Truyen Ngan Thai Ba Tan

thai ba tan 400 (400x614x24b jpeg)

MUÅC LUÅC

TÖI ................................................................................................................................................2 CAÁI CHÏËT CUÃA CON VOI CHÖÅT ............................................................................................10 CAÁI GIAÁ CUÃA NIÏÌM TIN..........................................................................................................17 CAÁI XOAN ..................................................................................................................................25 CÊÌU VÖÌNG.................................................................................................................................31 CHIÏËN TRANH..........................................................................................................................38 CÖ ÀÚN ......................................................................................................................................46 CUÖÅC TRÚÃ VÏÌ CUÃA ÀÛÁA CON LÊÌM LÖÎI..............................................................................55 ÀUÂA.............................................................................................................................................61 GAÁNH XIÏËC ÖNG LUÂN ............................................................................................................67 KYÁ SÛÅ VÏÌ MÖÅT NGOÅN ÀEÂN ÀAÄ TÙÆT.....................................................................................77 LAÄO HAÅ.......................................................................................................................................89 MÖÅT NGÛÚÂI VÛÁT ÀI ................................................................................................................96 MÖÅT CHUYÏÅN GÊÌN GIÖËNG NHÛ ÀÖËT ..............................................................................102 MÖÅT VÊËN ÀÏÌ NGUYÏN TÙÆC ................................................................................................111 NÏËU COÂN SÖËNG CHÕ ÚÃ ÀÊU ? .............................................................................................119 PHÊÅN ÀAÂN BAÂ ........................................................................................................................127 ÖNG LAÄO HAÁT XÊÍM...............................................................................................................134 NHÛÄNG CÖ GAÁI AÁO TRÙÆNG .................................................................................................142 CÊU CHUYÏÅN ÀÏM NÖ EN..................................................................................................157 CHIÏËC.......................................................................................................................................169 ÀÏM, ÚÃ MÖÅT GA YÏN ............................................................................................................175 ÀÏM THAÁNG ...........................................................................................................................183 MÖÅT NGÛÚÂI ÀAÂN BAÂ COÁ CON CHOÁ ...................................................................................193 SÖNG TIÏÌN SÖNG GIANG PHÙÈNG .....................................................................................200 TÊM...........................................................................................................................................214 PHÊÌN KÏËT CUÃA CÊU CHUYÏÅN ...........................................................................................221 LÚÁP TREÃ BÊY GIÚÂ ..................................................................................................................233 NGÛÚÂI MYÄ MÙÅC THÛÚÂNG ...................................................................................................247

THAÁI BAÁ TÊN 2

TÖI

1

Ngaây xûa coá öng vua tïn laâ Àïë Thñch, lïn ngöi chûa àûúåc bao lêu thò böîng coá giùåc ngoaåi xêm keáo àïën. Thïë yïëu, vua phaãi àem caã hoaâng töåc xuöëng biïín, vaâ tûâ àoá lïn thuyïìn chaåy vaâo phña Nam. Thuyïìn ài suöët ba ngaây ba àïm khöng nghó, àïën vuâng biïín xûá Nghïå thò gùåp baäo, thuyïìn chòm, chó ba ngûúâi may mùæn àûúåc soáng àaánh daåt vaâo möåt hoân àaão nhoã laâ thoaát chïët. Àoá laâ hoaâng hêåu vaâ hai cöng chuáa coân nhoã.

Hoân àaão êëy khöng xa àêët liïìn, nhûng vò nhoã vaâ toaân àaá nïn khöng coá ngûúâi úã, trûâ möåt nhaâ sû treã àïm ngaây tuång kinh niïåm Phêåt mong àùæc àaåo. Nhúâ àûúåc nhaâ sû giuáp àúä, chùm soác, ba ngûúâi phuå nûä ngaây möåt bònh phuåc. Trong khi àoá, khöng hiïíu sao nhaâ sû böîng trúã nïn bêìn thêìn vaâ hay suy nghô vêín vú. Vöën söëng taách biïåt lêu ngaây, lêìn àêìu tiïn àûúåc gùåp nhûäng ngûúâi phuå nûä àeåp, laåi bêët lûåc vaâ úã möåt núi heão laánh nhû thïë naây, nïn dêìn dêìn duâ khöng muöën, trong àêìu nhaâ sû cuäng nêíy ra nhûäng yá nghô múâ aám. Vaâ röìi möåt höm, khi hai cöng chuáa àaä nguã, öng ta leãn àïën vúái hoaâng hêåu, àõnh giúã troâ chim chuöåt. Duâ rêët biïët ún vaâ kñnh troång nhaâ sû, hoaâng hêåu möåt mûåc tûâ chöëi. Cuöëi cuâng, khi thêëy nhaâ sû ruát dao doaå giïët, baâ toan àêåp àêìu vaâo àaá tûå tûã àïí giûä troân trinh tiïët. Thêëy thïë, nhaâ sû hoaãng súå, vaâ khi cún böåt phaát tònh caãm lùæng xuöëng, öng ta rêët àöîi xêëu höí vaâ höëi hêån.

TUYÏÍ ÍN TÊÅP TRUYÏÅN NGÙÆN 3

- Öi, nhuåc nhaä thay! Ta àaä phaåm ba töåi lúán cuâng möåt luác. - Nhaâ sû ngûãa mùåt lïn trúâi kïu to àau khöí. - Laâ sû, ta khöng lo tu thên àùæc àaåo, maâ àïí quó dûä xaác thõt caám döî, àoá laâ töåi thûá nhêët. Töåi thûá hai laâ cûúäng eáp möåt ngûúâi àaân baâ bõ naån àang àûúåc mònh che chúã. Vaâ cuöëi cuâng laâ coá yá àõnh giïët ngûúâi!... - Röìi sùén con dao, öng tûå àêm vaâo cöí chïët.

Vïì phêìn mònh, hoaâng hêåu cuäng höëi hêån khöng keám. Baâ cho rùçng àaáng leä phaãi traã ún, chñnh baâ àaä giïët chïët ên nhên mònh. Baâ öm xaác nhaâ sû than khoác höìi lêu vaâ cuäng cêìm dao tûå tûã theo. Saáng höm sau, hai cöng chuáa tónh dêåy àoaán hiïíu hïët moåi chuyïån. Vö cuâng àau xoát, hoå nùæm tay nhau nhaãy xuöëng biïín.

Vïì sau, àïí nïu gûúng tuêîn tiïët cuãa hoaâng hêåu, ngûúâi ta lêåp möåt ngöi àïìn úã laâng Kònh, nay thuöåc huyïån Quyânh Lûu, tónh Nghïå An, trïn möåt moãm nuái àaá nhòn thùèng ra hoân àaão nhoã núi xaãy ra têën bi kõch. Trong àïìn coá caã tûúång nhaâ sû, chùæc nguå yá rùn àe nhûäng ngûúâi khöng biïët kiïìm chïë tònh caãm...

2

Àoá laâ cêu chuyïån vïì sûå tñch àïìn Kònh maâ ngaây beá baâ ngoaåi töi vêîn kïí cho töi nghe. Sau naây lúán lïn, àoåc trong "Truyïån cöí dên gian Viïåt Nam" cuãa Nguyïîn Àöíng Chi, töi cuäng thêëy àuáng nhû thïë, khaác chùng chó úã cêu chûä vaâ caách diïîn àaåt. Rêët coá thïí chñnh baâ töi àaä kïí cho nhaâ vùn nghe khi öng àïën àêy thu thêåp taâi liïåu.

Baâ töi laâm nghïì buön baán, nöíi tiïëng laâ ngûúâi rêët coá baãn lônh vaâ taáo túån. Nghe noái coá thúâi baâ töi àaä tûâng laâ baâ chuã toaân quyïìn cuãa hai thuyïìn lúán chuyïn chúã caá vaâ nûúác mùæm cuãa laâng Kònh vaâo têån Haâ Tônh baán, khi ra chúã àêìy cau khö vaâ mñt, bûúãi... Öng ngoaåi töi chïët súám, viïåc buön baán laåi luön thua löî, laâm cho tñnh tònh baâ töi cuäng thay àöíi theo, dêìn dêìn trúã thaânh ngûúâi nghiïåt ngaä, vaâ àùåc biïåt laâ rêët mï tñn.

Ngoaâi meå töi, baâ töi coân coá möåt ngûúâi con nûäa laâ cêåu töi. Àoá laâ möåt ngûúâi thêåt cao lúán, àeåp trai, töët buång vaâ vui tñnh, nhûng rêët

THAÁI BAÁ TÊN 4

tiïëc nghõ lûåc laåi yïëu àuöëi, vaâ laâ "thûá boã ài" nhû baâ töi vêîn noái. Quen àûúåc nuöng chiïìu tûâ nhoã, lúán lïn quaã àuáng cêåu töi laâ ngûúâi nhû thïë thêåt - dïî thñch, dïî chaán, chùèng bao giúâ àuã kiïn nhêîn laâm xong viïåc gò, thïm vaâo àoá laåi súám nhiïîm thoái rûúåu cheâ, cúâ baåc. Chûa àêìy böën mûúi tuöíi, cêåu töi àaä kõp thay àöíi böën àúâi vúå. Möåt höm, sau khi àaánh baåc àêu àoá vïì khuya, chúâ maäi khöng thêëy àoâ, àang say rûúåu, thïë maâ cêåu töi daám liïìu lônh búi qua söng Hoaâng Mai giûäa muâa nûúác lúán. Vaâ têët nhiïn àaä chïët àuöëi. Hai ngaây sau xaác múái nöíi lïn, bõ soáng àaánh daåt ngay lïn bêåc àaá saát chên àïìn Kònh.

Tuy böën àúâi vúå, nhûng cêåu töi chïët ài chùèng àïí laåi cho baâ möåt àûáa chaáu naâo. Thïë laâ vö tònh töi trúã thaânh ngûúâi àûúåc baâ töi yïu mïën vaâ quan têm nhiïìu nhêët. Töi chùèng hiïíu vò sao baâ laåi choån töi, trong khi töi coân caã möåt àaân em caã trai lêîn gaái, khöng ñt àûa thöng minh vaâ khoeã maånh hún töi nhiïìu. Coá leä àoá laâ möåt trong nhûäng biïíu hiïån khöng lyá giaãi nöíi cuãa ngûúâi giaâ. Coá àiïìu, töi chùèng lêëy thïë laâm thñch. Töi phaãi miïîn cûúäng tiïëp nhêån sûå chiïìu chuöång cuãa baâ töi - àoá laâ nhûäng chiïëc voâng baåc àuã cúä maâ töi phaãi mang vaâo cöí, vaâo tay, duâ töi laâ con trai; nhûäng böå quêìn aáo kyâ cuåc baâ töi may, àïìu àùån gûãi cho möåt nùm hai lêìn, vaâ àûúng nhiïn töi phaãi mùåc àïí sau àoá tha höì cho baån beâ chïë giïîu.

Nhaâ töi úã Diïîn Chêu, caách laâng Kònh phaãi àïën nùm mûúi cêy söë, thïë maâ heâ naâo töi cuäng phaãi ra úã vúái baâ töi ñt nhêët möåt tuêìn hoùåc nûãa thaáng. Coân vaâo ngaây rùçm thaáng giïng haâng nùm thò bêët luêån thïë naâo töi cuäng phaãi úã bïn baâ. Vaâo ngaây êëy, baâ töi àaánh thûác töi dêåy rêët súám, tùæm rûãa saåch seä röìi mùåc cho töi böå quêìn aáo àeåp nhêët. Xong, hai baâ chaáu cuâng ài ra àïìn Kònh. Baâ töi dêîn töi ài khùæp möåt lûúåt trong àïìn, vûâa ài vûâa kïí laåi cêu chuyïån nhaâ sû vaâ hoaâng hêåu, têët nhiïn khöng quïn keâm theo nhûäng lúâi rùn àe ruâng rúån.

- Chaáu coá súå chïët khöng, - baâ töi hoãi khi àûáng trûúác tûúång öng sû.

- Coá aå, - töi ruåt reâ àaáp.


- Thïë thò haäy nhúá lêëy gûúng öng naây!

Röìi baâ töi kïí möåt thöi thêåt daâi vïì nhûäng àiïìu khuãng khiïëp maâ con ngûúâi àaáng thûúng kia phaãi gaánh chõu khi bõ àêìy xuöëng àõa nguåc. Chùèng hiïíu vò sao töi coân nhoã maâ baâ àaä phaãi luön rùn àe nhûäng chuyïån nhû thïë. Cûá theo baâ töi thò têët caã moåi töåi löîi vaâ tai hoaå trïn àúâi naây àïìu tûâ caái thuá xaác thõt maâ ra. Baâ töi ghï túãm vaâ tòm caách xa laánh noá nhû xa laánh quó dûä. Têët nhiïn baâ cuäng bùæt àûáa chaáu yïu cuãa mònh phaãi coá thaái àöå tûúng tûå. Maäi sau naây töi múái hiïíu rùçng baâ töi phaãi nghô ra têët caã nhûäng àiïìu êëy àïí giûä mònh trong suöët cuöåc àúâi goaá chöìng keáo daâi cuãa baâ.

Tiïëp àïën laâ phêìn phoáng chim lêëy phûúác. Baâ töi thùæp hûúng, quò trûúác tûúång hoaâng hêåu, höìi lêu rêìm cêìu khêën àiïìu gò àoá. Coân töi thò lùång leä quò bïn caånh. Xong, baâ töi ra giûäa sên àïìn, vaâ bùçng caã hai tay, trao cho töi chiïëc löìng coá nhöët nhûäng con chim böì cêu - bao giúâ cuäng maâu trùæng, vò sao thò töi khöng biïët - maâ baâ àaä mua ngoaâi chúå ngaây höm trûúác. Tûå tay töi phaãi múã löìng, bùæt ra tûâng con möåt röìi tung lïn trúâi: bao nhiïu con phuå thuöåc vaâo söë tuöíi cuãa töi nùm êëy.

Trong khi töi thong thaã thûåc hiïån caái lïî nghi mang tñnh chêët tön giaáo vaâ àêìy huyïìn bñ àoá, tröng mùåt baâ töi long troång, nghiïm khùæc vaâ cùng thùèng. Baâ töi höìi lêu nhòn theo tûâng con chim àûúåc thaã bay lïn cao cho àïën luác mêët huát trong khöng trung, thêìm hy voång nhûäng con chim àaáng leä phaãi bõ giïët thõt kia nhêët àõnh seä coá ngaây mang laåi àiïìu töët laânh cho ên nhên mònh.

Lêìn thaã chim súám nhêët töi coân nhúá àûúåc coá leä khi töi lïn ba hoùåc böën tuöíi vaâ àang coân àûúåc bïë trïn tay me. Tiïëp àïën, viïåc naây àïìu àùån lùåp ài lùåp laåi haâng nùm, vúái cuâng möåt ngaây, cuâng möåt àõa àiïím vaâ cuâng nhûäng thuã tuåc hêìu nhû khöng thay àöíi. Khaác chùng, chó laâ söë lûúång chim thaã, nghôa laâ möîi nùm thïm möåt con cho phuâ húåp vúái tuöíi.

Baâ töi laâ ngûúâi tuy töët, nhûng rêët nghiïåt ngaä, khöng nhûäng töi maâ meå töi cuäng súå. Vò vêåy duâ bêån bõu cöng viïåc àöìng ruöång, duâ xa xöi vaâ nhiïìu khi chó àún giaãn laâ khöng muöën, meå töi vêîn phaãi

THAÁI BAÁ TÊN 6

àem töi vïì quï ngoaåi. Nhûäng nùm maáy bay Mô bùæn phaá aác liïåt, taâu khöng chaåy àûúåc, chuáng töi phaãi xin ö tö taãi ài nhúâ, hoùåc khöng ñt luác phaãi cuöëc böå caã nùm mûúi cêy söë, nhêíy tûâng bûúác möåt trïn nhûäng thanh taâ veåt bõ mùåt trúâi àöët noáng hûâng hûåc. Ngûúâi nhoã, chên ngùæn, töi thûúâng chaåy têåp tïînh sau meå töi. Mïåt quaá, chöëc chöëc töi laåi ngöìi phïåt xuöëng àûúâng ray, khoác. Nhûäng luác êëy, hoùåc meå töi phaãi ngöìi xuöëng nghó, giúã cúm nùæm ra cho töi ùn, hoùåc coäng töi ài tiïëp, vûâa ài vûâa daâi doâng giaãi thñch cho töi hiïíu rùçng chuáng töi phaãi vêët vaã nhû thïë khöng phaãi khöng coá lyá do, rùçng tûúng lai vaâ haånh phuác cuãa töi phuå thuöåc vaâo baâ töi, vaâo àïìn Kònh vaâ nhûäng con chim àûúåc phoáng thñch, vên vên.

Ngaây nhoã nhiïìu lêìn töi nghe baâ noái vúái meå töi vïì töi, nhû thïí sau naây töi seä "chaáu con àöng àuác" vaâ "cöng thaânh danh toaåi", "laâm raång rúä cho caã doâng hoå"... Cuäng vò thïë maâ baâ töi àaä khöng tiïëc cöng sûác, tiïëc cuãa chùm lo cho töi súám àaåt àûúåc àiïìu êëy. Laâ ngûúâi cûåc àoan, baâ töi rêët tin vaâo suy nghô cuãa mònh. Coân meå töi thò roä raâng coá yá nghi ngúâ. Maâ nghi ngúâ cuäng coá lyá, vò noái chung töi laâ àûáa treã öëm yïëu, lò xò, hoåc khöng döët nhûng lûúâi, vaâ trïn àúâi naây chó thñch coá möîi viïåc laâ àoåc saách.

3

Dïî àïën mûúâi nùm nay, bêy giúâ töi múái coá dõp trúã laåi quï ngoaåi Quyânh Lûu. Baâ töi chïët cuöëi nùm 1968, trong möåt trêån phaáo Myä bùæn tûâ biïín vaâo. Baâ con thên thñch chùèng coân ai, trûâ möåt öng giaâ nùm nay àaä gêìn taám mûúi tuöíi maâ meå töi noái töi phaãi goåi laâ cêåu.

Dô nhiïn, möåt trong nhûäng viïåc töi quan têm àêìu tiïn laâ àïìn Kònh.

- Ngûúâi ta phaá ài röìi, - öng cêåu töi àaáp cöåc löëc.

- Nhûng vò sao aå? - töi vöåi hoãi, ngaåc nhiïn vaâ lo lùæng.

- Öi daâo, ai maâ biïët àûúåc caác öng êëy! Mêëy öng lïn xaä hoåp haânh caái phaát àöång gò àoá vaâi buöíi, thïë laâ vïì bùæt dên dúä phaá ngöi


àïìn, noái laâ àïí xêy nhaâ vùn hoaá. Maâ röìi àaä ba nùm nay coá thêëy caái nhaâ êëy àêu.

- Thïë dên khöng phaãn àöëi aâ?

Öng cêåu töi thúã daâi:

- Dên thò biïët gò maâ phaãn vúái chùèng àöëi. Vaã laåi, hoå baão phaá àïìn ài àïí chöëng caái phong kiïën, caái laåc hêåu thò coân noái vaâo àêu àûúåc nûäa!

- Caã mêëy cêy si cuäng bõ chùåt aâ? - töi hoãi.

- Thò anh cûá ra maâ xem, khùæc biïët.

ÚÃ Diïîn Chêu, caách laâng töi chûâng hai cêy söë vïì phña Nam coá àïìn thúâ An Dûúng Vûúng. Ngaây beá chuáng töi thûúâng thaã trêu dûúái chên nuái Möå Daå röìi leo lïn chúi tröën tòm trong àïìn. Vïì sûå tñch ngöi àïìn naây, khöng cêìn nghe ai chuáng to cuäng biïët roä, vò trong caác saách giaáo khoa phöí thöng àïìu nhùæc túái. Nhiïìu lêìn chuáng töi àaä chuåm àêìu cuâng nhòn xuöëng àaáy chiïëc giïëng giûäa sên àïìn àïí cöë tòm gioåt maáu cuãa Mõ Chêu maâ tûúng truyïìn coân coá trong àêëy; hoùåc voâng ra phña sau àïìn àïí àoaán tòm núi An Dûúng Vûúng nhaãy xuöëng biïín tûå tûã, sau khi giïët chïët con gaái. Biïín bêy giúâ àaä luâi xa haâng cêy söë xuöëng phña àöng.

Trong suöët nhiïìu nùm daâi tuöíi thú, vaâ caã bêy giúâ, töi vêîn thêìm tûå haâo rùçng quï töi coá àûúåc möåt luác caã hai ngöi àïìn nöíi tiïëng nhû thïë, àïën mûác àûúåc viïët thaânh saách vaâ trong nûúác ai cuäng biïët àïën. Thïë maâ nay, möåt trong hai ngöi àïìn êëy, ngöi àïìn laâng Kònh, àaä khöng coân nûäa.

Töi thú thêín bûúác ài giûäa nhûäng vuån gaåch vúä vaâ nhûäng tuám coã daåi moåc raãi raác úã núi xûa laâ sên àïìn, loâng bêng khuêng maäi möåt nöîi buöìn khoá taã. Töi lan man suy nghô vïì möåt thúâi xa xûa àêìy huyïìn bñ, vïì con ngûúâi bêët haånh àaä laâm nïn sûå tñch ngöi àïìn vaâ nhûäng con ngûúâi thûåc duång thö thiïín sau naây àaä xoaá boã noá möåt caách khöng thûúng tiïëc. Têët nhiïn, töi cuäng nghô caã vïì caã baâ töi, möåt ngûúâi maâ trong yá nghô cuãa töi bao giúâ cuäng laâ caái gò àêëy khöng thïí taách rúâi khoãi tuöíi thú vaâ maãnh àêët töi sinh trûúãng.

THAÁI BAÁ TÊN 8

Cuäng nhû quï töi, con ngûúâi êëy bùæt rïî sêu vaâo quaá khûá, khùæc khöí, vêët vaã nhûng hiïìn laânh, vaâ àiïìu quan troång nhêët laâ suöët àúâi chó cêìu mong àiïìu töët laânh cho töi. Vúái töi, baâ töi luön laâ möåt ngûúâi ñt noái vaâ khoá hiïíu. Maäi gêìn àêy, nhên coá àúåt phaát àöång mua cöng traái, vö tònh töi múái àûúåc biïët rùçng thúâi khaáng chiïën chöëng Phaáp, coá lêìn baâ töi nöíi tiïëng laâ ngûúâi mua cöng traái nhiïìu nhêët huyïån, nöíi tiïëng vïì caã viïåc chñnh baâ töi tûå nguyïån cho böå àöåi caã hai con thuyïìn cuãa baâ àïí laâm phûúng tiïån vêån taãi.

Giaá bêy giúâ söëng laåi, baâ töi seä nghô gò?

Lêìn cuöëi cuâng töi gùåp baâ khi töi àaä mûúâi bêíy tuöíi, vûâa töët nghiïåp phöí thöng vaâ sùæp ài hoåc xa. Lêìn êëy, duâ khöng laâ rùçm thaáng giïng, baâ töi cuäng dêîn töi ra àïìn Kònh, vaâ töi laåi thaã mûúâi baãy con chim lïn trúâi, vúái àuáng caái thuã tuåc bêët di bêët dõch cuãa nhûäng nùm trûúác àoá. Kïí ra, tûâ khi lïn hoåc cêëp ba, do àaä lúán vaâ hay xêëu höí, baâ töi coá chêm chûúác cho töi ñt nhiïìu vïì phêìn nghi lïî, thñ duå nhû töi coá thïí khöng phaãi quò laåy, hoùåc traánh khöng ra àïìn vaâo luác àöng ngûúâi. Vïì phêìn mònh, gùåp luác àoái keám, baâ töi àaä chõu thay nhûäng con chim böì cêu àùæt tiïìn bùçng nhûäng con chim seã hoùåc chim gaáy reã tiïìn hún, nhûng noái chung nhûäng trûúâng húåp nhû thïë rêët haån hûäu.

Möåt lêìn, baâ töi giao viïåc ra chúå mua chim cho cêåu töi. Àang cêìn tiïìn uöëng rûúåu, cêåu töi àïën möåt nhaâ trong xoám mûúån taåm mêëy con böì cêu mang vïì. Saáng höm sau, tûâ àïìn Kònh chuáng laåi trúã vïì vúái chuã cuä. Khöng hiïíu thïë naâo chuyïån löå, baâ töi àaä thùèng tay àuöíi cêåu töi ra khoãi nhaâ, coân töi thò suyát bõ goåi ra Quyânh Lûu àïí laâm laåi caái thuã tuåc buöìn chaán êëy möåt lêìn nûäa.

Vïì caái mong ûúác "chaáu con àöng àuác", chùæc chùæn baâ töi seä thêët voång möåt caách ghï gúám, vò cho maäi túái nay töi vêîn chûa coá vúå, duâ àaä úã caái tuöíi maâ ngaây xûa baâ töi àaä coá chaáu àêìu loâng laâ töi. Coá thïí baâ töi seä höëi hêån rùçng baâ àaä quaá rùn àe töi bùçng têëm gûúng cuãa öng sû kia chùng? Coân vïì viïåc "cöng thaânh danh toaåi" hay thêåm chñ "laâm raång rúä caã doâng hoå" - coá leä töi cuäng chùèng laâm baâ vui hún bao nhiïu, tuy àaä in àûúåc möåt vaâi cuöën saách, thónh


thoaãng xuêët hiïån trïn baáo naây, baáo noå. Nhiïìu khi, nghô vïì nhûäng hy sinh maâ baâ phaãi gaánh chõu vaâ nhûäng hy voång baâ àaä àùåt vaâo töi, töi cûá aáy naáy nhû ngûúâi mùæc núå lêu chûa traã, hay thêåm chñ thiïëu thaânh thêåt vaâ khöng soâng phùèng.

