จากหนงสอ(ไดเลมเดยว)แนวคดทฤษฎผนำาตามสถานการณ(Contingency Theories)

การศกษาภาวะผนำาในเรองของสถานการณเกดจากการศกษาพฒนาภาวะผนำาไปอกขนหนง ตอจากเรองพฤตกรรมของผนำาทถกวจารณวา แบบของผนำาแบบใดแบบหนงอาจไมใชเปนแบบทดทสดในทกสถานการณกได กลาวไดวาคณลกษณะและพฤตกรรมของผนำาจะตองสอดคลองกบสถานการณหรอเงอนไขบางอยางทเหมาะสม จงจะบรหารจดการใหบรรลผลสำาเรจได

รปแบบของภาวะผนำาตามสถานการณ

ทมา : Hoy และ Miskel. 2008 : p 428.

1. ตวแบบผนำาตามสถานการณของเฟรด ฟดเลอร (Fiedler’s Contingency Model)

ตวแบบผนำาตามสถานการณของฟดเลอร มกรอบแนวคดทวา ภาวะผนำาทดอยทความเหมาะสมระหวางแบบของผนำา (Leadreship style) กบสถานการณทเกดขน (Situational demans) ฟดเลอรเชอวา แบบของผนำาเปนสวนหนงของบคลกภาพของคน เปลยนแปลงไดยากแทนทจะ

คณลกษณะเฉพาะ(Traits)

ลกษณะของสถานการณท

เกยวขอ

พฤตกรรมของผนำา

(Leader

ภาวะผนำาทมประสทธผล

(Effectives)

พยายามหาวธการฝกอบรมใหผบรหารเปลยนรปแบบจากการเนนงานไปเนนคน หรอจากเนนคนไปเนนงาน ควรทจะหาสถานการณท ลงตว กบ“ ”รปแบบของผนำาจะทำาใหเกดการใชรปแบบภาวะผนำา(ซงเปนบคลกภาพของผบรหารทตดตวอยางถาวร) ไดอยางมประสทธภาพสงสด

รปแบบของผนำา ฟดเลอร วดไดโดยการใชเครองมอทดสอบทเรยนวา แบบทดสอบผรวมงานทไมพงปรารถนา “ ” (Least Preferred Cowor Scale : LPC Scale) โดยใหผทำาแบบทดสอบอธบายถง ผ“รวมงานทชอบทำางานดวยนอยทสด แลวใหคะแนนผนน ตามตวเลอก”ตางๆ 18 คณลกษณะ มระดบคะแนน 1 – 8 คะแนน LPC จะเปนตวบอกวาผทำาแบบทดสอบ มแนวโนมเปนผนำาแบบเนนงาน (Task - oriented) หรอเนนความสมพนธ (relationship - oriented) หากคะแนน LPC สงจะเปนผนำาทเนนความสมพนธ ถาคะแนน LPC ตำาจะเปนผนำาทเนนงาน

สถานการณของผนำา ประกอบดวยตวแปร 3 ตว ซงเปนตวควบคมสถานการณทสรางความพงพอใจหรอไมแกผนำา ไดแก คณภาพของความสมพนธระหวางผนำากบสมาชก (Quality of Leader – Member Relations) ระดบโครงสรางของงาน (The degree of task structure) และอำานาจของผนำา (Position power)

คณภาพของความสมพนธระหวางผนำากบสมาชก สามารถวดไดจากเจตคตของสมาชก หรอผใตบงคบบญชาทมตอผนำา โดยวดความเขมขนของคณภาพความสมพนธออกมาเปน ด หรอ ไมด หากสมาชกม“ ” “ ”ความเชอถอ เคารพ สนบสนนผนำากนบวามความสมพนธอยในระดบด สถานการณนาพงพอใจสำาหรบผนำา

ระดบโครงสรางของงาน สามารถวดไดจากเนอหา ขนตอนและเปาหมายของงานวามความชดเจนเพยงใด โดยวดความเขมเขนของระดบโครงสรางของงานออกมาเปน แขง หรอ ออน หากโครงสรางของ“ ” “ ”

งานมความชดเจนถอวาโครงสรางของงานแขง จะสถานการณทนาพงพอใจ

อำานาจของผนำา สามารถวดไดจากระดบอำานาจหนาทอยางเปนทางการทผนำามอทธพลเหนอผใตบงคบบญชา โดยวดความเขมขนของอำานาจผนำาออกเปน มากหรอนอย หากผนำามอำานาจในการวางแผน สง“ ”การ ตดตาม ประเมนผลตอผใตบงคบบญชาถอไดวามอำานาจในตำาแหนงมาก จะสรางสถานการณทนาพงพอใจสำาหรบผนำา

