Van kinderarts naar internist Transitie en diabetes? Ik had hier nog … · 2018-10-16 · student...
3
‘Ieder kalenderjaar kwam onze diabetes- verpleegkundige op de basisschool van onze dochter. Ieder jaar werd door haar en mij uitgelegd wat diabetes betekent en hielden we ze up-to-date. Ook het eerste jaar in het voortgezet onderwijs kwam ze trouw. Een super diabetesverpleegkundige met een hart van goud en zo veel geduld. Helaas staan (nog) niet alle scholen hier positief tegenover. Maar het kan wel!’ (aldus een moeder op Facebook). Drempels De afgelopen twee jaren zijn de volgende drie drempels binnen het onderwijs voor ons als stichting zichtbaar en voelbaar geworden: 1. ‘We durven niet’: een gevoelsargument, veelal op het niveau van de directie, het bestuur tot aan landelijke onderwijs- organisaties en vaak gehoord in verband met de vermeende aansprakelijkheid. 2. ‘We kunnen niet’: een praktisch argument, te kort aan handen en/of tijd in de klas. 3. ‘We willen niet: een principieel argument, in de trant van ‘zorg ligt niet op het bord van onderwijs en hoort daar niet’. In de praktijk versterken deze drempels elkaar. Vaak geeft een mix van deze drempels op verschillende niveaus de doorslag voor een leerkracht om bij- voorbeeld geen pompje te bedienen of een leerling te weigeren bij een internationale uitwisseling. Als stichting gaan we dit jaar de drempels verder analyseren, en met verschillende stakeholders in het onderwijs op zoek naar concrete oplossingen. De impact van de vrijblijvendheid op ouders is groot. Het levert logischerwijs ook de nodige stress op. Uit het onderzoek van Mark de Haas uit 2017 [1] waaraan 247 ouders uit het basis- en voortgezet onder- wijs meededen, blijkt school de grootste stressfactor voor ouders van een kind met diabetes te zijn. Dit geldt zowel voor het basis- als voor het voortgezet onderwijs. ‘Onze diabetesverpleegkundige is vlak na de diagnose op school geweest. Het was erg fijn voor de juf om vragen te kunnen stellen aan een deskundige. Ik was er blij mee dat ze alle tijd nam en aangaf altijd gebeld te kunnen worden indien nodig. Ik heb niets gemist. Ik denk dat de belangrijkste rol van de diabetes- verpleegkundige is het geven van informatie en het fungeren als vraagbaak voor de school, mocht er iets dringends zijn en de ouders niet direct bereikbaar zijn. Onze diabetesverpleegkundig is overigens altijd bereid om naar school te komen om uitleg te geven aan nieuwe leerkrachten van mijn zoon. We zijn erg blij met het diabetesteam in ons ziekenhuis!’ (aldus een moeder op Facebook). www.zorgeloosmetdiabetesnaarschool.nl Voetnoot (1) Onderzoek van Mark de Haas, mei 2017, respondenten basisonderwijs 167 en voortgezet onderwijs 80 « Negen tips voor diabetesverpleegkundigen om een significante bijdrage te leveren aan de diabeteszorg op school: Zorg dat je goed op de hoogte bent welke medische handelingen gegeven mogen en kunnen worden op school en onder welke voorwaarden. Alle informatie hierover is te vinden op onze website. Geef ouders bij de diagnose of bij het naar school gaan van het kind praktische informatie en handvatten over school mee. Het makkelijkst is door te verwijzen naar de informatie op onze website en daar ook een gids laten bestellen. Realiseer je dat je door je kennis en positie meer kunt betekenen voor ouders, leerlingen en de school dan alleen de uitleg over wat diabetes is. Je bent een relatief neutrale partij die met kennis van zaken kan uitleggen hoe andere scholen diabeteszorg succesvol aanpakken. Zodoende kun je hierin een bemiddelende rol vervullen. Het meest effectieve is als je dit kunt doen door met de ouders een bezoek aan school te brengen. En als dit niet mogelijk is, via de telefoon. Wanneer je voorlichting geeft aan schoolpersoneel, besteed dan net zoveel aandacht aan hoe je de diabeteszorg kunt inpassen in de routine op school als aan de aandoening diabetes als zodanig. Hierbij kan je ook de filmpjes van praktijkvoorbeelden over het basis- en voortgezet onderwijs gebruiken die op onze website staan. Bied aan ouders en school aan om achterwacht te zijn tijdens de schooluren. Dat school altijd mag bellen mochten ze de ouders niet te pakken kunnen krijgen en er dringende vragen zijn. Vraag regelmatig aan ouders en leerlingen hoe het gaat op school. Wat pakt school goed op, wat niet en waarom niet. Denk mee in oplossingsrichtingen. Als de thuiszorg wordt ingeschakeld, zorg dan voor een goede samenwerking en heldere communicatie tussen je team, de thuiszorg, school en ouders. Bouw met je team een overzicht van scholen op in je regio, waar leerlingen met diabetes op zitten en wat de ervaringen zijn. Geen tijd? Nodig ouders uit om op een prikbord in de wachtkamer hun ervaringen met de verschillende scholen in de buurt met elkaar te delen. Neem contact op met ons als stichting als jij, school, ouder of leerling vragen hebt, vastloopt of als je denkt dat een school zijn plichten verzaakt. Pas toen ik twee jaar later opnieuw van ziekenhuis wisselde, kwam ik erachter dat ik deze periode bij een transitiepoli had gelopen. De poli die jongeren ondersteunt in de overstap naar de volwassenenzorg. Mede door wat ik zelf had meegemaakt, wilde ik graag deelnemen aan het project ‘Betere transitie bij diabetes’ en het bij- behorende jongerenpanel om mijn ervaring te kunnen delen. Alles zelf doen ‘Je moet straks álles zelf doen.’ Dit zinnetje was mijn voorbereiding op de volwassenen- zorg, op het nieuwe hypo-beleid, op de ver- wachte zelfstandigheid en verantwoorde- lijkheid, op de nieuwe periode in mijn leven. Niet heel motiverend voor een 15-jarige, als je het mij vraagt. Ik kon mij dan ook niet voorstellen dat dit óveral in Nederland zo geregeld zou zijn. Transitiepoli’s Via Stichting ééndiabetes, de stichting voor en door jongvolwassenen met diabetes type 1, kwam ik in contact met het project ‘Betere transitie bij diabetes’. Door betrokken te zijn bij het jongerenpanel heb ik zelf mo- gen ervaren hoe transitiepoli’s in Nederland zijn opgezet en hoe het dus ook anders kan. We hebben als panelleden verschillende locaties bezocht door heel Nederland waar we een kijkje achter de schermen kregen. Ze namen ons mee in de gang van zaken en wij konden onze verwachtingen en ongezouten mening delen. Het was bijzonder om te er- varen hoe waardevol de mening en inzichten van de jongvolwassenen kunnen zijn voor het opzetten van een goede transitiepoli. En niet alleen voor de zorgverleners, maar ook voor mij als patiënt was het een waardevolle ervaring. Ik besefte mij tijdens de locatie- bezoeken pas hoe lastig het is om zoiets als een transitiepoli op te zetten en alles goed op elkaar te laten afstemmen. Persoonlijke aandacht Het belangrijkste wat ik in elk locatie- bezoek weer naar voren zag komen is dat het niet onderschat moet worden hoe belangrijk persoonlijke aandacht is en hoe noodzakelijk het is om psychosociale onderwerpen, vooruitzichten en de toe- komst te bespreken. Het klinkt zo vanzelf- sprekend, maar toch is dit nog een puntje van aandacht. Tijdig voorbereid worden en weten waar je aan toe bent! Door: Donja de Ronde, student Communication & Multimedia Design in Amsterdam Donja de Ronde (1996) studeert Communication and Multimedia Design in Amsterdam. Zij zit sinds begin 2018 in het bestuur van Stichting ééndiabetes en zet zich voor de stichting in als mediamanager. Donja was pas net anderhalf jaar oud toen ze diabetes type 1 kreeg, en kan zich geen leven zonder diabetes voorstellen. Donja gebruikt nu al vijf jaar de Omnipod en (als haar portemonnee het toelaat) de Freestyle Libre. « Transitie en diabetes? Ik had hier nog nóóit van gehoord. Ik was 18 jaar, zou gaan studeren in een andere stad en besloot over te stappen naar een ander ziekenhuis. Ik werd voor mijn gevoel in het diepe gegooid. De vaak drie uur durende carrousel-afspraken op de kinderpoli hadden ineens plaatsgemaakt voor de nog geen tien minuten durende afspraken met de internist. Voor mij was dit een wereld van verschil. Van kinderarts naar internist Transitie met diabetes? Heeft u stress van het feit dat uw kind naar school gaat met zijn/haar diabetes? 0% 10% 20% 30% 40% Ja, maar dit varieert per periode Ja, heel veel Ja, maar dat valt mee Nee, er is geen stress 24 25 diabetes pro - thema jeugd diabetes pro - thema jeugd THEMA THEMA
Transcript of Van kinderarts naar internist Transitie en diabetes? Ik had hier nog … · 2018-10-16 · student...
‘Ied
er k
alen
der
jaar
kw
am o
nze
dia
bet
es-
verp
leeg
kun
dig
e op
de
bas
issc
hoo
l va
n
onze
doc
hte
r. Ie
der
jaar
wer
d d
oor
haa
r
en m
ij u
itg
eleg
d w
at d
iab
etes
bet
eken
t en
hie
lden
we
ze u
p-t
o-d
ate.
Ook
het
eer
ste
jaar
in h
et v
oort
gez
et o
nd
erw
ijs k
wam
ze
trou
w. E
en s
up
er d
iab
etes
verp
leeg
kun
dig
e
met
een
har
t va
n g
oud
en
zo
veel
ged
uld
.
Hel
aas
staa
n (
nog
) n
iet
alle
sch
olen
hie
r
pos
itie
f te
gen
over
. Maa
r h
et k
an w
el!’
(ald
us
een
moe
der
op
Fac
eboo
k).
Dre
mp
els
De
afg
elop
en t
wee
jare
n z
ijn d
e
volg
end
e d
rie
dre
mp
els
bin
nen
het
ond
erw
ijs v
oor
ons
als
stic
hti
ng
zic
htb
aar
en v
oelb
aar
gew
ord
en:
1.
‘We
du
rve
n n
iet’
: e
en
ge
voe
lsa
rgu
me
nt,
vee
lal
op
he
t n
ive
au
va
n d
e d
ire
ctie
, he
t
be
stu
ur
tot
aa
n l
an
de
lijk
e o
nd
erw
ijs-
org
an
isa
tie
s e
n v
aa
k g
eh
oo
rd in
ve
rba
nd
me
t d
e v
erm
ee
nd
e a
an
spra
ke
lijk
he
id.
2.
‘We
ku
nn
en
nie
t’:
ee
n p
rak
tisc
h
arg
um
en
t, t
e k
ort
aa
n h
an
de
n e
n/o
f
tijd
in d
e k
las.
3.
‘We
wil
len
nie
t: e
en
pri
nci
pie
el
arg
um
en
t, in
de
tra
nt
van
‘zo
rg l
igt
nie
t o
p h
et
bo
rd v
an
on
de
rwij
s
en
ho
ort
da
ar
nie
t’.
In d
e p
rakt
ijk v
erst
erke
n d
eze
dre
mp
els
elka
ar. V
aak
gee
ft e
en m
ix v
an d
eze
dre
mp
els
op v
ersc
hil
len
de
niv
eau
s d
e
doo
rsla
g v
oor
een
leer
krac
ht
om b
ij-
voor
bee
ld g
een
pom
pje
te
bed
ien
en o
f ee
n
leer
lin
g t
e w
eig
eren
bij
een
inte
rnat
ion
ale
uit
wis
seli
ng
. Als
sti
chti
ng
gaa
n w
e d
it ja
ar
de
dre
mp
els
verd
er a
nal
yser
en, e
n m
et
vers
chil
len
de
stak
ehol
der
s in
het
on
der
wijs
op z
oek
naa
r co
ncr
ete
oplo
ssin
gen
.
De
imp
act
van
de
vrijb
lijv
end
hei
d o
p o
ud
ers
is g
root
. Het
leve
rt lo
gis
cher
wijs
ook
de
nod
ige
stre
ss o
p. U
it h
et o
nd
erzo
ek v
an
Mar
k d
e H
aas
uit
201
7 [1
] w
aara
an 2
47
oud
ers
uit
het
bas
is-
en v
oort
gez
et o
nd
er-
wijs
mee
ded
en, b
lijk
t sc
hoo
l d
e g
root
ste
stre
ssfa
ctor
voo
r ou
der
s va
n e
en k
ind
met
dia
bet
es t
e zi
jn. D
it g
eld
t zo
wel
voo
r h
et
bas
is-
als
voor
het
voo
rtg
ezet
on
der
wijs
.
‘On
ze d
iab
etes
verp
leeg
kun
dig
e is
vla
k n
a
de
dia
gn
ose
op s
choo
l g
ewee
st. H
et w
as
erg
fijn
voo
r d
e ju
f om
vra
gen
te
kun
nen
stel
len
aan
een
des
kun
dig
e. Ik
was
er
blij
mee
dat
ze
alle
tijd
nam
en
aan
gaf
alt
ijd
geb
eld
te
kun
nen
wor
den
ind
ien
nod
ig.
Ik h
eb n
iets
gem
ist.