4

Saáng höm rúâi laâng Kònh, töi ra chúå Muå mua möåt àöi böì cêu - tiïëc laâ khöng coá maâu trùæng - nheát vaâo chiïëc cùåp da to maâ töi vêîn xaách ài cöng taác thay va-li, röìi lùång leä ài vïì phña moãm nuái àaá núi trûúác àoá tûâng coá ngöi àïìn nöíi tiïëng.

Buöíi saáng, trúâi thêåt àeåp. Biïín lùång, gioá nheå nhûng soáng vêîn vöî maånh vaâo nhûäng taãng àaá lúán nùçm ngay dûúái chên töi. Töi àûáng lùång möåt phuát, thêìm cêìu mong cho vong linh baâ töi àûúåc yïn nghó núi chñn suöëi. Nhû cêåu beá ruåt reâ ngaây naâo, töi múã cùåp, nheå nhaâng giûä hai con chim trong loâng tay, giú lïn cao vaâ tûâ tûâ núái múã caác ngoán. Àûúåc tûå do, àöi chim coân ngú ngaác múã to mùæt nhòn quanh mêëy giêëy múái àêåp caánh bay ài...

Möåt caái gò àêëy tï tï, ïm dõu böîng chaåy qua tim töi. Töi chúåt hiïíu: cuâng àöi chim êëy, tuöíi thú vûâa tuöåt khoãi tay töi bay ài. Bay ài vônh viïîn.

Trïn khöng, àöi chim àaä biïën mêët tûâ luác naâo. Vaâ chó coân laåi laâ nhûäng chiïëc löng tú nheå maâu trùæng chuáng àïí laåi àang nghiïng ngaã lûúån thaânh voâng trong gioá.

Quaãng Baá, 11.5.1985.

THAÁI BAÁ TÊN 10

CAÁI CHÏËT CUÃA CON VOI CHÖÅT

1

Biïët töi viïët vùn, möåt anh baån hiïån laâ kyä sû lêm nghiïåp úã lêm trûúâng X.V miïìn Têy Nghïå An, coá viïët cho töi möåt bûác thû. Trong thû anh kïí töi nghe vïì con voi keáo göî duy nhêët cuãa lêm trûúâng, vúái duång yá khöng giêëu diïëm laâ àïí töi dûåa vaâo àoá viïët möåt truyïån ngùæn maâ theo anh (nguyïn vùn) "chùæc chùæn seä thu huát àûúåc sûå chuá yá vaâ suy nghô cuãa ngûúâi àoåc".

Bûác thû nùçm trïn baân laâm viïåc cuãa töi àaä hai thaáng nay. Töi àoåc ài àoåc laåi noá mêëy lêìn vaâ quyïët àõnh cho in toaân böå dûúái àêy, trûâ nhûäng àoaån riïng tû khöng cêìn thiïët. Baãn thên noá, theo töi, àaä laâ möåt cêu chuyïån hoaân chónh, tuy sú lûúåc vaâ vúái gioång kïí trûåc tiïëp göìm nhûäng sûå kiïån trêìn truåi, löån xöån. Ngûúâi viïët khöng nhêët thiïët bao giúâ cuäng phaãi thïm thùæt caái naây caái noå vaâo möåt cêu chuyïån coá thêåt, cho duâ laâm thïë coá thïí tùng thïm möåt vaâi hiïåu quaã nhêët àõnh.

"Anh T thên mïën,

Àuáng vaâo ngaây thaânh lêåp, tûác laâ caách àêy ba mûúi nùm, möåt àún võ böå àöåi tùång lêm trûúâng chuáng töi möåt con voi trûúác àêy tûâng laâm nhiïåm vuå taãi àaån vaâ keáo phaáo phuåc vuå quên ta trong nhiïìu trêån àaánh lúán úã Haå Laâo. Vò thaânh tñch chiïën àêëu àoá, noá àûúåc thûúãng möåt huy chûúng vaâ nhiïìu bùçng khen, giêëy khen, hiïån àang


àûúåc trûng baây úã Phoâng Truyïìn thöëng cuãa lêm trûúâng. Vïì noá, ngûúâi ta cuäng lêåp höì sú vúái àuã caác muåc cêìn thiïët - trûúác laâ höì sú khaáng chiïën, nay laâ höì sú lao àöång, - vaâ têët nhiïn àûúåc giûä úã Phoâng töí chûác caán böå. Haâng nùm ngûúâi coá traách nhiïåm seä ghi thïm vaâo àoá nhûäng lúâi nhêån xeát vïì thaái àöå cöng taác, sûác khoeã vaâ "àaåo àûác" cuãa noá.

Àoá laâ möåt con voi àûåc, rêët to vaâ hiïìn laânh. Suöët ba mûúi nùm nay, noá cêìn mêîn laâm viïåc phuåc vuå con ngûúâi. Noá laâ niïìm tûå haâo vaâ laâ vöën quyá nhêët cuãa caã lêm trûúâng. Àïí anh dïî hònh dung, töi xin dêîn möåt thñ duå so saánh. Lêm trûúâng coá hai àöåi khai thaác, nùçm sêu trong rûâng hai mûúi cêy söë. Möåt àöåi coá ba maáy keáo vaâ hai mûúi con trêu àûåc. Àöåi kia chó coá möåt con voi vaâ möåt chiïëc maáy keáo, laåi hay hoãng hoác, söë cöng nhên ñt hún, thïë maâ vêîn thûúâng àaåt saãn lûúång göî gêëp rûúäi àöåi baån, duâ khai thaác úã àõa baân khoá khùn hún. Khêu khoá nhêët trong khai thùæc laâ vêån chuyïín göî ra baäi têåp kïët, tûâ àoá ö tö múái coá thïí chúã ài. Khöng coá àûúâng, cêy laåi thûúâng moåc trïn vaách nuái, rûâng nhiïìu têìng, nïn nhiïìu khi con voi laâ khöng thïí thiïëu àûúåc.

Chñnh vò giûä vai troâ quan troång nhû vêåy maâ Lêm trûúâng àùåt riïng cho noá möåt chïë àöå nghiïm ngùåt vïì laâm viïåc, ùn uöëng vaâ baão vïå sûác khoeã. Cuå thïí laâ möåt ngaây nghó, möåt ngaây laâm; tiïu chuêín ùn möîi ngaây mûúâi ki lö gaåo nêëu thaânh cúm, tûâ nùm àïën baãy quaã bñ àoã, möîi thaáng mûúâi ki lö àûúâng, hoùåc thûúâng xuyïn phaãi tröìng möåt heác ta mña cho voi ùn dêìn. Vïì y tïë, ngûúâi ta lêåp hùèn möåt tuã thuöëc riïng coá àuã tûâ thuöëc caãm (voi cuäng caãm cuám vaâ viïm hoång, söí muäi nhû ngûúâi) àïën caác loaåi khaáng sinh liïìu cao.

Ngaây laâm viïåc cuãa voi bùæt àêìu tûâ böën giúâ saáng, khi ngûúâi quaãn tûúång ra tòm noá trong rûâng, núi noá àûúåc thaã cho ùn tûå do suöët tûâ chêåp chiïìu höm trûúác. Sau àoá noá àûúåc dêîn túái khu vûåc khai thaác. Quaäng àûúâng khöng xa, nhûng noá ài rêët chêåm, nïn thûúâng phaãi àïën möåt vaâi tiïëng sau múái bùæt àêìu laâm viïåc thûåc sûå.

Nhûäng cêy göî to, coá khi àûúâng kñnh àïën möåt meát, àûúåc àùén vaâ chùåt hïët caânh. Noá coá nhiïåm vuå phaãi àûa chuáng xuöëng chên

THAÁI BAÁ TÊN 12

nuái, röìi tûâ àoá keáo ra baäi. Trûúác hïët laâ múã àûúâng. Noá cuái àêìu, duâng caã thên hònh àöì söå rûúán lïn phña trûúác, dêîm beåp, phaá tung têìng dûúái cuãa rûâng nhiïåt àúái, taåo thaânh möåt luöìng nhoã hònh öëng, theo àoá göî seä àûúåc àûa xuöëng. Vò àûúâng khöng phùèng, nïn voi phaãi liïn tiïëp duâng chiïëc ngaâ cuåt duy nhêët hoùåc duâng chên, duâng àêìu àêíy göî ài. Cêy naâo nhoã thò noá uöën voâi nhêëc böíng quùèng xuöëng. Noái chung àêy laâ loaåi cöng viïåc nùång nhoåc, rêët nùång nhoåc. Thïë maâ, anh coá tûúång tûúång àûúåc khöng, con voi to lúán, nùång nïì êëy àaä coá nhûäng àöång taác thöng minh vaâ kheáo leáo nhûúâng naâo.

Do nhiïìu nùm kinh nghiïåm, thûúâng tûå noá biïët àûúåc luác naâo cêìn laâm gò, tuy ngûúâi quaãn tûúång àûáng bïn caånh luön miïång quaát nhûäng tûâ ngùæn goån bùçng tiïëng Laâo, laâ thûá tiïëng quï hûúng noá maâ ngaây xûa, trûúác caã khi phuåc vuå khaáng chiïën, ngûúâi ta àaä daåy noá hiïíu. Dên gian coá cêu "Laâm huâng huåc nhû voi" theo töi, noái thïë khöng thêåt àuáng lùæm. Con voi naây cuãa Lêm trûúâng XV laâm khoeã, nhûng khöng "huâng huåc", maâ ngûúåc laåi, rêët tûâ töë, thong thaã. Noá lùång leä laâm viïåc khöng nghó, àïìu àùån, àöi tai to luön phe phêíy. Vaâo nhûäng ngaây heâ noáng nûåc, chöëc chöëc noá lêëy nûúác dûå trûä trong daå daây, tûå phun lïn ngûúâi cho maát. Chiïìu, böën giúâ, noá lûäng thûäng vïì nhaâ, ùn khêíu phêìn quy àõnh, xuöëng suöëi tùæm röìi vaâo rûâng, ùn thïm chuöëi cêy vaâ coã laá cho àêìy caái daå daây khöíng löì cuãa noá.

Suöët ba mûúi nùm qua, cuöåc söëng lao àöång cuãa noá cûá àïìu àïìu tröi qua nhû thïë. Noá laâ con voi cêìn cuâ vaâ hiïìn laânh, nhû töi àaä noái. Noá gùæn boá, têån tuyå phuåc vuå con ngûúâi, vaâ cuâng vúái con ngûúâi, noá tûâng chia seã khöng ñt nhûäng caái buöìn, caái vui cuãa hoaân caãnh. Nhûäng nùm chiïën tranh, noá cuäng bõ cùæt búát khêíu phêìn, nhûäng ngaây cuöëi nùm cuäng thûúâng phaãi laâm thïm giúâ àïí hoaân thaânh kïë hoaåch, vaâ têët nhiïn, khi cöng nhên lônh thûúãng, noá àûúåc ùn nhiïìu hún, ngon hún. Nghôa laâ con ngûúâi thûúng yïu, chùm soác noá, vaâ noá, hònh nhû cuäng chùèng coá àiïìu gò phaãi than traách vïì cuöåc söëng cuãa mònh. Bïì ngoaâi, têët caã coá veã nhû töët àeåp, nhûng...

Vêën àïì chñnh laâ úã caái "nhûng" êëy.

Nhûng thêåt khöng may, suöët ba mûúi nùm qua vaâ coá thïí caã trûúác àoá nûäa, con voi hiïìn laânh, chõu khoá êëy luön mùæc möåt "chûáng bïånh" maän tñnh maâ caã sûå chùm soác nhiïåt tònh cuãa lêm trûúâng, caã caái tuã thuöëc daânh riïng cho noá, cuäng àaânh bêët lûåc. Söë laâ àïìu àùån


möîi nùm mêëy lêìn, àïën kò àöång duåc, noá phaãi traãi qua nhûäng cún vêåt vaä khöí súã. Anh thûã hònh dung xem: möåt con vêåt khöíng löì nùång haâng mêëy têën nhû thïë phaãi mang anh aách àêu àêëy trong ngûúâi möåt khöëi lúán nùng lûúång thûâa, cêìn àûúåc giaãi phoáng maâ khöng àûúåc giaãi phoáng. Ngûúâi ta phaãi duâng xñch sùæt xñch noá laåi. Caái veã lúâ àúâ chêåm chaåp haâng ngaây biïën àêu mêët. Noá cong voâi, haá caái miïång àoã àêìy daäi dúát nhû muöën kïu lïn àiïìu gò àêëy maâ khöng thaânh tiïëng. Noá boã ùn, vêåt löån vúái caái xñch, xeáo naát caã möåt vuâng xung quanh. Àöi luác, coá thïí vò quaá mïåt, cuäng coá thïí do caái noáng trong ngûúâi taåm lùæng, noá uã ruä àûáng im, voâi buöng thoäng, hai tai cuåp xuöëng khöng coân buöìn phe phêíy. ÚÃ phña daái tai ri nhûäng doâng nûúác nhúân nhúân, vaâng vaâng. Nhûäng luác êëy con ngûúâi chùèng biïët laâm gò àïí giuáp noá, àaânh bêët lûåc chúâ möåt thúâi gian sau, cuäng theo àuáng chu kyâ, "cún bïånh" tûå qua ài, vaâ noá seä bònh phuåc trúã laåi.

"Cùn bïånh" chó coá thïë, vaâ nhû töi àaä noái, nguy kõch vaâ rêët cêìn àûúåc cûáu chûäa. êëy thïë maâ con voi töåi nghiïåp àaä phaãi chõu àûång noá bao nùm nay. Luác àêìu ngûúâi ta quaã coá lo lùæng. Coá ngûúâi àïì nghõ tiïm thuöëc khûã duåc hoùåc thiïën - nhûng maâ ai thiïën àûúåc voi! - coá ngûúâi cho laâ nïn thaã noá vaâo rûâng tòm voi caái, vên vên. Nhûng röìi khöng yá kiïën naâo trong söë nhûäng yá kiïën hay ho kia àûúåc thûåc hiïån.

Caách àêy mêëy nùm, möåt anh caán böå thuá yá treã àaä àïën têët caã nhûäng núi cêìn àïën, hùng haái chûáng minh sûå traái tûå nhiïn, thêåm chñ sûå "daä man" nhû anh ta noái, cuãa viïåc giûä möåt con voi àûåc biïåt lêåp lêu nhû vêåy. Anh ta àïì nghõ nhûúâng noá cho möåt lêm trûúâng khaác trong tónh, laâ núi cuäng nhiïìu nùm nay chó coá möåt con voi caái, hay chñ ñt cuäng phaãi cho noá àïën àêëy "laâm khaách" ñt bûäa möîi lêìn phaát duåc. Nhûúâng thò têët nhiïn khöng thïí àûúåc, nhûng dêîn noá ài haâng trùm cêy söë àûúâng rûâng röìi dêîn vïì cuäng khöng laâ viïåc àún giaãn, nïn cuöëi cuâng, caái yá kiïën rêët hay vaâ àaä àûúåc lùæng nghe möåt caách nghiïm tuác êëy vêîn khöng mang laåi kïët quaã gò. Lêm trûúâng lùæm viïåc, ngûúâi ta quïn, cho nïn àïën khi nhúá àûúåc thò con voi àaä bònh phuåc trúã laåi. Thïë laâ dêìn dêìn ngûúâi ta quen vúái àiïìu xaãy ra, quen vúái sûå àau khöí cuãa con vêåt hoå yïu quyá, vò möåt leä cuäng khaá àún giaãn laâ sau möîi lêìn öëm dêåy, noá vêîn tiïëp tuåc laâm viïåc, ngoan ngoaän vaâ cêìn mêîn nhû trûúác. Nhûng... - möåt lêìn nûäa, xin löîi, laåi "nhûng", - nhûng caái gò cuäng coá giúái haån cuãa noá.

THAÁI BAÁ TÊN 14

Möåt lêìn, trong möåt cún bïånh dûä döåi hún bao giúâ hïët, noá àaä phaá tuöåt xñch, chaåy vaâo rûâng vúái àöìng loaåi, vaâ bõ caã möåt àaân baãy con voi àûåc khaác àaánh bõ thûúng gêìn chïët, khöng cho laåi gêìn con voi caái duy nhêët cuãa chuáng. Phaãi vêët vaã lùæm noá múái lêìn vïì àûúåc vúái nhûäng ngûúâi chuã cuãa noá, vúái möåt mùæt bõ choåc thuãng (caái tïn Chöåt bùæt nguöìn tûâ àoá) vaâ nhûäng vïët huác sêu gêìn möåt gang tay àêìm àòa maáu hai bïn höng.

Caã lêm trûúâng cuöëng lïn vò lo súå. Àûúåc tin, lêåp tûác chñnh àöìng chñ thuã trûúãng ngaânh àaä ài xe con tûâ Haâ Nöåi vaâo. Nghe noái khi nhêån àûúåc àiïån "Voi bõ àaánh gêìn chïët", tûúãng do ngûúâi àaánh, àöìng chñ mang theo sùén quyïët àõnh caách chûác giaám àöåc vaâ phoá giaám àöëc lêm trûúâng X.V. Duâ àûúåc hïët loâng cûáu chûäa, phaãi gêìn nûãa nùm sau, con Chöåt múái trúã laåi laâm viïåc àûúåc. Nhûng noá àaä àöíi khaác. Noá khöng coân khoeã nhû trûúác, àiïìu àoá dïî hiïíu. Thöng thûúâng tuöíi thoå cuãa voi laâ baãy, taám mûúi tuöíi. Theo höì sú cuãa phoâng töí chûác caán böå, thò con Chöåt luác naây chûa àïën tuöíi nùm mûúi, nghôa laâ coân úã àöå sung sûác, thïë maâ tröng noá àïën thaãm haåi, da baåc thïëch, nhùn nheo vaâ hêìu nhû khöng coân möåt súåi löng naâo; caái lûng guâ caâng guâ thïm. Nhûäng luác röîi khöng laâm viïåc, noá thûúâng àûáng im möåt mònh, rêìu rô, con mùæt coân laåi lim dim nhû àang thiu nguã, hoùåc nhû àang suy nghô xa xöi vïì möåt àiïìu möng lung naâo àêëy. Con Chöåt àaä quaá yïëu - moåi ngûúâi luyïën tiïëc nghô thïë, vaâ thêìm hy voång tûâ nay cùn bïånh nguy hiïím kia seä khöng coân taái phaát nûäa.

ÊËy thïë maâ trúá trïu thay, chùèng bao lêu sau, àuáng chu kyâ, noá laåi phaát duåc. Maâ lêìn naây coá veã coân nguy kõch hún. Vêîn nhûäng triïåu chûáng vaâ biïån phaáp xûã lyá cuä. Theo thûúâng lïå, àïën ngaây phaãi bònh phuåc trúã laåi, ngûúâi ta thaã noá ra. Nhûng laå thay, saáng höm sau, khi ngûúâi quaãn tûúång túái dêîn noá àïën khu khai thaác, lêìn àêìu tiïn trong àúâi, noá khöng chõu nghe, khöng cho àïën gêìn, thêåm chñ coân suyát quêåt chïët öng ta. Noá löìng lïn boã chaåy khùæp núi - khöng phaãi vaâo rûâng sêu vò baâi hoåc vûâa röìi coân chûa quïn. Noá giêån dûä xeáo naát, quêåt gaäy têët caã nhûäng gò noá gùåp trïn àûúâng ài. Noá àaä àeâ


chïët möåt con trêu, xö àöí möåt chiïëc maáy keáo àûáng chïnh vïnh trïn vaách nuái.

Roä raâng laâ sau vuå àaánh nhau suyát chïët vúái voi rûâng, thêìn kinh con Chöåt àaä quaá yïëu, khöng coân chõu nöíi nhûäng chêën àöång dûä döåi cuãa cún bïånh thûúâng kò. Noá àaä bõ àiïn vaâ àang gêy khöng ñt tai hoaå cho lêm trûúâng. Cêìn phaãi coá nhûäng biïån phaáp giaãi quyïët gêëp.

Àaãng uyã vaâ ban giaám àöëc Lêm trûúâng hoåp baân suöët möåt ngaây, ngaây höm sau àem ra lêëy yá kiïën cöng nhên, vaâ kïët quaã cuöëi cuâng thïë naâo anh biïët khöng? Ngûúâi ta quyïët àõnh xûã tûã con Chöåt. Coá vùn baãn hùèn hoi vaâ àuã chûä kyá cuãa nhûäng ngûúâi, nhûäng cêëp cêìn thiïët. Phaãi noái rùçng àêy laâ möåt quyïët àõnh àau loâng, nhiïìu ngûúâi phaãn àöëi, nhûng khöng coân caách naâo khaác. Vaâ baãn aán cêìn nhûäng thi haânh caâng súám caâng töët. Nhûng ai seä giïët noá, vaâ giïët nhû thïë naâo? Vêën àïì naây hoaá ra khöng àún giaãn nhû thoaåt tûúãng. Vò thûúng vaâ vò quaá quen thên vúái con Chöåt, khöng möåt tay suáng naâo trong àöåi tûå vïå lêm trûúâng chõu bùæn vaâo noá. Buöåc phaãi sang cêìu cûáu trung àoaân böå àöåi kïët nghôa bïn caånh.

Ngaây höm sau con Chöåt bõ bùæn chïët, xaác àûúåc xe xñch keáo ài chön úã möåt chiïëc höë sêu vaâ röång àaâo sùén tûâ trûúác. Nhiïìu ngûúâi àïën chaâo tiïîn biïåt noá. Vaâ khoác. Coân öng quaãn tûúång ngûúâi Mûúâng thò nghe noái trûúác àêëy mêëy ngaây àaä viïët àún xin nghó hûu, vaâ mùåc duâ chûa àûúåc àöìng yá, àaä tûå àöång boã vïì baãn..."

2

Àêëy, bûác thû anh baån kyä sû úã lêm trûúâng X.V Nghïå An gûãi cho töi laâ thïë. Töi coân biïët viïët gò thïm, thêåm chñ vúái yá àõnh "laâm" möåt truyïån ngùæn nhû anh gúåi yá? Gêìn àêy, töi coá dõp túái têån lêm trûúâng, vaâ vúái tû caách phoáng viïn möåt túâ baáo trung ûúng, töi xin àûúåc trûåc tiïëp gùåp giaám àöëc vaâ bñ thû Àaãng uyã. Nhûäng àiïìu baån töi

THAÁI BAÁ TÊN 16

kïí laâ hoaân toaân coá thêåt. Töi coân àûúåc cho biïët sùæp túái lêm trûúâng seä sûã ngûúâi vaâo Àùæc Lùæc mua voi vïì thay thïë con Chöåt àaä chïët.

- Mêëy con? - töi vöåi hoãi. - Möåt. - Sao laåi möåt? Chùèng phaãi vò söëng möåt mònh maâ con Chöåt... - Vêng, chuáng töi biïët, nhûng lêm trûúâng khöng àuã vöën. -

Öng giaám àöëc nhòn töi vúái veã gêìn nhû bònh tônh, vaâ àiïìu àoá laâm töi vûâa ngaåc nhiïn, vûâa buöìn. - Anh coá biïët möåt con voi giaá bao nhiïu khöng?

Trûúác khi rúâi lêm trûúâng, töi coá túái thùm möå con Chöåt. Àoá laâ möåt goâ àêët nhoã, cêy vaâ coã daåi àaä kõp moåc um tuâm. "Möåt con voi giaá bao nhiïu nhó?" Bêët giaác nhúá túái lúâi öng giaám àöëc. Chùæc phaãi àïën baåc triïåu, töi khöng biïët chñnh xaác, nhûng töi biïët roä möåt àiïìu rùçng hiïån trûúác mùåt töi, dûúái goâ àêët coã moåc um tuâm kia laâ caã möåt nûãa nùng suêët khai thaác cuãa lêm trûúâng XV, laâ möåt con voi hiïìn laânh, cêìn cuâ nhûng àaä bõ àêíy àïën chöî àiïn vaâ cuöëi cuâng bõ giïët chïët. Chung quy chó vò möåt lñ do hïët sûác àún giaãn laâ con ngûúâi àaä khöng taåo cho noá nhûäng àiïìu kiïån söëng sú àùèng nhêët, cêìn thiïët nhêët àïí noá àûúåc laâm viïåc phuåc vuå con ngûúâi töët vaâ nhiïìu hún nûäa.

Khöng hiïíu röìi con voi ngûúâi ta sùæp mua tûâ Àùæc Lùæc vïì liïåu coá àûúåc möåt söë phêån may mùæn hún khöng?

Diïîn Chêu, thaáng 2 - 1984.


CAÁI GIAÁ CUÃA NIÏÌM TIN

Muâa àöng nùm ngoaái, töi coá viïåc lïn cöng taác úã Cao Bùçng. Khi ö tö àïën thõ xaä thò trúâi àaä töëi hùèn, vaâ khöng coân xe ài Baão Laåc laâ huyïån töi phaãi àïën. Àaânh phaãi thûác chúâ àïën saáng. Bïën xe luác naây vùæng ngûúâi. Töi choån möåt goác vùæng, traãi têëm ni-löng xuöëng àêët vaâ thêìm lo khöng biïët phaãi laâm gò cho hïët caái àïm laånh leäo, daâi vaâ buöìn chaán naây.

