®mn\ma®pv\fAnagt\ Alup\Akuic\m¥a;'

eKt\qs\S^qui≥OVERVIEW

WENDY CUNNINGHAM ANDRAFAEL MUÑOZ

with Sjamsu Rahardja, Claire Hollweg, Izabela Leão, Indira Ekanayake, Mansur Ahmed, Mohammed Amin,

Habib Rab, and Pui Shen Yoong

Full Report and Sectoral Policy Notes of the Myanmar’s Future Jobs:Embracing Modernity Overview can be downloaded at www.worldbank.org/Myanmarand www.facebook.com/WorldBankMyanmar/

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

®mn\ma®pv\f Anagt\Alup\Akuic\m¥a;'eKt\qs\S^qui≥

OVERVIEW

WENDY CUNNINGHAM AND RAFAEL MUÑOZwith Sjamsu Rahardja, Claire Hollweg, Izabela Leão, Indira Ekanayake, Mansur Ahmed,

Mohammed Amin, Habib Rab, and Pui Shen Yoong

ေကးဇးတငလႊာ ယခ အစရငခစာအား Dr. Wendy Cunningham ႏင Dr. Rafael Muñoz တ႔ဦးေဆာငသည ကမာၻ႔ဘဏ မ ပညာရငမားက ေရးသားျပစပါသည။ အဖြ ႔တြင Sjamsu Rahardja, Claire Hollweg, Izabela Leao, Indira Janaki Ekanayake, Mansur Ahmed, Mohammed Amin, Habib Rab, Reena Badiani-Magnusson, Sufian Jusof, Anne Ong Lopez, Pui Shen Yoong, David Alejandro Huertas, Ikuko Uochi, Kyaw Soe Lynn ႏင Audrey Stienon တ႔ပါ၀ငသည။ Khay Mar San ႏင Corinne Bernaldez တ႔က လပငနးလညပတႏငရန ႐းလပငနး အကအညမား ေဆာငရြကေပးခၾကပါသည။

ယခ အစရငခစာအား ကမာၻ႔ဘဏ အေရ႕အာရႏင ပစဖတေဒသ ဒတယ ဥက႒ Victoria Kwakwa၊ ျမနမာႏငငဆငရာ ကမာၻ႔ဘဏ႐းက ယခင ညႊနၾကားေရးမး Ulrich Zachau ႏင လကရ ညႊနၾကားေရးမး Ellen Goldstein၊ ျမနမာႏငငဆငရာ ကမာၻ႔ဘဏ႐း၏ ယခငဌာေနကယစားလယ Abdoulaye Seck လကရဌာေန ကယစားလယ Gevorg Sargsyan၊ ကမာၻ႔ဘဏ၏ လမႈကာကြယေစာငေရာကေရးဌာနက မနေနဂာမား ျဖစၾကသည Jehan Arulpragasm ႏင Philip O’Keefe (social protection sector managers) တ႔၏ လမးညႊနမႈျဖင ေရးသားျပစခပါသည။ Tom Farole, Gabriel Demombynes, Parmesh Shah, and Maryla Maliszewska as well as Lars Sondergaard, Shabih Mohib, Rawang Rojvanit တ႔က အၾကျပခကမား ပပးခၾကၿပး အစရငခစာ ေရးသားျပစသညတစေလာက အၾကျပခကမားေပးခၾကသည ကမာၻ႔ဘဏ၀နထမး အသးသးအား ေကးဇး တငေၾကာငး ေဖာျပအပပါသည။

ထ႔အျပင အထးသျဖင စမကနးႏင ဘ႑ာေရး ၀နၾကးဌာန၊ စကပးေရး၊ ေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငး၀နၾကးဌာန၊ အလပသမား၊ လ၀ငမႈၾကးၾကပေရးႏင ျပညသ႕အငအား၀နၾကးဌာန၊ စးပြားေရးႏင ကးသနးေရာငး၀ယေရး ၀နၾကးဌာနႏင ျမနမာႏငငကနသညၾကးမားႏင စကမႈလကမႈလပငနးရငမား အသငးတ႔အားလညး ေကးဇးအထးတငရေၾကာငး ေဖာျပအပပါသည။ အစရငခစာ ျပစေနစဥကာလအတြငး အၾကျပခကမား စာျဖငေရးသား ေပးပ႔သညအတြက အထးေကးဇးတငရပါသည။ ထ႔အျပင အစရငခစာ ျပစသည အဖြ ႔အေနျဖင အရပဘကအဖြ ႔အစညးမား၊ စးပြားေရးလပငနးရငမား၊ ပညာရငမား၊ ႏငငတကာဖြ ႔ျဖးေရး မတဖကမားျဖင ေဆြးေႏြးတငပငခသည အစညးအေ၀းမားမလညး အၾကဥာဏမား ရရခသညအတြက ေကးဇး တငေၾကာငး ေဖာျပအပပါသည။ အစရငခစာ ျပစစဥ ကာလအတြငး လမးညႊနမႈမားေပးခပါေသာ Dr. Sean Turnell ႏင ျမနမာဖြ ႔ျဖးေရးအဖြ ႔အစညး အားလညး ေကးဇးအထးတငရေၾကာငး ေဖာျပအပပါသည။

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview 1

ယခ overview သည ျမနမာျပည၏ အလပအကငမား၊ ျမနမာျပည၏ အနာဂတ

အလပအကငမား၊ ေခတသစဆသ႔ အမညရ အစရငခစာ အျပညအစ၏

အႏစခပ ျဖစပါသည။ ယခ overview တြင ေဖာျပထားခကမားအာလး၏

အေသးစတအား အစရငခစာ အျပညအစတြင ေဖာျပထားပါသည။

အစရငခစာ အျပညအစတြင ေအာကပါ မတစမား ပါ၀ငပါသည။

Note 1: A Macroeconomic Context for More and Better Jobs (Rafael

Muñoz Moreno and Pui Shen Yoong)

Note 2: Myanmar’s Labor Force (Wendy Cunningham and David

Alejandro Huertas)

Note 3: Jobs in Agriculture in Myanmar (Izabela Leão, Mansur Ahmed,

and Indira Ekanayake)

Note 4: Micro Enterprises in Myanmar (Mohammed Amin)

Note 5: Promoting Jobs through Myanmar’s Private Sector: Riding on

Momentum, Avoiding Missed-Opportunity (Sjamsu Rahardja, Claire

Hollweg, Anne Ong Lopez, and Sufian Jusoh)

Note 6: Migration as a Jobs Strategy (Wendy Cunningham, Alejandro

Huertas, Harry Moroz, and Mauro Testaverde)

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview2

မာတကာ

ေငြေၾကးညမျခငး ႏႈနးထားမား 4

အကဥးခးထားေသာ စကားလးမားႏင အတေကာကမား 4

ယေန႔ေခတ အလပအကငမား ။ ။ ျမနမာႏငငရ ယေန႔ေခတ အလပအကင 11

မားမာ မညသ႔ပစရသနညး။

အနာဂတအလပအကငမား။ ။လကရ ျဖစေပၚတးတကေနသည ျမနမာစးပြားေရး 17

ေျပာငးလလႈပခတမႈက အလပအကငမား၏ အရညအေသြးက ျမငမားလာေစႏငသည။

- စးပြားေရးအေနအထားအား ပမခငမာေစျခငး 17

- ေကးလကေဒသမားရ အလပအကငမားႏင လပကငေလရေသာ အလပအကင 17

အမးအစားမားက ျမႇငတငေပးျခငး 19

- အလပအကငမားႏငကမာၻ႔စးပြားေရး 21

- လ႔အရငးအျမစစမခန႔ခြမႈ - ပမကြၽမးကငေသာလပသားအငအားစ 23

တညေဆာကျခငးႏင ခန႔ထားျခငး

ျမနမာႏငငတြင ပမေကာငးမြနေသာ အလပအကငမားဖနတးရန 25တကေသာ မဝါဒေရးရာ ခမတမႈမားလအပျခငး

- အလပအကငေကာငးမား ေပါမားေစရန မဝါဒမား 25

- ပမေကာငးမြနေသာအလပအကငမားအတြက မဝါဒမား 29

- လတငးအတြကအကးဝငေသာ အလပအကငမားအတြက မဝါဒမား 30

ကးကား 38

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview 3

ပမား၊ ဇယားမားႏင စကားခပမား

ပ (၁) အမနတကယ ဂဒပတးႏႈနး၊ ၂၀၁၀-၂၀၁၅၊ ႏစအလက % 6

ပ (၂) ပမးမ အမနတကယဂဒပ တးႏႈနး၊ လြတလပေရးရၿပးေနာက ၅ ႏစ (%) 6

စကားခပ ၁ ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးသည ေရႊေခတက ျဖတသနးခေသာလညး ေနာကပငးတြင 7 အငအားခန႕လာသည။

ပ (၃) ဂဒပတြင စကမႈႏင ၀နေဆာငမႈက႑မား၏ ပါ၀ငမႈအခးအစား၊ ရာခငႏႈနး 7

ပ (၄) ခန႔ထားႏငေသာ အလပသမားမား၏ ပါဝငမႈအခးအစား၊ ရာခငႏႈနး (%) 8

ပ (၅) အေရ႕အာရႏငငအခ႕တြင ေျဖေလာေပးမႈမား ေနာကပငးကာလ စးပြားေရးတးတကမႈႏႈနးအေပၚ 8 အဓက ေမာငးႏငၾကသည အရာမား (%)

ပ (၆) ျမနမာႏငငရ အလပအကငမား၊ ၂၀၁၅။ 10

ပ (၇) စကပးရတသမးသ မသားစတစစလင ပမးမ အလပလပရေသာရက 11

ပ (၈) ပမးမ တစဦးခငး ႏစစဥ၀ငေငြႏင ၀ငေငြရရရင အရငးအျမစ 12

စကားခပ ၂ ပဋပကၡျဖစပြားရာေဒသမားရ အလပအကငမား 12

ပ (၉) စကပးေရးက႑ ငားရမးအလပသမားမား၏ ေန႔စဥလပခလစာ၊ အေမရကနေဒၚလာ 13

ပ (၁၀) အမတြငး စးပြားေရးလပငနးမားတြင ေနရာအလက အလပသမား ျဖန႔ေ၀ပ 13

ပ (၁၁) ႏငငတကာသ႔ ေရြ႕ေျပာငးအေျခချခငးအတြက တြနးအားေပးေသာအရာမား 15

ပ (၁၂) ျပညတြငးေရြ႕ေျပာငးေနထငျခငးအတြက တြနးအားေပးေသာအရာမား 15

ဇယား (၁) ႏႈငးရႏငငမားအၾကား ပမးမ ေကာငးေနျခငးႏင ေကာငးျပနတကႏႈနး ခန႔မနးျခငး 16

ပ (၁၃) ဆနစပါးစကပးထတလပေရးအတြက အလပသမားကနထတစြမးအား 18

ပ (၁၄) ကမၸဏမား စတငတညေထာငခနႏင ဖကသမးခနကာလအလက အလပႏတထြကမႈမား 19

ပ (၁၅) ကမၸဏအရြယအစားအမးမးအလက အလပႏတထြကမႈမား 20

ပ (၁၆) ဆကလကလညပတေနသည ကမၸဏမားႏင ပဂၢလကက႑တ႔၏ အလပခန႔ထားမႈက 21 အလပအကင အသားတင ဖနတးေပးႏငျခငးတြင က႑အလက ပါ၀ငျခငး

စကားခပ ၃ ပ႔ကနလပငနးႏင ပ႔ကနမဟတေသာလပငနးမားတြင မညသညက အလပသမားမားက 22 ပမကာကြယေပးႏငသနညး။

ပ (၁၇) အလပရငမား ရငဆငေနရသည ကြၽမးကငလပသားႏင ကြၽမးကငမႈအတတပညာကြာဟခက 24

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview4

အကဥးခ းထားေသာ စကားလးမားႏင အတေကာကမားGOM Government of Myanmar GVC Global Value Chains ICT Information and Communications Technology IHLCA Integrated Household Living Conditions Assessment ILO International Labor Organization MPLCS Myanmar Poverty and Living Conditions Survey NESP National Education Strategic Policy REER Real Effective Exchange Rate SEZ Special Economic Zone SME Small and Medium Enterprises TVET Technical Vocational Education and Training WDI World Development Indicators

ေငြေၾကးညမျခငး ႏႈနးထားမား

(၂၀၁၇ ခႏစ ေမလ ၃၀ ရကေန႔ ေငြလလယႏႈနးအရ)ေငြေၾကးယနစ = ျမနမာကပ (MMK)အေမရကန ၁ ေဒၚလာ = ျမနမာေငြ ၁၃၆၈.၅၀ ကပ

ဒတယ ဥက႒ Victoria Kwakwaဦးေဆာင ညႊနၾကားေရးမး Michal Rutkowskiမနေနဂာ Jehan Arulpragasamစမကနး ေခါငးေဆာင Wendy Cunnigham and Rafael Munoz

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview 5

ျမနမာျပည၏ အလပအကငမားOVERVIEWျမနမာႏငငသည အလပၾကးစားလပကငၾကသမား၏ တငးျပည ျဖစသည။ ျမနမာ ႏငငအတြငး အလပအကငေပါငး ၂၄ သနး ရၿပး ၎တ႔တြင ေငြေၾကးျဖင လပအားခ ရသည လပငနးမား သ႕မဟတ ေငြေၾကးမဟတေသာလညး တျခား ပစတစနညးနညးျဖင လပအားခရသညလပငနးမား ပါ၀ငသည။ လြနခသညႏစမားတြင ေကာငးမြနခသည ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရး တးတကမႈႏႈနး၏ ေနာကကြယတြင ထ အလပအကငမားသည အဓကကသည အခနးက႑မ ပါ၀ငသည။ ထအလပအကငမားသည ဆငးရႏြမးပါး သည မသားစမားအပါအ၀င မသားစအမားအျပားအတြက အဓက၀ငေငြရရသည ရငးျမစျဖစၿပး ျမနမာႏငငကသ႕ တငးရငးသားေပါငးစ မတငးေနထငလကရသည တငးျပညတြင လမးဘာသာ စလငစြာ ေတြ ႔ဆကာ ပးေပါငးေဆာငရြကႏငသည အခြင အလမးမားလညး ရရေစၿပး လမေပါငးစညးေရးက ျဖစေစႏငပါသည။

ျမနမာႏငငရ ျပညသျပညသားမား၏ လေနမႈဘ၀မား တးတကျမငမားလာေစရနႏင စးပြားေရး ပမ တးတကလာေစရနအတြက အရညအေသြးျမငမားၿပး၊ ျပညသျပညသား အားလးႏင လႊမးျခလကလမးမေစသည အလပအကငမား လအပပါသည။ ျမနမာ ႏငငနင အေျခအေနခငး အလမးမကြာသည ႏငငမားႏင ႏႈငးယဥလင အမနတကယ တြင အလပလပကငမႈႏႈနးျမငမားသညဟ ေျပာႏငေသာလညး အလပအကငမား၏ အရညအေသြးသည ျမနမာႏငင၏ ယဥၿပငႏငစြမးကေသာလညးေကာငး၊ အလပ သမားမား၏ဘ၀ တးတကျမငမားေရးကလညးေကာငး အာမခခက ေပးႏငသည အေနအထား မရေသးေပ။ ျမနမာႏငငရ အလပအကငမား၏ ၉၀ ရာခငႏႈနးေကာသည စကပးေရး၊ အမတြငးစးပြားေရးလပငနးႏင လပငနးအေသးစားမားစသည က႑မားရ ကနထတစြမးအားနမပါးၿပး လစာနညးေသာ အလပအကငမား ျဖစသညက ေတြ ႔ရ သည။ စကပးေရးႏင ကနထတလပေရးက႑မားရ အလပသမားမား၏ ကနထတ စြမးအားသည ေဒသတြငး အလားတႏငငမားႏငယဥလင နမကေနေသးသည။ အလပသမားမားႏင ဆကဆေရးကလညး အလြတသေဘာခပဆထားသည အလပ စာခပမားျဖငသာ အမားစ စမေနၾကၿပး ဥပေဒစညးမဥးမားျဖင ျပ႒ာနးထားေသာ လမႈအာမခ (ကနးမာေရးအာမခ၊ ပငစင)မားက လပငနးခြငမ တဆင ရရႏငေသာ ဦးေရမာလညး စစေပါငး လပသားအငအား၏ ၅ ရာခငႏႈနးထကနညးေနေသးသည။အလပသမားမား၏ သးပတစပက တစခနတညးတြင အလပတစခထကမက လပကင ေနၿပး ရာသေပၚ အလပေျပာငးလမႈႏႈနး ျမငမားသကသ႔ လပသားအငအားစအတြက အလပမလေလာကျခငးႏင လအပသညထက ပမအသးခေနျခငးတ႔ သသာထငရားစြာ ရေနသညအတြက လပငနးခြငဘ၀ႏင ပတသကလာပါကလညး အတငးအတာတစခ အထ ခန႔မနးမရႏငေသးသည အေနအထားျဖစေနေပသည။ အလပ သမားအမားစမာ အနညးဆးလပခလစာ သတမတခကနးပါးသာ ၀ငေငြရရေနၿပး ကြၽမးကငမႈပျမငသည အလပအကငမားတြင အာမခေၾကးအနညးငယကပါရရသည။ အမးသမးမား၊ ေကးလကေနျပညသမား၊ ပညာနမပါးသမားႏင ပဋပကၡဒဏခေဒသမားတြင ေနထင ၾကသမားအတြက အလပအကငအခြငအလမးမားမာ ပ၍ပင နညးပါးလက ရသည။

စးပြားေရးတးတကႀကးပြားမႈႏင အလပအကငရရမႈတ႔အတြက အခကအခ အဟန႔ အတားျဖစေစသည စးပြားေရးမ၀ါဒမားက ဆယစႏစမားစြာ ကငစြလာခၿပး ေနာက တခါးပတစးပြားေရးပစမ စတင႐နးထြက ခရာ ျမနမာႏငငသည အၾသစရာရလဒမားက ရရလာခသည။ ၁၉၆၀ ျပညလြနႏစမားႏင ၂၀၁၀ ျပညႏစ အၾကား စးပြားေရးခပကငမႈ အဆငအမးမးျဖင ၀ယလအားက ထနးခပချခငးေၾကာင လအပသည ရငးႏးျမႇပႏမႈႏင အလပအကင မလေလာကမႈတ႔က သသသာသာေတြ ႔ၾကခရသည။ (ပ ၁) ၂၀၁၀ ခႏစမစ၍ ျမနမာႏငငသည ေငြလလယမႈႏႈနးထားအေပၚ ထနးခပထားမႈက အျပညအ၀ ဖကခ ထားခၿပး သယယပ႔ေဆာငေရးႏင ဆကသြယေရးကသ႔ အဓကကြနရကခတဆကေသာလပငနးက႑မား ႏင ပတသကၿပး သြငးကနလငစငမား ေလာခလက ျခငးျဖင ပဂၢလကသ႔ လႊေျပာငးေပးခသည။ (ဆကသြယေရးဥပေဒကသ႔) စးပြားေရး လပငနးမား ကနကစရတေလာနညးေစျခငးျဖင ရငးႏးျမႇပႏမႈမားက အားေပး အားေျမႇာကျပရနႏင ႏငငတကာကနသြယမႈမားႏင ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈမား ျမနမာ ႏငငသ႔ ၀ငေရာကေရး လမးဖြငေပးႏငရန အားထတႀကးပမးလကလညး ရေပသည။ျပညတြငးအသားတငထတကန (ဂဒပ) ႏင ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈအပါအ၀င ရငးႏး

အလပအကငဆသညမာ ပစမးစျဖငရသည။ အ႐းရငးဆးေျပာရလင ပမန၀ငေငြ (ေငြသား ျဖစေစ အလားတ ပစျဖစေစ) ရရေနသည မညသည လပငနးတာ၀နကမဆ အလပအကင ဟ ေခၚဆသည။ ယငးသည အ႐းရငးဆးပစ အျဖစ ပမနလစာတစခ ရရသည အခနျပည လႈပရားမႈတစခ ျဖစႏငသကသ႔ မသားစအလက ရာသအလက ပစေျပာငးလလပကငေနသည လႈပရားမႈ အစအေ၀းကသ႔ ႐ႈပေထြးသည ပစ လညးျဖစႏငသည။

အလပအကင ေပါမားျခငးအထကပါအဓပၸာယဖြငဆခကအရ အလပ အကငေပါမားျခငးဟသည အလပအကငရ သညဟ အခငအမာ ေျပာဆႏငေသာ လဦးေရ ပမမားျပားလာျခငးက ဆလသည။

အလပအကငမား ပမေကာငးမြနျခငး လပခလစာ၊ အလပသမားကနထတစြမးအား၊ ေဘးကငးၿပး သာယာေသာ အလပပတ၀နးကင၊ အသကေမြး၀မးေကာငးလပငနးဆငရာ တး တကႏငမႈအခြငအလမးစသည အေနအထား မားတြင အလပအကငမား၏ အရညအေသြး ေျပာငးလလာျခငးျဖစသည။

လတငးအတြက အကး၀ငေသာ အလပအကငမားအလပလပကငႏငသည အသကအရြယရသ လတငး အလပလပကငႏငေသာလညး ကားမ ျဖစတညမႈ၊ တညေနရာႏင လမးအလကစသည အခကမားေပၚမတညၿပး အခြငအလမးရရမႈမာ ကြာျခားသည။ လတငး အကး၀ငေစေသာ အလပအကငမား မဟာဗဟာတစခသည ယငးသ႔ေသာ အပစအသးသး၏ အလပအကင အေျခအေနက ပမတးတကရန လအပေန ေၾကာငး နားလညသေဘာေပါကသည။

အလပအကငဆသညမာ

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview6

10%

8%

6%

9%

7%

5%2010 2012 20142011 2013 2015

ဗယကနမလာအ

ကေမၺာဒးယားျမနမာ

ျမနမာ အမနတကယ ဂဒပတးႏႈနးသည လြနခသည ႏစအနညးအငယအတြငးတြင အမနးခငးႏငငမားထက လငျမနစြာတးတကလာချခငး …

ကးကား။ ။ WDI၊ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဇနန၀ါရလ။

… ႏင လြတလပေရးရၿပးေနာက အျခားႏငငမား၏ ဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈႏႈနးႏင တနးတညလာျခငး

ကးကား ။ ။ WDI၊ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဇနန၀ါရလ။မတခက။ ။ ႏစ ဆသညမာ ငါးႏစကာလ၏ ကနဦးကာလက ရညညႊနးသည။

TWN(1962)

9.9

CHN(1977)

8.2

IDN(1968)

8.7

VNM(1990)

7.7

THA(1966)

8.5

KOR(1962)

7.3

MOZ(1997)

8.3

MMR(2011)

7.3

MYS(1967)

6.3

IND(1992)

6.0

10%

6%

9%

5%

2%

8%

4%

1%

7%

3%

0%

အမနတကယ ဂဒပတးႏႈနး၊ ၂၀၁၀-၂၀၁၅၊ ႏစအလက %ပ ၁

ပမးမ အမနတကယဂဒပ တးႏႈနး၊ လြတလပေရးရၿပးေနာက ၅ ႏစ (%)ပ ၂

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview 7

ႏစ ၅၀ ေကာကာလအတြငး အေရ႕ေတာငအာရတြင အငတကအားတက အရဆးေသာ စးပြားေရးစနစတစခမ ပတဆ႔မႈအမားဆး စးပြားေရး စနစတစခသ႔ တျဖညးျဖညးခငး ကးေျပာငးသြားခသည။ ဒတယ ကမာၻစစဒဏမ ႐နးထလာခၿပး လြတလပေရးႀကးပမးမႈမားေနာက မၾကာမ ျမငမားေသာ ကနထတစြမးအားႏင အရညအေသြးျပညမေသာ အလပအကငမား တးတကထြနးကားလာမႈက ေႏာငေႏးေစသည မ၀ါဒ မားအား အစးရက စတင ကငသး ေဆာငရြကခသည။ ႏငငစးပြားေရး သာမက ပဂၢလကက႑လႈပရားမႈမား (ဥပမာ ကနသြယခြငလငစင၊ ႏငငျခားေငြေၾကးလလယမႈ)၊ သြငးကနအစားထးျခငးႏင စးပြားေရးအကးအျမတမားသည ေဒသမားတြင လက၀ါးႀကးအပကာ လပငနး လညပတၿပး အခြငအေရးမား ရယသည ႏငငပင စးပြားေရးလပငနးမားအား မကႏာသာေပးျခငးတ႔က ႏငငေတာက ထနးခပထားခသည။ ၁၉၆၂ ခႏစတြင တပမေတာက အာဏာသမးကာ စကမႈလပငနးမားအား ႏငငပင ေျပာငးလၿပး ျပငပေစးကြကကလညး ပတဆ႔၍လညး ေကာငး၊ ဆကလကၿပး ႏငငေရးအရ ပတသကမႈရသ အခြငထးခ အသငးအ၀နး ကဥးကဥးကသာ တြငးထြက သယဇာတ ရငးျမစတးေဖာသည လပငနးမားႏင ကနထတလပမႈ၏ အဓကအပငးမားက ျမျမျမျမ ထနးခပထားျခငးတ႔ျဖငလညးေကာငး စးပြားေရးလပငနးမားက တငးကပစြာ ကန႔သတထားခသည။ ေခတမ ပဂၢလက စးပြားေရး အခနးက႑၏ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈမာလညး ေႏာငေႏးခရၿပး ျမနမာႏငငသားမားမာ လညး အစးရက လက၀ါးႀကးအပထားေသာ စးပြားေရးစနစႏင အလမးကြာေ၀းသည အေသးစားကနသြယျခငး၊ လယယာလပငနး လပကငျခငးျဖင လညးေကာငး၊ အျခား အရပေဒသမားသ႕ ေရႊ႕ေျပာငးျခငးျဖငလညးေကာငး အသကက ရငသနေအာင ေမြးျမခၾကရသည။

ရရသည အခကအလကမားအေပၚ မတညကာ အခနကာလတစခအတြငး အလပအကငႏင ကနထတလပမႈတ႔မညသ႕ အတတကြ ေျပာငးလေၾကာငး တငးတာမႈတစရပအရ ၁၉၉၀ ႏင ၂၀၀၀ ျပညလြနႏစမားအထ အလပအကင ဖြ႕ၿဖးမႈမာ ကဆငးေနေၾကာငး ေတြ ႔ရရသည။ ၁၉၉၁ မ ၁၉၉၉ ခႏစ အတြငး ပမးမ အားျဖင ထတကန တစရာခငႏႈနး တးတကမႈပါက အလပအကင တးတကမႈ ၀.၃၅ မ ၀ .၃၆ ရခေသာလညး ၁၉၉၉ မ ၂၀၀၃ ခႏစ ကာလအတြငးမာမ ၀.၂၁ သ႕ ကဆငးသြားခသည။

စကားခပ (၁) ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးသည ေရႊေခတက ျဖတသနးခေသာလညး ေနာကပငးတြင အငအားခန႕လာသည။

