Welcome to the Riley’swas beter geweest zonder het irritante tienerhoertje Melissa (rechts), gespeeld door Kristen Stewart.Zij wordt compleet weggespeeld door James Gandolfini als Doug Riley (foto).

DRAMAJJJJJ

MISTÉRIOS DELISBOARegie Raúl Ruiz.Met Adriano Luz, Maria JoãoBastos, Ricardo Pereira, MelvilPoupaud.In 4 zalen.

Deze film is als een schatkistvol verhalen. De wonderschoneaankleding en fraaie muziekmaken er een betoverendsprookje van.

De 14-jarige João heeft geen idee wiehij is. Hij is opgegroeid in een wees-huis, waar de andere jongens hemplagen omdat hij geen achternaamheeft.Steeds dwingender vraagt hij paterDinis, de enige volwassene die zichomhembekommert, naar de identi-teit van zijn vader enmoeder.En daarmee begint het. Een schat-kist vol verhalen, dat is het vieren-half uur durende kostuumdramaMistérios de Lisboa.De vraag van João, wiens echte naamPedro da Silva blijkt te zijn, vormthet startpunt voor een reeks in el-kaar grijpende geschiedenissen.Mis-térios de Lisboa, gebaseerd op een ro-man uit 1854 van de Portugeseschrijver Camilo Castelo Branco,werd oorspronkelijk in zes afleverin-gen van een uur voor de televisie ge-maakt. Uit datmateriaal maakte re-gisseur Raúl Ruiz ook de bioscoop-versie: iets korter, maar nog steedseen duizelingwekkend labyrint vanverhalen-in-verhalen over de 19de-eeuwse Portugese adel.

Niemand heeft veel geluk in de lief-de inMistérios de Lisboa. Net als inzijn zwierige, intelligente Proust-verfilming Le temps retrouvé (1999)weet Ruiz de kijkermee te slepen ineen geheimzinnige wereld.Mistérios de Lisboa is bijna hypnoti-serend. Ondanks de lengte vliegt detijd voorbij, en de fraaiemuziek enwonderschone aankledingmakenvan de film een betoverend sprook-je. Superieure soap, zo zou jeMistéri-os de Lisboa kunnen noemen.Het is een kroon op de rijke carrièrevan de Chileen Ruiz, die op 69-jarigeleeftijd al meer dan honderd titelsop zijn naamheeft staan.Een enorme beheersing van het vakspreekt uit iedere scène vanMistéri-os de Lisboa, en vooral ook een onbe-grensde liefde voor het vertellen vanverhalen.Pauline Kleijer

DRAMAJJJJJ

WELCOME TOTHE RILEY’SRegie Jake Scott.Met James Gandolfini, KristenStewart, Melissa Leo.In 6 zalen.

Na de dood van hun dochter ver-wordt het huwelijk van de Riley’stot een trieste sleur. EchtgenootDoug probeert het verlies te com-penseren door het welzijn van eentienerhoertje tot zijn missie te ma-ken.

Gesnurk kan in een film vanalles be-tekenen. NeemWelcome to the Riley’s.

