/2)

yelik eklerinden sonra

Hi onarmaz bagrban hayr iden bezer lm (TD 198/4) Oturup degme yirde syleme kun szin (TD 254/6)d) Bulunma Eki

Bu ek -dA ekidir.

Bin er tonlu tururlar tapusn+da (RN 32/1) Buuk gn turmayan 'akln katn+da (RN 38/19 Bu yol+da da'vi sgmaz ma'ni gerek (RN 37/1) Olun kim yiri yurdi an+da ola (RN 52/2) Bugn Mansr benem kun yoln+da (TD 289/7/29 Ki kald kapu+da andan ier (TD 290/13/2) Ik sultn Tapduk durur Ynus ged bu kapu+da (TD 294/9/2)Bulunma hal ekinin bulunma ana grevi yannda eserlerde farkl grev ve

anlama sahip olduu grlmektedir.



46/222


47/222

47

Bir avu topraga bun+ca kyl u kl (TD 417/25/2)

Dost old bize mihmn bun+ca yl bunca zamn (TD 40/6/2)

-a gre:

Okuram hum kend dilm+ce (TD 50/6/2)

g) Yer- Yn Eki

Bu ek -rA -ArU, gArudur. Bu eklerle kurulan kelimeler unlardr:

+re>ire

Ki bin er ehrire el bir itdi (RN 477/1) Akl gnl ire turur ol haslet besler an (TD 412/2/2) Hasan'dur cismm ire nr- mn (TD 31/6/2) y dost seni severem cn ire yirn vardur (TD 51/1/2Tara

Gnllerden seni sen tara atdun (RN 124/2) Olursn tara sen ol ier ho (RN 231/1) Kime eydibilesin gel evnden tara k (TD 131/7/2) Ende ehrinden tara bir ulu mekndaydum (TD 169/4/2)

Son+ra>Sonra

Acebdr olasn sonrapeimn (RN 282/2) Evvel dem yaratd sonra peygamberleri (TD 233/6/2 L-erkden okursn sonra erk katarsn (TD 248/1/29 Senden sonra sylene key eylgn varsa (TD 300/2/1)

ze+re> zere

Aaklk zeredr yir ile gg (RN 170/1) n glden gir dndi budak zere kond (TD 367/5/2) Cnum zere turd Rahmn erisin dirdi (TD 394/2/2) Belks'la taht zere mhr-i Sleymn'daydum (TD 198/5/2)



48/222

48

ge+ r>ier

Olursn tara sen ol ier ho (RN 231/1) erden ier bir key latf nihndaydum (TD 169/5/2) Pk eyledm iersin mlketini yuyan benem (TD 197/3/1) ermebakarsan buuk pulluk nesne yok (TD 227/5/1)

l+ger> iler

Mrebbisiz iler varmaya i (RN 180/2 lm-i sbkdan iler dah Elest belrmedin (TD 317/7/1) ler vard Ms lan oturm aglar (TD 356/11/1) Ben bu sretden iler adum Ynus degl iken (TD 169/11/1)

Yok+garu >yukaru

Yukaru bakar ol ah agz rak (RN 291/1) Yukaru illeri kamu (TD 27//2/1)

n vade ire cna ka yukaru hana (TD 340/2/1

h) Ara- Birliktelik Eki

Bu ek iledir; ilenin ilk hecesi nlyle biten tabanlarda yye dner.

le

Ern baylg mal ile degldir (RN 397/1 Nie bu dirlig ile yolda (RN 120/2) Eydrler fln ldi mlkile ml kald (TD 124/11/1) Yol eri+yle yoldadur yolsuza yolda degl (TD 169/4/1)

1. 2. 1. 1. 3. okluk Eki

okluk eki -lArdr.

Sakngil kim bu-lar-dan olmayasn (RN 25/1) Bahadur-lar demur yrekli er-ler (RN 46/2)



49/222

49

Mark ton-lar geyer biner burag at (RN 58/2)

Sipahi-ler kamu tapuya turd (RN 69/2) Eren-ler nefesidr devletmz (TD 20/8/1)

1. 2. 1. 2. Fiil ekimi

ekimle anlam kazanan fiillerin bu zellii onu dier kelime trlerinden

ayran zelliktir. ekimli bir fiil blmden olumaktadr.