Bïn caånh, ngöìi quay lûng vïì phña töi laâ möåt àöìng chñ böå àöåi mùåc quêìn aáo sô quan, chiïëc muä keáo tuâm huåp xuöëng têån mùæt. Töi tòm caách bùæt chuyïån, vaâ chùèng bao lêu, vò cuäng chùèng coá viïåc gò àïí laâm, chuáng töi àaä thoaãi maái troâ chuyïån vúái nhau. Hoaá ra anh ài cuâng xe vúái töi tûâ Haâ Nöåi lïn, vaâ nhû töi, cuäng phaãi ngöìi chúâ saáng àïí ài tiïëp, coá àiïìu khöng phaãi vïì phña Baão Laåc, maâ vïì Haå Lang, quï anh. Tuy khöng nhòn roä mùåt, khöng phên biïåt àûúåc quên haâm, quên hiïåu, nhûng qua gioång noái töi àoaán anh laâ ngûúâi tûâng traãi vaâ coá leä khöng dûúái böën mûúi lùm tuöíi. Töi yïu cêìu anh coá chuyïån gò hay kïí cho nghe, vaâ anh àaä kïí. Traái vúái àiïìu töi mong àúåi, chuyïån anh kïí khöng phaãi vïì nhûäng kó niïåm chiïën àêëu úã chiïën trûúâng nùm naâo, maâ vïì nhûäng con chim haãi êu hiïìn laânh söëng trïn nhûäng hoân àaão nhoã xa tñt ngoaâi àaåi dûúng mïnh möng maâ trong àúåt töíng têën cöng muâa xuên nùm 1975, anh vaâ àöìng àöåi àûúåc lïånh ra giaãi phoáng.

Anh kïí:

"Mêëy ngaây sau khi ta chiïëm Dinh Àöåc Lêåp, chuáng töi àûúåc lïånh hoaã töëc ra àaão X. Trïn danh nghôa, chuáng töi laâ möåt tiïíu

THAÁI BAÁ TÊN 18

àoaân, nhûng quên söë thûåc tïë chó hún möåt trùm ngûúâi, laåi toaân laâ lñnh múái chûa daây dùån soáng nûúác, nïn khi ra túái núi, phêìn lúán àaä phaãi nùçm bêët àöång vò say soáng. Cuäng may maâ chùèng phaãi àaánh àêëm gò mêëy, vò boån àõch chöët trïn àaão nghe tin àêët liïìn thêët thuã, tinh thêìn àaä sa suát àïën töåt àöå. Viïåc tiïëp quaãn vaâ öín àõnh cuöåc söëng trïn àaão àûúåc tiïën haânh nhanh choáng vaâ thuêån lúåi..

Thêåt khoá noái hïët sûå ngúä ngaâng cuãa chuáng töi nhûäng ngaây àêìu àùåt chên lïn àaão. Anh thûã tûúãng tûúång xem - nhûäng doi caát nhoã nhoi giûäa biïín caã mïnh möng, soáng dûä, suöët àïm ngaây gioá thöíi to nhû baäo. Chuáng töi àaä höët hoaãng thûåc sûå khi àïm àêìu tiïn, nguã dêåy - nhû trong cêu chuyïån thêìn thoaåi - chúåt thêëy trûúác mùåt mònh nhuá dêìn lïn nhûäng hoân àaão múái thoaåt nhòn cûá tûúãng taâu àõch. Thò ra úã àêy coá nhûäng hoân àaão quaá thêëp, àïën mûác thuyã triïìu lïn bõ ngêåp hùèn dûúái nûúác, vaâ chó khi nûúác ruát múái xuêët hiïån trúã laåi. Nhûng àiïìu laâm chuáng töi ngaåc nhiïn vaâ thuá võ hún caã laâ chim haãi êu. Xûa nay hêìu hïët chuáng ta chó thêëy haãi êu trong phim, trong caác baâi haát trûä tònh, thïë maâ bêy giúâ, kia, chuáng kia, haâng nghòn, coá thïí laâ haâng chuåc nghòn con àang bay nhao nhaác trûúác mùåt anh. Chuáng kïu nhûäng tiïëng àún àiïåu, nghe coá caái gò buöìn buöìn trong àoá. Töi cûá coá caãm giaác nhû àêy laâ àiïím höåi tuå cuãa têët caã loaâi haãi êu trïn biïín. Tûâ àêy, chuáng bay toaã ài kiïëm ùn khùæp núi, chao lûúån khöng moãi trïn nhûäng ngoån soáng, vaâ khi trúã laåi, chuáng àêåu kñn caã bïì mùåt hoân àaão chuáng töi àang úã vaâ caã nhûäng hoân àaão nhoã lên cêån. Vò àaão trêìn truåi, khöng cêy cöëi, khöng hang àaá, nïn chuáng nguã, laâm töí vaâ àeã trûáng ngay trïn mùåt caát, lêîn vúái nhûäng voán phên khö, nhûäng mêíu caá chuáng ùn soát laåi, taåo thaânh möåt muâi tanh nöìng.

Nhû anh biïët, úã àêët liïìn bao àúâi nay quan hïå giûäa con ngûúâi vaâ con chim laâ thuâ àõch. Thêëy chim, con ngûúâi luön tòm caách bùæt, bêîy hoùåc xua àuöíi, vaâ vïì phêìn mònh, nhû möåt phaãn xaå tûå vïå àûúåc hònh thaânh trong haâng nghòn nùm, thêëy ngûúâi laâ chim liïìn xa laánh. Coân úã àêy, trong tiïìm thûác nhûäng con chim haãi êu naây, caái phaãn xaå tûå vïå êëy khöng coá, vò lñ do àún giaãn laâ khöng cêìn thiïët, hay noái cuå thïí hún laâ chuáng chûa bao giúâ caãm thêëy bêët kyâ möëi àe

TUYÏÍN TÊÅP TRUYÏÅN NGÙÆN 19

doaå naâo tûâ phña nhûäng con ngûúâi maâ chuáng àaä gùåp. Vêng, àuáng laâ thïë. Chuáng àêåu ngay trûúác mùåt chuáng töi, xung quanh chuáng töi, thêåm chñ caã trïn vai vaâ àêìu chuáng töi. Maâ chuáng töi laâ ai thò anh àaä biïët. Sau nhûäng phuát ngúä ngaâng àêìy thi võ ban àêìu trûúác sûå caã tin thú ngêy cuãa bêìy chim kò laå, chuáng töi àaä nhanh choáng trúã laåi vúái thoái quen baãn nùng àêìy tñnh thûåc duång àûúåc mang theo tûâ àêët liïìn.

Viïåc àêìu tiïn laâ chuáng töi nhùåt trûáng luöåc ùn. Khöng ngon lùæm, nhûng cuäng taâm taåm, ñt nhêët laâ àöëi vúái nhûäng ngûúâi luön phaãi söëng trong caãnh kham khöí. Tiïëp àïën laâ ùn thõt chim. Rêët àún giaãn: möåt ngûúâi àûáng thùèng chòa tay vïì phña trûúác. Seä coá möåt con àïën àêåu vúái àöi mùæt múã to haáo hûác nhòn xung quanh. Noá seä àûúåc baân tay coân laåi cuãa anh ta vöî vöî vaâo lûng, röìi vùån cöí, vûát sang caånh cho vaâi ngûúâi khaác vùåt löng, àûa lïn lûãa nûúáng. Tiïëp theo noá laâ möåt con khaác, röìi möåt con khaác, möåt con khaác nûäa, cuäng vúái nhûäng àöi mùæt múã to ûún ûúát nhû thïë. Têët nhiïn cuäng nhû thïë, chuáng seä àûúåc vöî vöî vaâo lûng, seä bõ vùån cöí vûát sang bïn caånh. Vaâ chûáng kiïën caái caãnh àöåc àaáo êëy laâ chuáng töi, nhûäng chaâng trai vö tûâ ngöìi quanh àöëng lûãa, vûâa nhöìm nhoaâm nhai thõt chim, vûâa noái cûúâi vui veã, quaá û vui veã.

Tuy nhiïn, chùèng bao lêu sau àoá, caái troâ êëy cuäng chaán, phêìn vò thõt chim haãi êu tanh, khaác hùèn muâi võ thõt caác loaâi chim úã àêët liïìn. Nhaân röîi, chuáng töi lang thang trïn àaão, dêîm naát dûúái goát giaây nhûäng quaã trûáng maâu xanh xanh xinh àeåp, hay tiïån chên àaá bay nhûäng con chim khúâ khaåo nùçm ngaáng giûäa àûúâng ài. Möåt cêåu nöíi tiïëng tinh nghõch coân lêëy gêåy àaánh vaâo chuáng. Öi, nhûäng con chim ngu ngöëc töåi nghiïåp. Anh biïët khöng, cûá con naây bõ àaánh chïët laâ con khaác laåi sa vaâo, hoaân toaân khöng yá thûác vïì möëi nguy hiïím àang àe doaå. Cuäng rêët vö tû, chuáng töi àaä thi nhau tröí taåi thiïån xaå. Vaâ than öi, muåc tiïu vêîn laåi laâ nhûäng con chim haãi êu àang àêåu phña trûúác, xa hay gêìn tuyâ khaã nùng tûâng ngûúâi. Tiïëng suáng quaã coá laâm àaân chim hoaãng súå, nhûng laâ caái súå mú höì khöng cùæt nghôa nöíi. Chuáng giêåt mònh bay lïn cao, nghiïng ngoá nhòn quanh röìi laåi ngúä ngaâng àêåu xuöëng. Chuáng chûa hiïíu chuyïån gò

THAÁI BAÁ TÊN 20

àang xaãy ra, nhûng coá thïí luác êëy trong chuáng àaä hònh thaânh mêìm möëng àêìu tiïn cuãa sûå ngúâ vûåc àöëi vúái con ngûúâi nhû caách àêy haâng vaån, haâng triïåu nùm töí tiïn loaâi chim trïn àêët liïìn xa xöi àaä ngúâ vûåc con ngûúâi khi con ngûúâi bùæt àêìu àöëi xûã thö baåo vúái chuáng.

Hai ngaây tiïëp theo, vêîn nhûäng caãnh êëy xaãy ra.

Nhûng sang ngaây thûá tû thò möåt àiïìu kyâ laå àaä àïën. Anh coá thïí tin hoùåc khöng tin, nhûng múâ saáng höm êëy, nguã dêåy, chuáng töi vö cuâng ngaåc nhiïn khi thêëy trïn hoân àaão chuáng töi àoáng quên khöng hïì coá möåt con chim naâo. Xin nhùæc laåi: khöng möåt con naâo! Dêëu vïët duy nhêët coân laåi cuãa chuáng chó laâ nhûäng voã trûáng vúä ngöín ngang vaâ nhûäng tuám löng chim gioá thöíi bay vêåt vúâ trïn caát. Àang ngú ngaác khöng hiïíu chuyïån gò xaãy ra thò böîng coá lïånh baáo àöång. Sau àoá laâ lïånh têåp húåp toaân àún võ. Chuáng töi nhanh choáng àûáng thaânh ba haâng, thêëp thoãm chúâ àúåi.

Àaåi uyá tiïíu àoaân trûúãng Lêm cuãa chuáng töi laâ möåt ngûúâi nhoã beá, khùæc khöí, àaä trïn nùm mûúi tuöíi. Öng ñt noái, hiïìn tûâ (luác vui chuáng töi vêîn quen goåi laâ "Böë Lêm"), nhûng dïî nöíi noáng. Baãn chêët nöng dên, haâng ngaây öng thñch mùåc xuïình xoaâng, dïî daäi, nïn höm nay, thêëy öng bûúác ra trûúác haâng quên trong böå àöì sô quan múái, àuã giaây muä vaâ quên haâm, chuáng töi biïët chùæc seä coá chuyïån. Sau khi hö "nghiïm" toaân àún võ, öng bùæt àêìu noái, gioång trang nghiïm, run run vò xuác àöång vaâ giêån dûä:

- Caác àöìng chñ... caác àöìng chñ àaä laâm möåt viïåc cûåc kò nghiïm troång... möåt viïåc xêëu xa. Caác àöìng chñ àaä laâm caã àaân chim hoaãng súå boã àaão bay ài... Bao nùm nay chuáng tin vaâ yïn öín söëng àûúåc vúái con ngûúâi, vúái giùåc, nhûäng tïn lñnh nguyå, keã thuâ cuãa chuáng ta, thïë maâ nay, caác àöìng chñ, nhûäng chiïën sô caách maång... chó trong ba ngaây, caác àöìng chñ àaä... àaä... thêåt töi khöng coân biïët noái thïë naâo nûäa. Tûå caác àöìng chñ phaãi hiïíu lêëy...Thêåt xêëu höí! Xêëu höí! - Àöi mùæt öng chúáp chúáp. Röìi im lùång möåt luác, öng nhòn thùèng vaâo chuáng töi, noái tiïëp vúái veã cûúng quyïët hiïëm thêëy: - Tûâ bêy giúâ, töi


ra lïånh caác àöìng chñ phaãi bùçng moåi caách laâm cho àaân chim trúã laåi àaão nhû cuä. Thúâi haån möåt tuêìn! Giaãi taán!

Àêëy, anh xem, cêu chuyïån hoaá ra thïë àêëy. Thuá thêåt, maäi àïën luác êëy chuáng töi múái yá thûác hïët viïåc mònh laâm. Moåi ngûúâi lùång leä ai vïì võ trñ ngûúâi êëy, xêëu höí khöng coân daám nhòn vaâo mùæt nhau. Liïìn sau àêëy, chi böå hoåp. Töi laâ àaãng viïn, töi coá dûå. Tiïíu àoaân trûúãng höìi lêu nhùæc laåi nhûäng àiïìu àaä noái trûúác toaân àún võ, vaâ theo àïì nghõ cuãa öng, chi böå àaä thöng qua nhûäng àiïím sau (nguyïn vùn):

1 - Bùçng moåi caách àûa àaân chim trúã laåi àaão trong thúâi gian ngùæn nhêët.

2 - Caác trung àöåi hoåp tûå kiïím àiïím möåt caách nghiïm tuác.

3 - Tûâ nay cêëm khöng àûúåc ùn thõt chim, trûáng chim, cêëm khöng àûúåc laâm phûúng haåi àïën chim vaâ trûáng chim dûúái bêët kò hònh thûác naâo.

4 - Cêëm khöng àûúåc nöí suáng, trûâ trûúâng húåp chiïën àêëu.

5 - Baáo caáo vïì àêët liïìn.

Tiïëp àïën laâ nhûäng ngaây nùång nïì, cùng thùèng cuãa chuáng töi. Coá thïí noái hêìu nhû toaân böå sûå chuá yá cuãa àún võ chó nhùçm vaâo möåt viïåc laâ laâm cho àaân chim trúã laåi àaão. Nhûng bùçng caách naâo? Chuáng töi àaä thûã têët caã moåi caách coá thïí nghô ra àûúåc. Trûúác hïët laâ thu doån saåch löng chim vaâ voã trûáng vúä. Tuyïåt àöëi khöng gêy möåt tiïëng àöång naâo coá thïí laâm chim súå, vaâ haån chïë àïën mûác töëi thiïíu sûå xuêët hiïån cuãa ngûúâi trïn mùåt àaão. Anh thûã tûúãng tûúång xem, hún möåt trùm con ngûúâi lùång leä, roán reán ài laåi trïn àaão nhû nhûäng thùçng ùn tröåm. Möåt trùm con ngûúâi êëy, möåt trùm chiïën sô tûâng vaâo söëng ra chïët trïn nhûäng chiïën trûúâng aác liïåt nhêët, möåt trùm chaâng trai khoeã maånh, àaáng yïu vaâ vö tû - thêåm chñ quaá vö tû àïën mûác àaä coá möåt haânh àöång lêìm lúä vaâ nay àang thûåc tònh höëi hêån muöën chuöåc löîi. Nïëu cuâng laâ ngûúâi vúái nhau thò coá thïí àún giaãn hún nhiïìu! Töi cû xûã khöng töët vúái anh û? Thïë thò xin löîi, vaâ

THAÁI BAÁ TÊN 22

chuáng ta seä laåi chung söëng vúái nhau nhû nhûäng ngûúâi baån. Coân nïëu anh vò möåt lñ do naâo àêëy khöng thïí tha thûá, thò ñt ra cuäng cho töi àûúåc noái rùçng töi laâm viïåc êëy hoaân toaân khöng vò do xêëu buång, maâ chó do lêìm lúä! Àêëy, vúái con ngûúâi thò coá thïí noái nhû thïë. Nhûng vúái con chim thò khöng àûúåc. Chim chó hiïíu chuáng ta qua ngön ngûä cuãa haânh àöång, maâ haânh àöång thò bao giúâ cuäng chó böåc löå úã bïì nöíi cuãa noá, coân phêìn quan troång hún, phêìn nguyïn nhên thò khöng dïî gò nhêån thêëy àûúåc, nïëu thiïëu böå oác suy diïîn lögñch. Chuáng töi àaä laâm möåt haânh àöång xêëu, con chim hiïíu àiïìu àoá vaâ àaä xa laánh chuáng töi, nhûng nay chuáng töi àang coá möåt haânh àöång khaác ngûúåc laåi, laâ höëi hêån, laâ sûå xêëu höí. Àiïìu àoá nùçm sêu trong suy nghô cuãa con ngûúâi. Laâm sao con chim thêëy àûúåc?

Möåt ngaây, hai ngaây, röìi möåt tuêìn tröi qua maâ vêîn khöng möåt con naâo trúã laåi. Chuáng chen chuác nhau chêåt chöåi trïn nhûäng hoân àaão beá nhoã khaác, hoùåc cam chõu caãnh ûúát aát bêët tiïån trïn nhûäng doi caát khi êín khi hiïån theo con nûúác. Kïí ra cêu chuyïån seä khöng trúã nïn quan troång àïën thïë, nïëu tiïíu àoaân trûúãng khöng cho baáo àöång caã àún võ nhû vêåy. Chñnh àiïìu êëy àaä laâm thay àöíi hùèn tñnh chêët cuãa vêën àïì. Vaâ luác naây, trong viïåc lêëy laåi niïìm tin cuãa bêìy chim àöëi vúái chuáng töi, ai cuäng hiïíu coân coá möåt caái gò àêëy trûâu tûúång nhûng to lúán hún, quan troång hún.

Vêîn khöng thêëy boáng con chim naâo xuêët hiïån. Hêìu nhû moåi phûúng phaáp, moåi mûu kïë àïìu àûúåc àem ra thûã. Töi, vúái tû caách ngûúâi dên töåc coá kinh nghiïåm sùn bêîy muöng thuá cuäng àûúåc hoãi yá kiïën. Möåt anh chaâng theo àaåo Cú Àöëc àûúåc yïu cêìu cêìu Chuáa cho loaâi chim trúã laåi, vaâ anh ta àaä laâm theo, nhûng taåm thúâi lúâi cêìu coân chûa maâu nhiïåm. Möåt cêåu coân àem caã baát cúm àang ùn tung lïn àïí thûã, maâ quïn rùçng haãi êu chó ùn caá... Bêìy chim vêîn laånh luâng bay cao trïn àêìu chuáng töi, nghiïng ngoá nhòn möåt caách caãnh giaác röìi xuöëng àêåu caác àaão lên cêån, duâ àaão chuáng töi laâ núi khö raáo, thuêån tiïån nhêët àöëi vúái chuáng, duâ trïn àoá àang chúâ àúåi chuáng laâ nhûäng con ngûúâi àaä höëi caãi, nhûäng ngûúâi baån thêåt sûå.

Thïm möåt tuêìn, röìi möåt tuêìn nûäa tröi qua...


Böîng möåt saáng, möåt cêåu vûâa bûúác ra khoãi hêìm àaä kïu to sung sûúáng:

- Kòa, chuáng trúã laåi kia röìi!

Caã boån chuáng töi uâa ra xem. Trïn möåt mö àêët cao caách chuáng töi ba trùm meát, quaã coá mêëy con àang àûáng vúái nhiïìu tû thïë khaác nhau. Nhûng nhòn maäi vêîn thêëy chuáng àûáng yïn, moåi ngûúâi sinh nghi, roán reán àïën xem, hoaá ra àoá chó laâ nhûäng con chim nhöìi! Moåi ngûúâi nhòn nhau thúã daâi thêët voång. Nhûng ai àaä laâm nhûäng con chim nhöìi àoá? Vò sao? Caã àún võ cùn vùån nhau maäi vêîn khöng tòm ra thuã phaåm. Vêng, thuã phaåm, vò duâ vúái muåc àñch gò chùng nûäa, laâm thïë cuäng laâ vi phaåm lïånh giïët chim àaä àûúåc cöng böë.

Thïë nhûng cuäng cêìn phaãi noái rùçng chñnh nhúâ nhûäng con chim nhöìi êëy, chuáng töi múái thoaát khoãi caái thïë bêët lûåc khöí súã cuãa mònh. Bay trïn cao, thêëy coá baån àêåu yïn öín trïn àaão, coá leä àaân chim haãi êu àaä bùæt àêìu thay àöíi thaái àöå. Möåt vaâi con ruåt reâ bay xuöëng nhêåp boån. Nuáp trong hêìm, chuáng töi cuâng nñn thúã theo doäi. Höm sau söë chim xuöëng àêåu àaä nhiïìu hún. Höm tiïëp theo nhiïìu hún nûäa. Chuáng töi àaä coá thïí ài laåi trïn àaão, coá àiïìu phaãi rêët cêín thêån vaâ nhêët laâ phaãi thêåt tûå nhiïn, nhû khöng hïì quan têm túái chuáng. Cuöëi cuâng, sau hai thaáng, têët caã trúã laåi nhû cuä, nghôa laâ àaân chim laåi coá thïí àêåu lïn vai, lïn tay chuáng töi maâ khöng hïì lo súå. Chuáng töi thúã phaâo nheå nhoäm, vaâ anh biïët khöng, chuáng töi coân coá caái caãm giaác êëm aáp cuãa tònh baån, vò suy cho cuâng, söëng chú vú möåt mònh giûäa biïín trúâi, coá àûúåc con chim laâm baån maâ noá boã ài, kïí cuäng buöìn lùæm chûá!...

Toaân böå cêu chuyïån chó coá thïë. Nghô cuäng thêåt chua xoát - chó trong vaâi ngaây, mêëy anh lñnh treã vö tû àaä dïî daâng àaánh mêët niïìm tin cuãa nhûäng con chim beá nhoã vaâo con ngûúâi, vaâ àïí lêëy laåi niïìm tin êëy, caã möåt tiïíu àoaân phaãi vêët vaã, khöí súã trong suöët hai haáng liïìn. Nhûng biïët laâm thïë naâo àûúåc... caái cêìn traã giaá phaãi àûúåc traã giaá, khöng coân caách naâo khaác!"

Anh böå àöåi ngûâng kïí. Chuáng töi cuâng ngöìi im huát thuöëc. Cuöëi cuâng töi lïn tiïëng:

THAÁI BAÁ TÊN 24

- Töi hoãi thêåt nheá, coá phaãi anh laâ ngûúâi àaä nghô ra mêëy con chim nhöìi kia khöng?

- Khöng. - anh àaáp sau möåt phuát trêìm ngêm. - Àoá laâ saáng kiïën cuãa böë Lêm. "Böë" quï úã möåt vuâng chiïm truäng Thanh Hoaá. ÚÃ àêëy ngûúâi ta hay bêîy coâ, nïn "böë" múái biïët caái kinh nghiïåm êëy. Vaã laåi, höm "böë" leán luát cheâo thuyïìn sang àaão khaác bùæt haãi êu laâ höm töi trûåc gaác, nïn töi nhòn thêëy hïët. "Böë" àaä bùæt töi thïì khöng noái löå vúái ai. Töi khöng nghô "böë" súå bõ xem laâ vi phaåm lïånh cêëm, maâ chó súå mang tiïëng lûâa döëi nhûäng con chim ngêy thú. Thïë maâ sau naây, do tñnh beáp xeáp, töi àaä noái hïët vúái moåi ngûúâi. Tuy nhiïn, vò súå "böë" buöìn, toaân tiïíu àoaân ai cuäng vúâ nhû chùèng hay gò. Coá leä àïën bêy giúâ "böë" vêîn nghô chó mònh ”böë" vaâ töi biïët àiïìu àoá. Töåi nghiïåp öng giaâ.

Cao Bùçng, 1980


CAÁI XOAN

Caái Xoan laâ tïn möåt cö beá cuåt chên úã laâng töi. Noá bõ cuåt möåt chên tûâ ngaây múái möåt tuöíi vaâ coân àang àûúåc ùém trïn tay meå.

Höm êëy, theo kïí laåi, àang buöíi ùn trûa thò böîng coá maáy bay Myä êåp àïën. Meå noá bïë noá chaåy ra hêìm, nhûng chûa ra túái núi thò coá tiïëng bom nöí. Möåt maãnh bom cùæm àuáng vaâo tim meå noá. Möåt maãnh khaác cùæt àûát möåt cùèng chên beá xñu, muäm môm vaâ höìng höìng cuãa noá. Noá àûúåc möåt chuá böå àöåi àoáng quên trong laâng bïë ngay ài bïånh viïån. Ai cuäng tûúãng beá thïë, noá seä chïët, thïë maâ caác baác sô vêîn chûäa laânh cho noá. Vïì viïåc naây, baáo tónh daåo êëy coá àùng möåt baâi daâi.

Ra viïån, noá àûúåc àûa vïì nhaâ baâ nöåi, möåt baâ giaâ àöåc thên, söëng nhúâ gaåo vaâ tiïìn trúå cêëp cuãa nhaâ nûúác theo tiïu chuêín meå liïåt sô.

Mêëy thaáng sau, böë noá, möåt sô quan khöng quên cêëp taá àoáng quên têån àêu àoá rêët xa, àûúåc tin àaä vïì nhaâ, mang theo möåt àöi naång beá tñ bùçng nhûåa coá maâu xanh àoã rêët àeåp. Vaâ thïë laâ trong suöët gêìn möåt thaáng nghó pheáp, baâ vaâ böë chó laâm möîi viïåc laâ daåy cho noá biïët ài, ài bùçng ba chên, möåt chên thêåt vaâ hai chên nhûåa - caã ba cuâng beá tñ, yïëu úát vaâ dïî gêîy.