Ik d
enk
dat
de
bel
ang
rijk
ste
rol
van
de
dia
bet
es-
verp
leeg
kun
dig
e is
het
gev
en v
an
info
rmat
ie e
n h
et f
un
ger
en a
ls v
raag
baa
k
voor
de
sch
ool,
moc
ht
er ie
ts d
rin
gen
ds
zijn
en
de
oud
ers
nie
t d
irec
t b
erei
kbaa
r zi
jn.
On
ze d
iab
etes
verp
leeg
kun
dig
is o
veri
gen
s
alti
jd b
erei
d o
m n
aar
sch
ool
te k
omen
om u
itle
g t
e g
even
aan
nie
uw
e le
erkr
ach
ten
van
mijn
zoo
n. W
e zi
jn e
rg b
lij m
et
het
dia
bet
este
am in
on
s zi
eken
hu
is!’
(ald
us
een
moe
der
op
Fac
eboo
k).
ww
w.z
orge
loos
met
dia
bet
esn
aars
choo
l.n
l
Vo
etn
oo
t
(1)
On
der
zoek
van
Mar
k d
e H
aas,
mei
201
7, r
esp
ond
ente
n
bas
ison
der
wijs
167
en
voo
rtg
ezet
on
der
wijs
80
«
Ne
ge
n t
ips
voo
r d
iab
ete
sve
rple
eg
ku
nd
ige
n
om e
en s
ign
ific
ante
bijd
rag
e te
leve
ren
aan
de
dia
bet
eszo
rg o
p s
choo
l:
Z
org
dat
je g
oed
op
de
hoo
gte
ben
t w
elke
med
isch
e h
and
elin
gen
geg
even
mog
en e
n k
un
nen
wor
den
op
sch
ool
en o
nd
er w
elke
voo
rwaa
rden
. All
e
info
rmat
ie h
iero
ver
is t
e vi
nd
en o
p o
nze
web
site
.
G
eef
oud
ers
bij
de
dia
gn
ose
of b
ij h
et n
aar
sch
ool
gaa
n v
an h
et k
ind
pra
ktis
che
info
rmat
ie e
n h
and
vatt
en o
ver
sch
ool
mee
. Het
mak
keli
jkst
is d
oor
te v
erw
ijzen
naa
r d
e in
form
atie
op
on
ze w
ebsi
te e
n d
aar
ook
een
gid
s la
ten
bes
tell
en.
R
eali
seer
je d
at je
doo
r je
ken
nis
en
pos
itie
mee
r ku
nt
bet
eken
en v
oor
oud
ers,
leer
lin
gen
en
de
sch
ool
dan
all
een
de
uit
leg
ove
r w
at d
iab
etes
is. J
e b
ent
een
rela
tief
neu
tral
e p
arti
j die
met
ken
nis
van
zak
en k
an u
itle
gg
en h
oe a
nd
ere
sch
olen
dia
bet
eszo
rg s
ucc
esvo
l aa
np
akke
n. Z
odoe
nd
e ku
n je
hie
rin
een
bem
idd
elen
de
rol
verv
ull
en. H
et m
eest
eff
ecti
eve
is a
ls je
dit
ku
nt
doe
n d
oor
met
de
oud
ers
een
bez
oek
aan
sch
ool
te b
ren
gen
. En
als
dit
nie
t m
ogel
ijk is
,
via
de
tele
foon
.
W
ann
eer
je v
oorl
ich
tin
g g
eeft
aan
sch
oolp
erso
nee
l, b
este
ed d
an n
et z
ovee
l
aan
dac
ht
aan
hoe
je d
e d
iab
etes
zorg
ku
nt
inp
asse
n in
de
rou
tin
e op
sch
ool
als
aan
de
aan
doe
nin
g d
iab
etes
als
zod
anig
. Hie
rbij
kan
je o
ok d
e fi
lmp
jes
van
pra
ktijk
voor
bee
lden
ove
r h
et b
asis
- en
voo
rtg
ezet
on
der
wijs
geb
ruik
en d
ie o
p
onze
web
site
sta
an.
B
ied
aan
ou
der
s en
sch
ool
aan
om
ach
terw
ach
t te
zijn
tijd
ens
de
sch
oolu
ren
.
Dat
sch
ool
alti
jd m
ag b
elle
n m
och
ten
ze
de
oud
ers
nie
t te
pak
ken
ku
nn
en k
rijg
en
en e
r d
rin
gen
de
vrag
en z
ijn.
Vr
aag
reg
elm
atig
aan
ou
der
s en
leer
lin
gen
hoe
het
gaa
t op
sch
ool.
Wat
pak
t
sch
ool
goe
d o
p, w
at n
iet
en w
aaro
m n
iet.
Den
k m
ee in
op
loss
ing
sric
hti
ng
en.
A
ls d
e th
uis
zorg
wor
dt
ing
esch
akel
d, z
org
dan
voo
r ee
n g
oed
e sa
men
wer
kin
g e
n
hel
der
e co
mm
un
icat
ie t
uss
en je
tea
m, d
e th
uis
zorg
, sch
ool
en o
ud
ers.
B
ouw
met
je t
eam
een
ove
rzic
ht
van
sch
olen
op
in je
reg
io, w
aar
leer
lin
gen
met
dia
bet
es o
p z
itte
n e
n w
at d
e er
vari
ng
en z
ijn. G
een
tijd
? N
odig
ou
der
s u
it o
m o
p
een
pri
kbor
d in
de
wac
htk
amer
hu
n e
rvar
ing
en m
et d
e ve
rsch
ille
nd
e sc
hol
en in
de
bu
urt
met
elk
aar
te d
elen
.
N
eem
con
tact
op
met
on
s al
s st
ich
tin
g a
ls ji
j, sc
hoo
l, o
ud
er o
f le
erli
ng
vra
gen
heb
t, v
astl
oop
t of
als
je d
enkt
dat
een
sch
ool
zijn
pli
chte
n v
erza
akt.
Pas
toe
n ik
tw
ee ja
ar l
ater
op
nie
uw
van
ziek
enh
uis
wis
seld
e, k
wam
ik e
rach
ter
dat
ik d
eze
per
iod
e b
ij ee
n t
ran
siti
epol
i had
gel
open
. De
pol
i die
jon
ger
en o
nd
erst
eun
t
in d
e ov
erst
ap n
aar
de
volw
asse
nen
zorg
.
Med
e d
oor
wat
ik z
elf
had
mee
gem
aakt
,
wil
de
ik g
raag
dee
lnem
en a
an h
et p
roje
ct
‘Bet
ere
tran
siti
e b
ij d
iab
etes
’ en
het
bij-
beh
oren
de
jon
ger
enp
anel
om
mijn
erv
arin
g
te k
un
nen
del
en.
All
es
zelf
do
en
‘Je
moe
t st
raks
áll
es z
elf
doe
n.’