ျမႇပႏမႈမားမာလညး ၂၀၁၀ မ ၂၀၁၅ ခႏစအၾကာ ႏစစဥ ၇ ဒသမ ၃ ရာခငႏႈနးႏင ၁၉ ဒသမ ၆ ရာခငႏႈနးအထအသးသး စတငတးပြားလာေနၿပျဖစသကသ႔ မတပတငၿပးေသာ ပဂၢလကကမၸဏမားမာလညး လြနခသည ငါးႏစကာလႏင ႏႈငးယဥပါက ႏစဆနးပါးတးလာခၿပျဖစသည။ (ပ ၁) ယငးကသ႔ အားကေလာကစရာ စးပြားေရးဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈမာ မၾကာေသးမကာလအတြငး လြတလပေရး ျဖစစဥက ေတြ ႔ၾကခရသည ႏငငမားတြင ျဖစေပၚခသည ပစအတငး ထပတၾကေနသညက ေတြ ႔ရသည။

ျမနမာစးပြားေရးသည စကမႈႏင ၀နေဆာငမႈက႑မားသ႔ ဦးတညေရြ႕လားေနခ …

ကးကား။ ။ WDI၊ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဇနန၀ါရလ။

100%

60%

90%

50%

20%

80%

40%

10%

70%

30%

0%2000-2004

54.5%

11.7%

33.9%

2005-2009

45.5%

18.5%28.4%

36.0% 39.2%

2010-2015

32.4%

စကမႈ (%)စကပးေရး (%) ၀နေဆာငမႈမား စသျဖင (%)

ဂဒပတြင စကမႈႏင ၀နေဆာငမႈက႑မား၏ ပါ၀ငမႈအခးအစား၊ ရာခငႏႈနးပ ၃

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview8

ခန႔ထားႏငေသာ အလပသမားမား၏ ပါဝငမႈအခးအစား၊ ရာခငႏႈနး (%)

သ႔ေသာ က႑အလက အလပအကငခန႔ထားႏငမႈမာ ကယျပန႔စြာ မေျပာငးမလကနရ …

ကးကား။ ။ IHLCA (၂၀၀၄/၀၅၊ ၂၀၀၉/၁၀)၊ လဦးေရႏင အမအေၾကာငးအရာစာရငး (၂၀၁၄)

100%

60%

90%

50%

20%

80%

40%

10%

70%

30%

0%2004-2005

53.0%

11.3%

35.7%

2009-2010

52.4%

11.5% 12.2%

36.1% 35.6%

2014

52.2%

စကမႈ(%)စကပးေရး(%) ဝနေဆာငမႈ စသျဖင (%)

ပ ၄

အေရ႕အာရႏငငအခ႕တြင ေျဖေလာေပးမႈမား ေနာကပငးကာလ စးပြားေရးတးတကမႈႏႈနးအေပၚ အဓက ေမာငးႏင ၾကသည အရာမား (%)

ကးကား။ ။ Solow ပစအေပၚအေျခခကာ ၀နထမးအငအားက ခန႔မနးတြကခကထားသည။

100%

60%

90%

50%

20%

80%

40%

10%

70%

30%

0%ျမနမာ

(၂၀၁၀-၂၀၁၅)တ႐တ

(၁၉၇၈-၁၉၉၀)ဗယကနမ

(၁၉၉၄-၂၀၀၀)ကေမၺာဒးယား(၁၉၉၃-၂၀၀၀)

42% 40% 40%58%

အလပသမားမတညကနပစၥညး အလပသမားတစဦးခငးစ၏ လ႔အရငးအျမစ စြမးအားစ စစေပါငး ကနထတလပမႈ စြမးရည

ပ ၅

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview 9

1 သးသန႔မတခကျပထားသညေနရာမားမ အပ ယခ အစရငခစာတြင တငျပထားေသာ အခကအလကမား၊ အေၾကာငးအရာမားႏင သးသပခကမားသည အတယဥတြထားေသာ မ၀ါဒ မတခကမားက အေျခခထားျခငး

စးပြားေရးတညေဆာကပ ေျပာငးလလာမႈမာ ျမနဆနေသာလညး အလပအကငမား၏ အေျခအေနမာမ သသာစြာ ေျပာငးလလာျခငး မရေပ။ ၂၀၀၀ မ ၂၀၁၅ ခႏစအတြငး ျပညတြငးအသားတငထတကန (GDP) တြင အခးကပါ၀ငမႈမာ စကပးေရးက႑သည ၅၂ မ ၃၂ ရာခငႏႈနးသ႔ကဆငးခေသာလညး ကနစညထတလပျခငးသည ၁၁ မ ၂၈ ရာခငႏႈနးသ႕ လညးေကာငး၊ ၀နေဆာငမႈလပငနးမားသည ၃၃ မ ၃၉ ရာခငႏႈနးသ႔လညးေကာငး အသးသး ျမငမားလာခသည။ က႑အလက အလပအကငရရမႈတြင အေျပာငးအလမရဘ ရပတန႕ေနသညက ေတြ ႔ရရသည။ စကပးေရးက႑တြင ၅၂ ရာခငႏႈနး၊ ၀နေဆာငမႈက႑တြင ၃၆ ရာခငႏႈနးႏင စကမႈက႑တြင ၁၂ ရာခငႏႈနးတ႔ျဖစသည။ (ပ ၃ ႏင ၄) ျပျပငေျပာငးလမႈမားေၾကာင ၂၀၁၁ ခႏစမ စတငကာ ကနထတစြမးအား တးျမငမႈႏင အကးအျမတ စပလာမႈ တ႔က အရနျမႇငတငေပးႏငခသည။ စးပြားေရးက႑မား၏ စစေပါငးကနထတလပမႈတနဖးမာလညး၂၀၁၀/၁၁ ႏင ၂၀၁၅/၁၆ ခႏစမားအၾကား ျမနမာစးပြားေရးတးတကမႈ၏ ၄၂ ရာခငႏႈနးနးပါးရၿပး ေငြလးေငြရငး စပလာမႈ က ၃၉ ရာခငႏႈနးျဖင ဒတယေနရာတြငရေနျခငးက ၾကညျခငးျဖင ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရး ဖြ႕စညးတညေဆာကပ အလငအျမနေျပာငးလျခငး ႏင ကမာၻ႕စးပြားေရးတြင ပမေပါငးစညးပါ၀ငလာႏငမႈတ႔က ေတြ ႔ျမငႏငသည။ လြနခသည ႏစအနညးငယအတြငး ဂဒပတးပြားမႈတြင လပသားအငအား (အလပသမား ဦးေရ)က ၁၁ ရာခငႏႈနးသာ ထည၀ငႏငသညအတြက ဤမေလာက ႀကးမားသညအခနးက႑မဟတေပ။ စကမႈက႑ႏင ၀နေဆာငမႈက႑မားရ က႑တြငး ကနထတလပမႈတးပြားေစသည လပငနးစဥမား (အလပအကင အရညအေသြးတးျမႇငျခငး) ေျပာငးလေဖာေဆာင လာမႈေၾကာင အလပသမားမား၏ ကနထတလပမႈ စြမးအားသညလညး တးတကေပၚေပါကခသည။ တ႐တ၊ ဗယကနမႏင ကမေဘာဒးယားႏငငတ႔ အပါအ၀င အျခားႏငငမားတြင စးပြားေရး ေျဖေလာေပးသည ျပျပငေျပာငးလမႈမား အသးသးေဖာေဆာငၾကသည ဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈျဖစစဥတြငလညး ယငးကသ႔အလားတ အဆငတြင ျမငေတြ ႔ခရၿပးျဖစသည။ (ပ ၅)

က႑အလက အလပအကငခြေ၀မႈတြင ေနာကေကာကကခေသာလညး အလပအကငေဖာထတမႈႏင ၀ငေငြမား ျမငမားတးတကလာျခငးက ျပညသမား၏ လေနမႈဘ၀မားအေပၚ သကေရာကမႈရခသည။ ဆငးရႏြမးပါးမႈႏႈနးမာ ၂၀၀၄/၅ ခႏစတြင လဦးေရ၏ ၄၈ ဒသမ ၂ ရာခငႏႈနးထရခရာမ စကပးေရးက႑ ကနထတလပမႈႏင ၀ငေငြရရမႈ ျမငမားလာခသညအတြက ၂၀၁၅ ခႏစတြင ၃၂ ရာခငႏႈနးသ႔ ကဆငးသြားခသည။ သ႔ေသာ ပထ၀အေန အထားအရ လအေရာကအေပါကနညးၿပး တသးတသန႔ျဖစေနေသာေနရာမား အထးသျဖင ေကးလကေဒသမားတြင ဆငးရႏြမးပါးမႈႏႈနးမာ ျမငမား လကရသညအတြက ေနရာေဒသေပၚမတညၿပး ဆငးရႏြမးပါးမႈႏႈနး ကြာျခားခကမာလညး သသာထငရားလက ရေနေပသည။ အကယ၍ ေျပာငးျပနအကး သကေရာကမႈမားေပၚေပါကလာခပါက ဆငးရသညဟ မေခၚဆႏငေသာ မသားစမားအနက ဆငးရႏြမးပါးမႈ သတမတခကမဥးက ေကာ႐သာရေသာ မသားစမားမာ ဆငးရႏြမးပါးမႈမဥးေအာကသ႔ ျပနလညကဆငးသြားႏငသည အလားအလာရေနေပသည။ ျမနမာျပညသမား၏ ေနထငမႈအဆငအတနးမာ ေယဘယအားျဖင တးတကလာသညဟ ဆႏငေသာလညး အေရ႕အာရေဒသအတြငးတြငမႈ ေနာကေကာကကေနဆ ပငျဖစသည။

အလပအကငဖနတးေပးႏငျခငးအေပၚ သကေရာကမႈရေသာ စးပြားေရး တးတကမႈက မၾကာေသးမက ေဖာေဆာငရာတြင ဌာနဆငရာ အဖြ ႔အစညးမား၊ မ၀ါဒမားႏင စမခကမားက ေျပာငးလႏငရန ႏႈငးႏႈငးခနခနျဖင အားထတရန လအပသည။ စးပြားေရးတးတကမႈႏႈနး ေကာငးမြနလာျခငးႏင ပဂၢလက စးပြားေရးက႑ ပမကယျပန႕လာေသာလညး ၂၄ သနးေသာ လပသားထအတြကမ အကးသကေရာကမႈ အနညးငယသာလင ရသည။ စးပြားေရး တးတကမႈႏင ပဂၢလက က႑ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ မားမာ ျမနမာႏငင၌ အလပအကငမား ဖနတးေရးအတြက လအပသညမနေသာလညး ယငးတ႔မျဖငသာ မလေလာကႏငဟသည အယအဆက စြကငကာ ယခသးသပခကအစရငခစာႏငတကြ အတတြဖကထားေသာ မ၀ါဒအၾကျပခကမားက ျပစ ထားျခငးျဖစသည။ ႏငငစးပြားေရး၏ က႑ေပါငးစတြင အလပအကငမား ဖနတးေပးႏငရနအတြက က႑အလက ဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈ မ၀ါဒမားက ျဖညစြကေဖာေဆာငႏငရန ဦးတညေရးဆြထားသည မ၀ါဒမား လအပမည ျဖစပါသည။

စးပြားေရးဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈတစခတညးကသာ ဗဟျပကာ ေရးဆြထားသည မဟာဗဟာမ ေပၚထြကလာႏင သည ရလဒကေကာလြန၍ ျမနမာႏငငတြင ပမေကာငးမြနေသာ အလပအကငမား တးပြားေပၚထြကလာေရး ေဆာငကဥးေပးႏငမည အဆျပခကမားက ယခသးသပခက အစအရငခစာတြင တငျပထားသည။ တႏငတပင စကပးေမြးျမေရး၊ စကပးေရးက႑ အလပသမားငားရမးျခငး၊ အမတြငး စကမႈလကမႈလပငနးမား၊ စကပးေမြးျမေရး မဟတေသာ ပဂၢလကက႑ႏင ျမနမာႏငငျပငပမ အလပအကငမားအပါအ၀င က႑ေပါငးစကသာမက ေမခ႐စးပြားေရးမ၀ါဒမားႏင လပသားအငအား တ႔ကပါ ေလလာသးသပၿပး ဤအစရငခစာက ေရးသားတငျပထားျခငးျဖစသည။ မ၀ါဒမတခကမားမာလညး ကယျပန႔လေသာ အဆပါက႑မားအၾကား အလပအကငမား တညရေနေသာပစက အေသးစတေလလာကာ လကရျဖစေပၚေနေသာ စးပြားေရးအသြငေျပာငးလမႈ ျဖစစဥတြင ပမေကာငးမြနေသာ အလပအကငမား ဖနတးေပးႏငမည အခြငအလမးမားႏင ယငးအလပအကငမားက လပကငႏငမည လပသားအငအားက ရာေဖြျခငးသာမက လကရအလပအကငမား၏ အရညအေသြးက ျမႇငတငၿပး အတယဥတြလကရသည အကန႔အသတမားက ေဖာထတ၍ ယငးအကန႔အသတမားက ေကာလႊားႏငမညဗဟာမားက ခမတႏငေရး အဆျပျခငးပငျဖစသည။ အလပအကငက႑အလက သးသန႔သးသပေ၀ဖနခကႏင ကယျပန႔ေသာ အေၾကာငးအရာႏင အဓကဦးစားေပးမ၀ါဒမားဆ ဦးတညေဖာေဆာငထားသညမ၀ါဒတ႔က ဤသးသပခက အစရငခစာက တစစတစစညးတညး တငျပထားျခငးပင ျဖစသည။1

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview10

Employee9,452,864

39%

Private1,692,461

7%

Private2,549,962

11%

Non Ag Employee****5,522,216

23%

# of Employee ≤102,602,860

11%

Non-Farm HH Enterprise6,152,019

26%

Family Farming8,511,411

35%

Goverment842,816

3%

Agricultural Labor***

3,930,64816%

# of Employee >102,633,245

11%

Working*

24,116,294100%

International**2.8 million

ျမနမာႏငငရ အလပအကငမား (၂၀၁၅ ခႏစ)ပ ၆

မတခက။ ။ ၂၀၁၄ ခႏစ ဇနန၀ါရလမ ၂၀၁၅ ခႏစ ဇနန၀ါရလအထ ကာလအတြငး အဓက အလပအကငမား၊ တၿပငနကတညး အလပအကငအမးမးလပကငျခငးက ထညသြငးမထားေပ။ *ယမနႏစက အလပခန႔ထားခရသ အသက ၁၅ ႏစႏင အထကမားအား အေျချပထားၿပး ယာယအလပပကကြကသမား (၃၆၇,၂၀၀ ဦး) အား ခနလပထားသည။** ႏငငတကာဆသညမာ ျမနမာႏငငျပငပတြင အလပလပကငေနၾကသမားျဖစၿပး ေရြ႕ေျပာငး လပသား ဦးေရမာ ခန႔မနးေျခ ၂ ဒသမ ၈ သနးဟ သရသည။ သ႔ေသာ အမနတကယအလပလပကငေနၾကသ အေရအတြကက ေဖာထတရန ခြငျပခက မရခေပ။ *** စကပးေရးအလပသမားဆသညမာ စကပးေရးက႑တြင လပခလစာျဖင လပကငသ အလပသမားမားျဖစသည။ **** ‘စကပးေရး မလပေသာ အလပသမားမား’ ဆသညမာ စကမႈလကမႈ သ႔မဟတ ၀နေဆာငမႈက႑တြင အလပလပကငသမားျဖစၿပး ယမနႏစ အလားတအခနတြင အလပသမားဦးေရ ၂၈၆,၀၀၀ လပကင ေနခေသာလညး လြနခသည ၇ရကအတြငး အလပလပကငျခငးမရသညအတြက ကမၸဏအရြယအစားက မသရေပ။

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview 11

ယေန႔ေခတ အလပအကငမားျမနမာႏငငရ ယေန႔ေခတ အလပအကငမားမာ မညသ႔ပစရသနညး။အလပသမားဦးေရ၏ သးပ တစပ ျဖစသည လဦးေရ စစေပါငး ၈ သနးေကာသည မသားစတစႏငတစပင စကပးေမြးျမျခငးလပငနးက လပကငလက အျခားေသာ ၁၆ ရာခငႏႈနး (၃ ဒသမ ၉ သနး)ေသာ အလပသမားဦးေရက စကပးေရးလပငနးတြင ခန႔ထားသညက ေတြ ႔ရသည။ အမတြငးစးပြားေရး လပငနးတစခက ပငဆငလပကငေနသည လဦးေရမာ ၆ ဒသမ ၂ သနးေကာသညက ေတြ ႔ရသည။ ထလဦးေရ၏ သးပတစပမာ မသားစတႏငတပင စကပးေမြးျမေရးလပငနးေသာလညးေကာငး စကပးေမြးျမေရးမဟတသည အမတြငးစးပြားေရးလပငနးမားေသာလညးေကာငး လပကငေနၾကၿပး လပခလခရရသမားမဟတေပ။ ထ႔အျပင ေနာကထပ ၁၁ ရာခငႏႈနး (၂ ဒသမ ၆ သနး)မာလညး စကပးေမြးျမေရး သ႔မဟတ အမတြငးစးပြားေရး လပငနးဟေသာ အမးအစားတြင ထညသြငးသတမတထားျခငးမရသည လပငနးခြငမားႏင အလပသမား ၁၀ ဦးေအာကသာ ခန႔ထားေသာ လပငနး ခြငမားဟ အဓပၸာယဖြငဆထားသည က႑အလက အလြတသေဘာ လပခသာရရသည အလပအကငမားက လပကငေနၾကသည။ ၇ ရာခငႏႈနးေသာ အလပအကငမားကသာ ပၿပး စနစတကရသည ပဂၢလကက႑မားတြင လပကငေနၾကသည (ပ ၆)။ အျခားေသာ ၂ ဒသမ ၈ သနးခန႔ထရႏငသည ျမနမာႏငငသားမားသည အျခားႏငငမားတြင အလပလပကငေနၾကသညက ေတြ ႔ရသည။

ျမနမာႏငငရ အလပကငမားသည စကပးေရးက အမျပေနၿပး စကပးေရး ကနထတလပမႈ၏ တညၿငမမႈမရသည သဘာ၀၏ဒဏက ခစားရသည။ အလပသမားအငအားစစေပါငး၏ ၅၀ ရာခငႏႈနးေကာက စကပးေရးက ၎တ႔ အခနတစႏစေကာ တစကမတမတလပကငေသာ အဓက အလပ အကငဟ ၎တ႔ဘာသာသတမတေသာလညး ေကးလကအလပသမားအေရအတြက၏ ထက၀ကေကာအတြက စကပးေရးလပငနးမာ တစႏစ ပတလညလး အခနျပည လပကငရသညအလပမဟတေပ။ စကပးေမြးျမေရးလပငနးပငရငမားႏင အငားအလပသမားမားမာ အလပမားသည (မးရာသ) အခနတြင ရသငသညထက အလပပလပၾကရသညမာ တစႏစတာ အလပလပရက စစေပါငး၏ သးပ ႏစပက ငါးလတာကာလအတြငး လပကငရသည အထ ရၿပး အလပနညးသည (ဇနန၀ါရလမ ေမလအထ) ကာလတြငလညး အလပမာ မရသေလာကရားသည (ပ ၇)။ စကပးေရးရာသ အနမအျမငအၾကား ကြာျခားမႈမာ ၁၃ ရာခငႏႈနးအထ ရႏငသျဖင တစႏစတာလးတြင ေကးလက အလပသမားအငအား၏ ရာသေပၚအလပေျပာငးလမႈမာ ႀကးမားသညႏႈနးရသည။ ဤအခကက စကပးေရးကနထတစြမးအားနမကမႈက အားေပးသညအတြက ၀ငေငြနညးပါးမႈကလညး ပဆး၀ါးေစသည။ အာရတကတြင ျမနမာႏငငသည စကပးေရးက႑တြင အမးသား အမးသမး ပါ၀ငမႈ အခးအစား အျမငဆးျဖစၿပး ယငးတ႔သည အထးသျဖင အမးသမးမားသည လပခအားျဖင အနညးဆး ရရသမား ျဖစၾကသည။ စကပးေရးအလပသမားမားအၾကား ကားမကြာျခားမႈမာ အေတာအသင ညမလကရၿပး ပညာေရးမာမ နမပါးသညအဆငတြငသာရၿပး (စကပးေရးအလပသမား စစေပါငး၏ ၇၀ ရာခငႏႈနးေကာမာ မလတနးအဆင သ႔မဟတ ပနမေသာ ပညာေရးအဆငသာရ) ေယဘယ အလပသမားထထက အသကအရြယႀကးရငၾကသညက ေတြ ႔ရသည။ အမားစမာ ပဋပကၡဇနမားအတြငး ေနထငၾကသညအတြက ထပေဆာငးစနေခၚမႈမားကလညး ရငဆငရသည။

စကပးရတသမးသ မသားစတစစလင ပမးမ အလပလပရေသာရက

ကးကား။ ။ ကမာၻ႕ဘဏ ၂၀၁၆။

300

100

250

50

200

0

150

ေျခာကေသြ႔(မတ-ေမ)

စစြတ(ဇြန-ေအာကတဘာ)

ေအးျမ(ႏဝငဘာ-ေဖေဖာ၀ါရ)

ႏစစဥ

17

66

157 157

232

541

109

မသား

စအတ

ြငး ပ

မးမ

အလ

ပလပရ

က

မသားစ ငားရမးထားသ

ပ ၇

စကပးရတသမးသ မသားစတစစလင ပမးမ အလပလပရေသာရက

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview12

ပဋပကၡျဖစပြားလကရေသာ ေနရာမားတြင အႀကးမားဆးေသာ စနေခၚမႈမားက ရငဆငေနရသညအနက အလပအကငမားမတဆင အျမတအစြနးရရႏငေရးမာ အခကခဆးပငျဖစသည။ ပဋပကၡဒဏခခရေသာ ေနရာမားတြင ဆငးရႏြမးပါးမႈေလာခေရးႏင စးပြားေရး ဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈတ႔အတြက အလပအကငမားက အားျဖညေပးလကရသကသ႔ လမႈအသငးအ၀ငးအခငးခငး ရငးႏးေပါငးစညးေရးႏင အၾကမးဖကမႈ ေလာခေရးတ႔အတြကလညး အေထာကအကျဖစေပသည။ ပဋပကၡလြနႏငငမား၏ အေတြ ႔အၾကအမးမးအရ စစသည ေဟာငးမားႏင ျပနလညေပါငးစညးရန၊ ပဋပကၡဒဏက ခစားခရေသာ မသားစမားႏင တစဦးတစေယာကခငးစအတြက အသကေမြး၀မး ေကာငးလပငနးမား ျပနလညထေထာငရနႏင လ႔အဖြ ႔အစညးတြင တစစတတစပငးအျဖစ ပါ၀ငသညခစားမႈက ျပနလညေဖာေဆာငရန တ႔အတြက အလပအကငမားမာ အေရးပါေသာ အခနးက႑မ ပါ၀ငေနသည။ ပဋပကၡဇနမားတြင အလပအကငမားႏင အလပအခြင အလမးမားရရႏငေရးအတြက သးသန႔ရညရြယကာ ႀကးပမးရနလအပၿပး လကရတြင ယငးသ႔မလပေဆာငႏငေသးေပ။ ျမနမာႏငငတြင သတငးအခကအလက မရရျခငးေၾကာင ဤသးသပခကက လပေဆာငရာတြင အခကအခမားရခေသာလညး ကမာၻတလႊားရ ပဋပကၡ ဇနမားမ သငခနးစာမားက လကရအေျခအေနက ပေဖာရာတြင မားစြာအေထာကအကျပခသည။ အဆပါဇနမားသည ဆငးရမြေတျခငး၊ ေစးကြကကငးမျခငး၊ ရၿပးသားအဖြ ႔အစညးမား မခငမာျခငးႏင ႏငငစးပြားေရးႏင ခတဆကရာတြင အားနညးျခငးတ႔က မားေသာအားျဖင ၾကေတြ႔ၾကရသည။ တစဦးတစေယာကခငးစက ၾကညပါကလညး ပဋပကၡျဖစပြားစဥအတြငး ပငဆငထားသည အေမြအႏစမား ဆး႐ႈးလကရျခငးေၾကာငေသာလညးေကာငး၊ လသားႏင ႐ပပငးဆငရာပငဆငမႈမားကရယႏငျခငးမရ၍ေသာလညးေကာငး ပဋပကၡျပငပတြင ေနထငရငသနသမားထက ပငဆငမႈပမႏြမးပါးေလရၾကသည။ ၿငမးခမးေရး အဓြန႔ရညတညတရန မေသခာ မေရရာမႈေၾကာင အရငးအျမစ မားတြင ရငးႏးျမႇပႏရန စတအားထကသနမႈမရၾကဘ ဆကလကရငသန ရပတညႏငေရးအတြက ေရတေျဖရငးနညးမားကသာ ဦးတညသြား ေလရသည။ ပဋပကၡ လြနေဒသမား ႏငငစးပြားေရးတြင ပါ၀ငေပါငးစညးႏငေရးအတြက အဓကကေသာ ေရရညဖြ ႔စညးပဆငရာ ျပျပင ေျပာငးလမႈမား လပေဆာငရနႏင အလပအကငေကာငးမားရရႏငမည အခြငအလမးမား ဖြငေပးရန လအပေနသကသ႔ ပဋပကၡဒဏ ခစားခရသမားအတြက အျမနဆး ၀ငေငြရရႏငမည ေရတမ၀ါဒမားႏင စမခကမားက ခကျခငးေထာကပကညေပးၿပး ျမနမာလ႔အဖြ ႔အစညးႏင ျပနလညေပါငးစညးႏငေရးက စတငေဖာေဆာငေပးရနလညး လအပသည။

စကားခပ ၂။ ။ ပဋပကၡျဖစပြားရာေဒသမားရ အလပအကငမား

ပမးမ တစဦးခငး ႏစစဥဝငေငြႏင ဝငေငြရရရင အရငးအျမစ

ကးကား။ ။ MPLCS, ၂၀၁၅။

250,000

50,000

200,000Ky

at, 2

015

0

150,000

100,000

စကပ

းေရး၊ ေ

ရလပင

နး၊

ေမြးျမ

ေရး

လပင

နးစက

ပးေမ

ြးျမေ

ရးမဟ

တေသ

ာ လပင

နး

ေငြလ

ႊေပးပ႔ျ

ခငး

စကပ

းေရး လ

ပခလ

စာစက

ပးေမ

ြးျမေ

ရးလပင

နးမ

ရရျခင

း မဟ

တေသ

ာ လပခ

လစာ အျခာ

း

ပ ၈

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview 13

ေကးလကေနမသားစ ထက၀ကေကာ လပကငေလရေသာ အလပအကငအမးအစားမားတြင စကပးေရးႏင သကဆငသည အလပမားႏင မသကဆငေသာအလပမား ေရာေထြးေနၾကသညက ေတြ ႔ရသည။ အမနတကယမာမ ေကးလကေန မသားစမား၏ ၀ငေငြတြင စကပးေရး မဟတ ေသာ လပငနးမရရသည၀ငေငြအစမာ စကပးေရးလပငနးတြင ကယပင သ႔မဟတ ေန႔စားအေနျဖင လပကငကာ ရရသည ၀ငေငြအစထက ပမား သညက ေတြ ႔ရသည (ပ ၈)။ အနညးငယ ပမေခာငလညသည မသားစမားႏင အမးသမးဦးေဆာငေသာ မသားစမားတြငမ လကလ၊ လကကား၊ ကနထတလပျခငးႏင ေဆာကလပေရး ၀နေဆာငမႈလပငနးမားမ ၀ငေငြအစ ပမရရႏငသည နညးဗဟာက ပမအကးရရ အသးခၾကသညက ေတြ ႔ရၿပး ပမႏြမးပါးေသာ မသားစမားမာမ စကပးေမြးျမေရးႏင မသကဆငသညလပငနးမားတြင ၀ငေရာကလပကငျခငး အလြနနညးပါးသည။ မသားစ၀ငေငြအတြက ယငးကသ႔ေသာ စကပးေမြးျမေရးႏင မသကဆငသည ၀နေဆာငမႈမားက အေရးပါလေသာလညး တထြငဖနတးႏငစြမး နညးပါးျခငးႏင ႏငငတြငးရ ကနထတလပမႈကြငးဆကႏင မခတဆကမဘ မမဘာသာ ရပတညရျခငးတ႔ေၾကာင အျမတအစြနးရရျခငးထက ေၾကြးၿမ