Noá laâ àûáa treã thêåt dïî thûúng. Vûâa têåp ài noá vûâa vûâa reo lïn êìm ô nhû àang thñch thuá chúi möåt troâ chúi hêëp dêîn. Luác ngaä noá khöng khoác maâ coân toeát miïång cûúâi, mùæt múã to long lanh, àöi maá àoã höìng vò mïåt.

THAÁI BAÁ TÊN 26

Nhûäng luác êëy böë noá thûúâng ngoaãnh ài núi khaác, kñn àaáo lau nûúác mùæt. Coân baâ noá thò noái:

- UÁi chaâ, beá Xoan cuãa baâ ngoan nhó, lúán lïn thïë naâo baâ cuäng cho theo böë bay tñt trïn trúâi kia kòa.

Beá Xoan dêìn dêìn lúán lïn thaânh caái Xoan. Treã con thêåt choáng lúán. Möîi nùm böë noá gûãi vïì möåt àöi naång múái. Àïën tuöíi ài hoåc noá àaä coá saáu àöi naång bùçng nhûåa coá maâu khaác nhau. Baâ noá dûång trong goác nhaâ, caái sau lúán hún caái trûúác, nhû möåt böå sûu têåp nho nhoã. Böå sûu têåp nhûäng àöi naång bùçng nhûåa.

Cuäng may maâ trûúâng chó caách laâng möåt caánh àöìng. Nhûng haâng ngaây noá phaãi dêåy chöëng naång ài tûâ rêët súám, àïí àöå khoaãng möåt giúâ sau luä treã cuâng laâng, cuâng lúáp öìn ô chaåy vûúåt qua nhû möåt cún löëc. Cuäng coá höm ai àoá tiïån àûúâng, bïë noá ài, bïë caã ngûúâi lêîn naång.

Àöi lêìn vïì quï, töi cuäng tûâng bïë noá nhû vêåy. Doåc àûúâng töi hoãi chuyïån naây chuyïån noå, nhûng thûúâng noá im lùång, hoùåc traã lúâi khöng haâo hûáng lùæm, duâ töi biïët noá thñch töi vò thónh thoaãng töi vêîn mang tûâ Haâ Nöåi vïì cho noá nhûäng cuöën saách àêìy hònh veä tuyïåt àeåp.

Trong têm höìn thú ngêy cuãa noá àaä xuêët hiïån nhûäng gúån mêy buöìn mùåc caãm.

Sûå thay àöíi àoá bùæt àêìu tûâ ngaây àêìu tiïn túái trûúâng. Vöën quen ngöìi möåt chöî vúái baâ suöët ngaây, höm êëy noá hïët sûác ngaåc nhiïn khi thêëy úã trûúâng chuáng baån cûúâi noái, chaåy nhaãy nhiïìu àïën thïë. Vaâ cuâng vúái sûå phaát hiïån êëy, noá caâng yá thûác sêu sùæc hún vïì khuyïët têåt cuãa mònh. Möåt caãm giaác lo súå mú höì böîng xêm chiïëm ngûúâi noá. Noá thêëy nhû caã trûúâng ai cuäng àang nhòn noá, vúái àöi mùæt vûâa thûúng haåi vûâa giïîu cúåt. Cuäng trong ngaây àêìu tiïn êëy, möåt thùçng beá ngöî nghõch àaä chuã yá ngaáng chên laâm noá ngaä. Khöng àau lùæm, nhûng noá khoác maäi, caã àïën khi cö giaáo bùæt cêåu kia àïën àûáng khoanh tay xin löîi, noá vêîn chûa nñn. Tûâ àêëy, noá tòm caách xa laánh moåi ngûúâi. Giúâ ra chúi noá thûúâng tröën vaâo goác vùæng ngöìi im vaâ quan saát. Noá trúã nïn lêìm lò ñt noái: coá khi suöët haâng giúâ liïìn noá chöëng naång thêîn thúâ àûáng nhòn caác baån nhaãy dêy hoùåc chúi loâ coâ.


Dïî chûâng àaä mûúâi nùm nay töi khöng gùåp laåi caái Xoan. Trûúác kia nhaâ noá caånh nhaâ töi, nhûng tûâ ngaây baâ nöåi chïët, noá àûúåc gûãi àïën úã nhaâ möåt öng baác khöng coá con têån cuöëi laâng. Nhûäng lêìn vïì pheáp ngùæn nguãi töi chùèng gùåp noá lêìn naâo. Chùæc noá ñt khi ra àûúâng. Töi chó àûúåc nghe kïí laåi rùçng lúán lïn, noá laâ möåt cö beá xinh àeåp, àùåc biïåt laâ khuön mùåt. "Cûá nhû tranh veä êëy!" ngûúâi ta khaáo nhau vïì noá nhû thïë. ÚÃ quï töi, àoá laâ cêu khen cao nhêët maâ bêët kyâ cö gaái naâo cuäng mong coá àûúåc. Àeåp nhû tranh veä!

- Nhûng maâ noá cuäng khaác thûúâng thïë naâo êëy, - möåt ngûúâi nhêån xeát.

- Khaác nghôa laâ thïë naâo? - töi hoãi.

- Nghôa laâ tñnh khñ noá thêët thûúâng lùæm. Thoùæt buöìn thoùæt vui; coá ngaây khöng múã miïång noái cêu naâo. Ngûúâi àêu maâ bao giúâ cuäng cûá nhû vûâa tûâ trïn trúâi rúi xuöëng...

ÚÃ quï, töi coá möåt tuã saách khaá lúán maâ ngay tûâ nhoã töi àaä coá yá thûác xêy dûång, bùçng àuã moåi caách vaâ moåi giaá. Ngaây rúâi laâng ài xa, töi cho vaâo tuã khoaá laåi cêín thêån vaâ dùån meå töi khöng àûúåc cho ai mûúån. Mêëy nùm qua, laâ ngûúâi ham hiïíu biïët, chùæc caái Xoan tòm àïën naâi nó meå töi, vaâ do thûúng ngûúâi, chùæc baâ cuå khöng núä tûâ chöëi.

Söëng úã möåt vuâng heão laánh nhû quï töi, khöng beâ baån, khöng bao giúâ ài àêu, cöång vúái sûå mùåc caãm bïånh têåt vaâ möåt trñ tûúãng tûúång quaá phaát triïín, dïî hiïíu möåt ngûúâi nhû Caái Xoan àaä bõ nhûäng cuöën saách êëy taác àöång maånh nhû thïë naâo. Coá leä chuáng laâ ngûúâi baån, laâ niïìm an uãi duy nhêët cuãa noá tûâ xûa àïën nay. Khaác nhûäng àûáa treã bònh thûúâng khaác, noá tiïëp nhêån caái thïë giúái saách vúã thú möång, diïåu kò theo caách riïng cuãa mònh, vaâ söëng vúái noá nhiïìu hún vúái cuöåc àúâi coá thûåc xung quanh. Coá leä chñnh sûå khaác biïåt giûäa hai thïë giúái êëy àaä laâm noá thaânh ngûúâi "tûâ trïn trúâi rúi xuöëng" vaâ "traái tñnh traái nïët" nhû ngûúâi ta noái.

Kò nghó pheáp nùm nay, töi vûâa vïì túái nhaâ buöíi chiïìu thò chêåp töëi öng baác Caái Xoan àaä vöåi àïën tòm gùåp.

THAÁI BAÁ TÊN 28

- Töi phaãi nhúâ öng giaáo möåt viïåc, öng giaáo aå, - öng ta vaâo ngay cêu chuyïån. Nhiïìu ngûúâi trong laâng vêîn tiïëp tuåc goåi töi laâ öng giaáo, duâ töi chuyïín sang nghïì khaác àaä hún mûúâi nùm nay.

Röìi bùçng caái gioång oang oang, àûát quaäng vò höìi höåp, öng ta kïí töi nghe sú lûúåc cêu chuyïån vïì Caái Xoan. Öng kïí rùçng mêëy ngaây gêìn àêy Caái Xoan coá nhûäng biïíu hiïån rêët khaác thûúâng. Mùåt noá luác àoã bûâng, luác taái nhúåt, vaâ vöën ñt noái, nay laåi caâng ñt noái hún, nhiïìu luác ngöìi thûâ ngûúâi caã tiïëng àöìng höì. Cûá chiïìu chiïìu noá ra àûáng quanh quêín trûúác ngoä, mùæt luön nhòn vïì phña àûúâng quöëc löå nhû àang ngoáng chúâ ai àoá. Coân töëi àïën thò noá nùçm trùçn troåc maäi khöng nguã, vaâ tuy cöë giûä, nhûng tiïëng thuát thñt khoác vêîn bêåt ra.

- Töi biïët laâ coá chuyïån gò àoá nghiïm troång, cöë gaån hoãi nhûng noá nhêët àõnh khöng chõu noái, - öng baác Caái Xoan kïí tiïëp: - Caã ngaây höm qua noá boã ùn, chó buöng maân nùçm uáp mùåt trïn giûúâng. Baâ nhaâ töi súâ traán baão noáng, thïë laâ töi chaåy ài múâi baác sô. Baác sô traåm y tïë xaä ta daåo naây laâ cö Luyïën, con öng Hûäu xoám dûúái, öng biïët röìi chûá? Vêng, cö Luyïën àïën khaám vaâ hoãi noá àiïìu gò àêëy möåt höìi thêåt lêu, röìi àïën noái riïng vúái töi... Öng biïët cö ta noái gò khöng? Trúâi úi! Caái Xoan àang coá thai! Ba thaáng! Trúâi úi!...

Röìi möåt tay vung lïn cao, möåt tay tûå tuám lêëy ngûåc mònh, öng noái tiïëp:

- Maâ noá múái chó mûúâi saáu tuöíi! Möåt àûáa con nñt! Laåi cuåt möåt chên, anh hiïíu khöng? Noá coân chûa biïët tñ gò, coân ngúâ nghïåch hún caã àûáa treã lïn mûúâi. Thïë maâ khöng ngúâ coá keã àöåc aác àïën thïë, laåi núä quyïën ruä noá... Liïåu töi biïët ùn noái vúái böë noá thïë naâo bêy giúâ? Öng giaáo, öng baão töi phaãi laâm gò bêy giúâ ?

- Cö êëy khöng chõu noái vúái baác tïn ngûúâi àoá aâ ? - töi hoãi.

- Vêng, vêng! Töi tòm àuã caách àïí hoãi nhûng chùèng ùn thua gò. Noá chó khoác... - Öng ta thúã daâi àaánh thûúåt möåt caái röìi haå gioång noái tiïëp, veã cûúng quyïët. - Nhûng töi thò töi nghi cho möåt thùçng, öng giaáo aå. Caách àêy mêëy thaáng coá àoaân caán böå tûâ trïn tónh vïì xaä ta. Laâm gò töi chaã roä, nhûng vïì möåt tuêìn, hoå úã ngay trong nhaâ öng


Xuên chuã nhiïåm húåp taác xaä. Trong àoá coá möåt anh coân treã, khaá àeåp trai vaâ lõch sûå, hònh nhû laâm nghïì baáo chñ, àaâi àiïån gò àoá. Anh ta coá sang nhaâ töi chúi mêëy lêìn, cho Caái Xoan mûúån saách vaâ kïí chuyïån gò àoá nghe coá veã say sûa lùæm... Nhûng khöng leä chñnh hùæn coá thïí laâm caái àiïìu ghï túãm êëy? Maâ vaâo luác naâo, úã àêu? Coá bao giúâ caái Xoan laâm gò maâ chuáng töi khöng biïët àêu?

- Thïë töi coá thïí laâm gò giuáp baác àûúåc?

- Töi cuäng chùèng biïët nûäa. Nhûng öng giaáo laâ ngûúâi coá hoåc, nhiïìu lyá leä, coá thïí öng sang noái chuyïån vúái noá chùng? Öng lûåa lúâi thuyïët phuåc, an uãi röìi maách chuáng töi caách giaãi quyïët thïë naâo cho öín. Hay öng lïn tónh tòm höå töi caái thùçng êëy xem coá àuáng thïë khöng? Con beá àang chúâ gùåp hùæn, vò luác naâo noá cuäng nhòn vïì phña àûúâng quöëc löå! Chùæc hai àûáa coá heån hoâ vúái nhau... Vêng, phaãi laâm möåt caái gò àêëy, laâm gêëp, khöng thò noá seä tòm caách tûå tûã. Gò chûá tñnh noá thò töi biïët. Öng cûáu noá vúái!

Sau khi nghe töi hûáa nhêët àõnh thïë naâo cuäng àïën nhaâ öng vaâ sùén saâng laâm nhûäng gò coá thïí, öng ta ra vïì, veã yïn têm hún àöi chuát.

Àïm höm êëy, ài àûúâng mïåt, töi lïn giûúâng nguã súám, àõnh buång saáng höm sau seä àïën gùåp Caái Xoan. Àang nùçm suy nghô möng lung thò khoaãng mûúâi möåt giúâ böîng coá tiïëng àêåp cûãa maånh. Meå töi ra múã. Öng baác Caái Xoan húát haãi noái khöng ra tiïëng:

- Öng giaáo, öng giaáo úi. Caái Xoan chïët röìi!

Töi vöåi vaä mùåc quêìn aáo röìi ài theo öng. Doåc àûúâng töi biïët thïm rùçng Caái Xoan chûa chïët, maâ àaä àûúåc àûa ài cêëp cûáu bïånh viïån huyïån; rùçng àïm êëy noá àaä uöëng thuöëc sêu tûå tûã, laâ thûá daåo naây trong nhaâ öng bao giúâ cuäng coá sùén, vò àang vò dõp phun trûâ sêu cho luáa. Chùæc noá uöëng nhiïìu, vò khi àûúåc caáng ài viïån, noá trong tònh traång rêët nguy kõch, hoaân toaân mï man bêët tónh.

Saáng höm sau coá tin baáo bïånh viïån vïì rùçng caái Xoan àaä chïët. Ngaây tiïëp laâ lïî chön cêët.

Sûäng súâ vò moåi viïåc xaãy ra quaá nhanh choáng vaâ bi thaãm, töi lùång leä bûúác ài giûäa àaám ngûúâi àang chêåm chaåp ài theo quan taâi

THAÁI BAÁ TÊN 30

beá nhoã, giûäa tiïëng khoác naäo nïì vaâ tiïëng keân tröëng àún àiïåu. Trong àêìu töi lêìn lûúåt hiïån lïn hònh aãnh möåt àûáa beá bõ bom chùåt àûát chên tûâ khi coân àûúåc bïë trïn tay meå, röìi àûáa beá êëy bùæt àêìu têåp ài bùçng möåt chên coân laåi cuãa mònh vúái sûå giuáp àúä cuãa àöi naång nhûåa beá tñ. Cuâng vúái noá, nhûäng àöi naång xinh àeåp, coá maâu sùåc súä êëy cuäng lúán dêìn lïn, àïí cuöëi cuâng àûúåc xïëp thaânh möåt daäy theo thûá tûå nhû möåt böå sûu têåp àöåc àaáo.

Röìi töi nghô túái keã àaä giïët noái. Coá thïí àoá laâ tay thanh niïn tûâ tónh vïì maâ öng baác Caái Xoan àaä noái. Cuäng coá thïí laâ ngûúâi khaác, möåt ngûúâi naâo àêëy trong söë nhûäng ngûúâi vêîn gùåp vaâ chaâo hoãi nhau haâng ngaây úã caái laâng nhoã beá naây. Nhûng ai? Ai àaä núä laâm haåi möåt àûáa beá töåi nghiïåp nhû noá? Bêët chúåt töi böîng caãm thêëy àau nhoái trong tim, àau vò nghô rùçng caái aác khöng bõ trûâng phaåt àang úã àêu àoá kïì ngay bïn ta, dûúái trùm ngaân mùåt naå khaác nhau. Caái aác êëy sùén saâng têën cöng bêët cûá luác naâo maâ ta phaãi àaânh bêët lûåc.

Haâ Nöåi, 1987


CÊÌU VÖÌNG

Luác êëy àaä xïë chiïìu. Möåt cún giöng ngùæn vûâa êåp qua, mùåt àêët vaâ khöng khñ coân êím muâi maát laånh. Àang trïn àûúâng tûâ laâng Xuên Tònh vïì nhaâ, àïën giïëng nûúác ùn úã caách àöìng Chuâa., laäo Nhêët Lúån böîng caãm thêëy mònh àûúåc chiïëu saáng àöåt ngöåt. Laäo àûáng laåi, ngú ngaác nhòn quanh. Trong thûá aánh saáng kò laå àoá, laäo nhòn thêëy nhûäng gioåt nûúác li ti àang nhaãy muáa, vaâ kò laå hún nûäa, chuáng coá maâu, àuã caã xanh, àoã, vaâng vaâ tñm. Àïí kiïím tra laåi caãm giaác cuãa mònh, laäo xoeâ hai tay trûúác mùåt. Caã hai baân tay nhùn nheo, xaåm àen vò caáu bêín cuãa laäo cuäng coá maâu nhû vêåy. Vö cuâng ngaåc nhiïn, laäo ngûúác nhòn lïn cao vaâ chúåt thêëy möåt hònh cung khöíng löì nûãa xanh nûãa àoã. Möåt àêìu cuãa hònh cung àoá cùæm xuöëng àuáng moãm nuái coá ngöi àïìn thúâ An Dûúng Vûúng. Noá vûún lïn cao, vûúåt qua hai xaä Diïîn Trung vaâ Diïîn An, vûúåt qua caã caái laâng Xuên Nho cuãa laäo, röìi cuöëi cuâng cùæm àêìu coân laåi xuöëng...

Öi, bêy giúâ thò laäo hiïíu - Cêìu Vöìng! Cêìu Vöìng rúi àuáng vaâo ngûúâi laäo, möåt laäo giaâ khöën khöí! Laäo Nhêët Lúån!

Laäo nùm nay àaä ngoaâi baãy mûúi, bõ bïånh hen xuyïîn nùång. Khuön mùåt laäo beá choùæt vaâ àêìy nhûäng vïët nhùn chùçng chõt. Laäo söëng möåt mònh, khöng vúå con, khöng caã ngûúâi thên thñch. Suöët àúâi, hay ñt ra cuäng hai, ba mûúi nùm nay, laäo söëng bùçng möåt nghïì duy nhêët vaâ cuäng khaá àöåc àaáo, laâ nuöi lúån àûåc cho thuï giöëng. Caái tïn Lúån àûúåc gùæn cho laäo cuäng vò thïë. Laäo laâ ngûúâi tñnh khñ laå luâng, àùåc biïåt rêët mï tñn, coá thïí noái laâ möå àaåo, tuy laäo khöng hïì theo möåt thûá tön giaáo naâo. Trong nhaâ laäo, - nïëu coá thïí goåi tuáp lïìu laäo úã laâ nhaâ - khöng coá caã möåt goác nhoã àïí laâm caác cöng viïåc thúâ

THAÁI BAÁ TÊN 32

cuáng. êëy thïë maâ bûäa ùn naâo, trûúác khi cêìm àuäa laäo cuäng chùæp tay vaái ba caái röìi lêím bêím àoåc vaâi cêu gò àoá khöng ai hiïíu. Laäo ùn mùåc löi thöi lïëch thïëch, söëng hïët sûác kham khöí. Àûúåc caái laäo vö lo, hiïìn laânh. Ai cûúâi chï laäo ngheâo khöí hay àõnh baây baão àiïìu gò, laäo thûúâng noái caái cêu laäo yïu thñch: "Khöng sao, àúâi ngûúâi ùn nhau úã caái hêåu. Caái hêåu cuãa töi khaá lùæm, röìi moåi ngûúâi seä biïët".

Nghïì nuöi lúån àûåc cho thuï giöëng thoaåt nhòn tûúãng nhaân röîi, dïî sinh lúåi, nhûng thûåc ra vêët vaã vaâ phûác taåp lùæm. Hònh nhû úã àêy coá möåt loaåi bñ quyïët naâo àoá chó mònh laäo biïët, nïn bao nùm nay coá thïí noái laäo laâ ngûúâi chiïëm àöåc quyïìn nghïì naây khöng nhûäng trong xaä mònh, maâ coân caã möåt vaâi xaä lên cêån, duâ khöng ñt ngûúâi tûâng quyïët têm söëng chïët caånh tranh vúái laäo.

Tuy nhiïn, àöåc quyïìn möåt nghïì nhû thïë cuäng chùèng lêëy gò laâm vinh quang, nhêët laâ vúái laäo, möåt ngûúâi khöng vúå. Vò noá maâ laäo thûúâng bõ àem laâm troâ chïë giïîu. Vöën dô hiïìn laânh, laäo chó cûúâi vaâ boã ngoaâi tai têët caã nhûäng lúâi àuâa, chêm choåc cuãa ngûúâi khaác. Laäo chùèng caáu giêån ai bao giúâ, hoaå chùng chó vúái chñnh con lúån àûåc cuãa laäo. Laäo chùm bùém noá, lo cho noá ùn, tùæm rûãa saåch seä, vaâ àiïìu quan troång hún laâ söëng dûåa vaâo noá. êëy thïë maâ thêåt laå, laäo vêîn caãm thêëy coá caái gò àêëy vûâa cùm gheát, vûâa khinh bó àöëi vúái noá, nhêët laâ nhûäng ngaây laäo dêîn noá hùm húã ài laâm caái viïåc maâ laäo vêîn goåi laâ "àï tiïån" kia. Laäo luön goåi noá laâ "thùçng àïíu".

Vaâo nhûäng ngaây êëy, tûâ saáng súám "thùçng àïíu" àûúåc ùn theo chïë àöå àùåc biïåt. Röìi laäo vaâ "thùçng àïíu" ra ài. "Thùçng àïíu" ài trûúác. Noá laâ möåt con lúån cao vaâ daâi, höng hoáp, löng àen vaâ cûáng. Noá bûúác ài chêåm chaåp, àöi mùæt huâm huåp nhòn xuöëng àêët nhû tòm kiïëm caái gò. Hoân daái to, thoäng, luön àêåp bïn naây bïn kia theo nhõp bûúác chên. Laäo Nhêët ài theo sau, tay cêìm chiïëc gêåy daâi maâu àen nhùén boáng. Chöëc chöëc laäo laåi vö cúá mùæng con lúån vaâ thùèng tay nïån xuöëng lûng noá nhûäng cuá khaá àau. Nhûng vöën quen vúái sûå bêët cöng cuãa chuã, noá nhêîn nhuåc chõu àûång, chó khe kheä kïu vaâi tiïëng uåt õt, röìi laåi àuãng àónh ài tiïëp...

Tuy múái ba nùm tuöíi, nhûng vúái daáng dêëp nùång nïì, vúái nhûäng nïëp nhùn sêu trïn mùåt vaâ àöi maá xïå theo kiïíu lúån, tröng noá cuäng giaâ nua chùèng keám gò chuã noá.


Nhûäng trûa heâ nùæng gùæt hay nhûäng chiïìu àöng êm u, thêåt khoá maâ khöng nghô túái möåt caái gò àêëy buöìn baä, chua xoát khi nhòn laäo Nhêët vaâ con lúån cuãa laäo ài bïn nhau trïn nhûäng con àûúâng göì ghïì, heo huát nöëi liïìn laâng naây vúái laâng kia.

Xûa nay chùèng biïët öëm àau laâ gò", khöng hiïíu sao muâa àöng naây laäo Nhêët thêëy sûác khoeã mònh yïëu suát hùèn, àùåc biïåt laâ hai tuêìn qua. Toaân thên laäo àau êm ó. Laäo coá caãm giaác nhû caác khúáp xûúng bõ thaáo rúâi ra, möîi lêìn trúã lûng laåi kïu lïn rùng rùæc. Laäo nùçm àùæp chùn tuâm hum trïn giûúâng, möåt ngaây chó dêåy hai lêìn àïí nêëu ùn cho lúån vaâ nhên thïí cho caã laäo. Àïm laäo nùçm trùçn troåc maäi, vaâ luác thiïëp ài thûúâng mú nhûäng giêëc mú rêët kò dõ. Luác thò laäo thêëy àûúåc möåt öng tiïn naâo àoá àûa lïn trúâi bùçng chiïëc xe do ba con röìng phun lûãa keáo. Chiïëc xe lûúát nhanh qua nhûäng àaám mêy xöëp nheå àuã caác maâu sùåc súä. Quêìn aáo laäo cuäng àûúåc dïåt bùçng nhûäng súåi vaâng baåc lêëp laánh vaâ àñnh àêìy ngoåc. Laäo ngöìi trïn xe, höìng haâo vaâ àeåp àeä chùèng keám gò öng tiïn bïn caånh. Àang ngêy ngêët vò sung sûúáng thò böîng coá caái gò coå coå vaâo chên. Laäo cuái xuöëng nhòn vaâ thêët voång khi nhêån thêëy àoá laâ con lúån xêëu xñ cuãa laäo. Con lúån haá caái moäm bêín thóu cuãa noá cùæn vaâo öëng quêìn laäo keáo luâi trúã laåi. Coân laäo thò cöë nñu giûä möåt caách bêët lûåc, cho àïën khi cuöëi cuâng bõ keáo tuöåt khoãi xe vaâ rúi tñt tûâ trïn cao xuöëng àêët.