Dit
zin
net
je
was
mijn
voo
rber
eid
ing
op
de
volw
asse
nen
-
zorg
, op
het
nie
uw
e h
ypo-
bel
eid
, op
de
ver-
wac
hte
zel
fsta
nd
igh
eid
en
ver
antw
oord
e-
lijk
hei
d, o
p d
e n
ieu
we
per
iod
e in
mijn
leve
n.
Nie
t h
eel
mot
iver
end
voo
r ee
n 1
5-ja
rig
e,
als
je h
et m
ij vr
aag
t. Ik
kon
mij
dan
ook
nie
t
voor
stel
len
dat
dit
óve
ral
in N
eder
lan
d z
o
ger
egel
d z
ou z
ijn.
Tra
nsi
tie
po
li’s
Via
Sti
chti
ng
één
diab
etes
, de
stic
hti
ng
voor
en d
oor
jon
gvol
was
sen
en m
et d
iabe
tes
type
1, k
wam
ik in
con
tact
met
het
pro
ject
‘Bet
ere
tran
siti
e bi
j dia
bete
s’. D
oor
betr
okke
n
te z
ijn b
ij h
et jo
nge
ren
pan
el h
eb ik
zel
f mo -
gen
erv
aren
hoe
tra
nsi
tiep
oli’s
in N
eder
lan
d
zijn
opg
ezet
en
hoe
het
du
s oo
k an
ders
kan
.
We
heb
ben
als
pan
elle
den
ver
sch
illen
de
loca
ties
bez
och
t do
or h
eel N
eder
lan
d w
aar
we
een
kijk
je a
chte
r de
sch
erm
en k
rege
n. Z
e
nam
en o
ns
mee
in d
e ga
ng
van
zak
en e
n w
ij
kon
den
on
ze v
erw
ach
tin
gen
en
on
gezo
ute
n
men
ing
dele
n. H
et w
as b
ijzon
der
om t
e er
-
vare
n h
oe w
aard
evol
de
men
ing
en in
zich
ten
van
de
jon
gvol
was
sen
en k
un
nen
zijn
voo
r
het
opz
ette
n v
an e
en g
oede
tra
nsi
tie p
oli.
En
nie
t al
leen
voo
r de
zor
gver
len
ers,
maa
r oo
k
voor
mij
als
pati
ënt
was
het
een
waa
rdev
olle
erva
rin
g. Ik
bes
efte
mij
tijd
ens
de lo
cati
e-
bezo
eken
pas
hoe
last
ig h
et is
om
zoi
ets
als
een
tra
nsi
tiep
oli o
p te
zet
ten
en
alle
s go
ed o
p
elka
ar t
e la
ten
afs
tem
men
.
Pe
rso
on
lijk
e a
an
da
cht
Het
bel
ang
rijk
ste
wat
ik in
elk
loca
tie-
bez
oek
wee
r n
aar
vore
n z
ag k
omen
is
dat
het
nie
t on
der
sch
at m
oet
wor
den
hoe
bel
ang
rijk
per
soon
lijk
e aa
nd
ach
t is
en
hoe
noo
dza
keli
jk h
et is
om
psy
chos
ocia
le
ond
er w
erp
en, v
ooru
itzi
chte
n e
n d
e to
e -
kom
st t
e b
esp
reke
n. H
et k
lin
kt z
o va
nze
lf-
spre
ken
d, m
aar
toch
is d
it n
og e
en p
un
tje
van
aan
dac
ht.
Tijd
ig v
oorb
erei
d w
ord
en
en w
eten
waa
r je
aan
toe
ben
t!
Door: Donja
de Ronde,
student Communication & M
ult
imedia
Design in Amsterdam
Don
ja d
e R
ond
e (1
996)
stu
dee
rt C
omm
un
icat
ion
an
d M
ult
imed
ia D
esig
n in
Am
ster
dam
. Zij
zit
sin
ds
beg
in 2
018
in h
et b
estu
ur
van
Sti
chti
ng
één
dia
bet
es e
n
zet
zich
voo
r d
e st
ich
tin
g in
als
med
iam
anag
er. D
onja
was
pas
net
an
der
hal
f ja
ar
oud
toe
n z
e d
iab
etes
typ
e 1
kree
g, e
n k
an z
ich
gee
n le
ven
zon
der
dia
bet
es
voor
stel
len
. Don
ja g
ebru
ikt
nu
al v
ijf ja
ar d
e O
mn
ipod
en
(al
s h
aar
por
tem
onn
ee
het
toe
laat
) d
e F
rees
tyle
Lib
re. «
Tra
nsi
tie
en d
iab
etes
? Ik
ha
d h
ier
no
g
nó
óit
va
n g
eho
or
d.
Ik w
as
18
ja
ar
, zo
u
gaa
n s
tud
eren
in
een
an
der
e st
ad
en
bes
loo
t o
ver
te
sta
ppen
na
ar
een
an
der
ziek
enh
uis
. Ik
wer
d v
oo
r m
ijn
gev
oel
in
het
die
pe g
ego
oid
. D
e va
ak
dr
ie u
ur
du
ren
de
car
ro
use
l-a
fspr
ak
en o
p d
e
kin
der
poli
ha
dd
en i
nee
ns
pla
atsg
ema
ak
t
vo
or
de
no
g ge
en t
ien
min
ute
n d
ur
end
e
afs
pra
ken
met
de
inte
rn
ist.
Vo
or
mij
wa
s
dit
een
wer
eld
va
n v
ersc
hil
.
Van
kinderarts
naar internist
T
rans
itie
met
dia
bete
s?
Hee
ft u
str
ess
van
het
feit
dat
uw
kin
d
naa
r sc
hoo
l gaa
t m
et z
ijn/h
aar
dia
bet
es?
0%10
%20
%30
%40
%
Ja, m
aa
r d
it v
ari
ee
rt p
er
pe
rio
de
Ja
, h
ee
l ve
el
Ja
, m
aa
r d
at
valt
me
e
Ne
e, e
r is
ge
en
str
ess
24
25
diabetespro - thema
je
ugd
diabetespro - thema
je
ugd
THEMAT H E M A
Vijf
tien
zie
ken
hu
izen
in N
eder
lan
d
wer
ken
mee
aan
het
on
der
zoek
s- e
n
verb
eter
pro
gra
mm
a ‘B
eter
e Tr
ansi
tie
bij
Dia
bet
es’ m
et a
ls d
oel
jon
ger
en m
et
dia
bet
es t
ype
1 op
tim
ale
ond
erst
eun
ing
te b
ied
en v
oor,
tijd
ens
en n
a d
e ov
erst
ap
van
kin
der
,- n
aar
volw
asse
nen
zorg
. Dat
de
tran
siti
e in
zor
g in
de
pra
ktijk
nie
t
goe
d w
ord
t vo
orb
erei
d e
n v
oor
uit
val
kan
zorg
en is
een
geg
even
, maa
r er
is n
og
wei
nig
bek
end
ove
r ef
fect
ieve
inte
rven
ties
[1]
in d
e zo
rg. I
n d
it a
rtik
el b
esp
reke
n
we
hoe
jon
ger
enp
arti
cip
atie
kan
bijd
rag
en a
an b
eter
e kw
alit
eit
van
zor
g e
n h
oe je
in d
e sp
reek
-
kam
er jo
ng
eren
ku
nt
stim
ule
ren
‘par
tner
in z
org
’ te
wor
den
.
