ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK … · 2019-05-10 · yumurta...
Transcript of ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK … · 2019-05-10 · yumurta...
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
YÜKSEK LİSANS TEZİ Eyüp YİĞİTOĞLU
ATAK-S YUMURTACI TAVUK HİBRİTİNİN ÇUKUROVA (ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ ARAŞTIRMA VE UYGULAMA ÇİFTLİĞİ) KOŞULLARINDA PERFORMANSININ SAPTANMASI
ZOOTEKNİ ANABİLİM DALI
ADANA, 2007
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
ATAK-S YUMURTACI TAVUK HİBRİTİNİN ÇUKUROVA (ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ ARAŞTIRMA VE UYGULAMA
ÇİFTLİĞİ) KOŞULLARINDA PERFORMANSININ SAPTANMASI
Eyüp YİĞİTOĞLU
ZOOTEKNİ ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ
Bu Tez …./…./2007 Tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından Oybirliği/ Oyçokluğu İle Kabul Edilmiştir.
İmza……………….…… İmza……………………… İmza………………….
Prof.Dr.Ahmet TESTİK Prof.Dr.Nazım ULUOCAK Prof.Dr.Ömer CAMCI
DANIŞMAN ÜYE ÜYE
Bu Tez Enstitümüz Zootekni Anabilim Dalında hazırlanmıştır.
Kod No:
Prof. Dr. Aziz ERTUNÇ Enstitü Müdürü İmza ve Mühür
Bu Çalışma, Çukurova Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi Tarafından Desteklenmiştir.
Proje No:ZF2006YL74 Not:Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir.
ÖZ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
ATAK-S YUMURTACI TAVUK HİBRİTİNİN ÇUKUROVA (ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ ARAŞTIRMA VE UYGULAMA
ÇİFTLİĞİ) KOŞULLARINDA PERFORMANSININ SAPTANMASI
Eyüp YİĞİTOĞLU
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
ZOOTEKNİ ANABİLİM DALI
Danışmanı: Prof. Dr. Ahmet TESTİK
Jüri : Prof. Dr. Ahmet TESTİK
Prof. Dr. Nazım ULUOCAK
Prof. Dr. Ömer CAMCI
Bu çalışma, Ankara Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü tarafından geliştirilen Atak-S yumurtacı hibritinin Çukurova Bölgesi’nde (Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Araştırma ve Uygulama Çiftliği koşullarında) performansını saptamak amacıyla yapılmıştır.
Araştırma materyali hayvanların 18 haftalık yaşa kadarki canlı ağırlıkları, ölüm oranları, yem tüketimleri belirlenmiştir. Canlı ağırlık ortalama değeri, 18. hafta sonunda 1413.6±13.35 g olarak saptanmıştır. Onsekizinci haftada yem tüketimleri ortalaması 5.715 g, yemden yararlanma oranı 4.04 olarak bulunmuştur.
Cinsel olgunluk yaşı 150 gün, cinsel olgunluk ağırlığı 1664.1±8.53 g olarak saptanmıştır.
Araştırma sonucunda elde edilen veriler dikkate alındığında sonuçların sahaya uygulanabilmesi için benzer çalışmaların yapılıp daha kesin sonuçlara ulaşılması yararlı olacaktır.
Anahtar Kelimeler: Atak-S, kahverengi yumurtacı, hibrit, performans
I
ABSTRACT
MSc THESIS
DETERMINATION OF PERFORMANCE OF LAYER HYBRID ATAK-S IN CONDITIONS OF CUKUROVA ( POULTRY RESEARCH AND PRACTICE
FARM IN AGRICULTURAL FACULTY OF CUKUROVA UNIVERSITY)
Eyüp YİĞİTOĞLU
DEPARTMENT OF ANIMAL SCIENCE INSTITUE OF NATUREL AND APPLIED SCIENCES
ÇUKUROVA UNIVERSITY
Supervisor: Prof. Dr. Ahmet TESTİK
Jury : Prof. Dr. Ahmet TESTİK
Prof. Dr. Nazım ULUOCAK
Prof. Dr. Ömer CAMCI
The present study was conducted to determine performance of layer hybrid (Atak-S) which is developed in Ankara Poultry Research Institute at Cukurova conditions ( poultry research and practice farm in Agricultural Faculty of Cukurova University ). The animals’ body weight, feed consumption and death rate were determined during the 18th week. At the end of 18th week, the average body weights were determined 1413.6±13.35 g. The animals’ avarage feed consumption and the feed conversion efficiency were 5.715 g and 4.04 respectively at 18th week.
Sexual maturity age and sexual maturity weight were found 150 days and 1664.1±8.53 g respectively.
As a result of this research in depend of the datas, probably it is more useful for designing and studying some similar studies before try to apply in the commercial market.
Keywords: Atak-S, brown layer, hybrid, performance
II
TEŞEKKÜR
Ülkemiz tavukçuluğu özellikle son 30 yıl içerisinde büyük ilerleme kaydetmiş
olsa bile hala damızlık temininde dışa bağımlıdır. Ülkemizde 2006 yılı itibarıyla
yumurta tavuğu üretimi için yaklaşık 400-500 bin adet damızlık yumurta-civciv yurt
dışından temin edilmiştir. Bu nedenle yapılacak çalışmalarla özellikle yerli hibritlerin
ülkemizin muhtelif bölgelerindeki performanslarının belirlenmesi son derece önem
arzetmektedir. Bu düşüncelerle yapılmış olan bu çalışmanın yeni araştırıcılara bir
rehber olmasını temenni ediyorum.
Bu çalışmayı yapmamda bana rehber olan üstün deneyimlerinden
faydalandığım ve çalışmalarım sırasında manevi desteğini esirgemeyen tez
danışmanım Sayın Prof. Dr. Ahmet TESTİK başta olmak üzere, Sayın Prof. Dr.
Orhan ÖZTÜRKCAN’a, Sayın Prof. Dr. Nazım ULUOCAK’a, Arş. Gör. Emine
ALTINKAYA’ya, Araş.Gör. Dr. Ahmet TEKELİ’ye, Teknisyen Ahmet
BAĞRIAÇIK’a, bana kapılarını açan ve imkanlarını sunan Ç.Ü. Fen Bilimleri
Enstitüsü ve Zootekni Anabilim Dalı Başkanlığı’na ve ilgili tüm mesai
arkadaşlarıma teşekkür eder, şükranlarımı sunarım.
Tez çalışmalarım ve eğitimim boyunca sabır ve metanetle her zaman yanımda
olan Sevgili annem, babam, eşim, oğlum ve kardeşlerime teşekkürü bir borç bilirim.
III
İÇİNDEKİLER SAYFA
ÖZ…………………………………………………………………………………I
ABSTRACT……………………………………………………………………....II
ÖNSÖZ(VE/VEYA TEŞEKKÜR)……………………………………………….III
İÇİNDEKİLER…………………………………………………………………...IV
ÇİZELGELER DİZİNİ……………………………………………………………V
ŞEKİLLER DİZİNİ……………………………………………………………….VI
RESİMLER DİZİNİ……………………………………………………………...VII
1.GİRİŞ…………………………………………………………………………….1
2.ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR…………………………………………………….…4
3.MATERYALVE METOD………………………………………………………11
3.1. Materyal……………………………………………………………….11
3.2.Metod:………………………………………………………………….14
3.2.1. Civcivler Gelmeden Önce Yapılan İşler………………….....14
3.2.2. Civcivler Geldikten Sonra Yapılan İşler...…………………..14
4.BULGULAR VE TARTIŞMA…………………………………………………..19
4.1. Büyütme Dönemine Ait Bulgular.………………………………….....19
4.2. Yumurtlama Dönemi Başlangıcına Ait Bulgular…………………..….22
5.SONUÇLAR VE ÖNERİLER………………………………………………..….24
KAYNAKLAR……………………………………………………………..….…..25
ÖZGEÇMİŞ………………………………………………………………………..28
IV
ÇİZELGELER DİZİNİ SAYFA
Çizelge 1.1. 2002-2006 yılları damızlık civciv ve yumurta ithalatları …….………2
Çizelge 2.1. Yerli ve dış kaynaklı hibritlerin bazı verim performansları…….…… 4
Çizelge 2.2.Yerli ve dış kaynaklı kahverengi yumurtacı hibritlerin verim ve
gelişim özellikleri ……………………….……………………….….. 5
Çizelge 2.3. ATAE’ de 1988 yılında yapılan çalışmalarda elde edilen belirli
haftalardaki yaşama gücü (%) değerleri ………………………….….6
Çizelge 2.4. ATAE’de 1991 yılında yürütülen çalışmada kullanılan hibritlerin
belirli haftalardaki yaşama gücü (%) değerleri……………….……...6
Çizelge 2.5. Kahverengi ve beyaz yumurtacı saf hatların bazı özellikleri…………7
Çizelge 2.6. ATAE tarafından elde edilen bazı ebeveyn kombinasyonlarının
performans değerleri………………………………………………….8
Çizelge 2.7. ATAE tarafından geliştirilen yerli yumurtacı hibritlerin performans
değerleri……………………………………………………………….9
Çizelge 2.8. ATAE tarafından geliştirilen yerli yumurtacı hibritlerin haftalık
canlı ağırlık değerleri…………...…………………………………….10
Çizelge 2.9. ATAE tarafından geliştirilen yerli yumurtacı hibritlerin performans
değerleri……………………………………………………………..…10
Çizelge 3.1. Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü tarafından geliştirilen Atak-S
yumurtacı hibritinin özellikleri………..…………………………..…..12
Çizelge 3.2. Belirli dönemlerde sağlanan yemlik, suluk ve yer miktarları…..….….17
Çizelge 4.1. Büyütme döneminde ve yumurtlama dönemi öncesi canlı
ağırlık miktarları………………..…………………………….…...…..19
Çizelge 4.2. Büyütme döneminde ve yumurtlama dönemi öncesi yem
tüketimleri ve yemden yararlanma oranları……………………….......20
Çizelge 4.3. Haftalara göre belirli dönemlerdeki yem tüketimleri………………….21
V
ŞEKİLLER DİZİNİ SAYFA
Şekil 4.1. Büyütme döneminde ve yumurtlama dönemi öncesi canlı ağırlık
artışındaki değişmeler…………………………………………………20
Şekil 4.2. Büyütme döneminde ve yumurtlama dönemi öncesi belirli
yaşlardaki ölüm oranlarındaki değişmeler ……………………….....21
VI
RESİMLER DİZİNİ SAYFA
Resim 3.1. Atak-S yumurtacı hibritinin fiziksel görünümü………………………13
Resim 3.2. Atak-S yerli damızlık hibritinin yumurtalarından görünüm………….13
Resim 3.3. Atak-S yumurtacı hibritinin kafeslerdeki görünümü……..………..…16
VII
1.GİRİŞ Eyüp YİĞİTOĞLU
1.GİRİŞ
Ülkemiz tavukçuluğu, 1960 yılına kadar geçen zaman içerisinde
tavukçuluğun bir endüstri olarak geliştiği ülkelere göre kayda değer bir ilerleme
gösterememiştir. Bu zamana kadar yapılan çalışmaların 1960 yılı sonrası
tavukçuluğumuzun gelişmesine bir alt yapı oluşturması da son derece önemlidir.
