Tu̱hun Sa̱á ña̱ Na̱jándacoo Jesucristo Nu̱ Yo̱gospelgo.com/q/Mixteco Silacayoapan Bible -...

605
Tu̱hun Sa̱á ña̱ Na̱jándacoo Jesucristo Nu̱ Yo̱ El Nuevo Testamento en el mixteco de Silacayoapan La Liga Bíblica Las Sagradas Escrituras para Todos

Transcript of Tu̱hun Sa̱á ña̱ Na̱jándacoo Jesucristo Nu̱ Yo̱gospelgo.com/q/Mixteco Silacayoapan Bible -...

  • Tuhun Sa a Najndacoo Jesucristo Nu Yo

    El Nuevo Testamento

    en el mixteco de Silacayoapan

    La Liga BblicaLas Sagradas Escrituras para Todos

  • El Nuevo Testamento en el mixteco de Silacayoapan

    La Liga Bblica nnA primera edicin 1999 [mks] La Liga Bblica versin electrnica 2009

    Publicado por

    La Liga Bblica 1999

    Se permite copiar, distribuir y comunicar pblicamente esta obra bajo las siguientes condiciones:

    Reconocimiento. Reconozca a la Liga Bblica los derechos que tiene en la impresin o distribucin de esta obra, deslindndola de responsabilidad alguna por cualquier uso que se le de a la presente publicacin.

    No comercial. No puede utilizar esta obra para fines lucrativos.

    Sin obras modificadas. No se puede alterar, transformar o generar una obra a partir de sta.

  • Aclaraciones Sobre el Alfabeto Mixteco de Silacayoapan

    La mayora de los sonidos del mixteco de Silacayoapan son semejantes a los del espaol y se escriben con las mismas letras en los dos idiomas. A continuacin se presentan algunas letras del alfabeto mixteco que no se encuentran en el del espaol, y otras que se usan de una manera diferente.

    La letra h del mixteco representa el saltillo, que es un pequeo corte de voz que se hace en la garganta. El saltillo puede encontrarse entre dos vocales o entre una vocal y una consonante. Observe en los siguientes ejemplos la diferencia entre la pronunciacin de la palabra de la izquierda (con h) y la palabra de la derecha (sin h):

    saha pie sa nuevovehe casa ve pesadondoho tenate ndoo caajahyi hijo jayi catarroihma humo ima cera

    Cuando la n se encuentra al final de una palabra en mixteco, indica que la vocal o vocales antecedentes se pronuncian por la nariz. Observe en los siguientes ejemplos la diferencia entre las palabras de la izquierda (con n al final):

    taan frente taa hombrecuin delgado cui verde

    Cuando la n no se encuentra al final de la palabra, se pronuncia igual a la n del espaol:

    tina pero nama jabn

    La letra nd del mixteco se pronuncia como un solo sonido, pronunciando la n al mismo tiempo que la d. Es muy semejante a la nd que se encuentra en palabras del espaol como tienda y cuando, con la diferencia de que en el mixteco se encuentran tambin al principio de las palabras. Ejemplos:

    ndca pltano cundo sapondusa huarache candii sol

    La letra u del mixteco se pronuncia ms al frente y con la boca ms redonda que la u del espaol. Ejemplos:

    uju venado tutu papelutu milpa ndusa huarache

  • La letra x del mixteco se pronuncia como el sonido que se produce para calmar a un nio. Ejemplos:

    xoo comal vixi froxehe basura ndux gallina

    La letra y se pronuncia casi como la x, pero con ms resonancia, como se pronuncian la y y la ll del espaol en algunas partes del estado de Oaxaca. Ejemplos:

    yha chile yy frascoyho aqu jiyo falda

    El mixteco es un idioma tonal. Es decir, cada vocal se pronuncia en un nivel de tono. Hay tres niveles de tono. El tono alto se indica con un acento sobre la vocal. El tono bajo se indica subrayando la vocal. El tono medio no tiene marca escrita. Ejemplos:

    u noche tt papuu pueblo tata semillauu palma tata medicina

  • ndice San Mateo ..........................................................................................1San Marcos .......................................................................................79San Lucas .......................................................................................126San Juan .........................................................................................212Hechos ............................................................................................273Romanos ........................................................................................3501 Corintios ......................................................................................3812 Corintios ......................................................................................413Glatas ............................................................................................432Efesios ............................................................................................444Filipenses .......................................................................................455Colosenses......................................................................................4631 Tesalonicenses .............................................................................4712 Tesalonicenses .............................................................................4781 Timoteo .......................................................................................4822 Timoteo .......................................................................................491Tito .................................................................................................497Filemn ..........................................................................................501Hebreos ..........................................................................................503Santiago ..........................................................................................5261 Pedro ...........................................................................................5342 Pedro ...........................................................................................5431 Juan .............................................................................................5492 Juan .............................................................................................5573 Juan .............................................................................................559San Judas ........................................................................................561Apocalipsis .....................................................................................564

  • 1

    Chichi naquixi Jesucristo (Lc. 3:23-38)

    1 a yho c quivi na nasacuu tshnu jc Jesucristo, m a naquixi chichi David xihn chichi Abraham:

    2Abraham nasacuu tt Isaac

    ta Isaac nasacuu tt Jacob ta Jacob nasacuu tt Jud xihn java ga ani da. 3Jud nasacuu tt Fares xihin Zara ta nn ndv da yho nasanan a Tamar. Ta Fares nasacuu tt Esrom ta Esrom nasacuu tt Aram. 4Ta Aram nasacuu tt Aminadab ta Aminadab nasacuu tt Naasn ta Naasn nasacuu tt Salmn. 5Ta Salmn nasacuu tt Booz, da c jahyi nan Rahab. Booz nasacuu tt Obed ta Obed yho nasacuu da jahyi nan Rut cn. Ta m Obed yho nasacuu tt Isa. 6Ta Isa nasacuu tt rey David ta rey David yho nasacuu tt Salomn, da c jahyi nasacuu jh Uras nu cut cn.

    7Ta Salomn nasacuu tt

    Roboam ta Roboam nasacuu tt Abas ta Abas yho nasacuu tt Asa. 8Ta Asa nasacuu tt Josafat

    ta Josafat nasacuu tt Joram ta Joram nasacuu tt Uzas. 9

    Ta Uzas nasacuu tt Jotam ta Jotam nasacuu tt Acaz ta Acaz nasacuu tt Ezequas. 10Ta Ezequas nasacuu tt Manass ta Manass nasacuu tt Amn ta Amn nasacuu tt Josas. 11Ta Josas nasacuu tt Jeconas xihin java ga ani da. Ta nasacuu da tiempo t natiin soldado na Israel j nasandaca ah da na cn uu Babilonia.

    12Ta t nasanduu na Israel uu

    Babilonia cn j nacacu Salatiel ta tt Salatiel nasacuu Jeconas. Ta Salatiel nasacuu tt Zorobabel. 13

    Ta Zorobabel nasacuu tt Abiud ta Abiud nasacuu tt Eliaquim ta Eliaquim nasacuu tt Azor. 14Ta Azor nasacuu tt Sadoc ta Sadoc nasacuu tt Aquim ta Aquim nasacuu tt Eliud. 15Ta Eliud nasacuu tt Eleazar ta Eleazar nasacuu tt Matn ta Matn nasacuu tt Jacob. 16Ta Jacob nasacuu tt Jos, da nasacuu yi Mara. Ta Mara c nasacuu nn Jesucristo, m a nachindah Ndixi cacom a cunt sah ayivi.

    17a cn qua janda t nacash

    ccu jahyi Abraham janda quiahva

    Tuhun vaha nacahy Mateo sah a nacaja Jesucristo

  • 2

    naxinu coo a quiv nacash ccu jahyi David j nayaha uxu comi generacin. Ta t quiahva nacash ccu jahyi David janda quiahva natiin na Babilonia na Israel j he ah na cuahan na nayaha inga uxu comi generacin. Ta nayaha inga uxu comi generacin nani nasanduu na Israel uu Babilonia janda quiahva naxinu coo quivi nacacu Jess, m a nachindah Ndixi cacom a cunt sah ayivi.

    T nacacu Jess (Lc. 2:1-7)

    18Joho nasahiin t nacacu

    Jesucristo: M Mara, cacuu nn Jess cn sa nasahan tuhun a tandaha xihn Jos. Joo t cman coo da xihin j nacandaa ini da a hu jahyi . Ta a yho nasacuu a a nacaja nima yii Ndixi. 19

    Ta Jos, da cacuu yi Mara cn c d da cja ndinuhu a ndaa. Ta nacahn da a nasahiin xihn inga dataa joo co naxeen da cahan nu da saha nu ayivi. Sah a cn qua nasacu ini da jndacoo jeh da a. 20Ta nani chvi ini da sah a caja da anda jv naquixi in sani nu d ta nandaca nha in tto Ndixi nu d. Ta tau m sani cn nacahan xihin d. J nacachi a j:Jos, da naquixi chichi David, a

    cyihv tohn tandahn xihin Mara jan jchi nacaja nima yii Ndixi a hu jahyi . 21Ta t sa nacacu jahyi Mara j chicaan nd quivi n canan a Jess jchi jcacu a ayivi nu cuachi t n cande ini na m nacachi a.

    22Tc ndihi a yho nayaha a

    n xinu coo nu tuhun Ndixi a

    nacahy in profeta sanah ndivaha cn ta j nacachi da cn j: 23 Vaxi quivi cauhu jahyi in

    tac, a ha coo taa xihn.Ta t sa nacacu jahyi cn

    j cacu na quivi canan a Emanuel.

    Ta tuhun yho cni cachi a: in Ndixi xoho.

    24Ta t nandicx ini Jos j

    nacaja da t in nacachi tto Ndixi cn xihin d. Ta j natandaha d xihin Mara. 25Joo co nasahiin da xihn a t quiahva in in dataa xihin jh da janda quiahva cacu jahyi Mara. Ta t nacacu a cn j nasacu Jos quivi canan a Jess.

    T naxito nihni na ndich Jess

    2 Ta nacacu Jess in uu nan Beln a ndcaan estado Judea. Ta m tiempo cn nasacom rey Herodes cunt sah nacin Israel. Ta m tau j naxinu coo java na ndich uu Jerusaln. M na ndich yho c n na jcuaha xihn quimi ta naquixi na ch nu cna candii. 2Ta t naxinu coo na uu Jerusaln j nandaca tuhn na ayivi j nacachi na j:Ndj in da loho nacacu viti jan,

    da cacuu rey nu na Israel. Jchi naxini nde naqueta quimi nu nde ta xihin r yho sa nacandaa ini nde a sa nacacu da. Ta viti vaxi nde yho caja chnu nde da nacachi na ndich cn ndca tuhn na.

    3Ta t naxini joho rey Herodes a

    yho j nacash da ndhi ndivaha ini da ta quiahva j nacash ndhi ini tc ndihi ayivi uu Jerusaln cn. 4Sah a cn qua nacana rey Herodes cn tc ndihi na sacuaha

    San Mateo1 , 2

  • 3

    nu jutu xihn na jnaha ley Moiss cn. Ta j nandaca tuhn da na saha nd uu c nu cch tuhun Ndixi cacu da nasahan Ndixi tuhun a chindah a cacom a cunt sah ayivi. 5J nacachi na cn j xihin d:uu Beln, a ndcaan estado

    Judea cn c nu cch tuhun Ndixi cacu da jchi quiahva j nacahy in profeta sanah t nacachi da j: 6 Vat uu Beln, a ndcaan

    estado Judea,c in uu loho ndivaha tau

    uu nhnu cn joo in sah a,jchi tau ayivi uu cn

    ndindita in da cacom cunt sah na Israel, na c cunt Ndixi, j nacahy in profeta sanah.

    7T nandihi j nacana xo rey

    Herodes na ndich cn ta j nandaca tuhn da na cn saha nd quivi nanaha quimi cn m r nu n. 8

    Anda j nachindah da na uu Beln. J nacachi da j xihin n:Cuhn ndo uu Beln cn ta

    ndaca tuhn vaha nd ndaja ca sah taa loho nacacu jan. Ta t sa nandiehe nd a j quixi nd caxi tuhun nd xihn i j n cuhun ri yehe va caja chnu i a nacachi Herodes xihn na.

    9Ta xihn a yho naquee na

    ndich cuahan tucu na. Ta quimi, r naxini na nu cut cn j ndca tucu r na cuahan na. Ta t naxinu r ch nu in m a loho cn anda j nasacandichi r. 10Ta cjii ndivaha ini na t xni na m quimi cn. 11

    T nandihi j naquihvi na ini vehe j naxini na m a loho cn

    xihn Mara, nn a. Ta j nacaxt na nu ta j nacaja chnu na a. Ta t nandihi j nasun na yuh sato he na ta j najoco na jiuhun cun nu a xihn jusa vaha xihn in a tmi shan nan mirra nu m a loho cn. 12T nandihi j naquixi in sani nu n ta xihin m sani cn nacachi Ndixi xihin n a n a ndc coo na ch nu in rey Herodes. Sah a cn qua nandijama na chi cunhu n uu na.

    T he na Jess cuahan na Egipto13

    Ta t sa naquee na ndich cn cuahan na j naquixi in sani nu Jos ta nandaca nha in tto Ndixi nu d. J cch a j xihin d:Cundacon ndiquehe a loho

    jan xihn Mara, nn a ta cunn cuhun xihin n ch undhyi nacin Egipto. Ta cn con xihin n janda quiahva n caxi tuhun i xuhun. Jchi caca nuu Herodes ndinduc da a loho jan a cahn ah da nacachi tto Ndixi cn xihn Jos.

    14Anda j nandacoo Jos j

    naquehe da Jess xihn Mara, nn a j naqueta u na cuahan na ch Egipto. 15Ta cn nasanduu na janda quiahva naxihi Herodes. Tc ndihi a yho nayaha j n xinu coo nu tuhun nacachi Ndixi sanah t nacahy in profeta j: Nasahiin jahyi i nacin Egipto ta nacana i da n ndic coo da, cch tuhun Ndixi.

    T nasahnda Herodes chuun a n cahn na na val

    16Ta ndaja coo naxini Herodes

    cn a najndahvi na ndich cn

    San Mateo2

  • 4

    da sah a co naxinu ga na nu d. a cn qua a ju quiahva naxojo ini da. Ta ch nasahnda da chuun a n cahn ndihi na taa val, na ivi cuia ch ninu, m na ndu uu Beln xihn uu vl cthan xihin . Jchi sa nacaxi tuhun na ndich cn xihin d a naxini na m quimi anda ttuhun ivi cuia. 17Ta t nandihi naxihi na val yho j naxinu coo nu tuhun nacahy profeta Jeremas sanah ndivaha t nacahy da j: 18 uu Ram jand joho ndhv

    tcucyuh ch ha scu .Ta scu yho c Raquel.

    Scu sah jahyi .Ta co cni ndico ini jchi

    naxihi jahyi , cch tuhun Ndixi.