Fiil kk-gvde+ekil veya zaman eki+kii eki

1. 2. 1. 2. 1. Fiil ekiminde Kullanlan ahs Ekleri

Tasrife giren fiilin yapan, olan ve yapmas ya da olmas tasarlanan kiiyi,

varl, kavram gsteren eklerdir. Trkede fiil ekiminde kullanlan kii ekleri

eittir.

1. 2. 1. 2. 1. 1 ahs Zamiri Asll ahs Ekleri

En kapsaml kullanm alanna sahip eklerdir. ahs zamirlerinin deiime

urayp eklemesi sonucu ortaya kmlardr.

eliden kl-ur-am h bilmezem ki ne beldur (TD59/5/2) suun bil-mez-sen bildireyin (RN 344/1) Ne kim dilerse kl-ur ol erat iinde (TD 295/6/2) Bize muhib olanlar Hak'dan dil-er-z anlar (TD 265/3/1)

1. 2. 1. 2. 1. 2. yelik Eki Asll ahs Ekleri

Sadece grlen gemi zaman ve art ekiminde kullanlr. nc teklik

ahs burada da eksizdir. Bu ekler hem ahs hem de zaman ifade eder.

y Ynus rifisen anla-du-m bil-d-m dime (TD 84/7/1) Dime-du-n ol kimseye ol kii kan (RN 42/1)



50/222

50

1. 2. 1 .2. 2. Fiilde ekil ve Zaman Ekleri

Bu ekler, fiil kk ve gvdelerinin belirttii i, olu ve kl ekil ve zamanna

balayan eklerdir.

1. 2. 1. 2. 1. 1. Fiil Kipleri

Fiil kipleri ekil ve zaman zellii kazandrr. Fiil kipleri iki balk altnda

incelenir.

1. 2. 1. 2. 1. 1. 1. Bildirme Kipleri

Yaplm, yaplyor, yaplacak olan bir i, olu ve kl haber veren fiil

kipleridir.

1. 2. 1. 2. 1. 1. 1. 1. Gemi Zaman

Grlen Gemi Zaman dI

Eserde bu zaman dI ekiyle karlanr. Ek nls 3. ahslarda sadece dz-dar

ekliyledir.

Tama' birle eger ben yoldan az-dum (RN 43/2) Ben benligmden gedm gzm hicbn a-dum (TD 271/2/2 Gnllerden seni sen tara at-dun (RN 124/2) Git-di begler mrveti binmiler birer at (TD 231/3/1)

renilen (Duyulan) Gemi Zaman mI

Umakdag Hrleri gey-mi anlar nr tonlar (TD16/7/1) n ben beni unutmam yle ki sana git (TD 52/2/1) Ynus eydr Allah dirz Allah'la kaplmuz (TD333/7/2)

1. 2. 1. 2. 1. 1. 1. 2. imdiki Zaman

Her iki eserde de imdiki zaman eki kullanlmamtr.



51/222

51

1. 2. 1. 2. 1. 1. 1. 3. Geni Zaman (A/I) r

Genel ifadeli bir kiptir.. Gemi, imdiki ve gelecek zaman kapsar. Esrlerdeki

geni zamann olumlu ekimi (A, I) r ekleriyle salanr.

Senligi bu ara yirden gid-er-mez-sen old duzak (TD128/5/2) Seni ulu saadete yit-r-r (RN 311/2) Cbbe v hrka taht u tc bular vir-r-ler ka bc (TD130/5/1)

1 .2 .1 .3 .1 .1 .1 .4 .Gelecek ZamanIsArEserlerde IsAr eki gelecek zaman eki olarak kullanlmtr.

Ayruk sretde ne kalur kim kl-sar zhd t'at (TD 385/3/1) idn iy ulular hir zamn ol-sar(TD 106/2/1)

1. 2. 1. 3. 1. 1. 2. Tasarlama Kipleri

1. 2. 1. 3. 1. 1. 1. 1. stekKipi -(y)A

Tasarlanan fiilin istendiini aklar. Dilek ifade eder. stek kipi eserlerde

deiik fonksiyonlarda kullanlmtr.