Tavukçulukta son 50-60 yılda yumurta üretimi ile ilgili meydana gelen en
önemli değişimlerden biri iki verim yönlü ve hatta tek verim yönlü standart tavuk
ırklarının yerini ticari hibritlerin almasıdır(Erensayın, 2000a). Dış kaynaklı olarak
çok sayıda yumurtacı ve etçi hibritler geliştirilmiş ve Ülkemizde bu hibritler yaygın
olarak kullanılmaktadır(Türkoğlu ve ark. 2004). Hibrit materyallerin yurt dışından
ithal edilmesi tavukçuluğumuza bir canlılık getirmiş olsa bile bazı tavuk
hastalıklarının (G.R.D., Marek, Laringo Traheitis, Gumboro vs) ülkemizde ortaya
çıkması, damızlık temininde dışa bağımlılık gibi sakıncalarını meydana
getirmiştir(Erensayın, 2000b).
Türkiye tavukçuluk alanında teknoloji satın alan ülkeler grubunda olup,
üretim materyali olan damızlık anaçlarını civciv ve yumurta olarak ithal etmektedir.
Erensayın (2001), 1961-1987 yılları arasında yapılan çalışmalar neticesinde
ülkemizde üretilen yumurtacı yerli hibritlerin talebi karşılama bakımından %2.5
oranında kaldığını bildirmiştir. 2006 yılı itibarıyla yumurta tavuğu üretimi için
yaklaşık 400-500 bin adet damızlık yumurta-civciv yurt dışından temin edilmiştir.
Damızlık hibrit materyal ihtiyacının dışardan karşılanması Ülkemiz döviz
giderlerinin artmasına neden olmaktadır. 2002-2006 yılları damızlık civciv ve
yumurta ithalatları Çizelge 1.1.’ de açıklanmıştır.
1
1.GİRİŞ Eyüp YİĞİTOĞLU
Çizelge 1.1. 2002-2006 yılları damızlık civciv ve yumurta ithalatları
Yıllar Etçi damızlık civciv ithalatı
Etçi damızlık yumurta ithalatı
Yumurtacı damızlık civciv ithalatı
Damızlık hindi civciv ithalatı
2002 1.453.576 11.007.690 490.894 23.597 2003 1.167.285 9.744.434 445.014 31.416 2004 1.120.239 10.399.366 464.456 25.700 2005 845.378 11.599.355 469.364 30.600 2006 1.238.610 5.140.106 499.170 0
(Tarım Bakanlığı Kayıtları, 2007)
Yerli hibrit elde etmek amacıyla, Ankara Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü
(ATAE) Ülkemizde uzun yıllardır bir dizi çalışmalar yapmaktadır. 1963 yılında
devletin hibrit ebeveynlerin ithalini serbest bırakması neticesinde, Enstitü tarafından
çeşitli sentetik hatlar ile kültür ırklarının çiftleştirilmeleri sonucu 1970 yılından
itibaren yerli ebeveyn hatları elde edilmeye çalışılmaktadır (Anonymous, 1999).
Yumurta tavukçuluğu konusunda planlı ıslah ve ve yerli hibrit ebeveynleri elde
etmeye yönelik çalışmalara 1960 yılının sonlarında başlanan Ülkemizde, 1970’lerde
dış kaynaklı hibrit ebeveyn soylardan faydalanıldığı ifade edilmiştir(Düzgüneş ve
ark., 1982). 1995 yılında Kanada’dan getirilen 6’sı kahverengi yumurtacı, 4’ü beyaz
olmak üzere toplam 10 saf tavuk hattı üzerinde Ankara Tavukçuluk Araştırma
Enstitüsü tarafından yürütülen çalışmalar neticesinde Atabey, Atak ve Atak-S adlı
yerli ticari yumurtacı hibritleri geliştirilmiştir. Yapılan araştırmalarda, elde edilen bu
hibritlerin yumurta verimlerinin yüksek, yem tüketimlerinin düşük ve yaşama
güçlerinin iyi olduğu bildirilmiştir (Anonymous, 2004).
Uzun vadeli ulusal çıkarlarımız dikkate alındığında damızlık materyal
ihtiyacının yurt içinden karşılanması, yumurta yönlü yerli hibritlerimizin
performansının yükseltilmesi, kapasite ve üretim düzeylerinin artırılması, yapılacak
çalışmalara özel sektörlerin de katılımının sağlanması son derece önemlidir.
Ülkemiz tavukçuluğunun ilerlemesi için hibrit materyallerin verim
performanslarının yetiştiriciler tarafından mukayese edilebilmesinde Rastgele
Örnekleme Test-RÖT(Random Sample Test) çalışmalarının yapılması ve
sonuçlarının yayınlanması gerektiği ifade edilmiştir(Testik, 1982).
2
GİRİŞ Eyüp YİĞİTOĞLU
Albada (1971), tavukçuluğu gelişmiş ülkelerin tavukçuluk alanında ileri ıslah
düzeylerine ulaşmalarında ve üretim etkinliklerinin artmasında Rastgele Örnekleme
Testlerinin önemli katkıları olduğunu belirtmiştir. Yurt dışından ithal edilen damızlık
hibrit materyallerin verim testlerinin yapılması ve hastalıklara karşı dirençlerinin
tespit edilmesi gerektiği bildirilmiştir(Tekinel, 1982). Hartmann (1973), yapılan
çalışmalarda daha sağlıklı sonuçların alınması açısından test yerlerinin artırılmasının,
testlerin yıllara göre tekrarlanmasından daha etkin olacağını ifade etmiştir.
Düzgüneş (1979), genotip ve çevre interaksiyonunu önemli derecede ortadan
kaldırmak için ya çevre koşullarına uygun reaksiyon gösteren genotiplerin seçilmesi,
ya çevre koşullarının iyileştirilmesi ya da her iki şartın yerine getirilmesi gerektiğini
ifade etmiştir. Yine Düzgüneş (1976), Rastgele örnekleme test çalışmalarının
Ülkemiz tavukçuluğunun ilerlemesinde son derece önemli olduğunu vurgulamıştır.
Bu çalışmanın amacı, Ankara Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü tarafından elde
edilen Atak-S yumurtacı tavuk hibritinin Çukurova Bölgesi’nde (Çukurova
Üniversitesi Ziraat Fakültesi Araştırma Ve Uygulama Çiftliği koşullarında)
performansını saptamak ve bu konudaki verileri dikkate alarak gelecek çalışmalara
ve yetiştiricilere ışık tutmaktır.