    19Joo t sa naxihi Herodes j

    naquixi tucu sani nu Jos nu in da nacin Egipto cn. Ta nandaca nha in tto Ndixi nu d j cch a j xihin d:

    20Cundacon ta ndiquehe

    Jess xihin Mara, nn a ta cuhn ndic coo xihin n ch undhyi Israel. Jchi sa naxihi va na ndc cahn a loho jan cch tto Ndixi.

    21Anda j nandicoo Jos ta

    he da Jess xihin Mara, nn a cuahan na ndc coo na ch undhyi Israel. 22Joo t naehe da tuhun a nandicojo Arquelao chuun cacuu da rey nu Herodes, tt da j nayihv Jos cuhun da ch estado Judea. Ta sah a sa nacaxi tuhun tto Ndixi tau sani nu d sah a cn qua nandijama da chi ta cuahan da ch estado Galilea. 23Ta

    naxinu coo na in uu nan Nazaret nu nasanduu na. Ta xihn a yho naxinu coo nu tuhun nacahy na profeta sanah a cacuu Jess da uu Nazaret.

    T nacash Juan, da jcandta ayivi chan ndoj da yuc ch cn

    (Mr. 1:1-8; Lc. 3:1-9, 15-17; Jn. 1:19-28)

    3 M tiempo cn Juan, da jcandta ayivi naxinu da yuc ch cunt estado Judea cn. Ta nacash jnaha da ayivi. 2J cch da j xihin n:Xn h jndacoo nd a

    nu cja nd ta ndic coo ini nd nu Ndixi jchi sa nacayati quivi cacom Ndixi cunt sah ayivi cch da xihin n.

    3M Juan yho c d da

    nacahan profeta Isaas saha t nacahy da j:

    Vaxi quivi t cahan ch in da tau yuc ch ta cachi da j xihn ayivi:

    Caja tiahva nd chi nu quixi xitoho ,

    ta cun nd in chi ndac nu m a n ndihvi a nima ndo, cch tuhun Ndixi.

    4Ta jhma nasandixi Juan yho

    nasacuu a a nacavaha na xihin ji camello ta nasandico in ni jhnd tco da. Ta naxixi da tica xihn uu yc. 5Ta naqueta ayivi ndu uu Jerusaln xihn na ndu estado Judea xihn na ndu undhyi yati yuta Jordn cn nasaa na nu Juan taa joho na nu chan da. 6Ta t nanahma na cuachi na nu Ndixi j najcandta Juan na ini yuta Jordn.

    7Joo t naxini Juan a janda joho

    xnu coo cuah na fariseo xihn na

    San Mateo2 , 3

  • 5

    saduceo nu d a n jcandta da na j nacash xjo ndivaha ini da ta j nacachi da j xihin n:M nd c nd ttuhun coo

    jchi c nd na quini. Chn ndo a a jndoho ga Ndixi ini nd sah cuachi nd t n candta ndo vat cja t cja nd cuachi. 8

    Xn h caja nd a vaha j n cuni ayivi a m a ndaa thy najndicoo nd a nu nasacaja nd jihna. 9Ta a chn ndo a jcacu Ndixi ndoh sah a c nd na naquixi chichi Abraham. Jchi co saha toho a jan nu Ndixi t co jndacoo nd cuachi nd. Jchi m a ndaa n cahan i xihin nd a janda yuu ndu nu hu jan cuu caja Ndixi a n nduu a ayivi quixi chichi Abraham. 10M nd c nd ttuhun in yto, d sa natiin na hacha cuahan na cahnda na. Ta tc ndihi yto, d co shan cuihi vaha nuu, tahnda do ta quee d nu hu cayi do. Quiahva j caja ri Ndixi xihin nd t co cni nd ndic coo ini nd nu m . 11M a ndaa cja ndta i ndh xihn ticui ta xihn a yho nha a nandic coo ini nd nu Ndixi. Joo vaxi inga da ta da cn c da jndicut nima ndo xihin nima yii Ndixi ta a cn cacuu a ttuhun hu cyi. Ta da cn in cuaha chga nde d a ju ga yehe. Ta ch co sah i ndica xt i nu d a ndax i correa ndusa da. 12M da vaxi cn caxi da ayivi vaha tau ayivi quini. C ttuhun in dataa t jxixi da trigo xihin pala j n quee xehe j cacu vaha da a. Ta xehe nacana cn cuhun a cayi a xihin hu ita

    a a ndhva toho cch Juan xihn na cn.

    T nacandta Jess (Mr. 1:9-11; Lc. 3:21-22)

    13Naquee Jess ch estado Galilea

    cuahan yuta Jordn nu ndcaan Juan jcandta d ayivi a n jcandta da m . 14Joo nu cut co naxeen toho Juan jcandta d Jess. a cn qua nacachi da j xihn Jess:Yh c da ndtahan jcandta

    yehe. Ta ca joho vasn yho a n jcandta i yoh nacachi Juan cn xihn Jess.

    15J nanduc nehe Jess tuhun nu

    d j nacachi a j xihin d:Candeh. Quiahva j ndtahan

    coo a yho viti jchi ndtahan nu yo jxinu coo i tc ndihi a ndaa a nasacu ini Ndixi coo nacachi a.

    Xihn a yho nacandsa Juan ta ch najcandta d Jess. 16Ta t nandihi nacandta Jess j naqueta ini ticui cn. Anda j nanuna indiv ta naxini Jess nanuu nima yii Ndixi jat ta nasacaa t quiahva ca in ndijata. 17T nandihi j naxini joho a chan in a indiv ta j cch a cn j:Yh cn jahyi man i ta cjii

    ndivaha ini i xuhun nacachi a.

    Xto ndoj tih sacuaha Jess (Mr. 1:12-13; Lc. 4:1-13)

    4 T nandihi j ndca nima yii Ndixi Jess cuahan ch yuc ch nu co ndu ayivi j n coto ndoj tih sacuaha m .

    2Ta cn nasahiin a tixi ivi jc

    quivi. u ta ndiv co naxixi a ta

    San Mateo3 , 4

  • 6

    t nandihi j naxinu joco nu . 3J nacayati tih sacuaha nu Jess a coto ndoj ah ri j nacachi r j xihin :T ta jivi ndusa jahyi Ndixi

    cn cahnda chuun a n nduu yuu yho pan nacachi r cn xihn Jess.

    4Anda j nacachi Jess j xihin r:

    J cch tuhun Ndixi: A ju pan cuit cuxu ayivi j catacu na, vaha. Xn h ri a caja na a shnd tuhun Ndixi nu n j qua cuu catacu na nu Ndixi nacachi Jess xihin r.

    5T nandihi j ndca tih

    sacuaha cn Jess cuahan xihin r uu Jerusaln, a yii cn ta j najndaa r a nu jc jini veuhu chnu ndcaan cn. 6Ta j nacachi r j xihin :T ta jivi ndusa jahyi Ndixi

    cn jcana mn ch ninu jchi j cch tuhun Ndixi:

    Cahnda Ndixi chuun nu tto m a n candaa na yoh.

    Ta ndinehe ndha na yoh,j qua n a ndcuehe sahun

    t n cachihin sahun xihn yuu, j cch tuhun Ndixi nacachi r xihn Jess.

    7Ta j nanduc nehe Jess tuhun

    nu r j nacachi a j xihin r:Cch tucu tuhun Ndixi j: A

    cto ndoj tohn Ndixi, xitohn nacachi Jess xihin ri.

    8Ta t nandihi j ndca tucu

    tih sacuaha cn Jess nasahan xihin r in jini ycu jc ndivaha. Ta j nanaha r ndaja than uu ndu uyv nu ta najnaha r tc ndihi a nhnu ndu cn nu . 9Ta j nacachi tucu r j xihn Jess:

    Tc ndihi a yho quiahva i nuun t n caxtn nu i caja chnn yehe nacachi r quini cn xihn Jess.

    10Anda j nacachi Jess j xihin

    r:Satans, cuhn caxoo jchi

    j cch tuhun Ndixi: In thn Ndixi, xitohn ndtahan caja chnn ta in thn m ndtahan caja ndvn nuun nacachi Jess xihin r cn.

    11T nandihi j nacaxoo tih

    sacuaha cn cuahan ri. Ta j naxinu java tto Ndixi chinde na Jess.

    T nacash cxi tuhun Jess tuhun Ndixi nu na estado Galilea

    (Mr. 1:14-15; Lc. 4:14-15)12

    T naneh Jess tuhun a nachicaan na Juan, da jcandta ayivi vecaa j naquee a cn cuahan ch estado Galilea. 13Joo co nacandoo a uu Nazaret ch naquee a cuahan coo a ch uu Capernaum a ndcaan yuh tauh, d ndcaan undhyi cunt na naquixi chichi Zabuln xihn na naquixi chichi Neftal. 14

    Tc ndihi a yho nayaha a n xinu coo nu tuhun nacahy profeta Isaas sanah t nacahy da j: 15 ayivi ndu undhyi Zabuln

    xihn na ndu undhyi Neftal,

    a hu inga xoo yuta Jordn yati yuh tauh,

    ta jri na ndu Galilea, m estado nu ndu ayivi, na co c chichi Israel,

    16 m na cn nasanduu na nu na ndivaha ta viti naxini na in aha yhe ndivaha.

    San Mateo4

  • 7

    Jndiyehe nu n a n a quv na,

    joo catacu na anda ama ca quivi nu in Ndixi, nacahy Isaas sanah.

    17Ta ch m tiempo j nacash

    Jess chan ndoj a nu ayivi ta j cch a j xihin n:Xn h jndacoo nd cuachi

    cja nd ta ndic coo ini nd nu Ndixi jchi sa nacayati quiv cacom a cunt sah ayivi nacachi Jess.

    T cna Jess com da tv tiyac a n caca tuun da xihin

    (Mr. 1:16-20; Lc. 5:1-11)18

    T xca Jess cuahan yuh tauh Galilea, nandineh a ivi taa, da c ani. In da nan Simn ta chan na Pedro xihin d. Ta da inga cn nan da Andrs. Ndv da yho c d da tv tiyac ta hu na jcana na nu n ini tauh cn. 19J nacachi a j xihin ndv da:Naha qui nd candico nd yehe

    caca tuun nd xihn i. Tv nd tiyac viti joo caja i a n cuu tav ndo ayivi tau cuachi cch a.

    20Ta ch ivi la najndacoo da

    nu da ta nandico da Jess.21

    Ta nani xca Jess cuahan chga ch nuu j naxini a inga ivi tucu taa, da c ani. In da nan Jacobo ta inga da nan Juan, da c jahyi Zebedeo. Ta ndv m da yho hu da ini barco da xihin tt da ndja vaha da nu d. Ta nacana Jess ndv da yho. 22Ta ch ivi la najndacoo da barco da xihin tt da ta nacash xca tuun da xihn Jess.

    Jnaha Jess nu cuah ndivaha ayivi

    (Lc. 6:17-19)23

    N c estado Galilea naxica nuu Jess chan tuhun vaha nu ayivi ini veuhu in in uu cn. Cxi tuhun a nu n a sa nandindaa quiv cacom Ndixi cunt sah ayivi uyv. Ta nandaja vaha Jess na quhvi t nu cuehe ndho na. 24Ta n c undhyi cunt Siria nandicuita nuu tuhun sah a cja Jess. Sah a cn qua nhe na na quhvi, na ndho t nu cuehe vaxi na nu a n ndaja vaha m na ta nhe na na hu nima quini ini xnu na nu ta ndij na xhi yih xihn na quhvi saha nhe na vaxi na nu Jess. Ta nandaja vaha m na.

    25Ta cuah ndivaha ayivi ndco

    na Jess. C n na naquixi estado Galilea xihn na ndu uxu uu cunt Decpolis xihn na uu Jerusaln xihn na estado Judea xihn na naquixi undhyi ch xoo oriente nu ndcaan yuta Jordn cn.

    T chan ndoj Jess jini ycu (Lc. 6:20-23)

    5 T naxini Jess a ndco cuah ndivaha ayivi m j nandaa jini ycu ta j nasacoo a cn. Ta nacayati na xca tuun xihin nu . 2Ta j nacash jnaha nu tc ndihi na ndu cn j nacachi a j xihin n:

    3Tahv nacuu ayivi t ndcuni

    na xn h na a chinde Ndixi na jchi na cn c na cacom Ndixi cunt saha.

    San Mateo4 , 5

  • 8

    4Tahv nacuu na ndu cuha

    jchi na cn c na quiahva Ndixi tuhun nd ini.

    5Tahv nacuu na co ndehe jc

    m jchi na cn c na ehe thvi ndiquehe na a nasahan Ndixi tuhun a quiahva nu n.

    6Tahv nacuu na xca ini caja

    a cni Ndixi. Na cn c na caja Ndixi a n xinu nu a cu ini na.

    7Tahv nacuu na cndhv ini

    sah ayivi jchi na cn cacuu na candhv ri ini Ndixi saha.

    8Tahv nacuu na co ndcaan

    quini nima jchi na cn c na cuni Ndixi.

    9Tahv nacuu na ndhi ini a n

    coo vaha na xihn ayivi jchi na cn c na cch Ndixi c n jahyi m .

    10Tahv nacuu na ndho ini sah

    a cja na a shnd Ndixi nu n caja na jchi na cn c na cacom Ndixi cunt saha.

    11Tahv nacuu nd t cnah

    ayivi xihin nd ta cja xxi na xihin nd sah a cnde ini nd yehe. Ta tahv nacuu nd t jcojo na cuachi jqu jata nd sah a cnde ini nd yehe.

    12Xn h cajii ndivaha ini nd

    ta coo vaha ini nd jchi ndiquehe nd in a vaha ndivaha caja Ndixi indiv. Xn h ndicuhun ini nd a quiahva j nacaja xxi na xihn na profeta, na nasanduu sanah.

    C y ttuhun hu jndiyehe nu ayivi uyv

    (Mr. 9:50; Lc. 14:34-35)13

    M nd c nd ttuhun ii yvi na. Sa xni nd a cja ii

    a n ndihaji aha xxi nd. Ta quiahva j cja nd xihn ayivi uyv. Joo t n ndihi a ohva ii cn a cu ga ndic coo a cahohva tucu a sah a cn qua jand cuita va chi cuani nihni ayivi a jchi co chuun toho a.

    14Jri m nd c nd ttuhun

    hu jndiyehe nu ayivi ndu uyv. Ta m hu cn c ttuhun in uu cnu jata in yuc jc ta a cu toho ndcaan jeh a. 15

    Jchi co chhu n in lmpara ta t nu ndh j chjeh na a tixi in sato. a cja na xihin qua chnu jc na a j n jndiyehe a nu tc ndihi na ndu vehe. 16

    Quiahva j xn h ndihi ini nd caja vaha nd a n cacuu nd ttuhun in hu cyi nu ayivi. Jchi t n cuni na a vaha cja nd j qua cuu caja chnu na Ndixi, tt yo, a in indiv.