စကပးေရးက႑ ငားရမးလပသားမား၏ ေန႔စဥလပခလစာ၊ အေမရကနေဒၚလာ

ကးကား။ ။ ကမာၻ႔ဘဏ (၂၀၁၆)

တ႐တ

အငဒနးရား

ထငး

အႏၵယ

ကေမၺာဒးယား

ျမနမာ

လပခလစာ၊ တစရကလငရရေသာ ေဒၚလာ

20151050

ဗယကနမ

ဖလစပင

ပ ၉

အမတြငး စးပြားေရးလပငနးမားတြင ေနရာအလက အလပသမား ျဖန႔ေ၀ပ

All firms

ကးကား။ ။ MPLCS, ၂၀၁၅။

မကခ႐

စးပြာ

းေရး

လပင

နးမ

ား အ

ားလ

းက ခ

န႔ထား

ေသာ

အလ

ပသမာ

းအေရ

အတ

ြက၏

ရာခ

ငႏႈနး

100%

60%

20%

80%

40%

0%Urban Rural

64%

19%15% 2% 2% 1%

62%

18%18% 14%

66%

19%

လစာရေသာ မသားစဝငမား

လစာမရေသာ မသားစဝငမား ပငရင(မား)

လစာရေသာလညး မသားစဝငမဟတသ အလပသမားမား

ပ ၁၀

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview14

တငရျခငးက ပမားသည။ ႏစစဥ ေျခာကေသြ႔ေသာ စကပးရာသတြင ျပညတြငးပမနလညလညေျပာငးေရြ႕ေနထငၾကရာ လမးေၾကာငးမားအတငး ယာယလညလည ေျပာငးေရြ႕ေနထငျခငးမာလညး အေရးႀကးသည အခနးက႑မ ပါ၀ငေပသည။ ယငးသ႔ ေျပာငးေရြ႕ေနထငရာမ ေငြလႊပ႔သည စစေပါငးပမးမတနဖးသည အျခား၀ငေငြမားႏင ပမးမအားျဖင သသသာသာ သကဆငမႈမရေသာလညး တခ ႕ေသာလမားတြငမႈ အဓက၀ငေငြရရရာ အရငးအျမစ ျဖစႏငေပသည။

ေကးလကေဒသမားတြင အမားစမာ ေန႔စားအလပသမားမား ျဖစၾကသည။ ယငးမာ တငးျပညစးပြားေရးတြင အရညအေသြးအားျဖင အနမဆးေသာ အလပအကင အမးအစားမား ျဖစၾကသည။ စကပးေရးက႑တြင လပကငလကရသည ေန႔စားလပသားမားမာ ပငဆငမႈလညး မားမားစားစား မရၾကပါ။ ေျမယာမမား ျဖစၾကၿပး ပညာအရညအခငးမာလညး နမကသည။ အသကအရြယအားျဖင ေျမယာပငဆငႏငသမားထက ငယရြယေလ ရၾကသည။ ေကးလကေန အမေထာငစမား၏ ၁၆ ရာခငႏႈနးသည ယငးတ႔၏ ၀ငေငြမားက ေန႔စား စကပးေရးလပငနးမားမ အဓက ရရၾကသည။ အျခား ၇ ရာခငႏႈနးသည မမတ႔၏ ကယပင လယယာမားတြငသာမက ေန႔စားအလပမားကပါ လပကငၾကသည။ ေန႔စားလပသားမား၏ အလပအကင ရရမႈ၊ ၀ငေငြရရမႈ အေနအထားမာ တစႏစတာအတြငး တေျပးညမရဘ ကာလအလက ကြာဟခကၾကးမားေလရသည။ မးရာသတြင အလပအကင ေပါမားေလရၿပး (ငါးလအတြငး ပမးမ ရကေပါငး ၁၀၉ ရက အလပရသည)၊ ပြငလငးရာသမားတြင အလပအကငမား ရားပါးေလရသည (သးလအတြငး ပမးမငါးရက အလပရသည)။ (ပ ၇) အဆပါ ေန႔စား လပသားမားသည ေဒသတြငး ႏငငမားႏင ႏႈငးယဥလငေသာလညးေကာငး၊ ျမနမာျပညရ အျခား အလပအကငမားႏင ႏငးယဥလငေသာလညးေကာငး လပခ အားျဖင အနမဆးရရသည အလပအကငအမးအစားမား ျဖစၾကသည။ (ပ ၉)

အမတြငးစးပြားေရးလပငနးမားသည ၿမ ႕ျပႏငေကးလက အလပအကငေစးကြကတြင သသာထငရား ေသာ အခနးက႑မပါ၀ငေနသည။ ႏငငတြငးရ မသားစအားလး၏ ၄၀ရာခငႏႈနးသည အမတြငးစးပြားေရးလပငနး အနညးဆးတစခပငဆငၾကၿပး ျမနမာျပညရ အလပသမားမား၏ ၂၆ ရာခငႏႈနး အတြက အဓက ၀ငေငြရရရာလပငနးမားလညး ျဖစသည။ အမတြငးစးပြားေရးလပငနးအမားစမာ ေကးလကေဒသမားတြင ရၾကသညအတြက ေကးလကေနလထအခးအစား ပါ၀ငမႈပမားသည။ သ႔ေသာ အမတြငးစးပြားေရးလပငနးပငဆငမႈမာမ ၇၃ ရာခငႏႈနး ပငဆငမႈရေသာ ၿမ ႕ျပရ မသားစ မားက ၄၁ ရာခငႏႈနးသာရေသာ ေကးလကမသားစမားထကပမားသညက ေတြ ႔ရသည။ အမတြငးစးပြားေရးလပငနးမား၏ ၆၂ ရာခငႏႈနးတြင ပငရငတစဦးတညး၏ လပအားျဖငသာ လပငနးလညပတေနၾကရာ အလပအကငဖနတးေပးႏငေရးက သသာစြာ ႐ကခတမႈရေနဆျဖစသည (ပ ၁၀)။ အမတြငးစးပြားေရးလပငနးတစခလင ပမးမအားျဖင (ပငရင အပါအ၀င) အလပသမား ၂ ဒသမ ၂ ဦးႏႈနးသာရသည။ သ႔ျဖစရာ အမတြငးစးပြားေရး လပငနးမားတြင ခန႔ထားသည အလပသမားဦးေရမာ ၁၂ သနးခန႔ ရေသာလညး ထက၀ကခန႔မာ ယငးအလပက အဓကအလပအျဖစ လပကငၾကျခငး မဟတဘ ရရေနသည ပငမ၀ငေငြအေပၚ ထပမျဖညဆညးရနအတြက လပကငၾကျခငးျဖစသည။ အမတြငးစးပြားေရးလပငနးမား၏ အလပခန႔ထားမႈမား အနက သးပႏစပခန႔မာ အမးသမးပငဆငေသာ လပငနးမားျဖစၾကသည။ ပငရငမားမာ အလပလပကငရန ေကာငးမြနသည အသကအရြယမား ျဖစၾကၿပး ထက၀ကခန႔မာ အလယတနးပညာႏင အထက တတေျမာကသမား ျဖစၾကသည။

တစႏငတစပင စးပြားေရးလပငနးမားသည အလပသမားမားအား ဆငးရတြငးမ ကယထတႏငေရးအတြက အဓကကေသာလညး ယငးတ႔၏ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ အလားအလာမာ အကန႔အသတမားရေနဆပငျဖစသည။ ျမနမာႏငငရ တစႏငတစပင စးပြားေရးလပငနးမားက ဖနတးေပးႏငေသာ အလပအကငမားမာ လပခလစာ အလြနအမငး နညးပါးသကသ႔ ကနထတႏငစြမးလညး မရသေလာကပင။ စးပြားေရးလပငနးအမားစမာ ပငရငတစဦး တညး၏လပအားျဖင တစႏငတစပငလညပတကာ အေသးစားကနသြယမႈႏင ၀နေဆာငမႈလပငနးမားကသာ ေဇာကခလပကငၾကၿပး အရြယ အစား အလြနေသးငယၾကသည။ ျမနမာႏငငရ အမတြငးစးပြားေရးလပငနးမားတြင လပကငေနၾကေသာ ေန႔စားအလပသမားအမားစ၏ ၀ငေငြမာ ျပ႒ာနး ထားေသာ အနညးဆးလပခလစာထက နညးၿပး ဆငးရႏြမးပါးမႈသတမတခကထကပင နမကေနၾကသည။ အကးဆကအျဖစ အမတြငးစးပြားေရး လပငနးမားသည ႏငငရ အလပသမားအားလး၏ ထက၀ကခန႔က ၀ငေငြေထာကပေပးထားႏငေသာလညး စစေပါငး၀ငေငြသည ဂဒပ၏ ၁၀ ရာခငႏႈနး ထက နမကသညဟ ခန႔မနးရသည။

ျမနမာႏငငသည ယငးကသ႕ ဖြ႕ၿဖးေရး လမးေၾကာငးက ျဖတသနးရသည အျခားႏငငမားကသ႕ပင အလပအကငမား၏ တရား၀ငမတပတငထားရမႈအေနအထားသည ဆငတသည။ ျမနမာႏငငတြင အလပသမား စစေပါငး ၁.၇ သနးခန႕သည တရား၀ငမတပတငထားသည ပဂၢလကပင စးပြားေရး လပငနးမားတြင လပကငလကရသည။ ယငးလပငနးမားသည ေယဘယအားျဖင အလပသမား ၁၀ ဦးႏင အထက အလပေပးထားၾကသည။ ယငးမာ ျမနမာႏငင စစေပါငးလပသားအငအားထ၏ ၇ ရာခငႏႈနးခန႔ရသည။ ႏငငပင စးပြားေရးလပငနးမားတြင လပကငလကရသည လပသားအေရ အတြကမားကပါ ထညသြငးတြကခကမည ဆပါက ၁၀ ရာခငႏႈနးခန႔ အထ ရႏငသည။ ယငးအခကသည (စစေပါငး လပသား အငအားထ၏ ၁၁ ဒသမ ၃ ရာခငႏႈနးက မတပတငထားသည စးပြားေရးလပငနးမားတြင ၀ငေရာက လပကငေနၾကေသာ) ဗယကနမကသ႔ ဖြ ႔ၿဖးမႈအဆငတႏငငမားႏင ဆငတသညက ေတြ ႔ရသည။ ျမနမာႏငငရ မတပတငထားသည စးပြားေရးလပငနးမား၏ အလပအကင အရညအေသြးမာ တေျပးညတညး ျမငမားေနျခငးမရေသာလညး ပမနလပခလစာ၊ လမႈခစားခြငမား၊ လချဖင အားလပရကရညခစားခြင၊ မခငေရာ ဖခငအတြကပါ မးဖြားျခငးဆငရာ ခစားခြငမားႏင အလပမ ထတပယျခငးဆငအရာရပငခြငမားက အလပရငကေပးအပရန လအပေၾကာငး အဓပၸာယ သကေရာက ေစသည အလပခန႔ထားျခငးဆငရာ စာခပက အျမခန႔၀နထမးမား၏ ၁၂ ရာခငႏႈနးကသာ ခပဆထားရ သညကေတြ ႔ရသည။ သ႔ေသာလညး အလပသမား အခြငအေရး ၾကးၾကပ စစေဆးသမား မလေလာကမႈ ျမငမားေနသာေၾကာင စညးကမး လကနာမႈမာ ေလာရေနမညအလားအလာရသည။ အဆပါ အလပသမားမားမာ ၿမ႕ျပေဒသမားတြင အထးသျဖင တစစတစစညးတညးရေနၾကၿပး ပညာေရးအဆငအတနးမာလညး ပျမငၾကသကသ႔ အမး သမးမားႏင ပမငယရြယသမားျဖစႏငေခ ပမားသည။

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview 15

ျပညပသ႕ ေရႊ႕ေျပာငးျခငးသညလညး ျမနမာႏငင အလပအကငမား၏ အဓက ရငးျမစတစခ ျဖစသည။ ျမနမာႏငငသည ေဒသအတြငး ေရႊ႕ေျပာငး သြားလာမႈ မားျပားေသာ ႏငငျဖစသည။ ျမနမာႏငငသ/သား ေလးဦးတြင တစဦးသည ၎တ႔၏ဘ၀တစေလာက ျပညပသ႕ ထြကခြာၿပး အလပလပကငဖး သမားျဖစၿပး ႏငငျပငပတြင ေနထငသ လဦးေရမာ ၂ ဒသမ ၈ သနးရသညအတြက ႏငငျပငပသ႔ ေျပာငးေရႊ႕ေနထငသဦးေရမာ ေဒသတြငး ႏငငမားအနက အမားဆးျဖစသည။ ႏငငတကာသ႔ ေျပာငးေရႊ႕ေနထင ၾကသမားအားလးႏင ျပညတြငးေျပာငးေရႊ႕ေနထငၾကသမား၏ အမားစသည ပမေကာငးမြနေသာ အလပအကငမားရရရန ရညရြယကာ ေျပာငးေရႊ႕ေနထငခၾကျခငး (ပ ၁၀ ႏင ၁၁) ျဖစၿပး (ႏငငတကာသ႔ ေျပာငးေရြ႕ ေနထငၾကသမား၏) ထက၀ကေကာက မသားစထ ေငြလႊပ႔ေပးၾကရာတြင ပမးမတနဖး (၂၀၁၅ခႏစတြင) တစလလင ေငြကပ ၂၀၀,၀၀၀ (အေမရကနေဒၚလာ ၁၅၀) ရကာ အနညးဆးလပခလစာ၀ငေငြ တစလစာထကပင သသသာသာ ပမားေနသညက ေတြ ႔ရသည။ သ႔ေသာ ေနရပျပန လပသားအမားစသည ယခငေျပာငးေရြ႕ေနထငျခငးမျပခငက လပကငခသည အလပအကငမားကသာ ျပနလညလပကငၾကသညအတြက အလပ အဆငသတမတခကတြင ပမတးတကႏငေရးအတြက ၎တ႔၏ကြၽမးကငမႈအရညအခငးမား တးတကလာျခငးမရဟေသာလညးေကာငး၊ ႏငငရပျခား တြင ရရခသည၀ငေငြမားက ျပနလညရငးႏးျမႇပႏျခငးမရဟ သးသပႏငသည။ ေရြ႕ေျပာငးလပသား ဟတသညျဖစေစ မဟတသညျဖစေစ အလပသမား အမားစသည မသားစႏင မတေဆြမားမတဆင အလပရာေဖြၾကရာ လကဖကသငေလာသည အလပအကငမားရရရန အခြငအလမးနညးသည။

ျမနမာႏငင၏ အလပသမားအငအားသည အေတာႀကးမားသညဟ ဆႏငေသာလညး ကြၽမးကငမႈအဆင နမပါးျခငးေၾကာင အထးသျဖင တနဖးျမင အလပအကငမား ဖနတးေပးႏငစြမးမာ နညးပါးသည။ အလပလပကငႏငသည အသကအရြယက ယခ အစရငခစာတြင အသက ၁၅ ႏစႏင အထကဟ အဓပၸာယဖြငဆထားသည ျဖစရာ ျမနမာနငငတြင အလပလပကငႏငသည လဦးေရ ၃၅ ဒသမ ၄ သနးရသညဟ ျမနမာႏငင လေနမႈ အေျခအေန စစတမး (၂၀၁၅) အရ သရသည။ ယငးတ႔အနက ၆၅ ရာခငႏႈနး နးပါးသည အလပတစခက တႏစေကာ လပကငၿပး စကပးရာသအလက အတကအကႏႈနးမား သသသာသာ ျမငမားသည။ အထကပါ ခန႔မနးခကမားသည ၂၀၁၄ ခႏစ ျမနမာႏငငလဦးေရႏင အမအေၾကာငးအရာ သနးေခါငစာရငး၏ အခကအလက (၆၇ ရာခငႏႈနး)ႏင အျပညျပညဆငရာ အလပသမားေရးရာ အဖြ ႔၏ ၂၀၁၅ ခႏစ ျမနမာႏငင လပသားအငအား စစတမးအစရငခစာ၏ အခကအလက (၆၄ ဒသမ ၇ ရာခငႏႈနး)တ႔က အေျခခကာ တြကခကမႈမားႏငလညး ကကညသညကေတြ ႔ရသည။ အမးသမးမားထက အမးသားမားက (၄၆ ရာခငႏႈနးႏင ၇၁ ရာခငႏႈနး) အလပအကငပမရယထားႏငေသာလညး လပခလစာမရရေသာ အမမႈကစၥ မားကပါ ထညသြငးစဥးစားမညဆပါက အမးသားႏင အမးသမးေပါငး ၈၀ ရာခငႏႈနးခန႔မာ အမ သ႔မဟတ ေစးကြက အလပမားႏင ပတသက ေနၾကသည။ အမးသမးမားသည အမးသားမားထက ကြၽမးကငအလပအကငမားတြင ပမလပကငေနၾကေသာလညး ၀ငေငြမာမ ၃၀ ရာခငႏႈနး ပနညးေနသည။

ႏငငတကာသ ႔ ေရြ႕ေျပာငးအေျခချခငးအတြက တြနးအားေပး ေသာအရာမား

ျပညတြငးေရြ ႕ေျပာငးေနထငျခငးအတြက တြနးအားေပးေသာ အရာမား

အလပအကငရာေဖြရန

အလပလပရန

မသားစ/လကထပရန

အျခား

ကးကား။ ။ အစရငခစာ ေရးသကယတင တြကခကထားျခငး၊ MPLCS (2015)မတခက။ ။ ေရြ႕ေျပာငးလပကငျခငးမရသည မသားစ၀ငက တငျပသညအတငး။

အလပလပရန/အလပရာရန

ကးကား။ ။ အစရငခစာ ေရးသကယတင တြကခကထားျခငး၊ MPLCS (2015)မတခက။ ။ အလပလပရန/အလပရာရန ဟသည ေခါငးစဥေအာကတြင ယငးအေၾကာငး ျပခကျဖင ေရြ႕ေျပာငးေနထငသညဟ ေျဖၾကားသမားသာမက မသားစ၀ငအား အေဖာျပရနဟ ေျဖၾကားသမားကပါ ထညသြငးထားသည။

မသားစႏင ေတြ ႔ရန/လကထပရန

ပဋပကၡေဘး/စစေဘး/သဘာ၀ေဘးအႏရာယမ ေ၀းရာသ႔ေျပးရန

မသားစႏငအတ ေျပာငးေရႊ႕ေနထငရန

ကနးမာေရး/ပညာေရး

အျခား

ပ ၁၁ ပ ၁၂

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview16

အလပအကငအမားစမာ ကြၽမးကငမႈမားစြာ မလအပေသာ လပငနးမား ျဖစၾကသည။ အလပသမား ၃ ဦးတြင ၂ ဦးမာ ကြၽမးကငမႈမားစြာ မလအပေသာ သ႔မဟတ အေသးစား စကပးေရးအလပအကငမား၊ လပခလစာအနညးဆးႏင မတပတငထားျခငး မရသည လပငနးမားတြင လပကငေနၾကသည။ ၃၈ ရာခငႏႈနးနးပါးမာလညး ေခါငးရြကဗတထး ေစးသညမား၊ အေဆာကအဦးမားႏင ေနအမထနးသမးေစာငေရာကမႈႏင စကပးေရးအလပမားကသ႔ေသာ ႐းစငးၿပး ကယကာယ အားျပသည ကြၽမးကငမႈမလအပေသာလပငနးမားတြင လပကငေနၾကရသည။ အဆပါ အလပအကငမားသည လ႔အဖြ ႔အစညးတစခ လညပတေနႏငေရးအတြက အေျခခကေသာ သြငးအားစမား ျဖစေသာလညး ဆနးသစတထြငႏငျခငး နညးပါးၿပး အတတပညာ ဆငရာ အလပအကငအမးအစား ၉ ခ အနက ပမးမလပခလစာ အနမဆးရရသည အလပအကငမားျဖစသည။ ကန ၂၉ ရာခငႏႈနးမာ အေသးစား စကပးေရးအလပသမားမား ျဖစၿပး ကြၽမးကငမႈမားစြာ မလအပေသာ အလပသမားမားႏင ပမးမလပခလစာ တေျပးညတညး ရရသည။ ေကးလက ေဒသတြင ေနထငသမားႏင ပညာရညအဆငနမသမားသည အထကပါ အလပအကငမားတြင အလးအရငးျဖင ပါ၀ငေနၿပး ၿမ႕ျပေနသမားႏင ပညာအရညအခငးျမငမားသမား အနက ၃၅ ရာခငႏႈနးမာလညး အဆပါအလပအကငမားလပကငေနၾကသည။ ကြၽမးကငမႈမားစြာ မလအပေသာ အလပသမားျဖစလသည ဆႏၵမာမ အသကအရြယအလက ကြျပားမႈမရေၾကာငး အအားသငဖြယ ေတြ ႔ရသည။ အထကတနးႏငအထက ပညာ

အရညအခငး ရသမား အမားစလႊမးမးထားေသာ အလပ အကငစစေပါငး၏ ၃ ရာခငႏႈနးကသာ ကြၽမးကငမႈမားစြာလအပသည အလပအကငမားဟ သတမတ ႏငသည။ အမးသမးမားသည အမးသားမားထက အတတပညာဆငရာ အလပအကငမားတြင လပကငႏငေခ သးဆပမမားျပားသည။ အလပသမားထ၏ ကြၽမးကငမႈအဆငမာမ အလားတ ႏငငမားႏငေသာလညးေကာငး၊ ျမနမာႏငငအတြငး လအပခကထပပါ နမကေနသည။ အရြယေရာကၿပးသမား၏ ထက၀ကေကာမာ အလယတနးပညာသငၾကားခရျခငးမရသကသ႔ ယေန႔ မလတနးကေလးငယမား၏ ၁၈% မာ စာမဖတရႈႏငျခငး သ႔မဟတ ၎တ႔ ဖတ႐ႈေနေသာ စာသား၏အဓပၸာယက ေကာငးစြာ နားမလညျခငးတ႔ ေတြ ႔ၾကေနရသည။ အလပသမား ၁၀ ဦးတြင တစဦးခန႔မာ အတတပညာ သ႔မဟတ အသကေမြး၀မးေကာငးသငတနးမား တကေရာကခၿပးျဖစေသာလညး အခငးခငး ခတဆကမႈ မရသညအတြက အရညအေသြးကမ သသယျဖစဖြယျဖစေနေပသည။ ပညာတစႏစပသငျခငးအား အလပရငက မညမတနဖးျဖတသညက တငးတာျခငးျဖစေသာ ပညာေရးမ ရရသညအကးေကးဇးသည ေဒသတြငးပမးမ၏ ထကဝကသာရၿပး ကေမာၻဒးယားႏင လာအအပါအဝင ႏႈငးယဥရႏငငမားထက နမပါးေနသည။ ဇယား (၁) အျပသေဘာေဆာငေသာ ပညာေရးမရရသည အကးေကးဇးမားက အဓကအားျဖင ၀နေဆာငမႈက႑က ေဖာေဆာငၿပး ပညာေရးႏင စကပးေရး ၀ငေငြအၾကား ဆကစပမႈမရဘ အလယတနးလြနပညာေရးကသာ အဆပါက႑၏ ၀ငေငြအေပၚ သကေရာကမႈရသည။

ႏႈငးရ ႏငငမားအၾကား ပမးမ ေကာငးေနျခငးႏင ေကာငးျပနတကႏႈနး ခန႔မနးျခငး

ပမးမ ေကာငးျပနတကႏႈနး % ပမးမ ေကာငးစာသငႏစ

ျမနမာ (၂၀၁၅) ၅.၁ ၅.၇

ဘဂၤလားေဒရ (၂၀၀၅) ၇.၁ ၅.၉

ကေမၺာဒးယား (၂၀၀၈) ၅.၆ ၄.၁

တ႐တ (၂၀၀၂) ၁၆.၆ ၇.၅

လာအ (၂၀၀၈) ၅.၁ ၄.၆

မေလးရား (၂၀၁၀) ၁၂.၀ ၉.၈

သရလကၤာ (၂၀၀၉) ၉.၅ ၉.၈

ထငး (၂၀၁၁) ၉.၄ ၇.၃

ဗယကနမ (၂၀၁၅) ၉ - ၁၀ ၇.၅

အေရ႕အာရႏင ပစဖတ ၉.၄ ၁၀.၄

မတခက။ ။ ကးကား။ ။ Montenegro and Patrinos (၂၀၁၄)၊ Barro-Lee ၂၀၁၀, MPLCS ၂၀၁၅.