Coá luác laäo mú thêëy laäo coá vúå, nhûng röìi nhòn kô hoaá ra vúå laäo laåi vêîn laâ con lúån khöën kiïëp êëy. Sau nhûäng giêëc mú nhû thïë, laäo rêët buöìn. Hún bêët cûá luác naâo, bêy giúâ laäo múái nhêån roä hïët sûå cö àún, bêët lûåc cuãa mònh. yá nghô vïì möåt caái chïët laånh leäo, khöng ngûúâi vuöët mùæt, khöng tiïëng khoác ngêåm nguâi, ngaây caâng aám aãnh laäo. Suöët àúâi mònh, laäo söëng lûúng thiïån, chõu bao nhiïu àau àúán, vêët vaã, khöng leä khi chïët coân phaãi chõu thïm möåt sûå nhuåc nhaä nhû thïë? Vaâ khöng leä têët caã moåi hi voång vïì caái hêåu töët àeåp cuãa cuöåc àúâi maâ laäo luön tûå an uãi mònh vaâ khoe vúái ngûúâi khaác, cuöëi cuâng chó laâ nhûäng hi voång haäo khöng bao giúâ àaåt àûúåc?...

Mêëy ngaây nay trúâi àaä bùæt àêìu êëm laåi. Ngoaâi sên nùæng vaâng rûåc rúä. Tuy coân yïëu vaâ mïåt, saáng nay laäo Nhêët vêîn rúâi khoãi giûúâng ra thïìm ngöìi sûúãi nùæng suöët caã buöíi saáng. Buöíi chiïìu laäo

THAÁI BAÁ TÊN 34

quyïët àõnh "ài laâm", tûác laâ dêîn lúån lïn laâng Xuên Tònh, theo yïu cêìu cuãa baâ Ba, möåt ngûúâi baån cuä vaâ cuäng laâ khaách haâng thûúâng xuyïn cuãa laäo.

Àïën núi, nhû thûúâng lïå, laäo cho "thùçng àïíu" vaâo chuöìng laâm caái viïåc "àï tiïån" cuãa noá, coân laäo thò àuãng àónh bûúác vaâo nhaâ, núi baâ Ba àang ngöìi àúåi laäo trïn chiïëc choäng tre vúái hai baát nûúác cheâ xanh múái nêëu vaâ möåt cúi trêìu.

- Daåo naây öng öëm àêëy aâ? - baâ Ba hoãi, thay cho lúâi chaâo.

- ÛÂ, cuäng sú sú thöi, - laäo àaáp, vêîn theo kiïíu nhaát gûâng nhû moåi khi, röìi àúä lêëy baát nûúác baâ Ba àûa cho, uöëng möåt húi hïët saåch.

Tiïëp àïën hai ngûúâi cuâng im lùång.

Chuã nhaâ laâ möåt baâ giaâ nhoã nhùæn, toác àaä baåc gêìn hïët, quêìn aáo saåch seä, chiïëc miïång moám bao giúâ cuäng nhai trêìu. Trûúác baâ laâm nghïì buön vùåt, haâng ngaây gaánh àöi thuáng xuöëng chúå Höm baán dùm ba thûá àöì haâng xeán. Àöå mûúâi nùm gêìn àêy do sûác yïëu, baâ chuyïín sang nuöi lúån naái vaâ boã cöng chùm chuát caái vûúân. Cuäng nhû laäo Nhêët, baâ söëng àöåc thên, khöng con caái, khöng hoå haâng thên thñch, vaâ cuäng laâ dên nguå cû, coá àiïìu baâ tûâ Quyânh Lûu vaâo, coân laäo thò tûâ Yïn Thaânh xuöëng. Nghe noái ngaây xûa coá thúâi hai ngûúâi àaä tûâng mï ghï gúám, khöng hiïíu sao chuyïån khöng thaânh. Tûâ àoá àïën nay hai ngûúâi vêîn coá caãm tònh àùåc biïåt vúái nhau, tuy khöng ai àïí löå ra, nhêët laâ laäo Nhêët. Taåi sao trong suöët chûâng êëy nùm hoå khöng nghô àïën chuyïån quay laåi vúái nhau, thaânh vúå thaânh chöìng nhû nhûäng ngûúâi khaác, ñt ra àïí nûúng tûåa nhau nhûäng luác giaâ yïëu thïë naây? Àêëy laâ möåt àiïìu bñ êín khöng ai hiïíu, ngoaâi hoå.

- Vûâa röìi baâ àeã àûúåc mêëy con? - Laäo hoãi.

Baâ Ba ngûâng nhai trêìu, lêëy böå nghiïm khùæc àaáp:

- Khöng phaãi töi, maâ laâ con naái nhaâ töi. Mûúâi con. Öng laåi àõnh choåc töi àêëy aâ?


Laäo cûúâi:

- Thò töi hoãi laâ hoãi vïì con lúån àêëy chûá? Baâ xem giöëng cuãa töi coá töët khöng?

Chuã nhaâ laåi nhñu maây nhòn öng, nhûng khöng noái gò. Möåt luác sau baâ múái lïn tiïëng:

- Giaâ nhû öng maâ laâm caái nghïì naây, öng khöng thêëy xêëu höí aâ?

- Taåi sao töi phaãi xêëu höí? - laäo Nhêët cao gioång. - Töi xêëu höí thò ai àûa àûåc àïën àêy cho baâ? (chuã nhaâ laåi nhòn khaách caãnh caáo). Noá cuäng laâ möåt caái nghïì bònh thûúâng nhû bao nghïì khaác. Coá àiïìu phaãi quanh nùm vêët vaã vúái noá maâ töi vêîn chùèng kiïëm àûúåc àöìng naâo thûâa. Nhûng khöng sao, àúâi ngûúâi ta ùn nhau úã caái hêåu, maâ caái hêåu cuãa töi thò baâ biïët àêëy...

Hai ngûúâi noái chuyïån thïm möåt luác nûäa, röìi xem chûâng "thùçng àïíu" àaä laâm xong caái viïåc cuãa noái, laäo Nhêët cêìm lêëy chiïëc noán raách, àõnh àûáng dêåy ra vïì.

- Khoan àaä. Sùæp coá giöng àêëy, - baâ Ba noái.

Laäo Nhêët bûúác ra sên, ngûãa mùåt lïn xem. Quaã thïë thêåt: bêìu trúâi múái quang àaäng luác naâo bêy giúâ àaä bõ mêy àen che phuã. Àêu àoá vang lïn nhûäng tiïëng sêëm ngùæn vaâ roân. Möåt vaâi gioåt nûúác to vaâ thûa bùæt àêìu rúi, àïí laåi trïn nïìn àêët êím nhûäng chêëm àen nhû nhûäng àöìng xu.

- Nùm nay giöng súám thêåt, - laäo Nhêët noá khi quay laåi, miïîn cûúäng ngöìi xuöëng giûúâng. Baâ Ba laåi àûa cho laäo möåt baát nûúác. Caã lêìn naây laäo cuäng uöëng möåt húi hïët saåch.

Chûa àêìy hai mûúi phuát sau, laäo Nhêët vaâ con lúån cuãa laäo laåi ài trïn àûúâng laâng. Cún giöng àaä taånh hùèn, tuy trïn trúâi vêîn coân soát laåi vaâi maãnh mêy túi taã àang bay nhanh vïì phña cêìu Buâng. Treo lûãng lú trïn nhûäng ngoån àöìi thêëp cuãa xaä Diïîn Lúåi, mùåt trúâi le loái chiïëu nhûäng tia saáng vaâng, laånh leäo. Con lúån vêîn àuãng àónh ài trûúác. Noá bõ àaánh àau vaâ nhiïìu hún caái mûác àaáng phaãi chõu, nhûng vöën biïët bao giúâ "xong viïåc", noá cuäng bõ chuã àöëi xûã möåt caách bêët cöng vaâ vö lñ nhû thïë, nïn noá vêîn nhêîn nhuåc chõu àûång.

THAÁI BAÁ TÊN 36

*

Àang trïn àûúâng tûâ laâng Xuên Tònh vïì nhaâ, àïën giïëng nûúác ùn úã caách àöìng Chuâa, laäo Nhêët böîng caãm thêëy mònh àûúåc chiïëu saáng àöåt ngöåt. Laäo àûáng laåi, ngú ngaác nhòn quanh. Trong thûá aánh saáng kò laå àoá, laäo nhòn thêëy nhûäng gioåt nûúác li ti àang nhaãy muáa. Kò laå hún, chuáng coá maâu, rêët nhiïìu mêìu. Àïí kiïím tra laåi caãm giaác cuãa mònh, laäo xoeâ hai tay trûúác mùåt, vaâ caã hai baân tay nhùn nheo, xaåm àen vaâ caáu bêín cuãa laäo cuäng coá maâu nhû vêåy. Vö cuâng ngaåc nhiïn, laäo ngûúác nhòn lïn cao vaâ chúåt thêëy möåt hònh cung khöíng löì nûãa xanh nûãa àoã. Möåt àêìu cuãa hònh cung àoá cùæm xuöëng àuáng moãm nuái coá ngöi àïìn thúâ An Dûúng Vûúng. Noá vûún lïn cao, vûúåt qua caã hai xaä Diïîn An vaâ Diïîn Trung, vûúåt qua caã caái laâng Xuên Nho cuãa laäo röìi cuöëi cuâng cùæm àêìu coân laåi xuöëng...

Öi! Bêy giúâ thò laäo hiïíu: Cêìu Vöìng! Cêìu Vöìng rúi àuáng vaâo ngûúâi laäo, laäo Nhêët Lúån, möåt thùçng giaâ khöën khöí!

Coá leä phaãi àïën mêëy phuát laäo àûáng dêåy ngêy ra khöng biïët laâm gò. Bêët chúåt, möåt yá nghô kò laå böîng àïën vúái laäo. Laäo nhanh choáng vûát boã hïët quêìn aáo, vaâ röìi, hoaân toaân trêìn truöìng, nhû möåt ngûúâi àiïn thûåc sûå, laäo bùæt àêìu nhaãy muáa, tùæm taáp trong thûá aánh saáng kò diïåu êëy. Ngûúâi laäo àûúåc chiïëu saáng rûåc rúä, luön àöíi tûâ maây naây sang maâu khaác. Nhûäng gioåt nûúác li ti xanh, àoã, tñm, vaâng baám quanh laäo, taåo thaânh möåt àûúâng viïìn kò aão. Laäo voâ àêìu, xoa tay, xoa chên, kò coå khùæp ngûúâi. Laäo nùçm caã xuöëng mùåt àûúâng lúãm chúãm àaá nhoån vaâ caát nheäo sau cún giöng. Coá luác laäo öm mùåt khoác hu hu, coá luác laäo laåi cûúâi lïn àiïn daåi, miïång khöng ngúát xuyát xoa nhûäng cêu gò àoá vïì Cêìu Vöìng, vïì Trúâi Phêåt vaâ vïì caái hêåu cuãa àúâi laäo.

Àïm höm êëy laäo Nhêët bõ caãm nùång, vaâ höm sau, gêìn trûa, khi baâ Ba àïën tòm laäo àïí traã tiïìn cöng höm trûúác quïn chûa lêëy, baâ thêëy laäo àaä nùçm chïët trïn giûúâng. Baâ cuái xuöëng nheå nhaâng vuöët lïn hai mùæt laäo, duâ hai mùæt laäo àaä nhùæm nhû ngûúâi àang


nguã say. Baâ lùång leä tòm böå quêìn aáo coân saåch, àun nûúác tùæm rûãa röìi thay cho laäo. Laâm xong têët caã nhûäng viïåc êëy, baâ ngöìi xuöëng chiïëc choäng tre vaâ khoác.

Laäo Nhêët nùçm bïn caånh, saåch seä vaâ thanh thaãn. Mùåt laäo höìng haâo, höìng haâo möåt caách khaác thûúâng. Nhûng baâ Ba àaä khöng nhêån thêëy àiïìu êëy. Coá thïí vò baâ àang quaá xuác àöång, cuäng coá thïí baâ nghô àoá chó laâ aánh saáng mùåt trúâi loåt qua chöî döåt trïn maái nhaâ phaãn chiïëu laåi.

Diïîn Chêu - Àaâ Laåt

1985 - 1987

THAÁI BAÁ TÊN 38

CHIÏËN TRANH

Caác baån thûã hònh dung möåt chuyïån nhû sau:

Coá möåt àöi trai gaái yïu nhau, rêët yïu nhau. Cûúái xong àûúåc ñt höm thò chaâng trai lïn àûúâng ra mùåt trêån, àïí laåi ngûúâi vúå treã úã nhaâ, möåt mònh vûâa laâm luång vêët vaã, vûâa moãi moân chúâ àúåi. Maâ naâo chúâ àúåi möåt hai nùm! Khöng, àuáng mûúâi nùm. Vaâ trong suöët mûúâi nùm daâi êëy, cö gaái khöng hïì nhêån àûúåc tin tûác naâo vïì chöìng. Vò sao thò khoá maâ ai biïët àûúåc. Thïë röìi chiïën tranh kïët thuác, chaâng trai trúã vïì, sung sûúáng caãm àöång khi thêëy vúå vêîn chung thuyã. Nhûng àïën khi hai ngûúâi àaä lïn giûúâng nùçm, àùåt möåt tay lïn buång vúå, chaâng trai böîng ngöìi bêåt dêåy:

- Em coá chûãa?

- Vêng.

Im lùång keáo daâi.

- Vúái ai?

- Vúái anh, têët nhiïn, - cö gaái bònh thaãn àaáp. - Coân coá chûãa vúái ai àûúåc nûäa, ngoaâi anh?

Chaâng trai khöng noái gò, lùèng lùång chui ra khoãi maân, mùåc quêìn aáo, röìi àïën ngöìi huát thuöëc bïn baân - möåt giúâ, hai giúâ, cuäng coá thïí lêu hún. Sau àoá, vò caã nhaâ chó coá möåt giûúâng, anh luåc ba lö lêëy têëm vaãi nhûåa traãi xuöëng saân vaâ nùçm xuöëng.

Moåi chuyïån bùæt àêìu tûâ àïm êëy, caái àïm chêëm dûát mûúâi nùm chúâ àúåi, thûúng nhúá cuãa möåt cuöåc chiïën tranh vö cuâng aác liïåt, vaâ


cuäng laâ àïm múã àêìu nhûäng thûã thaách múái, núi con ngûúâi laåi lêìn nûäa phaãi mùåt àöëi mùåt vúái chiïën tranh, loaåi chiïën tranh khöng suáng àaån sau cuöåc chiïën tranh suáng àaån maâ hoå vûâa traãi qua möåt caách thùæng lúåi.

Liïåu lêìn naây, hoå laåi àûáng vûäng, hay seä bõ àaánh guåc? Traã lúâi cêu hoãi naây thêåt khoá, vò nhûäng thûã thaách múái trûúác mùåt àoâi hoãi khöng phaãi sûác chõu àûång ghï gúám vïì gian khöí vaâ thiïëu thöën, maâ laâ möåt caái gò àêëy coân to lúán hún, phûác taåp vaâ tïë nhõ hún: àoá laâ sûå tónh taáo, tònh thûúng vaâ loâng võ tha.

Baån àoåc thên mïën, bûác tranh töi miïu taã trïn khöng phaãi trñch tûâ cuöën saách naâo àoá, cuäng khöng phaãi do töi nghô ra, maâ laâ chuyïån coá thêåt úã laâng töi. Nhên àêy, töi xin pheáp dûâng laåi àïí noái àöi lúâi noá, caái laâng beá nhoã êëy, àïí baån àoåc hiïíu thïm nhûäng gò töi sùæp kïí.

Nhû phêìn lúán caác laâng khaác cuãa miïìn Trung gian khöí, laâng töi ngheâo, vaâ bao àúâi nay liïn tiïëp bõ chaâ xaát, vuâi dêåp búãi bom àaån keã thuâ, búãi haån haán, luä luåt, gioá Laâo vaâ giöng baäo. Coá leä cuäng chñnh vò thïë maâ theo quy luêåt tûå vïå baãn nùng, têm höìn vaâ khuön mùåt nhên hêåu cuãa laâng töi àûúåc giêëu rêët sêu dûúái lúáp voã ngoaâi cùçn khö, xú xaác, caái vêîn laâm e ngaåi khöng ñt caác cû dên tónh khaác, thêåm chñ caã möåt söë ngûúâi vöën sinh ra vaâ lúán lïn ngay trong loâng noá.

Trong thúâi gian chiïën tranh, laâng töi àûúåc goåi laâ laâng tuái bom, nghôa laâ, vò nùçm chñnh giûäa àiïím nöëi caác truåc giao thöng thuyã, böå vaâ àûúâng sùæt, nïn ngoaâi nhûäng trêån àaánh phaá thûúâng xuyïn, noá coân phaãi hûáng chõu söë bom àaån thûâa cuãa maáy bay Myä vûâa àaánh phaá àêu àoá vïì khöng duâng hïët. Thûã nhùæm mùæt vaâi giêy àïí hònh dung möåt phêìn sûå khuãng khiïëp cuãa chiïën tranh, xeát vïì söë ngûúâi chïët, söë nhaâ cûãa bõ san bùçng, söë trai laâng ra ài khöng trúã laåi, chuáng ta seä khöng thïí khöng baâng hoaâng ngaåc nhiïn, vaâ möåt caãm giaác höëi hêån pha lêîn xêëu höí seä xêm chiïëm loâng ta, nhûäng ngûúâi con rúâi laâng ài xa tûâ lêu, caãm giaác rùçng trong suöët nhiïìu nùm chuáng ta àaä quaá vö tû àïí boã qua khöng biïët, hay biïët möåt caách húâi húåt, möåt möåt nöîi àau nhû thïë.

THAÁI BAÁ TÊN 40

ÚÃ laâng töi chiïën tranh kïët thuác àaä mûúâi nùm nay, nhûng chiïën tranh, hay àuáng hún - hêåu quaã cuãa noá - vêîn coân tiïëp tuåc. Möåt baâ laäo nghe tin con hy sinh àaä phaát àiïn, vaâ suöët tûâ nùm 1969 túái nay haâng ngaây baâ ra ngoä ngöìi chúâ con trai, gùåp ai cuäng nñu laåi hoãi thùm tin tûác. Chùæc baâ laäo coân tiïëp tuåc ra ngoä ngöìi chúâ con lêu rêët lêu nûäa, nïëu thaáng trûúác khöng vò caãm laånh maâ chïët. Khoaãng möåt phêìn ba söë nhaâ trong laâng trïn baân thúâ töí tiïn laâ nhûäng khuön mùåt böå àöåi treã mùng, nhûäng ngûúâi chïët ài àïí laåi cuäng chûâng êëy cö gaái muöån chöìng vaâ coá thïí khöng lêëy àûúåc chöìng. Möåt àûáa beá sinh ra àuáng luác giùåc Myä neám bom. Noá bõ chêën thûúng soå naäo vaâ lúán lïn hoaân toaân ngúá ngêín. Cho àïën nay duâ àaä hai mûúi baãy tuöíi, noá vêîn chûa biïët noái. Vên vên vaâ vên vên.

Trúã laåi cêu chuyïån trïn. Nhû àaä noái, noá xêíy ra úã laâng töi, hoaân toaân coá thêåt, vaâ àuáng nhû töi àaä kïí úã phêìn àêìu.

Àöi trai gaái êëy laâ Nam vaâ Xuyïën. Suöët àïm àoá khöng ai noái thïm möåt lúâi naâo, duâ caã hai khöng hïì chúåp mùæt. Saáng höm sau, Nam ài voâng quanh laâng àïí thùm hoãi moåi ngûúâi, nhûng thûåc chêët cöët doâ biïët tin tûác vïì vúå nhûäng nùm anh ài vùæng. Anh ngaåc nhiïn vaâ böëi röëi khi nghe moåi ngûúâi nhêån xeát rêët töët vïì Xuyïën, rùçng cö cêìn cuâ, nïët na vaâ àùåc biïåt nghiïm tuác trong quan hïå.

"Chùæc cö ta kheáo giêëu nïn moåi ngûúâi khöng biïët - Nam nghô thïë. Vïì nhaâ, khöng kòm àûúåc nûäa, anh laåi hoãi vúå, vêîn cêu hoãi cuä:

- Cö chûãa vúái ai?

- Vúái anh. - Vêîn caái gioång nhoã nheå, bònh tônh êëy.

- Vúái töi ? Sao laåi coá thïí vúái töi àûúåc? Cö khinh töi quaá! - Nam giêån dûä quaát to. - Cö thûã giaãi thñch töi nghe naâo?

Xuyïën ngûúác lïn nhòn chöìng, hai mùæt rúm rúám nhû muöën khoác, khuön mùåt cö ûãng àoã vò ngûúång nguâng.

- Naâo, cö noái ài, noái ài!

- Anh Nam, - Xuyïën noái. - Anh àûâng mùæng em nhû thïë. Em van anh... Em yïu anh, bao giúâ cuäng yïu anh, bao giúâ cuäng chung thuyã vúái anh! Giaá anh biïët, duâ chó möåt phêìn thöi, rùçng em phaãi


vêët vaã, àau khöí vaâ lo súå thïë naâo trong suöët mûúâi nùm chúâ anh vûâa qua. Coân vïì viïåc vò sao em coá chûãa thò àún giaãn thöi. Vò trong suöët chûâng êëy nùm, töëi naâo ài nguã em cuäng kï sùén möåt chiïëc göëi cho anh caånh göëi em. Nhiïìu höm saáng dêåy, em thêìm xêëu höí khi nhúá laåi chuyïån anh vaâ em töëi trûúác. Caách àêy khöng lêu, anh cuäng vïì vúái em nhû thïë. Vaâ lêìn naây hònh nhû em caãm thêëy anh gêìn hún, cuå thïí hún. Khi tónh dêåy, em vêîn thêëy em möåt mònh nhû bao lêìn khaác, nhûng em biïët chùæc laâ anh vûâa úã bïn em, thêåm chñ húi êëm cuãa anh coân baám vaâo da thõt em, thêåm chñ chùn coân nhaâu naát...

- Cö phõa ra chuyïån êëy àïí bùæt töi tin, vaâ röìi dêìn dêìn chñnh cö cuäng tin vaâo caái àiïìu nhaãm nhñ êëy chûá gò?

- ÖÌ khöng, anh Nam, anh àûâng noái thïë, oan em. Em khöng hïì...

Nhûng Nam àaä boã ra ngoaâi.

Nhûäng lúâi Xuyïën vûâa noái, thûåc ra, khöng phaãi khöng laâm anh caãm àöång vaâ suy nghô. Anh rêët hiïíu vaâ thöng caãm vúái Xuyïën, vò baãn thên anh trûúác àêy cuäng nhiïìu àïm nùçm mú coá vúå bïn caånh. Nhûng khöng leä vò thïë maâ vúå anh coá chûãa? "Khöng! Khöng thïí nhû thïë àûúåc!" - anh nghô, tuy rêët muöën tin vaâo àiïìu vúå noái. Anh tòm moåi caách baâo chûäa cho cö, thêåm chñ viïån caã caái thuyïët àöìng giao caách caãm maâ gêìn àêy ngûúâi ta hay nhùæc túái, nhûng cuöëi cuâng anh vêîn phaãi àau khöí maâ thûâa nhêån rùçng Xuyïën àaä khöng chung thuyã vúái anh, àaä ùn nùçm vúái möåt ngûúâi àaân öng khaác. Maâ àiïìu êëy thò quaá sûác anh chõu àûång, möåt trúã ngaåi quaá lúán anh khöng thïí vûúåt qua nöíi, thêåm chñ caã khi anh rêët yïu thûúng vúå, trûúác kia cuäng nhû bêy giúâ. Biïët laâm thïë naâo àûúåc, con ngûúâi anh laâ thïë, anh khöng thïí öm möåt ngûúâi àaân baâ, khi ngûúâi êëy àaä tûâng úã trong voâng tay möåt ngûúâi àaân öng khaác.

Hoå, hai vúå chöìng vaâ thùçng beá múái sinh, vêîn úã chung vúái nhau, trong cuâng möåt cùn nhaâ chêåt heåp. Khöng ai nghe hoå to tiïëng vúái nhau lêìn naâo. Chöìng - anh Nam - laâ möåt ngûúâi àaân öng khoeã maånh vaâ chñ thuá. Anh laâm khoeã, khöng nhûäng àuã ùn maâ coân

THAÁI BAÁ TÊN 42

coá thûâa baán cho Nhaâ nûúác. Trong möåt thúâi gian ngùæn, anh sùæm àuã thûá cêìn thiïët cho gia àònh. Tñnh anh hiïìn vaâ ñt noái. Caã vúái vúå, anh cuäng chó noái khi naâo thêåt cêìn thiïët. Ban ngaây anh laâm luön tay, laâm huâng huåc moåi viïåc. Hïët viïåc, anh ngöìi im, thûúâng nhòn trên trên möåt àiïím naâo àoá trûúác mùåt. Vaâ rêët buöìn. Töëi àïën, anh vêîn nguã riïng, têët nhiïn khöng phaãi giûäa saân nhaâ, maâ trïn möåt chiïëc giûúâng nhoã múái mua, àùåt saát cûãa söí. Chõ vúå thò sau khi sinh àeã, vöën nhoã beá, laåi caâng trúã nïn nhoã beá hún, bao giúâ cuäng lùång leä nhû caái boáng. Vúái yá thûác cuãa möåt ngûúâi coá löîi, chõ rêët muöën chiïìu chuöång chöìng, muöën san seã búát nhûäng yá nghôa nùång nïì anh àang chõu àûång, nhûng rêët tiïëc, moåi cöë gùæng cuãa chõ àïìu vö ñch trûúác veã laänh àaåm taân nhêîn cuãa anh, nïn chõ cöë traánh gùåp mùåt vaâ thûúâng ngöìi im úã möåt goác naâo àêëy.