    Jnaha Jess saha ley Moiss17

    A ju cahn nd a naquixi i uyv yho a cacu xo i a nasahnda ley Moiss xihn a najnaha na profeta, vaha. Co vxi toho i cacu xo i a. Vaxi i nu nd jxinu coo i tc ndihi a cch m ley j n naha i nu nd nda c ndusa a. 18M a ndaa n cahan i xihin nd a a ndhi saha m ley nani in indiv xihn uyv yho. Ni in thn toho tuhun, a ndhi saha janda quiahva n yaha tc ndihi a ndtahan yaha. 19Sah a cn qua nd na co cni caja a shnd ley Moiss vat c a loho ndivaha ta ni co cni na jnaha na ayivi a n caja na a cch a j qua cacuu na in na co cuaha saha tau

    San Mateo5

  • 9

    na cacom Ndixi cunt saha. Joo na cja a cch m ley ta jnaha na ayivi a n caja na a, m na cn cacuu na na chnu ndivaha tau na cacom Ndixi cunt saha. 20M a ndaa n cahan i xihin ndo a t n caja cuit va nd t quiahva cja na jnaha ley Moiss xihn na fariseo j qua a cu ndihvi nd nu cacom Ndixi cunt sah ayivi.

    Jnaha Jess a co ndtahan cojo ini ayivi

    (Lc. 12:57-59)21

    M nd sa xni ndo a nacachi Moiss xihin tshnu jc ndo sanah t nacachi da j: A chn nd ndii jchi nd na n cahn ndii tandaa quivi caja vi jutixia saha n. 22Joo yehe cch i xihin nd viti a nd na n caja cuehe xihn ani than na tandaa quivi caja vi jutixia saha n. Ta jri na cnah xihn ani than na, cch na c n ayivi tachi j vaxi quivi t candichi na nu juxe chnu ta cuu cuhun na inday sah.

    23Sah a cn qua t ta he

    nd in aha cuahan nd joco nd nu na Ndixi ta nani cuahan ndo cn ndicuhun ini nd a in in ani than nd ta co cn than vaha na xihin ndo 24j qua m jan yati nu na ndtahan jndacoo to nd a he nd joco nd jan. Ta ndtahan quee nd cuhun nd ndique than mni nd xihn ani than nd cn. Ta t n ndihi j cuu ndic coo tucu nd nu na Ndixi joco nd a najndacoo nd jan.

    25T sc in na saha nd cuhun

    nd vecaa ta cni na candaca na ndoh cuhun nd nu juxe, xn

    h nduc nd nd quiahva ndique than mni nd xihin n nani nn nu nd caja nd a. J qua n a ndquiahva na cn ndoh ndha juxe jchi cuu ndiquiahva juxe cn ndoh ndha na policia ta chicaan na ndoh vecaa. 26M a ndaa cch i xihin nd a cauhu nd cn janda quiahva n chahvi nd tc ndihi jiuhn yc ndo.

    Jnaha Jess sah cuachi cja in dataa t cni da coo da xihn in co c jh da

    27M nd sa xni nd a

    nasahnda ley Moiss chuun sanah ta j nacachi a j: Coto a co nd xihin jh yi ani than nd. 28

    Joo yehe cch i xihin nd viti a nd da sndeh in ha ta chvi nu ini da xihin j qua cm t cm da cuachi nu Ndixi jchi c ttuhun sa in da xihin .

    29a cn qua cch i xihin nd

    a t nduch n cuha nd qua jndacava ndoh nu cuachi, tav nd a jcana xc nd a n cuhun a jchi vaha chga a n ndihi sah in nduch n nd a ju ga a n cuhun in n yiqu cuu nd ini inday. 30Ta t ndah cuha nd qua caja a n ndacava nd nu cuachi, chithun nd a ta jcana xc nd a n cuhun a jchi vaha chga n ndihi saha ndha ndo a ju ga a n cuhun n yiqu cuu nd ini inday.

    Jnaha Jess a co ndtahan nu dataa jndacoo da jh da (Mt. 19:9; Mr. 10:11-12; Lc. 16:18)

    31Ta m nd sa xni nd a

    nasahnda ley Moiss chuun sanah

    San Mateo5

  • 10

    j cch a j: Nd da cni jndacoo jh da ndtahan cavaha da in tutu quiahva da nu a ta sa in vaha va cuu jndacoo da a. 32Joo yehe cch i xihin ndo viti a ni in thn toho taa co ndtahan jndacoo da jh da. Jchi nd da jndacoo jh da cja da a n caja cuachi t n tandaha tucu . Jri da tndaha xihin cm ri da cuachi nu Ndixi. Joo t n candaa ini da a in jh da xihn inga dataa j qua cuu ndusa jndacoo da a.

    Jnaha Jess a ndtahan caja na t shan na tuhun na nu ayivi

    33M nd sa xni nd a nasahnda

    ley Moiss chuun sanah j cch a j: Xn h jxinu coo nd tc ndihi a nasahan nd tuhun nd caja nd t tv ndo quivi Ndixi. 34Joo yehe cch i xihin nd viti a n quiahva nd tuhun nd nu ayivi joo a tv nd quiv ni in aha. A tv nd quiv indiv jchi indiv c nu in coo Ndixi. 35

    Ta ni a tv ndo quiv undhyi jchi undhyi c nu sni m ta ni a tv ndo quiv uu Jerusaln jchi c uu nacaxi Ndixi, m c rey chnu ndivaha. 36Ta ni a tv nd quiv yiqu jn nd t shan nd tuhun nd nu ayivi jchi co nd nd ndaja yaa nd ndaja tun nd ni in thn ij jini ndo. 37

    T shan nd tuhun nd nu ayivi xn h cachi nd: Ajan, caja i a. t co xn h cachi nd: Uhun, a cu caja i a. Jchi t cachi nd inga tuhun j caja nd a cni a quini.

    Jnaha Jess a ndtahan caja chnu in saha than ayivi

    (Lc. 6:29-30)38

    M nd sa xni nd a nasahnda ley Moiss chuun sanah

    j cch a j: T quiahva cja ayivi xuhun quiahva j caja ri yh va xihin n. Ta t n cani in da nduch nn j qua ndtahan cani mn nduch n da. T n tav da nuhn j ndtahan nuun tav ri yh va nuh da, cch ley Moiss. 39Joo yehe cch i xihin ndo viti: A cja ihvi nd xihn ayivi, na cja nu xihin ndo. Ta nd na n cani in xoo sajho nd, cata ee nd inga xoo sajho nd nu n a n cani na a. 40Ta t cni in na candaca na ndoh cuhun nd nu juxe sah a cni na candaa na cot ndo j qua quiahva nd a nu n ta janda cot nd ndo quiahva nd nu n. 41Ta t vaxi in soldado nu nd ta t cahnda da chuun a n cojo nd aha da in kilometro, xn h cojo nd a anda ivi kilometro cuhun ndo. 42Ta nd na n caca in aha nu nd quiahva nd a nu n. Ta nd na xca to aha nu nd, quiahva to nd a nu n.

    Xn h quihvi in na co cn m (Lc. 6:27-28, 32-36)

    43M nd sa xni ndo a

    nasahnda ley Moiss chuun sanah j cch a j: Quihvi ini nd na xn than vaha xihin nd ta candaj nd na co cn than xihin ndo, cch ley Moiss. 44Joo yehe cch i xihin ndo viti: Ndtahan quihvi ini nd na co cn than xihin nd. Ta cahan vaha nd xihn na cnah xihin nd. Ta caja vaha nd xihn na cndaj ndoh. Ta caca tahv nd nu Ndixi sah na cja xxi xihin ndo. 45Jchi xihn a yho nha a c nd jahyi Ndixi,

    San Mateo5

  • 11

    tt yo, m in indiv. Ta m cja a n cana candii jat ayivi quini xihn jat ayivi vaha. Ta m jcuun javi jat ayivi ndaa xihn jat na co cja vaha. 46A chn ndo a caja Ndixi cuah amani xihin ndo t quhvi ini cuit nd na quhvi ini ndh va jchi janda ayivi quini, na jtaca jiuhn cunt impuesto cja na j. 47Ta a chn ndo a nacaja nd cuah a vaha t n cahan Ndixi cuit nd xihn ani than nd jchi janda ayivi co xni Ndixi cja na j. 48Xn h caja ndaa nd xihin tc ndihi ayivi t quiahva cja ndaa Ndixi, tt yo, m a in indiv nacachi Jess.

    Jnaha Jess a ndtahan chinde yo na ndahv

    6 J nacachi tucu Jess j:A ndc nd caja vaha nd nu ayivi sah a n cuni thy na a cja nd j candoo vaha nd nu n. Jchi t n caja nd j co toho aha eh thvi nd nu Ndixi, tt ndo in indiv. 2Sah a cn qua t chnde nd ayivi, na ndman aha nuu, a cca nuu nd cahan lnda nd a nu ayivi t quiahva cja na co c n t quiahva nda na. Jchi na cn shan na aha nu na ndahv ini veuhu xihn nu tc ayivi chi j n cuu cuni thy tc ndihi ayivi a vaha cja na. Jchi na cn cni na a n caja chnu ayivi na. M a ndaa cch i xihin nd a sa yahvi na c m a cja chnu ayivi na. 3

    a ndtahan caja nd t chnde nd na ndman aha nuu qua caja nd a n a cndaa ini ni in ayivi

    a cja nd 4ta xn h caja jeh nd a. Ta Ndixi, tt ndo sndeh a a vaha cja nd xihn ayivi ta m qua chahvi a sah a cja nd jan.

    Jnaha Jess ayivi ndaja caca tahv na nu Ndixi

    (Lc. 11:2-4)5

    T xca tahv ndo nu Ndixi a cja nd t quiahva cja na co c n t quiahva nda na jchi ct na candita na veuhu xihin cy a caca tahv na nu Ndixi a n cuni thy ayivi na. M a ndaa n cahan i xihin ndo sa yahvi na c m a xn ayivi na. 6Joo ndh, t xca tahv nd nu Ndixi, tt ndo in indiv ndtahan quihvi nd ini vehe nd ta chicaji tuun nd yh a ta jan cuu caca tahv jeh ndo nu Ndixi. Jchi jan in Ndixi, tt ndo xihin ndo taa joho a nu chan ndo ta caja m amani xihin nd.

    7Ta t xca tahv nd nu Ndixi,

    a chan tucu tucu nd m tuhun a co saha jchi ayivi, na co xni Ndixi cn cja na j. Ta chn na ta joho Ndixi na sah a cuaha chan na joo a ju a ndaa. 8Joo a cja nd t quiahva cja na cn jchi Ndixi, tt ndo sa xni va m nd qua xn h ndo janda t cmani caca nd a nu . 9a yho qua ndtahan cachi nd t xca tahv nd nu Ndixi:

    Tt Ndixi, a in indiv,chnu n cacuu quivi nd.

    10 N tandaa qui quivi cacom nd cunt sah nde.

    Ta n coo t in cni m nd coo uyv yho t quiahva in indiv cja nd.

    San Mateo5 , 6

  • 12

    11 Quiahva nd nu nde a ndman nu nde cuxu nde in in quivi.

    12 Caja chnu ini nd sah cuachi nde t quiahva cja chnu ini m nde sah a nu cja ayivi xihn nde.

    13 Ta a quihva nd amani a n coto ndoj tih sacuaha ndehe j n a cja nde cuachi nu nd.

    Jchi cm nd cunt saha tc ndihi ayivi,

    ta c cja nd tc ndihi aha,ta chnu c m nd anda ama

    ca quivi.J n coo, quiahva j cachi nd

    t xca tahv nd nu Ndixi.14

    Jchi t cja chnu ini nd sah a nu cja inga na xihin ndo j qua caja chnu ri ini Ndixi, tt ndo, m a in indiv sah ndo. 15Ta t co cni ndo caja chnu ini nd sah a nu nacaja inga na xihin nd j qua a cja chnu ini Ndixi sah cuachi cja nd.

    Jnaha Jess ndaja ndtahan caja na t cajuhun na

    16T cajuhun nd a cja nd

    t quiahva cja na co c n t quiahva nda na. Na cn cni na a n cuni thy tc ndihi ayivi a xjuhun na sah a cn qua cja cueha nuu na j n ndiehe jc ah na. M a ndaa cch i xihin ndo a sa yahvi na c a xn ayivi na. 17Joo ndh, t n cajuhun nd ndtahan cuch nu ndo ta ndaja vi nd m nd. 18J qua n a cn ayivi a xjuhun nd ta in thn Ndixi, tt ndo, m a in tuun xihin nd cndaa ini

    a m a ndaa xjuhun nd ta m qua chahvi a sah a cja nd jan.

    Indiv c nu ndtahan ndaja tt ayivi a vaha

    (Lc. 12:33-34)19

    A ndc nd jtaca cuah ndivaha nd a cuc canduu nu ndo uyv yho jchi yho c nu quhvi tiquij aha nd jndihi r sah ta j tv ndihi aha nd. Ta jri cuu quihvi taa cuihn caja cuhn da a. 20Vaha chga n jtaca nd a vaha indiv jchi cn co quihvi toho tiquij jndihi r sah aha nd. Ta m cn ni in aha co tv ta ni taa cuihn a cu ndihvi caja cuhn. 21Jchi nu nandaja tt ndo a ndyahvi nu nd, cn coo ri nima ndo.

    Nduch n yo c ttuhun lmpara a jndiyehe nu xca

    (Lc. 11:34-36)22

    Nduch n yo c ttuhun in lmpara jndiyehe nu y j xn yo nu xca . Ta t tvi vaha nduch n yo j cuu candeh vaha nu xca . 23Joo t co tvi nduch n y j qua xca y nu na ndivaha. Ta t chn yo a c y na xca nu yhe ndivaha ta ca v y cja cuachi j qua c y ttuhun na xca nu na ndivaha.

    In aha c Ndixi ta inga aha c jiuhn

    (Lc. 16:13)24

    Ni in thn ayivi a cu caja chun nu ivi xitoho na jchi candaj na in xitoho na ta inga xitoho na quihvi ini chga na. t co ta caja ndv vaha na chuun

    San Mateo6

  • 13

    nu in xitoho na ta inga na cn a cja chun vaha na nuu. Ta quiahva j in ri xihin ndh va jchi a cu caja chnu nd Ndixi t chnu nd nima nd jat jiuhn ndo.

    Nd Ndixi na c cunt m (Lc. 12:22-31)

    25Candeh ndo a chan i xihin

    nd yho: A ndcani ini nd sah a cuxu nd ta ni sah a coho nd a catacu nd in in quivi. Ta ni a ndcani ini nd saha jhma candixi nd. Jchi t tc ndo, a jan c a chnu chga a ju ga a cuxu nd. Ta in chga saha yiqu cuu nd a ju ga jhma ndxi nd jan. 26

    Candeh nd laa ndch nu tchi jan: r jan ni co xtu r ta ni a vja shan r jquee r ta ni co yca ri nu tn vaha ri nuni ri. Ta Ndixi, tt ndo, m a in indiv shan a xxi r jan nu ri. co xni nd a in chga saha m nd a ju ga laa cn. Sah a cn qua quiahva m a xn h nd catacu nd. 27Ta co saha toho a ndcani nah ini nd jchi a cu ndaja jc nd m nd java metro chga sah a ndicani ini nd.