Gelecek zaman anlamnda:

Zebnler n gel-e-ler beni yalnuz bul-a-larBilmedgm dil sor-a-lar sen yardm eylegil alap (TD 243/4/1)

Va'de olund kamuya kim greler yarn an (TD 24/5/1)

stek fonksiyonunda:

Nie bir handn olan y nie bir giryn ol-a-m (TD 201/1/1) Mchede ekersen mhade id-esin (TD242/2/2)art fonksiyonunda:

Sekiz Umagun Hrsi eger bezenp gel-e-ler(TD 8/2/1)Geni zaman fonksiyonunda:

Bulasn sabrla Mirac u Tur (RN 312/2)



52/222

52

Ayrca gerek kelimesi ile kullanld rneklerde

gereklilik manas da vardr.

Neyi neye gerek ol bile gerek (RN 338/1) Gerek hariciler srile ardan (RN 476/2)1. 2. 1. 3. 1. 1. 1. 2. GereklilikKipi

Tasarlanan iin veya fiilin gerekli olduunu bildiren ekimdir. Bu ekim

eserlerde farkl ekillerde yaplmtr. mAlIeki kullanlmamtr.

mAk + gerek

Her kim dost severise dostdan yana git-mek gerek (TD17/4/1) Dnyeye gelen kiiler yola bile gel-mek gerek (TD 137/1/1)

mAk+lazm

l-mek lzmdur kamuya ben lmedin kanca varam (TD205/6/2)

1 . 2 .1 .3 .1 .1 . 1. 3. Emir kipi

Fiilin yaplmas gerektiini emir eklinde ifade eden kiptir. 2. ahs iin gIl

eki kullanlmtr.

ylebil-n ol mahlka ol Rahm Rahmn benem (TD 29/2/1) Nieleri korkutm ol-ma-sn kim korkasn (49/5/1) Gel iretm dinle ge akl koma belede (TD 167/4/2) Birbakgl saga sola taglma degme yola (TD 42/4/1) Bir kiiden sorgl haber kim manden haberi var Bir kiiye virgil gnl cnnda k eseri var (TD 47/4/1)



53/222

53

1. 2. 1. 3. Cevher Fiili (i-)

Eski Trkedeki ekli er-dir. Cevheri fiilin iki temel grevi vardr :

Cevher Fiilinin sim Veya Kelime Gruplarn Yklemletirmesi

Adlarn ve kelime gruplarnn sonlarna gelerek onlarn yklem olmasn

salar. sim unsurundan sonra cevheri fiil gelir. Sonrasnda kii eki getirilir. ( iyelik

kkenli, kii zamiri kkenli ekleri. )

Grlen Gemi Zaman ekimi

Bu cihna gelmedin maklabir idm (TD223/1/1) Ol pynsuz devirde ne Ms ne Tr idm (TD223/2/2) Gnlm idi kaygulu nefsm syi benm 8D.225/4/2) Ben ol idm olben idi imdi niesi kesile (TD317/7/2) Bunlar bir vaktbegler idi kapuclarkorlar idi (TD368/6/2)

Duyulan (renilen )Gemi Zaman ekimi

Zr bizm bu gnlmz ser-myeli dkkn imi (TD117/6/2 Tevhd imi cmle lem tevhdi bilendr dem (TD125/6/1) Dil tutuban yridgm yadlguma dell imi (TD205/2/1) nce Srt kprsi genez imi bu yolda (TD375/7/1)

Geni Zaman ekimi

Ben Ynus-b-re-y-em (TD404/9/1) Badan ayaga yare-y-em (TD404/9/2)

Cevher Fiilinin Fiillerin Birleik ekimlerini Oluturmas

Fiillerin birleik ekimlerini oluturur. ekimli fiilleri birleik zamanl yapar.



