omgeving.vlaanderen.be · Web viewHet strategisch project ‘de Merode: Wonen, werken en (be)leven...

Strategisch project de Merode: Wonen, werken en (be)leven in

een prinsheerlijk platteland

Voortgangsrapport 5 – 1 juni 2019

1

Voortgangsrapport 5 - 31 juli 2019

INHOUDSOPGAVE

1. INLEIDING1.1. Plattelandsproject de Merode1.2. Strategisch project als project binnen het gebiedsprogramma de Merode

2. GLOBAAL OVERZICHT STAND VAN ZAKEN 2.1. Inventarisatie en bilaterale kennismakingsronde2.2. Voorlopige focusbepaling

Spoor 1: Visievorminga) Veerkrachtige dorpenb) Duurzame open ruimte

Spoor 2: Acties en concrete projectena) Veerkrachtige dorpenb) Duurzame open ruimtec) Streekidentiteitd) Alternatieve gebiedsfinanciering

Spoor 3: SamenwerkingSpoor 4: Communicatie

3. FINANCIËLE AFREKENING

BIJLAGE: ACTIEFICHES

2


1. INLEIDING

1.1 Plattelandsproject de Merode

Het strategisch project ‘de Merode: Wonen, werken en (be)leven in een prinsheerlijk platteland’ startte officieel op 1 november 2016. Het projectgebied de Merode bevindt zich op het snijpunt van de provincies Antwerpen, Limburg en Vlaams-Brabant en omvat de gemeenten Aarschot, Diest, Geel, Herselt, Hulshout, Laakdal, Scherpenheuvel-Zichem, Tessenderlo en Westerlo.

Het plattelandsproject ‘de Merode, prinsheerlijk platteland’ ontstaat in 2004 na de verkoop en doorverkoop van meer dan 1500 hectaren natuur-, bos- en landbouwgebied van de adellijke familie de Merode aan een partnerschap van publieke en private organisaties. Op 29 maart 2004 ondertekenden 22 partners het ‘Charter de Merode’ waarin afgesproken werd om de eenheid van het gebied te bewaren en het gebied open te stellen voor het publiek. Om een versnipperd beheer en een niet-samenhangende ontwikkeling van het gebied in de toekomst te vermijden, besloten de betrokken partners blijvend samen te werken rond duurzame streekontwikkeling in het gebied via de uitwerking van een overkoepelend plattelandsproject met oog voor de ruime omgeving van het oorspronkelijke domein de Merode. Het partnerschap bestaat uit de Vlaamse agentschappen VLM, Onroerend Erfgoed en ANB, de drie provincies, de negen gemeenten en een aantal private organisaties zoals Boerenbond, Natuurpunt, Kempens Landschap, Rurant, de vzw Merodeondernemers en de abdijen van Averbode en Tongerlo.

Het plattelandsproject de Merode zet al enkele jaren in op plattelandsbeleid in de breedste zin van het woord. Naast landbouw gaat er ook aandacht naar natuur, recreatie, lokale economie, erfgoed en gemeenschapsvorming. Naast natuurinrichting (o.a. Averbode bos en heide) heeft de VLM de voorbije jaren met landinrichting een sterk instrument ingezet om de regio nieuwe kansen te geven. Onder impuls van de VLM werd sterk ingezet op het aanleggen en vernieuwen van de recreatieve infrastructuur in de regio. Zo werden bossen en natuurgebieden ontsloten, recreatieve routes aangelegd voor wandelaars, mountainbikers, fietsers en ruiters en verschillende toegangspoorten gecreëerd die bezoekers op een aangename manier ontvangen. Daarnaast werd ook ingezet op streekidentiteit met de oprichting van de vzw de Merodeondernemers, het Merodelabel en de jaarlijkse Merodehappening.

In 2013 werd een vernieuwde gemeenschappelijke toekomstvisie voor het hele gebied samen met de partners opgemaakt. Dit integraal plan de Merode definieert vier pijlers die vervolgens uitgewerkt zijn in 10 speerpunten die uitvoering geven aan de projectmissie van het plattelandsproject:

a. Platteland met klasse1. We koesteren ons waardevol landschappelijk, onroerend en cultureel erfgoed.2. We koesteren ons waardevol natuurlijk erfgoed.3. We koesteren onze stilte, rust en ruimte als belangrijke erfgoedwaarde.

b. Innovatief en gastvrij platteland4. We versterken onze lokale plattelandseconomie.5. We versterken onze duurzame landbouw.6. We versterken onze toegankelijkheid en gastvrijheid.

c. Zelfbewust platteland7. We onderscheiden ons door onze herkenbaarheid.8. We onderscheiden ons door onze communicatie.

3


9. We onderscheiden ons door onze gemeenschap van inwoners.d. Zelfstandig platteland

10. We verankeren de Merode voor toekomstige generaties.

Figuur 1: Integraal plan De Merode

1.2 Strategisch project als project binnen het gebiedsprogramma de MerodeDe rol die de VLM opnam als programmacoördinator liep eind 2017 af. Vanaf 2018 droeg VLM de programmacoördinatie over aan de drie betrokken provincies. Sinds 2014 neemt de provincie Antwerpen in naam van de drie provincies een trekkende rol op inzake plattelandsbeleid, wat gebeurt met het gebiedsprogramma de Merode. Communicatie en het uittekenen van het transitietraject is een gezamenlijke opdracht. In het kader van het transitietraject is een nieuwe programmastructuur voorbereid onder begeleiding van Antea Group. De nieuwe structuur met bijhorende financiering is geïmplementeerd vanaf 2018. De VLM blijft het lopende luik landinrichting coördineren en uitvoeren.

Het gebiedsprogramma de Merode gaat verder dan landinrichting waarbij meer aandacht gaat naar het aanpakken van ruimtelijke uitdagingen en het opbouwen van een streekidentiteit. De nood aan een bovenlokale aanpak bleek al bij het opzetten van het landinrichtingsprogramma van VLM. Er wordt benadrukt dat het gebiedsprogramma de Merode het samenwerkingsverband is van waaruit

4


verschillende projecten ontstaan zijn zoals het strategisch project. Het strategisch project ondersteunt in die zin de doelen van het gebiedsprogramma de Merode en omgekeerd werkt het gebiedsprogramma met de andere lopende projecten mee aan de realisatie van de doelstellingen van het strategisch project. Het projectgebied van het strategisch project is via het definiëren van de gemeentegrenzen ruimer dan de oorspronkelijke perimeter van het plattelandsproject. Met dit strategisch project wenst het partnerschap dan ook de intergemeentelijke en interbestuurlijke samenwerking die ontstaan is te verdiepen én uit te breiden naar het ruimtelijk beleid. De gemeenschappelijke visie die samen met de partners werd opgemaakt en resulteerde in een integraal plan voor het hele gebied vormt hierbij de basis. In het strategisch project ‘de Merode: Wonen, werken en (be)leven in een prinsheerlijk platteland’ worden daarom de volgende vier doelstellingen vooropgesteld:

1. Veerkrachtige dorpskernen, met specifieke aandacht voor mobiliteitsarmoede, detailhandel, verdichting en verlinting.

2. Duurzame open ruimte, met specifieke aandacht voor ruimte voor (zachte) recreatie, waterberging en de verwevenheid tussen landbouw, natuur en erfgoed.

3. Het versterken van de streekidentiteit via een model van co-creatie zodat inwoners trots zijn op de Merode. We doen hiervoor beroep op individuele burgers én op het verenigingsleven zodat we tot een gedragen identiteit komen.

4. Experimenteren met alternatieve gebiedsfinanciering om de toekomst van het plattelandsprogramma niet volledig te laten afhangen van de financiële mogelijkheden van de betrokken overheden.

2. GLOBAAL OVERZICHT STAND VAN ZAKEN

2.1 Inventarisatie en bilaterale kennismakingsronde

Op 1 november 2016 is Bart Verheyen vanuit het departement Vrije Tijd van de provincie Antwerpen aangesteld als coördinator van het strategisch project. Op 1 januari 2017 werd deze functie overgenomen door Jeroen Valgaeren. Op 15 februari 2017 trad de nieuwe algemeen coördinator van het gebiedsprogramma de Merode (senior adviseur) in dienst bij de provincie Antwerpen.

Om een globaal beeld te krijgen van het plangebied en de processen en projecten die er lopen, werd bij de start van het strategisch project een inventaris opgemaakt door de eerste coördinator van het strategisch project. Ter voorbereiding van de komst van de tweede coördinator werden hierbij zowel de actoren, lopende projecten en toekomstige gewenste projecten en financiering van het gebiedsprogramma de Merode in kaart gebracht. Op deze manier werd ook de relatie tussen het strategisch project en het gebiedsprogramma scherp gesteld. Deze inventaris diende als basis voor de bilaterale kennismakingsgesprekken met de provinciale diensten, de gemeentebesturen, de Vlaamse instanties en andere betrokken middenveldorganisaties.

Na een eerste verkenningsronde werden omwille van de bestuurlijke en thematische complexiteit, de transitiefase en de veelheid aan actoren binnen het projectgebied in de periode mei-november 2017 nog bijkomende verdiepende bilaterale gesprekken georganiseerd. Doorheen het project blijven overlegmoment met partners, zowel in groep als bilateraal, plaatsvinden. Overleg is essentieel voor de verdere focusbepaling en uitwerking van het strategisch project.

5


2.2 Focusbepaling

Voor het uitwerken van het strategisch project wordt verder gebouwd op het concept van de viersporenaanpak.

1. Visievorming: Om de gemeenschappelijke ontwikkelingsrichting en prioriteiten aan te geven wordt ernaar gestreefd om een algemeen kader op lange termijn op te bouwen.

2. Acties en projecten: Omwille van de continuïteit in het gebiedsprogramma worden daarnaast gelijktijdig concrete uitvoerbare terreinacties vormgegeven en opgestart.

3. Samenwerking: Informatie-uitwisseling, participatie en besluitvorming zijn hierin de sleutelwoorden.

4. Communicatie: Dit betreft een duidelijke, wervende informatieverstrekking die actueel is. De communicatie wordt afgestemd en opgevolgd vanuit het globale gebiedsprogramma.

De in het aanvraagdossier opgesomde speerpunten zijn breed en complex. Met het oog op terreinrealisaties is een focusbepaling noodzakelijk. Uit de vele bilaterale gesprekken is het duidelijk dat in functie van het strategisch project binnen het partnerschap nog geen voorafgaande concrete focusbepaling is gebeurd. Dit maakt dat door de thematische en bestuurlijke complexiteit, de veelheid aan actoren binnen het projectgebied, de doorgevoerde personeelswissel in het begin van 2017, de transitiefase van het gebiedsprogramma de Merode en de relatie met het strategisch project de focusbepaling voor de verschillende speerpunten een jaar in beslag nam. Daarnaast wordt steeds gezocht naar nieuwe opportuniteiten en/of knelpunten die kunnen meegenomen worden in het strategisch project.

