สวนอทกวท

สานกบรหา

กรมชลประ

การพ

ทยา

ารจดการนาและ

ทาน

ค(

พจารณาโค

ะอทกวทยา

คมอกา(Work

ครงขายก

รปฏบตk Man

ารสารวจ

ตงาน ual)

จขอมลทา

งอทกวทย

ส

ยา

สงหาคม พ.ศ. 2 2561

คมอการปฏบตงาน

(Work Manual)

การพจารณาโครงขายการสารวจขอมลทางอทกวทยา

รหสคมอ สบอ./สอท. ๒/2561

หนวยงานทจดทา

ฝายสารสนเทศและพยากรณนา

สานกบรหารจดการนาและอทกวทยา

ทปรกษา

ผอานวยการสวนอทกวทยา

หวหนาฝายสารสนเทศและพยากรณนา

พมพครงท 1

จานวน ๑ เลม

เดอน สงหาคม พ.ศ. 2561

หมวดหม อทกวทยา

คมอการปฏบตงาน

(Work Manual)

การพจารณาโครงขายการสารวจขอมลทางอทกวทยา

จดทาโดย

ชอ-สกล นายอานวยชย คงด

ตาแหนง นกอทกวทยาปฏบตการ สงกด สานกบรหารจดการนาและอทกวทยา

ชอ-สกล นายอานาจ จยเบยว

ตาแหนง เจาพนกงานอทกวทยาปฎบตงาน สงกด สานกบรหารจดการนาและอทกวทยา

สามารถตดตอสอบถามรายละเอยด/ขอมลเพมเตมไดท

ฝายสารสนเทศและพยากรณนา กรมชลประทานสามเสน กทม.

เบอรโทรศพท 0-2241-2065

คานา

การบรหารจดการนาเพอวตถประสงคตางๆอาทเชน การปองกนนาทวม นาแลง การเตอนภยนาทวม เปนตน จาเปนตองอาศยขอมลทางอทกวทยามาประกอบการตดสนใจ โดยขอมลทสาคญทเกยวของ ไดแก ขอมลฝน รายวน หรอ รายชวโมง ระดบนา และ ปรมาณนารายวน หรอรายชวโมง ความถกตองของขอมล และ ลกษณะขอมลทเปนตวแทนลมนาไดอยางถกตอง จงเปนสงสาคญอยางยง ในทางอดมคตการไดมาซงขอมลทมลกษณะดงกลาวสามารถกระทาไดโดย การตงสถานวดขอมลทางอทกใหครอบคลมทกบรเวณทงลมนา แตในทางปฏบตไมสามารถทาได เนองขอจากดดานทรพยากร อาท งบประมาณในการจดตง บคลากร ในการดแล รกษา เปนตน ดงนนการออกแบบโครงขายสถานสารวจทางอทกวทยาจงเปนกระบวนการ เพอใหไดทตงและจานวนสถานทเหมาะสม กบทรพยากร ทมอย เพอใหไดขอมลทถกตอง เปนตวแทนลมนาทด สอดคลองกบวตถประสงคของการนาขอมลไปใช เปนอยางด. คมอการออกแบบโครงขายการสารวจขอมลทางอทกวทยา เพอการบรหารจดการนา และเตอนภยนาทวมชมชนน แบงโครงขายการสารวจ ออกเปน 3 ประเภท คอ การสารวจปรมาณฝน การสารวจปรมาณนา และการสารวจระดบนา โดยเนอหาหลกประกอบดวย หลกการในการเลอกทตง และจานวนสถานทเหมาะสม เพอใหไดขอมลทถกตองและ บรรลเปาหมายทวางไว.

คณะผจดทาฝายสารสนเทศและทรพยากรนา สานกบรหารจดการนาและอทกวทยา

กรมชลประทาน

สารบญ

หนา

บทท 1 บทนา 1

1.1 วตถประสงค 1

1.2 ขอบเขต 1

1.3 คาจากดความ 1

1.4 หนาทและความรบผดชอบ 1

1.5 ขนตอนการดาเนนงาน 2

บทท 2 การออกแบบโครงขายสถานวดนาฝน 4

2.1 บทนา 4

2.2 การเลอกทตงสถานวดนาฝน 4

2.3 การออกแบบจานวนสถานวดนาฝน 5

บทท 3 การออกแบบโครงขายสถานวดระดบนาและปรมาณนา 9

3.1. บทนา 9 3.2 การเลอกทตงสถาน 9 3.3. การออกแบบจานวนสถาน 10 เอกสารอางอง 11

 