3
2.ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Eyüp YİĞİTOĞLU
2.ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR
Yapılan bu araştırmanın öncesinde Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi
Araştırma Ve Uygulama Çiftliği koşullarında Atak-S yumurtacı tavuk hibritinin
performansının belirlenmesiyle ilgili yapılmış bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu
sebeple kahverengi yumurtacılar başta olmak üzere bazı araştırıcılar tarafından
yumurtacı genotiplerin performanslarıyla ilgili yapılmış çalışmaların elde edilebilen
önemli sonuçları burada sunulmuştur.
Düzgüneş (1985), ATAE tarafından 1968 yılında başlatılıp 1982
yılına kadar sürdürülen ‘’Hibrit Ebeveynleri Geliştirme Projesi’’ neticesinde yerli
kahverengi yumurtacıların tavuk/gün yumurta verimlerinin dış kaynaklılara göre
düşük olduğu, yaşama gücünün de dikkate alındığı tavuk/kümes yumurta verimleri
arasındaki farkın önemsiz olduğu bildirilmiştir. Araştırma neticesinde elde edilen
bazı veriler Çizelge 2.1.’de verilmiştir.
Çizelge 2.1. Yerli ve dış kaynaklı hibritlerin bazı verim performansları Hibritler Yumurta Verimi (adet) Yumurta Ağırlığı (g)
tavuk/gün tavuk/kümes G1XS1(kahverengi) 235 222 62.2 P2XR2(kahverengi) 248 238 59.1 O1XT1(beyaz) 241 218 61.6 O2XT2(beyaz) 254 243 58.6 Dış kaynaklı kahverengi 272 238 63.8 Dış kaynaklı kahverengi 255 233 62.8 Dış kaynaklı beyaz 245 226 59.0 ( Düzgüneş, 1985)
Fathel ve Elibol (2006), ATAE tarafından geliştirilen ATAK ve ATAK-S adlı
2 adet kahverengi yumurtacı genotip ile iki dış kaynaklı kahverengi yumurtacı
hibritin (Lohman Brown ve Nick Brown) çeşitli verim özellikleri bakımından
karşılaştırılmasına yönelik yaptıkları çalışma neticesinde yerli kahverengi yumurtacı
hibritlerin performanslarının dış kaynaklı hibritlere göre özellikle yumurta verimi ve
yem tüketimine ilişkin özellikler bakımından daha düşük olduğunu bildirmişlerdir.
Yapmış oldukları çalışma sonunda elde ettikleri bulgular Çizelge 2.2.’ye
çıkarılmıştır.
4
2.ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Eyüp YİĞİTOĞLU
Çizelge 2.2.Yerli ve dış kaynaklı kahverengi yumurtacı hibritlerin verim ve gelişim özellikleri Özellikler Atak Atak-S NB LB
Cinsel Olgunluk Yaşı 154.3±0.91a 152.1±0.91b 149.2±0.91c 148.8±0,91a Tavuk-gün Yum. Ver.(%) 76.4±0.98c 79.8±0.98bc 83.9±0.98ab 86.6±0.98a Tavuk-kümes Yum. Ver.
(%) 75.2±1.2c 78.7±1.2bc 83.9±1.2ab 86.6±1.2a
Tavuk-gün Yum. Ver. (adet)
278.4±4.08c 290.5±4.08b 305.4±4.08a 315.5±4.08a
Tavuk-kümes Yum.Ver. (adet)
273.8±4.32c 286.8±4.32b 305.4±4.32a 315.5±4.32a
Ortalama yum. ağırlığı, g 58.7±0.15b 61.3±0.15a 61.5±0.15a 61.4±0.15a Günlük yem tüketimi, g 119.2±1.2b 125.8±1.2a 120.1±1.2b 124.5±1.2a
Yemden yararlanma Oranı, kg/kg
2.620±0.04a 2.544±0.04a 2.394±0.04b 2.364±0.04b
Y.Y.O. (g.yem/yumurta) 153.6±0.027b 159.9±0.027a 146.7±0.027c 144.1±0.027a 20.hafta canlı ağırlığı, g 1613±44a 1679±44a 1556±39a 1524±44a 72. hafta canlı ağırlığı, g 2162±52c 2348±52a 2139±47c 2279±47b
Yaşama gücü, % 96.7a 98.3a 100a 100a a,b,c:Aynı satırda farklı harflerle gösterilen ortalamalar arasındaki farklılıklar önemlidir (P<0.05) ( Fathel ve ark., 2006)
ATAE’de elde edilmiş olan kahverengi yumurtacı hibrit ebeveynleri arasında
yapılan çeşitli melezlerde cinsi olgunluk yaşının 159-162 gün, cinsi olgunluk
ağırlığının 1777-1915 g arasında olduğu bulunduğu, cinsi olgunluk ağırlığının küçük
değerinin ise dörtlü melezlere ait olduğu ifade edilmiştir(Anonymous, 1986).
Hanumaiah ve ark. (1976), Rhode Island Red kahverengi yumurtacı tavuk
ırkında cinsi olgunluk yaşını 199 gün, cinsel olgunluk ağırlığını 1960 g olarak, beyaz
Leghorn x Rhode Island Red melezlerinin ise cinsi olgunluk yaşını 159 gün, cinsel
olgunluk ağırlığını 1622 g olarak bildirmişlerdir.
ATAE’de Yüceer ve arkadaşları tarafından 1988 yılında gerçekleştirilen 6
adet yerli 2 adet dış kaynaklı kahverengi yumurtacı, 2 adet yerli 1 adet dış kaynaklı
beyaz yumurtacı hibritin kullanıldığı test çalışması sonucunda elde edilen yaşama
gücüne ait değerler Çizelge 2.3.’ de açıklanmıştır.
5
2.ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Eyüp YİĞİTOĞLU
Çizelge 2.3. ATAE’ de 1988 yılında yapılan çalışmalarda elde edilen belirli haftalardaki yaşama gücü (%) değerleri
Hibrit Adı Yaşama Gücü (%)
0-8 Hafta 9-22 Hafta
Yerli Kahverengi (1) 94.6 94.2 Yerli Kahverengi (2) 99.2 98.4 Yerli Kahverengi (3) 99.2 96.9 Yerli Kahverengi (4) 96.1 98.4 Yerli Kahverengi (5) 100.0 96.2 Yerli Kahverengi (6) 98.0 100.0 Dış Kaynaklı Kahverengi (1) 99.2 96.1 Dış Kaynaklı Kahverengi (2) 95.3 100.0 Yerli Beyaz (1) 95.4 95.1 Yerli Beyaz (2) 92.6 98.6 Dış Kaynaklı Beyaz (1) 96.9 92.8 (Yüceer ve ark., 1990)
Düzgüneş ve ark.(1982), özel sektör koşullarında yerli kahverengi, yerli
beyaz ve dış kaynaklı kahverengi yumurtacı hibritlerle yaptıkları test çalışması
sonucunda her genotip için yaşama gücü değerlerini sırasıyla 0-8 haftalarda 98.53,
96.78, 98.87; 9-22 haftalarda ise 97.83, 98.27, 98.09 olarak belirtmişlerdir.
ATAE’de 1991 yılında Büyükbebeci ve arkadaşları tarafından yürütülen,
5’i kahverengi 4’ü beyaz olmak üzere 9 adet hibritin kullanıldığı test çalışmasında
yaşama gücü ile ilgili bulgular Çizelge 2.4.’te açıklanmıştır.
Çizelge 2.4. ATAE’de 1991 yılında yürütülen çalışmada kullanılan hibritlerin belirli haftalardaki yaşama gücü (%) değerleri
Hibrit Adı
Yaşama Gücü (%) 0-8 Hafta 9-20 Hafta
Yerli Kahverengi (PR) 95.0 97.9 Yerli Kahverengi (G1S1) 99.0 99.0 Yerli Kahverengi (GXSX) 100.0 96.0 Dış Kaynaklı Kahverengi (1) 96.8 96.6 Dış Kaynaklı Kahverengi (2) 97.0 97.0 Yerli Beyaz (OXTX) 96.0 96.7 Yerli Beyaz (O1T1) 96.0 95.6 Dış Kaynaklı Beyaz (1) 98.0 96.9 Dış Kaynaklı Beyaz (1) 98.0 92.9 (Büyükbebeci ve ark., 1991)
6
2.ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Eyüp YİĞİTOĞLU
Ülkemize Kanada’dan getirilmiş olan kahverengi ve beyaz yumurtacı saf
hatların büyütme ve yumurtlama dönemi başlangıcına ait bazı performans
özellikleriyle ilgili veriler Çizelge 2.5.’te açıklanmıştır.