Hier speelt Sopranos-ster James Gan-dolfini een diep in de sleur wegge-zakte ondernemer, die sinds dedood van zijn tienerdochter het con-tactmet zijn labiele vrouw Lois heeftverloren. Wanneer zijnminnaresaan een hartaanval overlijdt, lijktDoug Rileys bestaan de afgrond in tekelderen – tot hij tijdens een zaken-verblijf in NewOrleans op het tie-nerhoertje Mallory stuit en hij haarwelzijn tot zijnmissiemaakt.En dan dus steeds dat gesnurk. Hetkan op een uitgeblust huwelijk dui-den, als Doug naast Lois in bed ligtte ronken, terwijl zij triest naar hetplafond staart. Kruipt hij in Mallo-ry’s huis netjes op de bank, dan klin-ken die zware ademtochten juistheel huiselijk, vaderlijk en bescher-mend. Eenmooie vondst van regis-seur Jake Scott.Dat Doug Riley het tienerhoertjeMallory als een surrogaatdochter be-schouwt, is vanmeet af aan duide-lijk, maar die voorspelbaarheidhoort juist bij het punt dat de regis-seur wil maken. Doug kan nog zohard vadertje spelen, als Mallory dierol niet accepteert, zijn alle pogin-gen vergeefs. DatmaaktWelcome tothe Riley’s toch verrassender dan defilm op het eerste gezicht lijkt tezijn.Jammer dat Kristen Stewart eenma-tige vertolking weggeeft. InWelco-me to the Riley's blijft ze als de bijt-gragemaar toch ook kwetsbareMal-lory steken in clichés enmaniertjes.Zo vaak als ze ‘Fuck!’ zegt, zo vaakstaat haar gezicht op oorlog – conse-quentmet uitgelopenmascara.Gandolfini speelt haar telkens vanhet doek, hoe bescheiden hij zichmet zijn vertolking ook opstelt. Danheeft hij aanMelissa Leo een veel be-tere tegenspeelster. De rol van deaan huis gekluisterde, bloednerveu-ze en doodongelukkige Lois zou netzo oppervlakkig kunnen overkomenals die van het losgeslagen tiener-hoertje, maar Melissa Leo slaagt erwel degelijk in haar personagemen-selijk temaken.Geenmoment kun je haar op effect-bejag betrappen; zelfs als ze voor heteerst sinds jaren achter het stuurkruipt, en klem komt te zitten tus-sen stoel en airbag, blijft haar acteer-spel ingehouden en beheerst.De scènes die zemet James Gandolfi-ni deelt, , zijn vaak erg ontroerend.Misschien had de film best zonderdat lichtelijk irritante tienerhoertjegekund.KT

De 64ste editie van Cannes maakt zich op voor de uitreiking van deprijzen, eind deze week. Genoeg sterke films die een goede kansmaken op de Gouden Palm, de belangrijkste prijs van het filmfesti-val. Cinema.nl doet uitgebreid verslag van het laatste nieuws, repor-tages, interviews, trailers van de competitiefilms en de televisie-uit-zendingen van de VPRO. De documentaire over Woody Allen die af-gelopen zondag op televisie werd uitgezonden, is in zijn geheel onli-ne te bekijken. Ook aandacht voor de festival-buzz: opmerkelijketweets, fotoshoots van b-actrices op hetstrand en de laatste vernietigende/lovende recensies.

CINEMA.NL/CANNES

Filmfestival van Cannes

Mistérios de Lisboa, een vierenhalf uur durend epos over de aristocratie van het 19de eeuwse Lissabon.

Familie-eer blijkt slechtseen dun laagje vernisMisterios de Lisboa

Regie: Raul Ruiz. Met Clothilde Hesme,Lea Seydoux. In 3 filmtheaters

De Chileense regisseur Raul Ruiz, diesinds 1971 in Frankrijk woont, waag-de zich tien jaar terug aan MarcelProust, met een taaie en gemengd ge-waardeerde film tot gevolg. De nubijna zeventigjarige filmer koos voorzijn 111e film weer een uitwaaieren-de klassieke roman uit. Het negen-tiende-eeuwse ‘Misterios de Lisboa’van de in Portugal wél heel beroem-de schrijver Camilo Castelo-Brancoschijnt traditioneel, maar het kos-tuumdrama ontpopt zich gaandewegals een echte telenovela, vol van diegeheimen, toevallige ontmoetingenen persoonsverwisselingen die in eensoap thuis horen.Ruiz maakte de film eerst ook als

een zesdelige tv-serie. De filmversiekortte hij anderhalf uur in, naar ei-gen tevredenheid, want zonder diedoor hem verafschuwdemaar voor tvvereiste cliffhangers tussendoor. Hetviereneenhalf uur durende ‘Misteriosde Lisboa’ is een film voor volhou-ders. Veel tempo zat er niet in de ne-gentiende eeuw, en Ruiz jaagt dezaak niet op. Het Portugees schijntbovendien voor alles meer woordennodig te hebben dan het Nederlands.Maar wie zich aan dat bedaarderetempo, die zangerige klanken, deplechtstatige, bloemrijke zinnenovergeeft, wordt op een kunstig ver-haal en een aangenaam bedachtza-me, rijke enscenering getrakteerd.In de eerste scènes maken we ken-