ဇယား ၁

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview 17

အနာဂတအလပအကငမား၊ ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရး ပမ ေျပာငးလ ေကာငးမြနလာမညဆပါက အလပအကငမား၏ အရညအေသြးက ျမငမားလာေစႏငသည။အနာဂတတြင အလပအကင အမးအစားမား အသစေပၚေပါကလာေရးႏင ပမေကာငးမြနလာေရးအတြက အလားအလာရေသာ ရငးျမစမားႏင ယငးတ႔ကရရပငဆငႏငေရးအတြက အဓကအတားအဆးမားမာ အဘယနညး။ အဆပါ အတားအဆးမားမာ အလပအကငဆငရာ ျပနာတြင အခငးခငးခတဆကေနေသာ ရႈေထာငမားျဖစသည စးပြားေရးတစခလး၏ ေယဘယအေနအထား၊ မတပတငထားေသာ စးပြားေရး လပငနးမားႏင မတပတငထားျခငး မရေသာ လပငနးမား ၊ ကနသြယမႈ၊ ေကးလကစးပြားေရးႏင လသားအရငးအျမစ စမခန႔ခြမႈမား၏ ေရ႕ေျပးပင ျဖစသည။

စးပြားေရးအေနအထားအား ပမခငမာေစျခငးေမခ႐စးပြားေရး မေဘာငသည အလပအကငမားဖနတးျခငးအတြက ေရခေျမခေကာငးအျဖစ ရခေသာလညး စနေခၚမႈပမားေသာ စးပြားေရး အသကအ၀နးတြင အလပအကငမား ပမေကာငးမြနလာေစရနအတြက မကခ႐ စးပြားေရးတညၿငမမႈက ထနးထားျခငးက အဓကကေပလမမည။ ရငးႏးျမႇပႏမႈမား၊ အလပအကငဖနတးျခငးႏင စးပြားေရးဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈတ႔ ျမငမားစြာရရခသည ေလးႏစတာကာလက ၾကေတြ ႔ၿပးသညေနာက ကနေစးႏႈနးမား ကဆငးျခငး၊ ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈႏႈနးျမငျခငးႏင သာမာနဘဏစာရငးလေငြျပျခငးမားျဖင ျမနမာႏငငသည အျခားႏငငမားထကစာလင ပမခကခသည အေနအထားက ၾကေတြ ႔ေနရသည။ ယငးသ႔ တးပြားလာသညအခကမားေၾကာင စးပြားေရးဆး႐ႈးႏငမႈ အလားအလာအေပၚ ရငးႏး ျမႇပႏသမား ထားရသညအျမငက ထခကၿပး အလပအကငဖနတးျခငးတ႔က အားနညးေစသည ကာလတ စးပြားေရးအားနညးခကမားက ပမ သသာထငရားလာေစသည။ မတပတငထားသည တညၿငမေသာအလပအကငမားသည ေရရညတညတေစႏငေရးအတြက အခကအခမား ဖနတးႏငၿပး အလပအကငမားမတဆင ဘ၀အဆငအတနးျမႇငတငေပးႏငေရး အလပသမား ေစးကြက၏စြမးရညကလညး အားနညးေစသည ကဥးေျမာငးလေသာ ျမနမာကနထတလပမႈအေျခခေၾကာင စးပြားေရးတးတကမႈမာလညး ခဏအတြငး အေငြ႔ပေပာကကြယႏငေခ ရသည အခကက လညး ယငးတ႔က ေထာကျပေနသည။ မကခ႐စးပြားေရးအသကအ၀နးက တးတကေစျခငးသည စးပြားေရး ဆး႐ႈးႏငမႈ အလားအလာအေပၚ ရငးႏး ျမႇပႏသမား ထားရသညအျမငအေပၚ သကေရာကသကသ႔ ရငးႏးျမႇပႏမႈမား၏ အျမတအစြနးရရမႈကထခကၿပး စးပြားေရးဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈတြင အလပအကင ခန႔ထားႏငမႈ၏အခနးက႑က ဆးျဖတေပးႏငသညအတြက လတငးအကး၀ငေသာ ဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈႏင အလပအကင ဖနတးေပး ႏငမႈတ႔ ေရရညတညတႏငေရးအတြက မရမျဖစလအပေသာ အခကျဖစသည။

ျမနမာႏငငေတာ ဗဟဘဏက ေငြေၾကးေထာကပေပးထားသည အေတာအသင ႀကးမားေသာ ဘ႑ာေရးလေငြျပမႈသည ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈက ျမနမာ ႏငငႏင အေနအထားတေသာ ႏငငမား၏ အထကသ႔ေရာကေအာင အားျဖညေပးေနၿပး သာမာနေငြစာရငးမားအတြက ဖအားမားပမားေစေပသည။ ထ႔ျပင ျမငမားေသာ ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈႏင ယဥတြေနသည သတမတေငြလႏႈနးတနဖးအေပၚ ဗဟဘဏ၏ အာ႐စကမႈကလညး ထေရာကေသာ အမန ေငြလလယႏႈနး (Real Effective Exchange Rate - REER)အျဖစ အသအမတ ျပခရမႈက အားျဖညေပးေနသည။ ယငးမာ အသစျဖစၿပး အရညအေသြး ျမငေသာ အလပအကငမား ဖနတးေပးႏငမည ပ႔ကနက႑တြင ရငးႏးျမႇပႏျခငးက အဟန႔အတားျဖစေစသကသ႔ ပမယဥၿပငႏငစြမးရသည သြငးကန မားႏင ယဥၿပငေနရေသာ ေရာငး၀ယေဖာကကားႏငသည ကနပစၥညးမားႏင ပတသကသည အလပအကငမားကလညး မားစြာထခကေစသည။သြငးကနမား၏ ေစးႏႈနးပမကဆငးလာသျဖင ျပညပမတငသြငးႏငသည ကနပစၥညးမားအား ထတလပေနၾကသမားအေနျဖင ျပညပပ႔ကနမားႏင ပမယဥၿပငလာရသညအတြက အကးအျမတရရမႈက မထခကေစေရးအတြက ကနကစရတမား ေလာခလာႏငၿပး မားေသာအားျဖင အလပသမားမား ေလာခေလရၾကသည။ တဖကတြငလညး ပ႔ကနဦးစားေပးက႑မားရ စးပြားေရးလပငနးမားသညလညး ျပညတြငးသာမက ျပညပတြငပါ ၎တ႔ကန ပစၥညးမား၏ ၀ယလအားကဆငးလာသညအတြက ယဥၿပငႏငစြမးႏင အျမတအစြနး ေလာကလာမႈတ႔၏ဒဏက ခစားေနရသည။ ကနထတ စြမးအားျမငၿပး လပခလစာ ပမရရေသာ အလပအကငမား ထြကေပၚလာေရးအတြက ကြၽမးကငမႈမားစြာ မလအပေသာ က႑မားထကစာလင ပ႔ကန ဦးစားေပးက႑မား၏ အေရးပါမႈေၾကာင အမနတကယသကေရာကမႈရ သကသ႔ ယဥၿပငႏငစြမးရၿပး အေျခခမမားႏင ကကညသည ေငြလလယႏႈနး တစရပက ထနးသမးထားႏငရနမာ အလြနအေရးႀကးသည။

ေကးလကေဒသမားရ အလပအကငမားႏင လပကငေလရေသာ အလပအကင အမးအစားမားက ျမႇငတငေပးျခငးစကပးေရးက႑က မဟာဗဟာကစြာ ပပးေပးႏငမညဆပါက အရညအေသြးျမငအလပအကငမား ေပၚထြကလာႏငသည နယပယတစခ ျဖစလာႏငသည။ သ႕ေသာ ႏငငအမားစတြင စကပးေရးက႑၏ ကနထတ စြမးအားသည ၀နေဆာငမႈႏင ကနထတလပမႈက႑မားႏင ႏႈငးယဥပါက နမကေလရရာ စကပးေရးက႑က အဓက မခေနရေသာ ျမနမာႏငင၏ ကနထတစြမးအားမာလညး အထးသျဖင နမကလကရသည။ အဓက စကပးေရး ကနစညတစချဖစသည ဆနစပါးလပငနးရ အလပသမားမား၏ ကနထတစြမးအားမာ အႏၵယႏငငရ ဆနစပါးလပငနးတြင လပကင ေနၾကေသာ လပသားမား၏ သးပတစပႏင ထငးႏငင၏ ၄ ရာခငႏႈနးသာ ရသည(ပ ၁၃)။ ယငးမာ စးပြားေရးက ႏငငေတာက ထနးခပထားစဥက ေပၚေပါကခသည အေၾကာငးရငးမား၏ အကးဆကေၾကာင ျဖစသည။ ယငးတ႔မာ အလပသမားမား ပလေနၿပး ယငးအလပသမားမား အျခားအရပ ေဒသတစခသ႕ သြားေရာကမညဆပါက ခရးသြားစရတမား ျမငမားျခငး၊ ႏငငေတာ၏ စားနပရကၡာ ဖလေရး မဟာဗဟာအရ အရညအေသြးနမသည ဆနစပါး အေျမာကအျမား စကပးထတလပေစၿပး အျခား ဆနစပါး အမးအစားစလငမႈ မရျခငး၊ စကမႈလယယာ အသးျပမႈနညးပါးျခငး၊ အျမတအစြနး မားမား ရရႏငေသာ ေစးကြကႏင ကနထတလပမႈ ကြငးဆကမားသ႕ ခတဆကႏငမႈ အားနညးျခငး စသညတ႔ျဖစသည။

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview18

ယေန႔ ျဖစထြနးလာသည စးပြားေရး ေခတသစတြငမ ယငးသ႔ေသာ စကပးေရးက႑ကနထတစြမးအားနမကမႈက ျဖစေပၚေစသည အေၾကာငးရငးမား နညးပါးလာၿပျဖစသည။ ျပညတြငးသာမက ျပညပသ႔ပါ ေရြ႕ေျပာငးသြားလာမႈ လမးေၾကာငးမား ပမပြငလငးလာသညအတြက ေကးလကေဒသ အလပသမားအငအား ပလမႈက ကငတြယေျဖရငးႏငမည နညးလမးသစမားလညး လမးပြငလာသည။ ထြနယကစကပးမႈတြင ရငးႏးျမႇပႏရနႏင အမအကငမား ပမေကာငးမြနလာေရးေဆာငရြကႏငရန ေငြလႊေပးပ႔ေသာ ၀ငေငြမားႏင စတကးစတသနးအသစမားက ၎တ႔ႏင အတ ယေဆာင လာခသည။ စားနပရကၡာလေလာကမႈရေရးဆငရာ အမးသားအဆင ဦးစားေပးျခငးက ေျဖေလာလကသညအတြက ေတာငသဦးႀကးမားအေနျဖင ေကာကပသးႏအမးစက လြတလပစြာ ေရြးခယစကပးႏငၿပျဖစသည။ သးႏေျပာငးလရနအတြက နညးပညာလအပမႈေၾကာင ျပျပငေျပာငးလမႈ မာ အရနေႏးေကြးေနျခငးျဖစသကသ႔ ထတကနသစေစးကြကမားအတြငး ခဥးနညး၀ငေရာကရန လအပမႈႏင လျခေရးကြနရကကငးမမႈတ႔ေၾကာင ေတာငသဦးၾကးမား ဆးရႈးႏငေခရသည။ စကမႈလယယာသ႔ ေျပာငးလမႈမား ေျဖးညငးစြာျဖင အရနယေနဆျဖစသည။ ထတကနတးျမႇငႏငမႈက မျမငရေသးခင ကာလအတြငး စကပးေရးအလပၾကမးသမားမား အခနပမရရလာသညအတြက စကပးေမြးျမေရး မဟတေသာ အလပအကငမား ပမလပကငလာႏငမညျဖစသည။

ေကးလကေဒသမားတြင စကပးေရးတနဖးကြငးဆကမား ကယျပန႔စြာ ခ႕ထြငႏငသည အလားအလာမားစြာရသည။ ေကးလကေဒသ အမေထာငစ မားသည စကပးေမြးျမေရးမဟတသည ၀နေဆာငမႈေပးျခငးႏင ကနစညထတလပျခငးလပငနးမားကလညး လပေဆာငေလရၾကသည။ စကပးေရး လပငနးသည ရာသအလကေဆာငရြကရသည လပငနးျဖစရာ စကပးေရး လပငနးနားသည အခနမားတြင အျခား အလပမားက လပေဆာငႏငသည အခြငအေရးမား ရေနသည။ လကရတြင အလပအကငမား ဖနတးေပးႏငသည စကပးေရးထတကနမားက ျပျပငထပပးသည တနဖးကြငးဆကမား၊ ယငးတ႔ႏင အျပနအလန အမသဟ ျပႏငသည လပငနးမား၊ အမေထာငစမားရေနသည။ သ႕ေသာ ေစးကြက၊ အေျခခအေဆာကအဦးႏင ပပးေပးသည မ၀ါဒမား အားနညးေနျခငးေၾကာငး အဆပါ အလားအလာမားမ အေကာငအထညေပၚလာျခငး မရေသးေပ။

ဆနစပါးစကပးထတလပေရးအတြက လပသားကနထတစြမးအား

ကးကား။ ။ ကမာၻ႔ဘဏ၊ ၂၀၁၆။

600

200

500

ကနထ

တစြမ

းအား

၊ တစရ

ကလ

င ထ

ြကေသ

ာ ကလ

ဂရမ

100

0

400

300

ျမနမာ

ကေမ

ၺာဒးယ

ား

အငဒ

နးရား

အႏၵယ

ဖလစပ

င

တ႐တ

ဗယက

နမ

ထငး

ပ ၁၃

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview 19

မတပတငထားသည လပငနးမားနင မတပတငမထားသည လပငနးမားပဂၢလကက႑မား၏ အသားတင အလပအကငဖနတးေပးႏငမႈမာ လကရစးပြားေရး ျပျပငေျပာငးလမႈျဖစစဥ၏ တစစတတစပငးအျဖစ မၾကာေသးမ ကာလအတြငး အရနျမငတကလာခ သည။ ပဂၢလကက႑တြင အလပအကငတးပြားမႈႏႈနးမာ ကနဦး အေျခခနမပါးသညႏငအတ ၂၀၁၄ ႏင ၂၀၁၆ ခႏစအၾကား ပမးမအားျဖင တစႏစလင ၁၃ ရာခငႏႈနးရခသည။ ျခငၾကညပါက အလပလပကငႏငသညအလားအလာရသည လဦးေရ ၃၅ ဒသမ ၄ သနးအနက ၁ ဒသမ ၇ သနး ကသာ အလပလပကငေနသညအတြက ဖနတးေပးႏငခၿပးျဖစေသာ အလပအကငအေရအတြက စစေပါငးသည အလပအကငေစးကြကႏင ႏႈငးယဥပါက နညးပါးလကရသညကေတြ ႔ရသည။ အလပအကင ဖနတးေပးႏငမႈက ၾကညမညဆပါက လကရလပငနးမား တးခ႕လာျခငးေၾကာငထက ေစးကြကအတြငးသ႕ အသစ၀ငေရာကလာသည လပငနးမားေၾကာင အဓက ျဖစသညက ေတြ ႔ရရသည။ ထ႔အျပင ထ အသစ ေပၚေပါကလာသည အလပအကငအေရအတြကသည ေစးကြကအတြငးရလပငနးမား အရြယအစား ေလာချခငးသ႕မဟတ လပငနးဖကသမး သြားျခငးေၾကာင ႏစစဥ ကြယေပာကသြားရသည အလပအကင အေရအတြကအား ေထမေၾကာငး ေတြ ႔ရရသည။ တစႏစလင လပငနး အရြယအစား ေလာချခငးေၾကာင အလပအကင ၄ ရာခငႏႈနးႏင လပငနးမား ဖကသမးျခငးေၾကာင ၁၀ ရာခငႏႈနး ကြယေပာကသြားေလရေၾကာငး သရရသည (ပ ၁၄)။

(အလပသမား ၄ ဦးအထသာ ခန႔ထားေသာ) လပငနး အေသးစားမားႏင (အလပသမားဦးေရ အနညးဆး ၁၀၀ ဦးရေသာ) လပငနးႀကးမားသည အလပအကငမား အဓက ဖနတးေပးေနၾကသမား ျဖစၾကသည။ လပငနးငယမားသည စတငတညေထာငခနမစ၍ အလပအကင စစေပါငး ၏ ၄၀ ရာခငႏႈနးက ဖနတးေပးခၾကၿပး အျခား ၃၄ ရာခငႏႈနးမာမ လပငနးႀကးမားမ ဖနတးေပးေနျခငး ျဖစသည။ ဆလသညမာ လပငနးအသစမားက ဖနတးေပးသည အလပအကငမားအနက ေလးပ သးပသည အေသးဆးေသာလပငနးမားႏင အႀကးဆးေသာလပငနးမားက ဖနတးေပးေနေသာ လပငနးမား ျဖစသည (ပ ၁၅)။

ကမၸဏမား စတငတညေထာငခနႏင ဖကသမးခနကာလအလက အလပႏတထြကမႈမား

အလပစဝငစသမား

ကးကား။ ။ ကမာၻ႔ဘဏ (၂၀၁၇)။ မတခက။ ။ ၂၀၁၄ ႏင ၂၀၁၆ ၾကား စးပြားေရးတစရပလး၏ အလပခန႔ထားႏငမႈ ႏစစဥ ပမးမ တးတကမႈႏႈနး။

မတပတ

ငထား

သည

လပင

နးမ

ားတ

ြင အ

လပေ

ျပာင

းသမ

ား

15%

-10%

5%

20%

-5%

10%

-15%

0%

အလပမထြကဘကနရသမား

အလပထြကသမား

အလပအကင ဆး႐ႈးေစျခငး

အသားတငႏႈနး

အလပအကငဖနတးေပးျခငး

ပ ၁၄

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview20

ျပညတြငး ေစးကြက ဗဟျပ စးပြားေရးလပငနးမား ရငဆငေနရသည အခက အခအတားအဆးမားက ေျဖရငးေပးႏငမည ဆလင အလပအကငမား ပမဖနတးေပးႏငလာမညျဖစသည။ ယငးလပငနးမား၏ ၉၇ ရာခငႏႈနးမာ အေသးစားႏင အလတစား လပငနးမား ျဖစၾကသည။ ၂၀၁၆ ခႏစတြင ျမနမာႏငင စးပြားေရးလပငနးမားအၾကား ေကာကယခသည စစတမးအရ ျပညတြငးဗဟျပ စးပြားေရးလပငနးမား ေအာငျမငေရးတြင အတားအဆး ျဖစေနသည အေျခခအကဆး အခကအခမားတြင ေျမယာေစးႏႈနးႏင ငားရမးခမား ေစးႏႈနးၾကးျမငမႈ၊ လပစစဓာတအား ပမန မရျခငးႏင အရငးအႏး ေခးေငြ အလြယတက မရရျခငးတ႔က ထပဆးေနရာတြင ရေနၾကသည လပငနးအတြက ေျမယာအခကအခသည ႏငငတငးရ အလတစား အေသးစား လပငနးမား ရငဆငေနရေသာလညး ျမနမာႏငငတြင ၾကေတြ ႔ရသည အခကအခသည ေဒသတြငး ႏငငမားထက ပမ ဆးရြားၿပး အဓက ျပနာတစခ ျဖစေနေၾကာငး ျပညတြငး လပငနးရင အမားစက ေျပာသည။ လပစစဓာတအား ပမန မရႏငေသာေၾကာင ၂၀၁၆ ခႏစတြင အေသးစားႏင အလတစား စးပြားေရးလပငနးမား၏ ၅၂ ရာခငႏႈနးသည မးစကက ကယပင၀ယယျခငးသ႕မဟတ အမားႏင စပတေ၀မ သးစြျခငး နညးလမးမားျဖင ေျဖရငးခ ၾကေၾကာငး သရသည။ ယငး အေရအတြကမာ အေရ႕အာရ ေဒသတစခလး၏ ၃၃ ရာခငႏႈနး ႏင ႏႈငးယဥလင သသာစြာ ျမငမားေနသည။ ေနာကပငး တြငဆကလက ေဆြးေႏြးသြားရနရသည အလပသမားမား၏ ပညာအရညအခငး နမပါးသည အခကမာလညး ျမနမာႏငငရ လပငနးမား ၾကေတြ ႔ေန ရသည အခကအခကမားအနက ထပဆးက ပါ၀ငေနသည။

အရြယအစားၾကးမားသညဟ ဆႏငၿပး ဆကလကၾကးထြားရန အလားအလာရေနသည ျပညတြငးေစးကြကတြင စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင ယခထက အေျခအေနေကာငးလာႏငၿပး အလပအကငမား ဖနတးေပးႏငမည အခြငအလမးမားရေနသည။ အထးသျဖင မတပမတငရေသးေသာ လပငနးမား အေနျဖင ယခထက ပမ တးခ႕ႏငမည အခြငအလမးမား ရေနသည။ ၿမ ႕ျပျဖစထြနးလာျခငး၊ တစဦးက၀ငေငြ တးတကလာျခငးႏင လဦးေရ မားျပားသည အျပင လငယအခးအစား ပါ၀ငမႈၾကးမားျခငး တ႔ေၾကာင တရား၀င မတပတငထားသည လပငနးႀကးမား ႏင မတပမတငရေသးသည အမတြငး စးပြားေရးလပငနးမားႏင လပငနးေသးမားအတြက အခြငအလမးအသစမားစြာ ေပၚေပါကလာရန ဖနတးေပးႏငမည ျဖစသည။ ၿမ႕ျပ ျဖစထြနးလာျခငးႏင တစဦးခငး ၀ငေငြမားျမငမားလာျခငးက တစႏငတစပငထတလပေသာ ကနပစၥညးမားႏင ၀နေဆာငမႈမားထက ပမသည ေစးကြကထသ႔ ၀ယလအားေျပာငးလလာသည။ စကပးေရးက႑တြင နညးပညာႏင ေစးကြကဖြ ႔ၿဖး တးတကလာမႈက ေကးလကေဒသအလပသမား မားအတြက ၀ယလအားက ကဆငးေစသညအတြက ပလအလပသမားမားမာ ၿမ႕ျပေဒသမားသ႔ စတငစးဆငးလာၾကသည။ ဖြ ႔စညးပေျပာငးလျခငး ၂၅ ႏစ ၾကာျမငၿပးေနာကမာပင စကပးေရးက အလပသမားအငအား၏ ၄၆ ရာခငႏႈနးက ကယစားျပေနဆျဖစသည ဗယကနမႏငင၏ အေတြ ႔အၾကအရ ေကးလက/ၿမ ႕ျပ အလပအကငမား၏ေျပာငးလမႈမာ အရနေႏးေကြးသညအတြက ဤျပျပငေျပာငးလမႈမာ အခနယရေပလမမည။ ပမန အလပအကင မားက ေစးကြကလအပခကက ပမျဖညဆညးေပးလာႏငေသာလညး ေကးလကမၿမ ႕ျပသ႔ ေရြ႕ေျပာငးအလပအကငရာေဖြၾကသမားအားလးအတြက အလပအကင ေပးႏငျခငးမရေပ။ အကးဆကအျဖစေရြ႕ေျပာငး ေနထငသအမားစသည ၿမ႕ျပေဒသမားရ မတပမတငရေသးသည စးပြားေရးအေပၚ မခလာၾကမညျဖစၿပး ျမနမာႏငငရ ေရြ႕ေျပာငးေနထငသမား၏ ၂၅ ရာခငႏႈနးက အမတြငးစးပြားေရးလပငနးတစခ ပငဆငသညအခနတြင မေရြ႕ ေျပာငးၾကသမားက ၁၇ ရာခငႏႈနးသာ ပငဆငသညက ေတြ ႔ရမညျဖစသည။ ၿမ ႕ျပရ မတပတငမထားသညလပငနးမားသည ေကးလကရ အလပအကင မားႏင ႏႈငးယဥပါက စကပးရာသအေပၚ မခေနရျခငးမ ကငးလြနျခငး၊ ရာသဥတ အေပၚ မခေနရျခငးမ ကငးလြတျခငးႏင လပခအားျဖင ပမ ရရႏငျခငး တ႔ေၾကာင ပမေကာငးမြနေလရသညဟ ဆႏငပါသည။ အလားတ ၿမ႕ျပေဒသမားသည စးပြားေရးလပငနးတစခစတငရန ေရခေျမခပေကာငးသည

ပ ၁၅ ကမၸဏအရြယအစားအမးမးအလက အလပႏတထြကမႈမား

အလပစဝငသမား

ကးကား ။ ။ ကမာၻ႔ဘဏ (၂၀၁၇)။မတခက။ ။ ၂၀၁၄ ႏင ၂၀၁၆ ၾကား စးပြားေရးတစရပလး၏ အလပခန႔ထားႏငမႈ ႏစစဥ ပမးမ တးတကမႈႏႈနး။

15%

-10%

5%

20%

-5%

10%

0%

အလပအကငဖနတးျခငး၊ အလပမထြကဘ ကနရသမား

အလပအကင ဆး႐ႈးေစျခငး၊ အလပမထြကဘ ကနရသမား

အလပထြကသမား

Micro (1-4) Small (5-19) Medium (20-99) Large (100+)

မတပတ

ငထား

သည

လပင

နးမ

ားတ

ြင အ

လပေ

ျပာင

းသမ

ား

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview 21

ပမေကာငးမြနေသာ အမားျပညသ ၀နေဆာငမႈလပငနးမား ရရႏငေခပမားသည။ အမတြငးစးပြားေရးလပငနးမား တးတကလာျခငးႏငအတ လငျမနစြာ ၿမ ႕ျပအသြငေျပာငးလျခငးက ကမာၻအႏ႔တြင ေတြ ႔ရၿပး ေနာငလာမညႏစမားစြာ အတြက ျမနမာအလပအကငမား၏ အသြငအျပငမာလညး ယငးသ႔ျဖစေပလမမည။

အရြယအစားၾကးမားသညဟ ဆႏငၿပး ဆကလကၾကးထြားရန အလားအလာရေနသည ျပညတြငးေစးကြကတြင စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင စးပြားေရးလပငနးငယမားအား မတပတငၿပး တရား၀ငလပငနးမားအျဖစသ႕ ေရာကရလာရန တြနးအား ေပးႏငမည အခြငအလမးမားစြာရေနပါသည။ ၂၀၁၆ ခႏစတြင ျမနမာႏငငရ စးပြားေရးလပငနးရငမားအား စစတမးတစရပအတြက ေမးျမနးရာတြင ယငးတ႔၏ ထက၀ကက မတပတငစရတျမငမားျခငးႏင အခနၾကာျမငသည ဌာနဆငရာ လပထးလပနညးမား လပငနးမတပမတငျခငး၏ အဓက အေၾကာငးရငးဟ ထတေဖာေျပာၾကားၾက သည။ မတပတငျခငးေၾကာင ရရသညအကးမာလညး မရသေလာကျဖစသညဟ ၆၁ ရာခငႏႈနး ကေျဖၾကားခသည။ ထ႔ေၾကာင လပငနးမား တရား၀င မတပတငသည လပငနးအေရအတြက အလြန နညးပါးေနျခငးသည ထးဆနးသည အခကတစခေတာ မဟတေပ။ ထ႔ေၾကာင စးပြားေရး လပငနးမား မတပတငၾကရန ဆြေဆာငႏငရနမာ မတပတငျခငးေၾကာငး ရရသည အကးေကးဇးမား ရရေအာင ေဆာငရြကေပးႏငရနလအပသည။

ထတကနစြမးအား အလြနျမငမားသည လပငနးမားက တရား၀င မတပတငလာေစရန အားေပးျခငးျဖင အလပအကင အေရအတြကေသာလညးေကာငး အရညအေသြးေသာလညးေကာငး တးတကလာႏငသည။ လတတေလာ တးတကမႈမားရေသာလညး စးပြားေရးလပငနးငယ အမားစသည ထတကနစြမးအားနမပါးသညအတြက စးပြားေရးတစခလး၏ ဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈႏင ေရ႕ဆကလက တးတကႏငမႈအတြက အေထာကအကျပမနညးပါသည။ သ႕ေသာ အေထာကအထားမားအရ ေသးငယေသာလညး ခြနအားရသည ဂဇသမငႏင ႏႈငးယဥႏငသည ထတကနစြမးအားျမငၿပး အရနအဟနျဖင တကလမးရသည လပငနးငယမားလညးရေနသည။ ထလပငနးမားမ အခ ႕သည ဖြ ႔ၿဖးဆႏငငမား၏ ဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈအတြက ေမာငးႏငအားျဖစႏငသည လပငနးႀကးမား ျဖစလာႏငသည။ အဆပါ ဂဇသမငကသ႔ ဖတလတေသာမကခ႐လပငနးငယမားက ေဖာထတ၍ ထတကနစြမးအားျမင အႀကးစား လပငနးမား ျဖစလာေအာင ကညေပးရနမာ ျမနမာႏငငရ မဝါဒေဖာေဆာငသမား၏ဦးစားေပးရမည ကစၥတစခ ျဖစသည။