Coân thùçng beá thò thêåt laå, caâng lúán lïn caâng giöëng Nam. Möåt sûå ngêîu nhiïn? Hay lêìn nûäa buöåc phaãi suy nghô vïì lúâi giaãi thñch vö lyá cuãa Xuyïën? Àiïìu naây quaã coá laâm Nam bùn khoùn khöng ñt. Àûác beá thêåt khaáu. Nam hoaân toaân khöng coá aác caãm naâo vúái noá, duâ chñnh noá laâ trúã ngaåi ngùn caách hai vúå chöìng, laâ nguyïn nhên cuãa moåi bêët haånh trong gia àònh. Ngûúåc laåi, anh thûúng noá, nhû thûúng Xuyïën, vúå anh, vaâ anh caãm thêëy thûåc sûå khöí súã khi phaãi giêëu khöng böåc löå tònh caãm àoá. Nhiïìu luác cao hûáng, hoùåc vò vúå bêån, anh coân bïë vaâ giùåt caã taä cho con. Tuy nhiïn, sau nhûäng lêìn àêëu tranh, dùçn vùåt nhû vêîn thûúâng xaãy ra, cuöëi cuâng caái con ngûúâi àõnh kiïën, cöë chêëp trong anh vêîn thùæng, vaâ anh vêîn cûúng quyïët khöng chõu cho thùçng beá mang hoå anh, vêîn bùæt chûäa laåi thaânh "baác" möîi khi noá quen miïång goåi anh bùçng "böë". Nhiïìu àïm nghe vúå öm con khoác úã giûúâng bïn, anh nhûäng muöën laåi gêìn vúå vuöët ve, an uãi cö, muöën laâm àiïìu gò àoá thêåt töët àeåp cho cö, êëy thïë maâ anh vêîn nùçm yïn, trên trên nhòn lïn trêìn nhaâ, hoùåc boã ra ngoaâi san huát thuöëc cho túái têån saáng. Nhûäng luác êëy anh rêët caáu giêån. Anh giêån Xuyïën, giêån àûáa beá, giêån baãn thên anh - nhêët laâ baãn thên anh. Con ngûúâi anh, caái tñnh anh laâ thïë, biïët laâm thïë naâo àûúåc?

Möåt höm, Nam sang nhaâ töi chúi.


- Àûúåc mêëy ngaây vïì thùm quï maâ cûá ngöìi lò úã nhaâ maäi thïë aâ? - Vaâo túái ngoä, anh noái to thay cho lúâi chaâo. - Laåi viïët truyïån?

- Khöng, - töi àaáp. - Múâi anh ngöìi chúi.

Luác naây àûáa beá àaä lúán, biïët chaåy lon ton khùæp laâng, nhûng gia àònh anh thò vêîn nhû cuä. Nghe noái baâ con vaâ chñnh quyïìn àaä nhiïìu lêìn khuyïn anh laâm laânh vúái vúå, nhûng anh khöng nghe. Thïë àêëy, ngûúâi dên laâng töi, töi biïët - rêët chên thaânh vaâ caã tin, nhûng möåt khi coá yá nghô naâo àoá chui vaâo àêìu thò khöng dïî maâ giuä ra nöíi.

- Thïë naâo, anh Nam, vêîn "chiïën tranh" aâ? - töi ûúám hoãi.

Nam khöng àaáp, nhûng neát mùåt buöìn hùèn xuöëng. Maäi möåt luác sau anh múái noái:

- Anh xem, töi coân biïët laâm thïë naâo khaác àûúåc?

- Sao laåi laâm thïë naâo? - töi cao gioång. - Thò "hoaâ bònh" ài! Anh khöng thêëy rùçng anh àang laâm khöí chõ êëy aâ?

- Thïë anh tûúãng töi sung sûúáng lùæm chùæc? - Nam vùån laåi.

- Chñnh vò vêåy maâ cêìn phaãi boã qua cho nhau, vaâ caâng súám caâng töët.

Nam ngöìi im, röìi bêët chúåt nghiïm mùåt hoãi töi:

- Coá àiïìu naây, töi hoãi thêåt anh nheá?

- Vêng, anh cûá hoãi.

- Anh coá tin cö Xuyïën khöng? Vïì chuyïån cö êëy coá chûãa êëy maâ?

- Tin, töi tin, - töi àaáp.

- Vò sao?

- Vò sao thò khöng biïët, nhûng töi tin.

- Coân töi thò khöng! - Anh bêåt àûáng dêåy noái to möåt caách giêån dûä! - Khöng! Khöng bao giúâ!

- Nhûng suy cho cuâng àiïìu êëy khöng quan troång. - Töi cuäng nöíi noáng. - Quan troång laâ cö êëy àaä chúâ anh chûâng êëy nùm! Quan troång laâ cö êëy vêîn yïu anh! Quan troång laâ anh khöng thïí vaâ khöng coá quyïìn àöëi xûã vúái cö êëy nhû thïë!

THAÁI BAÁ TÊN 44

- Anh noái dïî lùæm, anh nhaâ vùn aå. - Nam nhïëch meáp cûúâi vúái veã móa mai khöng che giêëu. - Vúái caác anh, moåi chuyïån thêåt àún giaãn.

Röìi khöng noái thïm möåt lúâi naâo, anh boã ài.

Àêëy, caác baån xem: möåt con ngûúâi àaä mûúâi nùm lùn löån khoái lûãa chiïën trûúâng, coá thïí àaä lêåp nhiïìu chiïën cöng phi thûúâng, àaä vûúåt qua trùm nghòn thûã thaách ghï gúám, êëy thïë maâ bêy giúâ con ngûúâi tûâng traãi àûúåc töi luyïån êëy khöng vûúåt qua nöíi caái trúã ngaåi tûúãng nhû rêët beá kia, àïí chêëm dûát àau khöí cho chñnh baãn thên vaâ cho ngûúâi mònh yïu quñ nhêët. Thêåt bêët cöng, vaâ cuäng thêåt chua xoát! Nhûng caã töi, caã caác baån cûá thûã thuyïët phuåc anh ta ài!

Thaáng hai nùm 1979, khi xaãy ra chiïën tranh úã biïn giúái phña Bùæc, Nam tònh nguyïån gia nhêåp laåi quên àöåi. Vúå anh khöng giûä, chó noái:

- Anh ài, em seä chúâ. Bao lêu em cuäng chúâ...

- Vaâ cö seä tiïëp tuåc àïm àïm mú töi vïì thùm, vaâ coá thïí cö seä laåi coá chûãa? - anh chêm choåc.

- Vêng. - Vúå anh àaáp nhû khöng hïì nhêån thêëy sûå chêm choåc êëy. - Nhûng anh haäy tin bao giúâ em cuäng yïu anh, vaâ nïëu coá chûãa thò cuäng chó vúái anh, möåt mònh anh...

Tûâ êëy àaä hún nhiïìu nùm tröi qua. Cö Xuyïën nay àaä laâ baâ Xuyïën. Baâ giaâ vaâ yïëu hùèn ài möåt caách nhanh choáng. Baâ vêîn moân moãi chúâ chöìng nhû nùm naâo, vaâ vêîn nhû nùm naâo, baâ khöng hïì nhêån àûúåc möåt bûác thû naâo cuãa chöìng, xûa laâ anh, bêy giúâ laâ öng Nam.

Àêy laâ chuyïån riïng cuãa hai ngûúâi, luác àêìu töi khöng coá yá àõnh viïët lïn giêëy, nhûng röìi cên nhùæc kyä nhiïìu mùåt, cuöëi cuâng, bùæt chûúác nhaâ vùn Phaáp Angàrï Möroa trong truyïån "Cuöåc trúã vïì cuãa ngûúâi tuâ", töi viïët vaâ cho àùng baáo chuyïån naây, vúái hy voång moãng manh, rùçng biïët àêu àoåc noá, öng Nam seä nghô laåi. Töi, öng Nam vaâ baâ Xuyïën dêîu sao cuäng laâ ngûúâi cuâng laâng vúái nhau, maâ


àaä laâ ngûúâi cuâng laâng thò, töi nghô, khöng ai coá quyïìn thúâ ú vúái söë phêån cuãa ngûúâi khaác.

Diïîn Chêu - Nha Trang, 1987

THAÁI BAÁ TÊN 46

CÖ ÀÚN

Öng ngöìi trïn ghïë àaá, chòa möåt tay àïí ngûâa vïì phña trûúác.

- Cuác, cuâ cu! - öng kheä goåi. - Naâo, laåi àêy ta cho ùn! Laåi gêìn nûäa, àûâng súå! Naâo! Thêåt roä ngöëc!

Trûúác mùåt öng laâ mêëy con böì cêu, möåt con maâu trùæng, söë coân laåi àïìu maâu xaám vaâ cöí löëm àöëm caác vïët àen. Chuáng múã nhûäng cùåp mùæt to troân nhòn öng, àêìu luön nghiïng ngoá bïn naây bïn kia, chöëc chöëc laåi kïu lïn "guâ guâ", nghe nhû àûúåc phaát ra tûâ sêu trong löìng ngûåc. Chuáng àûáng tûâ xa, chúâ öng neám nhûäng vuån baánh mò khö maâ öng àang giûä trïn tay. Nhûng öng thò laåi muöën chuáng àïën gêìn, gêìn hún nûäa. Öng muöën chuáng àïën àêåu vaâ ùn tûâ loâng tay öng... Luác naây chuáng úã caách öng möåt meát.

Möåt tuêìn trûúác àêy, khoaãng caách laâ ba böën meát hay hún thïë. Nhûäng meát àêìu tiïn àûúåc ruát ngùæn möåt caách dïî daâng, nhûng àïën caái meát cuöëi cuâng naây thò khaác hùèn. Bêìy chim àaä quen öng, àïën mûác möîi saáng, khi öng xuêët hiïån, khöng hiïíu tûâ àêu chuáng àaä bay àïën àêåu trûúác mùåt. Öng neám thûác ùn cho chuáng, höm nhûäng vuån baánh, coá höm cúm thûâa phúi khö hay thoác gaåo. Chuáng möí ùn möåt caách ngon laânh, coá luác möí nhêìm caã vaâo nhûäng viïn soãi nhoã. Chao, öng theâm àûúåc vuöët ve nhûäng con vêåt beá nhoã àaáng yïu naây biïët bao, theâm àûúåc chuáng tûå nguyïån àùåt nhûäng àöi chên maãnh mai lïn tay öng, àïí öng khoan khoaái têån hûúãng caái caãm giaác nhuöìn nhuöåt dïî chõu khi chuáng möí möí vaâo loâng tay. Röìi vûâa lêím


bêím mùæng yïu chuáng vïì töåi tham ùn vaâ khoá baão, öng vûâa chòa tay vïì phña trûúác, nhûng nhûäng con chim bûúáng bónh vêîn khöng chõu ruát ngùæn caái khoaãng caách möåt meát tai haåi kia. Ngay caã con trùæng baåo daån nhêët cuäng vêåy. Öng tiïën lïn bao nhiïu, chuáng luâi xa bêëy nhiïu, kiïn nhêîn chúâ àúåi. Àïí chuáng khoãi thêët voång bay ài, chöëc chöëc öng phaãi tung cho chuáng möåt ñt thûác ùn. Öng biïët chuáng súå öng, khöng tin vaâo loâng töët cuãa öng.

- Thêåt roä ngöëc! Coá ai laâm gò chuáng maây àêu maâ súå! - öng mùæng bêìy chim, röìi laåi döî: - Naâo, laåi àêy! Laåi àêy ta cho ùn naâo!...

Cûá thïë, hïët giúâ naây àïën giúâ khaác, öng giaâ ngöìi trïn ghïë àaá vúái baân tay àïí ngûãa chòa ra phña trûúác nhû möåt ngûúâi xin böë thñ, trong khi thûåc ra öng àang cho, cho maâ khöng àûúåc nhêån.

Vaâo giúâ naây, cöng viïn vùæng ngûúâi. Mùåt trúâi àaä vûúåt lïn trïn khu nhaâ nùm têìng phöë bïn. Àang tiïët thu, nùæng vaâng dïî chõu. Möåt àöi trai gaái dùæt tay nhau ài ngang. Hoå vûâa ài vûâa cûúâi khaá to, laâm àaân chim hoaãng súå bay lïn. Nhûng liïìn sau àoá möåt söë bay trúã laåi, coân söë khaác thò bay ài hùèn! Chùæc vò ùn àaä no, hay vò chaán caái troâ chúi uá tim kia.

Böîng möåt höìi tröëng vang to, baáo hiïåu hïët giúâ cuãa trûúâng tiïíu hoåc gêìn àoá. Öng tung nöët nhûäng vuån baánh coân laåi cho bêìy chim röìi thong thaã àûáng dêåy, àöåi chiïëc muä phúát cuä lïn maái àêìu baåc, sûãa sûãa chiïëc caâ vaåt trïn cöí vaâ chöëng gêåy ài ra phña cöíng. ÚÃ àoá, öng seä gùåp möåt cö beá lúáp möåt khaáu khónh maâ àaä möåt tuêìn nay haâng ngaây öng coá nhiïåm vuå dêîn àïën trûúâng vaâ chúâ hoåc xong laåi àûa vïì nhaâ.

- Öng vêîn chúâ chaáu suöët tûâ saáng túái giúâ úã Cöng viïn àêëy aâ? - Cö beá hoãi khi hai ngûúâi bûúác sang àûúâng phöë àöëi diïån.

- ÛÂ, - öng lú àaäng àaáp, tai lùæng nghe nhûäng tiïëng àöång àïìu àïìu quen thuöåc cuãa phöë phûúâng. Buöíi saáng höm nay trúâi àeåp thêåt. Khöng khñ trong laânh vaâ thoang thoaãng muâi hoa sûäa. Xuyïn qua nhûäng taán laá cêy rêåm, mùåt trúâi àïí laåi trïn heâ phöë nhûäng àöëm troân maâu vaâng chöìng cheáo lïn nhau. Öng thong thaã bûúác ài, thñch

THAÁI BAÁ TÊN 48

thuá goä maånh àêìu gêåy xuöëng àûúâng vaâ cöë tònh dêîm lïn nhûäng chiïëc laâ khö àïí àûúåc nghe tiïëng kïu laåo xaåo dûúái àïë giaây.

- Öng laâm gò úã cöng viïn? - Cö beá hoãi.

- Öng chúi.

- Öng chúi? Chúi möåt mònh aâ?

- ÛÂ, öng ngöìi chúi möåt mònh. Coá gò àêu maâ chaáu phaãi ngaåc nhiïn.

Cö beá im lùång möåt luác nhû suy nghô àiïìu gò, röìi noái:

- Chaáu khöng thñch chúi möåt mònh, chaáu cuäng khöng thñch öng chúi möåt mònh.

Möåt chiïëc xe rûãa àûúâng ài túái. Khaách tûâ giûäa loâng phöë vöåi neá lïn heâ. Nhiïìu ngûúâi lêìu bêìu bûåc mònh hoùåc móm cûúâi vui thñch vò bõ nûúác teá. Chiïëc xe ài qua, àïí laåi mùåt àûúâng ûúát sêîm vúái laân khöng khñ run run àêìy nhûäng chêëm li ti xanh àoã, vaâ muâi hùng hùng dïî chõu nhû muâi cuãa möåt loaåi hoa naâo àêëy ta quïn mêët tïn.

- Öng úi, - cö beá laåi lïn tiïëng, - öng biïët àiïìu naây chûa?

- Biïët gò cú?

- Biïët baâ chaáu nhêån àûúåc àiïån baáo töëi nay böë meå chaáu seä vïì.

- Thêåt thïë aâ? - öng hoãi laåi. Àïën luác naây öng múái thûåc sûå chuá yá túái lúâi cö beá, vaâ vûúåt ra khoãi caái caãm giaác lêng lêng maâ öng àang coá trûúác möåt buöíi saáng àêìu thu àeåp trúâi, vúái nhûäng caãnh vêåt vûâa quen thuöåc vûâa múái laå. Öng àõnh hoãi thïm àiïìu gò nhûng nghô thïë naâo laåi thöi, vaâ lùång leä ài tiïëp.

Nghôa laâ tûâ mai mònh seä chùèng coân àûúåc àûa noá túái trûúâng nûäa, öng thêìm nghô, böîng caãm thêëy buöìn buöìn. Röìi vö cúá öng goä maånh chiïëc gêåy xuöëng àêët.

Àûáa beá naây khöng phaãi chaáu öng, maâ laâ con möåt àöi vúå chöìng diïîn viïn àiïån aãnh treã àang phaãi quay phim úã võnh Haå Long möåt tuêìn. Trong khoaãng thúâi gian àoá àûáa beá àûúåc gûãi àïën úã vúái baâ nöåi, vaâ vò baâ nöåi noái ài laåi khoá khùn nïn öng, vúái tû caách baån cuä cuãa gia àònh, àûúåc yïu cêìu haâng ngaây àûa noá ài hoåc.


Nhaâ öng caách àêëy hai phöë. Öng söëng möåt mònh. Öng söëng möåt mònh tûâ xûa àïën nay, chûa tûâng lêëy vúå lêìn naâo, vaâ têët nhiïn cuäng chûa bao giúâ coá con chaáu. Öng àaä bêíy mûúi tuöíi. Vïì hûu àïën cuöëi nùm nay laâ troân mûúâi nùm. Öng laâ nghïå sô viölöng nöíi tiïëng maâ trong giúái êm nhaåc khöng ai khöng biïët àïën. Töët nghiïåp xuêët sùæc nhaåc viïån Pari, öng vûâa vïì nûúác thò Caách maång buâng nöí. Röìi öng lïn Viïåt Bùæc tham gia khaáng chiïën, têët nhiïn bùçng chiïëc àaân cuãa mònh, chiïëc àaân öng vêîn khoe vúái baån beâ möåt caách tûå haâo laâ do chñnh tay Stradivarius laâm nïn. Hoaâ bònh, öng laâm viïåc úã Àoaân ca muáa Trung ûúng röìi sau àoá laâ Daân nhaåc giao hûúãng Quöëc gia, tûâ ngaây thaânh lêåp cho àïën luác vïì hûu. Öng coá taâi, laåi àûúåc àaâo taåo cú baãn nïn bao giúâ cuäng àûúåc giao chúi beâ viölöng möåt. Trong suöët chûâng êëy nùm úã Daân nhaåc, öng luön dêîn àêìu beâ, luön ngöìi caånh nhaåc trûúãng vaâ möîi lêìn biïíu diïîn xong, nhaåc trûúãng laåi bûúác xuöëng khoãi buåc chó huy àïën bùæt tay öng, coá khi coân tùång caã hoa, nïëu khaán giaã tùång nhiïìu hoa cho nhaåc trûúãng. Nhûäng luác öng cuái chaâo khaán giaã vúái möåt tay laâ chiïëc àaân viölöng boáng loaáng, tay kia laâ boá hoa, mùåc aáo àuöi töm maâu àen boá saát ngûúâi, coá chiïëc nú con bûúám trïn cöí, öng thêëy mònh thêåt haånh phuác, thêåt àeåp, àeåp vaâ cao thûúång nhû thïë giúái êm thanh kyâ diïåu maâ öng vûâa taåo ra. Ngûúâi öng dong doãng, khuön mùåt thanh tuá vúái chiïëc muäi doåc dûâa vaâ böå ria meáp aâ la Fuhrer trûá danh. Thúâi treã öng nöíi tiïëng laâ ngûúâi àeåp trai, lõch sûå vaâ hiïíu biïët röång, laåi xuêët thên tûâ gia àònh giaâu coá, nïn khöng noái cuäng dïî àoaán biïët rùçng öng àûúåc rêët nhiïìu phuå nûä hêm möå. Vò trong daân nhaåc öng chúi beâ viölöng möåt (Premiere Violon) nïn ngûúâi ta thûúâng goåi öng laâ Maestro Premiere, nghôa laâ öng Nhêët, nhêët trong moåi lônh vûåc, caã êm nhaåc lêîn ngoaâi àúâi...

Toám laåi, coá thúâi öng àaä laâ möåt ngûúâi haånh phuác, vúái cuöåc söëng thaânh àaåt, àêìy àuã vaâ vö tû. Chñnh luác naây, hay chñnh xaác hún, suöët thúâi gian gêìn àêy, öng àang nghô vïì caái thúâi àeåp àeä êëy. Öng buöìn rêìu nghô rùçng àaáng ra öng khöng phaãi cö àún nhû bêy giúâ, rùçng öng coá thïí coá àûúåc nhûäng àûáa chaáu xinh àeåp nhû cö beá àang bûúác bïn caånh. Öng coá àuã moåi àiïìu kiïån cêìn thiïët àïí àûúåc

THAÁI BAÁ TÊN 50

hûúãng cuöåc söëng gia àònh haånh phuác nhû ngûúâi khaác. êëy thïë maâ tiïëc thay, luác êëy, vò maãi chaåy theo sûå nghiïåp, vò ngaåi vêët vaã vaâ noái chung vò ñch kyã, öng àaä lêìn lûäa, tröën traánh khöng muöën bûúác vaâo cuöåc söëng êëy. Nhiïìu cö gaái xinh àeåp àaä àïën vúái öng, yïu öng vaâ öng cuäng yïu hoå, yïu möåt caách chên thaânh, nhûng öng khöng bao giúâ cho pheáp nhûäng möëi tònh êëy phaát triïín àïën mûác hön nhên, laâ àiïìu öng rêët súå, àùåc biïåt súå coá con. Öng nhúá höìi coân laâ sinh viïn úã Pari, öng yïu möåt cö gaái Phaáp nhoã nhùæn toác vaâng thêåt dïî thûúng cuâng hoåc möåt lúáp. Àoá laâ möåt möëi tònh àeåp vaâ trong trùæng. Cö gaái kia cuäng rêët yïu öng, vaâ nïëu àûúåc gia àònh cho pheáp, coá leä öng àaä úã laåi nûúác Phaáp àïí cûúái cö ta laâm vúå. Röìi möåt höm caái cö gaái ngûúâi Phaáp êëy sung sûúáng baáo öng möåt tin quan troång laâ cö ta àang coá thai, nhûng öng laåi lo quyánh lïn, tòm àuã moåi caách thuyïët phuåc vaâ doaå dêîm bùæt phaãi phaá thai cho bùçng àûúåc. Cuöëi cuâng röìi cö ta cuäng laâm theo yá öng, nhûng tûâ àoá toã ra khinh bó vaâ khöng coân yïu öng nûäa.

Töët, thöng minh, nhûng öng laâ ngûúâi thiïëu nghõ lûåc vaâ traách nhiïåm, ñt ra laâ trong cuöåc söëng sinh hoaåt. Öng söëng dïî daäi vaâ húi buöng thaã. Öng àïën vúái phuå nûä nhanh choáng nhûng röìi öng xa hoå - hay hoå xa öng - cuäng nhanh choáng nhû thïë. Vêîn laåi nhûäng lúâi van xin doaå dêîm êëy, vêîn nöîi súå cuöëng quñt vaâ nhûäng lo lùæng chaåy choåt êëy, khaác chùng chó úã mûác àöå. ÚÃ Viïåt Nam moåi viïåc tïë nhõ vaâ phûác taåp hún nhiïìu. Khöng ñt khi öng phaãi dúã söëng dúã chïë, suyát àïí chuyïån vúä lúã. May maâ röìi têët caã àïìu tröi qua ïm thêëm. Öng àaä eáp àûúåc caác cö baån cuãa öng ngùn khöng cho nhûäng àûáa con tûúng lai cuãa öng ra àúâi. Coá thïí àoá laâ nhûäng àûáa beá rêët àeåp, rêët thöng minh. Coá thïí lúán lïn chuáng seä laâ nhûäng àûáa con hiïëu thaão nuöi dûúäng öng nhûäng luác giaâ yïëu thïë naây, hoùåc biïët àêu coá thïí chuáng seä trúã thaânh caác bêåc thiïn taâi mang veã vang laåi cho öng vaâ cho àêët nûúác... Thïë maâ öng, öng àaä khöng cho chuáng xuêët hiïån trïn àúâi. Öng àaä giïët chuáng! Vêng, giïët tûâ khi coân trong buång meå... Chuáng, nhûäng àûáa con, möåt phêìn maáu muã cuãa chñnh baãn thên öng!...

Thêåt laâ nhûäng yá nghô khuãng khiïëp. Trûúác kia, öng cuäng mùåc caãm vaâ ñt nhiïìu bõ lûúng têm cùæn rûát, nhûng noái chung öng xem


viïåc öng laâm laâ bònh thûúâng. Thêåm chñ trïn khña caånh naâo àoá coân "mang tñnh nhên àaåo". Bêy giúâ, cuâng vúái tuöíi taác vaâ sûå cö àún, dêìn dêìn öng nhòn nhêån moåi viïåc dûúái möåt goác àöå khaác hùèn, vaâ caâng ngaây öng caâng hay nghô àïën chuáng, cuäng nhû hay nghô túái Trúâi, Phêåt,...

- Thïë laâ mai chaáu khöng ài hoåc vúái öng nûäa aâ?... - öng hoãi.

- Khöng aå, mai meå chaáu dêîn chaáu ài. Mai thûá ba, thûá leã, coân caác thûá chùén böë chaáu dêîn, - cö beá àaáp.

- Chaáu thñch öng hay böë meå dêîn ài hoåc?

Àûáa beá khöng traã lúâi ngay. Noá ngûúác lïn nhòn, doâ xem öng hoãi thïë coá haâm yá gò, röìi vúái caái caách laáu lónh cuãa treã con, noá àaáp:

- Chaáu thñch caã öng, caã böë meå chaáu.

Nhûng öng thûâa biïët noá noái thïë àïí khoãi laâm mêët loâng öng, chûá trong thêm têm noá thñch ài hoåc vúái böë meå noá hún. Bêët giaác öng thúã daâi, chöëng gêåy ài tiïëp. Vaâ nhû àïí xua ài nhûäng yá nghôa nùång nïì, öng thêìm haát giai àiïåu quen thuöåc trong möåt baãn giao hûúãng cuãa Möza maâ öng àaä nhiïìu lêìn biïíu diïîn.