Çizelge 2.5. Kahverengi ve beyaz yumurtacı saf hatların bazı özellikleri Kahverengi Yumurtacı
Hatlar 18.Hafta Sonu
Canlı Ağırlığı (g) Yaşama Gücü(%) Cinsel Olgunluk
Yaşı (Gün) Rhode Island Red-1 1730.0 95.0 123.0 Rhode Island Red-11 1710.0 94.0 125.0 Barred Rock-1 1868.0 94.0 132.0 Barred Rock-11 1860.0 91.0 130.0 Colombian Rock 1850.0 92.0 133.0 Line-54 1710.0 92.0 121.0 Beyaz Yumurtacı Hatlar Black Line 1365.0 95.0 120.0 Brown Line 1350.0 93.0 122.0 Blue Line 1360.0 91.0 128.0 Maroon Line 1352.0 93.0 125.0 (Göğer, 1996)
İpek ve ark. (1998), kahverengi ve beyaz yumurtacı hibritlerin işletme
koşullarında bazı özelliklerinin saptanmasıyla ilgili olarak 0-20 haftalık yaş
döneminde kahverengi yumurtacılarda 8.57 kg/piliç yem tüketimi, %5.23 oranında
ölüm; beyaz yumurtacılarda ise 7.93 kg/piliç yem tüketimi, %3.31 oranında ölüm
belirlemişlerdir. Aynı araştırıcılar, %5 yumurta verim düzeyine ulaşma yaşını
kahverengi yumurtacılarda ortalama 148.11 gün, beyaz yumurtacılarda ortalama
145.55 gün olarak saptamışlardır.
ATAE tarafından 2000-2001 yılları arasında yürütülen çalışma sonunda elde
edilen bazı ebeveyn kombinasyonlarının yaşama gücü, cinsi olgunluk yaşı ve cinsi
olgunluk ağırlığına ait bulgular Çizelge 2.6.’da açıklanmıştır.
7
2.ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Eyüp YİĞİTOĞLU
Çizelge 2.6. ATAE tarafından elde edilen bazı ebeveyn kombinasyonlarının performans değerleri
GENOTİP
Yaşama Gücü (%) Cinsel Olgunluk Yaşı (Gün)
Cinsel Olgunluk Ağırlığı(g) 0-6 Hafta 7-18 Hafta
BR1XBR1 97,8 95,4 154 1922 BR1XBR2 98,1 92,9 158 1932 BR2XBR2 92,9 93,7 155 1894 BR2XBR1 95,4 89,7 155 1837 L54XL54 99,5 99,5 154 1726 L54XCOL 98,7 100.0 152 1857 COLXCOL 99,3 100.0 161 1878 COLXL54 99,5 100.0 156 1844 BLUEXBLUE 91,9 96,8 151 1524 BLUEXMAROON 95,6 100.0 150 1513 MAROONXMAROON 93,1 99,5 153 1484 MAROONXBLUE 93,8 98,9 152 1507 ( Anonymous, 2001)
Başpınar ve ark. (2003), Brown Nick, Isa Brown ve Tetra SL kahverengi
ticari hibritlerini kullandıkları çalışmada 18. hafta sonundaki canlı ağırlık
ortalamalarını sırayla 1481.4±12.4g, 1517.1±8.23g ve 1514.2±10.60g; (%) ölüm
oranlarını 2.81, 1.75, 1.50 olarak bildirmişlerdir. Yine aynı araştırıcılar %5 verim
yaşlarını sırasıyla 132 gün, 130 gün, 138 gün; 0-18.hafta toplam yem tüketimlerini
6857.50g, 6826.25g, 6685.66 g olarak belirtmişlerdir.
Şekeroğlu ve Sarıca (2005), altlıklı yer ve serbest sistemde barındırılan
kahverengi ve beyaz yumurtacılarla ilgili yapmış oldukları çalışma sonunda, altlıklı
yer sisteminde %5 verim yaşını kahverengi yumurtacılarda 129.0±3.19 gün, beyaz
yumurtacılarda 141.5±1.32 gün olarak belirtmişlerdir. Aynı araştırıcılar %5 verim
canlı ağırlığı kahverengi yumurtacılarda 1471.7±25.07 g, beyaz yumurtacılarda
1364.4±23.59 g olarak bildirmişlerdir.
8
2.ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Eyüp YİĞİTOĞLU
ATAE ‘nin yürüttüğü çalışma neticesinde elde edilen yerli yumurtacı
hibritlerin performans değerleri Çizelge 2.7.’de özetlenmiştir:
Çizelge 2.7. ATAE tarafından geliştirilen yerli yumurtacı hibritlerin performans
değerleri Verim Özellikleri H İ B R İ T L E R
Beyaz (Atabey)
Kahverengi (Atak)
Siyah (Atak-S)
Yumurta Verimi 72 haftalık yumurta verimi 305 Adet 297 Adet 299 Adet Pik dönemi yumurta verimi %97 %96 %97 Yumurta ağırlığı ortalaması 60.3 g 63.1 g 64.7 g 72 haftalık yumurta kütlesi 18.40 kg 18.72 kg 19.34 kg Yem Tüketimi Büyütme dönemi (18 Hafta) 5.9 kg 6.9 kg 6.9 kg Yumurtlama dönemi(Günlük Ortalama) 100-105 g 113-117 g 117-123 g Cinsel Olgunluk İlk yumurtlama Yaşı 140-145 gün 145-150 gün 147-152 gün %50 Verim yaşı 155-160 gün 160-165 gün 162-167 gün Pike Ulaşma yaşı 180-185 gün 180-185 gün 180-185 gün Canlı Ağırlık 8.Hafta 490 g 550 g 570 g Cinsi Olgunluk 1535 g 1750 g 1800 g 72.Hafta 1820-1850 g 2040-2080 g 2150-2200 g Yaşama Gücü Büyütme dönemi (18 Hafta) %97-98 %97-98 %97-98 Yumurtlama dönemi(19-72 Hafta) %93-95 %94-96 %94-96
( Anonymous, 2005)
Yine ATAE ‘nin yürüttüğü aynı çalışma sonucunda elde edilen yerli
yumurtacı hibritlerin belirli haftalardaki canlı ağırlık artışıyla ilgili 2007 yılı
performans değerleri Çizelge 2.8.’de ve genel performansları Çizelge 2.9.’da
özetlenmiştir:
9
2.ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Eyüp YİĞİTOĞLU
Çizelge 2.8. ATAE tarafından geliştirilen yerli yumurtacı hibritlerin haftalık canlı ağırlık değerleri
Hafta
C A N L I A Ğ I R L I K (g)
Beyaz (Atabey)
Kahverengi (Atak)
Siyah (Atak-S)
0 (Günlük) 36 37 37 1 54 51 56 2 86 94 101 3 121 141 148 4 189 214 228 5 250 269 303 6 311 324 385 7 405 460 510 8 468 548 621 9 542 671 736
10 634 765 932 11 725 888 1053 12 778 989 1115 13 877 1069 1177 14 943 1158 1239 15 980 1245 1301 16 1081 1320 1363 17 1135 1397 1425 18 1216 1494 1487 19 1287 1591 1549 20 1345 1688 1616 21 1391 1740 1663 22 1409 1780 1710
(Anonymous, 2007)
Çizelge 2.9. ATAE tarafından geliştirilen yerli yumurtacı hibritlerin performans değerleri
Verim Özellikleri H İ B R İ T L E R Beyaz
(Atabey) Kahverengi
(Atak) Siyah
(Atak-S) Yumurta Verimi 22. hafta yumurta ağırlığı ortalaması, g 49.92 52.28 57.45 22. hafta tavuk-gün yumurta verimi, % 61.28 66.45 85.17 Yem Tüketimi Büyütme dönemi (1-20 hafta arası) 5.9 kg 6.9 kg 6.9 kg Yumurtlama dönemi(Günlük Ortalama) 100-105 g 113-117 g 117-123 g Canlı Ağırlık 20. Hafta 1345 g 1688 g 1616 g Yaşama Gücü Büyütme dönemi %95-98 %96-97 %97-98 Yumurtlama dönemi %94-96 %97-98 %96-97
(Anonymous, 2007)
10
3.MATERYALVE METOD Eyüp YİĞİTOĞLU
3.MATERYALVE METOD
3.1. Materyal: Ankara Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü’nün geliştirdiği
Atak-S yumurtacı hibriti araştırmanın hayvan materyalini oluşturmuştur. Araştırma
için ilgili kurumdan getirilen 3600 adet civciv kullanılmıştır. Araştırma materyali
Çukurova Üniversitesi’nin kendi öz kaynaklarıyla temin edilmiştir. Yine Çalışma
süresince kullanılan yemlerin tümü, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi
Araştırma ve Uygulama Çiftliğindeki yem ünitesi ve Üniversite’nin katkılarıyla
Bölgedeki özel sektöre ait muhtelif yem fabrikalarından sağlanmıştır.