nis met de veertienjarige Joao diezonder enig idee van zijn herkomstin een klooster woont waar priesterDinis hem onder zijn hoede heeft. Depriester kent Joao’s moeder, een on-gelukkig getrouwde gravin, die later,vluchtend voor haar kwaadaardigeechtgenoot ook in het klooster wordtopgevangen. Joao’s vader stierf voor

zijn geboorte, zeggen de priester ende moeder.Of Joao hen op hun woord kan ge-

loven is onzeker. In deze aristocrati-sche kringen blijken maar weinigen

alleen diegene te zijn die ze zeggendat ze zijn. De meesten dragen nogandere namen en wat verborgen ver-ledens met zich mee. Ruiz daalt lang-zaam af in dit netwerk aan buiten-

echtelijke relaties, gedwongen huwe-lijken en wraakzuchtige geliefden.De negentiende-eeuwse Portugesearistocratie biedt een ingewikkeldverknoopt sociaal web waar LinkedInjaloers op mag zijn maar dat is niethet thema van de film. Het themaschuilt in het dunne laagje vernis datde familie-eer te bieden heeft. Demarkies, de hertog en de graaf wor-den in edelmoedigheid en gevoelvoor rechtvaardigheid ingehaalddoor een zigeuner en een huurmoor-denaar.Die inhoud is anno 2011 niet echt

revolutionair meer, maar het pleziervan Ruiz schuilt vooral in de vorm.Het is fraai hoe hij deze plot ontrolt:van takje naar takje, steeds meeropenbarend. Het vraagt wel om eniggeduld, maar dat het einde dan ookweer het begin is, is verrassend ont-roerend en bevredigend.

Jann Ruyters

Kostu um dram a ‘Mister ios de Lisboa’ on tpop t zich als een telen ovela vol geh eim en en per soon sverwisselin gen .

Mar ia João Bastos speelt Ân gela de Lim a .

de Filmkrant – juni 2011 #333 20 de Filmkrant – juni 2011 #333 21

Ab

Zag

tAl

gem

een

Dag

blad

And

ré N

ient

ied

Nie

uwe

Revu

/nu.

nl

Bor

Bee

kman

de V

olks

kran

t

Jos

van

der B

urg

Het

Par

ool/

GPD

­kra

nten

22 mei – Koen Mortier HHHHH HHHHH — — HHHHH HHHHH — — —

adrienn pál – Ágnes Kocsis — HHHHH HHHHH — HHHHH — — — —

amer – Hélène Cattet en Bruno Forzani HHHHH — — — HHHHH HHHHH HHHH HHHHH HHHHH

angèle et tony – Alix Delaporte — HHHHH — HHHHH — — HHHHH — HHHHH

autumn gold – Jan Terhaven HHHHH HHHHH — HHHHH — — HHHHH — HHHHH

fast & furious 5 – Justin Lin — — — HHHHH HHHHH HHHHH — — HHHHH

grande hotel – Lotte Stoops HHHHH HHHHH HHHHH HHHHH HHHHH — — — —

hobo with a shotgun – Jason Eisener HHHHH — — HHHHH — HHHHH HHHHH — HHHHH

howl – Rob Epstein en Jeffrey Friedman — HHHHH — — HHHHH — — HHHHH HHHHH

the hangover 2 – Todd Phillips — — — — — HHHHH — HHHHH HHHHH

made in dagenham – Nigel Cole — HHHHH HHHHH HHHH HHHHH — — — HHHHH

mine vaganti – Ferzan Ozpetek — HHHHH — — HHHHH HHHHH HHHHH — HHHHH

mistérios de lisboa – Raul Ruiz — HHHHH — — HHHHH — — HHHHH —

never let me go – Mark Romanek HHHHH HHHHH — HHHHH — HHHHH — — HHHHH

pirates of the caribbean 4 – Rob Marshall HHHHH — — HHHHH — HHHHH — — HHHHH

post mortem – Pablo Larrain HHHHH HHHHH HHHHH — HHHHH — — HHHHH —

rien á declarer – Dany Boon — HHHHH HHHHH — — — HHHHH — HHHHH

rundskop – Micahel R. Roskam HHHHH HHHHH — — HHHHH HHHHH — HHHHH HHHHH

source code – Ducan Jones HHHHH — — — HHHHH HHHHH — — HHHHH

también la iluvia – Iciar Bollain HHHHH HHHHH — — HHHHH — — — —

tous les soleils – Philippe Claudel HHHHH HHHHH — — HHHHH — HHHHH — HHHHH

thor 3d – Kenneth Branagh HHHHH — — — — — HHHHH HHHHH HHHHH

la vida de los peces – Matías Bize — HHHHH — — HHHHH — HHHHH — —

welcome to the rileys – Jake Scott HHHHH — — HHHHH HHHH HHHHH — HHHHH HHHHH

HHHHH is zeer goed | HHHHH is goed | HHHHH is redelijk | HHHHH is matig | HHHHH is slecht | HHHHH is zeer slecht | — is niet gezien

