8/10/2019 Tsaban 21 Hkristan Makam

1/3

TSABAN 21 HKRISTAN MAKAM

Tsaban 21 hta mungkan a lai masa ningnan (New Direction of the World) gaw (1)mungkan ting mahkri shawn matut mahkai masa (Globalization), (2) Shinggyim masha ntsamadung dat ai lai masa (Humanism), (3) Jak rai nnan gyin shalat masa (New Industrialism) ni rai

nga ai. Tsaban 21 a sat lawat gaw (1) mungkan ting mahkri shawn matut mahkai masa(Globalization) lam ka-up mat wa lu hkra shakut ai lam; (2) hpaji machye machyang shinggyimwuhpawng tai wa ai lam (knowledge Society); (3) shaning na na grin ai shinggyim nga pra masalu la hkra shakut ai lam (Sustainable Development) ni rai nga ai.

Dai majaw ndai tsaban 21 mungkan hta mai kaja ai lam ni law law byin pru wa shangunai zawn, akyu yawm htenza shangun ai lam ni mung law law byin pru wa shangun nga ai. AnhteHkristan ni hku nna, ndai zawn re ai prat masa hta makam hkridun ngang ngang hte HkrsituYesu hta rawt jat galu kaba wa ra ga ai. Amyu langai (sh) mungdan langai rawt jat galu kaba wana lam hte hkrat sum na lam gaw lawu de na lam ni hta mahta nga ai:1.Shanglawt ahkaw ahkang (Liberty); 2. Ningbaw/la ni a woi awn ai lam (leadership); 3. Hpajimachye machyang (education & knowledge); 4. Myit hkrum ai lam (Unity); 5. Sut su nga mai ai

lam (economy) rai nga ai. K.K gaw Abraham hpe shaga ai shaloi nang hpe shaman ai wa hpengai shaman ya na we ai, nang hpe dagam ai wa hpe ngai dagam kau na we ai (N.N 12:3) ngutsun ai re. BC 722 hta dingdung Israela mung hpe Assyria ni sa gasat la kau ma ai. BC 586daram hta Assyria ni hpe Babylon ni (dai ni Iraq) bai gasat dang la ma ai. BC 444 daram htaBabylon hpe Persia (dai ni a Iran) ni bai gasat dang la ma ai. Persia hpe Greek ni, Greek ni hpeRoma ni bai gasat dang la ma ai. Greco-Roman empire hpe British ni up jahtum lai wa sai. K.K aamyu hpe mayu kau ai Assyria mungdan daini n nga mat sai. Labau hta masha n law ai mungdankaji England mung gaw Miwa mung (masha wan 1000 jan) hte India mung (masha wan 1200jan) hpe shaning 200 up sha lai wa sai. American mungdan gaw asak 225 ning sha naw raitim,moi BC 3500-4000 kaw nna htunghking ningli galu kaba ganga nna, ringchying sai Miwa mung,India mung, Iraq, Egypt, Greece, Italy ni hta sut masa, hpaji masa, mung masa lam amyu myuhta grau madang tsaw nga ai. Britisha hkawhkam ni hkawhkam aya dang ai ga shaka(coronation) la yang Chyoi Pra ai Chyum Laika hta dagam ma ai. American gumsan magam niga shaka (presidential oath) la yang K.K a chyum mungga hta hpung-up sara kaw ga shaka woila ma ai. American dollar hta cent kaw na $100 du hkra "In God We Trust" (K.K hpe anhtekamhpa ga ai) nga nna ka da ma ai. K.K hpe shagrau ai amyu hpe K.K shagrau nna, K.K hpe ngawn n sawn di ai amyu hpe K.K shingdu dat nga ai.