บทท 1 บทนา

การบรหารจดการนาเพอวตถประสงคตางๆอาทเชน การปองกนนาทวม นาแลง การเตอนภยนาทวม เปนตน จาเปนตองอาศยขอมลทางอทกวทยามาประกอบการตดสนใจ โดยขอมลทสาคญทเกยวของ ไดแก ขอมลฝน รายวน หรอ รายชวโมง ระดบนา และ ปรมาณนารายวน หรอรายชวโมง ความถกตองของขอมล และ ลกษณะขอมลทเปนตวแทนลมนาไดอยางถกตอ จงเปนสงสาคญอยางยง ในทางอดมคตการไดมาซงขอมลทมลกษณะดงกลาวสามารถกระทาไดโดย การตงสถานวดขอมลทางอทกใหครอบคลมทกบรเวณทงลมนา แตในทางปฏบตไมสามารถทาได เนองขอจากดดานทรพยากร อาท งบประมาณในการจดตง บคลากร ในการดแล รกษา เปนตน ดงนนการออกแบบโครงขายสถานสารวจทางอทกวทยาจงเปนกระบวนการ เพอใหไดทตงและจานวนสถานทเหมาะสม กบทรพยากร ทมอย เพอใหไดขอมลทถกตอง เปนตวแทนลมนาทด สอดคลองกบวตถประสงคของการนาขอมลไปใช เปนอยางด.

1.๑ วตถประสงค 1.๑.๑ เพอใหไดวธการในการเลอกทตงสถานสารวจขอมลทางอทกวทยา 1.๑.๒ เพอใหไดวธการในการเลอกจานวนสถานสารวจขอมลทางอทกวทยา 1.๑.๓ เพอใหไดวธการในการบรหารจดการขอมลตรวจวดของสถานใหสอดคลองตามวตถประสงคทจดตงสถาน

1.2 ขอบเขต การออกแบบโครงขายการสารวจขอมลทางอทกวทยา เพอนาขอมลไปใชในการบรหารจดการนา

และ เพอการเตอนภยนาทวมชมชน แบงการโครงขายสารวจ ออกเปน 3 ประเภท คอ การสารวจปรมาณฝน การสารวจปรมาณนา และการสารวจระดบนา โดยในกรณเตอนภยนาทวมจะเนนไปทสถานสารวจปรมาณนา และระดบนาเปนหลก.

1.3 คาจากดความ

1.3.1 การออกแบบโครงขายสถานทางอทกวทยา คอ การหาตาแหนงและจานวนสถานทเหมาะสมสาหรบตรวจวดคาทางอทกวทยาในลมนาหนงๆ

1.3.2 การไหลแบบปนปวน คอรปแบบการไหลทมทศทางไมแนนอน หารปแบบไมไดมกเกดขนเมอการไหลประทะสงกดขวาง หรอมการเปลยนแปลงความลกของทองนาอยางรวดเรว

1

 

1.4 หนาทความรบผดชอบ 1.4..1 ผอานวยการสวนอทกวทยา 1.4.2. หวหนาฝายสารสนเทศและพยากรณนา พจารณากลนกรองความถกตอง 1.4.3. ผปฏบตงานและผมสวนเกยวของในการ นาคมอไปใช

1.5 ขนตอนการดาเนนงาน (Work Flow) การพจารณาโครงขายการสารวจขอมลทางอทกวทยา

2

กาหนดวตถประสงคการออกแบบ

กาหนดชนดและรปแบการเกบขอมล

รวบรวมขอมลทเกยวของ

กาหนดงบประมาณ

ออกแบบโครงขาย

ตดตามและประเมนผล

6 ชวโมง

6 ชวโมง

1 สปดาห

1 ชวโมง

1 สปดาห

ทกป

 

ชอกระบวนการ : กระบวนการออกแบบโครงขายการสารวจขอมลทางอทกวทยา ตวชวดกระบวนการจดทาคมอปฏบตงาน : มการนาคมอไปใชอางองในการตดตงสถาน

ลาดบ ผงกระบวนการ ระยะเวลา รายละเอยดงาน มาตราฐานคณภาพ

งาน ผรบผดชอบ

1. 2. 3. 4. 5 6..

กาหนดวตถประสงค กาหนดชนดและรปแบบการเกบขอมล รวบรวมขอมลทเกยวของ กาหนดงบประมาณ ออกแบบโครงขาย ตดตามและประเมนผล

6 ชวโมง 6 ชวโมง 1 สปดาห 1 ชวโมง 1 สปดาห

ทกป

กาหนดวตถประสงคการออกแบบโครงขาย เพอการบรหารจดการนา หรอเพอการเตอนภย รปแบบการเกบคอความถในการสมตวอยาง รวบรวมมาตราฐานตางๆทและขอมลทเกยวของจากลมนาทมโครงขายสถานแลวและม ลษณะใกลเคยงกน กาหนดงบประมาณสาหรบตดตงสถานทงหมด กาหนดทตงและจานวนสถานในลมนา นาขอมลทวดไดมาตรวจสอบความถกตองดวยกระบวนการทางสถต