Eric

Koc

hD

e Te

legr

aaf

Mar

co W

eije

rs

De

Tele

graa

f

Dan

a Li

nsse

nN

RC H

ande

lsbl

ad

And

ré W

aard

enbu

rg

NRC

Han

dels

blad

Bel

inda

van

de

Gra

af

Trou

w

también la lluvia Icíar Bollaín

De film blijft op wel erg veel goedbe-doelende gedachten hinken. Je zou de positie van Laverty en también la lluvia ergens tussen die van pro-ducent Costa en regisseur Sebastián moeten zien: uiteindelijk is het echte leven belangrijker dan film. Dat le-vert, hoe hardvochtig die conclusie ook is, niet altijd de beste film op.NRC Handelsblad (Dana Linssen)

Costa en regisseur Sebastián denken aanvankelijk alleen aan hun eigenbe-lang. Zijzelf maken zich ook schul-dig aan uitbuiting, want ze betalen de figuranten maar twee dollar per dag. De omkering en het engage-ment komt pas heel laat in también la lluvia. Producent Costa blijkt het hart toch op de juiste plaats te heb-ben. Mooie beelden in dit drama, waarin zowel de rellen als de histori-sche scènes levensecht zijn.De Telegraaf (Annet de Jong)

In dat emotionele eindspel is tam-bién la lluvia wat prekerig en sche-matisch uitgewerkt – plots komt al-les toch nog goed. Maar de aardig tot sterk geacteerde film zit vol geestige en wrange momenten, waarbij de megalomanie en pretentie van het historisch-filmen op de korrel wordt genomen. de Volkskrant (Bor Beekman)

22 meiKoen Mortier

Helemaal vlekkeloos is 22 mei niet. Met een onderwerp als dit mag de regisseur wel iets meer stelling ne-men. De personages die hij opvoert, zijn niet allemaal even interessant. Konden er niet een paar afvallen, denk je dan, maar in de beeldschone zabriskie point-achtige ontploffing op het einde kun je er niet genoeg zien sneuvelen.de Volkskrant (Floortje Smit)

Mortier lijkt mededogen en sympa-thie voor de getroffenen te willen af-dwingen, maar voert onder hen ook een rukkende voyeur op, die in de finale terugblik op de explosie met de broek op de enkels wordt gelan-ceerd. Het maakt de film als monu-ment voor de gevallenen nogal twee-slachtig.Het Parool/GPD­kranten (Bart van der Put)

In de lange echo van verwijten en machteloosheid wordt uiteindelijk te weinig opgelost, zowel wat de puzzel betreft als de emoties. Mortier wilde de kijker ongetwijfeld laten meevoe-len met de slachtoffers. Maar door de gekozen vorm ontstaat die band on-voldoende. Zelfs de vrouw die haar kind verloor was meteen al te veel (hersen)schim en te weinig mens.Trouw (Hans Nauta)

mistérios de lisboaRaúl Ruiz

Ruiz schetst in zijn kostuumdrama, dat zich afspeelt in het milieu van de 19e-eeuwse Portugese elite, een wereld die herkenbaar lijkt te zijn, maar dat steeds net niet is. Hij speelt zo ook met de verwachtingen van de kijker, die al heel wat kostuumdrama heeft gezien. Niet door die verwach-tingen steeds te frustreren – de stra-tegie van heel wat auteurscinema – maar door die te bevredigen op een andere manier dan kan worden verwacht.NRC Handelsblad (Peter de Bruijn)