အလပအကငမားႏင ကမာၻ႔စးပြားေရး ျမနမာႏငင၏ အလပအကငဖနတးေရးသည ကမာၻ႕စးပြားေရးႏင ဆကစပေနသည က႑မားႏင ျပညတြငးစားသးသပမမားျပားလာေသာ က႑မားတြင အားေကာငးလကရသည။ စကပးေရး လပငနးလညး မဟတ၊ လပငနးငယ အမးအစားတြငလညး မပါ၀ငသည ပဂၢလလပငနး က႑တြင ခညမငႏင အထညခပလပငနးသည လပသားအေရအတြက အမားဆးခန႔ထားၿပး (ပ ၁၇) ကမာၻ႔စးပြားေရးသ႔ ျမနမာႏငင ျပနလညေပါငးစညးမႈက ထငဟပေန သည။ ႏႈငးယဥရေသာ အစားအေသာက၊ အေဖာယမကာႏင ဓာတပစၥညးက႑သည ယခငထက အလပအကငအသားတငဖနတးႏငမႈ အရဆး ျဖစသည။ ျမနမာႏငငတြင ႏငငျခားလပငနးမား အေရအတြကနညးပါးေသးေသာလညး ၎တ႔ထမ အမားစမာ အလပအကငအသစမား ေဖာေဆာင

ဆကလကလညပတေနသည ကမၸဏမားႏင ပဂၢလကက႑တ႔၏ အလပခန႔ထားမႈက အလပအကင အသားတင ဖနတးေပးႏငျခငး တြင က႑အလက ပါ၀ငျခငး

ခညမငႏင အထညခပ

လပငနး

ကးကား။ ။ ၂၀၁၄ ခႏစ စးပြားေရးလပငနးမား စစတမး

အစားအေသာကႏင

ေဆးရြကႀကး

လကလႏငလကကား

အျခားဝနေဆာငမႈမား

ဟတယႏငစားေသာက

ဆင

သတ၊စကယႏရား၊လပစစသးပစၥညးမား၊

ကား

ဓာတပစၥညးမား၊

သတမဟတေသာပစၥညးမား၊

ပလတစတစ

သစသား၊စက၊

ပရေဘာဂႏင အျခားကနထတ

လပငနးမား

30%

-20%

40%

-10%

50%

20%

-30%

10%

-40%

0%

အသားတငအလပအကငရာေဖြေပးႏငမႈ အခးအစား အလပခန႔ထားႏငမႈ စစေပါငး အခးအစား

ပ ၁၆

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview22

ေပးသည။ ႏငငျခားသားပငလပငနးမား၏ ၆၆ ဒသမ ၁ ရာခငႏႈနးသည ပ႔ကနလပငနးမားျဖစၿပး တရားဝငပဂၢလကက႑၏ အလပအကငအသားတင ဖနတးႏငမႈ၏ သးပတစပခန႔သည ပ႔ကနလပငနးမားတြင လပသားအငအား ပမလအပလာျခငးေၾကာငျဖစသည။ ထေတြ ႔ရခကအရ ပ႔ကနအသားေပး လပငနးမား ဖြ ႔ၿဖးတးတကလာေအာင ေဖာေဆာငျခငး၊ အထးသျဖင ကမာၻ႕တနဖးကြငးဆကမားတြင ပါဝငေစျခငးသည ျမနမာႏင၏ အလပအကငမား အတြက အေရးႀကးေသာ လပငနးစဥျဖစေၾကာငး ျပသလကရသည။ လပငနးခြငအႏရာယကငးမႈ၊ အလပသမားမား ကနးမာေရးႏင လပခလစာမားျဖင တငးတာပါကလညး ပ႔ကနလပငနးမားသည ပ႔ကနႏငမဆငေသာ လပငနးႀကးမားထက ပမအရညအေသြးေကာငးမြနေသာ အလပမားဖနတးသည။ (စကားခပ ၃)

အခြငအလမးမားပမမားျပားလာေသာျငား ျမနမာပ႔ကနက႑တြင လပငနးမားပါဝငမႈသည ရသငသည ထကေလာနညးေနသည။ ျမနမာႏငငရလပငနးအားလး၏ ၅ရာခငႏႈနးသညသာလင ပ႔ကနမားတငပ႔သည - ျပညတြငးလပငနးမား၏ ၄ ဒသမ ၁ ရာခငႏႈနး ႏင ႏငငျခားမရငးႏးျမပႏေသာ လပငနးမား၏ ၆၆ ဒသမ ၁ ရာခငႏႈနးသည ပ႔ကနလပငနးမားျဖစၿပး အျခား အဆငတႏငငမားႏင ႏႈနးယဥပါက ရာခငႏႈနး နညးပါးသည။ အေၾကာငး ရငးမားမ တစခကမာ ကမာၻ႕တနဖးကြငးဆကမားသ႔ ျမနမာႏငင ပါဝငမႈနညးပါး ျခငးေၾကာငျဖစၿပး အလပအကငမား တးပြားမႈကလညး ကန႔သတရာ ေရာကသည။ ၂၀၁၆ တြင ျမနမာကနထတလပငနးမား၏၁၂ ရာခငႏႈနးသာလင ပ႔ကနအျဖစတငပ႔ၿပး အေရ႕အာရႏင ပစဖတေဒသမားတြငမ ၂၆ ရာခငႏႈနးအထရသည။ ျမနမာႏငင စးပြားေရးလပငနးမားစစတမး၂၀၁၆ တြင ေမးျမနးခေသာ ႏငငျခားကမၸဏမား၏အဆအရ လပစစဓာတအား၊ အလပသမား ဥပေဒအရ အကန႕အသတမား ရေနျခငးႏင ေျမေနရာ ရရႏငမႈတ႔သည ျမနမာႏငငတြငလပငနးလပကငရာတြင ၾကေတြ ႔ရသည အဓက အခကအခ သးခ ျဖစေၾကာငး ေဖာျပသည။

အလပသမားမားေပါမားမႈတြင အသကအရြယႀကးသ မားျပားလာသည ေဒသတြငးႏငႏႈငးယဥပါက လငယမားသည ႏငငတစခအျဖစ ျမနမာႏငငတြင အားသာခကရေနၿပး လာမညဆယစႏစမား တငေအာင ေကာငးမြနေသာအလပအကငအခြငအလမးမားေပးႏငမည အလားအလာရသည။ ျမနမာ ႏငငသားမားသြားေရာကအလပလပကငၾကသည ႏငငမား (ထငး၊ စငကာပ၊ မေလးရား) ႏငယဥပါက ျမနမာႏငင၏လဦးေရတြင လငယမား မားျပားျခငးသည အနာဂတတြင အဆပါႏငငမားသာမက အျခားေသာ အသကအရြယႀကးသမားလာသည ႏငငႀကးမား (တ႐တ၊ ဗယကနမ) မားကပါ ျမနမာလပသားမား ပမလအပလာမည လကၡဏာျဖစသည။ ျမနမာႏငင၏ အရြယေရာကသဦးေရသည ၂၀၅၅ တြင ၂၀ ရာခငႏႈနးတးလာၿပး အျမင ဆးအျဖစ ၄၂ သနးအထရလာမညဟ ေမာမနးသည။ အဆပါအရြယေရာကသမားသည ၎တ႔၏ကြၽမးကငမႈက ျမႇငတငႏငပါက အသက အရြယႀကးလာသမား အၿငမးစားယသညႏငအမ လစလပလာမည ကြၽမးကငမႈ အထကအေလာကလအပေသာ အလပမားအတြက ယဥၿပငႏငသမား ျဖစလာႏငသည။

ကနပစၥညးမားတငပ႔ႏငျခငးသည လပငနးမားက ပမႀကးမားေသာေစးကြကဖနတးေပးၿပး ဝငေငြလညး ပမရရရန အလားအလာရသည။ သ႔ရာတြင ျပညပရလပငနးမားႏင ယဥၿပငႏငရန ပ႔ကနလပငနးမားအေနျဖင ကနကစရတ သကသာရနလအပသည။ ကနပစၥညးမားက ေစးနညးႏမ၍ တငပ႔ႏငရန အလပသမားမားက လပခလစာေလာ၍ ခန႔ထားသေလာ၊ တနညးဆရေသာ အဆပါအလပသမားမားသည အျခားေသာ ပ႔ကနမဟတေသာ လပငနးမားရ အလပသမားမားထက ပမဆးရြားေသာ အေနအထားမား တြင လပကငေနရသေလာ။

မၾကာေသးမက ျမနမာႏငငတြင ေကာကယခေသာ အခကအလကမားအရ ႏငငျခားသ႔တငပ႔ေသာ အထညခပလပငနးမားတြင မတငပ႔ ေသာလပငနးမားႏင အလားတ သ႔မဟတ ၎တ႔ထကပမ ေကာငးမြနေသာ အလပအကငအေနအထားရေၾကာငးေတြ ႔ရသည။ ဥပမာ --

• ပ႔ကနတငပ႔ေသာလပငနးမားတြင လပငနးခြငအေနအထားက ၁၃၀ ရာခငႏႈနး ပမေကာငးေစသညၿပး ျမနမာပငလပငနးမား၏ အလပ ခြငစႏႈနးက ႏငငျခားသားပင (ကရးယား၊ ဂပန၊ ေဟာငေကာင) လပငနးမားႏင အဆငတ ျမႇငတငေပးသည။

• ပ႔ကနလပငနးႏင ပ႔ကနမဟတေသာလပငနးမားတြင လပသားမားအေျပာငးအေရႊ႕ႏႈနး တညသည။ (ကြာျခားခကမာ ေျပာပေလာက ေအာငမဟတေပ။)

• ဆကစပမႈနညးေသာလညး ပ႔ကနလပငနးမားသည လပခ ၂၀ ရာခငႏႈနးအထ ပေပးသည။ သ႔ရာတြင ပ႔ကနလပငနးႏင ပ႔ကနမဟတ ေသာလပငနးမားတြင အလပလပရသည နာရေပါငး တညသည။

• ပ ႔ကနလပငနးမား၏ စက႐မားတြင ပမေကာငးမြနေသာ မးအႏရာယကာကြယေရးအစအမမားရၿပး အလပသမားမားအတြက အလပခြငအတြငး ကနးမာေရးေစာငေရာကေရးမႈေပးရန အလားအလာ ၂၇ ရာခငနႈနးပ၍ရသည။

ကးကား - Tanaka 2016

စကားခပ ၃ ။ ။ ပ႔ကနလပငနးႏင ပ႔ကနမဟတေသာလပငနးမားတြင မညသညက အလပသမားမားက ပမကာကြယေပးႏငသနညး။

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview 23

လ႔အရငးအျမစစမခန႔ခြမႈ -ပမကြၽမးကငေသာလပသားအငအားစ တညေဆာကျခငးႏငခန႔ထားျခငးျမနမာႏငငရ အေရအတြကမားျပားသည အလပလပကငႏငေသာလဦးေရ ၃၅သနးနးပါး၏ ကြၽမးကငမႈက ျမႇငတငျခငးသည လပငနးခြငအားလး၏ကနထတစြမးအားက ျမႇငတငႏငမညအလားအလာရသည။ ျမနမာႏငင၏ ပညာတတဦးေရႏင ပညာတတမား၏ အရညအေသြးဆငရာစမမႈမား အလြနနမပါးျခငးႏင လပသားအငအားစ၏ ကြၽမးကငမႈအေပၚ အလပရငမားေကနပမႈမရျခငးသည ပမေကာငးမြနေသာ အလပမားရရရနႏင အလပသမားမားတြင လအပေနေသာ ကြၽမးကငမႈမားကတညေဆာကရန အခြငအလမးမား ရေနေၾကာငး ညႊနျပေနသည။ ျမနမာႏငင စးပြားေရး လပငနးမားစစတမး ၂၀၁၆ တြင အလပရငမား၏ ၈၀ ရာခငႏႈနးေကာက ပညာေရးစနစသညယေန႔ေခတ အလပအကငမားတြင လအပေသာ ဗဟသတႏင ကြၽမးကငမႈအေပၚသကေရာကမႈမရေၾကာငးႏင လပသားအငအားစ၏ ပညာေရးမလေလာကမႈသည လပငနးလညပတမႈက အတား အဆးျဖစေစသည အဓကအခကမားတြင ပါဝငၿပး ဘ႑ာေရးအၾကပအတညး (၁၅.၈ ရာခငႏႈနး) ၏ေနာက ဒတယအဆးဆးအတားအဆး (၁၄ ရာခငႏႈနး) ျဖစေၾကာငး ေဖာျပၾကသည။ ျမနမာႏငငရ အလပသမားမားသည ကြၽမးကငမႈပစမးစတြင စြမးေဆာငမႈ ေလာပါးေနသည၊ အလပရငမား၏ ထကဝကေကာက စမခန႔ခြမႈႏငဆကသြယေျပာဆျခငး မသည စာေရးသာျခငးႏင ႏငငျခားဘာသာတကကြၽမးမႈအထ ကြၽမးကငမႈကြာဟခကမား ရေနေၾကာငး ေျပာသည (ပ ၁၈)။

ကြၽမးကငမႈအေနအထားသည ေနာငလာမညလပသားမးဆကမားတြင ျမငတကလာႏငေသာလညး လကရလပသားအငအားစအတြက ျဖစႏငေခ နညးပါးသည။ လတတေလာျဖစစဥမားအရ အဆငျမငပညာသငယႏငမႈအေျခအေန ေျပာငးလမႈရလာသည၊ အသကအငယဆး လပသား မားအပစ (အသက ၁၅ မ ၂၄) သည အထကတနးႏငအထကအထ ပညာသငယဘးၾကသည။ အမးသားအဆင ပညာေရးမဟာဗဟာ (၂၀၁၆-၂၀၂၁) (NESP) တြင သျမငျခငးဆငရာ ကြၽမးကငမႈမား (စာအေရးအဖတ၊ အတြကအခကႏင အျခားဘာသာရပဆငရာမား) ႏင ပညာေရးအရညအေသြးက ဦးစားေပးေသာလညး အလပခြငစြမးေဆာငရညအတြက အေရးပါသညဟ အလပရငမားကေဖာျပသည လမႈဝနးကငႏငအျပအမဆငရာ ကြၽမးကငမႈ မား (အသငးအဖြ႕ႏင ေဆာငရြကႏငမႈ၊ မမကယက စညးကမးထနးသမးႏငမႈ၊ စသည) ႏင အဆငျမင သျမငျခငးဆငရာ ကြၽမးကငမႈမား (ျပနာ ေျဖရငးတတမႈ၊ ေခါငးေဆာငႏငမႈ၊ စသည) ကလညးလအပေၾကာငးလညး ထတေဖာထားသည။ လတတေလာတြငမ အတတပညာဆငရာပညာေရးသည ျပတေတာငးအားနညးေနဦးမညျဖစၿပး လပငနးမားအေနျဖင ၎တ႔၏ အလပသမားမားက ေလကငသငၾကားေပးရန အဓက တာဝနယၾကရသည။ သ႔ရာတြင လပငနးမား၏ ၅ ရာခငႏႈနးတြငသာ စနစတက ေလကငသငၾကားမႈ အစအစဥမားရသည။ ျမနမာႏငငအစးရႏင ဖြြ႕ၿဖးမႈမတဖကအဖြ႕ အစညးမား (အထးသျဖင အာရဖြ ႔ၿဖးေရးဘဏ) တ႔ပးေပါငး၍ လကရအလပသမားမား၏ ကြၽမးကငမႈက ျမႇငတငရန အေတြ ႔ရမားေသာ အလပ အကငမားအတြက အခနတႏင လကေတြ ႔အတတပညာဆငရာသငတနးမားပါဝငသည သငၾကားမႈစနစတစခက ႀကးပမးေဖာေဆာငခၿပး ကနဦး အစအစဥမားက ၂၀၁၇ တြင စတငခသည။

ျပညတြငး၌ျဖစေစ၊ အမနးခငးႏငငမား၌ ျဖစေစ၊ အလပသမားႏငအလပအကငကကညမႈက ျမႇငတင ျခငးျဖင အလပသမားမား၏ ထတကနစြမးအားႏင လပခက ျမငတငႏငၿပး တဆကတညးတြင လပသားအငအားစ၏ ကြၽမးကငမႈအဆငကလညး တညေဆာကႏငသည။ ျမနမာႏငငတြင အလပရင မားသည ကြၽမးကငမႈမားစြာမလအပေသာ အလပသမားမားကပင ရာေဖြရန အခကအခရၾကၿပး အလပသမားမားမာလညး ၎တ႔ႏင ရရေသာ အလပအကငမား ကကညမႈမရ၍ မေပာရႊငၾကေပ။ ထသ႔မကကညမႈမာ ႏငငရပျခားသ႔ သြားေရာကလပကငသည အလပသမားမား၊ အထးသျဖင မမအဆကအသြယႏင တရားမဝင ေရႊ႕ေျပာငးလပကငသမားအတြက ပမဆးရြားႏငသည။ သ႔ရာတြင နညးပညာသစမားသည ကြၽမးကငမႈမလအပေသာအလပအကငမားအပါအဝင ျပညတြငးႏင ႏငငရပျခားရ အလပအကငမားႏငပတသကေသာ သတငးအခကအလကမားက လြယလငတက လကလမးမေစသည။ လကရတြင အသးျပမႈနညးပါးေနေသးေသာလညး ျမနမာႏငင၏ ဆကသြယေရး စနစမား ပမေကာငးမြနလာသညႏငအမ ၎နညးပညာသစမားသည မ႐းဖလာနညးလမးမားႏင စာလင အလပသမားႏငအလပအကငကကညမႈရေစရန ပမေဆာငရြကေပးႏငမညအလားအလာရသည။

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview24

Source: Author's calculations based on the 2016 World Bank Enterprise Survey

40% 100%20%0% 80%60%

ကြနျပတာ အသးျပျခငးႏငေယဘယအငတပညာရပ

ႏငငျခားဘာသာစကားတတကြၽမးမႈ

အလပကင၀တႏင သႏၷဌာနခငမာမႈ

ကယတင စဥးစားေတြးေခၚ ေဝဖနျခငး

ျပနာေျဖရငးျခငး

စာဖတစြမးရည

အေရးအသားစြမးရည

လမႈဆကဆေရးႏင

စမေရးရာႏင ေခါငးေဆာငမႈ

အတတပညာစြမးရည

ကနးဂဏနး အသးျပစြမးရည

လပငနးခြငတြင ကြၽမးကငမႈက အသးခေနေသာ လပငနးမား %

လအပသည ကြၽမးကငမႈ အဆငထကနမေသာ လပသားအငအားက အသးျပေနရသည လပငနးမား %

အလပရငမား ရငဆငေနရသည ကြၽမးကငလပသားႏင ကြၽမးကငမႈအတတပညာကြာဟခကပ ၁၇

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview 25

ျမနမာႏငငတြင ပမေကာငးမြနေသာ အလပအကငမားဖနတးရန တကေသာ မဝါဒေရးရာ ခမတမႈမား လအပသညျမနမာႏငငရ ယေန႔ေခတအလပအကငမား၏ သေဘာသဘာဝ၊ စးပြားေရး အေျခအေနေကာငးမားမ ဖနတးေပးေသာ အခြငအလမးမားႏင တခ႕ ေသာ စးပြားေရးမဝါဒမားေၾကာင ျဖစေပၚရသည အတားအဆးမား စသညတ႔ေပၚတြင မတည၍ မညသညအစအမမားက ပမေကာငးမြနေသာ အလပ အကငမားဖနတးေပးႏငရန မညသည အစအမမား လအပမညနညး။ ႏငငတကာစသတမတခကမားအရ ျမနမာႏငငသားမားသည အလပအကင အျပညအဝရရေနသည။ သ႕ရာတြင အလပအကငမား၏ အရညအေသြးမာ နမပါးေနဆျဖစသည။ လပခလစာပျမငေသာ၊ လပငနးခြငအေနအထားပမ ေကာငးမြနေသာ၊ ထတကနစြမးအားျမင အလပအကငမား ဖနတးျခငးျဖင လညးေကာငး၊သ႔မဟတ လကရအလပအကငမားက အဆငျမႇငတငျခငးျဖင လညးေကာငး ပမေကာငးမြနေသာ အလပအကငမားရရေရးေဆာငရြကရာတြင စးပြားေရးဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈႏင ေရခေျမခေကာငးေသာ ရငးႏးျမပႏမႈမားရ႐ျဖင မလေလာကႏငေပ။

အလပအကငမား တးတကေစရန ကယျပန႔သည နညးလမးသးခရသည။ ယငးတ႔မာ ေကာငးမြနသည အလပအကငအသစမား ဖနတးေပးျခငး၊ လကရ အလပအကငမား၏ အရညအေသြးက တးတကေစျခငးႏင အလပအကငမားသည လတငးအတြက လကလမးမေစျခငး၊ ေသခာေအာင ေဆာငရြကေပးျခငးတ႔ ျဖစသည။ ယခ အစရငခစာသည အဆပါ နညးလမးသးခ ေအာငျမငေစရနအတြက မ၀ါဒအၾကျပခက ၁၀ ခကက တငျပ ထားသည။ မ၀ါဒ ၁ မ ၅ အတြငးသည ေကာငးမြနသည အလပအကငအသစမား ဖနတးေပးျခငးနင သကဆငၿပး၊ မ၀ါဒ ၆ မ ၈ သည လကရ အလပ အကငမား၏ အရညအေသြးက တးတကေစျခငးႏင သကဆငၿပး၊ မ၀ါဒ ၉ ႏင ၁၀ သည အလပအကငမား လတငးအတြက လကလမးမေစျခငးႏင သကဆငသည။ က႑တစခခငးတြင ျမနမာႏငင၏ အလးစ ဖြ ႔ၿဖးတးတကေရး မဟာဗဟာ၏ တစစတတစေဒသအျဖစပါဝငၿပးျဖစသည မဝါဒမားႏင အလပအကင ရလဒမား ျမႇငတငႏငရန ထပေဆာငးမဝါဒမားက အေလးေပးေဖာျပထားသည။ ဇယား ၂ တြင အဓကကေသာ မဝါဒေဖာေဆာငခကမားက အကဥးခးေဖာျပထားၿပး အလပအကငရလဒမား ရရလာႏငမည အခနကာလကလညး ခန႔မနးေဖာျပထားသည။ အလပအကငမားသည ေရခေျမခ ေကာငးေသာ ပတဝနးကငတြင အလပရငမားႏင အလပသမားမားဆေတြ ႔ရာမ ေပၚေပါကလာျခငးျဖစၿပး ပမေကာငးမြနေသာ အလပအကငမား လကေတြ ႔ျဖစလာရန တၿပငနကေဆာငရြကရမည ျပျပငေျပာငးလမႈမား လအပသည။ ထ႔အတြက ရညမနးထားေသာ အလပအကငရလဒမားရရရန အဆျပထားေသာ မဝါဒမားက အေထာကအကျပမည ျဖညစြကမဝါဒမားကပါ ဇယား၂ တြင ထညသြငးထားသည။

ေကာငးမြနသည အလပအကင အသစမား ဖနတးေပးႏငရန မ၀ါဒ အၾကျပခကမား

၁။ ဘ႑ာေရးႏင ေငြေရးေၾကးေရးဆငရာ မဝါဒမား ျမႇငတငျခငးျဖင အလပအကငမားဖနတးေပးႏငေသာ ေရခေျမခေကာငးသည မကခ႐ ပတဝနးကငတစခ ဖနတးႏငသည။

ထေရာကေသာ အမနေငြလလယႏႈနး (REER) အေပၚသကေရာကေနေသာ ဖအားမားက ခန႔ခြျခငးသည ကနသြယေရးက႑မား၏ အလပအကင ဖနတးႏငမႈက ျမႇငတငေပးသည။ ထသ႔ေဆာငရြကရနအတြက ျပငပျဖစစဥမားအေပၚလက၍ ဗဟဘဏက ေငြလလယႏႈနးအားသတမတျခငးက ဆကလကခြငျပသငသည။ အလားတပင ေငြေၾကးဆငရာသးျခားရပတညႏငမႈက ထပမကညေပးရနအေရးႀကးရာတြင ကနဦးအေနျဖင ဘ႑ာေရး အ႐ႈးေပၚမႈတြင ဗဟဘဏက ဝငေရာကေထာကပျခငးက ကန႔သတျခငးျဖင ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈဖအားက စမခန႔ခြရနျဖစၿပး ျပညတြငးေၾကြးၿမေစးကြက ခ ႕ထြငရန လကရႀကးပမးမႈမားက ဆကလကေဆာငရြကျခငးျဖင ေငြစကမား႐ကထတျခငးအေပၚ မခေနရမႈက ေလာ႔ခႏငသည။ အဆပါ အခကက ကာလတအတြငးအေထာကအကျဖစေစရန ေငြတကလကမတမား ေလလတငရာတြင အတးႏႈနး ျမႇငတငျခငးက ခြငျပႏငသည။ အခနၾကာလာသညႏင အမ ျပညတြငးေငြေခးကရယာမား ပမႀကးမားလာၿပး ေငြေၾကးဆငရာ ဆး႐ႈးႏငမႈမားက ေလာခေပးကာ ယခစတငလညပတစျပေနသည ဘ႑ာေရး ေစးကြက အတြကလအပေသာ အေျခခအေဆာကအအမား ပမခငမာလာေစရန ကညေပးႏငသည။ တဘကတြငလညး ျမနမာအစးရအေနျဖင ျပညပမ အတးႏႈနးသကသာစြာျဖင ႏစရညေခးယႏငမႈက ေကာငးစြာအသးျပသငသည။ ျပညတြငးေခးေငြမားသည ျပညပမေခးေငြမား၏ ပမာဏ ေသာလညးေကာငး၊ အတးအတြကကနကစရတအရလညးေကာငး၊ ျပနဆပရမညကာလအရေသာလညးေကာငး အစားမထးႏငေခ။ ေရရညစးပြား ေရးဖြ ႔ၿဖးမႈႏႈင အလပအကငအခြငအလမးမား ကျမႇငတငႏငမည ဘ႑ာေရးအေနအထားတစခက ေရရညတညတ၍ ေငြေၾကးေဖာငးပြျခငးမရေသာ ဤနညးလမးျဖင ကည ဖနတးႏငသည။

၂။ လပငနးမား စတငတညေထာငရန၊ တးတကႀကးပြားရနႏင လပငနးခြမားထားရႏငရနအတြက ဥပေဒဆငရာပတဝနးကငက မြမးမျခငး

ထတကနျမႇငတငမႈဆငရာ စးပြားေရးအခကအခမားက ေျဖရငးျခငးသည ကနထတလပႏငသည ေဂဟ စနစႏငအလပအကငမား ဖနတးေပးႏငျခငးက ပမတးတကေစသည။ လပငနးသစမားသည အလပအ ကင ပမခန႔ထားႏငမႈ - အထးသျဖင ကနထတလပငနး၊ လကလအေရာငးႏင အျခားဝနေဆာငမႈ လပငနးမားတြင ေဝစအမားဆးက ေဖာေဆာငေပးႏငသမားျဖစသည။ အဆပါ လပငနးသစမားသည အမားအားျဖင ႏငငသားပငျဖစၿပး လကရ လပငနးမားထမ အလပအကငမားဆး႐ႈးသညထက ပ၍ အလပအကငအသစမား ဖနတးေပးေနၿပး ၎အခကသည စးပြားေရးက႑တြင အရငးအျမစ မား ေရႊ႔႔ ႕ေျပာငးမႈ ျဖစေပၚေနျခငးက ေရာငျပနဟပေနသည။ သ႔ရာတြင အလပသမားမားအတြက ကနကစရတနညးပါးေသာျငား ျမနမာႏငင၏ ကနထတစြမးအားသည အျခားေသာႏႈငးရႏငငမား (ဥပမာ - ဗယကနမ) ထကေလာ႔နညးေနၿပး လပငနးလညပတမႈႏင စးပြားပတဝနးကငဆငရာ ကနကစရတမားေၾကာင အလးစယဥၿပငႏငမႈက မားစြာထခကလကရသည။