    28Ta ni co ndtahan ndicani

    ini nd saha jhma candixi nd. Candeh ndo nd quiahva ndat shnu it ycu. M ita jan ni co cja chun a ta ni co cvaha jhma . 29Joo m a ndaa n cahan i xihin ndo a ch chga ita yho nacaja Ndixi a ju ga jhma vaha ndivaha nasandixi rey Salomn sanah, da nasahiin cuah aha cuc. 30Candeh nd ndaja nda vaha Ndixi yucu ita vat in to a viti ta itaan cyi a jndihi sah.

    Ndaja ga v caja Ndixi xihin ndh a quiahva m tc ndihi a xn h nd catacu nd. Joo m nd co cndsa nd a candaa m ndoh. 31a cn qua a ndcani ini nd saha nd a cuxu nd sah a coho nd sah a candixi nd. 32Jchi na co xni chi cunt Ndixi, na cn c na ndcani cuah ini saha tc ndihi a yho. Joo c nd cunt Ndixi, tt ndo in indiv ta xni vaha m a ndman nu nd catacu nd. 33Joo ndtahan nu nd ndiquiahva nd m nd ndha Ndixi a n cacom m cunt saha nd ta j quiahva m a ndman nu ndo catacu nd. 34

    A ndcani ini nd sah a quixi nu nd inga quiv itaan jchi Ndixi cuit va xni a nda vaxi nu nd quiv itaan ta co sah ndicani ini nd sah a ndoho nd itaan.

    Co ndtahan candeh ndaa y ayivi (Lc. 6:37-38, 41-42)

    7 A cndeh ndaa nd ayivi j n a cndeh ndaa Ndixi ndoh. 2Jchi t quiahva cja nd xihn inga ayivi quiahva j caja ri Ndixi xihin ndh va. Sah a cn qua t quiahva sndeh ndaa nd ayivi quiahva j caja ri Ndixi xihin m nd. 3Jchi nd cunt qua sndeh nd a nu cja ani than nd ta co sndeh ndo nd quiahva nhnu chga a nu cja m nd. C ttuhun ndcaan in xehe loho nduch n ani than nd nani ndcaan in yto ndhu chnu ini nduch n ndo. 4Ta t a cu cuni nd yit chnu ndcaan ini nduch n m nd ndaja caja nd cachi nd xihn

    San Mateo6 , 7

  • 14

    ani than nd: ani i, n tav loho i xehe ndcaan nduch nn jan. 5Jndahvi nd m nd xihn a cja nd. Xn h tav nd yit chnu ndcaan nduch n m nd jan j n nuna nu nd cuni vaha nd j n cuu tav nd xehe loho ndcaan nduch n ani than nd.

    6A quihva nd a yii cunt

    Ndixi nu ayivi quini. Jchi t cja nd j c ttuhun t n quiahva nd aha yii nu tina ta tiahva n ndic coo r tiin r ndoh. Ta jri c ttuhun t n quiahva nd aha yahvi ndivaha ttuhun perla nu cch jchi cuu cuani nihni r a.

    Ndaja caja caca amani nu Ndixi (Lc. 11:9-13; 6:31)

    7Nd aha ndmani nu nd xn

    h caca nd a nu Ndixi ta j quiahva m a nu ndo. Ndinduc nd a cni ndo ta ehe nd a caja Ndixi. C ttuhun cat ndha ndo yh ta j nuna yh nu ndo. 8Jchi na xca in aha, na cn c na he va. Ta na ndc aha, na cn c na ndehe a. Ta na ct ndha yh, na cn c na ndnuna yh nuu.

    9Ta nd nd, na ndu jahyi ta t

    xca jahyi nd pan cuxu a nu ndo, ama cuh ri nd quiahva nd yuu nu a n cax a. 10Ta ama n quiahva ri nd in coo nu caxi t xca tiyac nu nd cuxu a. Co cja nd j. 11Candeh nd. Vat m nd c nd ayivi cja cuachi joo xni vaha nd quiahva nd a vaha nu jahyi nd. Ndaja ga v cja Ndixi, tt ndo, m a in indiv xihin ndo.

    Quiahva m a vaha nu ndo t n caca nd a nu m .

    12Candeh nd. T quiahva cni

    nd caja ayivi xihin ndo quiahva j ndtahan caja ri ndh va xihin n jchi a yho qua shnd ley Moiss xihn a nacahy na profeta caja nd.

    Yh thn c nu quihvi na cuhun indiv

    (Lc. 13:24)13

    C ttuhun in ivi yh. In yh c a thn ndivaha ta xn h ndinduc nd ndihvi nd cn. Jchi inga yh c a ndca ndivaha nu ndihvi na cuhun inday. Ta cuah ndivaha ayivi c na xca chi ndca cuahan na inday nu ndihi saha n. 14Joo a c chi a ndca ayivi yh thn nu ndhvi na indiv c ich thn ndivaha ta ync ndivaha caca nuu nu . Ta ch ndivaha c na ndhvi cn.

    Xihn cuihi cun nu in yto cuu ndicun nd yto c d

    (Lc. 6:43-44)15

    Cunt coo nd xihn na tuhn, na cch chan na cunt Ndixi jan. Jchi uun ndivaha csaa na nu ndo. Joo c n ttuhun ndivahy quini ndivaha vat nha na ttuhun ndicachi loho. 16C ndicuni nd na xihn a cja na. Jchi ayivi quini co cja vaha toho na. C ttuhun t a cu cuun uva nu toh ta ni a cu jquee nd tit uh nu toh. 17a cn qua tc ndihi yit vaha ndinuhu cuihi vaha cuit cun nu do. Joo yit quini ndinuhu cuihi quini cuit cun nu do. 18D

    San Mateo7

  • 15

    c yit vaha cn a cu toho cana cuihi quini nu do ta ni yit quini cn a cu cuun cuihi vaha nu do. 19

    Ta tc ndihi yto, d co cna cuihi vaha nuu, tahnda do ta quee d nu cndaha hu a cayi do. 20

    Sah a cn qua xihn a cja ayivi j cuu ndicuni nd c n ayivi vaha c n na quini.

    A ju ndihi toho ayivi ndihvi na nu cacom Ndixi cunt saha n

    (Lc. 13:25-27)21

    A ju ndihi toho na cch c yehe xitoho na cuhun na nu cacom Ndixi cunt saha n. Na cja a shnd Ndixi, tt i, m a in indiv na cn cuit c na cacom m cunt saha. 22Jchi t n xinu coo quivi caja vi Ndixi sah ayivi j qua cash cahan cuah ndivaha ayivi xihn i ta j cachi na j: Jess, m nd c xitoho nde ta xihn quivi m nd naxica nuu nde chan nde tuhun Ndixi xihn ayivi ta xihn quivi m nd natav nde r quini nasauhu nima ayivi ta xihn quivi m nd nacaja cuah ndivaha nde a xithn, cachi na xihn i. 23

    Ta anda j nduc ehe e tuhun nu n j cachi i j xihin n: Co xni toho i yo c ndh. Caxoo nd nu i jchi ndinuhu a quini cja nd, cachi i xihin n.

    Sc Jess quiahva sah ivi da nacavaha vehe

    (Mr. 1:22; Lc. 6:47-49)24

    Nd na xni joho a chan i ta cja na a, na cn c n ttuhun in dataa, da in xn tni ta nacavaha da vehe da jata in tto.

    25Ta t naxinu javi j nasahnu yuta

    ta naxinu tachi quni jat vehe cn joo co nandicava vehe da jchi ty cndichi vehe da jata tto cn. 26Joo na xni joho nu chan i ta co cja na a, na cn c n ttuhun in dataa, da co xn tni ta nacavaha da vehe da nu ut. 27T nandihi j naxinu javi j nasahnu yuta ta naxinu tachi quni jat vehe cn. Anda j nandicava vehe da ta ch nandihi saha ch uun nacachi Jess jnaha ayivi.

    28Ta t nandihi nacahan Jess a

    yho j tc ndihi ayivi nacatnt na xni joho na nd quiahva jnaha m 29jchi t jnaha m nu n chan t quiahva chan in da in saha cahnda chuun ta co chan toho a t quiahva cja na jnaha ley Moiss.

    T nandaja vaha Jess in da ndho cuehe thyi

    (Mr. 1:40-45; Lc. 5:12-16)

    8 T nanuu Jess jata ycu nu nasanu a cn j ndco cuah ndivaha ayivi jat cuahan. 2Ta ndaja coo j nacayati in dataa, da ndho cuehe thyi nu . Ta j nacaxt da nu j nacachi da j xihin :Cuu ndaja vaha nd yehe,

    xitoho i t cni nd nacachi da xihn Jess.

    3T nandihi j nacani ndaa ndha

    Jess da j nacachi a j xihin d:Cni a n ndivahn a cn qua

    nandivahn viti cch a xihin d.T nacachi Jess j ch ivi la

    nandindaa cuehe thyi nandoho da cn. 4Anda j nacachi Jess j xihin d:

    San Mateo7 , 8

  • 16

    Candeh. A cxi tuhun tohn a yho xihn ni in thn ayivi. Cuhn ndacn nahun mn nu jutu. Ta ndtahan jocn aha nu Ndixi ttuhun shnd ley Moiss sanah caja na sa nandivaha. J n candaa ini tc ndihi ayivi a sa nandindaa va cuehe nasandohn nacachi Jess xihn da cn.

    T nandaja vaha Jess in da cja chun nu in jefe soldado

    (Lc. 7:1-10)5

    T nandihvi Jess uu Capernaum j nacayati in da shnd chuun nu soldado naquixi uu Roma nu Jess jchi cni da caca da in amani nu .

    6J nacachi da j xihin :

    co cni nd caja nd amani ndaja vaha nd mozo i, datac jchi cndhu da vehe quhvi da naxihi tuchu yiqu cuu da ta a ju quiahva chihvi yiqu cuu da nacachi da cn xihn Jess.

    7J nacachi Jess j xihin d:

    Vaha va, cuhun i ndaja vaha i da nacachi Jess.

    8Anda j nacachi tucu da shnd

    chuun nu soldado cn j xihn Jess:Candeh nd. Co saha toho

    yehe a n ndihvi nd vehe e. Joo cahnda cuit nd chuun janda nu in nd yho ta j ndivaha va mozo i. 9Jchi ndu java na nhnu chga shnd chuun nu i. Ta ndu ri soldado shnd ri yehe va chuun nuu. Ta t chndah i in da a n cuhun da nu cni m i cuhun da ta cuahan da. Ta t shnd i chuun nu inga da a n quixi da nu i ta vaxi da nu i. Ta t shnd i chuun

    nu mozo i a n caja da a shnd i ta cja da a nacachi da cn.

    10T naxini joho Jess a yho j

    nacatnt a j nacachi a j xihn na ndco cuahan cn:M a ndaa n cahan i xihin ndo

    a a ha cuni i tau na Israel in da cnde chnu nah ini Ndixi t quiahva cnde chnu ini da yho Ndixi. 11Candeh ndo n cahan i xihin ndo a quixi ayivi ndij n c saha uyv ta cacoo na cuxu na xihn Abraham ta xihn Isaac ta xihn Jacob indiv nu in Ndixi cm a cunt sah ayivi. 12Joo cuah na Israel, na nanditahan nuu coo cn a co toho na cn. a caja Ndixi xihn na cn qua cuita na jata vhe cuhun na nu na ndivaha. Ta cn cuacu ndivaha na janda quiahva chich m nuhu n cch Jess.

    13T nandihi j nacahan tucu

    Jess xihn da shnd chuun nu soldado cn j nacachi a j xihin d:Cuanhu vehn. Nandivaha

    mosn t quiahva cnun jchi nacandsn yehe nacachi Jess xihin d.

    Ch m hora j nandivaha mozo da cn.

    T nandaja vaha Jess c xojo Pedro

    (Mr. 1:29-31; Lc. 4:38-39)14

    Nasahan Jess vehe Pedro ta t naxinu a cn cndhu c xojo Pedro quhvi a jchi chcaan chni nde a. 15Anda j natiin Jess ndha quhvi cn ta ch nandindaa chni a. Ta j nandacoo cn cja ndv nu n.

    San Mateo8

  • 17

    T nandaja vaha Jess cuah ndivaha na quhvi

    (Mr. 1:32-34; Lc. 4:40-41)16

    Ta t nacua j he cuah ndivaha na na quhvi xihn na hu nima quini ini nu Jess. Ta xihn in thn tuhun nacahan m natav nima quini hu nima ayivi ta jri nandaja vaha m tc ndihi na quhvi. 17Ta tc ndihi a yho nayaha j n xinu coo nu tuhun a nacahy profeta Isaas t nacachi da j: M nandiquehe ndihi a a cvit in ta naxojo ndihi a cuehe yo, cch tuhun Ndixi.

    Na cni candico Jess (Lc. 9:57-62)

    18T naxini Jess a a ju

    quiahva cndhi than ayivi ndu na xihin j nasahnda chuun a n cojo cava na inga xoo tauh cn. 19Joo nacayati in da jnaha ley Moiss nu j nacachi da j xihin :Maestro, cni candico i ndoh

    nd nacuu nu cuhun ndo nacachi da xihin .

    20J nanduc ehe Jess tuhun nu

    d j nacachi a j xihin d:Ndicuii c r ta vati in cva

    hu r. Ta laa c r ta vati in tca hu r. Joo yehe, da nachindah Ndixi nduu ayivi, ch ni nu cuju m i co va nacachi Jess xihin d.

    21Ta inga da sa xca xihin

    nacachi da j xihin :Maestro, quiahva jihna nd

    amani nu i a n cuhun i jnduxu

    tt i j quixi i candico i ndoh nacachi da xihin .

    22J nacachi Jess j xihin d:

    Xn h candicn yehe viti jchi n cuhun m ayivi, na a ha cacu ndaa nima jnduxu na ndii jan nacachi Jess xihin d.

    T najcatji Jess tachi xihn tauh t ndcojo do

    (Mr. 4:35-41; Lc. 8:22-25)23

    Ta ndaja coo naquihvi Jess ini in barco ta ctahan na xca tuun xihin cn cuahan na. 24Ta nani xca na nu tauh cn cuahan na ta in n cuit naxinu in tachi quni ndivaha nu tauh cn. Ta a ju quiahva nde nacash ndcojo ticui cn janda quiahva nandichut ticui ini barco cn. Joo cndhu Jess ini barco quji va. 25

    Anda j ndva na xca tuun xihin cn nasahan na ndehe na a. J nacayuh na j cch na xihin :Chinde nd ndehe, xitoho nde.