Gla
she
lde
re a
dvi
eze
n
Via
Dia
bete
s Ve
ren
igin
g N
eder
lan
d (D
VN) e
n
Sti
chti
ng
één
diab
etes
, die
in o
nze
stu
urg
roep
zitt
en, h
ebbe
n w
e jo
ngv
olw
asse
nen
met
diab
etes
typ
e 1
gew
orve
n v
oor
deel
nam
e aa
n
het
jon
gere
npa
nel
. Bij
de s
tart
bije
enko
mst
op
14 fe
bru
ari 2
017
had
den
ook
de
deel
nem
en-
de d
iabe
test
eam
s jo
nge
ren
mee
gen
omen
.
Tijd
ens
de b
ijeen
kom
st h
ebbe
n d
e jo
nge
ren
de k
oppe
n b
ij el
kaar
ges
toke
n, v
erbe
ter-
pun
ten
op
post
-its
ges
chre
ven
en
daa
rna
hu
n
erva
rin
gen
ged
eeld
en
tip
s ge
geve
n a
an d
e
aan
wez
ige
zorg
verl
ener
s. V
oor
veel
jon
gere
n
war
en n
egat
ieve
erv
arin
gen
met
de
tran
siti
e
in z
org
de a
anle
idin
g om
mee
te
doen
. Hu
n
advi
ezen
aan
zor
gver
len
ers
war
en v
aak
glas
hel
der
en w
erde
n m
et h
um
or, m
aar
ook
krit
isch
opg
edie
nd.
Bijv
oorb
eeld
: jon
gere
n
vin
den
het
pre
ttig
dat
ze
bij d
e in
tern
ist
seri
eus
gen
omen
wor
den
, maa
r te
gelij
k
vin
den
ze
het
in d
e vo
lwas
sen
enzo
rg v
aak
‘te
zake
lijk’
; er
is w
ein
ig a
anda
cht
en e
mpa
thie
voor
de
pers
oon
ach
ter
de d
iabe
tes.
Zo
ver -
teld
e ee
n jo
nge
re: ‘
Op
een
geg
even
mom
ent
zat
ik n
iet
goed
in m
ijn v
el t
ijden
s h
et c
onsu
lt,
en b
arst
te ik
in t
ran
en u
it. T
oen
rie
p de
inte
rnis
t “W
ach
t, ik
haa
l de
diab
etes
verp
leeg
-
kun
dige
er
wel
bij!
”. M
aar
ook
de k
inde
rzor
g
moe
t an
ders
: er
moe
t m
eer
geda
an w
orde
n
om jo
nge
ren
voo
r te
ber
eide
n o
p de
ove
rsta
p
naa
r de
vol
was
sen
enzo
rg. J
onge
ren
wet
en
vaak
nie
t w
at z
e ku
nn
en v
erw
ach
ten
, en
zou
den
gra
ag a
lvas
t w
illen
wen
nen
aan
het
omga
an m
et k
orte
re c
onsu
lten
en
het
zel
f
voer
en v
an h
et g
espr
ek. Z
e w
illen
ru
imte
voo
r
het
aan
kaar
ten
van
on
derw
erpe
n d
ie v
oor
hen
van
bel
ang
zijn
. Daa
rnaa
st g
aven
de
jon
-
gere
n a
an d
at o
ok d
e in
form
atie
over
drac
ht
bij d
e ov
erst
ap v
erbe
terd
kan
wor
den
.
Sp
ieg
elg
esp
rek
ke
n
Na
de
star
tbije
enko
mst
is h
et jo
ng
eren
-
pan
el d
iver
se k
eren
bij
elka
ar g
ekom
en o
m
over
mog
elijk
e in
terv
enti
es t
e p
rate
n e
n
om d
e lo
cati
ebez
oeke
n a
an a
lle
verb
eter
-
team
s vo
or t
e b
erei
den
. Ein
d 2
017
en b
egin
2018
zijn
de
ziek
enh
uiz
en b
ezoc
ht
doo
r ee
n
kop
pel
jon
ger
en v
oor
een
sp
ieg
elg
esp
rek,
waa
rvoo
r so
mm
ige
team
s oo
k ei
gen
jon
g-
volw
asse
nen
had
den
uit
gen
odig
d. V
oor
de
opze
t va
n h
et s
pie
gel
ges
pre
k m
aakt
en w
e
geb
ruik
van
het
ric
hts
noe
r op
par
tici
pat
ie-
kom
pas
.nl
(zie
Box
1 p
ag. 2
5). O
nd
er le
idin
g
van
An
neL
oes
van
Sta
a of
Jer
oen
Hav
ers
vert
eld
en d
e jo
ng
eren
ove
r h
un
erv
arin
gen
met
de
zorg
, gav
en z
e m
enin
gen
en
ad
-
viez
en t
erw
ijl d
e zo
rgve
rlen
ers
uit
kin
der
-
en v
olw
asse
nen
zorg
lu
iste
rden
. We
stel
den
open
vra
gen
en
moe
dig
den
de
jon
ger
en
aan
om
hu
n v
erh
aal
te v
erte
llen
. Die
vra
gen
war
en d
eels
doo
r h
et z
ieke
nh
uis
team
voo
r -
ber
eid
. Na
aflo
op v
an h
et in
terv
iew
kon
den
zorg
verl
ener
s vr
agen
ste
llen
.
Geef jongeren
met diabetes type 1
een stem
Door: Evelien de Kruif-H
oek,
docent-o
nderzoeker lectoraat Betere
Transitie bij Diabetes, Kenniscentrum
Zorginnovatie Hogeschool Rotterdam,
Jeroen Havers, senior adviseur
persoonsgerichte zorg Vilans Utrecht,
en AnneLoes van Staa, lector Betere
Transitie bij Diabetes, Kenniscentrum
Zorginnovatie Hogeschool Rotterdam
Jon
ger
en z
egge
n z
ich
wei
nig
bet
ro
kk
en t
e v
oel
en b
ij h
un
zo
rg.
Ges
prek
ken
in
de
spr
eek
ka
mer
lij
ken
nie
t o
ver
hen
te
gaa
n.
Tege
lijk
heb
ben
jo
nge
ren
(1
5-2
5 j
aa
r)
van
all
e le
efti
jdsg
ro
epen
de
slec
hts
te d
iab
etes
reg
ula
tie.