Historisch zijn de verwikkelingen zelden geloofwaardig, maar Ruiz heeft alle verhalen ingenieus aan el-kaar geknoopt. Ook heeft het gelaag-de mistérios de lisboa een prach-tige gracieuze stijl: de camera glijdt traag langs de personages, maar blijft altijd op afstand. Ruiz is niet uit op identificatie, maar op ontmaskering. In de salons ruisen de baljurken, maar knettert het van jaloezie, hy-pocrisie, berekening en wraakzucht.Het Parool/GPD­kranten (Jos van der Burg)

Ondanks de lengte vliegt de tijd voor-bij, en de fraaie muziek en wonder-schone aankleding maken van de film een betoverend sprookje. Supe-rieure soap, zo zou je mistérios de lisboa kunnen noemen. Een enorme beheersing van het vak spreekt uit ie-dere scène van mistérios de lisboa, en vooral ook een onbegrensde liefde voor het vertellen van verhalen.de Volkskrant (Pauline Kleijer)

howlRob Epstein & Jeffrey Friedman

Al met al is de speelfilm howl histo-risch interessant, maar te geconstru-eerd en bedaard om dezelfde opwin-ding teweeg te brengen als de film over Harvey Milk ooit. De revoluti-onaire ziel van howl weerklinkt wel in het optreden van James Franco, die jonger is dan we ons de dichter nu herinneren, die minder hoekig en lichter overkomt dan Ginsberg zelf, maar die zijn eigen charisma mee-brengt.Trouw (Jann Ruyters)

Epstein en Friedman gebruiken het gedicht ook als venster voor een in-kijkje in het leven van Allen Gins-berg, een rol die met innemende in-tensiteit gespeeld wordt door James Franco. Verder toont de film passa-ges uit een (nagespeeld) interview, scènes uit de rechtbank en een voor-dracht van ‘Howl’. Daarbij combi-neren de regisseurs de opzwepende poëzie met animaties die Ginsbergs woorden één-op-één in beelden ver-talen. Een beetje jammer, omdat die nogal kinderlijke aanpak onze ver-beelding eerder beperkt dan prikkelt.De Telegraaf (Marco Weijers)

Helemaal evenwichtig is de film niet; hij raakt net iets te versnipperd met al die verschillende vertelniveaus, en de animatiesequenties, hoe virtuoos ze ook mogen zijn, volgen Ginsbergs hallucinante woorden vaak veel te letterlijk. Maar op de beste momen-ten grijpen alle lagen wonderwel in elkaar, en ontstaat een volle en prik-kelende interpretatie van het gedicht.de Volkskrant (Kevin Toma)

rundskopMichaël R. Roskam

De couleur locale draagt bij aan de zeer authentieke sfeer, die Roskam als zoon van het Limburgse Sint Truiden moet kennen. Een groezeli-ge wereld is het, want Roskam schiet geen mooie plaatjes. (...) rundskop toont weer eens dat je lokaal moet filmen om internationaal aan te spre-ken.NRC Handelsblad (Coen van Zwol)

Aan de ene kant is er de karakterstu-die van Jacky, wiens lot halverwege in de film in een lange flashback wordt uitgelegd. Aan de andere kant wor-den de praktijken van de hormonen-maffia in Vlaanderen aangekaart, waarbij allerlei louche figuren zelfs niet voor moord terugdeinzen. (…) In rundskop wordt veel overhoop gehaald. Misschien iets te veel, maar het persoonlijke drama van de ver-knipte Jacky hakt er ondubbelzinnig in. Vooral dankzij de grandioze ver-tolking van Schoenaerts.Algemeen Dagblad (Ab Zagt)

Fraai en verrassend noodlotsdrama, waarin genreclichés hooguit terloops en ironisch worden aangestipt. De flikken, de boeven en de dopedea-lers zijn er wel, maar het sluimerend kruitvat Jacky maakt de dienst uit.Het Parool/GPD­kranten (Bart van der Put)

Juni 2011

Mistérios de Lisboa Regie: RaúlRuiz. Met: Adriano Luz, Maria JoãoBastos, Ricardo Pereira.In: 5 bioscopen.