    Jchi ccoo barco cah tauh cuahan do nacachi na xihin .

    26Anda j nanduc ehe Jess

    tuhun nu n j nacachi a j xihin n:Nd cunt qua yhv nah ndo.

    Nd cunt qua co cnde ini nd yehe nacachi a.

    J nandacoo a ta jnani a tachi quni cn xihn tauh cn ta j nacatji uun tc ndihi a cn. 27T naxini na xca tuun xihin cn a yho j nacatnt na ta nacash ndca tuhn than na j cch xihin than na j:Ta nd da c dataa yho a

    janda tachi xihn tauh cndsa

    San Mateo8

  • 18

    nu chan da cch xihin than na cn.

    T naqueta ivi da hu nima quini ini nu Jess

    (Mr. 5:1-20; Lc. 8:26-39)28

    T naxinu coo Jess inga xoo tauh cn nu in undhyi cunt Gadara j naqueta ivi da hu nima quini ini tau nu ndxu ndii. Ta nacayati da nu Jess. Ndv m da hu nima quini ini yho c d ttuhun quti, r cuehe ndivaha. Sah a cn qua ni in thn ayivi a cu yaha ch chi cn. 29

    T naxini da Jess j nacash da cyuh da nu j cch da j xihin :Nd cunt qua vasn quihvi

    nun xihn nde, Jess, da c in thn jini j jahyi Ndixi. vasn jndoho yachn ini nde t cman yii ndindaa tiempo ndoho ini nde nacachi r quini cn xihn Jess.

    30Ta ndaja coo yati cn nasanduu

    cuah ndivaha cch xxhan r. 31

    Ta m r quini hu ini ndv dataa cn naxica tahv ri nu Jess j cch ri j xihin :T ta n tavn ndehe ini da

    yho, quiahva amani nu nde a n cuhun nde ndihvi nde ini cch ndu ca nacachi r xihn Jess.

    32Anda j nacachi Jess j xihin

    r:Cuhn nd, d j.Ch naqueta r quini cn ini ndv

    dataa cn j nasahan r nandihvi r ini cch cn. Ta ch ivi la xnu tc ndihi cch cn cuahan r nu r nu ndyi yuh tauh cn. Ta najqueta nuu r m r ini tauh ch nacandaa r ticui j naxihi ri.

    33Ta ch a ju quiahva nayihv da

    nd cch ch naxinu ndivaha da cuahan da. Ta t naxinu da uu j nacash da ndcani da ndaja ca a nayaha xihin ndv da nasauhu nima quini ini cn. 34Anda j naqueta tc ndihi ayivi uu cn cuahan na candeh na Jess. Ta t naxini na m j naxica tahv na nu a n quee a cuhun a.

    T nandaja vaha Jess in da naxihi tuchu saha

    (Mr. 2:1-12; Lc. 5:17-26)

    9 T sa nayaha tc ndihi a yho j nandaa Jess jat in barco ta j naxojo cava inga xoo tauh cn janda quiahva naxinu coo a uu m . 2Ta cn he na in da quhvi, da naxihi tuchu saha ta cndhu da nu yvi loho he na nacasaa na nu . Ta t naxini Jess nd quiahva cnde ini da cn m j nacachi a j xihn da quhvi cn:Candeh, jahyi a. A ndcani

    toho inn jchi cja chnu ini i sah cuachn viti nacachi Jess xihin d.

    3Java than da jnaha ley Moiss

    nacash da chn da j: M da yho ndja nu da Ndixi xihn tuhun chan da jchi ni in thn toho ayivi a cu caja chnu ini sah cuachi. 4Joo sa nacandaa ini Jess a chvi ini da cn sah a cn qua nandaca tuhn a da j nacachi a j xihin d:Nd cunt qua chvi nu ini

    nd sah yehe. 5 chn ndo a ihvi chga cachi i xihn da yho:

    Nacaja chnu ini i sah cuachn viti. t co ta cachi i xihin d:

    Cundacoo ta cuhn. 6Candeh

    San Mateo8 , 9

  • 19

    vaha ndo n naha i nu ndo a in sah i, da nachindah Ndixi nduu ayivi caja chnu ini i sah cuachi cja ayivi uyv yho nacachi Jess xihin d.

    T nandihi j nandicahan tucu a xihn da naxihi tuchu saha cn:Ta viti chan i xuhun cundacoo

    ndiquehe xito lohn ta cuanhu vehn nacachi Jess xihin d.

    7Ch ivi la nandacoo da quhvi

    cn ta j naquee da cuanhu d. 8

    T naxini ayivi ndu cn a nacaja Jess yho j nayihv na ta nacash cja chnu na Ndixi sah a nasahan nde m nu ayivi a n cuu caja na a xithn.

    T nacana Jess Mateo a caca tuun da xihin

    (Mr. 2:13-17; Lc. 5:27-32)9

    T nandihi j naquee Jess cuahan ta nani xca cuahan j naxini a in dataa nan Mateo, da in coo nu scoo da jtaca jiuhn cunt impuesto. Ta nacana Jess da j nacachi a j xihin d:Naha qui candicn yehe.Anda j nandaca ndichi Mateo ta

    nacash ndco da Jess.10

    T nandihi j in coo Jess xxi a vehe da cn ta cn naxinu coo cuah than na jtaca jiuhn cunt impuesto xihn java ga ayivi cja cuachi. Nasacoo na xxi na xihn Jess ta cn ndu coo ri na xca tuun xihn a cn. 11Ta t naxini na fariseo a ndu na cn xxi na xihn Jess j nacash na ndca tuhn na na xca tuun xihn Jess cn j:Nd cunt qua xxi xitoho

    nd xihn na jtaca jiuhn cunt

    impuesto ta xihn java ga na cja cuachi nacachi na fariseo cn.

    12Joo t naxini joho Jess

    a yho j nacachi a j xihn na fariseo cn:ayivi in vaha co xn h

    toho na da cja tt ah joo na quhvi, na cn c na xn h da cja tt ah. 13Ta yehe co vaxi toho i cana i na sa in vaha. Vaxi i cana i ayivi, na cja cuachi a n jndacoo na cuachi cja na. Xn h cuhun ndo jcuaha vaha nd a cni cachi tuhun Ndixi t cch a j: a cni qua n candhv ini nd ayivi jchi vaha chga a yho a ju ga a n joco nd quti nu i, cch tuhun Ndixi cch Jess xihin n.

    Chan Jess nd saha qua cajuhun na

    (Mr. 2:18-22; Lc. 5:33-39)14

    T nandihi na xca xihin Juan, da jcandta ayivi cn naxinu coo na nu Jess. J nacash ndca tuhn na m j nacachi na j xihin :Ndvaha co xjuhun toho na

    xca xihin yh nani cuah ndivaha xjuhun m nde xihn na fariseo nacachi na cn xihn Jess.

    15Anda j nanduc ehe Jess

    tuhun nu n j nacachi a j xihin n: chn ndo canduu cuha na

    ndu in vic tndaha nani in m da tndaha cn xihin n. Uhun. Jchi cjii ini na. Joo xinu coo quiv candaa na da tndaha cn anda jv cash cajuhun na. Ta cch i xihin ndo a vaxi quivi candaa na yehe nu na yho ta anda jv cash

    San Mateo9

  • 20

    na xca tuun xihn i cajuhun na nacachi Jess.

    16Ta nasacu Jess inga quiahva nu

    n j cch a j:Ama n jndaha ayivi jahm

    yat xihn in thun jhma sa jchi t nandihi ndndi a, shnd chga v a jahm yat cn ta jndachnu chga v a yvi a nandicahm na cn. 17Ta ni co tn na vino sa ini vso ni yat jchi jcahndi m vino cn ni ta cuita m vino cn ta tv vso ni cja d. Sah a cn qua ndtahan tan yo vino sa ini vso ni sa n a ndhi saha vino xihin vso cch Jess.

    T nandaja vaha Jess jahyi jh Jairo xihn in nacani ndaa ndha

    jhma (Mr. 5:21-43; Lc. 8:40-56)

    18Ta nani chan Jess cndichi a

    naxinu coo in da shnd chuun nu na Israel. J nacaxt da nu ta j nacachi da j xihin :Jac naxihi uun loho c

    jahyi jh i joo t n caja nd amani quixi nd vehe e ta chinu nd ndha nd jata a j nditacu tucu nacachi da cn xihn Jess.

    19Anda j naquee Jess cuahan

    xihn da cn ta ndca na xca tuun xihin cn cuahan na. 20Ta ndaja coo cn in in ha, ndtahv nii tixi uxu ivi cuia. Ta nacayati ch jata Jess j nacani ndaa ndha yuh jhma . 21Jchi nacahn a: T n cani ndaa cuit ndha jhma Jess j ndivaha , nacahn a. 22Joo nandicoto nihni jt Jess nu ta t naxini a j nacachi a j xihin a:

    A cyihv tohn, jahyi a. Nandivahn jchi nacandsn yehe

    nacachi Jess xihin .Ta ch m hora j nandivaha .23

    Ta t naxinu coo Jess vehe da shnd chuun nu na Israel cn j naxini a a sa ndu msica cn a n cuhun na jnduxu na jahyi da cn. Ta naxini a jand joho scu ch ayivi ndu na. 24Ta ch j nacachi a j xihin tc ndihi na cn:Cuhn queta nd jata vhe.

    Jchi co naxihi toho loho yho. Quji cuit va nacachi Jess xihn ayivi ndu cn.

    Joo nacash na cn scu ndaa ah na. 25Ta ch natav Jess na jata vhe. Ta t nacayati a nu cn j natiin a ndha ch ivi la nandacoo . 26Ta n c undhyi cn nandicuita nuu tuhun sah a nacaja Jess cn.

    T nandaja vaha Jess ivi da cua27

    T naquee Jess cuahan j ndco ivi da cua jat cuahan da j nacash cyuh ch da j cch da j xihin :Jess, da naquixi chichi David

    caja nd amani candhv loho ini nd ndehe cch da cyuh da jat Jess.

    28Ta ndaja coo naquihvi Jess ini

    in vehe ta j nacayati ndv da cua cn nu . J nacash ndca tuhn a da cn j nacachi a j xihin d: chn ndo a cuu caja i

    jndiyehe nuu ndo nacachi Jess xihn da cn.Ajan, xitoho nde. Cndsa nde

    a cuu caja nd a nacachi ndv da cua cn xihn Jess.

    San Mateo9

  • 21

    29T nandihi j nacani ndaa ndha

    Jess nduch n da cn ta j nacachi a j xihin ndv da cn:N coo t quiahva cni ndo jchi

    cnde ini nd yehe cch a.30

    T nandihi j nacash sndeh ndv da cua cn. Ta nasahnda Jess chuun nu d a n a cxi tuhun da nu ayivi sah a nacaja m xihin d.

    31Joo t jac naqueta uun da cn

    j nacash da ndcani da nu ndij ayivi ndu undhyi cn sah a nacaja Jess xihin d.

    T nandaja vaha Jess in da nhi 32

    Nani naquee da cua cn cuahan da j nasaa java ayivi nu Jess he na in da nhi, da ndcaan nima quini ini. 33Ta t natav Jess nima quini ini da cn ch ivi la nacash chan da. Ta a ju quiahva nacatnt ayivi ta j cch na j:Ni in thn tau co naxini nde

    in aha ttuhun a yho undhyi Israel nacachi na cn.

    34Joo na fariseo cn nacash

    cch na j:R c tih sacuaha nu r

    quini shan r nde r nu Jess yho a n tav a nima quini ini ayivi nacachi na fariseo cn.

    Thnda ini Jess sah ayivi35

    Ndij uu nhnu xihn uu vl naxica nuu Jess jnaha tuhun Ndixi ini veuhu na cn. Ta nacaxi tuhun a tuhun vaha xihn ayivi a sa nacayati quiv cacom Ndixi cunt saha n. Ta nandaja vaha m t nu cuehe ndho ayivi. 36Ta t naxini Jess ayivi

    cuaha cn j natahvi ini a saha n jchi ndho ini na ta cvit ini na ttuhun ndicachi, r co da candaa ah. 37Anda j nacachi Jess j xihn na xca tuun xihn a cn:M ndaa ndu cuah ndivaha

    ayivi, na cni cuni joho tuhun Ndixi joo ch cuit na cni cuhun na cahan na a xihn ayivi. C ttuhun in cuah ndivaha ni a xn h jquee joo ndman ayivi jquee na a. 38Sah a cn qua xn h caca tahv nd nu Ndixi a n chindah m chga na cja chun cunt m cch Jess xihin n.

    Chndah Jess na xca tuun xihin a n cuhun na cahan na tuhun

    Ndixi xihn ayivi (Mr. 3:13-19; Lc. 6:12-16)

    10 T nandihi j nacana Jess ndhuxu ivi na xca tuun xihin cn. Ta j nasahan nde nu n a n cuu tav na nima quini ini ayivi. Ta nasahan nde nu n a n ndaja vaha na t nu cuehe ndho ayivi. 2a yho c quivi ndhuxu ivi na c apstol xca tuun xihin cn: Da nu cut cn nan da Simn ta chan ri na Pedro xihin d. Ta inga da cn c Andrs ani da. Ta inga da c Jacobo xihn ani da, Juan. Ndv da yho c d jahyi Zebedeo. 3Tau na cn ndcaan ri Felipe xihn Bartolom xihin Toms xihin Mateo, da najtaca jiuhn cunt impuesto. Ta cn ndcaan ri Jacobo, da c jahyi Alfeo xihin Lebeo, da chan ri na Tadeo xihin. 4Ta cn ndcaan ri Simn, da naxica cunt na cananista xihin Judas Iscariote, m

    San Mateo9 , 10

  • 22

    da najic thn Jess t nu ndh cn.

    5T nachindah Jess ndhuxu ivi

    na cn j nacachi a j xihin n:Coto a chun nd ch uu ayivi

    tho, na co c na Israel. Ta ni a quhvi nd uu hu ch estado Samaria. 6Vaha chga n cuhun nd cahan nd tuhun Ndixi xihn na Israel jchi c n ttuhun ndicachi, r nandih. 7Cuhn nd caxi tuhun nd xihin n a sa nacayati quiv cacom Ndixi cunt sah ayivi. 8Ta ndaja vaha nd na quhvi ta jnditacu nd ndii ta ndaja vaha nd na ndho cuehe thyi. Ta tav nd r quini hu nima ayivi. Ta a quhe nd yahvi sah a cja nd jchi co naxeen nd nde he nd jan. 9A cehe toho nd ni jiuhun cun ni jiuhun cx ni jiuhn caa cuh caca nuu nd. 10Ta ni a cehe nd yt cuhun nd chi. Ta ni a cehe nd inga naha jhma nd cuhun xihin ndo. Ta ni a cehe nd inga ndusa nd cuhun ndo. Ta ni garrt a cehe nd cuhun ndo. Jchi nditahan nu ayivi quiahva na a nu ndo.