Th
era
pieo
ntr
ou
w,
no
-sh
ow
,
dia
bet
es-b
ur
n-o
ut
of
dep
res
sie
ko
men
reg
elm
atig
vo
or
. Zo
rgv
erle
ner
s w
or
den
bo
ven
die
n g
eco
nfr
on
teer
d m
et j
on
ger
en d
ie z
ich
wei
nig
ver
an
two
or
del
ijk
vo
elen
vo
or
hu
n d
iab
etes
ma
na
gem
ent.
Ho
e b
etr
ek j
e jo
nge
ren
mee
r b
ij h
un
zo
rg
en g
ebr
uik
je h
un
er
var
inge
n o
m t
e k
om
en t
ot
bet
ere
afs
tem
min
g?
E
rvar
inge
n ui
t he
t jo
nger
enpa
nel
van
Bete
re T
rans
itie
bij
Dia
bete
s
Ne
em
on
s se
rie
us
Dez
e op
zet
gaf
jon
ger
en a
lle
ruim
te o
m e
r-
vari
ng
en t
e d
elen
en
voo
r p
rofe
ssio
nal
s w
as
het
ind
rukw
ekke
nd
om
hu
n u
itee
nlo
pen
de
verh
alen
te
hor
en. D
e jo
ng
eren
had
den
wel
isw
aar
vers
chil
len
de
voor
keu
ren
en
er -
vari
ng
en, m
aar
stee
ds
was
de
rod
e d
raad
:
luis
ter
naa
r on
s en
nee
m o
ns
seri
eus!
Jon
ger
en w
ille
n g
ehoo
rd e
n g
ezie
n w
ord
en
– en
du
s g
evra
agd
wor
den
naa
r w
at z
e
bez
igh
oud
t, w
aar
ze t
egen
aan
lop
en o
f w
at
ze w
ille
n v
eran
der
en. D
aarn
aast
ver
wac
h-
ten
ze
goe
d e
n t
ijdig
voo
rber
eid
te
wor
den
en w
ille
n z
e ee
n g
elei
del
ijke,
war
me
over
dra
cht.
Ook
heb
ben
ze
een
glo
eien
de
hek
el a
an z
org
verl
ener
s d
ie z
egg
en w
at
ze ‘m
oete
n’ d
oen
, of
die
gee
n b
egri
p o
p
kun
nen
bre
ng
en v
oor
de
zwar
e ta
ak d
ie
het
dag
elijk
s d
iab
etes
man
agem
ent
vorm
t.
Go
ed
lu
iste
ren
Zu
lke
con
cret
e b
ood
sch
app
en m
aken
ind
ruk
op p
rofe
ssio
nal
s, d
ie d
e sp
ieg
el-
ges
pre
kken
leu
k, in
spir
eren
d e
n w
aard
evol
von
den
. Een
dia
bet
esve
rple
egu
nd
ige
sch
reef
: ‘D
e b
ood
sch
ap v
an d
e jo
ng
eren
was
du
idel
ijk e
n h
un
tip
s zi
jn z
eker
te
geb
ruik
en, b
ijvoo
rbee
ld b
ij d
e ov
erd
rach
ts-
bri
ef e
n h
et t
ran
siti
epro
ces.
Du
idel
ijk w
as
dat
em
pat
hie
en
goe
d l
uis
tere
n d
oor
de
pro
fess
ion
al h
et b
elan
gri
jkst
e is
en
bli
jft.
’
Som
s w
as d
e ti
jd t
e ko
rt v
oor
veel
inte
ract
ie
tuss
en d
e p
rofe
ssio
nal
s en
de
jon
ger
en,
maa
r lu
iste
ren
naa
r d
e st
em v
an
pat
iën
ten
bli
jft
het
voo
rnaa
mst
e d
oel
van
een
sp
ieg
elg
esp
rek.
On
ge
zou
ten
me
nin
g
Verw
ach
t va
n jo
ng
eren
gee
n g
enu
ance
erd
e
uit
spra
ken
: ze
gev
en h
un
on
gez
oute
n m
e -
nin
g e
n d
at k
an s
chu
ren
. Som
s on
tsto
nd
er d
iscu
ssie
tu
ssen
de
jon
ger
en o
nd
erli
ng
.
Hen
ry v
erte
lde:
‘Met
de
inte
rnis
t h
eb ik
tota
al g
een
kli
k. H
et is
zin
loos
om
erh
een
te g
aan
. Bin
nen
vijf
min
ute
n s
ta ik
wee
r
bu
iten
, je
mis
t ec
ht
con
tact
. Ik
wee
t ze
lf
ook
wel
dat
mijn
Hb
1Ac
nie
t g
oed
is, m
aar
dez
e d
okte
r g
aat
mij
ech
t n
iet
mot
iver
en.
Dia
bet
es is
nie
t al
les
voor
mij:
ik g
a n
iet
alle
en v
oor
de
cijfe
rtje
s.’ I
n h
etze
lfd
e
spie
gel
ges
pre
k ve
rtel
de
Hie
lke
over
zijn
erva
rin
gen
met
een
tra
nsi
tiep
rog
ram
ma
in
een
an
der
zie
ken
hu
is:
dat
leek
Hen
ry e
en
goe
d id
ee;
hij
von
d d
at e
r ee
n p
roce
du
re
moe
st k
omen
om
aan
elk
aar
te w
enn
en.
Maa
r H
ielk
e en
Hen
ry v
ersc
hil
den
van
men
ing
ove
r w
at h
et m
eest
bel
ang
rijk
was
in h
et le
ven
met
dia
bet
es:
focu
ssen
op
het
gen
iete
n in
het
hie
r-en
-nu
of
ther
apie
trou
w
voor
goe
d e
n g
ezon
d le
ven
nu
en
in d
e
toek
omst
. Dat
was
ver
hel
der
end
voo
r d
e
zorg
verl
ener
s, m
aar
ook
voor
hen
zelf
.
Be
wo
nd
eri
ng
ge
kre
ge
n
Voor
de
jon
ger
en le
verd
en d
e g
esp
rekk
en
en d
e vr
agen
van
zor
gve
rlen
ers
ook
nie
uw
e
inzi
chte
n o
p:
‘Je
gaa
t er
zel
f oo
k m
eer
over
nad
enke
n’.
Bij
som
mig
e zi
eken
hu
izen
liep
en d
e jo
ng
eren
mee
met
een
tra
nsi
tie -
pol
i. Z
e h
add
en w
aard
erin
g v
oor
de
insp
an-
nin
gen
van
pro
fess
ion
als,
hu
n b
etro
kken
-
hei
d b
ij d
e p
atië
nte
n z
oals
ble
ek u
it h
un
vrag
en e
n w
il o
m t
e ve
rbet
eren
. Elv
ire:
‘Ik
heb
ech
t b
ewon
der
ing
gek
reg
en v
oor
mijn
dia
bet
esve
rple
egku
nd
ige;
noo
it g
ewet
en
hoe
moe
ilijk
het
som
s ka
n z
ijn!’
