8/10/2019 W.P Shingran

1/6

1

CHURUM W.P SHA NI A SHAWNG LAM SHINGRAN: Npawt Nhpang Karai

Masa Hkridun.

Ga HpawKarai Kasang gaw Chyurum W.P sha ni hpe ndai mungkan hta Shi a sali wunli tai ai

amyu tai na matu lata la ai re.

"Shaloi Yehowa gaw Abraham hpe, na a buga hte na a amyu, na a nwa nta na prunhtawm ngai nang hpe madun na ra de ai mung de sa wa su:2 ngai nang hpe amyu kaba shataina de ai: nang hpe ngai shaman ya na de ai rai nna, na a amying hpe galu kaba shangun ya na

we ai; nang mung chyeju daju tai nga et. 3 Nang hpe shaman ya ai wa hpe, ngai shaman ya na

we ai; nang hpe dagam ai wa hpe ngai dagam kau na we ai: na a marang e ga ningtsa na mashaamyu shagu gumring gumrat lu la shajang na mara ai, ngu nna shaga wu ai(N.N 12 :1-3)."

"Nye a ga madat nna, nye a ga shaka hkan myit yang gaw, masha amyu nlang hte hta na nanhte

nye a sali wunli tai na marin dai; kaning rai nme law, lamu ga ting nye a rai nga li ai, Nanhte gaw

nye a matu hkinjawng mungdan hte chyoi pra ai amyu tai na marin dai. Ga ndai hte gaw Israelakashu kasha ni hpe nang tsun na ga rai nga ai (Pru 19:5-6);"Makam masham hte seng ai ni gaw

Abraham a kashu kasha ni rai nga ma ai, chye nga mu. :9 makam masham hte seng ai ni gaw

kam sham ai myit rawng ai Abraham hte rau gumring gumrat hkrum lu na mara ai(Galati 3:7)"ngu ai chyum daw ni gaw anhte Abraham a kashu kasha ni rai ga ai ngu ai hpe tsun dan nga ai

sha n-ga, Abraham hpe shaman ya ai chyeju ni yawng anhte hkam la lu na re lam pahkam jaw da

nga ai.

Dai ni na anhte a mung masa, sut masa, shinggyim nga pra masa ni a lapran hta ChyurumW.P sha ni Karai Kasang a amyu sha langai tai let, ngang grin ai hku hkyik hkam ringchying

galu kaba wa na matu lawu de na ahkyak lam yan masa ni hte, gaw gap sa wa ra ga ai.

I. Shinggyim masha ngu ai hte seng ai makam ngang kang ra aiKarai Kasang a kashu kasha, Karai Kasang hte rau ask hkrung ai masha, Karai Kasang a

hpung shingkang a matu hkrung ai shinggyim masha ni re, ngu ai maka pra hkra hkum ding dek

asak hkrung sa wa ra ga ai.Dai maka ni pra wa na matu Self- understandingWho are we? Who am I? ngu ai self-

identity hpe atsawm sha chye na hkawn hkranglet sak hkrung hkawm sa ra ai. Dai hpe atsawm

sha chye na hkawn hkrang let asak hkrung nga lu na matu(a) shinggyim masha (b) Karai Kasanglata la ai Karai Kasang a masha/amyu (c) Nazari (Nazarite) ngu ai madang hku ninggam hte

ninggam atsawm chye na hkawn hkrang ai hte, asak hkrung ai myu sha ni tai ra ga ai.

a) Shinggyim masha: Masha ngu ai hpang wa ai lam, hpa majaw n dai mungkan hta asakhkrung nga ai lam ni hpe hkai ai mau mwi ni, hkap la kam sham ai lam ni n bung ai (eg. Hpung

tang hpaji (sh) Buddha makam masham ni htai ai hte, chyum mungga hta tsun da ai shai ai).

Karai Kasang a hkrang bung sum la hte maren hpan da hkrum ai ni re. Hpan da hkrum ai a manu

hpe tsaw ra hkungga manu shadan ra ai.b) Karai Kasang a amyu: I Petru 2:9-10 Karai Kasang lak san lata la ai, Karai Kasang a

hpung shingkang a matu san da hkrum ai ni re.

c) Nazari ni: Bu Hkawm 6 . Karai Kasang a hpung shingkang a matu, Karai Kasang lata

la ai amyu a shingni maka pra nga hkra tinang hkum tinang ap nawng ai tsa ban 21 W.P Nazarini tai ra ga ai. Roma 12:1-2 "hkum hkrang hpe hkrung nga ai, chyoi pra ai the, Karai Kasang kaw

sharawng awgn ai hkungga matu nawng ya u" ngu ai hte maren prat dep Nazari ngu ai hkungga

hkum tai let sak hkrung ai myu sha ni law wa jang, Karai Kasang a sali wunli tai ai amyu a kumla dan leng wa na ra ai.