Spoor 1: Visievorminga) Veerkrachtige dorpen

Het speerpunt ‘Veerkrachtige dorpen’ is een nieuw thema binnen het gebiedsprogramma de Merode. Er is op dit moment weinig tot geen intergemeentelijke samenwerking rond dit speerpunt. Ook ontbreekt een operationeel bovenlokaal kader met bijhorende dynamiek in het projectgebied. Elk van de 3 provincies heeft zijn eigen in opmaak zijnde (ruimtelijke) beleidsplannen en -kaders, instrumenten en methodieken. Het strategisch project heeft daarom enerzijds tot doel afstemming te zoeken tussen de in opmaak zijnde bovenlokale beleidskaders van de 3 provincies die als bovenlokaal kader dienen. Anderzijds worden ook verschillende methodieken in het projectgebied uitgetest die deze bovenlokale visievorming voor het projectgebied kunnen voeden (zie spoor 2).

Vanuit het strategisch project worden meerdere pilootprojecten van de verschillende provincies in de Merode opgezet en opgevolgd. Door verschillende methodieken gebiedsgericht toe te passen via pilootprojecten kunnen deze methodieken in het kader van het strategisch project vergeleken en geëvalueerd worden. Het strategisch project kan zo een overzicht maken van de verschillende methodieken en de noden waarvoor deze ingezet kunnen worden. De provincies kunnen in de Merode ook kennismaken met elkaars methodieken. Leerpunten uit de Merode kunnen zo meegenomen worden in de verdere uitrol van de methodieken zowel binnen als buiten de provincies.

6


De 3 provincies zijn bezig met de opmaak van hun ruimtelijk beleidsplan. De opmaak van dit beleidsplan zit in elke provincie in een ander stadium. In elke provincie wordt een strategische visie rond ruimte opgemaakt die de basis vormt voor de uitwerking van het ruimtelijk beleidsplan.

AntwerpenDe provincieraad keurde op 26 april 2018 een ontwerpversie van de Nota Ruimte goed. Om erachter te komen wat de gemeentebesturen, Vlaamse administraties en enkele middenveldorganisaties over de inhoud van de Nota Ruimte vinden, organiseerde de provincie Antwerpen in de zomer van 2018 een adviesronde bij stakeholders en burgers. De ontwerpversie wordt in de komende jaren verder uitgewerkt tot een beleidsplan bestaande uit een definitieve strategische visie en een operationaliseringsprogramma dat een set beleidskaders omvat. ‘Levendige kernen’ en ‘verdichten en ontdichten van de ruimte’ zijn twee thema’s die opgenomen worden in de beleidskaders.

Vlaams-BrabantDe raad van de provincie Vlaams-Brabant keurde op 27 februari 2018 de kernnota van de Visienota Ruimte goed. In juni 2018 werden inwoners, belanghebbenden en de lokale besturen geïnformeerd en geconsulteerd via infomomenten op verschillende locaties, een tentoonstelling en een reeks lezingen. In de komende jaren worden de operationele beleidskaders uitgewerkt die de ruimtelijke visie, uitgangspunten en beleidslijnen van de kernnota concreet invullen. In de kernnota worden reeds een aantal beleidslijnen rond o.a. mobiliteit, wonen en voorzieningen gegeven.

LimburgDe provincie Limburg bereidt het "Beleidsplan Ruimte Limburg" voor dat het kader zal vormen voor het ruimtelijk beleid van de provincie. Via verschillende participatiemomenten in 2017 en 2018 werden burgers en stakeholders geïnformeerd en geconsulteerd. Op 8 december 2017 vond het eerste Debatfestival plaats. Met de vraag “Welk Limburg wil jij?” werd iedereen uitgenodigd om mee na te denken over de ruimtelijke ontwikkeling van de provincie. Op het online debatplatform www.welklimburgwiljij.be kan iedereen ideeën posten die interessant of nuttig kunnen zijn voor het vernieuwde beleidsplannen.

Op dit moment worden de beleidsplannen nog verder voorbereid, met daarin de operationele beleidskaders rond ‘wonen’. In het kader van het strategisch project worden daarom stappen ondernomen om draagvlak te creëren om gebiedsgericht en integraal met het thema wonen aan de slag te gaan.

De provincie Antwerpen zet al sterk in op wonen en dorpenbeleid. Het Team Wonen en Kamp C van de provincie Antwerpen stelden samen in 2017 een nieuwe provinciale visie wonen op. Eén van de acties die voorgesteld wordt, is deze integrale woonvisie te concretiseren en realiseren in een gebiedsprogramma. Gelet op de overeenkomst tussen de uitdagingen binnen de Merode en de doelstelling van het provinciaal woonbeleid werden via het strategisch project de vijf Antwerpse Merodegemeenten als pilootgebied voorgesteld.

Het projectvoorstel ‘Wonen in de Merode’ werd op 12 april 2018 door de deputatie goedgekeurd. De doelstelling voor dit project is de volgende: Merodegemeenten en hun woonkernen klaar maken voor de toekomst door hen te ondersteunen in de (woon)uitdagingen die op hen af komen. Woonuitdagingen houden geen rekening met gemeentegrenzen en beleidsdomeinen. Het project

7


bekijkt de uitdagingen dan ook bovenlokaal (over gemeentegrenzen heen), gedifferentieerd (op maat van elke woonkern en haar rol binnen het netwerk van woonkernen) en geïntegreerd (vanuit de verschillende beleidsdomeinen die een impact hebben op het wonen en de woonomgeving). De provincie wilt samen met lokale besturen (en de IGS-projecten wonen) een bovenlokale, geïntegreerde woonvisie ontwikkelen voor specifieke regio’s, met differentiatie per woonkern.

Ook voor de provincie vraagt dit geïntegreerd project een nauwe samenwerking tussen de provinciale diensten wonen, ruimtelijke planning, mobiliteit, gebiedsgericht beleid en het strategisch project de Merode. Een dergelijke gezamenlijke en dienstoverschrijdende aanpak is ook vernieuwend voor de provincie Antwerpen, waardoor dit beschouwd wordt als een pilootproject. Omdat IOK via het Kempens Woonplatform ondersteuning biedt aan het lokaal woonbeleid wordt ook met hen afstemming en complementariteit gezocht. De coördinator van het strategisch project heeft samen met de projectleider van het team wonen dit project mee opgestart (o.a. onderzoeksvragen, de projectaanpak opgesteld), treedt op als rechtstreeks klankbord, is lid van de stuurgroep, volgt de werkgroep data en analyse op en zal als tussenpersoon optreden bij het contact met de gemeentebesturen.

In het najaar van 2018 werd de analysefase voor de gemeenten Geel, Herselt, Hulshout, Laakdal en Westerlo gestart en vonden reeds een aantal bilaterale gesprekken met de gemeenten plaats. De analyse gaf vier grote uitdagingen met daaraan gekoppeld een bepaalde voor de Antwerpse Merodegemeenten

vergrijzing en verzilvering: nood aan woonkernen op maat van de oude dag aantrekkelijkheid voor jonge gezinnen : nood aan gezinsvriendelijke woonkernen druk op de open ruimte : nood aan kwalitatieve kernverdichting bereikbaarheid van voorzieningen/auto-afhankelijkheid : nood aan goed uitgeruste en/of

goed ontsloten woonkernenBegin 2019 werd de analyse van die uitdagingen voor het netwerk van kernen gemaakt, daarna zal een visievorming volgen. Het project vertrekt daarbij vanuit de ruimtelijke visie zoals beschreven in de ontwerpnota Ruimte van de provincie Antwerpen. De visie ruimte streeft naar levendige kernen. Het ontwikkelingsperspectief is echter verschillend, afhankelijk van hun grootte, ligging en functie (multimodale ontsluiting en voorzieningenniveau). De ontwikkelingsperspectieven voor de levendige kernen alsook de ontwikkelingsperspectieven m.b.t. knoop- en plaatswaarde moeten nog verder verfijnd en bepaald worden. Op basis van de resultaten van deze onderzoeken kan bekeken worden welke rol de kernen binnen de Merode hierin kunnen opnemen. Een afstemming met de visie Nota Ruimte en het beleidskader dat zal opgemaakt moeten worden om deze visie juridisch te verankeren, is noodzakelijk. Op basis van de visie voor ‘Wonen in de Merode’ zullen doordachte en gedragen actieplannen (bovenlokaal én op maat van de woonkernen) en een instrumentenkoffer (bestaande instrumenten bundelen en waar nodig nieuwe instrumenten) ontwikkeld worden.

Uit de bilaterale gesprekken met de gemeentebesturen komt sterk het thema mobiliteit naar boven als knelpunt dat een bovenlokale aanpak vereist: bereikbaarheid met het openbaar vervoer, zwaar verkeer, sluipverkeer, verkeersveiligheid. Het strategisch project heeft tot doel een brief op te stellen met de vraag voor de opmaak van een regionale mobiliteitsstudie in 2019-2020, en dit naar analogie met de mobiliteitsstudies voor de Noorderkempen en Middenkempen. Op basis van de inventarisatie van de mobiliteitsknelpunten en overleg met de dienst mobiliteit van de provincie Antwerpen heeft de coördinator van het strategisch project voor de gemeentebesturen een ontwerpbrief en ontwerp

8


van collegebeslissing opgesteld. Deze brief werd vervolgens bilateraal met de burgemeester en schepen van mobiliteit besproken. In mei-juni 2018 werd deze brief door de schepencolleges van Herselt, Westerlo, Hulshout en Laakdal goedgekeurd en werd vanuit de verschillende gemeentebesturen de brief naar de deputatie gestuurd. In het bestuursakkoord van de provincie Antwerpen voor de periode 2019-2024 werd opgenomen dat de provincie Antwerpen zal starten met de opmaak van een mobiliteitsvisie voor de Zuiderkempen. De provincie zal de procesopvolging coördineren en in een later stadium mee helpen de actieplannen te realiseren. In het voorjaar van 2019 werd een startvergadering met de betrokken gemeenten gepland. Verdere opvolging van dit project wordt in eerste instantie uitgevoerd door Provincie Antwerpen, in samenspraak met de algemene coördinator van gebiedsprogramma de Merode.