54/222

54

N'olayd ben an gr-e-y-dm bu gzle (TD 234/1/7)

Ik drna dost zlfi as-m-d beni uryn ( TD 67/5/2) dem toprak yat-m-d at lemi dut-m-d (TD 87/3/1)

1. 2. 1. 4. Yapm Eki

Eserlerde isimden isim yapma eki, isimden fiil yapma eki, fiilden fiil yapma

eki, fiilden isim yapma eki rnekleri mevcuttur.

a) simden sim Yapma Ekleri

-cI, -I

Komazlar yol+cy yolda tururlar (RN 87/1) agrd mutu+c geldi kana'at (RN 87/2) Yalan+clk fiilegil ka yalandur dimegil (TD 65/4/2) Soru+c gelr yir yrtup sorar Tanr'n kimdr diy (TD 72/4/1) Menzile irmez kalur yol eri yuva+c (TD 352/1/1) Bunlar bir vakt begler idi kapu+clar korlar idi (TD 368/6/1)

-dA

Nie bu dirlig ile yol+da olasn (RN 20/1) n ugr yol+da+ ban virr (RN 345/1) Andan ber kim kun benmle yo+-da old (TD 394/1/2) y yrnlar iy kar+dalar grn beni n'itdm ah (TD 399/1/2) Tosbagaya ugradum gzszsepek yol+da+ (TD 407/12/1) Esen kalsun rz+dalar+um (TD 413/2/1)lU

Eya us+lu kii sen bir haber vir (RN 247/1) Ki can+lu barmagm uykuya banmaz (RN 538/1) Ki bunca dr+l mhmel bu sarayda (RN 266/1) Sabr+lu devleti dayim olsar (RN 287/1)



55/222

55

Ne baht+lu-dur cnlar hep mahabbet iinde (TD 295/6/1)

Yidi dr+l nin gerek hakkate irenlere (TD 298/1/2) Maka yz bir dr+l yol gsterr (TD 308/3/2)

-sUz

man+suz kalsar ol 'asi can (RN 91/2) Ev s+suz olcak ugr gelince (RN 229/1) Yrr bir cn+suz sret lem halinden b-gam (TD 201/2/2)

Cihna dmiem el+sz ayak+uz (TD 203/3/1) Ik+suzlara gynr zm anunn f olur rzum (TD 204/2/1) Ol pyn+suz devirde ne Ms ne Tr idm (TD 223/2/2) Kanad+suz kulayn kaldun yabanda (TD279/5/1)

lIk

Dimesn kim ben dyam ya d+lk kandan ana (TD 25/5/2)

Mest oluban agrur derv+lik bhtn bana (TD 14/4/2) Havf rec nice gelr var+lk yok+luk bragana (TD 27/3/2)

cA

Evvel gele ol yuyuc ardn+ca ol su koyuc (TD 6/4/1) Ardum+ca talar atan gller nisr olsun ana (TD 13/3/2)

b) simden Fiil Yapma Ekleri-A

Akar yaum sele benz+er mr geer yile benz+erGler yzn gle benz+er ne bilsn gee bu aglar

-Ar

Gazal yapraklayn benzm sar+ar-d Ag+ar pervze kular



56/222

56

-l

Nieler eydr Ynus'a n koca-l-dun k kogl (TD 33/2/1)

+lA-

Cmle bir an bir+ler cmle ana giderler (TD 278/2/2) Nefesn cnlar baglar(TD 247/2/1) kincisi tarkat kulluga bil bag+laya (76/4/1)

c) Fiilden sim Yapma Ekleri

-k, -(U)k

Dek ayru-g-a degl benm klcm (RN 199/1) Ayr-uk bana ne gam gussa n inyet dostdan ola (TD 4/1/1) Geln tan-uk idelm ii kolay tutalum (TD 103/5/2) Bin uyagur bin bir togar buyr-uk ile gelmi meger (TD 87/6) Benm cnum uyan-uk-dur dost yzine bakan benem (TD 187/1/1) Girdm gnl sn-ugna gnlleri dzer oldum (TD 222/3/2) Bi bl-k oluban kim kla t'at (TD 20/3/2)

-Ak

Dir(i)n-egi tagdan gelmi cn u gnl mahbs olm (TD 414/5/1) Bu dervlik tur-ag bir acyib tur-ak-dr (TD 84/1) Ne turum var ne tur-agum h yirde yokdur karrum (TD 175/4/1)

-gU

Gzi grmez kii sev-gden rak (RN 524/1) Azad old bular kay-gu-lar yok (RN 75/1) Yala kaygudan gzleri tolmu (RN 149/1) Fikir yum oglandur ende kay-gu kndur (TD 120/2/1) Dn gn kay