ความสอดคลองระหวางสถานการณกบรปแบบของผนำา

สถานท   1 2 3 4 5 6 7 8ตวแปรทางสถานการณ

ความสมพนธ ระหวางผนำากบสมาชก ด ด ด ด

ไมด

ไมด ไมด ไมด

โครงสรางของงาน

แขง

แขง

ออน

ออน

แขง

แขง ออน ออน

อำานาจผนำามาก

นอย

มาก

นอย

มาก

นอย มาก นอย

ความนาพงพอใจ 

นาพงพอใจ นาพงพอใจ ไมนาพง

ของสถานการณ มาก ปานกลาง พอใจมากรปแบบของผนำาทเหมาะสมกบสถานการณ

 

ตามแนวคดของฟดเลอร

ตามแบบจำาลองของฟดเลอร ไดผสมผสานตวแปรทางสถานการณออกมาเปนสถานการณของผนำา 8 สถานการณ ในแตละสถานการณจะมระดบความนาพงพอใจแตกตางกน เชน สถานการณท 1 ความสมพนธระหวางผนำากบสมาชกเปนไปไดดวยด โครงสรางของงานแขงและอำานาจของผนำามมาก จะเปนสถานการณทนาพงพอใจมากทสด ขณะทสถานการณท 8 ความสมพนธระหวางผนำากบสมาชกไมด โครงสรางของงานออนและอำานาจของผนำามนอย จะเปนสถานการณทไมนาพงพอใจมากทสด

ผนำาเนน ผนำาเนนผนำาเนน

ความ

ฟดเลอรมความเปนวา สถานการณท 1,2,3 เปนสถานการณทนาพงพอใจมาก สถานการณท 7,8 เปนสถานการณทไมนาพงพอใจมาก รปแบบของผนำาทสอดคลองกบสถานการณทงสองนคอ ผนำาแบบเนนงาน (task - oriented) สวนสถานการณท 4,5,6 เปนสถานการณทนาพงพอใจระดบปานกลาง รปแบบทสอดคลองคอ ผนำาแบบเนนความสมพนธ (relationship - oriented ) โดยฟดเลอรใหเหตผลวา การทผนำาเนนงานเปนรปแบบทสอดคลองกบสถานการณทนาพงพอใจมาก และไมนาพงพอใจมาก เพราะตามสถานการณทนาพงพอใจมาก คนมความสมพนธทดตอกน งานมโครงสรางชดเจน ผนำามอำานาจมาก สงทตองทำาคอ ผลกดนใหงานบรรลเปาหมาย ขณะทสถานการณทไมนาพงพอใจมาก ความสมพนธของคนไมด โครงสรางไมชดเจน อำานาจผนำานอย จงตองสนใจเรองงานใหมาก เพราะความสมพนธของผนำากบสมาชกไมดอยแลว จงไมตองสนใจเรองความสมพนธ สวนในสถานการณทมระดบความนาพงพอใจปานกลาง ผนำาตองเนนเรองความสมพนธกบคน เพราะจะชวยใหเกดบรรยากาศทด ใหเกดแกกลม ชวยทำาใหอำานาจของผนำามอำานาจเพมขน และแกไขโครงสรางทไมชดเจนใหดำาเนนงานไปได

2. ทฤษฎวถทางสเปาหมาย (House’s Path – Goal Leadership Theory)

ทฤษฎนเปนของโรเบรต เจ เฮาส ซงมกรอบแนวคดอยทวา ผนำาทดจะตองชวยเหลอหรอชเสนทาง(Path) ใหผปฏบตงานบรรลเปาหมายของงาน และเปาหมายสวนตว พฤตกรรมและบทบาทของผนำาจะตองสรางแรงจงใจใหเกดขนกบผรวมงาน โดยการใหรางวลทขนอยกบผลสำาเรจของงาน อกประการหนงผนำาจะตองชวยเหลอผรวมงาน โดยการชนำาใหบรรลเปาหมายและขจดอปสรรคหรอปญหาใหเรยนรวาจะตองทำาอะไร อยางไร จงจะประสบความสำาเรจ และไดรบผลตอบแทนทกำาหนดไว