8/10/2019 W.P Shingran

2/6

8/10/2019 W.P Shingran

3/6

3

mayu ai tinggyeng myit jasat kaw nna, yawng a matu marang jahtu ya shangun mayu ai myit

jasat hte Karai kaw hpyi yang, tinang hte tinang a dinghku nta masha ni a matu mung, lawm sai

ngu ai, dam lada ai myit jasat hte asak hkrung ai myu sha ni law wa jang, lam shagu hta myu shani lawan dik ai hku galu kaba wa na re.

Sinna ni a individualism ka-up wa nga ai. Asia ni a communalism she K.K a kashu kasha

ni hta nga ra ai myit jasat the grau bung pre ai re. Lam shagu hta nang grau ngai grau lachyenginhka ai dualistic thinking myit jasat hpe koi gam let, yawng mayawng gaw lam shagu htamahkri shawn matut mahkai madi shadaw hkat nga ai ngu ai relativistic thingking myit jasat hte

asak chye hkrung ra ai. Anhte a mayu da ma, Kahpu/nau myit jasat nan hkrak dik sai. Dai myit

jasat yawng kaw tup hkrak rawng wa hkra chyum laika masa hte sharin shalat la ra ai.Golden rulemasha ni nanhte hpe hkan galaw na, nanhte tsaw matsaw hte maren,

nanhte mung dai hku shanhte hpe hkan galaw mu (Mt. 7:12) ngu ai mung ga hta mahta nna myu

a shawng lam hpe gaw gap sa wa ra ai. Shaloi masha wa a kasha hpe tinang a kasha zawn, masha

wa a kajan/ kahpu kanau hpe tinang a kajan/ kahpu kanau zawn, tsaw ra manu shadan chye aimyit masa kung hpan galu kaba wa na re. Dai hku nna hten za ai lam ni, shada lachyen ginhka

jahten shaza roi rip dip ka-up hkat ai lam ni, anhte a ginra hta hkoi mat wa nna, Karai Kasang a

mungdan a manu ni hpe mu mada wa na re.`

IV. Laili laika madang tsaw ai amyu tai hkra shakut ra ga ai

Dr. Ola Hanson gaw 'amyu langai galu kaba na matu, amyu sha laika lu ra ai. Dai ni

nanhte jinghpaw laika lu manit dai. Dai hte hpaji sharin nna, galu kaba wa mu' ngu htet da aire. Ga hte laika gaw ginhka n mai ai sha rau ginrun nga ai. Laika hkum ni gaw Ga hpe

lachyum shapraw ai hkrang (symbols) ni rai nna, ga hte laika gaw myu langai a sai lam rai

nga ai. Hpa majaw nga yang, amyu ngu ai nga jang ga ngu ai nga ai, ga ngu ai nga jang daihpe hkrang shapraw ai laika ngu ai nga ai.

Ga hte Laika nnga yang myu langai ngu nna masat n mai nga ai. Laili laika gaw lam lama

ma hpe prat ban langai hte langai hpang de len shalai ya ai sha n ga, prat ban kahtap nna grin

nga hkra, zumhting da ya nga ai. Bai nna, myu langai myi mungkan ntsa hta gade daram galukaba sai ngu ai hpe dai amyu a laili laika madang kade daram madang tsaw sai ngu ai ntsa

kaw daw dan ai re. Dai re ai majaw laili laika gaw myu langai a sari sadang hpe htai dan,

hkai dan ai lam madung nan rai nga ai.Laili laika a manu dan ai lam hpe rai n chye na shi aiamyu gaw, ti nang a amyu mungkan ntsa hta gade manu dan ai ngu ai hpe nchye na lu ai.

ChyurumW.P sha ni a ga hte sharin hkaja mai ai dakkasu ni hpaw wa lu na hpe myit

shingran let ya kaw nna, laika hpan amyu myu ka lajang (sh) ga gale da ai lam nga wa hkrawoi awn ra ga ai.