b) Duurzame open ruimte

Binnen het plattelandsproject de Merode is sinds 2004 sterk ingezet op het speerpunt ‘duurzame open ruimte’ en dit via de verschillende instrumenten beschikbaar binnen het partnerschap – landinrichting, natuurinrichting, LIFE-projecten, bosbeheerplannen, etc. De twee integrale plannen de Merode (2007 -2012 en 2012-2017) vormen de basis voor de uitgewerkte inrichtingen in het projectgebied: Averbode Bos en Heide, Beeltjens-Kwarekken, Sterschotsbos, Helschot, Hertberg, Poort Gerhagen, Poort Averbode, Wandelnetwerk ‘de Merode’, Mountainbikenetwerk ‘de Merode’, Ruiter- en menroutenetwerk ‘de Merode’, Beddermolen (Westerlo), Stoomzagerij en pastorie (Laakdal) en Poort Scherpenheuvel. De inrichtingsplannen voor de Beddermolen en de Stoomzagerij gingen in 2018 in uitvoering. Het landinrichtingsproject Poort Scherpenheuvel werd op 13 juli 2018 goedgekeurd door de Vlaamse Regering. In de tweede helft van 2018 werden de eerste uitvoeringsdossiers voorbereid. Als eerste werd in 2019 de parking aan de Mariahallen gerealiseerd. Vanaf 2020 zal de erfgoedwandeling in Zichem uitgevoerd worden, gevolgd door de inrichting van de 7 trage pelgrimswegen naar de basiliek van Scherpenheuvel. Met deze verschillende landinrichtingsprojecten zijn de belangrijkste bosgebieden en onthaalpoorten binnen de perimeter van het planprogramma ingericht. Het landinrichtingsproject ‘Landschaps- en natuurherstel en onthaal’ is het sluitstuk van het planprogramma ‘de Merode’. Dat plan ligt momenteel ter goedkeuring bij de minister. De valleigebieden van de Grote Nete en Demer vormen het onderwerp van de lopende Sigmaprojecten.

Verschillende landschappelijke ingrepen zijn de vorige jaren op een bilaterale manier tot stand gekomen. Ook nu nog blijven de pijlers en speerpunten van het integraal plan 2012-2017 de basis vormen voor de gebiedsvisie. Op dit moment ontbreekt echter een overkoepelend actieplan met de nodige engagementen van de verschillende partners om de speerpunten uit te voeren op het terrein. Uit verschillende gesprekken is naar boven gekomen dat een landschapsontwikkelingsplan een geschikt instrument zou zijn om de landschappelijke kwaliteiten van het projectgebied verder te versterken. Per mail werd op 5 september 2017 door het departement Omgeving bevestigd dat de opdracht i.f.v. de landschapsvisie ingeschoven zou kunnen worden in de projectkosten van het strategisch project mits enkele randvoorwaarden. Daarop is op 19 september 2017 vanuit het strategisch project aan de stuurgroep van het gebiedsprogramma de Merode voorgesteld om een landschapsvisie/ontwikkelingsplan op te maken met procesbegeleiding door een extern bureau. De stuurgroep meende dat in eerste instantie moest vertrokken worden van alle bestaande relevante visies. Pas daarna zou bekeken worden welk proces nodig is om tot een vernieuwde bovenlokale visie te komen. De coördinator kreeg als opdracht om uit de bestaande beleidsvisies acties te formuleren

9


en deze af te toetsen bij de verschillende gemeentebesturen. Om op deze vraag een antwoord te bieden, heeft de coördinator van het strategisch project in november-december 2017 bilaterale gesprekken met de verschillende gemeentebesturen gepland rond de acties die uit de analyse van de verschillende beleidsdocumenten komen.

Naast de reeds geformuleerde (lokale) acties blijft ook de noodzaak bestaan voor een bovenlokale visie voor het gebied de Merode (beleidsspoor op lange termijn). In dit kader is samen met de algemeen coördinator van het gebiedsprogramma de Merode gewerkt aan de ontwikkeling van het gebiedsconcept ‘landschapspark’. Na voorafgaande bilaterale gesprekken van de algemeen coördinator met de leden van de Algemene Vergdaring van de vzw de Merode werd dit gebiedsconcept op 24 april 2018 door de Algemene Vergadering goedgekeurd. De rol van de coördinator van het strategisch project bestond erin om inhoudelijk aan te tonen waarom dit gebiedsconcept het meest aansluit bij het gebied de Merode. Daarom werd in de periode januari-april 2018 in samenwerking met de coördinator van de intergemeentelijke onroerend erfgoeddienst (IOED) de Merode een aanzet gegeven tot een landschapsbiografie. Dit is een beschrijving van de landschapsopbouw en de cultuurhistorische ontwikkeling van het typische en diverse landschapsbeeld van de Merode gelegen op de overgang van Kempen en Hageland. Als basis diende o.a. een landschapsstudie uit 2006 van de VLM en verschillende inventarisatiedocumenten die verkregen werden bij het Agentschap Onroerend Erfgoed. Naast deze aanzet tot landschapsbiografie werkte de coördinator van het strategisch project in deze periode voor 8 landschappelijke deelgebieden ook een gebiedsanalyse uit met een landschappelijke beschrijving, de juridische randvoorwaarden op vlak van natuur, landbouw, water, beschermd erfgoed en de gerealiseerde en lopende projecten en relevante visies en studies. Het resultaat hiervan werd op 20 april 2018 voorgesteld aan een kleine groep van een 10-tal partners die het nauwst betrokken zijn bij de Merode en voeling hebben met de bovenlokale uitdagingen en kansen in het gebied.

Een plan van aanpak voor de opmaak van een ontwikkelingsvisie en uitvoeringsprogramma voor landschapspark de Merode werden opgemaakt Daarvoor vonden in mei-juni 2018 meerdere overlegmomenten plaats met de diensten gebiedsgericht beleid en projectwerking en organisatieontwikkeling van de provincie Antwerpen.. De raad van bestuur van de Merode vzw keurde het plan van aanpak goed op de vergadering van 06.06.2018. De landschapsbiografie en de gebiedsanalyse in het kader van het strategisch project vormen een belangrijke insteek vormen voor de ontwikkelingsvisie van het landschapspark.

In de periode juni-augustus 2018 werd een opdracht met offertevraag opgesteld en uitgestuurd naar negen studiebureaus. Op de uiterste indiendatum werden offertes van zes studiebureaus ontvangen. Na beoordeling van de offertes werd de opdracht gegund aan Stramien. De opdracht omvatte de ondersteuning en begeleiding van het participatietraject voor de ontwikkeling van het plattelandsproject de Merode tot landschapspark. Conform de bevestigingsmail van het departement Omgeving d.d. 5 september 2017 werden werkingsmiddelen vanuit het strategisch project aangewend voor deze externe procesbegeleiding.

Om de opdracht uit te voeren werd een kernteam samengesteld, bestaande uit drie ambtenaren van de betrokken provincies, de algemeen coördinator van het gebiedsprogramma de Merode, de coördinator van het strategisch project de Merode en de consulent van de IOED de Merode. Het kernteam werkt nauw samen met Stramien om het proces te ontwerpen en uit te voeren.

Op 23.10.2018 vond het startoverleg voor de opdracht plaats. Tijdens het startoverleg werd een stakeholderanalyse gemaakt en het proces ontworpen. Een cocreatietraject werd doorlopen in de periode november-januari.

10


- 20 november 2018, 9u30 – 13u00: voorbereidende sessie I - analyse bestaande plannen- 13 december 2018, 13u00 – 17u00: workshop I ambitie & visie- 18 december 2018, 9u30 – 13u00: voorbereidende sessie II – bovenlokale samenhang- 31 januari 2019, 09u30 – 17u00: workshop II co-creatie en prioriteiten

Voor de voorbereidende sessies werden een 20-tal personen uitgenodigd die reeds veel ervaring met de Merode hebben. Met die groep werd telkens de workshop met de uitgebreide groep stakeholders voorbereid. Voor de workshops zelf werden alle huidige Merode-partners uitgenodigd. Daarnaast werden ook een aantal andere stakeholders uitgenodigd die tot nu toe nog niet structureel betrokken waren in het partnerschap rond de Merode.

In de periode februari-maart 2019 werden de conclusies van het co-creatietraject verwerkt door Stramien in overleg met het kernteam. Het product dat Stramien aflevert werd door de coördinator van het strategisch project, de algemeen coördinator de Merode en de consulent van de IOED de Merode uitgewerkt tot de ontwikkelingsvisie en het uitvoeringsprogramma voor landschapspark de Merode. Op vrijdag 17 mei 2019 werd de ontwikkelingsvisie en het uitvoeringsprogramma voorgelegd aan de Algemene Vergadering van de Merode vzw. De bestuurders stemden in om verder te werken aan dit werkdocument en zullen de visie en het programma aftoetsen bij hun eigen organisatie. Met hun bemerkingen kunnen de visie en het programma gefinaliseerd worden en ter goedkeuring voorgelegd worden aan de raad van bestuur van de Merode vzw. Deze feedback wordt ten laatste tegen september verwacht. Nadien worden de verschillende Merodepartners gevraagd zich te engageren voor ontwikkeling van landschapspark de Merode volgens de ontwikkelingsvisie en het actieprogramma.

Spoor 2: Concrete acties en projecten

Uit de verkenningsfase zijn enkele concrete opportuniteiten voor uitvoering op het terrein gedetecteerd. Het gaat enerzijds om lopende of geplande acties, projecten of testcases in het Merodegebied. Anderzijds zijn uit de gesprekken met de partners ook enkele ruimtelijke opportuniteiten of knelpunten naar voor gekomen, bv. acties die niet via landinrichting gerealiseerd (kunnen) zijn.

a) Veerkrachtige dorpen

De provincie Antwerpen zet vanuit verschillende diensten in op een gedifferentieerd dorpenbeleid. In 2017 en 2018 worden vanuit de provincie Antwerpen in enkele Merodegemeenten meerdere pilootprojecten uitgetest om enerzijds een mentaliteitswijziging te realiseren op het vlak van wonen en anderzijds de (sociaaleconomische) veerkracht van dorpen te vergroten. Het doel is om deze participatiemethodieken uit te testen zodat deze later over de ganse provincie kunnen uitgerold worden. Ook kunnen deze methodieken een inspiratie zijn voor de andere provincies. Na de visievorming kunnen deze methodieken later doelgericht ingezet worden in het projectgebied.

Zo loopt in de gemeente Westerlo het traject geWOONtebreker ‘Zorg en Wonen’ van de dienst Wonen ten einde. De coördinator van het strategisch project is lid van het kernteam en heeft het afgelopen jaar verschillende workshops (nulmeting, geWOONtebreker on tour, scenarioworkshop) mee begeleid. Op 29 januari 2018 vond het afsluitend beleidsgesprek plaats. Hier werd samen met het schepencollege de resultaten van het traject besproken. In 2019 wordt het traject opgestart in

11


een reeks andere gemeenten in de provincie Antwerpen. Voor de gemeenten die reeds een traject hebben doorlopen, zal een gezamenlijke leersetting (de studio) ontwikkeld worden. Slim Wonen en Leven heeft onderzoek laten uitvoeren naar de mogelijkheden om geWOONtebreker op Vlaams niveau over te nemen. Daarvoor wordt op Vlaamse niveau, in nauwe betrokkenheid met de provincies, een online bevragingstool ontwikkeld, volgens een reeds doorlopen traject in Malle rond denser wonen.