I. Shinggyim Masha Ngu Ai Hte Seng MakamNdai mungkan hta shinggyim masha ngu ai hpe htai la ai lam amyu myu rai nga ai.

Secular humanism, Buddhism, Muslim, Hindu, Hkristan, etc., amyu myu htai la nna, tinanghkum hpe chye na ai hte prat hte makau grup-yin hpe gawde sa wa nga ga ai. Hkristan asakhkrung lam gaw K.K a hkrangbung sumla, K.K a kashu kasha, K.K hte rau asak hkrung aimasha, K.K a hpung shingkang a matu hkrung ai shinggyim masha ni re, ngu ai maka pra hkraasak hkrung ra ga ai. Dai maka ni pra wa na matu tinang hkum tinang tup hkrak jaw ang ai hkuchye na let asak hkrung ra ai (tinang kadai rai ta?). Dai chye na matu (a) shinggyim masha; (b)K.K lata la ai K.K a masha/amyu; (c) Nazari (Nazarite) ngu ai madang hku chye na let asakhkrung ra ai.

8/10/2019 Tsaban 21 Hkristan Makam

2/3

II. Teng Man Ai Makam Hkridun1. Sinna masha ni hta K.K n nga ai ngu kam ai masha ni grai law wa ai. Hpungtang hpaji

kung kyang wa ai majaw masha gaw yawng mayawng hpe dang di lu ai zawn san wa aiprat re. Makam masham gaw ka-ni zawn masha hpe tinang a atsam hte asak hkrung mayuai lam hpe shagrit kau ya ai ngu kam ai ni nga wa ai.

2.

Religious pluralism a majaw makam masham yawng gaw maren sha re. Yawng gaw K.Kkaw (sh) sumsing mungdan du na re ngu kam makam ni grai gumhkawng wa ai.3. Yesu hpe Karai Kasang hku n kam ai; mauhpa lamik kumla ni hpe n kam ai ni, sumsing

mungdan gaw htawm hpang prat na hpe tsun ai n re, ndai dinghta mungkan hpe she tsun aire ngu ai kam ai ni law wa ai.

4. Wenyi sha ahkyak ai ngu nna, hkumhkrang gaw kam ai, mai galaw ai ngu sharin ai, majawkyang lailen htenza ai ni law wa ai.

5. Hkristan makam masham gaw hkum dingnum hte seng ai re.6. Chyum Laika a tengman ai lam hpe kam sham ai hte makam hkridun hpe gawgap mat wa

ra ai. (Yubak mara, Jep ai tara, Chyeju tara ni hpe atsawm sha chye na hkawn hkrang aiHkristan ni tai ra ga ai)

III. Shinggyim Nga Pra Masa Hte Jet Ai HkristanAnhte a wuhpung wuhpawng galai shai galu kaba sa wa na matu hpa lam hpe madung ahkyak

(priority) hku nna galaw sa wa ra na kun?1.

Nambat langai ahkyak dik gaw, myu sha ni a "ideology" galai ra ai. Gyip gyeng aitinggyeng myit jasat masa (exclusive ideology) kaw nna yawng a matu ngu ai, hpawmchyawm myit jasat masa (inclusive ideology) de anhte a myusha ni lawan dik ai hku galaishai ra ai.

2. Yu maya shinggyim masha kaw nna machye machyang kung ai hpaji ninghkrin ni law wara ai; bawnu atsam hta mahta ai bungli masha ( a society of knowledge employees) law wara ai.

3. Atsam ningja rawng ai, ngang kang nga pra masa hte pra ai kun dinghku ni byin tai hkrashakut ra ai. Dai kaw nna hpaji masa, sut masa, shinggyim nga pra masa ngang kang aiwuhpawng/amyu tai mat wa hkra shakut mat wa ra ga ai.

4. Dai ni na ma ni, ramma ni yu kasi la ging ai ningbaw ningla ni W.P sha ni kaw grai tawmat wa nga ai.Yawng kasi yu la ging ai ni hpe ningbaw ningla lata shatsam mat wa ra ai.