-gular yirsin n'ideyin yohsuln dirsin (TD 148/5/1)



57/222

57

-(I)n

Yeni tertib yeni i yeni dg-n (RN 367/1) Yarnum bugn bana ho bayram dg-n bana (TD 397/1/1) Grdi gzm dost yzni yas kamu dg-n-dr bana (TD 7/2/1) Miskn dem oglann benzetmiler ek-in+ciye (TD 388/3/1) Kanda bir od yanarsa nin var dt-n tter (TD 78/2/2) Ikun od karsar Ar'a degin dt-n+mi (TD 409/2/2) Yigid iken lenlere gk ek-in+i bimi gibi (TD 388/4/2)

-U

rrdi devlete akl bil--si (RN 179/2) Bakar l- gibi zn nur yok (RN 519/2) nyet old Hak'dan l- dirgrp geldm (TD 191/12/2) An sen senden iste o senden ayr-u olmaz (TD 103/1/2)

-IcI Ol Kdir-i Kn feyekn lutf id-ici Sbhn benem (TD 211/1/2) Ik dilde genez olur k bil-ici az olur (TD 331/3/2) ll sev-ici-dr seni kyile seveni (TD 357/7/2) Kamular gz gibidr sen bak-c (RN 587/1)

Fiilimsi ekleri:

sim-fiil ekleri:

-mAk

Agla-mak gl-mek ka diril-mek lmek ka (TD390/4/1) Yrdan ayru olnca aslup l-mek yigdr (TD398/2/1) Dmnlar eydr bana sz di-mek kandan sana (TD51/3/1) N'idem di-mek rag oldbulardan (RN 76/2)

Nie bir gr-me-mek agl gzini (RN 522/2)



58/222

58

-I

Geldm grdm bir ry-i seni seven kalmaz ana (TD 25/3/1) Ol bak- biz bakduk yirmedik m u hs (TD 22/2/1)

Sfat-fiil ekleri

-An

lem ilmin okyan drt mezheb srrn tuyan (TD 110/3/1) k cnna k koyan ol bir yce Sbhn'm (TD 121/1/1)

-dIk

Bas-duk yirde fitne bitdi iletdi yine nefsn

-AsI

Ol dem kancaru kaalar ba kurtar-as yir gerek

Zarf-fiil grubu tekil eden ekler:

I

k ldi di-y- sala virrler (TD 113/8/2) Kaan gele di-y- dost hazr olgl (RN 223/2) Bin yl zr klursam hln nedr di-y- sormaz (TD 104/5/2)

Ip (UP (y)Up)

Tanr'nun buyrugn tut-up bi vakt namz klsa gerek (TD 136/1) Kl tart-up gelr yir alagndan (RN 156/2) Kime kapu a-up kime yaparsn (RN 21/2) Bu halyk bilsnler anda bul-n-up geldm (TD 192/11/2

UbanUbanI~ArAk

Bir kimsenn devletine tan id-ben biz gelmezz (TD 114/2/2) Derghna yz tut-uban hemn bir ikrrdur bize (TD 333/7/2)



59/222

59

k-uban gl-zra karu (TD 343/5/2)

-(y)IncA

Ev ssuz olcak ugr gel-ince (RN 239/3)

-AndA

art u farz olmaz anda cn kda kal-anda (TD 264/3/2)

-mAdIn

Ya Hak'-dan kork-madn asr okudugun(RN 235/1) n imret ol-madn taundag mamr nedr (TD 56/3/1)

-mAdAn

Hak bir gnl virdi bana h di-meden hayrn olur (TD 49/1/1)

-dUkA

Gn gel-dke benzn solar solsa gerek imden gir (TD 286/2/2) D-dke ge Hubb'l-Vatn zerrece kalmaz me'men (TD 365/4/1)

-dUkdA

Y cnum al-dukda sn ola m y Rab (TD 15/4/2)

-ken

Ben bu sretden iler adum Ynus degl iken (TD 169/11/1)

d) Fiilden Fiil Yapma Ekleri

-dUr

Tol-dur kadeh sungl bize k arbndan iy sk (TD 387/5/2) Ik durur fet bel dn-drr hlden hle (TD 26/2/1)



60/222

60

-gur

Durgurd drt leti adn insn eyledi (TD 358/5/2)