Don
ja:
‘Wat
bijz
ond
er d
at ie
der
een
zic
h z
o in
span
t
om d
e zo
rg v
oor
ons
bet
er t
e m
aken
en
dat
ze n
aar
ons
wil
len
lu
iste
ren
.’
26
27
diabetespro - thema
je
ugd
diabetespro - thema
je
ugd
THEMAT H E M A
Bo
x 2
Vo
orb
ee
ldin
terv
en
tie
s
voo
r jo
ng
ere
np
art
icip
ati
e i
n d
e
sp
ree
kk
am
er
R
ead
y S
teay
Go-
pro
gra
mm
a
Z
elfm
anag
emen
t W
eb
Jo
ng
eren
all
een
in d
e sp
reek
kam
er
G
roep
scon
sult
Tr
ansi
tiep
oli:
War
me
over
dra
cht
O
verd
rach
tsb
rief
: jo
ng
eren
hie
rbij
bet
rekk
en
Jo
ng
ere
als
eers
te c
onta
ctp
erso
on
bij
com
mu
nic
atie
Lit
era
tuu
r
(1)
Cam
pb
ell
F, B
igg
s K
, Ald
iss
SK
, O’N
eill
PM
, Clo
wes
M,
McD
onag
h J
, Wh
ile A
, Gib
son
F. T
ran
siti
on o
f ca
re f
or
adol
esce
nts
fro
m p
aed
iatr
ic s
ervi
ces
to a
du
lt h
ealt
h
serv
ices
. Coc
hra
ne
Dat
abas
e S
yst
Rev
. 201
6 A
pr
29;4
:CD
0097
94.
(2)
van
der
Sli
kke,
CM
M.,
Bro
nn
er, M
B.,
van
Sta
a,
AL
. Kla
ar v
oor
de
over
stap
met
Rea
dy
Ste
ady
Go.
Mag
azin
e K
ind
erve
rple
egku
nd
e.20
18.
(3)
Nag
ra, A
., M
cGin
nit
h, P
M.,
Dav
is, N
., S
alm
on,
AP.
Im
ple
men
tin
g t
ran
siti
on:
Rea
dy
Ste
ady
Go.
Arc
hiv
es o
f D
isea
se in
Ch
ild
hoo
d. E
du
cati
on a
nd
Pra
ctic
e.20
15;1
00:
313-
320.
(4)
van
Sta
a, A
L.,
Sat
toe
JNT.
, Str
atin
g M
MH
. (20
15).
Exp
erie
nce
s w
ith
an
d o
utc
omes
of
two
inte
rven
tion
s
to m
axim
ize
eng
agem
ent
of c
hro
nic
ally
ill
adol
esce
nts
du
rin
g h
osp
ital
con
sult
atio
ns:
A m
ixed
met
hod
s st
ud
y.
Jou
rnal
of
Ped
iatr
ic N
urs
ing
.201
5; 3
0 ;5
: 75
7-77
5.
(5)
Mei
jno,
A.,
Doo
rman
, J.,
van
Du
lmen
, S. (
2012
).
Sh
ared
med
ical
ap
poi
ntm
ents
for
ch
ild
ren
an
d
adol
esce
nts
wit
h t
ype
1 d
iab
etes
: p
ersp
ecti
ves
and
exp
erie
nce
s of
pat
ien
ts, p
aren
ts, a
nd
hea
lth
care
pro
vid
ers.
Ad
oles
cen
t H
ealt
h, M
edic
ine
and
Th
erap
euti
cs.2
012;
3: 7
5-83
. «
Inte
rve
nti
es
Om
de
par
tici
pat
ie v
an jo
ng
eren
tijd
ens
het
spre
eku
ur
te v
erg
rote
n k
un
nen
div
erse
in-
terv
enti
es w
ord
en in
gez
et, z
oals
het
Rea
dy
Ste
ady
Go
pro
gra
mm
a, Z
elfm
anag
emen
t
Web
, jon
ger
en a
llee
n in
de
spre
ekka
mer
en
gro
epsc
onsu
lten
. All
e in
terv
enti
es w
ord
en
bes
chre
ven
in d
e Tr
ansi
tie
Tool
kit
(Box
2).
Rea
dy
Ste
ady
Go
Het
Rea
dy
Ste
ady
Go-
pro
gra
mm
a is
een
nie
uw
, gen
erie
k tr
ansi
tiep
rog
ram
ma
dat
ing
ezet
kan
wor
den
op
ied
ere
wil
leke
uri
ge
pol
ikli
nie
k [2
]. H
et jo
ng
eren
pan
el h
eeft
mee
ged
ach
t ov
er d
e fo
rmu
leri
ng
en v
an
de
item
s. U
it E
ng
els
ond
erzo
ek [
3] b
lijk
t
dat
zor
gve
rlen
ers
RS
G e
en m
akke
lijk
te
beg
rijp
en e
n g
ebru
iksv
rien
del
ijke
met
hod
e
vin
den
, die
hel
pt
om m
eer
in g
esp
rek
te
kom
en m
et d
e jo
ng
ere
en d
e ou
der
s
over
sys
tem
atis
ch w
erke
n a
an m
eer
zelf
stan
dig
hei
d. O
p d
eze
man
ier
wor
den
zij b
eter
voo
rber
eid
op
de
over
stap
naa
r
de
volw
asse
nen
zorg
[4]
.
Zel
fman
agem
ent
Web
Waa
r h
et s
tell
en v
an o
pen
vra
gen
nie
t
alti
jd h
et g
ewen
ste
effe
ct h
eeft
, gee
ft d
it
ges
pre
ks h
ulp
mid
del
jon
ger
en r
egie
ove
r h
et
bep
alen
van
de
agen
da
tijd
ens
de
ges
pre
k -
ken
met
zor
gve
rlen
ers.
Geb
ruik
van
het
Zel
fman
agem
ent
Web
wor
dt
gec
omb
inee
rd
met
op
loss
ing
sger
ich
te g
esp
reks
tech
nie
ken
om jo
ng
eren
aan
te
moe
dig
en z
elf
oplo
s-
sin
gen
te
bed
enke
n e
n d
oele
n t
e st
elle
n.
Jon
gere
n (d
eels
) all
een
in d
e sp
reek
kam
er
Doo
r jo
ng
eren
een
dee
l va
n h
et c
onsu
lt
alle
en t
e zi
en e
n d
aarn
a d
e ou
der
s u
it t
e
nod
igen
waa
rbij
de
jon
ger
e sa
men
vat
wat
er is
bes
pro
ken
, wor
dt
de
jon
ger
e g
etra
ind
om z
elf
ges
pre
kken
met
zor
gve
rlen
ers
te
voer
en. E
en k
ind
erar
ts:
‘Het
ges
pre
k g
aat
ech
t h
eel
and
ers
als
ze a
llee
n k
omen
, ze
zijn
mee
r b
etro
kken
en
ku
nn
en n
iet
mee
r
de
hel
e ti
jd o
p h
un
tel
efoo
n k
ijken
. Je
maa
kt z
e m
eer
vera
ntw
oord
elijk
voo
r h
un
dia
bet
es.’