Àûúâng tûâ trûúâng vïì nhaâ chó caách böën nùm daäy phöë, nhûng àïí keáo daâi buöíi àûa tiïîn cuöëi cuâng naây, öng cöë tònh dêîn àûáa beá ài voâng veâo höìi lêu hïët phöë naây àïën phöë khaác. Àïí buâ laåi viïåc phaãi ài xa nhû thïë, öng mua cho noá möåt luác hai que kem söcöla vaâ möåt chiïëc boáng bay hònh con voi, coá àuã caã voâi vaâ böën chên, duy chiïëc àuöi thò phaãi daán bùçng giêëy nhûåa maâu àoã.

Cuöëi cuâng hai öng chaáu cuäng vïì túái nhaâ. Tûâ cöíng, nhòn cö beá chaåy lon ton lïn bêåc thang vúái chiïëc cùåp da maâu vaâng trïn lûng, àöi nú xanh to trïn maái toác vaâ chiïëc aáo bludöng rêët diïån maâu àoã, sùåc súä vaâ nhñ nhaãnh nhû con bûúám, öng àûáng thûâ ngûúâi höìi lêu. Öng coá caãm giaác nhû vûâa àïí tuöåt khoãi tay möåt caái gò àoá àeåp àeä, êëm aáp, möåt haånh phuác beá nhoã maâ suöët caã tuêìn qua ngêîu nhiïn öng àûúåc giao giûä taåm, nay àïën haån phaãi traã laåi.

Möåt tuêìn, hai tuêìn röìi caã thaáng tiïëp theo sau àoá, haâng ngaây öng vêîn àïìu àùån ra ngöìi úã ghïë àaá cöng viïn - àïí sûúãi nùæng, suy

THAÁI BAÁ TÊN 52

nghô vaâ àïí cho chim böì cêu ùn, Cùn phoâng hiïån öng àang söëng quaá röång, thiïëu aánh saáng, vaâ vaâo muâa naây thûúâng rêët laånh. Öng khöng muöën úã nhaâ coân vò möåt leä laâ ngöìi trong phoâng khöng hiïíu sao öng thêëy nhû khoá thúã vò thiïëu khöng khñ, vaâ möåt nöîi súå haäi vö hònh naâo àoá cûá baám lêëy öng, khiïën öng nhiïìu khi phaãi co ruám ngûúâi laåi, hoùåc vöåi nùçm xuöëng giûúâng truâm chùn kñn àêìu. Nhûäng luác êëy öng mònh thêåt cö àún, thêåt bêët haånh. Caã chiïëc àaân viölöng, ngûúâi baån trung thaânh vaâ laâ nguöìn an uãi cuãa öng trong mêëy chuåc nùm liïìn, bêy giúâ cuäng chùèng giuáp àûúåc gò öng. Lêu nay noá vêîn lùång leä treo trïn tûúâng. Lùång leä nhû chuã noá.

Thúâi gian gêìn àêy sûác khoeã öng suy suåp möåt caách nhanh choáng. Ngoaâi caác thûá bïånh cuãa tuöíi giaâ, öng coân mùæc thïm chûáng nhöìi maáu cú tim. Coá öng baån baác sô möåt höm khaám xong, vöî vai öng, àuâa noái: "Caái cú naây thò nïn viïët sùén di chuác trûúác, chûá khöng biïët noá àïën luác naâo àêu, öng aå". Noá tûác laâ caái chïët àöåt ngöåt maâ öng baác sô muöën aám chó.

Ra ngoaâi trúâi, öng thêëy dïî chõu hún nhiïìu, vò duâ sao cuäng àûúåc tiïëp xuác vúái moåi ngûúâi, tuy chó laâ nhûäng ngûúâi xa laå. Coá khöng ñt baån beâ quen thên, nhûng öng chó tòm gùåp hoå vaâo nhûäng luác thêåt cêìn thiïët, vò vúái mùåc caãm cuãa tuöíi giaâ, öng súå sûå coá mùåt cuãa öng seä laâm phiïìn hoå, hay súå phaãi nghe nhûäng lúâi thöng caãm hoùåc khñch lïå vò thûúng haåi. Thaânh ra möîi buöíi saáng, cûá taám giúâ laâ öng àaä ra ngöìi úã Cöng viïn, núi öng nghô phuâ húåp vúái öng nhêët. ÚÃ àêëy coá nùæng, coá cêy xanh, coá hoa, àöng ngûúâi maâ khöng ai biïët öng, vaâ öng coá thïí úã lêu bao lêu tuyâ thñch.

Thûúâng mûúâi möåt giúâ rûúäi, khi tûâ trûúâng hoåc bïn caånh voång laåi tiïëng keãng baáo hïët giúâ, öng àûáng dêåy ài ra khoãi cöng viïn, àïën quaán cúm bònh dên quen thuöåc ùn trûa. Öng tiïëc khöng coân àûúåc àûa cö beá vïì nhaâ nhû trûúác. Bêy giúâ böë meå noá thay phiïn nhau laâm viïåc êëy. Nhiïìu höm öng chúâ sùén hoå àêu àêëy röìi nhû vö tònh gùåp nhau, öng cuâng ài vúái hoå möåt quaäng. Àûáa beá, vêîn àoãm daáng vaâ sùåc súä nhû con buáp bï, möåt bïn nùæm tay öng, bïn kia laâ meå hoùåc böë noá. Nhûäng luác êëy, öng thêëy loâng mònh tûå nhiïn êëm laåi, vaâ


öng laåi coá caái caãm giaác àûúåc mûúån taåm haånh phuác ai àoá trong chöëc laát. Öng cöë tònh bûúác chêåm, ûúän thùèng chiïëc lûng tûâ lêu àaä muöën cong gêåp xuöëng àêët, vaâ khöng phaãi khöng tûå haâo àûa mùæt nhòn khùæp phöë. Öng muöën moåi ngûúâi thêëy öng àuáng luác naây, vúái hai con ngûúâi treã àeåp àang êu yïëm ài bïn öng. Öng muöën moåi ngûúâi nghô hoå laâ con öng, vaâ àûáa beá khaáu khónh kia laâ chaáu öng. Nöåi hay ngoaåi khöng quan troång.

Tuy nhiïn, nhûäng cuöåc gùåp "tònh cúâ" nhû thïë khöng thïí keáo daâi vö têån, nïn thûúâng sau bûäa trûa, nïëu nguã àûúåc, öng chúåp mùæt möåt chöëc, coân khöng thò öng cûá lang thang hïët phöë naây àïën phöë noå. Àïí giïët thúâi gian, öng thûúâng àûáng haâng giúâ liïìn trûúác baãng baáo cöng cöång, àoåc khöng soát muåc naâo caác túâ baáo lúán Trung ûúng vaâ Haâ Nöåi. Nhiïìu höm khöng hiïíu sao öng àoáng böå nghiïm chónh, thay caâ vaåt, àaánh boáng àöi giaây da muäi nhoån röìi xaách àaân ra ài, trõnh troång vaâ höì húãi nhû sùæp biïíu diïîn möåt chûúng trònh quan troång. Ai hoãi ài àêu, öng ngûúång nghõu noái öng àïën nhaâ möåt ngûúâi baån àïí cuâng gheáp beâ pianö. Nhûng thûåc ra khöng phaãi thïë. Öng ài qua trûúác mùåt Nhaâ haát lúán, núi öng ngaây xûa thûúâng àïën vúái tû caách Maestro Premiere, ài qua hai lêìn. Lêìn sau, dûâng laåi trûúác baãng quaãng caáo chûúng trònh, thêëy tïn möåt vúã caãi lûúng reã tiïìn, öng vöåi nhñu maây boã ài. Röìi öng laåi xaách àaân túái cú quan cuä. Caånh àêëy cuäng laâ phoâng têåp cuãa daân nhaåc. Öng muöën vaâo nghe nhûng ngêìn ngaåi khöng daám, chó daám ài ngang qua cöíng, bûúác chêåm laåi àïí nghe nhûäng êm thaânh kyâ diïåu vaâ quen thuöåc àang vang lïn khe kheä phña bïn kia bûác tûúâng. Sau àoá öng raão bûúác ài tiïëp nhû súå bõ ngûúâi quen bùæt gùåp...

*

- Cuác, cuâ cu! - öng kheä goåi. - Naâo, laåi àêy ta cho ùn! Laåi gêìn nûäa, àûâng súå! Naâo, naâo! Thêåt roä ngöëc!

Àaân chim vêîn khöng chõu àïën gêìn öng thïm nûäa. Öng vung cho chuáng möåt nhuám gaåo. Tranh nhau ùn xong, chuáng laåi àûáng

THAÁI BAÁ TÊN 54

nghiïng ngoá nhòn öng, vaâ laåi kiïn nhêîn chúâ àúåi úã caái khoaãng caách maâ chuáng nghô laâ an toaân. Nhûng öng cûá muöën chuáng àïën ùn trïn loâng tay mònh! Öng cuäng kiïn nhêîn khöng keám chuáng, caái kiïn nhêîn cuãa ngûúâi giaâ khi quyïët têm laâm bùçng àûúåc àiïìu gò àoá. Cûá thïë, hïët giúâ naây àïën giúâ khaác, nhû möåt ngûúâi haânh khêët, öng ngöìi yïn vúái baân tay àïí ngûãa, trïn àoá coá nhûäng haåt gaåo nhoã maâu trùæng xinh àeåp. Vaâ trong khi chúâ àaân chim àïën nhêån moán quaâ tûâ loâng tay öng, öng ngaã ngûúâi xuöëng thaânh ghïë, tûâ tûâ nhùæm mùæt. Nùæng êëm vaâ dïî chõu, nhûng trong loâng, öng thêëy thêåt cö àún vaâ laånh leäo. Möåt lêìn nûäa trûúác mùæt öng laåi hiïån lïn têët caã cuöåc àúâi daâi öng àaä söëng, vúái tuöíi treã söi nöíi, böìng böåt, vúái nhûäng thaânh cöng nghïì nghiïåp vaâ nhûäng nùm thaáng tuöíi giaâ bêët haånh. Nhûng duâ cöë traánh khöng nghô túái, xuyïn qua têët caã vêîn laâ hònh aãnh nhûäng àûáa con oan traái cuãa öng maâ öng, laâ böë, öng àaä tòm moåi caách ngùn khöng cho chuáng ra àúâi. Öng àaä nhêîn têm giïët chuáng khi coân trong buång meå...

Möåt buöíi saáng noå, nhû thûúâng lïå, öng laåi ngöìi úã ghïë àaá quen thuöåc trong Cöng viïn. Vêîn nhûäng yá nghô êëy, vêîn baân tay àïí ngûãa vúái nhuám gaåo trùæng, vaâ vêîn nhûäng con chim böì cêu êëy... Coá àiïìu lêìn naây öng ngöìi lêu, rêët lêu, lûng ngaã vaâo thaânh ghïë, coân àêìu thò tûåa vaâo göëc cêy moåc saát bïn caånh. Tiïëng keãng baáo hïët giúâ úã trûúâng hoåc vang lïn tûâ lêu, röìi coâi thaânh phöë baáo mûúâi hai giúâ, röìi mùåt trúâi ngaã sang phña têy, öng vêîn ngöìi yïn khöng nhuác nhñch. Àöå böën giúâ chiïìu, khi möåt öng hoaå sô àang veä caách àêëy khöng xa sinh nghi, ài laåi xem sao thò thêëy öng àaä chïët, tay phaãi vêîn giûä chiïëc muä phúát súân cuä, tay traái buöng thoäng xuöëng meáp ghïë, nhûäng haåt gaåo trùæng rúi vaäi bïn chên öng. Caã luác êëy mêëy con chim böì cêu cuäng khöng daám àïën gêìn nhùåt ùn, maâ chó àûáng tûâ xa nghiïng ngoá nhòn öng möåt caách nghi kyå.

Thêåt laâ möåt luä chim ngöëc nghïëch!

Haâ Nöåi, 1987


CUÖÅC TRÚÃ VÏÌ CUÃA ÀÛÁA CON LÊÌM LÖÎI

1

Haâng nùm, cûá vaâo ngaây möìng baãy thaáng Giïng êm lõch laâ caã laâng D.T nhöån nhõp hùèn lïn. Caái nhöån nhõp êëy coân lan sang nhûäng laâng xaä lên cêån. Vaâo ngaây êëy, tûâ saáng súám, ngûúâi ta ñ úái goåi nhau ài chúå, àïën trûa nhaâ naâo trïn baân thúâ töí tiïn cuäng coá sùén möåt mêm cöî vúái nhûäng que hûúng trêìm nghi nguát khoái. Vaâ trong khi luä treã hoùåc àaám thanh niïn múái lúán vö tû cûúâi noái bïn caånh, nhûäng ngûúâi giaâ àûáng chùæp tay trûúác baân thúâ, cuái àêìu lêìm rêìm cêìu khêën nhûäng àiïìu gò àoá maâ chó mònh hoå biïët. Cuöëi cuâng mêm cöî àûúåc haå xuöëng, möåt lêìn nûäa, trong khi caánh treã ùn uöëng vui veã, nhûäng ngûúâi giaâ - thûúâng ngöìi riïng vúái nhau úã mêm trïn, - vûâa nhêëm nhaáp uöëng rûúåu, vûâa khe kheä nhùæc laåi nhûäng gò àaä xêíy ra vaâo caái ngaây khuãng khiïëp êëy...

Caái khuãng khiïëp êëy laâ ngaây möìng baãy thaáng Giïng êm lõch nùm 1954, nghôa laâ lêu, àaä lêu lùæm röìi, àïën mûác bêy giúâ nhúá laåi, ngûúâi ta khöng khoãi khöng mêu thuêîn vúái nhau vïì caác chi tiïët, thêåm chñ caã nhûäng chi tiïët quan troång. Möîi ngûúâi kïí möåt caách, vaâ têët nhiïn, ai cuäng cho mònh àuáng. Chung quy laåi thò sûå viïåc xêíy ra àaåi khaái thïë naây.

Vaâo àöå nùm giúâ saáng caái ngaây khuãng khiïëp êëy, möåt chiïëc maáy bay khu truåc Phaáp bêët ngúâ tûâ phña biïín bay vaâo, neám möåt loaåt

THAÁI BAÁ TÊN 56

nùm quaã bom xuöëng D.T. luác êëy hùéng coân laâ möåt caái laâng nhoã nhaâ cûãa àûáng saát sñt bïn nhau. Chiïëc maáy bay êëy coân lûúån thïm hai voâng nûäa, vaâ sau möîi voâng lûúån noá laåi chuác xuöëng neám nhûäng loaåt bom daâi vaâ chñnh xaác nhû trûúác. Röìi noá vuát lïn, bay mêët vïì phña biïín.

Sau àêëy laâ möåt nöîi kinh hoaâng thêåt sûå. Laâng D.T nùçm daâi thaânh möåt vïåt, bõ ba lêìn neám bom truáng ngay vaâo ba phêìn àêìu, giûäa vaâ cuöëi, thaânh ra caã laâng, hêìu nhû khöng coân ngöi nhaâ naâo nguyïn ven. Söë ngûúâi chïët thò laåi caâng khuãng khiïëp hún. Vò luác êëy coân súám, hoùåc ngûúâi ta nguã chûa dêåy, hoùåc dêåy röìi nhûng chûa ài àêu ra khoãi laâng. Coá ngûúâi baão chïët hai trùm, coá ngûúâi baão ba, cuäng coá ngûúâi noái nhiïìu hún. Coân viïåc vò sao laâng D.T. bõ neám bom chûá khöng phaãi möåt laâng naâo khaác, maâ laåi möåt caách daä man, mang tñnh huyã diïåt nhû thïë, trong khi suöët möåt thúâi gian daâi trûúác àêëy cuäng nhû sau naây caã caái huyïån Diïîn Chêu röång lúán chûa hïì bõ neám bom lêìn naâo, thò khöng ai hiïíu nöíi, mùåc duâ ngûúâi ta àaä àûa ra nhiïìu giaã thiïët khaác nhau.

Tûâ àêëy haâng nùm cûá àuáng vaâo ngaây möìng baãy thaáng Giïng êm lõch laâ caã laâng D.T. nhaâ naâo cuäng coá giöî. Vaâ keâm theo giöî laâ nhûäng cêu chuyïån röm raã, nhûäng höìi tûúãng àau buöìn, nhûäng tiïëng khoác...

2

Nùm nay vïì D.T dûå "giöî laâng" coân coá thïm möåt ngûúâi. Ngûúâi êëy àaä lêåp tûác thu huát sûå chuá yá cuãa dên laâng. Àoá laâ möåt öng giaâ khoaãng 65 tuöíi, toác baåc trùæng, da deã tröng höìng haâo nhûng hònh nhû khöng àûúåc khoeã lùæm, vò öng àaä phaãi duâng gêåy àïí ài laåi. Öng vïì laâng trûúác ngaây coá giöî hai höm, tûác laâ vaâo ngaây möìng nùm thaáng Giïng. Khöng ai nhêån ra öng, vaâ coá leä öng cuäng chùèng nhêån ra ai quen trong laâng, ñt ra vaâo nhûäng phuát àêìu. Öng noái tïn nhûäng ngûúâi öng muöën gùåp, nhûng ngûúâi ta lùæc àêìu khöng biïët. Öng phaãi tòm hoãi ngûúâi cuâng tuöíi, tûå giúái thiïåu mònh laâ ai, tûâ àêu túái, vên vên, luác êëy ngûúâi ta múái àöìng thanh "öì", "aâ" caã lïn.


Thò ra öng giaâ chñnh laâ dên laâng naây, coá àiïìu öng àaä xa noá hún böën mûúi nùm, vaâ nay, sau böën mûúi nùm daâi êëy, öng múái trúã laåi thùm laâng lêìn àêìu. Khöng phaãi do öng khöng muöën, öng noái, maâ vò öng úã xa, rêët xa, têån bïn nûúác Thuyå Sô hay gò gò êëy úã chêu Êu. Coân nhûäng ngûúâi öng hoãi gùåp thò thuöåc gia àònh möåt àõa chuã lúán ngaây xûa úã vuâng naây. Coá àiïìu bêy giúâ caái gia àònh êëy chùèng coân ai, trûâ baâ Sen, möåt baâ giaâ àún àöåc söëng têån cuöëi laâng.

- Chïët hïët röìi, - ngûúâi ta thúã daâi baão öng. - Chïët vaâo caái ngaây khuãng khiïëp êëy. Bom, maáy bay neám bom... öng biïët chûá? - Röìi nhû àïí an uãi, ngûúâi ta aái ngaåi nhòn öng, noái thïm; - Khöng riïng gò gia àònh nhaâ baác, maâ caã laâng, nhiïìu lùæm...

- Biïët, töi coá nghe noái, - öng giaâ lùång leä lêëy khùn muâi xoa lau lau àöi mùæt hoe àoã vò xuác àöång. - Cuäng vò thïë maâ töi vïì àêy xem thûåc hû thïë naâo. Kinh khuãng quaá, trúâi, kinh khuãng quaá...

Öng giaâ laåi lêëy khùn chêëm chêëm vaâo mùåt. Gioång öng run run. Àöi tay khö vaâ nhùn nheo cuãa öng cuäng run run. Möåt chöëc sau luä treã dêîn öng chöëng gêåy chêåm chaåp ài vïì phña nhaâ baâ Sen.

Àïm höm êëy, dô nhiïn öng vaâ baâ Sen thûác, troâ chuyïån vúái nhau rêët lêu.

- Trúâi, baác aánh, khöng leä baác coân söëng àêëy aâ? - Baâ Sen kïu lïn khi nhêån ra khaách laâ ai. Baâ vaâ öng laâ con chuá con baác vúái nhau, vaâ tuy ñt hún öng mêëy tuöíi, baâ coá veã giaâ vaâ yïëu hún nhiïìu. - Chûâng êëy nùm baác úã àêu? Söëng thïë naâo?

Khöng chúâ traã lúâi, baâ àaä vöåi boã ài lêëy ghïë, muác nûúác. Coân öng giaâ thò vêîn cöë toã ra bònh tônh. Öng thong thaã àûa caã hai tay bï baát nûúác cheâ vöëi nguöåi lïn têån miïång, röìi cuäng thong thaã nhû thïë, öng uöëng tûâng nguåm nhoã cho àïën hïët baát nûúác, trong khi baâ Sen ngöìi àöëi diïån, vûâa toâ moâ quan saát, vûâa kiïn nhêîn chúâ nghe öng noái.

- Baâ biïët röìi àêëy. Nùm böën mûúi, töi ra Haâ Nöåi hoåc. Röìi sang Phaáp. Röìi laåi vïì nûúác, laâm caái thùçng lñnh. Àïën nùm nùm tû thò töi theo ngûúâi Phaáp rúâi Viïåt Nam, sang söëng vúái böë meå töi úã nûúác ngoaâi. ÚÂ, maâ hai cuå chïët àaä lêu röìi, hai mûúi nùm röìi. Coân töi vêîn

THAÁI BAÁ TÊN 58

söëng möåt mònh khöng vúå con, nhûäng tûúãng chùèng thïí bao giúâ thùm laåi quï cuä, êëy thïë maâ töi vêîn lêìn àûúåc vïì. Töi muöën biïët...

- Vêng, - àoaán hiïíu yá öng, baâ Sen vöåi tiïëp lúâi, - ngaây kia laâ giöî laâng röìi. Caã laâng, cêåu aå, - nhûäng hai ba trùm ngûúâi chïët chûá àêu ñt...

- Nhiïìu thïë cú aâ? - Öng AÁnh kheä hoãi.

- Vêng, thêåt khuãng khiïëp! Túâ múâ saáng, baác aå. Möåt chiïëc maáy bay... öi! - Baâ Sen thúã daâi noái, röìi ngöìi im, rúm rúám nûúác mùæt.

- Hai cuå nhaâ cö cuäng chïët lêìn êëy?

- Vêng, caã chöìng vaâ con trai töi nûäa. Möåt quaã bom rúi truáng nhaâ. May maâ töi luác êëy ra vûúân haái rau chuêín bõ laâm cúm saáng nïn múái thoaát.

- Coân gia àònh baác Võ ? (Baác Võ laâ anh trai caã cuãa böë meå öng AÁnh, baâ Sen).

- Cuäng thïë. Coá àiïìu baác gaái bõ thûúng, phaãi nûãa nùm sau múái chïët àûúåc.

- Coân chuá Xuên?

- Chuá Xuên luác êëy khöng úã nhaâ. Chuá êëy tröën ài böå àöåi tûâ hai nùm trûúác, sau naây hy sinh úã Àiïån Biïn.

- Coân laâng xoám?

- Laâng xoám thò baác thêëy àêëy, nhaâ naâo cuäng bõ, khöng ngûúâi naây thò ngûúâi noå. Ngaây kia giöî, röìi baác xem.

Öng AÁnh khöng hoãi thïm gò nûäa. Öng cuái àêìu ngöìi im, hai tay öm maái toác baåc. Ngoaâi sên, trúâi àaä töëi tûâ lêu, vaâ trong aánh saáng àoã nhúâ cuãa chiïëc àeân dêìu maduát, baâ Sen nhòn thêëy úã khoeá mùæt öng coá hai gioåt nûúác lêëp laánh àang möîi luác möåt to dêìn. Baâ cuäng ngöìi im thêîn thúâ, cho àïën luác bêët chúåt vuåt àûáng dêåy vò sûåc nhúá phaãi laâm cúm àaäi khaách.

Àïm êëy hai ngûúâi coân ngöìi noái vúái nhau nhiïìu chuyïån, nhûng nhû àaä heån trûúác, ai cuäng cöë khöng nhùæc túái àïì taâi luác naäy.


Röìi caáo mïåt, öng AÁnh lïn giûúâng nguã. Tûâ buöìng trong, baâ Sen nghe roä tiïëng öng nùçm trùn trúã maäi, cho àïën khi baâ thiïëp ài luác naâo khöng biïët.

Höm sau, tûác laâ ngaây möìng saáu, öng AÁnh nhúâ baâ Sen dêîn ra thùm möå nhûäng ngûúâi bõ bom chïët trong caái ngaây xa xûa êëy. Àïën núi, öng baão baâ ài vïì àïí öng úã laåi möåt mònh. Tuy khöng hiïíu yá öng muöën laâm gò, baâ Sen chùèng hoãi, lùèng lùång ra vïì.

Nghôa àõa Gia Quaán nùçm trïn möåt meá àöìi thoai thoaãi àûúåc bao quanh búãi nhûäng buåi gai coâi coåc thêëp teâ. Möå àûúåc xïëp thaânh tûâng haâng daâi, möîi hoå möåt khu, chiïëc naây dñnh liïìn vúái chiïëc kia nhû möåt luöëng khoai lúán, phña trïn nöíi lïn nhûäng mö àêët nhoã àïí àaánh dêëu tûâng chiïëc. Phêìn bõ mûa xoái, phêìn do trêu boâ xeáo, nhiïìu chiïëc bõ suåt lúã, meáo moá. Àêët cùçn, coã khöng moåc nöíi, khöng boáng cêy, khöng lùng bia, möå chñ. Noái chung quang caãnh khaá tiïu àiïìu vaâ aãm àaåm.

Öng AÁnh thêån troång chöëng gêåy ài àïën trûúác haâng möå ngûúâi thên cuãa öng maâ baâ Sen vûâa chó. Tay cêìm höåp diïm, run run, öng bêåt lûãa chêm mêëy boá hûúng mang theo, cùæm xuöëng àêëy nùm que. Söë coân laåi öng chia àïìu cho têët caã nhûäng haâng möå bïn caånh. Sau àoá, öng choån möåt hoân àaá phùèng, ngöìi xuöëng, thúâ thêîn nhòn möåt àiïím naâo àêëy trûúác mùåt.