V. Hpaji hta mahta nna asak hkrung ai amyu tai wa ra ai

Mungkan de hpaji len shalai ai amyu tai saga ngu ai shingran hte woi awn ra ai.Chyurum W.P sha ni gaw ga sut su ai, htunghking sut su ai, n hprang sut rai sut su ai, kraw dung

machye machyang sut su ai amyu ni re. Dai ni hpe hpaji ladat hte atsawm ka jahtuk nna

mungkan de gin len jaw lu yang, mungkan shinggyim masha amyu baw pa a matu, akyu kaja jaw

lu ai hpaji ni rai wa na re. Dr. Ola Hanson gaw, amyu langai galu kaba wana matu hpaji jawnghte sara law law lu ra ai. Nanhte hpaji jawng law law hpaw mu. Tara hkaw sara hte jawng sara

tai na sharawng mu ngu htet da ai re. Mungdan langai (sh) amyu sha langai hte seng ai maka

(national identity) hpe gin shalat ai shaloi hpaji byeng ya gaw ahkayk madung rai nga ai. Dai reai majaw, hpaji hparat hpe tsawra hkungga ai hte manu shadan let, myu wunpawng sha ni a

8/10/2019 W.P Shingran

4/6

4

shawng lam maka kaja hpe gin shalat la ra ga ai. Hpaji hkum sum hpa hte seng ai jawng ni,

college, Dakkasuni hpaw ra sai. Hpaji hkum sum hpa hta kung kyang ai ni law law nga yang she

hkamja ai, myitsawn ningchyoi kung ai, myit jasat sat lawat tsawm ai, shinggyim nga pra masa,sut masa, mung masa hta kung kyang ai, yawng hpe lam woi ningshawng lu ai amyu tai na re.

Hpaji hparat hpe chye tsaw ra let zai ladat jaw jaw, jai lang chye yang she, myu wunpawng sha

ni, lawan dik ai hku, lam shagu hta mungkan lahkam dep, galu kaba kunghpan ai amyu tai wa nare.

VI. Ningbaw ningla kaja law law nga wa ra ai

Wuhpung wuhpawng ni hta ningbaw ningla kaja n nga yang, ngang ngang kang kang hten galu kaba wa ai. Position hpe madung n dat ai sha, shingran kaja chye shaw ai hte yawng hpe

lu bung hkup lu ai machye machyang shingkang rawng ai ningbaw ningla ni woi awn yang she

myu sha ni mungkan lahkam dep ngang ngang kang kang galu kaba wa na ga ai.

Yesu sharin ai masing tara gaw(1) Mai gan amyu ni hte (du ni, up hkang ai ni hte) n mai bungai. Nanhte hta grau mayu ai wa kadai rai ti mung, nanhte a ali ama tai u ga; nanhte hta baw tai

mayu ai wa kadai rai ti mung, nlang a mayam tai u ga!. (MK. 10 43-44). N dai ma kaji zawn,

tinang a myit shanem ai wa kadai rai ti mung, sumsing lamu a mungdan hta grau kaba ai wa taina ra ai (Mt 18:4)(2) shangun ma hpe yam sha na, nga nna du sa ai n rai; shangun ma a amu hpe

galaw daw ya na hte masha law law a matu mara, asak hpe gawng malai jahpu shatai ya na nga

nna du sa ai (MK 10:43- 45; Mt 20-25-28) ngu ai re.

Hkristan ningbaw/la a masing tara ni (Christian Leadership Principles )-Hkristan ningabaw ningal masing tara hta ningbaw ningla ni a atsam ningja hpe, tinang hpa

galaw lu ai/sai ngu ai hte n daw dan ai sha, tinang woi awn ai masha ni ganing re ai atsam ningja

rawng ai ni tai wa ai ngu ai hta mahta nna she, daw dan ai re.(1) yawng mayawn hta K.K hpeshagrau sha a ra ai (2) kyang lai len kaja ra ai (3) Kaga ni hpe daw jau ai wa rai ra ai (4) tsaw ra

myit hte woi awn ra ai (5) Tinggyeng akyu shagyawm kau nna ap nawng ra ai (6) K.K kaw

tinang a asak hkrung lam ap da ra ai (7) K.K a shaman chyeju hta galu kaba wa na re ngu kam

sham ra ai (8) chyum laika hti ai hte akyu hpyi let woi awn ra ai (9) chyoi pra ai Wenyi lam woiai hpe chyena hkam la let woi awn ra ai (10) Yesu Hkristu a kasi hpe yu nna woi awn ra ai re.