    11T n xinu coo nd in uu

    chnu uu loho, xini h ndinduc nd in ayivi, na cuu cande ini nd ta vehe na jan canduu nd janda quiahva n xinu quiv quee nd cuhun ndo. 12Ta t n xinu coo nd vehe jan cahan Ndixi nd xihin n. 13Ta t n ndiquehe vaha ayivi vehe jan ndoh j qua cachi nd xihin n a n coo vaha ini na. Joo t co cni na ndquehe vaha na ndoh j qua a chan ndo xihin n a n

    coo vaha ini na. 14Ta t co cni na ndiquehe vaha na ndoh ta ni co cni na cuni joho na nu chan ndo j qua cuhn queta nd vehe jan uu jan ta cat nd a yc saha nd j n naha a cuahan cuach na cn jata m va na. 15Jchi m a ndaa n cahan i xihin ndo a t n xinu coo quivi caja vi Ndixi sah ayivi ndu uyv j qua jndoho chga Ndixi ini ayivi uu jan a ju ga t quiahva najndoho a ini na uu Sodoma xihn uu Gomorra sanah sah a co nandiquehe na ndoh.

    Vaxi quivi caja xxi ayivi xihn na xca chan tuhun Ndixi

    16Candeh ndo. Yehe chndah

    i ndoh cuhun nd tau ayivi quini. C nd ttuhun ndicachi vl tau ndivahy a cn qua xn h cunt vaha coo nd t quiahva cja coo. Ta xn h coo mns ndo t quiahva cja ndijata. 17

    Cunt coo nd jchi tiin na ndoh ta ndiquiahva na ndoh ndah na jutixia. Ta cani na ndoh ini veuhu. 18

    Ta saha m i caehe na ndoh cuhun nd nu na c gobernador nu na cm cunt sah in nacin. Ta j n cuu ndicani nd sah i nu na cn ta xihn nu na tho, na co c na Israel. 19Joo a ndcani ini nd saha nd tuhun cahan nd t n ndiquiahva ayivi ndoh ndah na cn. Jchi t n ndindaa hora cahan nd xihin n j qua quiahva m va Ndixi tuhun nu nd a n cuu cahan nd sah i nu na cn. 20Jchi a ju jini m nd quixi a cahan ndo. nima yii Ndixi cacuu a quiahva tc ndihi a cahan ndo.

    San Mateo10

  • 23

    21Ta java taa jic thn da ani

    da ta java da jic thn da jahyi da a n cahn ah na. Ta java na ndicuita na cani than na xihin tt na a n cahn ah na. 22Ta ndaja than ayivi ndu uyv yho candaj na ndoh sah yehe. Joo nd na n candico tuun chi m i janda n xinu quivi quivi na, na cn cacuu na cacu ndaa nima. 23T n ndicuita na caja xxi na xihin nd in uu j cunu nd cuhun nd inga uu. Jchi m a ndaa n cahan i xihin ndo a t sa xinu coo tucu yehe, da nachindah Ndixi nduu ayivi j a ha caca nuu nd ndij uu ndcaan undhyi Israel.

    24Candeh ndo. Ni in thn

    toho da xca jcuaha tiahva chga da nu m d jnaha ah cn. Ta ni in thn mozo co c d da chnu chga nu xitoho da. 25In da jcuaha ndtahan cajii n da t sa xni ndihi da a xni maestro da. Ta da c mozo ndtahan cajii ini da t n xinu da cacuu da chnu ttuhun xitoho da. Candeh ndo. T n cachi ayivi xihn da c xitoho nd a c da Beelzeb, r c tih sacuaha ndaja ga v cachi na xihin ndh.

    Yo j ndtahan cayihv yo (Lc. 12:2-7)

    26Candeh ndo. A cyihv toho

    nd ayivi jchi ni in thn toho aha cja ayivi a cu coo jeh nah jchi vaxi quivi t ndca nha nu . Ta vat chan jeh ayivi tuhun joo vaxi quivi t candaa ini ayivi sah. 27a chan yehe xihin nd nu na xn h cahan nd a ndiv thy nani yhe candii. Ta a

    chan jeh e xihin ndo xn h ndaa nd jini vhe cayuh nd a. 28

    A cyihv toho nd ayivi, na cuu caja cahn yiqu cuu nd jchi ni in aha a cu caja na xihin nima ndo. Ndixi qua xn h cayihv ndo jchi m cuu jndihi a saha yiqu cuu nd ta cuu jcana m nima ndo ini inday anda ama ca quivi.

    29Candeh ndo. Laa vl ndch

    ri nu tchi ta nu ndivaha jc na ri. Joo ni in r cn co cyu nu hu a quivi r t co shan Ndixi, tt nd amani. 30Ta viti caja nd cunt xihin m nd. Janda ij jini nd jan ndhvi t in t in a nu Ndixi. 31a cn qua a cyihv toho nd jchi ndyahvi chga ndo nu Ndixi a ju ga cuah ndivaha laa vl.

    T chan cx ayivi a c n cunt Jess

    (Lc. 12:8-9)32

    Nd na cxi tuhun nu ayivi a cuahan na cunt m i j qua cachi m i sah na nu Ndixi, tt i, m a in indiv, a m a ndaa c ndusa na cn cunt m i. 33Joo nd na n cachi xihn ayivi a co xni toho na yehe j qua ni yehe a ndcuni toho i na a c n cunt m i nu Ndixi, tt i, m a in indiv.

    Cja Jess a shnd java than ayivi

    (Lc. 12:51-53; 14:26-27)34

    A chn toho nd a naxinu i uyv yho caja i a n coo vaha ini ayivi. Co cja i j. Jchi a vaxi yehe caja i qua n cahnda java than na. 35Vaxi i jcani than

    San Mateo10

  • 24

    i dataa xihin tt da sah yehe. Ta vaxi i jcani than i in ha xihin nn a sah yehe. Ta vaxi i jcani than i c sanu xihn xojo sah yehe. 36Ta ndaja vehe m ayivi ndicuita na cani than na sah yehe.

    37Ta nd na cni chga tt na

    nn na a ju ga yehe j qua co saha toho na cacuu na cunt m i. Ta nd na quhvi ini chga jahyi yi na jahyi jh na a ju ga yehe j qua co saha toho na cacuu na cunt m i. 38Nd na co cni ndoho ini sah a candico na yehe ta co in tiahva na quivi na sah i j qua co saha toho na cacuu na cunt m i. 39Jchi nd na ct coo chga na uyv yho, na cn c na ndihi saha. Joo na shan nde ini quivi sah i, na cn c na ehe thvi na catacu na anda ama ca quivi.

    a quiahva Ndixi nu ayivi (Mr. 9:41)

    40Nd na ndquehe vaha ndoh,

    ndquehe vaha ri na yehe va. Ta nd na ndquehe vaha yehe, ndquehe vaha ri na Ndixi, m a nachindah yehe vaxi i uyv yho. 41Nd na ndquehe vaha in profeta vaxi cunt Ndixi j qua t quiahva coo yahvi ndiquehe profeta cn quiahva j coo ri yahvi ndiquehe na cn. Ta nd na ndquehe in taa vaha sah a c d ayivi vaha j qua ndiquehe na cn yahvi na t quiahva ca yahvi ndiquehe taa vaha cn. 42Ta nd na n quiahva aha vat in yxi ticui nu in na c jahyi i yho sah a ndco na chi cunt m i, m a ndaa

    n cahan i xihin nd a chahvi Ndixi sah amani cja na xihin n cch Jess.

    Juan, da jcandta ayivi nachindah da java da xca xihin d

    nu Jess (Lc. 7:18-35)

    11 T nandihi nanaha Jess nu na xca tuun xihin cn a ndtahan caja na j naquee a cuahan jnaha nu ayivi ta cxi tuhun a tuhun Ndixi nu ayivi ndu undhyi cn.

    2M tiempo j nasandacaan Juan

    vecaa, m d c d da jcandta ayivi. Ta cn naehe d tuhun sah a nhnu cja Jess. Anda j nachindah da java na xca xihin d nu 3a n ndaca tuhn na Jess jivi ndusa c Cristo, m a chindah Ndixi cacom a cunt sah ayivi, ndtahan candati na inga ga quixi. 4T nandihi nandaca tuhn da cn Jess sah a yho j nacachi Jess j xihin n:Cuhn nd ndicani nd nu

    Juan tc ndihi a naxini nd cja i xihin tc ndihi a naxini joho nd chan i. 5Ta ndicani nd nu d a ndnuna nu na cua ta ndcaca na rnco cja i. Ta ndaja vaha i na ndho cuehe thyi. Ta jndinuna i joho na jho j n cuni joho na. Ta jnditacu u ndii. Ta cxi tuhun i tuhun Ndixi nu na ndahv j n cuu cacu ndaa nima n. 6Tahv nacuu na co jndacoo a cnde ini na yehe nacachi Jess.

    7T naquee na nachindah Juan

    cn cuahan na j nacash Jess chan xihn ayivi j cch a j xihin n:

    San Mateo10 , 11

  • 25

    Nda nacahn ndo cuni nd t naqueta nd nasahan nd sndeh ndo Juan yuc ch cn. A ju da cn c taa lh j quji nuu da ttuhun quji nuu in tyo cja tachi. 8Nda naqueta nd candeh nd. A ju da cn c taa ndxi jahm lnda ndivaha. Sa xni vaha nd a co ndu toho da ndxi jahm lnda yuc ch. Nd da ndxi jahm lnda c da ndu vehe rey cuit va. 9Nda nasahan nd candeh nd cn. co nasahan nd cuni joho nd nu chan in da c profeta nu ndo. M a ndaa da cn c d in profeta ta in chga saha d a ju ga inga profeta nasanduu sanah. 10Jchi m Juan c d da chan tuhun Ndixi saha t cch a j:

    Chindah i in da cnu cuhun nu mn,

    j n caja tiahva da chi nu quisn, j nacahyi a sanah.

    11Candeh ndo n cahan i xihin

    ndo. Tau tc ndihi ayivi co ga inga profeta chnu chga a ju ga Juan, m da jcandta ayivi. Joo nd na sa nandiquiahva m ndha Ndixi a n cacom a cunt saha n, vat c n na co saha, na cn c na chnu chga a ju ga Juan.

    12Janda quiv naxinu Juan, da

    jcandta ayivi ta janda viti h ndhi ndivaha ini ayivi ndiquiahva na m n ndha Ndixi. Ta na shan tuhun nde ini, na cn c na ehe thvi cacom Ndixi cunt saha. 13Janda t cmani xinu Juan tc ndihi a nacahy na profeta xihn a nacahy Moiss chan a vaxi quiv cacom Ndixi cunt sah ayivi. 14Ta t cni ndo

    candsa nd a nacahy na cn sanah j cuu candaa ini nd a Juan c d da nacahan na cn saha t nacachi na a ndtahan quixi tucu profeta Elas uyv yho. 15Na in joho, n cuni joho na.

    16N cahan i xihin nd ndaja

    in ayivi ndu tiempo viti. C n ttuhun na val scoo sjqu na nu yahvi ta cyuh na nu java ga na val ndu cn ta j cch na j: 17Nativ nde ttv nu ndo joo co naxeen nd cata sh ndo. Ta naxita cuha ndivaha nde nu ndo ta ni co nasacu nd. 18Quiahva j in ayivi ndu tiempo viti jchi t naquixi Juan, da jcandta ayivi ta naxijuhun da ta ni co naxihi da vino joo nacachi nd saha d a ndcaan nima quini ini da. 19Ta t naxinu yehe, da nachindah Ndixi nduu ayivi ta xxi i pan ta xhi i vino j nacash cch nd sah i a c u in taa ndeh ndivaha ta xhi ndivaha i. Ta cch nd a ct ndivaha i cacuu amigo na cja cuachi xihn na jtaca jiuhn cunt impuesto. Joo na cni cndaa ini a ndaa, na cn c na cndaa ini a cja Juan ta cja ri yehe a ndaa nacachi Jess xihin n.

    ayivi s ini co cni na caja na a cni Ndixi (Lc. 10:13-15)

    20T nandihi j nacash Jess

    jnani a ayivi ndu ndj uu nu nacaja cuaha chga m a xithn. Jchi vat nacaja cuaha m a xithn nu n co nandic coo ini na nu Ndixi. a cn qua nacachi Jess j xihin n:

    San Mateo11

  • 26

    21Ndhv nah nacuu nd,

    na uu Corazn. Ta ndhv nah nacuu nd, na uu Betsaida. Cuah ndivaha a nhnu nacaja i nu ndo joo co naxeen nd ndic coo ini nd jndacoo nd cuachi nd. Sanah najndihi Ndixi sah uu Tiro xihn sah uu Sidn sah cuachi na. T n sahan i caja i a nhnu nu na cn t quiahva nacaja i nu m nd, sa najndacoo va na cn cuachi na, nduu. Ta ch ivi la ndaca ndixi na jahm ndii ta jcuyu na yaa yiqu jn na, nduu. Jchi xihn a yho jnaha na a nandic coo ini na sah cuachi na. 22M a ndaa n cahan i xihin ndo t n xinu quiv caja vi Ndixi sah ayivi j ndoho chga ini m nd, na uu jan a ju ga t quiahva nandoho ini ayivi nasanduu uu Tiro xihn uu Sidn sanah. 23Ta viti chan i xihin nd, na ndu uu Capernaum. Janda indiv cni nd cuhun nd joo sah a s ini nd cuhun nd janda inday, caja Ndixi. Jchi t n caja i a xithn nu ayivi uu Sodoma t quiahva nacaja i nu ndh ta ni a ndhi sah uu cn, nduu. 24M a ndaa n cahan i xihin ndo a t n xinu quiv caja vi Ndixi sah ayivi j ndoho chga ini m nd, na uu jan a ju ga t quiahva nandoho ini ayivi nasanduu uu Sodoma sanah nacachi Jess.

    T nacajii ndivaha ini Jess (Lc. 10:21-22)

    25M tiempo cn nacahan Jess

    j nacachi a j:Cja chnu i ndoh, tt Ndixi,

    a c xitoho tc ndihi aha ndu

    indiv xihn uyv. Jchi najnaha nd a ndch ndivaha nu ayivi, na co cuah saha nu java ga na. Ta nacaja nd a n a cu candaa ini na ndich xihn na tcu ini aha m nd. 26J nacaja nd jchi j nasacu ini nd caja nd nacachi Jess.