In de gemeenten Hulshout en Laakdal is in 2017 het PDPO-project ‘Veerkrachtige dorpen’ van start gegaan. De provinciale dienst Landbouw- en plattelandsbeleid trekt dit project in samenwerking met de vzw Rurant en het Innovatiesteunpunt. Het doel is om de sociaaleconomische veerkracht van een dorp in de gemeente Hulshout en Laakdal te versterken door middel van een participatietraject met de inwoners van het dorp. Beide gemeentebesturen hebben een voorstelling gekregen van de resultaten van de analysefase uit de dorpenmonitor van de UA en de interviews/focusgroepen met sleutelfiguren uit de dorpen. In april en mei 2018 vonden de startmomenten voor de inwoners van de dorpen Hulshout en Groot-Vorst plaats. In Hulshout daagden maar enkele deelnemers op voor het startmoment omwille van een fout gelopen communicatie vanuit de gemeente naar de inwoners. Door de legislatuurwissel lag het proces een tijdje stil. Het volgend startmoment zal in afstemming met gemeente Hulshout bepaald worden. In Groot-Vorst werd het participatietraject doorlopen en resulteerde dit in een concreet actieplan. Uit het project kwamen al twee actie die op korte termijn zullen worden uitgevoerd: de opstart van een dorpscomité en de opstart van een Food Hub (i.s.m. steunpunt Korte Keten), waar onder meer een boerenbelevingsmarkt zal georganiseerd worden. Sinds begin 2019 kunnen inwoners en verenigingen mee nadenken over de concrete invulling van de hub. Deze moet immers een plaats worden van en voor de inwoners van Groot Vorst. Op 19 juni waren zij vanaf 19u30 welkom in de pastorij voor een infomoment en om de eerste ideeën te helpen verzamelen. Inwoners kunnen de evolutie volgen via een eigen Facebookpagina genaamd HUB Groot-Vorst.

De coördinator van het strategisch project stimuleert de gemeente Laakdal mee waar mogelijk om ook de andere acties uit het actieplan uit te voeren.

De instrumenten geWOONtebreker en ‘Veerkrachtige dorpen’ zijn door de provincie Antwerpen ontwikkeld om samen met de lokale besturen én hun inwoners de uitdagingen van de toekomst in de dorpen aan te pakken. Beide instrumenten werden tijdens een inspiratiesessie gepresenteerd op 29 mei 2018. Omdat meerdere Merodegemeenten als pilootgemeenten fungeerden waarin deze methodieken uitgetest werden, heeft de coördinator van het strategisch project niet alleen vertegenwoordigers van alle Merodegemeenten uitgenodigd maar ook van de provincies Limburg en Vlaams-Brabant.

Net zoals de andere provincies wil het provinciebestuur van Vlaams-Brabant als streekmotor samenwerken met de steden en gemeenten, door in te zetten op kernversterking. De provincie wil een aantal instrumenten, strategieën en ingrepen testen in de praktijk door middel van een subsidieoproep voor gemeentelijke pilootprojecten m.b.t. een visieontwikkeling ruimtebehoefte wonen in kernen, een masterplan kernontwikkeling op basis van mobiliteit, beeldkwaliteit, erfgoed, voorzieningen, of een strategie en instrumenten om ongewenste ontwikkelingen af te remmen,… Het doel van deze pilootprojecten is enerzijds om er als provincie zelf uit te leren om de toekomstige provinciale beleidskaders beter af te stemmen op de haalbaarheid. De pilootprojecten moeten

12


anderzijds tot concrete realisaties kunnen leiden en andere lokale besturen inspireren tot gelijkaardige initiatieven. Gemeentebesturen konden tot 15 april 2018 een projectvoorstel indienen waaruit het provinciebestuur een selectie maakt. De geselecteerde projecten krijgen ondersteuning van een studiebureau dat gefinancierd wordt door de provincie Vlaams-Brabant. De coördinator van het strategisch project heeft voorafgaand aan de lancering van de oproep gepolst bij de omgevingsambtenaren van de gemeenten Aarschot, Diest en Scherpenheuvel-Zichem naar de eventuele interesse en mogelijke projectideeën. De projectideeën van Aarschot en Scherpenheuvel-Zichem waren volgens de dienst ruimtelijke planning onvoldoende ambitieus. De vraag naar projectvoorstellen rond het afremmen van ongewenste ontwikkelingen in beide gemeenten werd omwille van de nakende gemeenteverkiezingen dan weer niet opportuun beschouwd door beidde gemeentebesturen. Hierdoor zijn er uiteindelijk geen projectvoorstellen ingediend vanuit de gemeenten Aarschot, Diest of Scherpenheuvel-Zichem.

Het Innovatiesteunpunt wenst in meerdere gemeenten in Noord-Hageland aan kernversterking te doen via het project ‘rommelplekjes’. De bedoeling van het project is om samen met inwoners van een dorp/wijk/buurt een verloederd plekje te herwaarderen tot ontmoetings- en/of verblijfsplaats met een groen karakter. Vanuit het strategisch project zijn in januari 2018 de gemeentebesturen van Aarschot, Scherpenheuvel-Zichem en Diest bevraagd naar hun interesse om deel te nemen aan dit project. Uit enkele mogelijke locaties in Aarschot is uiteindelijk een terrein in de dorpskern van Wolfsdonk (Aarschot) geselecteerd om op te nemen in de subsidieaanvraag. Ook de gemeente gaf in juni 2018 enkele potentiële locaties door die nog verder afgetoetst moeten worden op wenselijkheid en haalbaarheid. In januari 2019 werd een subsidieaanvraag voor het project ingediend in de oproep voor plattelandsprojecten van de provincie Vlaams-Brabant. In het project zullen drie plekjes via een participatietraject heringericht worden. Twee van de plekjes liggen in de Merode: een braakliggend terrein in Vleugt (Diest) en de site rond de voormalige school van Wolfsdonk (Aarschot). Indien de subsidie verkregen wordt, zal het project uitgevoerd worden in 2019-2020. De coördinator van het strategisch project onderhield het contact met de stad Diest en werkt de subsidieaanvraag mee uit.

Om de uitrol van de doelstellingen en principes van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (BRV) op het terrein te realiseren, is er volgens het departement Omgeving nood aan trajecten om samen met partners te leren, ervaringen te delen en op te bouwen. Met een eenmalige subsidie van 100.000 euro nodigde het departement Omgeving elke provincie uit om een gezamenlijk leertraject op te zetten. Deze BRV-proeftuinen moeten een band leggen tussen lokale uitdagingen, provinciale prioriteiten en het Vlaamse omgevingsbeleid rond het BRV. De provincie Antwerpen kiest in haar nieuwe ruimtelijke visie in voorbereiding voor een veerkrachtige ruimte waar zuinig ruimtegebruik centraal staat. Deze principes wilt de provincie vertalen in een krachtdadig, uitvoerbaar beleid. Kernversterking is hierbij het uitgangspunt. Doordat er in Vlaanderen – en bijgevolg ook in de provincie Antwerpen – heel wat lintbebouwing is, vallen hier heel wat winsten wat betreft zuinig ruimtegebruik te boeken. De provincie Antwerpen wil daarom de gemeenten van haar grondgebied sensibiliseren om het verder aansnijden van woonlinten en slecht gelegen woonuitbreidingsgebieden tegen te gaan. In diverse beleidsdocumenten is verdichting en ontsnippering opgenomen maar de concrete uitvoering van dit beleid blijkt echter moeilijker in handen te nemen. Dit om allerlei redenen: de grote juridische voorraad aan bebouwbare percelen, het huidig instrumentarium dat niet altijd even makkelijk inzetbaar is, de financiële impact van bepaalde beleidsbeslissingen,… De proeftuin ingediend door de provincie Antwerpen handelt over de opmaak van een toolkit voor het opzetten van een vereveningsmechanisme om kernversterking te realiseren. Concreet gaat het om

13


een juridisch-ruimtelijk onderzoek naar de mogelijkheden van een vereveningsinstrument dat moet leiden tot selectieve verdichting en kernversterking gecombineerd met een ontsnippering van de bebouwingslinten in de open ruimte. Dit gebeurt aan de hand van gebiedsgericht onderzoek. Naast het onderzoek focust de proeftuin vooral op de inzetbaarheid van deze instrumenten op het terrein. Als case is geopteerd voor de gemeente Herselt. Het resultaat van de opdracht klaart uit hoe de gemeente Herselt ontlinting effectief kan realiseren (via ontwerpmethodieken) én hoe de gemeente dit juridisch kan verankeren en praktisch kan aanpakken. Het doel van de opdracht is om op basis van de case in Herselt de set van instrumenten toepasbaar te maken voor de andere gemeenten (gemeentegeneriek). Gezien de woonlinten gemeente-overschrijdend doorlopen, bestaat een deel van de opdracht er ten slotte ook in om te onderzoeken of de instrumenten op een hoger schaalniveau (intergemeentelijk) ingezet kunnen worden. Het gebiedsprogramma De Merode kan hierbij een gebiedscase zijn om deze aanpak af te toetsen.

b) Duurzame open ruimte

Vlaanderen beter beschermen tegen overstromingen van de Schelde en haar zijrivieren. En tegelijk de waardevolle Scheldenatuur een boost geven. Dat is het doel van het Sigmaplan. Het Sigmaplan gaat over veiligheid, natuur, recreatie en economie. In de Merode liggen twee projectgebieden van het Sigmaplan: de Vallei van de Grote Nete en de Demervallei. Het strategisch project de Merode probeert afstemming te zoeken tussen beide projecten en andere projecten in de Merode.