Yesu Hkristu madun ai kasi hpe yu nna woi awn ai Hkristan ningbaw ningla ni woi awn

yang chyu sha, Karai Kasang a amying ningsang hta myu a shawng lam hpe gaw gap sa wa lu naga ai.

VII. Sut Masa Lam Hta Rawt Jat Galu Kaba Wa Ra Ai.(a)Karai Kasang gaw sut gan lu su chye ia atsam jaw nga ai, rai tim Karai Kasang hpe

malap mali kau ai yubak n du hkra sadi ra ai (Tara Jahprang 8:18)

(b)Hkraistan ni yawng gaw Abrahma a kashu kasha re majaw Abraham a sali wunli

dagraw ai ni re (Galati 3:26-27)(c)Karai Kasang hpe kam hpa manoi manat ai hte ding ding man man bungli galaw

shakut na sha ra ai. Karai Kasang gaw sut su chye ai nyan hpaji jaw nga ai re.

(d)Karai Kasang gaw kunhting kaja zawn sut gan hpe rem kyem nna grau law htam wa

hkra galaw shangun nga ai Karai re (Mahte 20:1-16; Luka 19: 11-17),.(e)Rai tim lagu ai hte kaling kachyit masu magaw ai hku sut su shakut ai, alu mahkawng

ai hpe Yesu ninghkap ai (Marku 7:21).

(f) Sut gan gaw Karai Kasang sharawng awng ai hku jai lang na matu re. Tinang htetinang a dinghku a mai kaja lam a matu (Mahte 7:11), nawku hpung hte seng ai lam ni

8/10/2019 W.P Shingran

5/6

5

hte (Mahte 17:24; Marku 12:42; Luka 21:1-4); kaji htum ai ni hpe garum shingtau na

matu (Mahte 6:3; 25:40,45; Luka 18:22); mungkan mungdan up hkang ai ni hta ai

hkanse a matu (Mahte 22:17; Marku 12:14; Luka 20:22) jai lang ra ai. Rai tim jai langai lam yawng gaw Yesu Hkristu hpe tsaw ra ai hte chyeju dum ai myit hte jai lang ra

ai (Mahte 26:6-13; Marku 14:3-9; Luka 7:36-50; Yawhan 12:2-8).

(g)

Ya kaw nna pyi, Wunpawng ginra gaw ja hpaga nau ra rai nga sai. Kade daramChyurum W.P sha ni ja hpaga ginshalat hpaji, hpaga ga ai ladat, kun rai len shalaihpaji, sut hpaga wuhpawng hte woi awn ai hpaji ni hpe chye da ai, hka ja da nga ga ai

ngu ai gaw, Chyurum W.P sha ni a du na ra ai aten na dut masa ring chying lam hpe

hkrang shapraw ya na lam madung rai nga sai.

VIII. Myu Sha Lam Yan (Mung masa) Hta Rawt Jat Galu Kaba Wa Ra Ai.

Mungdan langai (sh) amyu langai gaw chyum mungga hta rawng ai mungga hte marenasak n hkrung yang hten za ai de du mat wa na re. Karai Kasang hpe shingdu dat kau ai amyu

hpe Karai Kasang mung shingdu dat kau na re. Kaning re ai ningbaw ningla, ahna, sut masa ring

chying lam mung prat tup n grin lu ai. Namak lawhpa ai, teng man ding hpring ai lam n nga aisha sake manawn la nna bungli galaw ai, tara rap ra lam nnga ai, wo achyaw le achyaw rai kaling

kachyit hte woi awn ai, kap hpa yat hpa ladat hte arawng aya ahkaw ahkang tam la ai, in-group

hte kaga ni a ntsa n tara ai hku dang la shakut ai/hku dip ka-up ai lam ni gaw, hkrang bung sum

la hku hpan tawn da hkrum ai shinggyim masha langai hkrung ra ai, asak hkrung lam hte n htanshai nga ai. Dai zawn re ai masha law ai mungdan (sh) amyu gaw galu kaba lam chyana mat ai

hte ban lahkawng masum rai jang matsan mat ai. N galu kaba jat mat ai sha, lam shagu hta hpang