Door Peter de BruijnDe Chileens-Franse filmmaker RaúlRuiz lapt de wet aan zijn laars dieHitchcock ooit formuleerde, dat delengte van een speelfilm nooit despankracht van de menselijke blaasmag overstijgen. Mistérios de Lisboa iseen vierenhalf uur durende film, omeindeloos in rond te dwalen, waar-van geen minuut overbodig is. Ruizbeperkt zich niet tot een conventio-neel kostuumdrama, maar pakt zijnvaste thema op: hij speelt een geraffi-neerd spel met noties van maskeradeen identiteit. Hij verpakt raadsels inmysteries, zonder dat hij daarbij detoeschouwer kwijtraakt. Dat is virtu-oos. In Frankrijk was de film een on-verwachte hit met 100.000 bezoe-kers; opmerkelijk veel voor een filmmet zo’n lengte, die ook nog eensgrotendeels Portugees gesproken is.

Mistérios de Lisboa laat zich betervergelijken met de eindeloze melo-dieën van Wagner of een adagio vanBruckner dan met de meeste anderefilms (de regisseur had, zegt hij,vooral de muziek van Sibelius in zijnhoofd). Ruiz schetst in zijn kostuum-drama, dat zich afspeelt in het milieuvan de 19de-eeuwse Portugese elite,een wereld die herkenbaar lijkt tezijn, maar dat steeds net niet is. Hijspeelt zo ook met de verwachtingendie de kijker, die al heel wat kos-tuumdrama heeft gezien, kan heb-ben van het genre. Niet door die ver-wachtingen steeds te frustreren – destrategie van heel wat auteurscinema– maar door die te bevredigen op eenandere manier dan kan worden ver-wa ch t .

De film is gebaseerd op de (bijna)gelijknamige vuistdikke roman OsMistérios de Lisboa (1854) van de schrij-ver Camilo Castelo Branco, een eposover het leven en lijden van de Portu-gese aristocratie vol onmogelijkeliefdes, onechte kinderen en fortuindat wordt gemaakt door energiekejongemannen, en vaak ook wordtverspeeld. De film is een bewerkingvan een miniserie die Ruiz voor cul-tuurzender Arte maakte en die zelfsnog iets langer duurt: zes afleverin-gen van 52 minuten. Toevallig zendtArte de serie juist morgen en over-morgen in zijn geheel uit, waar-schijnlijk nagesynchroniseerd in hetDuits. Dat is bij een filmmaker die zobewust en precies met geluid werktals Ruiz een regelrechte verminking.

De klank van zijn films is minstens

zo belangrijk voor Ruiz als het beeld.Hij filmt graag in Portugal (met zijnvaste Frans-Portugese producentPaulo Branco), omdat de klanken vande Portugese taal hem zo lief zijn.Dat vooral muzikale gebruik van detaal maakt de betekenis van Mistériosde Lisboa vluchtig, ongrijpbaar, vloei-baar. Ruiz wil met zijn film ontsnap-pen aan ‘het dictaat van het eeuwigehier en nu’, de tegenwoordige tijdwaarin de meeste films gevangen zit-ten, waar Ruiz zich altijd tegen heeftverzet.

De film begint met een motto datmeteen vragen oproept: „Dit is geenwerk van fictie. Ik ben er de vadernoch de peetvader van. Dit is eendagboek van mijn lijden.’’ Raadsel-achtig, want wie is de ‘ik’ die hier aanhet woord is? De regisseur? Maar hoekan een verfilming van een romangeen fictie zijn en hoe kan een ver-haal dat zich twee eeuwen geledenafspeelt dienen als zijn dagboek?

Misschien is de jonge João de ik-verteller. De film begint met zijn ver-haal in voice-over (een vast stijlmid-del van Ruiz, onderdeel van zijn ‘mu-

ziek’) en eindigt ermee; tussendoorkomen vele andere sprekers aan bod.João leeft in een katholiek weeshuis,hij kent zijn ouders niet, hij heeftzelfs geen achternaam. De jongenlijdt aan een vorm van autisme,waardoor hij een portret van zichzelfniet herkent. Gevraagd naar wat hijziet op het schilderij, zegt hij: ‘Eenpaard’. De film blijft enige tijd in zijnhoofd, terwijl hij piekert en fanta-seert over zijn oorsprong en scènesuit zijn mogelijke verleden naspeeltin zijn poppentheater. Het perspec-tief verschuift als zijn moeder op-duikt en zij verhaalt van de tragischeliefdesgeschiedenis waaruit João isvoortgekomen. Zo verschuift het ver-telperspectief keer op keer. De vertel-ling is sterker dan de verteller.