-n

Ol birn nr bana gr--ndi er yznden (TD 43/9/1) Levh-kalem alnmadn Mirc'a kdir idm (TD 24/1/1)

-

Cnlar anda bil-i-di ol dem gnl al--d (43/6/7)

-l

Gnler gee yl evr-ile stme sinlem obrla (TD 275/4/2)

-r

Komadugun gtrmek d--r-e yatlu ie (TD 76/5/2) Cnum Hazret'e u-u-r-dum

Ecel erbetin i--r-dm

-t

Ki k syle-dr dildre karu (TD 45/3/1)

1. 2. 2. KELME TR

1. 2. 2. 1. sim

zel simler

a. Allah anlamndaki kelimeler: Azz, Basr, Cebbr, Cebbr-

'lem Cell, Cell, alap, Deyyn, El-hakk, Furkn, Gaffr'z-

Znb,Gufran, Hakk, Hlik, Gufrn, Hayy, Hayy'l-Bek, H, Hve,

Kadr, Kayym, Kerm, Ma'ka, Mennn, Mevl, Padiah- lem yezel,

Kerim-i Zl celal, Sultan- cihan, Sultan- vakt, Tanr.



61/222

61

b. Peygamberimiz iin kullanlan kelimeler: Drr-i yetm, Ebul

Mslim, Fahr- 'lem, Habb Hitm'l-mrseln, Kandl, Mustaf,

Mcteb, Reslul-lah, Resl- mutlak, Halil.

c. Peygamber isimleri: dem, Cercs, Dvd, Eyyb, brahim,

drs, lys, s, sml, Hzr, Ms(Ms), Nuh, Zlkarneyn, Yakub,

Yusuf, Sleyman, lyas, Muhammed.

d. Melek isimleri: Azrl,Cebrl, Ferite, feriteh,. Hrt-Mrt,

bls, srfl, Kirmen ktibn, Mikail.

e. Din alimleri ve sahabiler: Ashb- suff, Barak Baba, Cafer-i

Tayyr, Cneyd-i Badadi, Drt yr, Ebu Bekir (Sddk), Hallc- Mansr,

Hamza, brhm Edhem, mrn, Lokmn, Mansr- Badd, Mevln,

Murtaza, Sar Saltuk, Tapduk.

f. Destani kahramanlar: Rstem, Ferhad-irin, Leyla-Mecnun.

g. Gk cisimleri: Ar, Mirrih, Bercis, Zuhal.

h. Yer isimleri: Arasat, Behit, Dergh, Guristn, Firdevs,

Hacer'l-Esved, Hicz, Ka'be, Kf, Konya, Maher, Makber, mescid,

Mirac, Rum, Saf, saray, Sidretl mnteha, Sivas,

.Kadn isimleri: Belks, Havva, Leyli/Leyla, Meryem, irin,

Zhre, Zleyha.

i.Tannm baka kii isimleri: Calinus, Bukrat, Hzr, Hsrev,

Sikender, Mecnun, Ferhad, Feridun, Nuin-revan, Nemrud, Haman, Karun.

j. Da isimleri: Tur,Kaf.

Cins isima. Musiki letleri: nay, eng, tef, tabl, rebab, saz,

nakus (kilise algs).



62/222

62

b. Eya isimleri: k epenek, brk, ayine, susak, kisvet, klng,

nikab, mk, znnar, em, dervaze, omak, asa, aga at (tabut), ocak, kiri,

ine, evgen, kln, yay, piyale, kadeh, raht, kagt.

c. Hayvan isimleri ve hayvan organlar:balaban (doan), bere

(kuzu), dilg, devleng (toygar kuu), drrac, gzsepek (kstebek), lan,

keler (kurbaa), koduk, ir (arslan), togan, ku, gercin, blbl, aru,

sinek, pervane, bayku, mismil (koyun) kurd, yan, karnca, akrep, rdek,

aylak, kaz, bahri, ah balaban, za (karga) boz yapalak (bayku cinsi) bl

(kanat), kerkes, tosbaga, koyun, murg, hnzr (domuz), horus, koduk (eekyavrusu), minkar (ku gagas), yapa (ty), ahin, ceylan, gazal, kz.