Om zowel verdroging als wateroverlast het hoofd te bieden, wordt het geactualiseerde Sigmaplan ‘vallei van de Grote Nete’ door ANB en de Vlaamse Waterweg uitgevoerd op het terrein. Dat plan moet onder meer de realisatie van het natuur- en waterbergingsproject voor de vallei van de Grote Nete mogelijk maken. Hiervoor wordt de vallei van de Grote Nete opgesplitst in drie deelgebieden. Tussen Hellebrug en Herenbossen (Nijlen-Hulshout) en in het Zammelsbroek (Geel) ligt de klemtoon op het herstel van de natuurlijke vallei (natte natuur). In het middendeel ‘ter Borght-De Merode’ wordt het waterbufferend vermogen van de vallei benut ter bescherming tegen overstromingen via de realisatie van een gecontroleerd overstromingsgebied. In 2013 ontwikkelden Delva Landscape Architects en Technum in opdracht van ANB en de Vlaamse Waterweg een toeristisch-recreatieve visie met resulterende valleiroute. Voor het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan is in februari 2017 een plenaire vergadering georganiseerd. Het in te richten valleigebied is grotendeels in eigendom van ANB, de Vlaamse Waterweg, VLM en Natuurpunt (verdere verwerving loopt nog). De uitvoering van enkele kleinere projectonderdelen is reeds gestart (realisatie Liniebrug en amfibiepoelen in Hulshout). De grote infrastructuur- en natuurinrichtingswerken van de verschillende deelgebieden starten in 2019-2020, waarbij aangevat zal worden met de inrichting van het Zammels Broek te Geel. Over de (toeristisch-recreatieve) inrichting van de deelgebieden stemden de projectleiders van Sigma in het verleden in sterke mate bilateraal af met de verschillende actoren (gemeenten, Natuurpunt, regionaal landschap,…). Op deze manier ontbreekt een coherente inrichting van de vallei van de Grote Nete. De coördinator van het strategisch project heeft op 19 januari 2018 een eerste werkgroep ‘natuur en recreatie Grote Nete’ samen geroepen met de projectleiders van Sigma, het regionaal landschap Rivierenland, Toerisme provincie Antwerpen (TPA), Natuurpunt en Kempens Landschap. Tijdens dit overleg gaf TPA aan een nieuwe projectmedewerker aan te zullen werven die het toeristisch-recreatief aspect op en langs de Grote Nete zal trekken. Op 16 maart 2018 kwam de werkgroep een tweede keer samen waarbij het toeristisch-recreatief potentieel van de verschillende deelgebieden toegelicht werd door de coördinator van het strategisch project en het regionaal

14


landschap Rivierenland. De derde bijeenkomst van de werkgroep vond plaats op 8 juni 2018. Tijdens dit overleg werden de resultaten van de inventarisatie en de gesprekken met de verschillende partners besproken alsook de globale krijtlijnen en een plan van aanpak voor de opmaak van een toeristisch-recreatieve visie voor de ganse Grote Nete van Lier tot en met het Grote Netewoud. De projectmedewerker van TPA verwerkte samen met de betrokken actoren per deelgebied in juni-september bilateraal de input van de gemeentebesturen. Op dinsdag 23 oktober 2018 kwam de werkgroep samen om de resultaten van de inventarisatie te bespreken en aan te vullen. Sinds begin 2019 staat dit project op hold, vanwege het wegvallen van de projectmedewerker bij TPA die het toeristisch-recreatief luik van het project coördineerde. TPA zoekt in de tussentijd een waardige opvolger voor dit project, zodat een nieuwe toeristisch-recreatieve visie uitgewerkt kan worden door de werkgroep. Deze werkgroep zal verder bouwen aan de doelstelling ‘Duurzame open ruimte’ van het SP, door in te zetten op een recreatief medegebruik van de buitengebied. Om zowel de natuur-, bos- en landbouwfunctie in het buitengebied te behouden en eveneens een antwoord te bieden op de stijgende vraag naar toerisme en recreatie, moet er slimmer gebruik gemaakt worden van de beschikbare ruimte in het buitengebied. Meervoudig ruimtegebruik of recreatief medegebruik biedt namelijk een antwoord op deze vraag.

Gelet op het reeds lopende strategisch project voor de Demervallei beperkt de rol van de coördinator van het strategisch project de Merode zich enkel tot opvolging (o.a. via de werkgroep Toerisme en recreatie). Op deze manier wordt bekomen dat acties uit beide strategische projecten afgestemd worden op elkaar.Binnen het Sigmaproject Demervallei zullen tientallen afgesneden bochten (meanders) van de Demer opnieuw aangesloten worden op de rivier. Dat heeft een dubbel effect. Enerzijds geven de bochten extra stroomruimte aan de rivier, wat een troef is om overstromingen te voorkomen. Anderzijds geeft het een injectie aan de natuur in de verdroogde vallei. Op 14 januari starten tussen Diest en Scherpenheuvel-Zichem de voorbereidende werken om de eerste meander aan te takken.

De uitvoering van de landinrichtingsprojecten ‘Beddermolen’ en ‘Stoomzagerij en pastorie’ startte in 2018-2019. Het laatste landinrichtingsproject ‘Landschaps- en natuurherstel en onthaal’ voorziet in de realisatie van ecologische verbindingen in de open ruimtegebieden tussen de ingerichte natuurkerngebieden en ontbrekende onthaalelementen binnen de perimeter van het planprogramma. Ter voorbereiding van het inrichtingsplan werd door een werkgroep rond landschappelijke en ecologische verbindingen in de Merode een visiekaart (2012) uitgewerkt. Deze werkgroep bestond uit vertegenwoordigers van de VLM, de drie betrokken provincies, ANB, INBO, Natuurpunt, Boerenbond, Kempens Landschap en de regionale landschappen Noord-Hageland en Lage Kempen. Deze werkgroep heeft voorgesteld om voor bepaalde deelgebieden doelsoorten naar voor te schuiven waarrond gewerkt kan worden. Dit landinrichtingsproject werd samen met de planbegeleidingsgroep uitgewerkt. In 2017 werd de goedkeuringsprocedure opgestart waarbij het openbaar onderzoek in het najaar van 2017 werd georganiseerd. De uitvoering van dit landinrichtingsproject gebeurde via infrastructurele maatregelen en beheersovereenkomsten (op maat). Een volgende planbegeleidingsgroep is doorgegaan op 21 juni 2018. In die vergadering werden de aanpak rond en de reglementen voor de projectoproepen besproken.

Uit de relevante beleidsdocumenten komen verschillende strategische plekken naar voor die potenties bevatten voor de verdere toeristisch-recreatieve ontwikkeling van het gebied. Enkele van deze plekken zijn nog niet ingericht via landinrichting. Sommige hiervan worden gekenmerkt door

15


een ruimtelijke knelpunt (zonevreemdheid). Het natuur-educatief onthaal Mie Maan voor het groendomein Hertberg te Herselt en de watermolen te Oosterlo (Geel) maken geen onderdeel uit van het laatste landinrichtingsproject. De coördinator van het strategisch project heeft de relevante actoren samen gebracht en zal de voortgang van beide projecten verder opvolgen:

− Op de site van Mie Maan te Herselt zijn op dit moment een taverne en bovenliggend dienstgebouw voor het provinciaal groendomein Hertberg gesitueerd. De provincie Antwerpen huurt het bestaande gebouw deels in functie van de natuur-educatieve werking van het provinciaal groendomein Hertberg. Voor de verdere uitbouw van deze werking wenst de provincie Antwerpen de bestaande site en het gebouw in erfpacht te nemen en in te richten. Het gebouw is zonevreemd gelegen in agrarisch gebied waardoor de opmaak van een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan vereist is. De gemeente heeft voor dit deelgebied alsook twee andere deelgebieden IOK de opdracht gegeven om een RUP ‘Zonevreemde recreatie’ op te maken. De coördinator van het strategisch project heeft in functie van dit RUP voor het deelplan ‘Mie Maan’ een (visie)nota opgesteld. Na het overmaken van de visienota voor het deelplan ‘Mie Maan’ is IOK in het najaar van 2017 gestart met de opmaak van het RUP. In april 2018 heeft de deputatie hiervoor een samenwerkingsovereenkomst met de gemeente Herselt afgesloten.

− Aan de rand van het centrum van Oosterlo (Geel) staat de voormalige watermolen. De molen met molenhuis en bakhuis is in verval. De watermolen is in eigendom van de stad Geel, het molenhuis en de rest van het perceel is in particulier eigendom. De site ligt op de overgang van het centrum van Oosterlo en de vallei van de Grote Nete. De site van de watermolen is aangeduid als poort tot de Merode in het onthaalplan en de stad Geel heeft deze site aangeduid als pilootproject in het nieuwe ruimtelijk beleidsplan. Het terug watervoerend maken van de Molenlaak, een oude zijarm van de Grote Nete die door de site stroomt, is een actiepunt uit het wateruitvoeringsprogramma van de VMM. De particuliere eigenaar wenste de site te ontwikkelen waarbij het beschermde erfgoed gerestaureerd en herbestemd wordt (publieke functie), de gedempte Molenlaak terug watervoerend wordt gemaakt (VMM) en een nieuwe private ontwikkeling wordt uitgevoerd. Er is voor deze site reeds een ontwikkelingsvisie en masterplan opgemaakt. Voor deze ontwikkeling is de opmaak van een RUP vereist. Na de opmaak van de ontwikkelingsvisie en masterplan zijn er gesprekken geweest tussen de eigenaar en de stad Geel. Nadien zijn deze gesprekken stilgevallen. De coördinator van het strategisch project heeft de eigenaar gecontacteerd om de knelpunten te bespreken. Op vraag van het strategisch project heeft de stad Geel op 7 december 2017 de betrokken actoren – stad, Agentschap Onroerend Erfgoed, VMM, IOED de Merode, strategisch project de Merode – rond de tafel gebracht om de mogelijkheden en plan van aanpak te bekijken. Na dit overleg heeft de coördinator van het strategisch project de subsidiemogelijkheden in kaart gebracht. De huidige eigenaar wenst de site te verkopen. Hieromtrent zijn in 2018 gesprekken geweest met zowel de stad Geel als een potentiële particuliere kandidaat-koper. Verdere ontwikkelingen rond dit dossier zijn er momenteel niet.