    27Anda j nacachi a j xihn na

    ndu cn:Nandiquiahva tt i tc ndihi

    aha ndah i a n cacom i cunt sah. Ta ni in thn toho ayivi co xni vaha na yehe, da c in thn jini j jahyi Ndixi. M Ndixi, tt i cuit va xni vaha yehe. Ta ni in thn toho na co xni vaha na yo c tt i. In thn yehe, da c jahyi a xni vaha i yo c m . Ta yehe c da caxi nd ayivi jnaha i nuu sah Ndixi, tt i j n candaa vaha ini na yo c m . 28Naha ndihi nd nu i, na sa nacana cja chun. Taxi nd a ndjo nd jan nu i ta j yehe caja i a n ndiquehe nde ndo. 29Yehe cni a n ndiquiahva nd m nd ndah i. Ta a yho c ttuhun in yc chnu na sah jiqui tindiqui. Ta xn h catiahva nd caja nd t quiahva cja yehe. Jchi co cama jin i xihn ayivi ta c u taa manso ndivaha. Quiahva j caja nd j ehe n ndo ndiquehe nde ndo. 30Jchi yc chnu i jata ndo xihn aha jcojo i jata ndo c a cama h la nacachi Jess.

    a nacaja na xca tuun xihn Jess in quivi ndquehe nde ayivi

    (Mr. 2:23-28; Lc. 6:1-5)

    12 Ta ndaja coo in quivi ndquehe nde ayivi xca

    San Mateo11 , 12

  • 27

    Jess cuahan tau nu naxutu na trigo. Ta sah a cuco na xca tuun xihn Jess sah a cn qua nacash na thn na java yucu jini trigo cn ta tv na trigo sx na. 2

    T naxini na fariseo a yho j nacash na chan cuach na nu Jess. J cch na j:Candeh. Na xica tuun xuhun

    jan cja na chuun a co ndtahan caja ayivi quivi ndquehe nde y nacachi na xihin Jess.

    3J nanduc ehe Jess tuhun nu

    n j nacachi a j xihin n: a ha toho cahvi nd nu

    tuhun Ndixi nu chan sah a nacaja David sanah t nacuico da xihn na xca xihin d. 4a nacaja da qua naquihvi da ini veuhu Ndixi ta naxixi da pan a yii. Ta ni nu m d ta ni nu na xca xihin d cn co cni a nuu cuxu na pan cn. In thn jutu cuit va cni a nuu cuxu na pan cn. 5Ta a ha toho cahvi nd a nacahy Moiss nu ley t nacahy da a co cja toho jutu cuachi nu Ndixi vat cja chun da veuhu quivi ndquehe nde ayivi. 6M a ndaa n cahan i xihin ndo a in chga sah i, da cndichi yho a ju ga sah veuhu nu cja chnu na Ndixi jan. 7M nd co cndaa toho ini nd a cni cachi tuhun Ndixi t cch a j:

    Yehe cni a n candhv ini nd ayivi jchi vaha chga a yho a ju ga a n joco nd quti nu i, cch tuhun Ndixi. Jchi t n candaa ini nd tuhun yho, nduu ta a chcaan toho nd cuachi jat ayivi, na co cuachi. 8Candeh nd. Yehe, da nachindah Ndixi nduu ayivi, in sah i cahnda

    i chuun sah quivi ndquehe nde ayivi nacachi Jess.

    T nandaja vaha Jess in da nahichi ndha

    (Mr. 3:1-6; Lc. 6:6-11)9

    T nandihi j naquee Jess cuahan j nandihvi a veuhu m uu cn. 10Ta cn nasandacaan in dataa, da nahichi ndha. Ta sah a ndc na fariseo ndu cn nd quiahva caja na j n cuu chicaan na cuachi jat Jess sah a cn qua nandaca tuhn na m j nacachi na j: shan Ndixi amani ndaja

    vahn na quhvi quivi ndquehe nde yo nacachi na cn xihin .

    11Anda j nacachi Jess j xihin

    n:Candeh nd. T in in ndicachi

    loho jana ndo ta t n ndicava r ini in thvi quivi ndquehe nde yo, ama n a chun nd tav nd ri. 12

    Ta ndyahvi chga ayivi a ju ga ndicachi. a cn qua shan Ndixi amani cja a vaha quivi ndquehe nde yo nacachi Jess xihin n.

    13T nandihi nacachi a j xihn

    dataa, da nahichi ndha cn j:Jndacaa ndhun nacachi a

    xihin d.T najndacaa da ndha d j

    nandivaha ndha d. Ta ca t quiahva ca inga ndha da cn. 14

    Joo t naqueta na fariseo cn j nacash na jndique than na tuhun na a cahn na Jess.

    a chan Isaas sah Jess15

    T naehe Jess tuhun a ndc na cn cahn ah na j

    San Mateo12

  • 28

    naquee a cuahan va ta cuah ndivaha ayivi ndco jat cuahan. Ta ndaja than na quhvi nandaja vaha Jess. 16Ta nasahnda Jess chuun nu na sa nandivaha cn a n a cxi tuhun na nu ayivi yo c m . 17Tc ndihi a yho nayaha j n xinu coo nu tuhun nacahy profeta Isaas t nacahy da j: 18 Yho in da cja chun cunt

    m i, m d nacaxi i.Quhvi ndivaha ini i da ta cjii

    n i xihn a cja da.Ta jchutu ndaa i nima d

    xihin nima yii m i,a n jnaha da nu ayivi

    ndu uyv nd quiahva cja vi i saha n.

    19 Ta ni a chan cuachi toho da ta ni a cyuh ch da,

    j qua a cni joho ayivi xca cll nu chan da.

    20 T quiahva a jcuachi toho da ndoo, d sa natahnu,

    quiahva j a jcuachi toho da ayivi, na cvit ini.

    Ta quiahva j ni a ndhv toho da tit hu loho, a sa cni ndahva janda quiahva n quee vaha a ndaa xihn a ihvi.

    21 Ta ndaja than ayivi ndu n c uyv tandaa cande ini na m d, nacahy Isaas sanah.

    Jcojo na cuachi jat Jess a cja chun a xihin nde tih sacuaha

    (Mr. 3:20-30; Lc. 11:14-23; 12:10)22

    Java ayivi he na in da cua ta c d da nhi jchi ndcaan r quini ini da. Ta t nandaja

    vaha Jess da j nasandeh da ta nandicahan da. 23T naxini ayivi ndu cn a yho j nacatnt ndivaha na j nacash ndca tuhn than na j cch na j: a ju da yho c da naquixi

    chichi rey David cch xihin than na.

    24T naxini joho na fariseo a

    chan ayivi cn j nacash cch m na fariseo cn j:Taa yho c tv da r quini

    hu ini ayivi jchi m Beelzeb, r c tih sacuaha nu r quini cn shan r nde r nu d cja da a nacachi na.

    25Ta sa xni va Jess a chvi ini

    na cn sah a cn qua nacachi a j xihin n:T shnd java than ayivi

    ndu in nacin ta ndu na cuaha thnd j csh cni than ndaja than m va na j cama ch ndihi sah nu ndu na cn. Ta quiahva j yaha ri xihn in uu in vehe t shnd java than ndaja than m n j qua jndihi na saha n. 26Ta quiahva j yha xihn Satans, r c tih sacuaha. Ta t n tav r inga r quini ini ayivi t n cani than ndaja than m r j qua ndihi saha nde a cm ri. 27M nd cch ndo a tv i r quini ini ayivi xihin nde Beelzeb, r c tih sacuaha. Joo t m a ndaa c ndusa a cch ndo sah i jan, ndch quhe na c cunt m nd jan nde tav na r quini ini ayivi. Ama n cachi nd a tv ndo r quini xihin nde tih sacuaha. a yho nha a co chvi ndaa ini nd. 28

    Candeh ndo. Yehe tv i nima quini ini ayivi xihin nde nima yii

    San Mateo12

  • 29

    Ndixi. Ta xihn a yho nha cx a a sa naxinu coo quivi cacom Ndixi cunt saha nd.

    29Candeh ndo. Sc u in

    quiahva nu ndo. Ni in dataa a cu ndihvi da caja cuhn da aha vehe in da ndac joo t n cat da da ndac cn j cuu quehe da aha da cn.

    30Nd na co cuahan xoo i, c

    n na co cn yehe. Jchi nd na co chnde yehe xihn a cja i, c n na sj nuu nu i.

    31a cn qua cch i xihin ndo

    a caja chnu ini Ndixi saha t nu cuachi cja ayivi xihn saha t nu tuhun quini chan na. Joo t n cahan nu na saha nima yii Ndixi j qua a cja chnu toho ini Ndixi sah a nacaja na. 32

    Caja chnu ini Ndixi janda saha nd na n canah xihn yehe, da nachindah Ndixi nduu ayivi joo t n canah na xihin nima yii Ndixi j qua a cja chnu toho ini Ndixi saha n ni nani tc na ndu na uyv yho ta ni t cuhun na cavi saha n nu Ndixi.

    Xihn cuihi cun nu in yto cuu ndicun nd yto c d

    (Lc. 6:43-45)33

    Xn h jndee nd yit vaha a n cuun cuihi vaha nu do. Jchi t n jndee nd yit nu j qua cuihi nu cuun nu do. Jchi xihn cuihi cun nu in yto cuu ndicun nd yto c d. 34M nd c nd ttuhun coo jchi c nd na quini sah a cn qua chan nd tuhun quini ta a cu cana tuhun vaha yhu ndo. Jchi yhu ayivi cna tc ndihi a nandicut hu

    nima n. 35In taa vaha chan da ndinuhu a vaha jchi ndinuhu a vaha hu nima d. Ta in taa quini chan da ndinuhu a nu jchi a nu qua ndcaan nima d. 36M a ndaa n cahan i xihin ndo a t n ndindaa quiv caja vi Ndixi sah ayivi ndu uyv anda jv ndiquiahva ayivi cunt nu Ndixi sah ndaja than tuhun nu nacahan na uyv yho. 37Jchi saha m tuhun nacahan nd jan caja vi Ndixi saha ndo. Ta xihn a jan cachi Ndixi a in cuachi nd co cuachi nd cch Jess.

    Xca ayivi quini a n caja Jess a xithn nu n

    (Mr. 8:12; Lc. 11:29-32)38

    Java na fariseo xihn na jnaha ley Moiss nacahan na xihn Jess j nacachi na j xihin :Maestro, cni nde a n caja

    nd in aha xithn nu nde j n cuni nde nacachi na xihn Jess.

    39J nanduc ehe Jess tuhun

    nu na cn j nacachi a j xihin n:ayivi quini, na co cni cndsa

    Ndixi, na yho c na cni cuni a xithn. Joo a cn toho na a. a cuni ndusa na qua a ndoho i t quiahva nandoho Jons, da nasacuu profeta sanah. 40Jchi t quiahva nasandacaan Jons uni quivi xihn uni u tixi tiyac chnu t nacoc r da quiahva j ndacaan ri yehe, da nachindah Ndixi nduu ayivi tixi undhyi uni quivi xihn uni u. 41Ta ayivi nasanduu Nnive sanah cn ndacuita na chicaan na cuachi jata nd t n xinu quiv caja vi Ndixi sah cuachi ayivi ndu viti. Jchi m na nasanduu uu Nnive cn najndacoo

    San Mateo12

  • 30

    na cuachi cja na t nacahan Jons xihin n a nacachi Ndixi coo. Ta yehe in chga sah i a ju ga Jons joo co cndsa nd yehe. 42Jri t n xinu quivi caja vi Ndixi sah cuachi ayivi ndu tiempo viti anda j ndacuita in nasacom cunt sah ayivi ndu ch xoo sur sanah ta chicaan cuachi jat ayivi ndu tiempo viti. Jchi m cn vat nasahiin xc ndivaha nu rey Salomn sanah nasahan cuni joho tuhun ndch chan da. Ta yehe in chga sah i a ju ga Salomn joo co cndsa nd yehe.

    Jnaha Jess a cuah tau ndc coo tucu nima quini ini ayivi vat

    sa naquee r (Lc. 11:24-26)

    43T quta in nima quini ini in

    dataa j que r cuahan r xca nuu r ndij yuc ch ndnduc r nu candoo r. Ta t co ndehe r a j csh chvi ini r j: 44Coho ndic coo tuc ini da nu nasandacaan cn jchi c ttuhun veh, chn ri. Ta t xnu coo r ini da cn j sndeh ri a in vi va ini da cn t quiahva vi ini vehe t natihvi ta nandaca ndj vaha tc ndihi aha ini a. 45Anda j que tucu m r quini cn cuahan r quehe r usa ga r quini chga a ju ga m r j xnu ndihi r ndihvi r ini dataa cn. Ta m da cn ndiquini chga da a ju ga t nasandacaan in tla r ini da. Quiahva j ndoho ri ayivi quini ndu tiempo viti cch Jess.

    Nn Jess xihn ani a cni na cuni na a

    (Mr. 3:31-35; Lc. 8:19-21)46

    Nani chan yii va Jess xihn ayivi j naxinu coo nn Jess

    xihn ani a a n cahan na xihin cni na. Joo nacandoo na ndta na jata vhe. 47J nasahan in na cxi tuhun na nu Jess j cch na j xihin :Jata vhe ca in nnn xihn

    ann ta cahan na xuhun cni na nacachi na xihn Jess.

    48Joo nanduc ehe Jess tuhun

    nu na cn j nacachi a j xihin n:Chan i xihin nd nd na c

    ndusa nn i xihn ani i nacachi Jess xihin n.

    49Anda j nanaha ndha m na

    xca tuun xihin cn j nacachi a j:Na yho c n ttuhun nn i

    xihn ani i. 50Jchi nd na cja a cni Ndixi, tt i, m a in indiv, na cn c n ttuhun ani i xihn quiahva i xihin nn i nacachi Jess xihn na cn.

    Sc Jess quiahva sah in da st tata

    (Mr. 4:1-9; Lc. 8:4-8)

    13 Sa m quivi j naqueta Jess vehe cn j nasahan nasacoo a yati yuh tauh cn. 2

    Ta sah a nataca cuah ndivaha ayivi nu sah a cn qua nandaa m jat in barco loho ta nasacoo a jat do cn nani ndu ayivi ut yuh tauh cn. 3Anda j nacash jnaha cuah aha nu n ta nasacu a quiahva nu n j nacachi a j xihin n:In da st tata naquee da

    cuahan da cata da a. 4Ta t st da a cuahan da j nacuyu java a chi ta cn naxinu laa ta nasax r a. 5Ta java a nacuyu a tau yuu nu co cuaha hu. Ta cama ch

    San Mateo12 , 13

  • 31

    nanduta m tata jchi co cn hu nu nacuyu a. 6Joo t naqueta candii j najhichi ah sah a co cuaha yho a ch nandihi sah. 7

    Ta java tata nacuyu tau toh ta t nasahnu toh cn j nanditha ndihi a nacaja toh. 8Ta java tata nacuyu a nu uh vaha ta j nasahan cuah aha a jquee na nu . Java a nasahan in ciento a nu in in tata ta java a nasahan uni jc uxu a ta java a nasahan oco uxu a nu in in tata. 9Na in joho, n cuni joho na nacachi Jess.