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview26

လပငနးမားစတငရနႏင ခ ႔ထြငႏငရနအတြက ဥပေဒမေဘာငမားက မြမးမျခငးသည ႀကးမားေသာ အတားအဆးမားက ဖယရားေပးသည။ ျမနမာႏငငရ လပငနးမား၏ ယဥၿပငႏငစြမးက ျမႇငတငရန လပငနးမားလညပတရန အတားအဆးျဖစေနသည လပငနးထေထာငျခငး၊ သြငးအားစ (ကနၾကမး၊ အလပသမားႏင ဝနေဆာငမႈမား) ရရႏငျခငး ႏင ေစးကြကမားက လကလမးမေစႏငျခငး စသညတ႔က ေျဖရငးေပးရနလအပသည။ ရငးႏးျမပႏမႈဥပေဒ (၂၀၁၆) က ထတျပနျခငးႏင အေကာငအထညေဖာျခငးဆငရာ လပငနးစဥမားၿပးေျမာကေအာင ေဆာငရြကျခငးသည ရငးႏး ျမပႏမႈမဝါဒမားက ဆကလက ျပျပငေျပာငးလရာတြင အေရးႀကးသညအခကျဖစသည။ ျမနမာကမၸဏမား အကဥပေဒ ၁၉၁၄ က အစားထးရန ေရးဆြထားသည ကမၸဏမားအကဥပေဒအသစအား စတငအသးျပျခငးသည ရာစႏစေကာၿပျဖစေသာ စညကမး မားျဖစသည ကမၸဏအမညေျပာငးရန ႏငငေတာသမၼတ၏ ခြငျပခကရယရနလျခငး၊ လပငနးသေဘာ သဘာဝေျပာငးလရန သ႔မဟတ ရယယာမားျပနလညဖြ႕စညးရနအတြက တရား႐း ခြငျပခကရယရန လအပျခငး၊ ႏငငျခားကမၸဏမားသည "ကနသြယခြင" ကငေဆာငရနလအပျခငး စသညတ႔က အဆးသတႏငမညျဖစသည။ ထ႔အျပင ဥပေဒသစသည လပငနးမား အရငးအႏးရာေဖြမႈက အေထာကအကျပမညျဖစသည။ တဆကတညးတြင အေသးစားႏင မသားစပင လပငနး မားအတြက လအပခကမားက ရငးလငးလြယကေစသညအျပင ႏငငသားပငႏင ႏငငျခားသားပငကမၸဏမား၏ အဓပၸါယဖြငဆမႈ အသစမားမတဆင ျမနမာကမၸဏမားတြင ႏငငျခားသားရယယာထညဝငမႈက ခြငျပေပးမညျဖစသည။

အခနတလြယကစြာ လပငနးပတသမးႏငေရးအတြက ကညေပးျခငးသည စြန႔ဦးတထြငလပငနးရငမား က "ဒတယအခြငအေရး" ေပးရာေရာကၿပး ၎တ႔၏စးပြားေရးမားက ျပနလညစတငႏငရန ကညေပးသည။ ရနကနလမြစာခေရးအကဥပေဒႏင ျမနမာႏငင လမြစာခေရး အကဥပေဒမားသည ျမနမာႏငငတြင ေဒဝါလခႏငရန ေဆာငရြကေပးေသာလညး လပငနးစဥအလြနရညၾကာေသာေၾကာင အသးျပမႈအလြန နညးပါးသည။ ဆႏၵအေလာက ပတသမးလသညလပငနးမားမာလညး လကရကမၸဏမားဥပေဒအရ ျမနမာရငးႏးျမပႏမႈေကာမရငထမ လပငနးပတသမးခြငရရရနလအပၿပး ပငဆငမႈမားက ထခြရာတြင ေႏာငေႏးမႈမားေၾကာင ရညၾကာေသာလပငနးစဥႏင ၾကေတြ ႔ၾကရသည။ ေဒဝါလချခငးႏင ဆႏၵ အေလာက လပငနးမားပတသမးျခငးအတြကလပငနးစဥမားအသစျပငဆငေရးဆြျခငးႏငေခာေမြ႕ေအာင ေဆာငရြကေပးျခငးသည အလပအကငမားက ျမႇငတငေပးမည လပငနးမားသ႔ အရငးအျမစမား ေရႊ႕ေျပာငးေနရာခရာတြင သသာစြာကညေပးႏငမညျဖစသည။

သြငးအားစမား - အထးသျဖင စတခရေသာ လပစစဓာတအား၊ ဘ႑ာေရးႏင ေျမေနရာမား - လကလမးမေရးတြင ပတဆ႔ေနမႈမားက ေျဖရငးျခငးသည ျပညတြငးျပညပတြင ယဥၿပငေနရသည လပငနးမား၏ အလပအကငဖနတးႏငမႈႏင ကနထတစြမးအားတးတကမႈအတြက အေျခခအတျမစတစခ ဖနတးေပးႏငသည။ အစးရသည ပဂၢလကလပငနးမားစေဝးေနသည အဓကေနရာမား၏လပစစဓါတအား ထတလပမႈႏင ျဖန႔ျဖးမႈတြင ပဂၢလက ရငးႏးျမပႏမႈမားက ဆြေဆာငႏငရန အခြငအလမးမား ရာေဖြႏငသည။ ဥပမာအားျဖင ရနကနလပစစဓာတေပးေရးကမၸဏက စးပြားျဖစ လပကင ျခငးသည ပဂၢလက ကမၸဏအမားစ စေဝးရာ ရနကနၿမ႕၏ လပစစထတလပမႈႏင ျဖန႔ျဖးမႈစြမးေဆာငရညက တးျမႇငေရးအတြက ဗဟာကေသာ ပဂၢလက ရငးႏးျမပႏမႈမားက ဆြေဆာငရနအေျပာငးအလတစချဖစႏငသည။ အဓကအတားအဆးမားတြင ေျမေနရာရရႏငမႈလညး ပါဝငၿပး စးပြားေရး လပကငမႈစစတမး ၂၀၁၇ တြင အမျခေျမမတပတငအသစျပလပျခငးသည ကနကစရတျမငမားၿပး အမျခေျမတနဖး၏ ၅ ဒသမ ၁ ရာခငႏႈနးအထ ကနကသည (မားေသာအားျဖင တဆပေခါငးဖး ၃ ရာခငႏႈနးႏင အမျခေျမတနဖး၏ ၂ ရာခငႏႈနးအခြနေပးေဆာငရျခငးေၾကာငျဖစသည)။ လပငနး စဥမား ပမေခာေမြ႕ေစရနႏင ေျမ (အမျခေျမ) အမညေျပာငးလရာတြင ကနကစရတသကသာေစရန ထပမေဆာငရြကႏငသည။ ျမနမာႏငငတြင ေရႊ႕ေျပာငးႏငေသာပငဆငမႈမားက အေပါငအျဖစထား၍ ေခးေငြရယျခငးက ခြငျပႏငရန နညးလမး မားႏင မဝါဒမားကလညး စတငကငသးႏငသည။ သ႔ရာတြင ေခးေငြဆး႐ႈးႏငမႈက ကာမေစရန ျမနမာႏငငရ အတးႏႈနးမားကန႔သတထားျခငးက ဘ႑ာေရးတညၿငမမႈမပကျပားေစဘ ျဖညးျဖညးခငး ေျဖေလာႏငမည နညးလမးမားကလညး ရာေဖြႏငသည။ သကဆငရာ အညႊနးကနးမား၊ ဥပမာ ျမနမာနငငအေနျဖင ႐ႈေထာငအားလးတြင နမက ေနသည ေထာကပ႔သယယပ႔ေဆာငေရး စြမးေဆာငရညအညႊနးကနးႏင စးပြားေရးလပကငရလြယကမႈ (အထးသျဖင ရငးႏးျမပႏသမားက ကာကြယ ေပးျခငး) အညႊနးမား စသညတ႔က ေျပာငးလႏငေရးအတြက ဆကႏြယေနေသာအတားအဆးမားက ဖယရားရာတြင အစးရ-ပဂၢလက ပးေပါငး ေဆာငရြကျခငးသည တစေထာငတစေနရာမ ပါဝငႏငသည။ ေနာကဆးအေနျဖင ေစးကြကယဥၿပငမႈက ထပမဖြငေပးျခငး (ကနပစၥညး ေစးကြက ယဥၿပငျခငး)မတဆင လပငနးမားအတြက သြငးအားစမား ပမလကလမးမလာျခငး သ႔မဟတ ယဥၿပငႏငရနႏင ဆနးသစႏငရန ခနညမႈမား ျပလာႏငၿပး ကနထတစြမးအားအေပၚ ေကာငးေသာသကေရာကမႈမား ရလာႏငသည။

တငပ႔ကနမားအမးအစားစလငျခငးသည ကနသြယေရးႏင လပသားေစးကြကရလဒမား တးတကမႈက အေထာကအကျပသည။ ျမနမာႏငငသည ပ႔ကနယဥၿပငႏငမႈအလားအလာရၿပး အလပသမား အမားအျပား လအပေသာက႑မား (အထညခပႏင အစားအေသာကထတလပေရး) လပငနး အမးအစားမား ထပမတးခ႕ႏငသည။ ထမတစဆင ရႏငၿပးသားက႑မား၏ယဥၿပငႏငစြမးက ျဖညစြကရာေရာကၿပး အလပအကငအခြငအလမးမား တးပြားေစႏငသည။ လပငနးမားဆနးသစမႈႏင နညးပညာသစမား အသးခမႈျမႇငတငျခငးက ပမကြၽမးကငမႈျပညဝေသာလပသားအငအားစႏင တြဖကႏငပါက ပမအဆငျမငေသာ ထတကနမား သ႔မဟတ ထပဆငတနဖးေပါငးစပထားသည ထတကနမား ထတလပႏငရန အားေပးရာေရာကသည။ ဥပမာအားျဖင ျပညတြငးဟတယမားႏင ခရးသြားလပငနးမား၏ စမခန႔ခြသမား ႏင အလပသမားမား၏ စြမးေဆာငရညႏင အရညအေသြးကျမႇငတငျခငး၊ အေသးစားႏင အလတစား လပငနးအမားစျဖစေသာ လကမႈထတကနလပငနး၏ အရညအေသြးႏင ဖနတးႏငမႈစြမးပကားက ျမႇငတငျခငး တ႔ျဖင ျမနမာခရးသြားက႑၏ အရငးအျမစမားက ဗဟာကကအသးခႏငသည။ အလားတ ပင ပ႔ကနကနထတလပငနးက႑သည ျပညတြငးကနထတ လပငနးထက ပမအရညအေသြးေကာငးေသာ အလပမားေပးႏငျခငးေၾကာင ပ႔ကနအသားေပး ကနထတလပငနးမား ပမမားျပားလာျခငးသည ပမ ေကာငးမြနေသာအလပအကငမား ဖနတးမည အမးသားမဟာဗဟာက အေထာကအကျပသည။

စားသးသအသစမားေပၚေပါကလာၿပး ျပညတြငးေစးကြက အေတာအတနႀကးသည ဝနေဆာငမႈလပငနးမားတြင ျမနမာႏငငသည အလပအကငမား ဖနတးရန အခြငအေရးမားရသည။ ဖရနခကစ လပကငျခငးသည စြန႔ဦးတထြငလပကငလသမားက ေအာငျမငၿပးသား ဝနေဆာငမႈမားက ပတကးယ ခြငျပျခငးျဖင အလပအကငမားဖနတးရန အခြငအလမးမားေပးသည။ ဖရနခကစလပငနးမား ရနကနၿမ႕တြင ေပၚေပါကလာေသာလညး အမားစမာ ႏငငတကာဝနေဆာငမႈအမတတဆပမားျဖစသည။ ျမနမာႏငင သည ဟငးလာခကျပတျခငး၊ ဧညဝနေဆာငမႈႏင အျခားေသာဝနေဆာငမႈမားစသည ျပညတြငး ဖရနခကစလပငနးမား အထးသျဖင ၿမ႕ျပေဒသမားတြင တးပြားလာေအာင မဝါဒမားခမတ၍ အားေပးႏငသည။ စးပြားေရးလပငနးမားႏင ကကညေသာ အစားအေသာကေဘးကငးေရးနညးစနစက အေကာငအထညေဖာႏငပါက ျပညတြငးဟငးလာႏင အစားအေသာကထတလပေရး လပငနးမား ဖြ ႔ၿဖးမႈက အားေကာငးလာေစၿပး စားသးသမားက ပမဆြေဆာငလာႏငမည။ တစခနတညးတြင အလကထေရာနစ ကးသနးေရာငးဝယ

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview 27

ေရးသည ထတလပသမားႏင ဝနေဆာငမႈေပးသမားက စားသးသမားႏင ခတဆကႏငမည သမား႐းကမဟတေသာ နညးလမးမားေပးသည။ စားသးသအခြငအေရး၊ အလကထေရာနစ ေငြေပးေခမႈစနစ၊ အခကအလကမားလျခစတခရမႈ စသည အားလးႏငဆကႏြယေနေသာ ကစၥမားက ေျဖရငးျခငးႏင ယဥၿပငႏငစြမးရေသာ ေထာကပ႔သယယပ႔ေဆာငေရးဝနေဆာငမႈမားေပးျခငးတ႔သည ျမနမာႏငင၏ အလကထေရာနစ ကးသနး ေရာငးဝယေရး တးတကမႈအတြကလအပလကရသည။

၃။ အလပအကငမားဖနတးေပးႏငသည ကမာၻ႔တနဖးကြငးဆကမားတြင ရငးႏးျမပႏျခငး

ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈမားက ဆြေဆာငျခငးႏင အလပသမားအမားအျပားလအပေသာ က႑မားစတြင လပကငေစျခငးသည အရညအေသြးျမငအလပ မား ဖနတးရနေသာခကျဖစသည။ ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈ ဝငေရာကမႈသည ၂၀၁၁ မ ၂၀၁၅ အထ ပမးမဂဒပ ၃ ဒသမ ၅ ရာခငႏႈနးက ကယစားျပၿပး အလပအကငေကာငးမားပမရရလာသည ရငးျမစတစခလညးျဖစသည။ သ႔ရာတြင ကေမာၻဒယားႏငင စးပြားေရးတခါးဖြငလစခသည ၂၀၀၃ မ ၂၀၀၈ ကာလအတြငး ရရခသည ၆ ဒသမ ၃ ရာခငႏႈနးႏင ႏႈငးယဥပါက ေလာနညးေနေသးသည။ အလပအကငအားျဖင အဓကစနေခၚမႈမာ အထညအလပ ႏင စားေသာကကနလပငနးကသ႔ အလပသမားမားစြာလအပေသာ က႑မားတြင ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈမားက ဖတေခၚရနျဖစၿပး ဆကစပေနေသာ အတားအဆးမား (လပငနးအတြကလအပေသာ ကြၽမးကငမႈ ဖြြ႕ၿဖးတးတကေရး) က ေျဖရငးႏငသည အစအဖြ႕မားေပၚေပါကလာရန ကညေပးသည။ ထသ႔ေဆာငရြကရန က႑မားစြာ ဆကစပေနသည ကနသြယေရးမဝါဒမားလအပသည။ ဆရလင ႐းရငးေသာ ရငးႏးျမပႏမႈ မဝါဒမားႏင ရငးႏး ျမပႏမႈဥပေဒ ၂၀၁၆ တြငေဖာျပထားသည ရငးႏးျမပႏသမားအတြက တနးတအခြငအေရးက ျမႇငတငေပးျခငးတ႔ လအပသည။ အထးသျဖင အစးရသည ရငးႏးျမပႏမႈ ခြငျပခကမားေပးရာတြင ပြငလငးျမငသာ၍ ေခာေမြ႕ေသာ လပငနးစဥမားရေစရန၊ ရငးႏးျမပႏသမား၏ နစနာမႈမားက တန႔ျပနေရးႏင ေျခရာေကာကေရးအတြက လပထးလပနညးမားေရးဆြရန၊ မသငေလာေသာ ရငးႏးျမပႏမႈမဝါဒမားက ေရာငရားႏငေရးအတြက ဆေလာေသာ မဝါဒညႏႈငးမႈမား ရေစရနအတြက စညးကမးမားႏင လပထးလပနညးမားအေကာငအထညေဖာျခငးႏင လေလာကေသာ အစးရ-ပဂၢလက ေဆြးေႏြးပြမားရေစရန သငေလာေသာ လပထးလပနညးမား ခမတျခငးတ႔က ေဆာငရြကႏငသည။

အေသးစားႏင အလတစားလပငနးမားက ကမာၻ႔တနဖးကြငးဆကမားျဖင ခတဆကျခငးသည အလပအကငမား ဖနတးမႈအေပၚတြင အေရးပါေသာ အကးသကေရာကမႈေကာငးမားရသည။ ျပညတြငးမ သြငးအားစေပးႏငေသာ လပငနးမားႏင တငပ႔သမားၾကား ခတဆကမႈမားဖနတးျခငးသည ျပညတြငးရ အေသးစားႏငအလတစားလပငနးမား လပငနးခ႕ထြငျခငးနင အလပအကငသစမားဖနတးေပးရန ရငးျမစျဖစ႐သာမက အဆပါျပညတြငး လပငနးမား ႏငငတကာမတဖတမားႏင လပငနးမား ခတဆက မပါက ထတကနစြမးအားတးတကေစႏငသည။ ယေန႔တြင ျမနမာကနထတလပသမား၏ ၁ ဒသမ ၅ ရာခငႏႈနးသာလင ပ႔ကနလပငနးမားထသ႔ တငသြငးသမားျဖစၿပး အေရ႕အာရႏင ပစဖတေဒသ၏ ၂၀ ရာခငႏႈနးႏင ႏႈငးယဥႏငသည။ ကမာၻ႔တနဖးကြငးဆကမားသည အခနယရေသာလညး ျမနမာႏငငသည တ႐တႏငငႏင အျခားအာရႏငငမားႏင ပထဝအရနးစပမႈမ အကးအျမတ ရယႏငသည။ ထအခကသည ႏငငတကာကမၸဏႀကးမား သးျခားခြထတႏငေသာ ကနထတလပငနးမားက ေနရာေရႊ႕ေျပာငးရန ရာေနခနတြင ျမနမာႏငငက အာရတနဖးကြငးဆကႏင ေပါငးစညးရန အလြနေကာငးေသာ အခြငအလမးေပးသည။ ကမာၻ႕တနဖးကြငးဆကသ႔ ျမနမာဝငေရာကေရး ျမႇငတငရာတြင ကမာၻ႔တနဖးကြငးဆကက႑ရ မနကနေသာ ရငးႏးျမပႏသမားက ဆြေဆာငရနႏင ႏငငတကာေစးကြကမားႏင ခတဆကမႈတးျမႇငရန လအပသည။ ထ႔အျပင အရညအေသြးျမင အေျခခအေဆာကအဦမားႏင ဝနေဆာငမႈမားလညး လအပသည။ မဝါဒခမတသမားအေနျဖင ကမာၻ႕ တနဖးကြငးဆကမားမ ဖတစငမႈမားက အသးခႏငရနႏငငျခား ရငးႏးျမပႏမႈမားထမာ ျပညတြငးလပငနးမား နညးပညာစပယႏငမႈ စြမးရညအား ေကာငးေစေရးက အာ႐စကရေပမည။ ထအတြက ရညမနးထားေသာ အႀကးစား ေလကငသငၾကားေရးေကာငးမားတြင စြန႔ဦးတထြငမႈႏင စမခန႔ခြမႈဆငရာကြၽမးကငမႈမားက သငၾကားေပးႏငသည။

ကမာၻ႔တနဖးကြငးဆကမားတြင ပါဝငမႈက ျမႇငတငေရးအတြက ျမနမာႏငငသည ရငးႏးျမပႏမႈမဝါဒမား အေကာငအထညေဖာျခငးႏင ရငးႏးျမပႏမႈႈ ဥပေဒ ၂၀၁၆ တြင ေဖာျပထားေသာ ရငးႏးျမပႏမႈ ခြငျပသည လပငနးစဥမားေခာေမြ႕ေစျခငးတ႔ျဖင ျမနဆနလြယကမႈကရာေဖြသည ႏငငျခားရငးႏး ျမပႏမႈမားက ထပမဖတေခၚႏငသည။ အလကထေရာနစ စာရြကစာတမးမားတငျခငး၊ စးစမးေလလာမႈမားအတြက အႏရာယစမခန႔ခြမႈႏင အဓက စကမႈဇနမားႏင ဆပကမးမားၾကား ခတဆကမႈက ျမႇငတငျခငးတ႔မတဆင ကနသြယေရးလပငနးမား (အေကာကခြနႏင ကနပစၥညး ထတယေရး လပငနးစဥမား) အဆငျမႇငတာ၍ လကရအထးစးပြားေရးဖနမားႏင စကမႈဖနမားက အသးခႏငသည။ လကရအထညအလပတငပ႔သမားအတြကသာ ခြငျပထားေသာ ျပနေလာအေကာကခြနစနစက ပမကယျပန႔၍ လြယကစြာအသးျပႏငရန အေကာငအထညေဖာပါက ပ႔ကနလပငနးက ပမ ျမႇငတငႏငေပမည။

၄။ စကပးေရးဆငရာ တနဖးကြငးဆကမား ေပၚေပါကလာျခငးျဖင ေကးလကရ မကခ႐ႏငအေသးစား လပငနးက႑ ဖြ ႔ၿဖးေစႏငျခငး

စကပးေရးက႑က စားေသာကကနႏငပတသကေသာ ကမာၻ႔တနဖးကြငးဆကမားႏင ခတဆကျခငးသည ေကးလကေဒသတြင အလပအကငမား ဖနတးမႈက လမးဖြငေပးႏငသည။ လကရတြင အသးမခ ရေသးေသာ လပသားအငအားစႀကးရေနၿပး ၎တ႔က ကမာၻ႕တနဖးကြငးဆကမားတြင တက႐က သ႔မဟတ သြယဝကပါဝငေနသည စကပးစးပြားတနဖးကြငးဆကမား (ႀကတခြျခငး၊ ထတပးျခငး၊ ထတလပျခငးႏင ေထာကပ႔သယယ ပ႔ေဆာငျခငး) တ႔တြင ေခၚယခန႔ထားႏငသည။ ထသ႔ေဆာငရြကရန ႏငငတကာ အစားအေသာကအရညအေသြးစႏႈနးမားခမတရနႏငကကညရနလအပသလ စမးသပျခငး၊ ေထာကခခကရယျခငးႏင တဆပကပျခငးတ႔အတြက ပစၥညးကရယာမားလညး လအပမညျဖစသည။ ျမနမာႏငငသည ၎၏အဖြ႕အစညးမား၊ ဥပေဒအပခပမႈစႏႈနးမားႏင အရညအေသြးမ အေျခခ အေဆာကအအမားက ႏငငတကာကငထးမားႏင ပမနးစပေစရန အဆငျမႇငတငႏငသည။ ထ႔အျပင ေတာငသလယသမားမားမသည ေစးကြကသ႔ခတဆကႏငမႈက တးျမႇငျခငး၊ လယယာလပငနးစဥမားႏင စကပး နညးမားကတးျမႇင၍ ႏငငတကာအဆငမေစျခငးျဖင စကပးေရးက႑၏ လြယကျမနဆနမႈႏင ထတကနစြမးအားက ျမႇငတငျခငး၊ အရညအေသြးမ သြငးအားစမားလကလမးမေရး၊ တငသြငးသႏင ေစးကြကၾကား ခတဆကမညနညးပညာ (အငစတ အသးျပမႈအပါအဝင) စသညလအပခကမား ရေနသည။

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview28

ပဂၢလကက႑အတြက အခနကန၊ ေငြကနသကသာစြာ လကနာႏငမည အစားအေသာက ေဘးကငးေရး နညးစနစခမတျခငးသည စကပးေရး လပငနးတြင အလပအကငမားတးခ႔ရရလာႏငသည။ ျမနမာႏငငရ စးပြားေရးလပငနးမား၏ ၂၀ ရာခငႏႈနးသည စားေသာကကနလပငနးမားျဖစၿပး လယယာစကပးေရး မဟတေသာလပငနးမားတြင အလပခန႔ထားမႈ၏ ၁၇ ရာခငႏႈနးအထရယထားသည။ အဆပါလပငနးမား၏ ၅၇ ရာခငႏႈနးသည ဝနထမးဦးေရ အေယာက ၂၀ ေအာကသာရေသာ လပငနးမား ျဖစသည။ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနေအာကရ အစားအေသာကႏငေဆးဝါးကြပကေရး ဦးစးဌာနထမ ပဂၢလကပင အစားအေသာကႏငဆကစပလပငနးမား၏ ကနပစၥညးသစမားက ေထာကခခကရရရန ေစာငဆငးရခနက ေလာခ ေပးႏငပါက စကပးေရးလပငနးမား တးခ ႕ႏငရနေကာငးေသာ အကးသကေရာကမႈရမညျဖစသည။ ထသ႔ေဆာငရြကႏငရန အဓကပါဝငပတသက သမားျဖစသည အစားအေသာကႏင ေဆးဝါးကြပကေရးဦးစးဌာနႏင အျခားဌာနမားအၾကား (လယယာစကပးေရးႏင ဆညေျမာငးဝနႀကးဌာန လကေအာကရ သးႏကာကြယေရးဌာနခြ၊ စးပြားေရးႏင ကးသနးေရာငးဝယေရး ဝနႀကးဌာန လကေအာကရစားသးသကာကြယေရးဌာန) ပမတးတက ေသာ ညႏႈငးမႈမားရရနလအပသည။

၅။ ျမနမာႏငငျပငပရ အလပအကငမားအပါအဝင ေရႊ႕ေျပာငးေနထငရသည ကနကစရတမားက ေလာ႔ချခငး

ျမနမာႏငငတြင အလပအကငတးပြားမႈေႏးေကြးႏငေသာလညး ေရႊ႔႕ေျပာငးေနထငသည လမးေၾကာငးမား နညးလမးတကျဖစပါက အာဆယေဒသ အတြငးရ အလပအကင အခြငအေရးမားက အဆငတသင လကလမးမႏငမည။ ျမနမာလပသားအငအားစသည ေရႊ႔႕ေျပာငးႏငစြမးျမငမားၿပးျဖစေသာလညး ၎တ႔၏ ကြၽမးကငမႈကတညေဆာကရနႏင ႏငငျခားဝငေငြ၏တနဖးႏင အျမတအစြနးကျမႇငတငရန ေရႊ႕႔ေျပာငး ေနထငမႈမဟာဗဟာတစခက ေရးဆြရနလအပေနေသးသည။ ျမနမာႏငငသည လကရကသ႔ ၾကရာကပနး ေရႊ႕ေျပာငးမႈမားအစား အာဆယႏငငမား၏ အေတြ ႔အၾကက ရယ၍ ႏငငမား၊ ကမၸဏမားႏင ေရႊ႕ေျပာငးမႈမတဖကမားအျဖစ ပးေပါငးေဆာငရြကႏငသည။ ေရႊ႕ေျပာငးမႈမားအတြက ထသ႔မတဖက ေဆာငရြကျခငးျဖင ေရႊ႕ေျပာငးေနထငသမားအတြက ခြငျပထားသည အလပအကငအမးအစားမားက ေဖာျပႏငၿပး တရားမဝငလမးေၾကာငးမားမ သြားေရာက၍ ရရလာ သည အလပမားထက ထပေဆာငးတနဖးမားရေသာ အလပအကငမား ရရႏငေစသည။ အလပသမားမား အလြနအမငးလအပေနေသာ အလပအကင မားက ေဖာျပေပးသညစာရငးက အသးျပျခငးသည သေဘာတညခကမား သတမတရာ တြင အဓကအခကအျဖစပါဝငသည။ ေရႊ႕ေျပာငးမညသမား သြားေရာကလပကငမညႏငငႏင ကကညေသာ သငၾကားမႈႏင ေထာကခခကမားရရရနအတြက ျမနမာႏငငရ သငတနးေပးသမား၏ သင႐း ညႊနးတမးတြင ႏငငတကာကြၽမးကငမႈစႏႈနးမားစတငအသးျပျခငးျဖင ကြၽမးကငမႈမားက နညးလမးတက ျဖစေစရန လအပသည။