hkrat ngam nga mat na re.Mungdan shagu (sh) amyu shagu hta nammak law hpa ai, teng man ding hpring ai lam nnga ai,

tara rap ra lam hpe tsaw ra hkunga lam nnga ai, kaling kachyit ladat hte wo achyaw le achyaw rai

dang la shakut chye ai ni woi awn jang htenza mat wa ai re. Chyurum W.P sha ni hta nammak

law hpa myit hpe shagyawm lu ai, kaji htum ai ni hpe garum shingtau ai , teng man lam hpemanu shadan nna tara rap ra ai lam ni hte asak hkrung ai mung masha ni law law nga wa jang

lam shagu hta, lawan dik ai hku galu kaba wa na re.

Ga HpungdimShingran n nga yang, mung masha ni gumlu gum lang rai ma rai. Karai Kasang a lakawn

lanawn lam n nga ai amyu masha ni gaw kaming kamawng re ai mungdan tai mat na ra ai. KaraiKasang a tara hpe hkan shatup ai wa gaw a nga ai (Ga Shagawp 29:18). Karai Kasang jaw ai

shingran hte nga pra ai amyu tai na matu gaw, Karai Kasang hta sha kam hpa manoi manat nga ai

amyu, Karai Kasang madun ai kumla hpe chye yu ai amyu, Karai Kasang a nsen hpe chye na ai

amyu, Karai Kasang a ga hpe madat ai amyu, Karai Kasang sharawng awng ai hku asak hkrungna ngu daw dan da ai amyu rai nga ra na ga ai. Israela ni a labau hta Karai Kasang lata la amyu

tai let, chyeju hkum sum hpa hkam la lu ai sha n-ga, mau hpa lamik kum la ni hpaw shadan dan

ai hkam la lu tim, Karai Kasang a mungga hte n htan shai ai hku hkrai asak hkrung ai majaw ru

yak jam jau law law hkrum sha ra ma ai re. Myihtoi ni hku nna Karai Kasang shadum tim n hkapla ma ai. Karai Kasang Yesu Hkristu hku shinggyim hkum hkrang dagraw nna du sa ti mung,

mung masa/makam masham ningbaw ningla ni nan she Yesu Hkristu hpe woi ninghkap ai hte,

tinang a tinggyeng machyu nna she myu a shawng lam hpe gaw gap ma ai.Yesu a mungga nigaw, Israela ningbaw/la ni a in-group hte n jaw n ngang ai hku pale sha ai lam ni hpe madi

8/10/2019 W.P Shingran

6/6

6

madun nna galai shai shangun ai shaloi, Yesu hpe she jawm ninghkap ma ai. Yesu hpe hpyen

hku masat nna sat kau lu na matu shakut ai mung masa/makam masham masa ningbaw ning la ni

hte, shanhte a hpang hkan ai "Yesu hpe sat kau u, Baraba hpe dat kau" ngu jahtau let Yesu hpesat kau ai ni a majaw Karai Kasang a sali wunli gunlut ai amyu tai mat wa ai re. Yesu gaw teng

man ai wa hte tengman lam re. Dai ni Churum W.P sha ni hta mung, tengman lam hpe tsaw ra

manu shadan ai hte tengman lam tsun ai ni hpe jawm n ju, manu n shadan, mying jawm sat re aihku asak hkrung ai myu sha ni law wa jang "Yesu hpe sat kau u, Baraba hpe dat kau u" ngujahtau ai myu sha ni matut tai nga na hpe tsang ra ga ai. Chyurum W.P sha ni Karai Kasang

matsan dum ai hte lata la ai amyu tai nga saga ai re. Dai gaw nhtoi tai let asak hkrung na matu re.

Yesu Hkristu ngu ai hkawhkam a hkinjawng ni, Yesu Hkristu hta shachyoi shapra la hkrum saiamyu ni rai nga ga ai. Yesu Hkristu ningbaw tai let woi awn ai hpe hkam la nna, Yesu Hkristu

jaw ai shingran hte myu a shawng lam hpe gaw gap na matu re. Karai Kasang a mying ningsang

hta myu a shawng lam hpe gaw gap ai amyu, Karai Kasang hpe tut nawng shagrau sha-a ai amyu

matut tai nga lu hkra jawm shakut sa wa ga. Shaloi teng sha Karai Kasang a sali wunli tai aiamyu tai nga lu na ga ai law.

Rev. Dr. Lahpai Awng Li (MIT)