On
der
zoek
lie
t zi
en d
at d
eze
in-
terv
enti
e b
ijdra
agt
aan
mee
r ze
lfef
fect
ivit
eit
en z
elfs
tan
dig
hei
d in
de
spre
ekka
mer
[4]
.
Ook
het
jon
ger
enp
anel
on
der
sch
rijf
t h
et
bel
ang
van
dez
e in
terv
enti
e in
het
(st
aps-
gew
ijs)
ontw
ikke
len
van
zel
fsta
nd
igh
eid
.
Gro
epsc
onsu
lten
Gez
amen
lijke
med
isch
e af
spra
ken
of
gro
eps c
onsu
lten
ku
nn
en o
ok b
ijdra
gen
aan
zel
fman
agem
ent
of a
an h
et d
elen
van
erva
rin
gen
ove
r h
et le
ven
met
dia
bet
es:
een
gro
epsc
onsu
lt b
ied
t g
eleg
enh
eid
om
van
elka
ar t
e le
ren
en
vra
gen
te
lere
n s
tell
en [
5].
Co
ncl
usi
e
Het
dia
bet
esm
anag
emen
t va
n jo
ng
eren
kan
wor
den
ver
ster
kt d
oor
jon
ger
en e
en s
tem
te g
even
in d
e zo
rg. H
et b
etre
kken
van
hu
n
erva
rin
gen
en
lu
iste
ren
naa
r d
e m
enin
g
van
jon
ger
en h
elp
t zo
rgve
rlen
ers
om
zorg
pro
cess
en b
eter
af
te s
tem
men
op
hu
n b
ehoe
ften
. Lu
iste
ren
en
het
ser
ieu
s
nem
en v
an jo
ng
eren
is o
ok b
elan
gri
jk in
het
beg
elei
den
naa
r ze
lfst
and
igh
eid
: zo
rg-
verl
ener
s en
jon
ger
en m
et d
iab
etes
ku
nn
en
zo a
ls p
artn
ers
sam
enw
erke
n in
het
opti
mal
iser
en v
an h
et z
elfm
anag
emen
t.
Met
dan
k aa
n d
e an
der
e le
den
van
het
pro
ject
team
Maa
rtje
van
der
Slik
ke,
Mar
iëll
e P
eete
rs, M
adel
on B
ron
ner
en W
iets
ke W
its
en d
e le
den
van
het
Jon
ger
enp
anel
: E
lvir
e, D
onja
, Tes
sa,
Hie
lke,
Mar
got
, Sam
ya, L
iesa
nn
e, S
ann
e,
Isa,
Ell
en e
n M
oham
ed.
Het
pro
ject
‘Bet
ere
tran
siti
e b
ij D
iab
etes
’
wor
dt
fin
anci
eel
mog
elijk
gem
aakt
doo
r
FN
O e
n h
et D
iab
etes
fon
ds.
Een
ove
rzic
ht
van
dez
e
inte
rven
ties
en
too
lbes
chri
jvin
gen
zijn
te r
aad
ple
gen
op
: op
eige
nb
enen
.nu
/
pro
fess
ion
als/
tran
siti
e-to
olki
t
Bo
x 1
Op
zet
van
ee
n s
pie
ge
lge
sp
rek
ove
r tr
an
sit
ie i
n z
org
De
eln
em
ers
E
en g
evar
ieer
de
gro
ep v
an e
nke
le
jon
gvo
lwas
sen
en d
ie o
vers
tap
al
heb
ben
mee
gem
aakt
H
et m
ult
idis
cip
lin
aire
tea
m
van
kin
der
- en
vol
was
sen
enzo
rg
O
naf
han
keli
jke
en e
rvar
en
ges
pre
ksle
ider
Op
zet
T
ijdsd
uu
r m
axim
aal
1,5
uu
r
O
pst
elli
ng
: p
atie
nte
n z
itte
n in
een
bin
nen
krin
g, z
org
verl
ener
s zi
tten
er
omh
een
als
toe
hoo
rder
s
In
hou
d:
de
ges
pre
ksle
ider
intr
odu
ceer
t
de
ges
pre
kson
der
wer
pen
en
bev
raag
t
de
pat
ien
ten
op
hu
n e
rvar
ing
en. A
lles
mag
wor
den
gez
egd
. Na
aflo
op v
an h
et
spie
gel
ges
pre
k m
ogen
zor
gve
rlen
ers
vrag
en s
tell
en.
Vo
orb
ee
ldvr
ag
en
ove
r e
rva
rin
ge
n
me
t tr
an
siti
e
H
oe is
de
over
stap
bij
jou
ver
lop
en?
W
at v
ond
je h
et b
este
/ h
et s
lech
tste
van
de
over
stap
?
W
at v
oor
vers
chil
len
tu
ssen
de
kin
der
-
zorg
en
de
volw
asse
nen
zorg
erv
aar
je?
W
as d
e ov
erst
ap n
aar
de
volw
asse
-
nen
zorg
tijd
ig a
ang
ekon
dig
d e
n k
wam
dez
e vo
or jo
u n
iet
onve
rwac
ht?
W
at v
ond
je v
an h
et m
omen
t va
n o
ver-
dra
cht?
Heb
je d
aaro
ver
mee
bes
list
?
H
oe w
as je
voo
rber
eid
op
de
over
stap
naa
r d
e vo
lwas
sen
enzo
rg?
W
at is
de
rol
van
je o
ud
ers
gew
eest
?
En
hoe
is d
at n
u?
Vo
orb
ee
ldvr
ag
en
va
n t
ea
ms
ove
r p
ass
en
de
zo
rg /
inte
rve
nti
es
W
at z
ijn d
o’s
en d
on’t
s
voor
zor
gve
rlen
ers?
W
at m
oete
n w
ij m
et je
ou
der
s d
oen
?
W
at is
de
bel
ang
rijk
ste
tip
die
jull
ie
ons
kun
nen
gev
en v
oor
jon
ger
en d
ie
nie
t op
afs
pra
ken
kom
en?
W
at v
ind
en ju
llie
van
gro
epsb
ijeen
kom
sten
?
H
oe k
un
nen
wij
het
bes
te
met
jull
ie c
omm
un
icer
en?
H
oeve
el a
and
ach
t m
oet
er z
ijn v
oor
psy
chos
ocia
le o
nd
erw
erp
en?
W
at v
ind
en ju
llie
van
con
sult
en
bij
de
dië
tist
?
28
29
diabetespro - thema
je
ugd
diabetespro - thema
je
ugd
THEMAT H E M A