တက႐ကမဝါဒမားမတဆင ေရႊ႕ေျပာငးေနထငရသည ကနကစရတမားကသကသာေစႏငသည။ အတအက ဆရလင မဝါဒေရးဆြသမားသည ဝကဘဆကမား၊ ေဒသရ သတငးအခကအလကစငတာမားႏင ေရႊ႕ေျပာငးေနထငေနသမား တ႔မတဆင ေဝးလသညေဒသမားရအလပအကငမား ႏင ေရႊ႕ေျပာငးမႈျဖစစဥမားႏင ပတသကေသာ အခကအလက မကကညမႈမားက ေလာ႔ခရန ေဆာငရြကသငသည။ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငႏငရန မတတႏငေသာဆငးရသည အမေထာငစမား၊ အထးသျဖင ရာသအလက ေရႊ႕ေျပာငးေနထငရသမားက လေလာကေသာ ေငြေၾကးေထာကပမႈေပးျခငးျဖင ေရႊ႕ေျပာငးေနထငမႈက လကလမးမေစရန ေဆာငရြကႏငသည။ ျပနလညေရ႔ႊ႕ေျပာငးလာရန မကလးမား၊ ေနရပျပနရန ဝနေဆာငမႈမားႏင လႊပ႔ေငြ မားက ရငးႏးျမပႏႏငျခငးတ႔သည ေရႊ႔႕ေျပာငးေနထငျခငး၏ ဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈဆငရာသကေရာကမႈက ျမႇငတငေပးႏငသည။ အထကပါပစမားက အာဆယေဒသအတြငး ေအာငျမငစြာအေကာငအထညေဖာႏငခၿပး အလပအကငအတြက ေရႊ႕ေျပာငးေနထငရျခငး၏ အရညအေသြးက ျမႇငတငရာတြင ထညသြငးစဥးစားႏငသည။

လကရ အလပအကငမား၏ အရညအေသြးက တးတကေစရန မ၀ါဒ အၾကျပခကမား၆။ အမတြငးစးပြားေရးလပငနးမား၏ ကနထတစြမးအားက ျမႇငတငရန

မကခ႐လပငနးက႑တြင ကြၽမးကငမႈကျမႇငတငျခငးသည အမတြငးစးပြားေရးလပငနးမား၏ ကနထတစြမးအားက သသာစြာ ျမႇငတငေစႏငမည အလားအလာရသည။ ႏငငတကာအေတြ ႔အၾကမားက မကခရ က႑ရ ကြၽမးကငမႈမား တးတကလာေစမည မဝါဒမားေရးဆြရန အသးဝငေသာ အျမငမားေပးသည။ ပထမဆးအေနျဖင အတတပညာဆငရာ ေလကငသငၾကားေရးအစအစဥမားတြင စြန႔ဦးတထြငမႈဆငရာ ကြၽမးကငမႈ၊ စးပြားေရး ႏင စမခန႔ခြမႈဆငရာ ကြၽမးကငမႈမား (ဥပမာ ေစးကြကရာေဖြျခငး၊ ေစးႏႈနး သတမတျခငးႏင ကနကစားရတတြကခကျခငး၊ ကနပစၥညးမားထနးသမးျခငး၊ ေဖာကသညဝနေဆာငမႈ၊ စမခန႔ခြမႈဆငရာ ကြၽမးကငမႈ စသည) တ႔ျဖင ျဖညစြကသငၾကားပါက လပငနး၏စြမးေဆာငရညတြင မားစြာ သကေရာကမႈ ရသည။ ထ႔အျပင အေျခခေငြေၾကးအသပညာဆငရာ ကြၽမးကငမႈမားသည စးပြားေရးႏင ကယေရးကယတာ ကနကစားရတႏငအျမတအစြနးမား ေရာယကေနတတသည အမတြငး စးပြားေရးလပငနးမားအတြက မားစြာအေရးပါသည။ သာမန အေျခခေငြေၾကးအသပညာဆငရာ ညႊနၾကား ခကမားအျပင ကနကစားရတႏငအျမတအစြနးမားက စနစတကမတသားျခငး၊ ေငြေခးစာခပမား၏ အားသာခက၊ အားနညးခကမားက သေဘာ ေပါက နားလညျခငး၊ အတးႏႈနးႏင ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈ၏ သကေရာကမႈက တြကခကႏငျခငးတ႔သညလညး တနဖးရသည ကြၽမးကငမႈမားျဖစသည။ ျမနမာႏငင၏ ထရလြယေသာအေနအထားအရ ေဒသတြငး လပသားေစးကြကလအပခကႏင လတငးအကးဝငမႈက ေရာငျပနဟပေစေရးအတြက ေလကငသငၾကားမႈမားက ေဒသ၏ ဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈႏင နးကပစြာေပါငးစပ ထားရနလသည။ ပညာရငမား၊ အလပသငမားႏင ေစးကြကလအပခကက မျဖညဆညးႏငေသာ လပငနးမားအတြက လအပေနေသာ ေလကငသငၾကားမႈမားက ေဖာထတရန ရပရြာအေျခစကအဖြ႕အစညးမားက အသးျပ ႏငသည။

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview 29

၇။ လပသားအငအားစ၏ ကြၽမးကငမႈက ျမႇငတငျခငး

ျမနမာႏငင၏လသားအရငးအျမစဖြြ႔ၿဖးတးတကေရးမဟာဗဟာက လပသားေစးကြကႏငပမခတဆကႏငသည။ ပညာေရးႏငေလကငသငၾကား ေရးစနစမားတြင ရညမနးခကအမးမး ရေသာလညး အဓပၸါယျပညဝ၍ အကးေကးဇးရေသာ အလပရရႏငေရးသည အေရးအႀကးဆးရညမနးခကမားထမ တစချဖစ သည။ ပညာေရးဥပေဒ (၂၀၁၄)ႏင ျပငဆငခက (၂၀၁၅) ႏင ေပါငးစပလကရေသာ အမးသားအဆငပညာေရးမဟာဗဟာမဝါဒ ၂၀၁၆-၂၀၂၁ (NESP) တ႔တြင ပညာေရးစနစ၏ရညမနးခက၊ ၎တြင ပါဝငသညအခကမား၊ စနစအတြငးရ အေၾကာငးအခကမား၊ ျပျပငေျပာငး လမညေနရာမားႏင အဆပါျပျပငေျပာငးလမႈမားက ေဆာငရြကမည မဟာဗဟာစမကနးတ႔က အေသးစတေဖာျပထားသည။ သ႔ရာတြင အမးသား အဆငပညာေရးမဟာဗဟာမဝါဒတြင ေဖာျပထားေသာ ရညမနးခကသည ေကာငးတခါးဝတြင အဆးသတသြားသည။ တနညးဆရလင ေကာငးမား ႏင ပညာေရးဆငရာေနရာမားတြငသာ ေကာငးသားမား၏ ေအာငျမငမႈတးတကမႈက တငးတာရန ရညရြယထားသည။ ပညာေရးဝနႀကးဌာန လကလမးမသညအထသာ ကန႔သတထားျခငးသည လကေတြ ႔ကေသာလညး ပညာေရးႏင ေလကင သငၾကားေရးစနစမားက သငၾကားေပးသညႏင အလပရငမား၏လအပခကအၾကား ဆးရြားေသာ မကကညမႈမားျဖစေစသည။ ပဂၢလကက႑ဖြြ ႔ၿဖးတးတကေရးမေဘာငႏင ေဆာငရြကမည အစအစဥမား (PSDFAP) ၏ ပဥၥမမ႑ငသည ပညာေရးႏင ေလကငသငၾကားမႈမားက ဘြ႔ႏငဒပလမာမားေပးရန သငၾကားျခငးမ အလပခြငတြင အသးခႏငမည ကြၽမးကငမႈမားသငၾကားေပးျခငးသ႔ ဦးတညရနႏင တကြတျပားျဖစေနေသာ နညးပညာႏငအသကေမြးဝမးေကာငးပညာေရးစနစက ဆနးစစရန ဦးစားေပးသည။ ထေမာမနးခကက ပညာေရးႏငေလကငသငၾကားေရးမဝါဒအားလးတြင ေရာယကေပါငးစပ၍ လပသားေစးကြက အတြက ျမနမာႏငငသားမားက ပမေကာငးမြနစြာ ျပငဆငေပးႏငရနလအပသည။

ျမနမာလပသားအငအားစသည ေကာငးပညာေရးမသငၾကားေပးေသာ ကြၽမးကငမႈမားသာမက အလပအကငအလက လအပေသာကြၽမးကငမႈမားကလညး ပငႏငတတေျမာကရနလအပသည။ အမးသား အဆငပညာေရးမဟာဗဟာမဝါဒက လပသားေစးကြကအျမငျဖငျဖညစြကရန အတြက ျမနမာႏငငသည အလပရငမားမေရးဆြေသာ ကြၽမးကငမႈမဟာဗဟာက ေရးဆြႏငသည။ ၎ရႏငၿပးသား မဟာဗဟာမားထက ေကာလြနေသာ အဓကနညးလမးသးခပါဝငႏငသည၊ (၁) လပငနးမားတနဖးထားေသာ ကြၽမးကငမႈမားက ေဖာထတရန (၂) ျမနမာႏငငႏငႏငငတကာ အေတြ ႔အၾက မားမတဆင ထ ကြၽမးကငမႈမားက ရယႏငမညနညးလမးမားႏင သငၾကားေပးမညသမား၊ လအပသညမားက ေဖာထတရန (၃) ျမနမာေကာငးသား မားႏင အလပသမားမား၏စြမးရညက မတေကာကတငႏငမည ႏငငတကာအကျဖတစစေဆးမႈမားတြငပါဝငရန (ေကာငးသားမားအတြက PISA, TIMMS အလပသမားမားအတြက PIAAC စစေဆးမႈမား)။ ထ႔အျပင ျမနမာႏငငရေကာငးမားတြင သငၾကားေနသည အေျခခကြၽမးကငမႈမားအား လပငနးမားတြင လအပေနသည လမႈဝနးကငႏငအျပအမဆငရာႏင အဆငျမငသျမငျခငးဆငရာကြၽမးကငမႈမားႏငျဖညစြကေပးႏငသည။ထ႔သ႔ ျဖညစြကရန သငၾကားမႈအေလအထမားက ျပငဆငရမည။ ျမနမာႏငငသည ျပညတြငးႏင ႏငငတကာတြင အလြနအမငးလအပေနေသာ အလပအကငမားအတြကကြၽမးကငမႈမားျပနလညသငၾကားေပးရန နညးပညာႏငအသကေမြးဝမးေကာငး ပညာေရး (TVET) သငတနးတမားေပးအပမႈႏင သငၾကားမႈနညးစနစမားက တးခ႕ရနလညး လအပသည။ ထ႔အတြက ပဂၢလကသငၾကားမႈမားက ျပညသ႔ဘ႑ာေငြမ ေထာကပျခငး၊ ကြပကျခငးတ႔ ေဆာင ရြကႏငၿပး အားနညးခကရေသာ ေကာငးသားမားႏင ဦးစားေပးလပငနးမားအတြက ေဘာကခာမားျဖင ျဖညစြကေပးႏငသည။ အဆငျမငကြၽမးကငမႈမားအတြကမ ျမနမာႏငငသည စမခန႔ခြမႈကြၽမးကငသမား တးပြားလာရန လအပေနသည။ အျမနဆးႏင လြယကမႈအရဆးမာ စမခန႔ခြမႈအထးကြၽမးကငသမားမ လပငနးခြငအတြငး နညးျပေပးျခငးပငျဖစသည။

၈။ အလပနငအလပသမားကကညမႈရေစျခငး

လကရ အလပအကငႏင လသားရငးျမစ ကန႔သတခကမားရလကႏငပင အလပသမားႏငအလပအကင ကကညမႈတးတကလာေအာင ေဆာငရြက ႏငသည။ ျပညတြငးျပညပအလပအကငမားႏင ပတသကေသာအခကအလကမား မရရျခငးသည အလပသမားႏငအလပအကငကကညမႈေလာပါးေစၿပး ၎ကအေထာကအပေပးႏငရန နညးလမးႏစခက စဥးစားႏငသည။ ပထမအေနျဖင အလပေနရာလြတမားႏင ပတသကေသာ အခက အလကမားက စေဆာငးရနႏင မေဝရန နညးပညာအသးျပမႈက အားေပးႏင သည။ ပဂၢလကကမၸဏမားသည အလပေခၚစာမားက အငတာနကေပၚတြင လႊငတငထားၿပး အလပရာသမားက ဝကဘဆကမား မတဆင ဝငေရာကၾကည႐ႈႏငေသာလညး ထဝကဘဆကမားတြင ကြၽမးကငမႈနညးေသာ လပသားမားအတြက ေနရာလြတမားက ေခၚယေလမရေပ။ ကြၽမးကငမႈမားစြာ မလအပေသာ အလပမားအတြက အလားတဝကဘဆကတစခဖနတးရန မကလးေပးျခငးျဖင အလပအကငမးစအတြက အခကအလကမားေပးႏငၿပး ျပညတြငးႏင ျပညပသ႔ အလပသမားမား ေရႊ႕႔ေျပာငးမႈကလညး အေထာကအကျပသည။ အဆပါဝနေဆာငမႈမားက လကလမးမေစရန ဆကသြယေရးလမးေၾကာငးမားအား ေငြေၾကးေထာကပျခငး၊ ႀကးၾကပ ကြပကျခငးႏင စစဥထားရျခငးတ႔က အစးရက တာဝနယရမည။

ဒတယအေနျဖင အလပအကငမားအတြက ပမျပငဆငႏငရန လပသားေစးကြကဆငရာ အခကအလကမားက ေကာငးသားမား၊ မဘမား၊ ဆရာမား၊ အလပရာေဖြသမား၊ ေလကငသငၾကားေပးေရး ေကာငးမားႏင အစးရဌာနမားသ႕ ျဖန႔ေဝေပးရန။ အလပအကငေစးကြက သတငးအခကအလကစနစ သညလပခမား၊ အလပအကငမားႏင အျခားေသာ အလပအကငျဖစစဥမားက ေကာကယၿပး အညႊနးကနးမားထတကာ သးစြမညသမားလကလမးမေစမည ပစမားျဖင ေဝမေပးသည။ သးစြမညသမားတြင ပညာေရးလမးေၾကာငးေရြးခယမည ေကာငးသားမား၊ အလပအကင သ႔မဟတ ေနရာေဒသ ေျပာငးေရႊ႕လသည အလပရာသမား၊ အလပအကငမား ပမမားျပားလာသညက႑မားႏငကကညေအာင သင႐းညႊနးတမးမားခနညလသည ေလကငသငၾကားေရးေကာငးမားႏင အလပအကငရရေရးက ထညသြငးလသည ပညာေရးစနစမားျဖစႏငသည။ ျမနမာႏငငသည လပသားေစးကြက အခကအလကမား အျပညအဝရရေရး နညးလမးမား စတငေဖာေဆာငေနသညအခနတြင မၾကာေသးမက အျပညျပည ဆငရာ အလပသမားအဖြ႕ႏငပးေပါငး၍ လပသားအငအားအခကအလကမား ေကာကယချခငးသည စမတတစချဖစခၿပး အလပသမားမား၊ အလပရငမားႏင ကြၽမးကငမႈဖြ ႔ၿဖးေရးအဖြ႕အစညးမား၏ ဆးျဖတခကမားက လမးညႊနေပးရန လပသားေစးကြကျဖစစဥမားႏငပတသကေသာ အစရငခစာငယမားထတေဝေပးႏငသည။ ထသ႔ေသာ အခကအလကမားက ေကာငးသားမားႏင အလပအကငရာေဖြသမားက ကညေပးေနသည ကမာၻအႏ႔ရ အစအစဥ မားတြင ထေရာကစြာအသးျပလကရသည။

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview30

လတငးအတြက လကလမးမေစႏငသည အလပအကငမား ဖနတးေပးႏငရန မ၀ါဒ အၾကျပခကမား ၉။ စကပးေရးက႑၏ ကနထတစြမးအားက ျမႇငတငျခငး

လပသားအငအားစ၏ ထကဝကေကာသည ၎တ႔ကယပင သ႔မဟတ လပခစားစကပးေရး လပသားမားျဖစၿပး စကပးေရးက႑သည အလြနဆငးရ သမားအတြက အလပအကငႏင ဝငေငြရရမည အလြနအေရးႀကးေသာ အရငးအျမစတစခအျဖစ ႏစေပါငးမားစြာဆကလကကနရရန အလားအလာ ရသည။ အသြငေျပာငးလမႈက အခနအေတာၾကာကပင စတငခသည ႏငငမားတြငလညး ထျဖစစဥက ေတြ႔ရသည။ ျမနမာႏငငအစးရတြင လယယာ စကပးေရးက႑၏ အလးစထတကနစြမးအားျမႇငတငေရး စမကနးတစခ ရေသာလညး ထအကးေကးဇးမားသည အလပအကငမား၏ ဝငေငြရရမႈႏင အလပခြင အေနအထားတ႔အေပၚေရာငျပနဟပရန ထပေဆာငးအစအစဥမား ေဆာငရြကႏငသည။ ပထမအေနျဖင ေတာငသလယသမားက တနဖးနညးေကာကပသးႏမားအစား ပမျမတစြနးႏငေသာ သးႏမားေျပာငးလစကပးရန အားေပးႏငၿပး ျပငဆငထားေသာ ေရသြငးစနစမားႏင ေစးကြက လကလမးမေစျခငး တ႔ျဖင ေပါငးစပေပးႏငသည။ ဒတယအေနျဖင လယယာစကပးေရးအလပအကငမားတြင စကမားအသးျပႏငရနအတြက လအပေသာ ေငြေၾကးေထာကပမႈေပးရနလၿပး ေဒသတြငး လယယာစကပးေရးတနဖးကြငးဆကမား ဖြ ႔ၿဖးလာေအာင ေထာကပေပးႏငသည။ စကမားအသးျပ႐သကသကျဖင လယယာ ထတကနမားျမငတကလာမညမဟတေသာလညး အလပသမားမား ပထြကလာႏငၿပး လယယာျပငပရ ထပဆငတနဖးတကေစသည လပေဆာငမႈမားတြင အသးျပႏငသည။ တတယအေနျဖင ေကးလကေနျပညသမား၏ကြၽမးကငမႈက ျမႇငတငျခငးျဖင ယေန႔လယယာလပသားအျဖစ လပကငေနရျခငးမ စကပး စးပြားႏငဆကစပေနသည ဝနေဆာငမႈႏငကနထတလပေရးက႑မားရ လစာျမငေသာ အလပအကင အခြငအလမးရရရန လမးဖြငေပးႏငသည။ စတတအေနျဖင ေဒသတြငးရ စကပးေရးႏငဆကစပေနေသာ လယယာျပငပလပေဆာငမႈ မားက လယယာစကပးေရးတနဖးကြငးဆကမားအျဖစ ဖြ ႔ၿဖးလာေစရန ရငးႏးျမႇပႏမႈမားႏင အၾကေပးမႈဆငရာဝနေဆာငမႈမားျဖငေထာကပေပး ႏငသည။

၁၀။ ပဋပကၡျဖစရာေဒသမားတြင အလပအကငအခြငအလမးမား ျပနလညတညေထာငျခငး

ေရတတြင တစဦးခငးႏင လအဖြ႕အစညးအဆငတြင ပငဆငမႈမားျပနလညထေထာငျခငးက အာ႐စကသငသည။ ပဋပကၡလြနေျမာကၿပးႏငငအခ႕တြငေတြ ႔ရေသာ သကေသသကာရမားအရ အရငးအႏးမား - ေငြေၾကး၊ အရငးအႏး၊ ကနပစၥညးႏင ကြၽႏြားတရစာၦနမား - အျမနေပးအပျခငးသည ေရရညတညတေသာ ကယပငအလပအကငႏင ႏစရည ဝငေငြရရႏငမႈမားက ထေရာကစြာဖနတးႏငေၾကာငး ေတြ႔ရသည။ ထသ႔"အရငးအႏး အသားေပး" ၾကားဝငနညးလမးမားကပဋပကၡလြနေျမာကၿပးေဒသမားတြငထားရျခငးသည ပငဆငမႈမားတြင ရငးႏးျမပႏမႈမားတးလာျခငး၊ ငားရမး အလပသမားအျဖစမ ကယပငလယယာ လပငနးသ႔ ေျပာငးလလာျခငး သ႔မဟတ အေသးစားကနသြယလပငနးမား စတငလပကငျခငးတ႔ျဖင ဝငေငြ သသာစြာ တးပြားလာေစေၾကာငး ျပသလကရသည။ ေငြေၾကးေထာကပမႈမားက စးပြားေရးႏင အသကေမြးဝမးေကာငးပညာ ေလကငသငၾကားမႈမားႏင ေပါငးစပပါက အကးေကးဇး ပမႀကးမားေၾကာငးလညး ေတြ ႔ရသည။ အေသးစားစးပြားေရးက႑စတငသညႏင တၿပငနက လအမားသည ပငဆငမႈမား တးပြားလာၿပး ေစးကြကဖြြ ႕ၿဖးလာၿပး အထကပါေဆာငရြကခကမားသည သာမန အေသးစားေငြေခးလပငနးႏင ဘဏဝနေဆာငမႈမားအျဖစသ႔ ေျပာငးလသြားႏငသည။ ယာယအလပအကငမားႏင ေလကငသငၾကားေရးအစအစဥမား - ရပရြာဖြ ႔႔ၿဖးတးတကေရး ေဆာငရြကမႈမားအတြက ေငြေၾကးေပးျခငး သ႔မဟတ ပါဝငေဆာငရြကသညအတြက ကြၽမးကငမႈမားသငယႏငျခငး - တ႔သည ပဋပကၡလြနေျမာကၿပးအေျခအေနတြင ဝငေငြရရရနႏင ျပနလညေပါငးစညးႏငရန ေအာငျမငစြာ လႈ႕ေဆာေပးလကရသည။ အဆပါအစအစဥမားတြင လမႈဝနးကငႏငအျပအမဆငရာ ေလကငသငၾကားမႈမား၊ အေျခခေငြေၾကးအသပညာႏင အျခားအလပႏငမဆငသည ကစၥရပမားက အလပခြင သ႕မဟတ ေလကငသငၾကားေရးတြင ေပါငးစပေပးသည။ ဤနညးျဖငပါဝငသမားၾကား (မပါဝငသမားႏင ႏႈငးယဥပါက) ရနလမႈမားေလာ႔ခေပးႏငၿပး လမႈသဟဇာတျဖစမႈက ျမႇငတငေပး သည။ အဆပါ အစအစဥမားသည လအဖြ႕အစညးတစခအတြငးႏင လအဖြ႕အစညးမားအခငးခငး ဆကစပေပးမည ေရတႀကးပမးမႈမားအျဖစ ေရးဆြထားသည။

အမအခကငးလြတေသာလပငနးမားႏင ေစးကြကမားက ကာလလတအတြငး ျပနလညတညေဆာကရနလသည။ ပဋပကၡလြနေျမာကၿပး ေဒသ အမားစသည ေကးလကေဒသမားျဖစသညအတြက ေျမယာပငဆငခြငေပးရနႏင အေျခခအေဆာကအဦႏင ေစးကြကမား လကလမးမမႈ မရသည အေနအထားတြင ေစးကြကရာေရာငးခႏငမည သးႏမားေျပာငးလစကပးႏငရန ေထာကပမႈမားလအပသည။ ထ႔အတြက နညးပညာအကအညမား၊ သြငးအားစမား (မးေစ၊ ေရသြငးစနစ၊ ေျမၾသဇာ) လအပသလ ေပါပါး၍ မပပသးႏငသည တနဖးျမငသးႏမားအတြက ေစးကြကလကလမးမေစရန ေထာကပမႈမား လအပသည။ တခနတညးတြင အဆပါေဒသမားႏင ၎ေဒသရ အလပသမားမားက ေစးကြကမားႏင ခတဆကေပးႏငရန လမးပနးဆကသြယေရး - လမးတတား အေျခခအေဆာကအဦမား၊ တယလဖနး ဆကသြယေရး - တြငေရရည ရငးႏးျမပႏမားစတငႏငၿပး အလပသမားအမားအျပားခန႔ထားႏငၿပး ေျမေနရာအသးျပမႈနညးသည ခရးသြားလပငနးႏင လယယာထြကကနမား စမျပျပငျခငးတ႔က ဖြ ႔ၿဖး ေအာင လပေဆာငႏငသည။ ေနာကဆးတြင ပဋပကၡလြနေျမာကၿပးေဒသမားက ကနသြယေရးလမးေၾကာငးႀကးမားႏင ျပနလညေပါငးစညးေစျခငးျဖင ထေဒသမားရ အလပအကငမား၏ ကနထတ စြမးအားက ျမႇငတငေပးသည။

ထကသ႔ အစအစဥမားက ေရးဆြျခငးႏင အေကာငအထညေဖာျခငးတြင ရပရြာလအဖြ႕အစညးႏင ေဆြးေႏြးတငပငမႈမားစြာ လအပသည။ အပစမား အၾကား ယၾကညမႈမရျခငး၊ အၾကမးဖကမႈမား ထပမေပၚေပါကႏငျခငး၊ ပငဆငမႈမားအတြက လျခမႈႏင စးပြားေရးအရ ကးလးဆကဆမႈမားျဖစေစသည လအဖြ႕အစညးအတြငး သဟဇာတျဖစမႈ အားနညးျခငးတ႔သညအစအစဥမား၏ထေရာကမႈက ကန႔သတရာေရာကသည။ အစအစဥမား ေရးဆြျခငး၊ အေကာငအထညေဖာျခငးႏင အဆပါအစအစဥမားအား ပငဆငမႈ စသညတ႔တြင ေဒသခလအဖြ႕အစညး၏ လမးညႊနခကမား လအပသည။