Bu çalışmada hayvan materyali olarak kullanılan Atak-S hibriti; 22.04.2006
tarih ve 26147 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Ankara Tavukçuluk Araştırma
Enstitüsü Tarafından Geliştirilen Yumurtacı Hibritlerin Tescili Hakkındaki 2006/15
Numaralı Tebliğinde, ‘’Sakin mizaçlı, kötü çevre şartlarına dayanıklı, yemi
değerlendirme yeteneği iyi, siyah tüylü, kahverengi göğüs ve gerdanlı, hibrit yumurta
tavuğu genotipi’’ şeklinde tanımı yapılmaktadır. Aynı tebliğde Atak-S hibritinin
özellikleri Çizelge 3.1.’de özetlenmiştir:
11
3.MATERYALVE METOD Eyüp YİĞİTOĞLU
Çizelge 3.1. Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü tarafından geliştirilen Atak-S yumurtacı hibritinin özellikleri Türü Evcil Tavuk (Gallus domesticus) Adı Atak-S Genotipi Hatlar Arası melez, Kahverengi Yumurtacı Yayılma Alanı Türkiye Yetiştirme Amacı Yumurta Rastgele Örnekleme Testi Yapıldı Cinsiyet Ayırım Yöntemi Vücut tüy rengine göre Geliştiren Kuruluş Ankara Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü GENEL ÖZELLİKLERİ Dişi Baş Yapısı Küçüktür İbik Yapısı Balta ibiktir Gaga Yapısı Kısa, küttür Burun Delikleri Küçük ve gaga üzerindedir Göz Yuvarlak, gaga üzerindedir Kulak Lopları Küçük, kırmızıdır Sakal Küçük, kırmızıdır Boyun Yapısı Kısa, kalındır Kuyruk Düz, siyah teleklidir Kanatlar Vücuda yapışık, siyah teleklidir Göğüs Yapısı Dolgundur Ayak Ve Tırnak Yapısı Ayaklar normal kalınlıkta, küt ve siyah tırnaklıdır Tüylenme Şekli Hızlı tüylenme gösterir Telek Rengi Siyahtır Deri Rengi Koyu sarıdır Yumurta Kabuk Rengi Kahverengidir YUMURTA VERİMİ 72 Haftalık Yumurta Verimi 299 adet Pik Dönemi Yumurta Verimi %97 Yumurta Ağırlığı 64.7 gram 72 Haftalık Yumurta Kütlesi 19.34 kg YAŞAMA GÜCÜ Büyütme Dönemi (18 Hafta) %97-98 Yumurtlama Dönemi (19-72 Hafta) %94-96 CİNSEL OLGUNLUK İlk Yumurtlama Yaşı 147-152 gün %50 Verim Yaşı 162-167 gün Pike Ulaşma Yaşı 180-185 gün CANLI AĞIRLIK 8. Hafta 570 gram Cinsel Olgunluk 1800gram 72. Hafta 2150-2200gram YEM TÜKETİMİ Büyütme Dönemi (18 Hafta) 6.9 kg Yumurtlama Dönemi (Günlük Ortalama) 117-123 gram Kaynak:RG(26147/22.04.2006)
12
3.MATERYALVE METOD Eyüp YİĞİTOĞLU
Resim 3.1. Atak-S yumurtacı hibritinin fiziksel görünümü
Resim 3.2. Atak-S yerli damızlık hibritinin yumurtalarından görünüm
13
3.MATERYALVE METOD Eyüp YİĞİTOĞLU
Ankara Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü’nde yetiştirilen Atak-S kahverengi
yumurtacı tavuk hibritinin Rhode Island Red (RIR)xColombian Rock(Col)
melezlemeleriyle elde edildiği bildirilmiştir (Fathel ve Elibol, 2006).
Çalışma süresince kullanılan yemlerin tümü, Çukurova Üniversitesi Ziraat
Fakültesi Araştırma ve Uygulama Çiftliğindeki yem ünitesi ve Üniversite’nin
katkılarıyla Bölgedeki özel sektöre ait muhtelif yem fabrikalarından sağlanmıştır.
Hayvanlara büyütme döneminin ilk (0-6) haftalık döneminde civciv yemi, (6-18)
haftalık 2. döneminde büyütme yemi, yapılan çalışmanın son dönemi olan (19-22)
haftalık yaşta ise yumurta başlangıç yemi verilmiştir.
3.2.Metod: Yapılan çalışmalar Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi
Araştırma Ve Uygulama Çiftliği Tavukçuluk tesislerinde sürdürülmüştür. Büyütme
dönemi (0-18 hafta) yerde, yumurtlama dönemi başlangıcı (19-22 hafta) kafeslerde
gerçekleştirilmiştir.
3.2.1. Civcivler Gelmeden Önce Yapılan İşler: Araştırma ve çalışmalara
civcivler gelmeden 1 hafta öncesini kapsayan büyütme kümesinin hazırlanmasıyla
başlanmıştır. Kümes deterjanlı bol su ile yıkanıp kurutulduktan sonra kümesin içi
kireçle badana yapılmıştır. Kümes ve ekipmanlarının mevcut arızaları ve eksiklikleri
temizlik esnasında giderilmiştir. Kümese yataklık olarak ortalama %20-25 rutubet
içeren yaklaşık 5-6 cm kalınlığında olacak şekilde planya talaşı serilmiştir.
Temizlenmiş ve dezenfekte edilmiş yemlik, suluk, ısıtıcı, termometre gibi alet ve
ekipmanlar kümese yerleştirilmiştir. Yem deposuna yeterince civciv başlangıç yemi
istif edilmiştir. Kümes girişine kireç ve dezenfektanlı paspas konulmuştur. Isıtıcılar
kontrol edilerek civcivler kümese gelmeden 24 saat önce civciv seviyesindeki kümes
sıcaklığının 35 0C civarında olması sağlanmıştır.
3.2.2. Civcivler Geldikten Sonra Yapılan İşler: Civcivlerin geldiği gün
sulukların dolu ve civciv seviyesindeki ısının yeterli olup olmadığı kontrol edilmiştir.
Civcivleri taşıyan araç kümes yakınına geldikten sonra civcivler taşıma kutularıyla
alınarak ısıtıcıların yakınında kutuların kapakları açılmıştır. İlk haftalık dönem için
her ısıtıcı altında 50 cm2/adet olacak şekilde çevirme alanları oluşturulmuştur.
14
3.MATERYALVE METOD Eyüp YİĞİTOĞLU
Kümesin 4 ayrı yerinde oluşturulan her biri yaklaşık 900 adet kapasiteli çevirme
alanlarına deneme için getirilen 3600 adet civciv eşit olacak şekilde yerleştirilmiştir.
Civcivlerin kümese alınmasından itibaren ilk üç gün 35 0C ısı alması sağlanmıştır.
Civciv seviyesindeki sıcaklık birer hafta arayla 3’er 0C düşürülerek 21 0C’ye
ayarlanmıştır. Rastgele seçilmiş 100 adet civcivin günlük yaştaki ağırlıkları alınarak
denemeye alınan grubun belirtilen yaştaki temsili canlı ağırlık ortalaması
hesaplanmıştır.
Civcivlere kümese yerleştirildikten sonraki ilk 24 saat içerisinde yaklaşık 18-
20 0C sıcaklıkta ortalama %6’lık şekerli su verilmiştir. Su içmeye başlayan civcivlere
su verilmesinden yaklaşık 3 saat sonra yem verilerek yem yemeleri sağlanmıştır. İlk
hafta civcivlerin yemlenmesi basit karton kutularla yapılmıştır. Bunun için civciv
kutularının kenarları 4 cm yükseklikte olacak şekilde kesilerek civciv yemliği haline
getirilmiştir. Bu şekilde 100 civciv için 0.25 m2 yemlik alanı hesaplanarak 9 m2 ‘lik
kutu ayarlanmıştır. Civcivler büyüdükçe askılı tüp yemlikler kullanılmaya
başlanmıştır. Civcivlere A, D, E, K, C ve B grubu vitaminleri başta olmak üzere
kalsiyum pantotenat, folik asit, nikotinik asit ve biotin içeren karışım suyla birlikte
ilk hafta içerisinde 3 gün süreyle verilmiştir.
Civcivler kümese alındıktan sonra civcivlerin su içmeyi, yem yemeyi
öğrenmeleri ve çevreyi tanımaları için ilk üç gün, günlük 23 saat sürekli aydınlatma
programı uygulanmıştır. Bu dönemde günlük 1 saat karanlık uygulanmasıyla da
civcivlerin karanlığa alışmaları sağlanmıştır. Büyütme döneminin 4. gününden 18.
haftanın sonuna kadar olan zaman içinde azalan gün uzunluğunda doğal aydınlatma
uygulanmıştır.
Araştırmanın 3. haftasının sonunda elektrikli gaga kesme cihazı ile gaga
kesimi yapılmıştır. Gaga kesimi kanibalizmi önlemek ve olası yem zayiatını
azaltmak gayesiyle uygulanmıştır. Gaga kesimini takiben olası kanamaları ve stresi
önlemek için A ve K vitaminleri içme sularına karıştırılmıştır.
Civcivlerin kümese yerleştirilmesinden sonraki ilk hafta içinde HB1
Newcastle, ikinci hafta sonunda Gumboro ve İnfeksiyöz Bronşitis, 4. hafta içinde
Gumboro ve Newcastle La Sota aşıları yapılmıştır.