− Op de stuurgroep van 23 november 2018 werd beslist dat Kempens Landschap een aanvraag zou indienen voor de verwervingssubsidie gekoppeld aan het strategisch project om het domein Ten Kapittelberg te verwerven. Het domein Ten Kapittelberg is gelegen in de gemeente Herselt en in het centrum van het projectgebied de Merode. Het is een

16


wijndomein gelegen op de zuidflank van een Diestiaanheuvel die zich uitstrekt van Diest tot Aarschot. Eeuwen geleden stond de zuiderflank van deze heuvelrug bekend als de Vlaamse Wijngaardgordel. De heuvel vormt ook de geografische overgang tussen Kempen en Hageland. Ten Kapittelberg vormt een structurerend reliëfelement en de verhevenheid in het landschap wordt geaccentueerd door de aanwezigheid van een bos en wijnranken. De verwerving van Ten Kapittelberg door Kempens Landschap past binnen het strategisch project de Merode, het geeft zekerheid dat het wijndomein verdergezet wordt. Ten Kapittelberg is een domein waar diverse functies nauw verweven zijn: landbouw, natuur, erfgoed, toerisme en recreatie. Kempens Landschap wil die verwevenheid en de ruimtelijke kwaliteit versterken. De site heeft heel wat potenties op het vlak van landschappelijke, cultuur-historische en toeristisch-recreatieve ontwikkelingen en zal op dat vlak ook een voorbeeldfunctie zijn en vele doelstellingen van het SP vervullen (duurzaam open ruimte, streekidentiteit, verhogen van de recreatieve waarde, etc…). Op het domein wordt een authentiek lokaal streekproduct geproduceerd. De link met de historische Vlaamse Wijngordel en de abdijen van Tongerlo en Averbode maakt het verhaal van het product nog rijker en zijn verankering met de streek alleen maar sterker. Ten Kapittelberg maakt mee de streekidentiteit van de Merode en zorgt mee voor een divers (wonen, erfgoed, natuur, water, recreatie, toerisme,…) maar verbindend verhaal waar inwoners zich mee identificeren. In het voorjaar van 2019 werden verwervingssubsidies verworven voor de aankoop van het wijndomein. Onder leiding van Kempisch Landschap werden de eerste onderhandelingsgesprekken gevoerd met de eigenaar om tot een overeenkomst te komen. Verdere ontwikkelingen rond dit dossier worden eind 2019/begin 2020 verwacht. In tussentijd worden verschillende scenario’s bedacht voor de invulling van de site. Zo kan het wijndomein op termijn eventueel fungeren als het nieuwe projectsecretariaat voor het Merodeteam. Bovenop deze functie zou de site ideaal kunnen evolueren naar een kwalitatieve onthaalpoort voor Landschapspark de Merode.

Meerdere gemeenten in het projectgebied zijn actief bezig met een beleid rond trage wegen. Het trage wegennetwerk is fijnmaziger en uitgebreider dan het recreatief wandelnetwerk de Merode. Verschillende gemeenten in het Merodegebied zijn op dit moment actief bezig met de trage wegen op hun grondgebied al dan niet met ondersteuning van de vzw Trage Wegen of een regionaal landschap:

− Inventarisatie + actieplan afgerond: Hulshout en Herselt (vzw Trage Wegen), Geel (regionaal landschap Kleine en Grote Nete)

− Inventarisatie, maar nog geen actieplan: Diest− Gedeeltelijke inventarisatie + actieplan: Westerlo (vzw Trage Wegen) en Scherpenheuvel-

Zichem (vzw Trage Wegen, Interleuven, VLM)− Inventarisatie (recent) opgestart: Laakdal (vzw Trage Wegen) en Diest (ondersteuning nog

onbekend)− In het kader van de toeristisch-recreatieve visie voor de Demervallei werd voor dit gebied

een inventaris en actieplan van de trage wegen opgesteld (Aarschot, Scherpenheuvel-Zichem en Diest).

− Onder impuls van het strategisch project en IOED de Merode heeft de gemeente Tessenderlo in 2017 bij de provincie Limburg een subsidie aangevraagd en verkregen voor de inventarisatie trage wegen in 2 deelgemeenten in 2018. Na het bevragen van de interesse

17


van de gemeente heeft de coördinator bij de provincie geïnformeerd naar de subsidiemogelijkheden en deze meegedeeld aan de gemeente. Hierop heeft de gemeente een subsidieaanvraag ingediend. Deze aanvraag werd goedgekeurd en in eind 2019 zal in samenwerking met de vzw Trage Wegen gestart worden met de inventarisatie van de gemeente Tessenderlo.

− Onder impuls van het strategisch project hebben de gemeente Herselt en Natuurpunt een projectsubsidie de Merode aangevraagd en verkregen voor de realisatie van een trage verbinding tussen de onthaalpoort VTC de Mixx in Herselt en de Grote Nete op het grondgebied van Hulshout. De coördinator heeft in dit geval de gemeente Herselt er op attent gemaakt om voor dit project een subsidieaanvraag in te dienen. Op vraag van de coördinator van het strategisch project heeft de gemeente Herselt de betrokken actoren op 6 april 2018 samengeroepen om een stand van zaken op te maken.

Uit bilaterale gesprekken met de gemeenten blijkt dat de uitwerking van (gemeentegrensoverschrijdende) trage wegen na de inventarisatie moeizaam loopt. De gemeenten Herselt en Hulshout zijn hierbij sterk vragende partij naar procesondersteuning in functie van de uitwerking en realisatie van enkele gemeentegrensoverschrijdende trage wegen. De coördinator van het strategisch project bekijkt daarnaast de mogelijkheden om de inventarisatie van trage wegen gebiedsdekkend te maken voor de Merode.

Het project ‘agrarisch hergebruik van landbouwinfrastructuur’ van de dienst Landbouw- en plattelandsbeleid van de provincie Antwerpen werd in 2017 weerhouden voor een PDPO-subsidie. Dit project wil instrumenten uittesten om agrarisch hergebruik te stimuleren. De coördinator van het strategisch project heeft de projectleider van het PDPO-project in contact gebracht met de gemeente Herselt, waarna deze gemeente heeft beslist om te participeren in dit project. De feitelijke situatie in zes participerende gemeenten Brecht, Essen, Kalmthout, Wuustwezel, Kasterlee en Herselt vormt het vertrekpunt. Het project bestaat uit twee delen, enerzijds een inventarisatie van de functies en het patrimonium in agrarisch gebied en visievormingsfase en anderzijds een doorrekening van (financiële) instrumenten die noodzakelijk zijn om agrarisch hergebruik te stimuleren. In 2018 zal hiervoor een externe opdracht uitbesteed worden. De gunning van deze opdracht is in het voorjaar van 2018 afgerond, en de inventarisaties – in de 1ste fase – kunnen starten. Eind oktober 2018 werd de inventarisatiefase voltooid. Sindsdien werkte de dienst Landbouw- en Plattelandsbeleid van de provincie Antwerpen aan een visievorming en participatietraject. In een latere fase volgt een erfgoedtoets.

De landbouwraad van Laakdal heeft in september 2017 een kennismakingsgesprek gevraagd met het nieuwe Merodeteam. Hier is de vraag gesteld of en wat het plattelandsproject de Merode kan betekenen voor de landbouw in de streek. In navolging van deze vraag werd op 9 november 2017 een eerste brainstormsessie georganiseerd met vertegenwoordigers van Boerenbond, Eco², Rurant en Hooibeekhoeve. De volgende drie vragen vormden de basis voor dit overleg: 1) Wat is de vraag vanuit de landbouwsector in de Merode (knelpunten, kansen)?, 2) Hoe kan het gebiedsprogramma de Merode hiertoe bijdragen? en 3) Hoe kan dit waargemaakt worden (actoren, financiering, timing)? Uit dit overleg zijn enkele potentiële thema’s naar voor gekomen die verder onderzocht moeten worden. Om deze verder uit te werken zijn meerdere werksessies georganiseerd in het voorjaar van 2018. Uit deze werksessies is het projectidee ‘FABulous Farmers’ ontstaan dat op 26 april 2018 is ingediend in de eerste stap van de 7de oproep van het Europese subsidiekanaal Interreg NW-Europe. Het projectidee werd goedgekeurd in stap 1. Het projectidee werd inhoudelijk,

18


organisatorisch en financieel (werkpakketten, samenstelling partnerschap, budget) verder uitgewerkt en ingediend in stap 2 van de oproep op 31.10.2018. Het Merodeteam organiseerde daarvoor een eerste internationale partnermeeting op 27 en 28 juni 2018 in het Merodegebied. De coördinator van het strategisch project schreef mee aan het deel van de projectaanvraag dat handelt over de Merode. Daarnaast zocht de coördinator naar een geschikt partnerschap om het project uit te voeren in de Merode. Half januari 2019 kwam het bericht dat het project werd goedgekeurd en de gevraagde subsidie zal ontvangen. Het project zal geleid worden door Hooibeekhoeve en agrobeheercentrum Eco². Daarnaast zijn volgende partners betrokken bij de uitvoering van het project in de Merode: provincie Antwerpen, ILVO, Rurant en BioBest. VLM, provincie Vlaams-Brabant en provincie Limburg zijn geassocieerde partners en volgen het project om de resultaten te gebruiken in hun eigen werking. Daarnaast wordt met de Europese partners samengewerkt om kennis uit te wisselen. 'FABulous Farmers' heeft tot doel de acceptatie en implementatie van functionele agrobiodiversiteit (FAB) door boeren en andere grondbeheerders te versnellen. FAB verwijst naar bedrijfsbeheerpraktijken die elementen van biodiversiteit versterken en exploiteren voor hun rol bij het leveren van ecosysteemdiensten (bestuiving, bodemvruchtbaarheid, waterconservering, plaag- en ziektebestrijding) en hierdoor de behoefte aan externe inputs drastisch verminderen, vergeleken met het traditionele 'lineaire' voedselproductiemodel. Dit levert voordelen op voor boeren, de samenleving en het milieu (hogere opbrengsten en kwaliteit van landbouwgewassen, verminderde residuen, verbeterde waterinfiltratie,…). Het project zal kennis en praktische ervaringen over FAB genereren en uitwisselen tussen boeren, wetenschappers, burgers en beleidsmakers om een gebiedsgerichte benadering te realiseren in 12 proefregio's in de gehele NWE-regio. Gebiedsspecifieke FAB-oplossingen zullen gezamenlijk worden ontwikkeld, getest en geëvalueerd op ecologisch functioneren en economische rentabiliteit en aangetoond in de proefregio's die een snelle en effectieve implementatie door boeren en grondbeheerders in NW-Europa mogelijk maken. De Merode treedt hierbij op als een proefregio in het project waarin de FAB-praktijken gebiedsspecifiek zullen vertaald worden. Dat omvat enerzijds een demonstratie en effectieve implementatie op bedrijven van particuliere landbouwers. Anderzijds wordt ook het omgevende landschap betrokken via het partnerschap de Merode om maatregelen te nemen die de landbouwbedrijven versterken. De Merode kan een voorloper worden op vlak van functionele agrobiodiversiteit, circulaire agrosystemen en het bevorderen van de wisselwerking tussen landbouw en natuur.