การประชมรวมกนระหวางผมสวนเกยวของในพนทลมนา การประชมรวมกนระหวางผมสวนเกยวของในพนทลมนา เอกสารและแหลงอางองทเชอถอได การอางองขอมลเกาทเคยใชในการตดตง ออกแบบตามมตราฐานอางองทไดรวบรวมไว ออกแบบตามมตราฐานอางองทไดรวบรวมไว

ผมสวนเกยวของกบการตดตงสถาน ผมสวนเกยวของกบการตดตงสถาน ผมสวนเกยวของกบการตดตงสถาน ผสวนเกยวของกบการตดตงสถาน ผมสวนเกยวของกบการตดตงสถาน ผรบผดชอบลมนาหรอผทไดรบมอบหมาย

 

3

 

2.1 บทนา

ในบทดานภ

2.2 การเล2.2.1แบบจ2.2.22.2.32.2.4

า ทนจะขอกลาวถภมสาสตร และ

ลอกทตงสถาน1. เลอกตามวตจาลองควรพจา2 หลกเลยงสถ3 ไมควรตงเคร4 เครองวดนา

รป 2.1

การอ

ถงหลกการเลอะดานสภาพทาง

นวดนาฝน ตถประสงค เชารณาความสมถานทตงสถานบรองวดนาฝนตาฝนหางจากตน

1 ระยะหางทเห

ออกแบบโค

อกทตงของสถางอตนยมวทยา

ชน เพอการเตอพนธระหวางนบรเวณทมลมแาเกนไปเพราะนไมหรอสงกด

หมาะสมระหว

๔ 

บทท 2 ครงขายสถา

านวดนาฝนโดา เพอใหไดขอม

อนภย ควรตงบนาฝน นาทาปรแรง ซงสงผลกรนาฝนจากพนจขวางอยางนอย

างเครองวดฝน

านวดนาฝน

ยการพจารณามลทเปนตวแท

บรเวณตนนา หระกอบ ระทบตอปรมาจะกระเดนเขาย 2 เทา ของค

นกบสงกดขวาง

น

าจากหตผลในหทนลมนา.

หรอ เพอนาขอ

าณฝนเขาเครอาสเครองวด ความสงสงกดข

ง ทมา WMO

หลายๆดาน ทง

อมลไปใชใน

องวด

ขวางตามรปท

NO.168

งจาก

2.1

๕  

2.3 การออกแบบจานวนสถานวดนาฝน จานวนสถานฝนในพนทลมนาขนอยกบปจจยตางๆดงตอไปน 2.3.1 จานวนสถานฝนขนอยกบขนาดพนทลมนา ตามคาแนะนาของ Bleasdale จานวนสถานจะเพมขนเมอพนทลมนาเพมขนดงตาราง 2.1

พนท จานวนสถานฝน ตารางกโลเมตร ตารางไมล

26 260 1300 2600 5200 7600

10 100 500 1000 2000 3000

2 6 12 15 20 24

ตาราง 2.1 จานวนสถานฝนขนตาทควรมสาหรบแตละขนาดพนทลมนา ทมา : Elizabeth M. Show

2.3.2 จานวนสถานฝนขนอยกบสภาพภมอากาศ องคการอตนยมวทยาโลกไดแบงสภาพภมอากาศซงสมพนธกบจานวนจานวนสถานและขนาดพนทลมนาดงตาราง 2.2

บรเวณ

ความหนาแนนนอยทสด ตารางกโลเมตร/สถาน ตารางไมล/สถาน

1.พนทราบในเขตอบอน เขตภมอากาศกงเขตรอน และเขตภมอากาศรอน 2. พนทภเขาในเขตภมอากาศอบอน เขตภมอากาศกงเขตรอน และเขตภมอากาศรอน 3. พนทภเขาขนาดเลก และฝนตกไมสมาเสมอ 4. พนทแหงแลงและเขตภมอากาศขวโลก

600-900

100-250

25

1500-10000

230-350

40-100

10

600-4000

ตาราง 2.2 จานวนสถานฝนขนตาทควรมสาหรบแตละภมอากาศ ทมา : Vijay P. Singh

2.3.3 จานวนสถานฝนโดยอาศยหลกทางสถต การหาจานวนสถานฝนทเหมาะสมในกรณนจาเปนตองมสถานฝนในพนลมนาเดมอยกอนเปนจานวน m สถาน โดย m = 1, 2, 3,… อาศยความสมพนธตามสมการ

(2.1)

โดยท คอสมประสทธความแปรปรวนของฝน m สถาน มคาเทากบ

(2.2)