15
3.MATERYALVE METOD Eyüp YİĞİTOĞLU
Civcivlerin kümese alınmasından başlanılarak (0-21 haftalık) dönem içinde
her 3 haftada bir ve cinsel olgunluk döneminde rastgele seçilmiş 100 adet hayvan
materyalinin canlı ağırlıkları alınarak denemeye alınan grubun belirtilen
dönemlerdeki canlı ağırlık ortalaması bulunmuştur.
Hayvanlara büyütme döneminin ilk (0-6) haftalık döneminde % 19 Ham
Protein, 2900 Kcal/kg metabolik enerji içeren civciv yemi; (6-18) haftalık 2.
döneminde %18 ham protein, 2800 Kcal/kg metabolik enerji içeren büyütme yemi
verilmiştir. Tüketilen ve kümese gelen yem miktarları, varsa ölümler günlük olarak
kümes kayıt kartına işlenmiştir.
Deneme konusu tavuklar, araştırma ve uygulama çiftliğine ait 4 nolu
kümesten kafes sisteminin bulunduğu 3 nolu kümeslere alınmadan önce kümesin
temizlik ve dezenfeksiyonu yapılmıştır. Kümes ve ekipmanların eksiklikleri ve
arızaları temizlik esnasında giderilmiştir. 19. haftanın başında yarkalar apartman tipi
şeklinde düzenlenmiş 4’er katlı kafes sisteminin olduğu kümese alınmıştır. Tavuklar
her kafeste ortalama 4 adet tavuk olacak şekilde kafeslere yerleştirilmiştir.
Resim 3.3. Atak-S yumurtacı hibritinin kafeslerdeki görünümü
16
3.MATERYALVE METOD Eyüp YİĞİTOĞLU
Hayvan materyalinin (19-22) haftalar arasını kapsayan yumurtlama dönemi
başlangıcında günlük aydınlatma süresi haftada birer saat artırılarak yumurta verimi
uyarılmıştır. Uyarma süresi 13 saate ulaştığında kademeli olarak aydınlatma süresi
artırılıp 16 saate çıkarılarak yumurtlama dönemi için sabitlenmiştir. Tavuklara
(19-22) haftalık yaşta %17 ham protein, 2750 Kcal/kg metabolik enerji içeren
yumurta başlangıç yemi verilmeye başlanmıştır.
Erensayın (2000b), cinsel olgunluk dönemi veya yumurtlama döneminin
başlangıcı olarak tavuk-gün esasına göre sürünün %5 yumurta verim düzeyi ulaştığı
gün olarak ifade etmiştir. Cinsel olgunluk yaşının belirlenmesinde bu kriter dikkate
alınmıştır.
Araştırmanın 20. ve 21. haftalarını kapsayan dönemde kılavuz yumurtaları
tespit edilmiştir. Yine araştırmanın, 21-22. haftaları arasındaki 150. günde cinsel
olgunluk olarak kabul edilen %5’lik tavuk/gün yumurta verim düzeyine ulaşıldığı
belirlenmiştir. Tavukların cinsel olgunluğa ulaşıp yumurta verimine geçmesiyle
birlikte tavuklara özellikle ADEK ve B grubu vitaminleri içeren karışım verilmiştir.
Tavukların (19-22) haftalık yaştaki yetiştirme dönemindeki yem tüketimleri,
ölüm miktarları, kılavuz yumurta sayıları cinsel olgunluk olarak kabul edilen
%5’lik tavuk/gün yumurta verim yaşı gibi bulgular kümes kayıt defterine günlük
olarak işlenip, bunlarla ilgili oranlar hesaplanmıştır. Yapılan araştırmanın sonu
olarak kabul edilen ve cinsel olgunluk döneminin başlangıcı olan 22. haftanın
bitiminde rastgele seçilmiş 100 adet tavuğun ağırlıkları ve ağırlık ortalamaları tespit
edilmiştir.
Denemeye alınan tavuklara belirli dönemlerde sağlanan yemlik, suluk, yer
miktarları Çizelge 3.2.’de özetlenmiştir:
Çizelge 3.2. Belirli dönemlerde sağlanan yemlik, suluk ve yer miktarları Dönem Suluk Yemlik Yer
0-6 Hafta 1 Yuvarlak suluk/80 civciv 1Askılı tüp yemlik/40 civciv 25 adet/m2
6-18 Hafta 1 Yuvarlak suluk/ 80 piliç 1 Askılı tüp yemlik/ 40 piliç 12piliç/m2
18-22 Hafta 1 Nippel suluk/ 4 tavuk 1 Uzun yemlik 8cm/ tavuk 400 cm2/Tavuk
17
3.MATERYALVE METOD Eyüp YİĞİTOĞLU
Araştırma süresince kümes içi sıcaklıklar ve nem düzeyi kümes içine
yerleştirilen termometre ve termo-higrograf ile takip edilmiştir. Tavukların
etkilendiği sıcaklık ve nem düzeyleri kayıt altına alınmıştır.
Araştırmada üzerinde durulan performans özellikleri ile verilerin elde edilme
şekline ilişkin belli başlı kriterler aşağıda açıklanmıştır:
A. Büyütme dönemi: Günlük yaştan 18.haftanın sonuna kadar geçen süreyi
kapsamaktadır.
Canlı Ağırlık: Büyütme döneminde günlük yaştan itibaren üçer hafta arayla
100’er adet hibritin rastgele örnekleme yöntemiyle ayrılıp tartılarak canlı ağırlıkları
belirlenmiştir.
Yem Tüketimi: Denemeye alınan grubun 18. haftanın sonuna kadar haftalık
olarak yem tüketimleri hesaplanmıştır.
Yaşama Gücü: Büyütme döneminde meydana gelen ölümler günlük olarak
kayıt edilmiş olup, dönem sonunda yaşama gücü değeri saptanmıştır.
B. Yumurtlama dönemi başlangıcı: 19. haftadan 22. haftanın sonuna kadar
geçen süreyi içermektedir.
Cinsel olgunluk yaşı: Kuluçkadan çıkış tarihi ile sürünün tavuk-gün esasına
göre %5 yumurta verim düzeyi arasında geçen süre olarak hesaplanmıştır.
Cinsel olgunluk canlı ağırlığı: Sürünün %5 verim döneminde, rastgele
örnekleme yöntemiyle alınan 100 adet tavuğun canlı ağırlıklarının ortalaması
alınarak tespit edilmiştir.
Yaşama gücü: 19-22. haftalar arasında meydana gelen ölümler günlük olarak
kayıt edilmiş ve üretim dönemi sonunda yaşama gücü değerleri belirlenmiştir
Tavuk-kümes yem tüketimi (g/adet) = [Dönem içinde tüketilen yem
miktarı, g / Dönem başlangıcında kümesteki hayvan sayısı (adet)]
Bulunan değerler Ankara Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü tarafından
belirlenmiş standart değerlerle karşılaştırılarak hibritin Çukurova Üniversitesi bölge
koşullarına uyumluluğu ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır.
18
4.BULGULAR VE TARTIŞMA Eyüp YİĞİTOĞLU
4.BULGULAR VE TARTIŞMA
4.1. Büyütme Dönemine Ait Bulgular
Yapılan çalışmada büyütme dönemi sonu itibarıyla tavuk-kümes esasına göre
yem tüketimi 5.693 kg olarak tespit edilmiştir. Bulunan bu değer ATAE tarafından
tespit edilen değerden düşük bulunmuştur. Büyütme döneminde üçer hafta arayla
elde edilen canlı ağırlık değerleri Çizelge 4.1.’de açıklanmıştır. Çizelge 4.1. Büyütme döneminde ve yumurtlama dönemi öncesi canlı ağırlık miktarları
Yaş
(Hafta) n x±Sx Min. Max.
Günlük 100 37.4±0.36 26 46 3 100 108.3±1.61 83 172 6 100 331.8±6.40 124 451 9 100 546.1±5.54 432 672
12 100 916.9±9.65 551 1162 15 100 1235.8±15.52 917 1502 18 100 1413.7±13.35 1015 1622 21 100 1632.0± 9.27 1322 1920
Buna göre elde edilen canlı ağırlık değerleri ATAE’nin yapmış olduğu
çalışmalardan elde edilen 2007 yılı ATAK-S katalog değerlerinin kısmen aşağısında
kalsa da bu değerlere paralellik göstermiştir.
Yapılan çalışmada 18 haftalık yaş için elde edilen ortalama canlı ağırlık
değeri, Göğer (1996), tarafından beyan edilen kahverengi yumurtacı saf hatlara ait
değerden düşük, beyaz yumurtacı saf hatlara ait değerden yüksek çıkmıştır.
Büyütme döneminde ve yumurtlama dönemi öncesi canlı ağırlık artışındaki
değişmeler Şekil 4.1.’ de gösterilmiştir.