d. Bitki isimleri: aa, gl, reyhan, mie/bie, d aac, nohud,

mugayla dikeni, ney-eker (eker kam), hr, benefe, nergis, iek,

snbl, servi,iek,

e. Yiyecek ve iecek isimleri: eker, erbet, zm, incir, nu (bal),

nukl (meze), arab, ehd (bal), yimi, yumurda, duz, eftal, zerdal, ya,

bal, su.

f. Maden isimleri: altun, zer, gm, demur, muhas (bakr), sadef,

tutiya, inci, mirvarid (inci) mercan.

g.Eitim-retim: Okma, ilm, mescid, medrese, danimend, alim,

hoca, mft, mderris, mrebbi, akird, tefsir, ilm-i hikmet, kad,

mrekkeb, kalem.

h. -alma hayat: Ba,bahe, bostan, ekin, ekinci,

sarraf,demir,rs, derzi, sayyad, dkkan, bezirgan, kervan, sermaye, bazar,

. Askeri kavramlar: ordu, binba, avu, er, ukal, kl, ok-yay,

kalkan, mancnk.



63/222

63

Somut isim

H kimesne bu milkden virmez ninumuz (TD 416/11/2) Drt ferite yogurd birpeygamber eyledi (TD 355/5/2) Durgurd drt leti adn insn eyledi (TD 358/5/2) Kangburcdanbakarsan ol sultna gne gelr (TD 92/8/2) Hasretinden ol ma'kun gzi yabnarolur (TD 93/1/2)

Soyut sim

Aldanuban kalma buna tztevbeye gelmek gerek (TD 137/2/2) Bearet eyledi tz tahta bindi (RN 178/2) Hasretinden ol ma'kun gzi ya bnarolur (TD 93/1/2) Yz yire uruban idermnct (TD 20/2/2) Dirisen bin nasihat ana sinmez (RN 400/1)

Topluluk smi

Hayvn durur anun gibi tagda yrrsri sri (TD 112/3/1) Sret gzi ne griser dost meclisi kandalgn (TD 234/5/1) Bir meclisdrmeclismz anda ciger kebb olur (TD 326/2/1) Senn in kornur hsl ordu iinde (TD 265/3/1)

okluk smi

Bahadurlardemur yrekli erler (RN 46/2) Didiler kamus nefs kullardur(RN 50/1) Mark ton-largeyer biner burag at (RN 58/2)

Asl Say smi

Bir

Niebirgrmemek agl gzini (RN 522/2) Dn-gn im budur hemn nefsmebirTatar oldum (TD 220/6/2)



64/222

64

Birmekna varmam ki ol benm yurdum degl (TD 228/4/2)

ki

ki sultan durur sana havale (RN 19/1) kinci kapusnda iki arslan vardur anda (TD 242/8/1) Bire iki dimegi kimden fetv dutarsn (TD 248/1/2) Anda iki dilber var bilmezsin ki sorasn (TD 250/4/1)

On bin er durur Rahmani leker (RN 22/1) gnden sonra tuyalar (TD 277/6/1) Bu dnyede kii Hak ddrn grmeye (TD 293/5/2) Muhammed'e kfirler kez agu virdiler (TD 391/5/1)

Drt

Yil ile geldi bile bil drt heves (RN 11/2) Dervn drt yannda drt ulu kapu gerek (TD 351/8/2) Drt ferite yogurd bir peygamber eyledi (TD 355/5/2) Durgurd drt leti adn insn eyledi (TD 358/5/2)

Bi

Bubi vakt namzum kun gret eyledi (TD 364/5/2)

Tanr'nun buyrugn tutupbi vakt namz klsa gerek (TD 136/1/1) Beinci kapusndabi ruhbn vardur anda (TD 242/11/1) ol birbi-on arn bizi kefen ideler egnme (TD 291/4/2)

Alt

Altbin alt yz altm alt (TD 48/15/2) Ezel bnyd urd alt gnde dny told (TD 367/7/1)

Bir ile iki i drdile bi alt (TD 133/6/1)



65/222

65

Yidi

Yidi kat yirde aaga turan (RN 169/1)

Yunus Emrede Turkce (Yashar Akdemir)

Documents

Transcript of Yunus Emrede Turkce (Yashar Akdemir)