จากกรอบแนวคดดงกลาว เฮาสไดกำาหนดรปแบบภาวะผนำาไว 4 แบบ คอ

1. ผนำาแบบสงการ (Directive Leadership) ไดแก ผทกำาหนดมาตรฐานตารางเวลาในการปฏบตงาน กฎระเบยบ ขอบงคบไวอยางเครงครดและแจงใหผใตบงคบบญชาใหทราบวา คาดหวงผลงานอะไรจากพวกเขา พฤตกรรมผนำาแบบนจะเปนไปในลกษณะอำานาจนยม

2. ผนำาแบบสนบสนน (Supportive Leadership) ไดแก ผนำาทเอาใจใสความเปนอย และความตองการสวนบคคลของผใตบงคบบญชา เปนเพอนรวมงานและดแลผใตบงคบบญชาอยางเสมอภาคเทาเทยมกน จะทำาใหบรรยากาศของการทำางานเปนทนาพงพอใจ

3. ผนำาแบบรวมงาน (Participative Leadership) ไดแก ผนำาทเปดโอกาสใหผใตบงคบบญชามสวนรวมในการตดสนใจ ผนำาจะปรกษาหารอขอคำาเสนอแนะ ความคดเหนของผปฏบตงานมาประกอบการตดสนใจของผนำา

4. ผนำาแบบมงความสำาเรจของงาน (Achivemant – oriented Leadership) ไดแก ผนำาทกำาหนดเปาหมายทาทายและพยายามใหบรรลผลสำาเรจ มการปรบปรงการทำางานอยางตอเนอง สรางความคาดหวงสงตอความสามารถของผใตบงคบบญชาใหทำางานอยางเตมความรความสามารถ

การใชรปแบบภาวะผนำาตามทฤษฎน ผนำาจะตองเลอกใชรปแบบใหสอดคลองกบสถานการณ ซงมอย 2 กลม คอ

1. ปจจยดานสภาพแวดลอม (Environment) อนไดแก โครงสรางของงาน (task - Structure) อำานาจหนาทอยางเปนทางการ (formal authority system) และกลมงาน (Work group)

2. ปจจยทเกยวของกบคณลกษณะสวนตวของผใตบงคบบญชา (personal characteristics of follower) ไดแก ความรความสามารถ ประสบการณ และความสามารถในการทำางานใหประสบความสำาเรจ

รปแบบภาวะผนำาทสอดคลองกบปจจยสถานการณภายใตทฤษฎน ไดแก

เมอโครงสรางและระบบของงานไมชดเจน คณลกษณะสวนตวของผใตบงคบบญชาขาดความร ความสามารถ ศกยภาพในการปฏบตงานอยในระดบตำา ควรใชรปแบบผนำาแบบ สงการ (Directive Leadership) เพอสรางความชดเจนในเรองเปาหมาย วธการ ตลอดจนผลตอบแทนทไดรบจากการปฏบตงาน

เมอลกษณะงานไมนาพงพอใจ ผใตบงคบบญชาเกดความคบของใจ ไมมนใจในตวเอง รปแบบภาวะผนำาทควรใช คอ ผนำาแบบสนบสนน (Supportive Leadership)

เมอผลตอบแทนจากการปฏบตงานไมจงใจตอผปฏบตงาน และภารกจไมชดเจน ผนำาควรใชรปแบบภาวะผนำาแบบรวมงาน (Participative Leadership) มการปรกษาหารอ เพอใหทราบถงความตองการ และรวมกนกำาหนดผลตอบแทนทเหมาะสมตอไป

เมองานไดดำาเนนการไปตามเปาหมายแลว แตตองการพฒนางานใหกาวหนาตอไป ควรใชรปแบบภาวะผนำาแบบมงความสำาเรจของงาน (Achivemant – oriented Leadership) เพราะสภาพปจจยทางสถานการณมความพรอมสง จงควรกำาหนดเปาหมายททาทาย และตงความคาดหวงสง เกยวกบผลงานของผใตบงคบบญชา

3. ทฤษฎความเปนผนำาเชงสถานการณของเฮอรซยและบลนชารด (Hersey and Blanchard’s Situational Theory)