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview 31

အႏစခပဆရလင ျမနမာႏငငသည အလပအကငလပငနးစဥတြင ေမာလငခကထားစရာ မားစြာရသည။ လငျမနေသာစးပြားေရးဖြ ႔ၿဖးမႈ၊ လပငနးမား ေပၚေပါကလာမႈ၊ ႏငငျခားရငးႏးျမပႏသမားကဆြေဆာငႏငမႈ၊ ျမနမာႏငငႏငေဒသတြငးတြင စားသးသလတနးစားတစရပေပၚေပါကလာမႈ၊ ပမ တညၿငမေသာ စးပြားေရး မဝါဒႏင အရြယအစားႀကးမား၍ ေရႊ႕ေျပာငးႏငေသာလပသားအငအားစ စသညအခကမားသည လဦးေရ အမားစလကလမး မႏငမည ပမေကာငးမြနေသာ အလပအကငမား ဖနတးရာတြင ပါဝငသညအရာမား ျဖစသည။ ယခသးသပခက အစရငခစာမတစတြင မတယထား သညနင တြဖကေနာကခမတစမားတြင ေထာကခထားသညအတငး ေစးကြကအငအားစမားေခၚေဆာငရာသကသကထားရျခငး သ႔မဟတ ျပညတြငး အသားတငထတကန (ဂဒပ) တးပြားေရးကသာ အာ႐စကျခငးတ႔ထကစာလင တကေသာ အလပအကငအသားေပး မဝါဒတစခရျခငးသည အလပအကငမားဖနတးရနႏင အလပအကငေကာငးမားရရႏငရန ပမတြနးအားေပးႏငမညျဖစသည။

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview32

# သကဆငရာ က႑

အဓက စနေခၚမႈမားႏင ရညမနးခကမား

မ၀ါဒ ေဆာငရြကခက အလပအကင က႑အေပၚတြင သကေရာကမႈ ရမည ေရတ၊ ခကခငး၊ ေရလတ - ၁-၃ ႏစ၊ ေရရည - ၄ႏစႏငအထက

အလပအကင ဖနတးေပးျခငး ႏင သကဆင သည မ၀ါဒ အၾကျပခက မား

အလပအကင အေရအတြကမားစြာ ဖနတးေပးႏငရန

၁ အရညအေသြး ျမင ရငးႏးျမႇပႏ မႈမားက ေဖာ ေဆာငၿပး အလပအကငမား ဖနတးေပး ႏငေရးအတြက မကခ႐ စးပြား ေရးဆငရာ မေရရာမႈမား ေလာခႏငမည ဘ႑ာေရးႏင ေငြေရးေၾကးေရး ဆငရာ မ၀ါဒမား က အေကာငအထညေဖာျခငး

စနေခၚမႈ - အလပအကငမား ဖနတးေပးႏငသည ရငးႏးျမႇပႏမႈမား အရနေလာကခသည။ ရညမနးခက - စးပြားမ၀ါဒမား၏ ရငးလငးမႈ၊ နားလည သေဘာေပါကႏငမႈႏင စတခယၾကညရမႈ တ႔က ျမႇငတငရန စနေခၚမႈ - ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈ

ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈ ေမာမနးခကမား တညၿငမေစေရး အေထာကအကျပေစရန ဗဟဘဏ၏ မတညမႈက ကန႔သတရန (ဂပ)

ေရတ ၂၊ ၃၊ ၄၊ ၅၊ ၆၊ ၇၊ ၈၊ ၉၊ ၁၀

ပ႔ကနအသားေပးက႑မား ျမႇငတငရနအတြက ေငြလလယႏႈနး ေပာေျပာငးမႈက ဆကလကထနးထားရန

ေရလတ

မသားစလပငနးငယမား ခ႕ထြငလာမႈက အားေပးအားေျမႇာကျပႏငရနအတြက အတးႏႈနး ကန႔သတခကက အဆငလက ေျဖေလာၿပး ဘ႑ာေရး က႑တညၿငမမႈက တးျမႇငရန

ေရလတ

၂ လပငနးမား စတငႏငရန၊ ေအာငျမင ႏငရန ႏင ခ႕ထြငႏငရန အတြက လအပသည ဥပေဒ မေဘာငမား ဖနတးေပးျခငး

စနေခၚမႈ - စးပြားေရးလပငနးမား ေစးကြကထသ႔ ၀ငေရာကႏငရန၊ မတပတငရန၊ ပမန လပငနးမား ေဆာငရြက ရန၊ တးခ႕ႏငရန၊ သြငး အားစမား ရယႏငရန ကနကစရတ မားျပား လြနးေနသည။ ရညမနးခက - ဥပေဒ ျပျပငေျပာငးလျခငး၊ အစးရမ ေျဖေလာ ေဆာငရြကေပးျခငး၊ အခ႕က႑မားတြင မကလးေပး ဆြေဆာင ျခငး စသညတ႔ျဖင စးပြားေရးလပငနးမား လပကငရာတြင ရငဆငေနရာသည စရတစကမားက ေလာခေပးႏငရန

၂၀၁၆ ခႏစ ရငးႏးျမႇပႏမႈဥပေဒအား အျပညအ၀ အေကာငအထညေဖာရန၊ ကမၸဏမား အက ဥပေဒက ထတျပနရနႏင ကမၸဏမားအတြက မတပတငႏငရန ရငးလငးလြယကေအာင ေဆာငရြကေပးရန

ေရတ ၁၊ ၃၊ ၇

အစးရ-ပဂၢလကမတဖကျပ ေဆာငရြကျခငးႏင ေဒသႏရ လပစစဓာတအား ထတလပေရး ကမၸဏမားက စးပြားျဖစလပကငခြငျပျခငး တ႔ျဖင လပစစဓာတအား မလေလာကမႈက ေျဖရငးရန

ေရရည

မတပတငထားသညေရြ႕ေျပာငးႏငေသာ ပငဆငမႈမားက ေပါငႏျခငးကခြငျပရန၊ ေခးေငြ ဆငရာသတငးအခကအလကဌာန တညေထာငရနႏင ဘဏေခးေငြႏႈနးထား ကန႔သတခကက ျဖညးျဖညးခငး ေျဖေလာရန

ေရတ

လပသားလအပခကျမငမားေသာက႑မား (ဥပမာ အထညခပလပငနး၊ ခရးသြားလပငနး)ဖြ႔ၿဖးလာေစရနအတြကကနရေနေသာ အတားအဆးမားကေဖာထတ၍ ဖယရားရန

ေရရည

ကနသြငးသမား၏ စြမးေဆာငရညက ျမႇငတငႏငေရးအတြကညႇႏႈငး လပေဆာင၍ အေကာငအထညေဖာရန (ဥပမာအစားအေသာကေဘးကငးမႈ၊စခနစညႊနးျပညမမႈ)

ေရရည

လပငနးလပကငခြငေပးျခငးစနစႏင အလက ထေရာနစ ကနသြယစးပြားက႑တ႔ ပမဖြ႔ၿဖးလာေစရန ျပျပငေျပာငးလမႈမားက ညႇႏႈငးေဆာငရြကရန

ေရရည

ပမေကာငးမြနၿပး လတငးအတြက လကလမးမႏငသည အလပအကင အေရအတြက မားမား ဖနတးေပးႏငရန ေဆာငရြကသငသည မ၀ါဒ အၾကျပခကမား

ဇယား ၂

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview 33

# သကဆငရာ က႑

အဓက စနေခၚမႈမားႏင ရညမနးခကမား

မ၀ါဒ ေဆာငရြကခက အလပအကင က႑အေပၚတြင သကေရာကမႈ ရမည ေရတ၊ ခကခငး၊ ေရလတ - ၁-၃ ႏစ၊ ေရရည - ၄ႏစႏငအထက

အလပအကင ဖနတးေပးျခငး ႏင သကဆင သည မ၀ါဒ အၾကျပခက မား

၃ အလပအကင မား ေဖာေဆာင ႏငေသာ ကမာၻ႔ တနဖးကြငး ဆကမားႏင ခတဆကမႈက အားေပးျမႇင တငျခငး(GVCs)

စနေခၚမႈ - ကမာၻ႕တနဖးကြငးဆက မားတြင ပါ၀ငမႈ နညးပါး ျခငး ရညမနးခက - ကနသြယမႈစရတမား ေလာခႏငရန၊ ႏငငျခား ရငးႏးျမႇပႏမႈမားအား ကညေဖာေဆာငေပးရန၊ ျပညပတငပ႔သမားႏင ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈ လပငနးမား စသည ၀ယယသမားအား ျပည တြငးႏင ပမ ခတဆက ႏငရန အားေပးျခငး၊ အဆပါ အေနအထား မားက ဖနတးေပးေသာ အေျခအေနမားမ အကး ေကးဇးရရႏငရန ျပညတြငးလပငနးမား၏ စြမးရညကျမႇငတငရန

အေကာကခြနရာျဖတစနစ ေကာငးမြနေအာင ေဆာငရြကရန၊ သေလာင႐အာမခစနစက ခြငျပေပးရနႏင ကနပစၥညးထတယမႈအတြက National Single Window စန ေဆာငရြကရန

ေရလတ ၁၊ ၂၊ ၄၊ ၇၊ ၈၊ ၉

ျပညတြငးကနပစၥညးတငပ႔သမားအား စမခန႔ခြမႈႏင အျခားနညးပညာသငတနးမား ကယကယျပန႔ျပန႔ ေဆာငရြကေပးရန

ေရတ

ျပညတြငးလပငနးရငမား အခငးခငး ခတဆကေဆာငရြကႏငမည နညးလမးမားအား ဖနတးေဖာေဆာငေပးရန

ေရရည

တငၾကားမမားအား ေျဖရငးေဆာငရြကႏငမည ေနရာတစခႏင မေကနပမႈမားအား တငၾကား ေျဖရငးေရးစနစတစခ ဖနတးေဖာေဆာငေပးရန

ေရတ

၄ ေကးလကရ မကခ႐ႏင အေသးစား လပငနးက႑ ဖြ႔ၿဖးေစရန စကပးေရး တနဖး ကြငးဆကမား ျမငတငျခငး

စနေခၚမႈ - ႏငငတကာစကပးထတလပမႈစႏႈနးမားႏင ခတဆကမႈ နညးသည စကပးမႈ မားက အာ႐စကေနျခငးရညမနးခက - ဆနစကပးမႈက အစားထးျခငး၊ ေတာငသ လယသမားမားက အရငးအႏးမား ရရေစျခငးႏင ပမ လကလမးမေစျခငး၊ ေစးကြကမားႏင ခတဆကမႈမား တးျမငျခငး၊ ကနသေလာငရန အေဆာကအဦမား တညေဆာကျခငး

ႏငငတကာအစားအေသာက အရညအေသြး စႏႈနးမား ခမတရနႏင ကကညေစရန မဝါဒ ခမတၿပး campaign တစခ ေဖာေဆာငကာ စညး႐းလ႕ေဆာရန

ေရလတ ၁၊ ၂၊ ၃၊ ၆၊ ၇၊ ၉

ႏငငတကာစႏႈနးမားကကညေစရန စကပး နညးစနစမားႏင လပငနးစဥမား တးတကေစရန နညးပညာ အကအညမားေပးျခငး

ေရတ

လမးပနးဆကသြယေရးႏင လပစစဓာတအား အျပင လယယာစကခငးမားႏင အနးတ၀ကတြင လယယာထြကကနမားအား စမးသပျခငး၊ ေထာကခခကရယျခငးႏင ထပပးတဆပကပ ျခငးတ႔ေဆာငရြကႏငမည ၀နေဆာငမႈမား ပပးေပးျခငး

ေရတ

လမးပနးဆကသြယေရးႏင ေကးလကအေျခခ အေဆာကအဦးမား ျမႇငတငေပးျခငးျဖင ေတာငသလယသမားမားအား စကပးထတလပ မႈ တနဖးကြငးဆကမားႏင ခတဆကေပးရန

ေရလတ

စကပးေရးႏင စားေသာကကန တနဖးကြငးဆက မားအတြငးရ မကခ႐ႏင အေသးစား စြန႔ဦး လပငနးရငမားက ကၽြမးကငမႈသငတနးမားေပး ျခငးႏင ဘ႑ာေရးလကလမးမမႈရေစျခငး

ေရတ

အဓကကေသာ ပါဝငပတသကသမားျဖစသည အစားအေသာကႏင ေဆးဝါးကြပကေရး ဦးစးဌာန ႏင ဆကစပဌာနမားအၾကား ပးေပါငးေဆာငရြက မႈတးတကေစျခငး

ေရရည

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview34

# သကဆငရာ က႑

အဓက စနေခၚမႈမားႏင ရညမနးခကမား

မ၀ါဒ ေဆာငရြကခက အလပအကင က႑အေပၚတြင သကေရာကမႈ ရမည ေရတ၊ ခကခငး၊ ေရလတ - ၁-၃ ႏစ၊ ေရရည - ၄ႏစႏငအထက

အလပအကင ဖနတးေပးျခငး ႏင သကဆင သည မ၀ါဒ အၾကျပခက မား

၅ ျပညပႏငင မားသ႔ အပါအ၀င ေရႊ႕ေျပာငး သြားလာ လပကငရာတြင ကနကမည စရတမားက ေလာခေပးရန

စနေခၚမႈ - ဆကသြယေရး အားနညးျခငး၊ သတငး အခကအလကမား မရရျခငးႏင ကြၽမးကငမႈ နမပါးျခငးတ႔ေၾကာင ေရႊ႕ေျပာငးမႈသည (ၾကတငစစဥမႈ အားနညးၿပး) အေရးေပၚ အေျခအေနျဖစေနျခငးရညမနးခက - ေရႊ႕ေျပာငးေနထငေရး အတြက သတငးအခက အလကမားႏင အရငး အျမစမားေပးရန

အလပအကငမား၊ အလပေခၚယပ အေလအထမားႏင ေရႊ႕ေျပာငးေနထငမႈ လပငနးစဥမားႏငပတသကေသာ သတငးအခကအလကမားေပးရ

ေရတ ၇၊ ၈၊ ၁၀

အေရးတႀကးလအပေနေသာ အလပအကင မားက အာ႐စကသည တရားဝင ေရႊ႕ေျပာငး လပကငေရးအတြက ႏငငမား၊ ကမၸဏမားႏင မတဖကေဆာငရြကမႈမား

ေရလတ

ေလကငသငၾကားေရးေကာငးမား၏ သင႐း ညႊနးတမးတြင ႏငငတကာကၽြမးကငမႈစႏႈနးမား ထညသြငးသငၾကားရန

ေရလတ

ေကးလကၿမ႕ျပဆကသြယမႈ ျမငတငေရးအတြက တယလဖနးဆကသြယေရး၊ ေကးလကလမး မားႏင အမားသးသယယပ႔ေဆာငေရးတ႔တြင ရငးႏးျမႇပႏရန

ေရလတ

ႏြမးပါးသည အမေထာငစမားပါ လပဂၢလမားပါ ေရႊ႕ေျပာငးလပကငႏငသည အခြငအေရးမား ရရေစရန ေငြေၾကးအခြငအလမးမား ပပးေပးရန

ေရတ

ပမေကာငးမြနသည အလပအကငမား ဖနတးေပးႏငရန

၆ အမတြငး စးပြားေရး လပငနးမား၏ ထတကန စြမးအား ျမႇငတငရန

စနေခၚမႈ - ဘ႑ာေရး၊ ေစးကြကမားႏင ကြၽမးကငမႈမား လကလမးမမႈ အကန႔အသတရျခငးရညမနးခက - အမတြငးစးပြားေရးလပငနးမား၏ အခကအခမားႏင လအပခကမားက အတြက သးသန႔စစဥ ထားသည ဝနေဆာင မႈမားႏင ေလကင သငၾကားမႈမားမတဆင အခကအခမား ေလာ႔ပါး ေစရန

လပငနးငယမားႏင လပငနးၾကးမား အျပနအလနဆကစပႏငမည ခတဆကမမား ဖနတးေပးရန

ေရလတ ၇၊ ၈၊ ၁၀

မသားစ လပငနးငယမား၏ ကၽြမးကငမမားအား ျမႇငတငေပးႏငရန နညးပညာသငတနးမား၊ လပငနးခြင သငတနးမား ပပးေပးရန

ေရလတ

အတတပညာဆငရာ ကၽြမးကငမႈမား၊ စးပြားေရးႏင စမခန႔ခြမႈဆငရာ ကြၽမးကငမႈမားႏင အေျခခေငြေၾကးအသပညာ တ႔ပါဝငသည စြန႔ဦးတထြငမႈဆငရာ ကြၽမးကငမႈမား အတြက သငတနးမားေပးရ

ေရတ

ရငးႏးျမႇပႏမႈ မဟာဗဟာမား ေရးဆြေရးႏင အေကာငအထညေဖာေရးအတြက ေလကငသငၾကားေပးရနႏင ဘ႑ာေရး အခြငအလမးမား တးျမႇငရန

ေရလတ

ေစးကြကႏင ေစးကြကအခြငအလမးမားႏင ပတသကေသာ သတငးအခကအလကမား ေပးရန

ေရလတ

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview 35

# သကဆငရာ က႑

အဓက စနေခၚမႈမားႏင ရညမနးခကမား

မ၀ါဒ ေဆာငရြကခက အလပအကင က႑အေပၚတြင သကေရာကမႈ ရမည ေရတ၊ ခကခငး၊ ေရလတ - ၁-၃ ႏစ၊ ေရရည - ၄ႏစႏငအထက

အလပအကင ဖနတးေပးျခငး ႏင သကဆင သည မ၀ါဒ အၾကျပခက မား

၇ အလပအကင ႏင ပတသက ေသာ ပညာႏင သငတနးမားမ တဆင လပသားထ၏ သကဆငရာ အလပႏင ဆငေသာ တတကြၽမးမႈ မားက ျမႇငတင ေပး

စနေခၚမႈ - ပညာေရးအဆငအတနး နမကမႈသကသ႔ ေပးအပေနသည သငတနးမားမာ လပသားေစးကြက လအပခက ကကညမႈမရျခငးရညမနးခက - ဘြ႕ႏင ဒပလမာမားထက လပငနးခြင ကၽြမးကငမႈမားက ပမေရး႐ႈေသာ ပညာေရး အဆငအတနးႏင လကေလာညေထြရမႈ တ႔က ျမႇငတငရန။

အေျခခပညာႏင အဆငျမငပညာ (တကသလ အဆင) ပညာေရး စနစမားက ျမႇငတငရန

ေရရည ၂၊ ၃၊ ၄၊ ၅၊ ၆၊ ၉၊ ၁၀

လပငနးမားတြင လအပလကရသည ကြၽမးကငမႈမားက ဦးစားေပးကာ ေလကငသငၾကားေပးမည အစအစဥအား အမးသားပညာေရး မဟာဗဟာစမကနး ထညသြငးေရးဆြရန

ေရတ

ေကာငးသားမားႏင စးပြားေရးလပငနးမား အေနျဖင ကာလတ ပဂၢလက နညးပညာႏင သကေမြးပညာေရးႏင ေလကငေရးသငတနးမား အခမတကေရာကႏငသည လကမတမား စစဥေပးျခငးႏင သငတနးမားအတြက စညးမဥးဥပေဒမားျပ႒ာနးျခငး

ေရတ

အလပခြငတြငး သငတနးေပးျခငးျဖင စမခန႔ခြမႈ ပညာမား ျမႇငတငေပးျခငး

ေရတ

လမႈအျပအမႈဆငရာအတတပညာမားႏင အဆငျမင သျမငျခငးဆငရာ အတတပညာမား ႏငသငၾကားေရးနညးစနစမားက ေပါငးစညးျခငး

ေရရည

၈ လပငနးႏင သငေလာ မနကနသည အလပသမား မား ခန႔ထား ျခငး

စနေခၚမႈ - မလကဖကေသာ အလပ မားတြင အလပသမား မား စျပေနျခငးရညမနးခက - လပသားေစးကြက ဆငရာ သတငးအခက အလကမားက ဖနတးရန ႏင ျဖန႔ခရန၊ ႏငလစလပ အလပေနရာမားႏင ပတသကေသာ သတငး အခကအလကမားအား ျဖန႔ေ၀ျခငး

ႏစစဥ လပသားအငအားစစတမးက ေကာကယ ႏငရန ဘတဂကတြင ထညသြငးေရးဆြျခငး

ေရရည ၂၊ ၄၊ ၅၊ ၇၊ ၁၀ လပစစ ဓာတအားႏင ဆကသြယေရး ကြနယကမား

ကြၽမးကငမႈနညးပါးသည အလပအကငမား အတြက အလပေခၚသည ၀ကဆကမား ဖနတးေပးႏငသည လပငနးရငမားအား မကလးေပးျခငး

ေရတ

အလပရာေဖြေနသမား အြနလငး၊ app မားတြင ကၽြမးကငစြာ အသးခႏငေရး သငတနးမား ေပးရန ၿမ႕နယ အလပအကငရာေဖြေရး႐းမား၊ အငနဂအမားႏင ပဂၢလကက႑ (အငတာနက ကဖးမား)ႏင စာခပမား ခပဆျခငး

ေရတ

အလပသမား၊ လ၀ငမႈ ႀကးၾကပေရးႏင ျပညသ႔အငအား၀နႀကးဌာန သ႔မဟတ Myanmar Development Institute က ဦးေဆာငကာ ေကာငးသားမားႏင မဘမား၊ ပညာေပး/သငတနးေပးသညအဖြ႕အစညးက စမခန႔ခြေနသမား၊ အလပသမားမားႏင မ၀ါဒေရးဆြသမားအတြက လပသားေစးကြက သတငးအခကအလကမား ျဖညသြငးရာပစမား ဖနတးရန

ေရရည

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview36

# သကဆငရာ က႑

အဓက စနေခၚမႈမားႏင ရညမနးခကမား

မ၀ါဒ ေဆာငရြကခက အလပအကင က႑အ ေပၚတြင သကေရာကမႈ ရမည ေရတ၊ ခကခငး၊ ေရလတ - ၁-၃ ႏစ၊ ေရရည - ၄ႏစႏငအထက

အလပအကင ဖနတးေပးျခငး ႏင သကဆင သည မ၀ါဒ အၾကျပခက မား

လတငးအတြက လႊမးျခႏငသည အလပအကငမား ဖနတးေပးႏငရန

၉ စကပးေရး ကနထတ စြမးအားက ျမႇငတငရန

စနေခၚမႈ - ဆနစပါး စကပးေရးတြငသာ အာ႐စကေနျခငး၊ စကမႈလယယာ အသြငေျပာငးမႈ မရျခငး (ဥပမာ ဆညေျမာငး စနစ)၊ ႏင ထြကႏႈနးျမင ေစမည ေခတမအေျပာငး အလမားအား လကခမႈ နညးျခငးရညမနးခက - ေကးလကေဒသမားတြင ေခတႏငအည တးတက ေျပာငးလၿပး လပငနး ေဆာငတာမား ပမအမး စလာေစရန

တနဖးျမငစကပးေရးလပငနး၊ ထြကႏႈနးျမငေစ မည ေခတမအေျပာငးအလမားႏင စကပး ေမြးျမေရးအတြက ေရအသးခေရးစမခန႔ခြမႈအား ထေရာကစြာ အသးချခငးတ႔အား ဦးတည ရညမနးလက စကပးေရး အမးစလငမႈအား ျမႇငတငရန (ဥပမာ တနဖးျမင ေကာကပသးႏ စကပးေရး၊ သစသး၀လပနးမနစကပးေရး၊ ေမြးျမေရး၊ ၾကကေမြးျမေရး၊ ႏင ငါးလပငနး စသည)

ေရလတ ၁၊ ၂၊ ၃၊ ၄၊ ၆၊ ၇၊ ၈၊ ၁၀

ဆညေျမာငးစနစႏင ပတသကၿပး (ျပျပင ထနးသမးျခငးႏင လညပတျခငး၊ ေဆာကလပျခငးႏင ျပနလညတးေဖာျခငး) ကြၽမးကငမႈ သငတနးမားအတြက ေငြေၾကး ပပးေပးရန

ေရတ

ျမနမာလယယာဖြ ႔ၿဖးတးတကေရးဘဏအား လေလာကေသာ ဘတဂတခြေ၀မႈ ခထားေပးျခငးျဖင ေတာငသလယသမားမား ေခးေငြ ပမရရႏငၿပး စကမလယယာသ႕ အသြငးေျပာငးလေရးႏင ေဒသခ လယယာစကပး ထတလပေရးက႑ တနဖးကြငးဆကဖြ ႔ၿဖးမႈက ျမႇငတငေပးရန

ေရတ

ေဒသအသးသးရ လယယာစကပးေရးႏင ဆကစပလကရသည လပငနးမားႏင လယယာ စကပးထတလပေရးက႑ တနဖးကြငးဆက မား ခတဆကႏငရနအတြက ေငြေၾကးပပးမႈမား၊ နညးပညာအကအညမား ပပးေပးရန

ေရရည

အမးသမးမားႏင ထခကလြယသည အပစမားအေပၚ အထးအေလးထားသည စကပးေရး နညးပညာသငတနးမား ပပးေပးႏင ရန၊ ေငြေၾကးအရငးအႏး အခြငလမးမား ပမရရရနအတြက တငးေဒသၾကး/ျပညနယ အစးရမား၊ NGO မား ပးေပါငးေဆာငရြကႏငမည နညးလမးမား ေဖာေဆာငရန

ေရတ

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview 37

# သကဆငရာ က႑

အဓက စနေခၚမႈမားႏင ရညမနးခကမား

မ၀ါဒ ေဆာငရြကခက အလပအကင က႑အ ေပၚတြင သကေရာကမႈ ရမည ေရတ၊ ခကခငး၊ ေရလတ - ၁-၃ ႏစ၊ ေရရည - ၄ႏစႏငအထက

အလပအကင ဖနတးေပးျခငး ႏင သကဆင သည မ၀ါဒ အၾကျပခက မား

၁၀ ပဋပကၡလြန ေဒသမားတြင အလပအကင အခြငအလမး မား ျပနလည ထေထာင ေပးျခငး

စနေခၚမႈ - ပဋပကၡေဒသမားတြင အရငးအျမစပငဆငမႈႏင စးပြားေရးလပငနး ေဆာငတာမား နညးပါးျခငးရညမနးခက - အရငးအျမစ ပငဆငမႈက အသးခသည ခဥးကပမႈ ပစက ခနထားၿပး လကရ ေစးကြကမားႏင ခတဆကႏငမည တစႏငတစပင လပငနးငယမား ေဖာေဆာငႏငရန

အခနတအတြငး အရငးအျမစပငဆငမႈမား ျပနတညေဆာကႏငေရးလမႈအကအညမားေပးရန

ေရတ ၃၊ ၄၊ ၅၊ ၆၊ ၇၊ ၈၊ ၉ ႏင ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥအား ေဖာေဆာငျခငး

ကၽြမးကငမႈအတတပညာမားႏင အရငးအျမစ ပငဆငမႈမားႏင အကးအေျပာငးဆငရာ အေထာကအပမား ထေထာငႏငမည လထဗဟျပစမကနးမား

ေရတ

အလြယတက တငပ႔ႏငမည ေကာကပသးႏမား စကပးထြနယကႏငေရး စကပးေရး နညးပညာ သငတနးမား ပပးေပးရန

ေရလတ

ပဋပကၡလြန ေဒသမားအား ေဒသတြငး ကနသြယေရးကြနရကအတြငး ေပါငးစညးေပးရန

ေရရည

®mn\ma®pv\f Anagt\ Alup\Akuic\m¥a;' eKt\qs\S^qui≥ Overview38

REFERENCESMontenegro, Claudio E., and Harry Anthony Patrinos (2012). “Returns to Schooling around the World.” Background paper for the World Development Report 2013. World Bank, Washington D.C.

Tanaka, Mari (2015). “Exporting Sweatshops? Evidence from Myanmar.” Manuscript.

World Bank (2016). “Myanmar: Analysis of Farm Production Economics.” Economic and Sector Work Report No. 100066-MM. World Bank: Washington D.C.

World Bank (2017). Myanmar economic monitor : anchoring economic expectations. World Bank, Washington D.C.