19
4.BULGULAR VE TARTIŞMA Eyüp YİĞİTOĞLU
0200400600800
10001200140016001800
0 3 6 9 12 15 18 21
Yaş, hafta
Can
lı ağ
ırlık
, g
Araştırma bulguları, gATAE değerleri, g
Şekil 4.1. Büyütme döneminde ve yumurtlama dönemi öncesi canlı ağırlık artışındaki değişmeler
Çizelge 4.2. Büyütme döneminde ve yumurtlama dönemi öncesi yem tüketimleri ve yemden yararlanma oranları
Hafta Tavuk-gün Yem
Tüketimi(g)
Tavuk-kümes Yem Tüketimi(g)
Ortalama canlı ağırlıklar(g)
Yemden Yararlanma
Oranı(yt/cak) 0-3 353 351 108.3±1.61 3.26 0-6 937 932 331.8±6.40 2.82 0-9 1639 1618 546.1±5.54 3.00
0-12 2813 2791 916.9±9.65 3.07 0-15 4314 4292 1235.8±15.52 3.50 0-18 5715 5693 1413.7±13.35 4.04 0-21 7137 7113 1632.0± 9.27 4.37
Büyütme dönemi (18 hafta) sonunda tavuk-gün olarak 5.715 kg yem tüketimi
hesaplanmış olup, Çizelge 4.2. ve 4.3.’te belirtilen bu değer 2004 yılı ATAE katalog
değerinden daha düşük çıkmıştır.
20
4.BULGULAR VE TARTIŞMA Eyüp YİĞİTOĞLU
Çizelge 4.3. Haftalara göre belirli dönemlerdeki yem tüketimleri Hafta Tavuk-gün Yem
Tüketimi(g) Tavuk-kümes
Yem Tüketimi(g) 0-18 5715 5693 0-20 6657 6634 0-22 7617 7594 19 462 462 20 480 479 21 480 480 22 480 480
Yapılan denemenin (6-9) haftalarında aşılama stresi, kümes içi sıcaklık ve
nispi rutubetin yüksek olması gibi faktörlerden olduğu düşünülen ölümler olmuştur.
Araştırmanın özellikle (9-22) haftaları olmak üzere diğer dönemlerindeki ölüm
oranları 2004 yılı ve 2007 yılı ATAE katalog değerlerine paralellik göstermiştir.
Araştırmanın belirli dönemlerindeki ölüm oranları Şekil 4.1.’de sunulmuştur.
0,01
0,1
1
10
100
Yaş, hafta
Ölü
m o
ranı
, %
Ölüm oranı, % 2,9 2,9 12,4 0,39 0,14 0,14 0,14 0,034
0-3 3-6 6-9 9-12 12-15 15-18 18-21 22
Şekil 4.2. Büyütme döneminde ve yumurtlama dönemi öncesi belirli yaşlardaki ölüm oranlarındaki değişmeler Çalışmanın 0-6 haftaları arasında meydana gelen ölüm oranları (%)’si;
(Anonymous, 2001)’de belirtilen BR2 X BR2, BLUE X BLUE, MAROON X
MAROON ve MAROON X BLUE genotiplerine ait olan verilerden düşük
bulunmuştur.
21
4.BULGULAR VE TARTIŞMA Eyüp YİĞİTOĞLU
Araştırmanın (9-22) haftaları arasında meydana gelen ölüm oranları (%)’si;
Düzgüneş ve ark., (1982); Büyükbebeci ve ark., (1991), verilerinden düşük
bulunmuştur. Yine araştırma sonucu ölüm oranları(%)’si; Yüceer ve ark (1990)
tarafından beyan edilen yerli kahverengi(5) ve dış kaynaklı kahverengi (2)’ye ait
veriler dışındaki diğer hibritlere ait verilerden düşük belirlenmiştir.
4.2. Yumurtlama Dönemi Başlangıcına Ait Bulgular
Yapılan çalışmada 21. haftanın başından itibaren kılavuz yumurtaları tespit
edilmiştir. Yine araştırmanın 22. haftasındaki 150. günde ilk yumurtlama yaşı ya da
cinsel olgunluk yaşı olarak kabul edilen %5’lik tavuk-gün yumurta verim düzeyine
ulaşılmıştır. Bulunan bu değer ATAE tarafından belirlenen 2004 yılı katalog
değerine uygunluk göstermiştir.
Cinsel olgunluk yaşıyla ilgili olarak yapılan araştırma sonucu, Şekeroğlu ve
Sarıca (2005); Başpınar ve ark., (2003), tarafından belirtilen verilerinden yüksek
bulunmuştur. Yapılan araştırma sonucu elde edilen cinsel olgunluk yaşı, Fathel ve
ark (2006)’nın yerli ve dış kaynaklı hibritlerle ilgili bulgularına paralellik
göstermiştir. Yine cinsel olgunluk yaşıyla ilgili Şekeroğlu ve Sarıca (2005);
Başpınar ve ark., (2003), tarafından saptanan bulgular yapılan araştırma
bulgusundan düşük saptanmıştır.
Şekil 4.2.’de de görüleceği üzere araştırmanın 18-22. haftaları arasında
%0,174 ‘lük bir ölüm oranı görülmüştür.
Cinsel olgunluk döneminde ortalama 1664.1±8.53 g canlı ağırlık tespit
edilmiş olup, elde edilen bu değer ATAE tarafından bulunan 2004 yılı standart
değerinin altında kalmış, 2007 yılı ATAE katalog değerine paralellik göstermiştir.
Cinsel olgunluk yaşındaki ortalama canlı ağırlıkla ilgili yapılan çalışmadaki
bulgu, Fathel ve ark., (2006), tarafından Atak-S hibritiyle ilgili elde ettikleri veriden
düşük saptanmıştır. Yapılan çalışmada cinsel olgunluk yaşındaki ortalama canlı
ağırlıkla ilgili değer Şekeroğlu ve Sarıca (2005); Başpınar ve ark., (2003),
tarafından saptanan değerlerden yüksek tespit edilmiştir.
22
4.BULGULAR VE TARTIŞMA Eyüp YİĞİTOĞLU
Yapılan çalışmanın 0-22 haftalık döneminde 7.617 kg yem tüketimi
belirlenmiş olup (7617g / 1664.1 g)=4.58 yt/cak hesaplanmıştır. Cinsel olgunluk
dönemi olarak kabul edilen 22. haftada tavuk-gün ve tavuk kümes yem tüketimi
480’er g olarak tespit edilmiştir. Araştırmanın 0-20 haftalar arasındaki 6.657 kg yem
tüketimi ATAE’nin yaptığı çalışmalardan elde ettiği 2007 yılı katalog değerlerinin
altında kalmıştır.
23
5.SONUÇLAR VE ÖNERİLER Eyüp YİĞİTOĞLU
5.SONUÇLAR VE ÖNERİLER
Yapılan çalışma neticesinde;
1. Araştırmanın yapıldığı büyütme dönemini kapsayan (0-18) haftalık yaş
döneminde tavuk-gün esasına göre 5.715 kg toplam yem tüketimi, bu dönemde 4.04
yemden yararlanma oranı bulunmuştur. Hayvanların 18.hafta sonu canlı ağırlık
ortalaması 1413.6±13.35 g olarak tespit edilmiştir.
2. Denemenin 22. haftasının içinde (150 günlük yaşta) ilk yumurtlama yaşı
veya cinsel olgunluk yaşı olarak kabul edilen %5’lik tavuk-gün yumurta verim
düzeyine ulaşılmıştır. Bu yaşta hayvanların ortalama canlı ağırlığı 1664.1±8.53 g
olarak saptanmıştır.
3. Ankara Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü tarafından geliştirilen ATAK-S
yumurtacı hibritinin cinsel olgunluk dönemine kadar Çukurova Bölgesi’ndeki
gelişim performansının saptanması amacıyla yapılmış olan bu çalışma, benzer
konularda yapılacak olan çalışmalara kaynak teşkil edebilir. Ancak, yüksek verim
potansiyeline sahip olsalar bile, hibrit genotiplerin farklı çevre koşullarında gerçek
verim düzeylerine ulaşamadıkları bildirilmiştir(Düzgüneş, 1979). Yapılan deneme
sonunda elde edilen verilerin sahaya aktarılmasından önce ATAK-S yumurtacı
genotipinin çeşitli bölgeler için farklı işletme şartlarındaki verim performansının
saptanmasına yönelik olarak Tarım Bakanlığı’na bağlı Tarım işletmeleri, Ankara
Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü, Üniversiteler ve özel sektör tarafından koordineli
şekilde yerli ve dış kaynaklı hibritlerle yumurtlama dönemini de kapsayan
mukayeseli test çalışmalarının yapılması yararlı olacaktır.
24
KAYNAKLAR
ALBADA,V.M., 1971. Poultry breeding and random sample testing (Report of
working group). W. Poult.Sci.J.27:58-62
ANONYMOUS, 1986. Tavukçuluk araştırmaları faaliyet raporu. Tarım Ve Köyişleri
Bakanlığı Proje ve Uygulama Genel Müdürlüğü 136-158 s, 195-207 s.