João is toch niet de centrale figuurin de film. Dat is Padre Dinis (Adria-no Luz), de priester die zich over Joãoheeft ontfermd. Net als de jongen ishij een ‘bastaard’ die opgroeide zon-der zijn ouders te kennen. Dat is eenterugkerende preoccupatie in defilms van Ruiz. In zijn eerdere filmComédie de L’Innocence (2001) vraagteen kind in alle ernst aan zijn moe-der: „Mama, was je erbij toen ik ge-boren werd?” Ruiz is geïntrigeerddoor de vraag of hij in zijn films zelfsde band tussen mensen die het meestonomstotelijk lijkt vast te staan – debiologische afstamming – kan omto-veren tot een raadsel. Maar waar hijnaar toe werkt is geen effect van ‘ver-vreemding’. Dat is te hard, agressief.Zijn vertelwijze is in Mysterios de Lis-boa juist zeer omzichtig. Hij neemtde elementen van de klassieke 19de-eeuwse roman, maar hij maakt er eensymbolistisch mysteriespel van – vols ch a d u w e n .

Net als vele andere personagesheeft Padre Dinis talrijke transfor-maties en naamsveranderingen on-dergaan tijdens zijn avontuurlijkelevensloop. Maar hij is de enige dieeen kamer heeft ingericht in hetweeshuis dat hij bestiert, waar hij dede relieken van zijn vroegere gedaan-tes heeft tentoongesteld: het uni-form dat hij droeg als soldaat, dehoed die hij op had toen hij nog een‘man van de wereld’ was, en de vod-den uit zijn bestaan als landloper.„Dit is mijn tempel voor de oprecht-heid”, zegt de priester, als João opeen avond zijn kamer is binnenge-drongen. Met dat vermogen om zichmet zijn maskerades te verstaan, zicher niet in te verliezen, staat hij zowel

in als boven de handeling van Mistéri-os de Lisboa. Hij is de enige vertellerdie zijn verhaal beheerst; bij de ande-ren is dat andersom.

De camera staat zelden stil, maarbeweegt in adagiotempo door de scè-nes, die zich grotendeels binnenska-mers afspelen. Waar het beeld con-stant verschuift, is er ook geen be-voorrecht perspectief meer – geenideale of unieke invalshoek vanwaaruit de scène moet worden beke-ken. Dat vergroot opnieuw de sug-gestie van vloeibaarheid. En Mistériosde Lisboa bevat naast al die suggestiesvan muziek in beeld, geluid en taalook gewoon veel echte muziek; helemooie, van Jorge Arriagada; simpeleorkestrale filmmuziek, subtiel enniet opdringerig, die de dromerigeatmosfeer versterkt.

Ru i z ’ meest succesvolle film is zijnProustverfilming Le Temps retrouvé.Mistérios de Lisbao is duidelijk aan dieeerdere film verwant, maar hier is al-les kaler en minder opgesmukt. Lis-

sabon was in de negentiende eeuweerder een barre uithoek dan het cen-trum van de wereld, zoals het Parijsvan Proust. De camerabewegingenzijn vaak complex, soms door de mu-ren heen, maar de enscenering is ui-terst simpel. Door al meteen het lij-den te benadrukken aan het beginvan de film, heeft Ruiz niets te veelgezegd. Geleden wordt er – vaak inhulpeloze passiviteit. De fameuzePortugese melancholie is ruim-schoots aanwezig.

De kijker zoekt naar de patronendie zich hardnekkig lijken aan te die-nen en hem toch steeds ontglippen.Op hevige liefdes volgen steeds groterampen (sterfte in het kraambed,moordaanslag, ongeneeslijke ziek-te). Maar niet op een logische, sa-menhangende, verklaarbare manier.De liefde en de rampspoed zijn detwee grote krachten in de film, maarze hebben niets met elkaar gemeen.Ze bestaan naast elkaar, zijn iedervoor zich absolute heersers in hun ei-gen domein, botsen heftig, maar blij-ven volkomen blind voor elkaars be-staan.