IV. Hpaji Byeng-ya Chye Chyang Lam hte Hkristan Asak Hkrung LamNhprang sut rai ni gaw shadawn shadang nga ai, ma mat htum mat wa ai baw re. Ningnan

gyin shalat lu ai lam she ngang grin ai hku galu kaba shangun na re. Ya kaw nna shawng lamshingran hte lama mi n galaw yang, du na ra ai aten a matu myit mada shara n nga na re. Jaw aiakyu kaja shabyin lu ai lam ni hpe gyin shalat chye ai hpaji gaw ahkyak dik rai nga ai. (wherethere is no vision, the people will perish (Proverb 19:18). Mungkan labau hta English ni masha nlaw ai, zunlawng kaji sha re, raitim masha law dik ai Miwa mung hte mungkan shara law lawhpe shaning 100 jan up lai wa sai lam mu lu ai. Dai lam gaw hpaji byeng-ya a mahtai re.

V. Sut Masa Lam Hte Hkristan Asak Hkrung Lam.

Karai Kasang gaw sut-gan lu su chye ai atsam jaw nga ai, raitim K.K hpe malap malikau ai yubak n du hkra sadi ra ai (Tara Jahprang 8:18). Galati 3:26-27 hta Hkristan ni Abraham akashu kasha ni re majaw Abraham a sali wunli dagraw ai ni rai na re. K.K hpe kam hpa manoi

8/10/2019 Tsaban 21 Hkristan Makam

3/3

manat ai hte ding ding man man bungli galaw shakut na sha ra ai. K.K gaw sut-su chye ai nyanhpaji jaw nga ai re. K.K gaw kunhting kaja zawn dai hpe grau law htam wa hkra galaw na lit apda ai hte (Mat 20:1-16; Lk19:11-17), K.K sharawng awng ai hku jai lang na matu re. Raitim,lagu ai hte masu magaw ai hku sut rai lu su shakut ai hpe Yesu ninghkap ai re (Mk 7:21). Sut-gan ja gumhpraw gaw tinang tinggyeng hte tinang a dinghku a mai kaja lam a matu (Mt 7:11),

nawku hpung hte seng ai lam ni hta (Mt. 17:24;Mk 12:42; Lk 21:1-4); kaji htum ai ni hpe garumshingtau na matu (Mt. 6:3; 25:40,45; Lk 18:22); mungkan mungdan uphkang ai hta ai hkanse amatu (Mt. 22:17; Mk 12:14; Lk 20:22) jai lang ra ai. Raitim jai lang ai lam yawng gaw YesuHkristu hpe tsawra ai hte chyeju dum ai myit hte jai lang ra ai (Mt 26:6-13; Mk 14:3-9; Lk 7:36-50; Jn 12:2-8).

VI. Myu Sha Lam Yan (Mung masa) Hte Hkrsitan Makam Masham.

Mungdan langai (sh) amyu langai gaw chyum mungga hta rawng ai mungga hte marenasak n hkrung yang htenza ai de du mat wa na re. Kaning re ai ningbaw ningla, ahkang aya(ahna), sut masa ring chying lam mung prat tup n grin lu ai. nammak lawhpa ai, tengman dinghpring ai lam n nga ai sha sake manawn la nna bungli galaw ai, tara rap ra lam n nga ai lam ni

gaw K.K shi a hkrangbung sumla hku hpan tawn da ai shinggyim masha langai hpe asak hkrungshangun mayu ai lam hte n htan shai nga ai. Dai zawn re ai masha law ai mungdan (sh) amyugaw galu kaba lam chyana mat ai hte ban lahkawng masum rai jang matsan mat ai. N galu kabajat mat ai. Mungdan shagu (sh) amyu shagu hta nammak lawhpa ai, tengman ding hpring ai lamn nga ai, n tara ai hku asak hkrung ai ni woi awn jang htenza mat wa ai re. Nammak lawhpa myithpe shagyawm lu ai, kaji htum ai ni hpe garum shingtau ai, tengman lam hpe manu shadan nnatara rap ra ai lam ni hte asak hkrung ai mung masha ni law law nga wa jang lam shagu hta galukaba wa ai re.

VII. Majan hte Hkristan Asak Hkrung Lam