โดยท

(2.3)

(2.4)

เมอ คอ และ คอ คาความเบยงเบนมาตราฐาน และ คาเฉลยของฝน m สถาน ตามลาดบ และ คอ เปอรเซนตคลาดเคลอนทยอมใหเกด ซงโดยปกตมกกาหนดให . ตวอยางท 2.1 พนทลมนาแหงหนงมสถานวดนาฝน 5 สถานและมขอมลปรมาณฝนรายปดงน

สถานวดนาฝน ปรมาณฝนรายป(มม.) 1 2 3 4 5

590 820 740 660 1120

ตาราง 2.1 ปรมาณฝนรายปของสถานวดนาฝน 5 สถาน

6

๘  

2.3.4 สรปขนตอนการคานวณหาจานวนสถานฝนทเหมาะสม 1 รวบรวมขอมลปรมาณฝนสะสมรายปของแตละสถานในลมนา 2 กาหนดคาความคลาดเคลอนทยอมรบได 3 คานวณหาคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตราฐานจากปรมาณฝนทงหมดในลมนา 4 คานวณหาคา สมประสทธความแปรปรวน 5 คานวณหาจานวนสถานผนทเหมาะสม

 

๙

บทท 3 การออกแบบโครงขายสถานวดระดบน าและปรมาณน า

3.1 บทน า ในบทนจะกลาวถงการออกแบบโครงขายสถานวดระดบน าและปรมาณน า สถานวดระดบและปรมาณน า แบงไดเปน 2 ชนด ไดแก สถานหลก คอสถานทเกบขอมลปรมาณน ารายวน รายชวโมง และ สถานเสรม คอสถานเกบขอมล เพอเสรมขอมลสถานหลกใหมความถกตองมากขน โดยเนอหาประกอบดวย การเลอกทตงสถาน และการเลอกจ านวนสถานทเหมาะสม เพอใหไดขอมลทถกตองและเปนตวแทนลมน า. 3.2 การเลอกทตงสถาน

3.2.1. ส าหรบสถานวดปรมาณน า ล าน าบรเวณสถานตรวจวดมลกษณะเปนเสนตรงในระยะอยางนอย 10

เทาของความกวางล าน า บรเวณตรวจวด ดงแสดงในรป 3.1 ตวอยางเชน หากความกวางล าน าทจดตรวจวดปรมาณน าเปน 10 เมตร ดงนนแนวล าน าทางเหนอและทายน าตองเปนเสนตรงอยางนอย 100 เมตร

3.2.2. ทองน าราบเรยบไมมสงกดขวางทเปนเหตใหการไหลแบบปนปวน 3.2.3. หลกเลยงการตงสถานใกลสบน า หรอ บรเวณทไดรบอทธพลจากน าขน– น าลง 3.2.4. ตงสถานในจดทน าทวมไมถงโดยใชขอมลระดบน าสงสด 200 ป ยอนหลงเปนเกณฑ

3.2.5. หากปรมาณน าสถานตนน าตางจากสถานทายน าเกน 10 เทา หรอพนทมความลาดชนมากตองตง

สถานเพมระหวาง 2 สถาน

3.2.6. ในกรณของการวดระดบน าบนสะพานควรวดฝงทายน าเพอหลกเลยงการลดของระดบน าเนองจากตอมอสะพาน

๑๐

3.3. การออกแบบจ านวนสถาน จ านวนสถานขนต าทควรมในลมน าขนอยกบปจจยหลกไดแก สภาพทางภมอากาศและสภาพทางภมศาสตร

โดยทางองคการอตนยมวทยาโลก (WMO) ไดแนะน าจ านวนสถานวดระดบและปรมาณน าขนต าแบงตามลกษณะภมศาสตรไดดงน

สภาพทางภมศาสตร ขนาดพนท (ตารางกโลเมตร) ตอสถาน ชายฝง

ภเขาสง

ทราบ

เนนเตย

เกาะขนาดเลก

2750 1000

1875 1875 300

ตาราง 3.1 ขนาดพนทตรางกโลเมตรตอ 1 สถานวดระดบและปรมาณน า

รปท 3.1 ความกวางของล าน า ณ จดตรวจวดปรมาณน า เทากบ W ดงนนแนวเหนอ-ทายน าตองเปนแนวตรงดวยระยะ 10W.

๑๑  

เอกสารอางอง

1. องคการอตนยมวทยาโลก (World Meteorological Organization; WMO ). 2553. Manual on Stream Gauging (WMO – NO.1044).

2. องคการอตนยมวทยาโลก (World Meteorological Organization; WMO ). 2551. Guide to Hydrological Practices (WMO–NO.168).

3. ผศ. กรต ลวจนกล. 2543. อทกวทยา (Hydrology).