Op vraag van het strategisch project is samen met Natuurpunt de mogelijkheid onderzocht om verschillende meer kleinschalige natuurontwikkelingsprojecten en de vraag naar de ontsluitingsmogelijkheden via knuppelpaden in moeilijk toegankelijke natuurgebieden te bundelen in het kader van de aankomende oproep ‘projectsubsidies natuur’ van ANB. Via mogelijke cofinanciering vanuit de Merode (eventuele volgende oproep voor projectsubsidies vanuit de Merode in 2018) kan zo een grotere subsidieaanvraag ingediend worden. Op deze manier kan de projectsubsidie de Merode een sterke hefboomfunctie voor verdere natuurontwikkeling in het gebied hebben. Op 30 januari 2018 is hieromtrent verder overleg gepleegd met Natuurpunt. Op 9 maart 2018 zijn de geplande acties op vlak van natuurontwikkeling en -ontsluiting tijdens de werkgroep eigenaars en beheerders geïnventariseerd. Tijdens deze werkgroep heeft ANB ook de nieuwe projectsubsidie natuur toegelicht. Door Natuurpunt en de VLM zijn vervolgens meerdere subsidieaanvragen ingediend. Voor de cofinanciering van deze projecten werden in het najaar van 2018 vijf aanvragen ingediend in het kader van de projectsubsidie ‘de Merode, prinsheerlijk

19


platteland’. Van die aanvragen werden vier goedgekeurd. De subsidie van de Merode wordt daarbij aangewend als cofinanciering voor de projectsubsidie natuur. Alle goedgekeurde projecten hebben als doel natuurherstel. Zo werden in het voorjaar van 2019 de eerste elektriciteitspalen verwijdert in samenwerking met EANDIS aan de Voortberg in Scherpenheuvel-Zichem, een plankenpad, kijkplatform en meerdere infoborden geplaatst in Averbode Bos en Heide en de bestrijding gestart van verschillende exoten (bamboe, Japanse duizendknoop & Rododendron) in het Elzenbroekbos.

Verdere acties voor 2019 zijn het aanplanten van Knoteiken aan de Voortbrug, herstellen en opwaarderen van historische dreven in Averbode bos en Heide, afvissen van wateren en ontstronken in Elzenbroekbos. De projecten ogen op een opleveringsdatum tussen eind 2019 en eind 2020.

Het wandelnetwerk de Merode is zeer uitgebreid maar loopt niet door grote delen van de gemeenten Aarschot en Diest. Zij zijn dan ook al lange tijd vragende partij om het wandelnetwerk uit te breiden en de provincie Vlaams-Brabant ziet voldoende potentieel in Aarschot en Diest om het wandelnetwerk de Merode uit te breiden. De uitbreiding van het wandelnetwerk geeft uitvoering aan doelstellingen uit het integraal plan de Merode. Met de ontwikkeling van het landschapspark in het vooruitzicht, kan de uitbreiding van het wandelnetwerk zorgen voor een betere ontsluiting van het landschapspark. Zo kunnen de stations van Aarschot en Diest startpunten vormen voor een bezoek aan de Merode (cfr. Groene Halte). Ook de stadscentra van Aarschot en Diest kunnen verbonden worden met het wandelnetwerk de Merode. Dat kan mogelijkheden bieden voor toeristen om verschillende activiteiten in de Merode te combineren. Door de uitbreiding van het wandelnetwerk de Merode, wordt dit verbonden met het bestaande wandelnetwerk Hagelandse Heuvels en het wandelnetwerk Demer & Dijle, dat in 2019 van start gaat. Aarschot en Diest kunnen zo hun scharnierfunctie in de Merode, tussen Kempen en Hageland verder uitbouwen. De uitbreiding van het wandelnetwerk is gepland in 2019-2020: 1) Inventarisatie op het terrein, 2) vernieuwen bestaande kaarten en 3) plaatsing infrastructuur. Begin 2019 werd een medewerker aangeworven door regionaal landschap Noord-Hageland voor de uitbreiding van het wandelnetwerk. De coördinator van het strategisch project plant in het najaar van 2019 een overleg met de verschillende partners om verdere afspraken te maken ivm een gestroomlijnde wandelkaart (doorheen de verschillende provincies) en beheersplan.

c) Streekidentiteit

Label de Merode

Het label/merk ‘de Merode, prinsheerlijk platteland’ wordt sinds 2016 toegekend aan ondernemers die producten of activiteiten aanbieden die beantwoorden aan de kwaliteiten de Merode. Het label is een belevingslabel dat symbool staat voor de producten en activiteiten die het verhaal van de Merode uitdragen. Ondernemers en organisaties uit de streek gebruiken dit label omdat zij met hun producten en activiteiten gasten verder willen laten kennis maken met het gebied de Merode (zoals beschreven in het integraal plan). Door het label verder kwaliteitsvol uit te bouwen, gaan de producten en activiteiten zelf mee de sterkte van de Merode bepalen. Sinds de eerste oproep in het najaar van 2016 zijn er in de tussentijd nog 3 oproepen geweest (laatste daterende van najaar 2018). Op deze manier hebben reeds 33 producten/diensten/organisaties een Merodelabel ontvangen. Voorbeelden zijn: restaurant Westelhof uit Westerlo, de hoevewinkel van de Vliertuin, eetgelegenheid/café de Heerlyckheid uit Scherpenheuvel, streekbier Ne Flierefluiter uit Westerlo,

20


B&B Welcome Home uit Eindhout, afspanning den Eik uit Veerle, de Vlaspit uit Scherpenheuvel, het Klompenmuseum in Veerle, paardenboerderij de Poedertoren uit Herselt, B&B Zinnen en Minnen uit Herselt, B&B Art of Dreams uit Laakdal, Yoga Natuurlijk in Herselt, ontbijt- en lunchbar Kasteel Kaneel in Eindhout, etc… Een werkpunt van het label waren de voordelen ervan. Niet iedere ondernemer begreep welk voordeel hij of zij uit dit label kon halen. Samen met de jury en Rurant werd het labelbeleid geëvalueerd en verbeterd. Zowel het aanvraagformulier alsook het reglement werden onder handen genomen. De uitkomst was een verbeterd reglement met een sterke focus op het duurzaam karakter van de samenwerking tussen de Merode en lokale ondernemers. Het label werd omgedoopt tot een ‘belevingslabel’ op ondernemersniveau, waarbij de streekidentiteit en beleving van de Merode hand in hand gaan. De labelhouders worden met name ambassadeurs van het gebied en stralen met hun product of dienst de kwalitatieve waarden van de Merode ook uit. De voordelen werden tijdens deze revisie ook duidelijker omschreven. Zo zijn labelhouders bevoorrechte partners in promotiecampagnes van de Merode alsook van externe organisaties (bv Toerisme Provincie Antwerpen). Verder werden verschillende vormingsmomenten doorheen het jaar georganiseerd voor labelhouders. In maart 2019 werd voor de tweede keer een workshop Storytelling georganiseerd waarbij ondernemers in de Merode leerden hoe ze hun product of dienst beter kunnen promoten door het verhaal van de Merode te integreren in hun onderneming. overigens krijgen houders van het label een prominentere plaats op de website, samen met een persoonlijke webpagina. Andere voordelen: 1 jaar gratis lidmaatschap bij vzw de Merode Ondernemers, gratis deelname aan de jaarlijkse Merodehappening en verschillende netwerk- en brainstormmomenten.

Merodehappening

Tijdens de jaarlijkse Merodehappening kan jong en oud proeven van alle troeven die het Merodegebied te bieden heeft. Na Laakdal in 2017, vond op zondag 16 september 2018 de jaarlijkse Merodehappening plaats in Hulshout. Het partnerschap de Merode sloeg terug de handen in elkaar om er samen met lokale ondernemers, verenigingen en artiesten een gezellige dag van te maken voor inwoners en bezoekers. Via de streekproducten- en vrijetijdsmarkt konden bezoekers kennis maken met de verschillende streekproducten en toeristische bezienswaardigheden van het Merodegebied. Lokale straatartiesten en muzikanten zorgden voor een gezellige sfeer. Bezoekers die graag het kenmerkend aspect van de rust in de Merode wilden opzoeken konden via een mooie wandeling langs de Grote Nete naar Hof Ter Borght wandelen, waar verschillende activiteiten werden georganiseerd rond dit thema.

De volgende editie van de Merodehappening zal op 15 september 2019 plaatsvinden in Meetshovenbos in Aarschot.

Overige acties

De vzw de Merode ondersteunt via de projectsubsidie ‘de Merode, Prinsheerlijk platteland‘ verschillende projecten van partners (financieel) die de streekidentiteit bevorderen. Voorbeelden hiervan zijn het tiendaagse Tapasfestival georganiseerd door de Merodeondernemers, het Verhalenfestival van 6 gemeenten, het Merodefestival met muzikale erfgoedwandelingen, de inrichting van een streekproductenshop, de aanleg van een knuppelpad, etc. De projectoproep werd

21


reeds twee keer gelanceerd: in juni 2017 en in juni 2018. De volgende oproep zal aankomende zomer uitgestuurd worden.

Om de betrokkenheid van de inwoners van het Merodegebied te vergroten, werd in 2018 vanuit het strategisch project een wedstrijdvoorstel uitgewerkt voor de verkiezing van de mooiste plekjes van de Merode. Op basis van de bespreking tijdens de werkgroep Toerisme en recreatie in februari 2018 is een aangepast voorstel aan de raad van bestuur voorgelegd op 24 april 2018. Dit voorstel werd op basis van de geformuleerde opmerkingen herwerkt en goedgekeurd op de raad van bestuur van 6 juni 2018. In juni-juli 2018 werd een oproep gelanceerd naar de inwoners van de Merodegemeenten om hun mooiste plekje in te sturen naar het projectsecretariaat. In totaal kwamen er 19 inzendingen binnen, waarvan de winnaar in het voorjaar van 2019 samen met de werkgroep toerisme werd gekozen. Deze persoon won een geschenkmand vol streekproducten uit de Merode.