Eerst komt de liefde, dan de rampRaúl Ruiz betovert met een groots historisch epos over de Portugese aristocratie

De wereld als geheimzinnig schouwspel in ‘Mistérios de Lisboa’

Ruiz verpakt raadselsin mysteries, maarhoudt de kijker vast

Veelfilmende veteraan Raúl RuizHet had weinig gescheeld of Mis-térios de Lisboa was het testa-ment geworden van Raúl Ruiz. Tij-dens de draaiperiode moest de re-gisseur een zware operatie onder-gaan wegens leverkanker. Maarhij doorstond de ingreep goed enheeft inmiddels alweer plannenvoor nieuwe films. Ruiz (PuertoMontt, Chili, 1941) is een snellewerker, die naar eigen zeggen zo’n120 films voor de bioscoop en te-levisie heeft voltooid. Hij begonzijn loopbaan in het theater enschreef tussen 1956 en 1962 in ra-zend tempo honderd toneelstuk-ken. Zijn eerste speelfilm ,Tr e sTristes Tigres, was goed voor hetGouden Luipaard van het filmfes-tival van Locarno in 1968, tweejaar nadat de gelijknamige klas-sieke roman van de Cubaanseschrijver Guillermo Cabrera Infan-te was verschenen. Na de militairecoup tegen president Allende inChili in 1973 zag hij zich gedwon-gen zijn land te ontvluchten. Ruizstreek neer in Parijs, maar maakte

films in vele landen – veelvuldig inPortugal, wat onder meer te ver-klaren is uit zijn langjarige samen-werking met de Portugees-Franseproducent Paulo Branco. Ruiz iseen goede bekende van het Inter-nationaal Filmfestival Rotterdam,dat hem door de jaren heen trouwis blijven volgen. In 2004 wijddehet festival een retrospectief aanzijn werk onder de titel ‘Raúl Ruiz:The Eternal Wanderer’. De regis-seur maakte zelfs een film in Ne-derland: Het dak van de walvis(1982) met Willeke van Ammel-rooy. In twee boekjes (1996 en2005) deed Ruiz kond van zijn Po é -tique du cinéma. Hij hekelt de klas-sieke verhaalstructuur, waarbij deheld een reeks obstakels moetoverwinnen om aan het einde tezegevieren. Ruiz noemt dit de‘centrale conflicttheorie’. Hij ver-werpt ook het onderscheid tussennarratieve en experimentele cine-ma en pleit voor filmkunst als een„barokke vermenigvuldiging vang e z i ch t s p u n t e n ”.

De wereldberoemdePortugese weemoedis ruim aanwezig

F I L MVerborgen geschiedenis Mistérios de Lisboa door door Maro Weijers Het ene verhaal haalt ’t andere aan in het sfeervolle kostuumdrama Mistérios de Lisboa, naar het gelijknamige boek van Camilo Castelo Blanco. De 19e-eeuwse Portugese schrijver was een kind van de romantiek, waarbij de donkere kanten van zijn gemoed zijn werk kleurden. Passend dus dat ook de verfilming van regisseur Raoul Ruiz van melancholie is doortrokken.

De cineast neemt met een speelduur van ruim vierenhalf uur ruim de tijd voor de vertelling, waarin steeds wisselende personages hun licht werpen op de afkomst van de weesjongen João (João Arrais), die opgroeit onder de hoede van de priester Vader Dinis (Adriano Luz). Als João tijdens een koortsaanval een hem onbekende vrouw aan zijn bed ontwaart en later vragen over haar stelt, blijkt Vader Dinis meer over zijn achtergrond te weten dan hij ooit heeft losgelaten.

Achter elk geheim dat wordt onthult, schuilt in deze film echter weer een ander mysterie. Door het verschuiven van het perspectief, en met hulp van een camera die soms door kieren gluurt, krijgen we stukje bij beetje zicht op een intrigerend web van onvermoede (familie)relaties, verboden liefdes en emotionele tragedies. Ook de verborgen geschiedenis van Vader Dinis zelf wekt intussen steeds meer nieuwsgierigheid in deze imposante literatuurverfilming, een bijna hypnotiserend staaltje vertelkunst voor mensen met geduld.

Page 1 of 1Lekker even uit! Alle evenementen op Film en Uitgaan van De Telegraaf.

19-5-2011http://www.telegraaf.nl/filmenuitgaan/film/9821552/__Mistrios_de_Lisboa__.html?vie...