Ankara.
ANONYMOUS, 1999. Ankara Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü, Yumurta
Tavuğu Genel Kitapçığı (Yumurta Tavukçuluğu Hakkında Pratik
Bilgiler), Ankara.
ANONYMOUS, 2001. Beyaz ve kahverengi yumurtacı saf hatlardan elde edilen
ebeveynler ile bunların ikili üçlü ve dörtlü melezlerinin çeşitli verimler
bakımından karşılaştırılması.Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal
Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Tavukçuluk Program Değerlendirme ve
Planlama Toplantısı 2001, 25-27 Eylül, s.229-230, Ankara.
ANONYMOUS, 2004. Ankara Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü, Kahverengi Ticari
Yumurtacıları (Atak-S), Hatların Tanıtımı, Ankara.
ANONYMOUS, 2005. Ankara Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü. Kahverengi ve
Beyaz Ticari Yumurtacılarının Performans Özellikleri. Tavukçuluk Araştırma
Dergisi, 1(6):7-9
ANONYMOUS, 2007. http://www.tarim.gov.tr/arayuz/10/icerik.asp?efl=
Tavukculuk/tavukculuk_index.htm&curdir=\uretim\hayvancilik\
Tavukculuk&fl= tavukculuk/ tavukculuk.htm. Erişim Tarihi:(07.11.2007).
ANONYMOUS, 2007. Ankara Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü. Ticari Kahverengi
ve Beyaz Yumurtacı (Atak, Atak-S ve Atabey) katalogları.
(http://www.tae.gov.tr). Erişim tarihi:(28.11.2007).
BAŞPINAR, H., BALCI. F., PETEK. M., OĞAN. M., 2003. Farklı Genotip
Yumurtacı Tavukların Eşdeğer Çevre Koşullarında Karşılaştırmalı Verim
Özellikleri. İstanbul Üniversitesi, İstanbul Veteriner Fakültesi
Dergisi, (29)1, 9-20
25
BÜYÜKBEBECİ, İ., AKIN, U., 1991. Yerli ve dış kaynaklı yumurtacı hibritlerin
çeşitli verimler bakımından karşılaştırılması. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı,
Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Ülkesel Tavukçuluk Araştırma
Projesi, Sonuç Raporu, Ankara.
DÜZGÜNEŞ, O., 1976. Tavukçulukta genetik materyal sorunu. Batı Anadolu 1.
Tavukçuluk Semineri. M.P.M. Yayınları 203:64-75, Ankara.
DÜZGÜNEŞ, O., 1979. Hayvan Islahı. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları
Yayın No:98, Ankara.
DÜZGÜNEŞ, O., KARAZEYBEK, M., YÜCEER, F., BÜYÜKBEBECİ, İ.,
BOĞA, A.G., BİLİCİ, H., GÜNEŞ,M., MURAT, N., 1982. Yumurta verimi
yönünde dış Kaynaklı ticari hibritlerle Ankara Tavukçuluk Araştırma
Enstitüsünde geliştirilen yerli ticari hibritlerin özel sektör koşullarında çeşitli
verimler bakımından karşılaştırılmaları. Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü
Yayınları No: 22 Ankara.
DÜZGÜNEŞ, O., 1985. Memleketimizde hibrit ebeveyn soyları geliştirme
çalışmaları. Ulusal Tavukçuluk Sempozyumu 85, 9-10 Mayıs, Ç.Ü. Ziraat
Fakültesi, s.66-73, Adana.
ERENSAYIN, C., 2000a. Bilimsel-Teknik-Pratik Tavukçuluk (Et Tavukçuluğu Ve
Kuluçka). Nobel Yayın Dağıtım Ltd. Şti, Ankara, Cilt:1, Yayın No:183, 561s.
ERENSAYIN, C., 2000b. Bilimsel-Teknik-Pratik Tavukçuluk (Yumurta
Tavukçuluğu). Nobel Yayın Dağıtım Ltd. Şti, Ankara, Cilt:2,
Yayın No:184, 472s.
ERENSAYIN, C., 2001. Yeni Tavukçuluk Bilimi. Nobel Yayın Dağıtım Ltd. Şti,
Ankara, Yayın No:243, 324s.
FATHEL, A.N., VE ELİBOL, O., 2006.Yerli ve Dış Kaynaklı Kahverengi
Yumurtacı Hibritlerin Verim Özellikleri Bakımından Karşılaştırılması.
Ank. Ünv. Zir.Fak. Tarım Bilimleri Dergisi, 12(2) 182-187
GÖĞER, H., 1996. Kanada’dan ithal edilen saf hatlardan yararlanarak yeni ebeveyn
hatların geliştirilmesi ve bunun ülke tavukçuluğumuz açısından önemi. Ulusal
Kümes Hayvanları Sempozyumu 96, 27-29 Kasım, Ç.Ü. Ziraat
Fakültesi, s.166-174, Adana.
26
HANUMAIAH, B.M., GOWDH, C.V. VE KONDACA, H.N., 1976. Heterosis
pattern on the production traits of White Leghorn and Rhode Island Red
cross. Indian Journal of Poultry Science 11(4): 203-205.
HARTMANN, W., 1973. Random Sample tests, usefullness and possible
application in developing countries. Archiv für Getlügelkund 37(5):197-204.
İPEK,A., ŞAHAN, Ü., DURU,S., (1998). Bursa İli Çevresinde Yaygın Olarak
Yetiştirilen Kahverengi ve Beyaz Yumurtacı Hibritlerin İşletme Koşullarında
Bazı Verim Özellikleri Bakımından Karşılaştırılması. II. Ulusal Zootekni
Bilim Kongresi 98, 22-25 Eylül, Uludağ Ünv. Ziraat Fakültesi Zootekni
Bölümü, s.397-407, Bursa.
ŞEKEROĞLU, A., SARICA, M., 2005. Serbest Yetiştirme (Free Range)
Sisteminin Beyaz ve Kahverengi Yumurtacı Genotiplerin Yumurta Verim ve
Kalitesine Etkisi. Tavukçuluk Araştırma Dergisi, 6(1):10-16
TEKİNEL, O., 1982. Türkiye Tavukçuluğunun Bugünkü Durumu, Sorunları ve
Çözüm Yolları. Bilimsel Tavukçuluk Derneği, Uluslararası Bilimsel
Tavukçuluk Kongresi 1982, 24-25 Mayıs, s. XVII-XVIII,
Ankara Basımevi A.Ş., Ankara.
TESTİK, A., 1982. Tavukçulukta Rastgele Örnekleme Testleri Ve Bu Testlerin
Türkiye İçin Önemi.Uluslararası Bilimsel Tavukçuluk Kongresi, s. 41-52,
Ankara Basımevi A.Ş., Ankara.
TESTİK, A., 1985. Türkiye Tavukçuluğunun Temel Sorunları ve Organizasyonu.
Ulusal Tavukçuluk Sempozyumu, s. 7-18, Önder Matbaa., Ankara.
TÜRKOĞLU, M., ARDA M., YETİŞİR R., SARICA M., ALTAN A.,
ERENSAYIN C., 2004.Tavukçuluk Bilimi (Yetiştirme Ve Hastalıklar),
II.Baskı BEY OFSET,Matbaacılık Ltd.Şti, Ankara, ISBN:270-442-5, 489s.
YÜCEER, F., AKIN, Y., BÜYÜKBEBECİ, İ., 1990. Yerli ve dış kaynaklı
yumurtacı hibritlerin çeşitli verimler bakımından karşılaştırılması. Tarım ve
Köyişleri Bakanlığı, Proje Uygulama Genel Müdürlüğü, Ülkesel Tavukçuluk
Araştırma Projesi, Sonuç Raporu, Ankara.
27
ÖZGEÇMİŞ
1969 Osmaniye İli Kadirli İlçesi’ne bağlı Koçlu Köyü doğumluyum. İlk, orta
ve lise öğrenimimi Kadirli’deki Atatürk İlkokulu, Merkez Ortaokulu ve Kadirli
Lisesi’nde tamamladım. 1989 yılında Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni
Bölümünden mezun oldum. 1993- 1996 yılları arasında Adana’da faaliyet gösteren
Yum-ta Tavukçuluk Gıda San. A.Ş. adlı özel bir firmada Zooteknist olarak görev
yaptım. 1997 yılında Batman İli Kozluk İlçesi Yanıkkaya İlköğretim Okulu’na
öğretmen olarak atandım. 1999-2000 Eğitim-Öğretim yılı başında Batman İli
VakıfBank İlköğretim Okulu’nda görev aldım. 2000 yılı sonunda kurumlar arası
nakil yoluyla Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’na geçtim. Halen Bakanlığın Adana İli
Kozan İlçesi’ne bağlı İlçe Tarım Müdürlüğü’nde görev yapmaktayım.
28