Samen met Toerisme Kempen wordt op 21 oktober 2019 een ambassadeursdag de Merode georganiseerd voor inwoners/ondernemers/ambtenaren met een hart voor de Merode. Tijdens deze dag worden de deelnemers geïnformeerd over de toekomstige plannen van Landschapspark de Merode. Verder zal er een workshop plaatsvinden waar we polsen naar de perceptie en de onderliggende meerwaarde van de Merode bij inwoners en ondernemers. Deze resultaten helpen het Merodeteam om betere inzichten te krijgen over hoe toekomstige acties optimaal ingevuld kunnen worden.

d) Alternatieve gebiedsfinanciering

De inrichting van het gebied vraagt om een kwalitatief beheer en handhaving Zo moeten de verschillende partners het meubilair in de huisstijl en de recreatieve routes onderhouden. Daarnaast zorgen stijgende bezoekersaantallen voor druk op het gebied en is extra toezicht en handhaving nodig. Anderzijds genereert de gebiedsontwikkeling ook extra inkomsten. Recreanten en toeristen die het gebied bezoeken geven heel wat uit bij lokale ondernemers. Het PDPO-project ‘visitor giving’ werd vanaf 2016 getrokken door Rurant vzw. In dit project werd onderzocht hoe de toenemende kosten enerzijds gekoppeld kunnen worden aan de toenemende opbrengsten anderzijds. Die afstemming leverde het afgelopen jaar heel wat inzichten in het gebied. Zo bestaat er bij ondernemers een groot draagvlak om te zoeken naar alternatieve financiering voor het gebied. Zij willen echter zeggenschap in het doel waaraan die middelen besteedt zullen worden. De partners zelf zijn terughoudend over alternatieve gebiedsfinanciering. Zij zien vooral bijkomende taken om de middelen te verzamelen en willen geen extra belasting van de ondernemers. De afgelopen maanden werd gezocht naar een vorm van alternatieve gebiedsfinanciering die de ondernemers enerzijds toelaat om middelen te verzamelen op een manier die zij verkiezen en anderzijds om de alternatieve financiering te kaderen in een groter geheel. De alternatieve gebiedsfinanciering werd gekoppeld aan het bestaande Merodelabel voor producten of diensten die het verhaal van de Merode uitdragen. Zo zullen ondernemers aan de slag gaan met het Merodeverhaal en tegelijk hun steentje bijdragen aan het gebied. Daarnaast biedt het de partners een duidelijk zicht op en verbondenheid met de alternatieve gebiedsfinanciering omdat het label beheerd wordt door het partnerschap. Gedurende het voorjaar van 2018 heeft Rurant dit concept verder uitgewerkt en geconcretiseerd. De labelhouders engageren zich om dit concept uit te testen in de praktijk d.m.v. een bijdrage per consumptie/activiteit/overnachting aan te rekenen, een gadget te verkopen en/of een donatiepotje

22


te plaatsen. Toerisme provincie Antwerpen werkte een plan en instrumenten uit voor ondernemers om te communiceren over ‘visitor giving’.

In het najaar van 2018 werd het project ‘Visitor Giving’ officieel overgeheveld van Rurant naar de projectcoördinator van het strategisch project. Hij zal dit project verder opvolgen en bijsturen waar nodig. Tijdens een brainstormsessie met de labelhouders in januari 2019 werd duidelijk dat bezoekers niet weten waarvoor de donaties juist gebruikt worden. Labelhouders stelden dan ook voor om een concretere actie te kiezen waardoor er eenvoudiger over gecommuniceerd kan worden. De projectcoördinator werkt dit verder uit. In de tussentijd beginnen de eerste gelden binnen te komen. Via een btw-loze factuur worden deze donaties geïnd bij de verschillende ondernemers.

Spoor 3: Samenwerking

Samenwerking vormt de kern van zowel het gebiedsprogramma als het strategisch project. Zeker een langdurige, constructieve samenwerking kan een sterke impuls zijn voor de ontwikkeling van een gebied. Door plekken, projecten en investeringen uit welbepaalde sectoren te bundelen, kunnen snellere en betere resultaten geboekt worden. Een aantal basisvoorwaarden zijn nodig om deze langdurige samenwerking in stand te kunnen houden: een goede overlegstructuur, duidelijke afspraken (onder meer over besluitvorming en bevoegdheden) en gezamenlijke mijlpalen.

In dit kader ondertekenden 22 partners het ‘Charter de Merode’ op 29 maart 2004. In 2013 werd het partnerschap van het plattelandsproject de Merode uitgebreid met de gemeentebesturen van Aarschot, Diest en Hulshout. In 2015 hebben de 9 betrokken gemeentebesturen en de provincie Antwerpen een intergemeentelijk samenwerkingsverband opgestart in de vorm van de projectvereniging de Merode. Binnen de projectvereniging werd een intergemeentelijke onroerend erfgoeddienst (IOED) opgericht. In de toekomst wenst de projectvereniging ook een erfgoedcel voor cultureel erfgoed op te richten. Eind 2018 stapte de provincie Antwerpen uit de projectvereniging de Merode, als gevolg van het dercreet van 13 mei 2016 tot wijziging van diverse bepalingen van het decreet van 6 juli 2001 houdende de intergemeentelijke samenwerking en het Provinciedecreet van 9 december 2005. In 2015 werd de subsidieaanvraag voor het strategisch project ingediend door de 3 provincies, VLM en 9 gemeenten. De overdracht van de regierol in de Merode van de VLM naar de provincies werd op vrijdag 20 oktober 2017 gevierd tijdens het evenement ‘de Merode draait door!’. Met het oog op een werkbare structuur werd nadien beslist om de vzw de Merode op te richten. Zo vond de oprichtingsvergadering van de vzw de Merode plaats op 27 oktober 2017. Deze vzw bestaat uit een raad van bestuur en een algemene vergadering.

De coördinator van het strategisch project vormt samen met de algemeen coördinator van het gebiedsprogramma en de coördinator van de IOED de Merode het coördinatieteam (Merodeteam). Ook een ambtelijke vertegenwoordiging van de 3 provincies vult het coördinatieteam op geregelde tijdstippen aan. Dit coördinatieteam verbindt de lijnen met elkaar, zowel inhoudelijk (thematisch) als procesmatig in de overlegstructuur.

Aangezien het gebiedsprogramma reeds over een complexe projectstructuur – vzw en projectvereniging – beschikt en de meeste kernactoren deel uitmaken van deze structuur, wordt in

23


het kader van het strategisch project geen nieuwe structuur opgezet. Het strategisch project is naast andere projecten (landinrichting, IOED, PDPO-project ‘visitor giving’, PDPO ‘Looboeren’) een onderdeel van het gebiedsprogramma waardoor ervoor geopteerd is om de organisatiestructuur van het strategisch project zoveel mogelijk aansluiting te laten vinden bij deze van het gebiedsprogramma. Het strategisch project is in deze zin een van de agendapunten die door de raad van bestuur van de vzw behandeld worden. Omwille van de drukke agenda van het gebiedsprogramma zal de stuurgroep van het strategisch project enkel bij elkaar geroepen worden indien er belangrijke zaken beslist moeten worden. In dat geval zullen de vergaderingen van de stuurgroep van het strategisch project (besluitvorming) samenvallen met of aansluiten op de vergaderingen van raad van bestuur van de vzw de Merode. Voor de besluitvorming in het kader van het strategisch project zal de raad van bestuur van de vzw dan uitgebreid worden met een afvaardiging vanuit het departement Omgeving.

Gelet op de thematische en interbestuurlijke complexiteit is geen eenduidige projectgroep voor het Merodegebied samengesteld. Voor de verschillende lopende projecten zijn er aparte stuurgroepen, projectgroepen en werkgroepen. De coördinator van het strategisch project en de coördinator van het gebiedsprogramma volgen de vergaderingen van die verschillende stuurgroepen op en hebben zo het overzicht van de verschillende lopende projecten. Waar mogelijk maakt het strategisch project zoveel als mogelijk gebruik van de bestaande thematische werkgroepen van het gebiedsprogramma die de verdere inhoudelijke en procesmatige werking op zich neemt (bv. toerisme en recreatie, eigenaars en beheerders,…). Voor andere lopende en nog op te starten projecten is en zal telkens een aparte stuurgroep en/of werkgroep opgezet worden (o.a. ‘wonen in de Merode’, ‘landschapsvisie de Merode’). De werkgroepen worden op ambtelijk niveau samengesteld met betrokken partners per beleidsniveau (gemeentelijk, provinciaal en Vlaams). Indien nodig/wenselijk wordt deze groep aangevuld met experts op het vlak van dat thema.

Organisatiestructuur de Merode

Spoor 4: Communicatie

Communicatie beslaat hier de brede zin van het woord. Omwille van de herkenbaarheid en uniformiteit van het gebiedsprogramma is het belangrijk om steeds vanuit het gebiedsprogramma te communiceren. De bestaande huisstijl en logo van de Merode (zie voorblad) worden momenteel

24


gebruikt voor het plattelandsproject en alles wat met ‘beleving’ te maken heeft (o.a. label). Om de herkenbaarheid en vertrouwdheid te verhogen zullen de huisstijl en het logo ook doorgetrokken worden binnen het strategisch project ‘De Merode: Wonen, werken en (be)leven in een prinsheerlijk platteland’. Door in te zetten op al deze vormen van communicatie wordt getracht de betrokkenheid van actoren en andere doelgroepen op een zo hoog mogelijk niveau te tillen om op die manier de draagkracht van het project te vergroten.

Naar aanleiding van de overdracht van de regierol van de VLM naar de 3 provincies dient een vernieuwde strategie opgesteld te worden om communicatie, betrokkenheid en draagvlak tussen de partners en andere betrokkenen te blijven garanderen. Hierbij wordt zowel interne communicatie (tussen partners) als externe communicatie (naar andere betrokkenen) onder de loep genomen. Zo vraagt de website van het gebiedsprogramma om een opfrissing. Hier krijgt dan het strategisch project ook een plaats. Het gebruik en de toepassing van de huisstijl en het logo zal hier ook onderdeel van uitmaken. Het gebiedsconcept landschapspark zal hierbij centraal staan. Naar aanleiding van het nog te voeren proces voor de ontwikkeling van landschapspark de Merode zal ook een communicatieplan opgemaakt worden (met o.a. vernieuwde website). Tijdens het jaargesprek d.d. 5 april 2018 met het departement Omgeving kwam naar voor de werkingsmiddelen van het strategisch project hiervoor aangewend kunnen worden. In het co-creatietraject rond landschapspark de Merode werd aandacht besteed aan de communicatie rond het landschapspark. Er werd een communicatiematrix opgesteld die verder wordt uitgewerkt tot communicatieplan wanneer de visie voor landschapspark de Merode voltooid is.

Op 8 mei 2019 zaten de algemene coördinator de Merode en de coördinator van het strategisch project samen met medewerkers van departementen ‘communicatie’ en ‘vrije tijd’ van provincie Antwerpen om de volgende stappen omtrent de vernieuwing van de website te bepalen. Uit dit overleg werd duidelijk dat de Merode nood heeft aan een communicatieplan en een functionele analyse van de website. Verder werd ons aangeraden om de gewenste doelgroep voor landschapspark de Merode te bepalen, waarop de website geoptimaliseerd kan worden. De eerste gesprekken met de verschillende communicatiebureaus worden momenteel voorbereid. Aangezien de website de hoofdpoort vormt voor de Merode, wordt deze als eerste behandeld. Verder wordt het onthaalplan herbekeken en geoptimaliseerd, samen met de werkgroep toerisme.

25

omgeving.vlaanderen.be · Web viewHet strategisch project ‘de Merode: Wonen, werken en (be)leven...

Documents

Transcript of omgeving.vlaanderen.be · Web viewHet strategisch project ‘de Merode: Wonen, werken en (be)leven...