กรอบแนวคดตามสถานการณของพอล เฮอรซย(Paul Hersey) และเคน บลนชารด (Ken Blanchard) ไดกลาวถงผนำาทประสบความสำาเรจจะตองปรบรปแบบภาวะผนำาของตนใหสอดคลองกบความพรอม (Readiness) ของผปฏบตงานความพรอมในทนหมายถง ความสามารถ (ability) และความมงมนหรอความเตมใจ (Willingness) ของผปฏบตงานในการทำางาน ผปฏบตงานหรอผใตบงคบบญชาแตละคนจะมความ

พรอม ในลกษณะทมความแตกตางกนตามแนวคดของเฮอรซร และบลนชารด ไดแบงกลมของผตามหรอผใตบงคบบญชาไว 4 กลมดวยกนคอ

1. ผปฏบตงานทขาดความสามารถและมงมนในการทำางาน (R1) เปนผมความพรอมอยในระดบตำา

2. ผปฏบตงานทขาดความสามารถแตมความมงมนในการทำางาน (R2) พรอมเปนผมความอยในระดบปานกลาง

3. ผปฏบตงานทมความสามารถแตขาดความมงมนในการทำางาน (R3) พรอมเปนผมความอยในระดบปานกลาง สง–

4. ผปฏบตงานทมความสามารถ และมความมงมนในการทำางาน เปนผมความพรอมอยในระดบสง

ตามลกษณะความพรอมของผตามทแตกตางกนดงกลาวน จำาเปนตองใชผนำาทมคณลกษณะ และพฤตกรรมในการทำางานทแตกตางกน จงเกดรปแบบภาวะผนำาทตองสอดคลองกบสถานการณ คอ ความพรอมของผตามอยางเหมาะสม คอ

1. ผนำาแบบสงงาน (Telling) จะมพฤตกรรมทใหความสำาคญกบผลผลตมาก ใหความสำาคญกบคนนอย มการออกคำาสงใหปฏบต และควบคมการทำางานทกขนตอน ซงจะเหมาะกบผตามประเภท R1 ซงมความพรอมตำา

2. ผนำาแบบสอนงาน (Selling) ผนำาแบบนจะมพฤตกรรมแบบมงงานและมงคน มการอธบายแนะนำา เปดโอกาสใหผปฏบตงานไดซกถามเกยวกบขนตอนในการปฏบตงาน ซงจะเหมาะสมกบผตามประเภท R2 เพราะเปนผทมความเตมใจในการทำางาน แตขาดความรทกษะในการทำางาน

3. ผนำาแบบรวมงาน (Participating) ผนำาแบบนจะเปนผนำาทใหความสำาคญกบคนมาก แตใหความสำาคญกบงานนอย ซงจะเหมาะสมกบความพรอมผตามประเภทน คอ เขามความร ความสามรถในการทำางานมาก

แตขาดความเตมใจ เพราะผนำาไมเอาใจใสหรอใหความสำาคญบคคลเหลาน คอ ผอาวโสทงหลายในหนวยงานนนเอง พฤตกรรมของผนำาจะตองใชการระดมความคดจากกลม เปดโอกาสใหผใตบงคบบญชาไดมสวนรวมในการตดสนใจ กำาหนดวธการและเปาหมายของงาน

4. ผนำาแบบมอบหมายงาน (Delegating) เปนผนำาทมพฤตกรรมแบบทใหความสำาคญกบคนและงานนอยทงค จะควบคมดแลในลกษณะกวางๆ เพยงกำาหนดเปาหมาย วสยทศนขององคการ สวนการปฏบตงาน การตดสนใจจะมอบหมายใหผปฏบตงานไดมอสระ ในการดำาเนนงาน เพราะผตามประเภทนมความพรอมทงความสามารถ และความเตมใจในการปฏบตงานอยในระดบสง

รปแบบภาวะผนำาของ เฮอรซย และบลนชารด

อำานวย ทองโปรง. 2555. ภาวะผนำาและนวตกรรมทางการศกษา. กรงเทพฯ : มตรภาพการพมพและสตวดโอ

สง

ตำา

พฤตกรรม

ทเนน

ความ

ตำา สงพฤตกรรมทเนนงาน

ผนำาแบบรวมงาน(Participating)ผปฏบตงานมความ

สามารถแตขาดความมงมน (R3)

ผนำาแบบสอนงาน(Selling)

ผปฏบตงานขาดความสามารถแตม

ความมงมน (R2)

ผนำาแบบมอบหมายงาน (Delegating)

ผปฏบตงานมความสามารถและม ความมง

มน (R4)

ผนำาแบบสงงาน(Telling)

ผปฏบตงานขาดความสามารถและม ความมง

มน (R3)