    Ndcani Jess nd saha qua nasacu a quiahva nu n

    (Mr. 4:10-12; Lc. 8:9-10)10

    Na xca tuun xihn Jess cn nacayati na nu j nacash ndca tuhn na m nd cunt qua jnaha m xihn quiahva cuit va nu ayivi. 11Anda j nacachi Jess j xihin n:a co nacandaa ini nd jihna

    a cn cndaa ini nd viti jchi nasun Ndixi xn tni ndo cndaa ini nd nd quiahva cacom m cunt sah ayivi. Joo na a ha cacom Ndixi cunt saha, na cn c na sc u quiahva nuu. 12Jchi nd na sa in aha nuu, ehe thvi na coo chga aha nu n. Joo na co aha nuu, janda a ch in nu n ndindaa. 13Sah a cn qua chan i xihn ndinuhu quiahva xihin m nd jchi vat sndeh na joo c n ttuhun na co tvi nuu. Ta vat xni joho na joo c n ttuhun na jho jchi co cndaa ini na a chan i xihin n. 14Ta xihn a yho xnu coo nu tuhun nacachi

    profeta Isaas sanah ndivaha t nacachi da j:

    Vat xni joho na joo c n ttuhun na jho jchi co cndaa ini na a chan i xihin n.

    Ta vat sndeh na joo c n ttuhun na co tvi nuu.

    15 Jchi nandaji xn tni tc ndihi ayivi uu yho.

    Ta ndj tuun joho na ta ndj tuun nduch n na.

    a cn qua a cu cuni joho na,ta ni a cu candeh na,ta ni a cu candaa ini na a xni

    joho na.Ta xihn a yho co ndc coo

    na nu i a n ndaja vaha i na, nacahy Isaas sanah.

    16Joo tahv nacuu nd jchi

    cndaa ini nd a sndeh nd xihn a xni joho nd. 17M a ndaa n cahan i xihin ndo a cuah ndivaha na profeta xihn cuah ndivaha ayivi vaha naxica ini na cuni na a xn nd yho viti joo co naxini na a ta naxica ini na cuni joho na a xni joho nd yho joo co naxini joho na a.

    Ndcani Jess a cni cachi quiahva nasacu a nu n

    (Mr. 4:13-20; Lc. 8:11-15)18

    Cuni joho nd a cni cachi quiahva nasacu u sah da st tata cn. 19ayivi, na xni joho tuhun vaha sah a sa nacayati quiv cacom Ndixi cunt sah ayivi joo co cndaa ini na a, na cn c n ttuhun tata a nacuyu chi cn. Jchi xnu tih sacuaha ta tv ri tuhun Ndixi cn nima n. 20

    Ta tata a nacuyu tau yuu cn

    San Mateo13

  • 32

    nha nd quiahva in ayivi, na cjii ndivaha ini ndquehe tuhun Ndixi. 21

    Joo sah a co he n yho a cuhun cn a sah a cn qua ch tiempo cuit va cndsa na tuhun Ndixi. Jchi t csh ndho ini na sah tuhun Ndixi ch jndacoo va na a. 22Ta tata a nacuyu tau toh cn nha nd quiahva in ayivi, na xni joho tuhun Ndixi joo co jndacoo na chi naxica na jihna. Ta csh ndcani ini na sah aha uyv yho ta csh na ct na canduu cuah aha cuc nu n ta csh ndcaj ini na caja na a nu. Sah a cn qua c ttuhun tata a co cna aha jquee na nuu jchi co nasahnu na xihn tuhun Ndixi. 23Joo tata a nacuyu nu uh vaha cn nha nd quiahva in ayivi, na xni joho tuhun Ndixi ta cndaa ini na a ta cja na a cjii ini Ndixi xihin. Java na c n ttuhun yucu trigo a nasahan in ciento a nu in in tata. Ta java na c n ttuhun tata a nasahan uni jico uxu a nu in in tata. Ta java na c n ttuhun tata a nasahan oco uxu a nu in in a nacachi Jess xihin n.

    Sc Jess quiahva sah yucu quini nna tau trigo

    24Anda j nasacu Jess inga

    quiahva nu ayivi ndu cn j nacachi a j xihin n:T n cash cacom Ndixi

    cunt sah ayivi j cacuu a ttuhun t naxutu in dataa trigo a vaha nu hu d. 25Joo t sa ndu ndihi na quji na j naxinu coo in da co cn than xihin d ta nachihin da tata yucu quini tau trigo cn

    j naquee da cuahan da. 26Ta t nasahnu trigo cn ta nacash cna yco a j nanduta ri yucu quini cn. 27

    Anda j nasahan na cja chun cn chan na xihn xitoho na j nacachi na j: Candeh ndo. Tata vaha qua nachihin nd nu hu ndo joo co cndaa ini nde ndch naquixi yucu quini nanana xihin yho, nacachi na cn xihn xitoho na. 28Anda j nanduc ehe da cn tuhun nu n j nacachi da j xihin n: Nd da co cn yehe, da cn c da nacaja a yho, nacachi da. Anda j nacachi na cja chun nu d cn j xihin d: co cni nd a n quihvi nde tuhun ndihi nde yucu quini ca tau trigo, nacachi na xihin d. 29Anda j nacachi da j xihin n: N coo m jchi tiahva n nani thun nd yucu quini jan cuu tuhun nd yucu trigo xihin . 30Vaha ch n quiahva amani cuahnu a xihin trigo janda quiahva n ndindaa tiempo jque trigo. Ta t sa jque j cahnda i chuun nu na jquee a n tav xo na yucu quini jihna h ta n cat na a t nuhni t nuhni a n chicaan hu n a. Ta anda jv n jtaca na trigo tan vaha na ini yca aha i, nacachi da cch Jess sc a quiahva nu n.

    Sc Jess inga quiahva saha ndqui mostaza

    (Mr. 4:30-32; Lc. 13:18-19)31

    Ta nasacu Jess inga quiahva nu n j nacachi a j xihin n:T n xinu coo quiv cacom

    Ndixi cunt sah ayivi j c ttuhun in ndqui mostaza a chhin in dataa nu hu da. 32C

    San Mateo13

  • 33

    ndqui loho chga nu tc ndihi ndqui vl in uyv. Joo shnu a janda quiahva ndu a in yto, d chnu nu ndhi yto nu xnu coo laa cvaha r choho ri nu ndha do cch Jess.

    Sc Jess quiahva sah yus naxaa (Lc. 13:20-21)

    33Ta nasacu Jess inga quiahva nu

    n j nacachi a j xihin n:T n cacom Ndixi cunt

    sah ayivi j cacuu a ttuhun t cv than in ha uni thnd nhnu harina xihn loho yus naxaa a n jnau a tc ndihi m ysa cn nacachi Jess.

    Sc Jess quiahva cuit va nu ayivi

    (Mr. 4:33-34)34

    Xihn ndinuhu quiahva cuit najnaha Jess tc ndihi a yho nu ayivi. 35J nacaja Jess a n xinu coo nu a nacachi in da profeta sanah t nacachi da j:

    Xihn ndinuhu quiahva cuit va cahan i xihn ayivi,

    ta cahan i sah aha nasahiin jeh nu n janda m saha t cman cava sh sah uyv cch tuhun Ndixi.

    Ndcani Jess a cni cachi quiahva nasacu a sah yucu quini nanana tau trigo cn

    36T nandihi nandinday Jess

    ayivi cuaha ndu cn j naquihvi a ini vehe. Anda j nacativi na xca tuun xihn a cn nu j nacachi na j xihin :N ndicani nd nu nde nda

    cni cachi quiahva nasacu nd sah

    yucu quini nanana tau trigo cn nacachi na.

    37Anda j nacachi Jess j xihin

    n:Da xtu tata vaha c yehe, da

    nachindah Ndixi nduu ayivi. 38

    Ta hu nu xtu u tata c ayivi uyv. Ta tata vaha cn c yuh nu na cm Ndixi cunt saha. Ta yucu quini cn c yuh nu ayivi quini, na c cunt r quini. 39Ta da co cn than xihn i nasahan da naxutu da yucu quini nu hu cn ta c d yuh nu tih sacuaha. Ta tiempo jquee na cn c t n xinu coo quiv caja vi Ndixi sah ayivi ndu uyv. Ta na xca jquee cn c n tto Ndixi. 40Ta t quiahva nacaja na cn xihn yucu quini t najtaca na a ta nachicaan hu na a quiahva j yaha ri xihn ayivi uyv yho t n tandaa quiv ndihi sah uyv. 41Ta yehe, da nachindah Ndixi nduu ayivi chindah i tto m i a n cahnda java than na na cm i cunt saha xihn na co c cunt m i. Jchi na cn jcahan na inga na caja na cuachi xihn java ga na cja a nu. 42Ta jqueta nuu i na ini inday ta cn cuacu na anda quiahva chich nuhu na jchi ndho ndivaha ini na. 43Ta anda j na cja a cni Ndixi ndiyihvi ndaa na t quiahva yhe candii nu cacom Ndixi cunt saha n, m c tt na. Nd na in joho, n cuni joho na.

    Sc Jess quiahva sah sat jiuhn ndcaan jeh

    44T n cacom Ndixi cunt

    sah ayivi cacuu a ttuhun a

    San Mateo13

  • 34

    yha xihn in dataa t ndehe d in sat jiuhn a ndcaan jeh in undhyi. Ta t nandihi j chjahvi tucu da a xihin hu. Ta j cvat ndivaha da cuhun da jic da tc ndihi a cm da a n cueen da undhyi nu nanduxu m sat jiuhn cn.

    Sc Jess quiahva sah in jqui sndacu na a yahvi ndivaha

    45T n cacom Ndixi cunt

    sah ayivi cacuu a ttuhun t xca nuu in da cja ndahvi ndc da jqui sndacu na a yahvi ndivaha. 46

    Ta t ndtahan da in jqui yahvi ndivaha j cuahan da jic da ndihi aha cm da a n cueen da jqui yahvi ndivaha cn.

    Sc Jess quiahva sah in nu tv tiyac

    47Ta t n cacom Ndixi cunt

    sah ayivi cacuu a ttuhun in nu jcana na nu tauh ta j tin na t nu tiyac. 48Ta t sa nachut nu cn j tv na tiyac cn yuh tauh ta cn scoo na ndcahnda java na ri. Ta r vaha cn tn vaha na ini toyic na joo r nu cn xta ri cja na. 49Quiahva j yaha ri xihn ayivi t n ndihi sah uyv. Jchi queta tto Ndixi ndacahnda java na vaha tau na quini. 50Ta ayivi quini cn chicaan na ini inday ta cn cuacu na janda quiahva chich nuhu na jchi ndho ndivaha ini na cch Jess.

    T jnaha Jess sah a sa xihn a yat

    51T nandihi j nandaca tuhn

    Jess na j nacachi a j:

    cndaa ini nd tc ndihi a chan i yho cch a.Ajan, cndaa ini nde a

    nacachi na cn xihin .52

    Anda j nacachi Jess j xihin n:T jcuaha in da jnaha ley

    Moiss sah ndaja ndiquiahva da m d ndha Ndixi cacom a cunt saha d j c d ttuhun in dataa, da in aha ini vehe. Ta xni vaha da tav da aha da c a sa a yat cch a.

    T cuahan Jess uu Nazaret (Mr. 6:1-6; Lc. 4:16-30)

    53T nandihi najnaha Jess

    xihn quiahva yho j naquee a cuanhu a. 54T naxinu a uu m j nacash jnaha ini veuhu cn. Ta jand joho ctnt ayivi uu cn j cch na j:Ta ndj nacatiahva nah ri

    da yho a xni da. Ta ndaja cja da aha xithn yho. 55 a ju da yho c jahyi da cja chun xihin yto. a ju nn da yho c Mara. Ta ani da c Jacobo xihn Jos xihn Simn xihn Judas viti. 56Ta sa m uu yho ndu ri quiahva da jan. Ndj nacatiahva nah da a jnaha da nu yo, d j

    nacachi xihin than na cn.57

    Ta ch co naxeen na candsa ah na. Sah a cn qua nacachi a j xihin n:Vat tc ndihi ayivi cja

    chnu na in profeta joo na vehe da xihn na uu da co cndsa na da cch Jess.

    58Ta co nacaja cuah Jess

    a xithn uu cn jchi co nacandsa toho ayivi cn m .

    San Mateo13

  • 35

    T naxihi Juan, da nacaja ndta ayivi

    (Mr. 6:14-29; Lc. 9:7-9)

    14 M tiempo cn naxini joho Herodes, da c gobernador cn a ndthn na sah Jess. 2

    Anda j nacachi da j xihin mozo da: a ju Jess c Juan, da

    najcandta ayivi ta viti nanditacu tucu da. Sah a cn qua in nde da cja da tc ndihi a cja da yho cch Herodes.

    3Jchi janda m saha natiin

    Herodes Juan nacat ah da ta nachicaan da da vecaa. Ta nacaja da a yho sah Herodas, nasacuu jh Felipe, ani da. 4

    Jchi m Juan najnani ah da sah a in Herodes xihin a ta j nacachi da:Co ndtahan con xihin jh

    ann nacachi Juan xihin d.5

    Ta janda j nanduc Herodes cahn da Juan joo a cu caja da a jchi yhv da ayivi sah a cndsa na a c Juan in profeta nachindah Ndixi. 6Joo in tau nani ndcaan Juan vecaa j nacavaha Herodes vco sah quivi nacacu da. Ta nandaca ndch c jahyi Herodas cn naxita sh a nu ndhi na ndu vco cn. Ta a ju quiahva nacajii ini Herodes xihn a yho. 7Sah a cn qua quivi Ndixi tv da t shan da tuhun da nu cn a quiahva da nu a nd a cni m caca nu d. 8T nandihi nandaca tuhn jihna nn a j ndva nasahan nu Herodes j cch a j xihin d:

    Viti h cni a n quiahva nd yiqu jn Juan, da jcandta ayivi nu i ini in coho chnu nacachi xihin d.

    9T nacachi j xihin Herodes

    j nacacuha ndivaha ini da. Joo sah a sa natav da quivi Ndixi t nasahan da tuhun d nu cn ta sah a cni da candoo vaha da nu na ndu vco xihn da cn sah a cn qua nasahnda da chuun a n quiahva na a nu . 10Ch nasahnda da chuun a n chithun n yiqu jn Juan ini vecaa cn. 11

    Ta j nachicaan na yiqu jn da ini in coho chnu j nasahan na a nu cn. Anda j nandiquiahva cn a ndha nn a.

    12Anda jv naxinu na naxica

    xihin Juan cn j nasahan na nandiquehe na yiqu cuu da ta najnduxu na da. Ta j nasahan na nacaxi tuhun na a yho nu Jess.

    T nasahan Jess a cuxu uhun mil taa

    (Mr. 6:30-44; Lc. 9:10-17; Jn. 6:1-14)13

    T naxini joho Jess saha Juan j naquee xo a ini in barco loho cuahan nu co ndu ayivi. Joo t naxini joho ayivi a cuahan Jess j naquee na uu na ndco na cuahan sh na nu in a. 14Ta t nanuu Jess barco cn j naxini a cuah ndivaha ayivi ta nata