Töëi àïën, öng chöëng gêåy ài hïët nhaâ naây sang nhaâ khaác. Àïën àêu öng cuäng gúåi àïí chuã nhaâ noái vïì caái sûå kiïån khuãng khiïëp kia àaä xaãy ra caách àêy mêëy mûúi nùm. Coân öng, öng chó im lùång ngöìi nghe, thónh thoaãng múái thïm àöi lúâi àïí giûä cho cêu chuyïån khoãi bõ ngùæt quaäng.

Ai cuäng aái ngaåi cho öng giaâ sau chûâng êëy nùm xa caách nay trúã laåi quï hûúng, phaãi nghe nhûäng chuyïån buöìn nhû vêåy.

3

Raång saáng ngaây möìng baãy, khi mùåt trúâi chûa lïn vaâ sûúng muâ coân dêìy àùåc, coá möåt baâ gaánh rau caãi xuöëng chúå baán súám. Àïën cêy àa cuåt cuöëi laâng, vò maãi nhòn xuöëng àûúâng àïí traánh nhûäng

THAÁI BAÁ TÊN 60

vuäng nûúác bêín àoång laåi sau cún mûa, baâ böîng thêëy àêìu mònh va phaãi caái gò àêëy khö cûáng.

Baâ ngûúác nhòn lïn, kïu to möåt tiïëng vò ngaåc nhiïn vaâ súå haäi, röìi vûát gaánh, uâ teá chaåy trúã laåi. Chûa àêìy mûúi, mûúâi lùm phuát sau, coá leä phaãi möåt phêìn ba dên laâng D.T. àaä coá mùåt. Moåi ngûúâi àûáng quanh cêy àa cuåt, sûäng súâ nhòn caãnh tûúång trûúác mùåt.

Trïn möåt caânh cêy choaäi ra phña mùåt àûúâng, coá möåt ngûúâi treo cöí chïët, xaác luãng lùèng, möìm haá höëc, àêìu ngoeåo sang möåt bïn, múá toác baåc loaâ xoaâ dñnh bïët vaâo vêìng traán - coá thïí vò möì höi, maâ cuäng coá theã vò sûúng ûúát.

Ngûúâi àoá laâ öng AÁnh. Chiïëc gêåy cuãa öng àïí tûåa göëc cêy. Trïn gêåy laâ chiïëc muä daå vúái möåt túâ giêëy àûúåc gêëp tû cêín thêån, to bùçng loâng baân tay. Theo yïu cêìu cuãa moåi ngûúâi, möåt thanh niïn roán reán laåi gêìn göëc àa, cêìm túâ giêëy lïn, àoåc to:

"Thûa baâ con dên laâng, Chñnh töi laâ ngûúâi laái maáy bay neám bom laâng ta ba mûúi

nùm vïì trûúác. Töi àaä xin cêëp trïn àïí àûúåc laâm àiïìu àoá, vò nghe tin gia àònh töi bõ Cöång Saãn cûúáp hïët ruöång àêët vaâ nhaâ cûãa, chia cho dên ngheâo. Luác êëy töi coân treã vaâ nöng nöíi. Töi theâm khaát traã thuâ, laåi sùén bom àaån trong tay, vaâ thïë laâ töi àaä gêy nïn töåi aác khuãng khiïëp kia, caái maâ tûâ ngaây êëy cho àïën nay khöng àïí lûúng têm töi thanh thaãn möåt phuát naâo. Töi àaä phaåm möåt sai lêìm khöng cûáu vaän nöíi, laâ taách rúâi khaái niïåm "Cöång Saãn" khoãi khaái niïåm quï hûúng laâng nûúác...

Bêy giúâ àaä böën giúâ hai mûúi phuát, nghôa laâ töi coân phaãi chúâ thïm mûúâi phuát nûäa àïí tûå kïët liïîu àúâi mònh. Thûåc ra, töi xem töi àaä chïët vaâo àuáng caâi giúâ phuát êëy caách àêy ba mûúi nùm, khi töi bêëm nuát neám quaã bom àêìu tiïn xuöëng khu laâng àaä sinh vaâ nuöi töi lúán.

Töi chùèng daám xin àûúåc baâ con tha thûá cho töi, möåt àûáa con töåi löîi sau bao nhiïìu nùm lûu laåc, nay trúã vïì quï cuä àïí tûå àïìn töåi. Trong tuái töi hiïån coân ñt tiïìn, nïëu àûúåc, nhúâ baâ con cho thuï ngûúâi chön töi úã nghôa àõa Gia Quaán, caånh nhûäng ngûúâi töi àaä giïët.

Nguyïîn Vùn AÁnh"

T.B.T

Diïîn Chêu - Haâ Nöåi, 1984


ÀUÂA

Nhû trong nhûäng trûúâng húåp tûúng tûå, cêu chuyïån phiïëm cuãa mêëy ngûúâi baån bia cûá nhanh choáng nhaãy tûâ àïì taâi noå sang àïì taâi kia. Luác naây hoå àang kïí cho nhau nghe vïì caác chuyïån àuâa, cuãa mònh vaâ cuãa ngûúâi khaác.

- Mònh coá möåt chuyïån thïë naây, àïí mònh kïí caác cêåu nghe nheá, - möåt ngûúâi traåc böën mûúi, suöët buöíi hêìu nhû chó ngöìi nghe, bêy giúâ múái lïn tiïëng. Röìi öng ta cêìm cöëc bia, tu möåt húi thêåt daâi, khoan khoaái àûa baân tay chuâi meáp, vaâ bùæt àêìu kïí...

Chuyïån xaãy ra àaä lêu, khi mònh múái töët nghiïåp àaåi hoåc vaâ àûúåc phên vïì daåy úã möåt trûúâng phöí thöng taåi thõ trêën N. Höìi êëy trûúâng mònh coá cö giaáo daåy vùn xinh lùæm, tïn laâ Kiïìu Hoa. Kiïìu Hoa hoåc töíng húåp, ra trûúâng sau mònh möåt nùm, tûâng nöíi tiïëng hoa khöi cuãa trûúâng vaâ laâm khöng ñt caác chaâng trai phaãi si mï àau khöí. Coân úã caái trûúâng tónh leã kia cuãa boån mònh thò khoãi noái. Múái xuêët hiïån, Kiïìu Hoa lêåp tûác trúã nïn nöíi bêåt hùèn, thaânh trung têm chuá yá cuãa caã trûúâng. Àiïìu àoá dïî hiïíu vò cö xinh, rêët xinh, laåi vöën dên Haâ Nöåi göëc nïn biïët ùn diïån àuáng möët maâ thanh lõch. Thïm vaâo àoá, Kiïìu Hoa khöng vò thïë maâ àoãng àaãnh, kiïu kò nhû nhiïìu cö gaái xinh àeåp khaác. Cö coân thöng minh, daåy gioãi vaâ chõu khoá hoåc têåp, laåi khiïm töën, dõu daâng nûäa chûá... Thaânh ra, khöng noái caác cêåu cuäng biïët caánh giaáo viïn treã boån mònh àaä chaåy theo Kiïìu Hoa thïë naâo.

Àuáng, têët caã ! Hay ñt ra cuäng gêìn nhû thïë. Mònh noái hêìu nhû vò coá yá trûâ mêëy öng àaä coá vúå con (nhûng chùæc khöng dûãng dûng

THAÁI BAÁ TÊN 62

nïëu àiïìu kiïån cho pheáp), vaâ trûâ mònh. Luác êëy mònh coân quaá vö tû, thñch àuâa nghõch hún yïu àûúng thêåt sûå.

ÊËy thïë maâ thêåt laå, khöng hiïíu sao Kiïìu Hoa chùèng theâm àïí yá túái ai. Trong trûúâng coá nhiïìu cêåu cuäng khaá, nhûng khöng cêåu naâo loåt àûúåc vaâo mùæt naâng. Hay naâng coá ngûúâi yïu úã àêu xa chùng? Boån mònh nghô vaâ leán luát theo doäi têët caã thû tûâ vaâ nhûäng ngûúâi laå àïën thùm Kiïìu Hoa. Khöng phaát hiïån thêëy àiïìu gò khaác thûúâng. Cûá thïë keáo daâi suöët möåt nùm. Caác cêåu nïn nhúá rùçng àöëi vúái caác cö gaái, nhêët laâ nhûäng cö gaái xinh àeåp, möåt nùm laâ quaäng thúâi gian quaá daâi àïí keán choån möåt chaâng trai naâo àêëy. Maâ Kiïìu Hoa thò cûá nhû khöng, dûúâng nhû chùèng quan têm àiïìu êëy. Thoái àúâi, caác cêåu biïët àêëy, nhêët laåi úã tónh leã, anh caâng khaác àúâi, ngûúâi ta caâng toâ moâ muöën biïët, thêåm chñ ghen gheát, caâng dïî trúã thaânh àöëi tûúång cuãa nhûäng viïåc laâm ngu ngöëc vaâ tai haåi maâ chuyïån mònh àang kïí laâ möåt thñ duå.

Möåt höm, sau buöíi hoåp höåi àöìng giaáo viïn thûúâng lïå, baâ hiïåu trûúâng noái bùçng gioång tûå nhiïn vaâ rêët dïî nghe haâng ngaây baâ vêîn noái:

- Cö Kiïìu Hoa hònh nhû àaánh rúi caái naây! Luác naäy vaâo àêy súám, töi nhùåt àûúåc.

Röìi baâ chòa ra möåt túâ giêëy gò àoá. Vò Kiïìu Hoa ngöìi cuöëi phoâng nïn trûúác khi túâ giêëy àïën tay cö, möåt vaâi ngûúâi chuyïìn nhau àaä kõp àoåc noá, vaâ àoåc xong, ai cuäng löå veã ngaåc nhiïn. Coân Kiïìu Hoa thò vûâa liïëc qua nhûäng gò ghi trïn àoá, mùåt cö böîng àoã bûâng, röìi tûâ àoã thaânh taái nhúåt. Cö ngöìi im ngú ngaác möåt phuát röìi vuåt àûáng dêåy, vöåi vaä chaåy vïì phoâng mònh, chùæc phaãi cöë gùæng lùæm múái giûä àûúåc àïí khöng oaâ lïn khoác.

Moåi ngûúâi baân taán söi nöíi. Thò ra àoá laâ túâ giêëy chûáng nhêån cuãa bïånh viïån, ghi roä rùçng cö Kiïìu Hoa àaä àïën khaám úã bïånh viïån X, rùçng cö mùæc bïånh vö sinh do tùæc caái gò àêëy, coá thïí aãnh hûúãng àïën tñnh maång nïëu khöng chuá yá giûä gòn. Cuöëi cuâng laâ cêu kïët luêån, yïu cêìu àûúåc miïîn cho cö Kiïìu Hoa, vò lñ do trïn, khöng phaãi tham gia caác cöng viïåc lao àöång nùång nhoåc. Röìi baác sô kñ tïn vaâ àoáng dêëu.


Vêng, nöåi dung cuãa túâ giêëy kia àuáng laâ nhû thïë. Caác cêåu thêëy noá ngúá ngêín vaâ vö lñ chûá gò? Hùèn vêåy. Chñnh boån mònh luác êëy cuäng khöng thïí naâo nghô khaác. Khöng baác sô, bïånh viïån naâo coá thïí chûáng nhêån möåt àiïìu tûúng tûå. Àêy chùæc do möåt anh chaâng tinh nghõch naâo àoá àuâa vui möåt caách quaá trúán maâ thöi. Thêåt laáo lïëu vaâ ngu xuêín! Thïë maâ caác cêåu biïët khöng, caái àiïìu laáo lïëu vaâ ngu xuêín êëy àûúåc truyïìn ài khùæp núi möåt caách nhanh choáng.

ÚÃ tónh leã, bêët kò möåt tin àöìn nhaãm nhñ naâo cuäng àûúåc lan truyïìn vúái töëc àöå choáng mùåt. Hún nûäa àêy laåi liïn quan àïën cö Kiïìu Hoa nöíi tiïëng, vaâ vïì möåt viïåc quan troång coá tñnh giêåt gên nhû vêåy. Thaânh ra chó mêëy ngaây sau, khöng chó giaáo viïn vaâ hoåc sinh trong trûúâng maâ caã ngûúâi ngoaâi thõ trêën àïìu biïët hïët moåi chuyïån, biïët möåt caách tûúâng têån, vaâ têët nhiïn khöng thïí khöng keâm theo nhûäng chi tiïët múái àûúåc saáng taác thïm, möîi ngûúâi theo caách riïng cuãa mònh. Ngûúâi ta bùæt àêìu gùæn vaâo caái tïn àeåp àeä cuãa cö möåt vaâi tûâ keám vùn hoaá nhûng phaãi thûâa nhêån laâ rêët êën tûúång, nhû Kiïìu Hoa Àiïëc, Kiïìu Hoa Tõt! Caác cö gaái cuâng daåy luön gheá tai nhau thêìm thò àiïìu gò àoá vaâ nhòn cö baån "töåi nghiïåp" cuãa mònh bùçng àöi mùæt aái ngaåi khöng giêëu giïëm. Hoå thûúâng an uãi Kiïìu Hoa bùçng nhûäng cêu àaåi loaåi thïë naây: "Chaâ, caái thùçng naâo àuâa àïíu thêåt", hoùåc: "ÛÂ, àau thêåt, nhûng cûá cho laâ àuáng thïë thò cuäng chùèng quaái gò phaãi buöìn! Caâng àúä lo chöìng con thïm khöí!" Coá ngûúâi coân noái: "Duâ sao, àúåt lao àöång sùæp túái, nïëu cêìn, Kiïìu Hoa cûá yïu cêìu nhaâ trûúâng...", vên vên vaâ vên vên.

Coân thaái àöå cuãa Kiïìu Hoa thò thïë naâo? Àiïìu naây múái thûåc sûå laâm boån mònh ngaåc nhiïn. Sau nhûäng phuát choaáng vaáng ban àêìu, cö nhanh choáng bònh tônh trúã laåi vaâ coá veã nhû hoaân toaân thúâ ú vúái nhûäng gò àang xaãy ra xung quanh. Cö khöng thanh minh, cuäng chùèng cùn vùån ai àaä tung ra túâ giêëy êëy. Roä raâng cö cho nhûäng gò xaãy ra vúái cö laâ möåt troâ ti tiïån àaáng khinh. Cö tûå xem cö cao hún boån mònh, nhûäng ngûúâi cö nghi àaä laâm nïn caái troâ ti tiïån àaáng khinh àoá. Coá àiïìu cö trúã nïn ñt höìn nhiïn hún, ñt giao thiïåp vúái ngûúâi khaác vaâ sau möåt thúâi gian thò tûå taách mònh khoãi caái têåp thïí

THAÁI BAÁ TÊN 64

giaáo viïn treã, vui nhöån àïën mûác ngu ngöëc vaâ nhêîn têm cuãa trûúâng. Sau naây, mònh múái hiïíu Kiïìu Hoa àaä àau khöí vaâ khinh bó boån mònh chûâng naâo!

Têët caã chó vò möåt troâ àuâa ngu ngöëc, caác cêåu aå. Tuy nhiïn, àïën àêy cêu chuyïån chûa chêëm dûát, coá thïí noái múái bùæt àêìu thò àuáng hún. Nhûäng lúâi àöìn khöng hïì giaãm búát chuát naâo, phêìn vò ngûúâi ta muöën thïë, phêìn vò do Kiïìu Hoa im lùång nïn caâng coá cúá àïí tin laâ thêåt. Vaâ cuöëi cuâng, nhû ngûúâi ta vêîn noái, möåt àiïìu giaã döëi àûúåc nhùæc ài nhùæc laåi haâng trùm, haâng nghòn lêìn coá ngaây seä biïën thaânh àiïìu coá thêåt, caã àöëi vúái ngûúâi nghe lêîn ngûúâi noái. Vaâ thïë laâ dêìn dêìn - caác cêåu tin hay khöng thò tuyâ - caái chuyïån vö lñ êëy vïì Kiïìu Hoa, rùçng cö khöng coá khaã nùng sinh àeã, rùçng cö hoãng tùæc caái gò àoá vaâ cêìn phaãi traánh caác cöng viïåc nùång nhoåc àïí baão vïå sûác khoeã, vên vên, àaä khöng coân laâm ai nghi ngúâ gò nûäa. Thêåm chñ mònh nghô hònh nhû caã Kiïìu Hoa cuäng tin àiïìu àoá, vò sau naây, lêìn naâo coá lao àöång, trûúâng cho nghó, cö cuäng chêëp nhêån.

Laåi möåt chuyïån vö lñ nûäa chûá gò? Coá thïí, nhûng quaã àuáng nhû vêåy. Cuöåc àúâi vöën vêîn thïë, nïëu caái gò cuäng xaãy ra àuáng lö gñch, caái lö gñch do chuáng ta phõa ra, thò cuöåc àúâi chùèng coân laâ cuöåc àúâi nûäa, duâ noá ngu ngöëc vaâ àöåc aác. Caác cêåu thûã tûúãng tûúång xem, möåt ngûúâi nhû Kiïìu Hoa, múái ngaây naâo coân àûúåc chuá yá, ngûúäng möåt nhûúâng êëy, vêåy maâ bêy giúâ àaä bõ ngûúâi khaác nhòn dûúái con mùæt khaác hùèn. Khöng möåt chaâng trai naâo tòm àïën cö vúái yá àõnh nghiïm tuác, maâ chó àïí chúi búâi thò Kiïìu Hoa khöng phaãi haång ngûúâi nhû thïë. ÚÃ tónh leã, caác cêåu biïët àêëy, thûúâng khöng coá nhiïìu chaâng rïí àïí choån, coân úã thõ trêën N naây thò coá thïí noái caánh nam giaáo viïn trûúâng mònh laâ tinh hoa nhêët, nhûng boån mònh laåi bõ Kiïìu Hoa khinh bó ra mùåt. Ngûúâi tûâ xa àïën khöng coá, maâ nïëu coá thò chùèng bao lêu cuäng seä boã ài khi àûúåc thöng baáo möåt caách tó mó vïì moåi chuyïån. Suy cho cuâng, ai muöën lêëy möåt ngûúâi khi biïët trûúác ngûúâi êëy "àiïëc", "tõt", nghôa laâ khöng coá khaã nùng taåo ra nhûäng cö beá, cêåu beá muäm môm àïí kïë tuåc doâng doäi cao quyá cuãa mònh, àuáng khöng? Cûá vêåy, möåt nùm, hai nùm röìi nùm nùm tröi qua maâ Kiïìu Hoa vêîn khöng lêëy àûúåc chöìng. Thêåt trúá trïu, Kiïìu


Hoa, cö gaái xinh àeåp, thöng minh, hoa khöi cuãa caã möåt trûúâng àaåi hoåc lúán úã thuã àö, cuöëi cuâng suöët àúâi phaãi úã vêåy möåt mònh, khöng àûúåc hûúãng caái haånh phuác gia àònh maâ cö coá quyïìn àûúåc hûúãng...

- Sao, suöët àúâi? - Möåt ngûúâi ngöìi caånh ngûâng uöëng bia, hoãi.

- Vêng, suöët àúâi, - ngûúâi kïí chuyïån àaáp, röìi sau möåt phuát trêìm ngêm, noái thïm: - Vò cuöåc àúâi cuãa Kiïìu Hoa khöng daâi - cö chïët khi vûâa troân ba mûúi tuöíi.

- Chïët?

- Vêng, chïët. Chïët vò bùng huyïët sau khi sinh... Mònh biïët caác cêåu àang ngaåc nhiïn. Cuäng àuáng thöi. Söë laâ Kiïìu Hoa coá chûãa. Khöng chöìng maâ chûãa múái ngoan... Chaâ, nïëu caác cêåu biïët àiïìu êëy taác àöång àïën trûúâng mònh vaâ thõ trêën N maånh nhû thïë naâo! Cö êëy chùèng hïì giêëu giïëm, coá veã nhû muöën phö trûúng khiïu khñch nûäa laâ khaác, nhûng cö cuäng khöng chõu noái ai laâ böë cuãa àûáa beá. Maäi sau naây, khi Kiïìu Hoa chïët mònh múái hiïíu cö êëy chuã têm laâm thïë àïí traã thuâ àúâi, traã thuâ boån mònh. Caác cêåu biïët àêëy, phuå nûä thêåt khoá hiïíu, Kiïìu Hoa laåi caâng khoá hiïíu hún. Khöng ai biïët cö êëy nghô gò trong àêìu. Möåt ngûúâi thöng minh, cûáng rùæn àïën thïë maâ cuöëi cuâng vêîn khöng chõu nöíi vaâ àaä laâm möåt haânh àöång cûåc àoan, vö nghôa nhû vêåy!

- Thïë röët cuåc ngûúâi ta vêîn khöng biïët keã tung túâ giêëy kia aâ, caái thùçng khöën kiïëp êëy? - möåt ngûúâi hoãi.

- Khöng, nhûng mònh biïët. - Ngûúâi kïí chuyïån ngûâng noái, im lùång höìi lêu. - Thùçng khöën kiïëp êëy chñnh laâ mònh.

Moåi ngûúâi cuâng im lùång. Maäi luác sau ngûúâi kïí chuyïån múái noái tiïëp:

- Xin thïì vúái caác cêåu rùçng mònh khöng phaãi laâ ngûúâi àöåc aác. Mònh chó àuâa. Àuâa möåt tñ cho vui thöi maâ. Mònh coá möåt ngûúâi baâ con laâm baác sô úã bïånh viïån X, núi mònh thûúâng àïën lêëy nhûäng têåp giêëy sùén coá chûä kñ vaâ con dêëu àïí ngöå nhúä muöën nghó ngaây naâo thò àiïìn vaâo àêëy. Möåt höm, khöng hiïíu nghô thïë naâo, tiïån tay mònh viïët caái túâ giêëy tai haåi kia vaâ leán àïí noá trong phoâng giaáo viïn trûúác giúâ hoåp. Têët nhiïn sau àoá mònh rêët höëi hêån. Luác àêìu mònh

THAÁI BAÁ TÊN 66

khöng àuã can àaãm tûå thuá, coân sau, khi sûå viïåc àaä ài quaá xa thò coá noái ra cuäng chùèng giaãi quyïët àûúåc gò. Thïë laâ mònh im, im suöët chûâng êëy nùm, cho àïën höm nay laâ lêìn àêìu mònh thöí löå vúái caác cêåu. Phaãi noái thïm rùçng mònh rêët yïu Kiïìu Hoa. Yïu ngay tûâ luác múái gùåp, sau naây caâng yïu hún, nhûng mònh khöng daám noái ra, trûúác hïët vò xêëu höí vúái lûúng têm, nhû thïí mònh baây ra caái troâ êëy àïí chiïëm àoaåt cö ta. Sau nûäa vò mònh biïët biïët chùæc chùæn Kiïìu Hoa seä khinh bó tûâ chöëi nhû àaä tûâ chöëi bêët kò anh naâo trong boån mònh. Vò sao thò caác cêåu àaä roä...

- Thïë coân àûáa beá? - möåt ngûúâi nûäa hoãi.

- Rêët may àûáa beá coân söëng. Sau khi Kiïìu Hoa chïët, mònh àïën baáo vúái töí chûác rùçng mònh laâ böë cuãa àûáa beá vaâ xin nhêån noá vïì nuöi. Vaâ ngûúâi ta tin dïî daâng nhû khi tin Kiïìu Hoa vö sinh! Tûâ êëy àïën nay noá söëng vúái mònh. Bao giúâ cuäng chó hai böë con vúái nhau nhû caác cêåu thêëy.

- Vaâ suöët àúâi noá seä khöng àûúåc biïët vïì àiïìu bñ mêåt naây cuãa böë meå noá?

- Khöng, nïëu caác cêåu khöng beãm meáp maách laåi vúái noá, têët nhiïn. Maâ thöi, cho mònh thïm cöëc nûäa!

Quaãng Baá, 1985


GAÁNH XIÏËC ÖNG LUÂN

Cêu chuyïån töi sùæp kïí úã àêy xaãy ra àaä lêu, chñnh xaác hún laâ khoaãng giûäa nhûäng nùm böën mûúi. Chuyïån coá thêåt nhûng bõ cùæt vuån thaânh tûâng mêíu rúâi raåc, laåi phên taán nhiïìu núi, nïn töi phaãi mêët khaá nhiïìu cöng ài khùæp möåt söë huyïån cuãa tónh Nghïå An cuä àïí thu lûúåm vaâ chùæp vaá caác mêíu rúâi raåc êëy thaânh möåt cêu chuyïån. Chuyïån vïì gaánh xiïëc öng Luân.

Tïn laâ Luân, nhûng thêåt ra öng khöng luân, chó thêëp, to ngang, cöång thïm daáng àiïåu chêåm chaåp vaâ nghïì nghiïåp àöåc àaáo nïn ngûúâi ta múái goåi nhû thïë.

Öng Luân vaâ gaánh xiïëc mang tïn öng àaä tûâng möåt thúâi rêët nöíi tiïëng úã hai tónh Thanh - Nghïå. Ngaây êëy úã nöng thön chêët phaác vaâ laåc hêåu, caái gò cuäng coá thïí laâm ngûúâi ta ngaåc nhiïn... Nïn dïî hiïíu vò sao caác tiïët muåc xiïëc, duâ laâ cuãa möåt gaánh xiïëc rong, ngay lêåp tûác àûúåc moåi ngûúâi chuá yá. Lúâi àöìn vïì öng Luân vaâ gaánh xiïëc cuãa öng coá nhiïìu vaâ truyïìn ài khùæp núi möåt caách hïët sûác nhanh choáng: rùçng öng coá taâi neám dao gùm phi thûúâng, vaâ bùçng caái biïåt taâi êëy, öng àaä giïët chïët ba baâ vúå (coá ngûúâi noái nùm), rùçng öng coá ö tö riïng ài biïíu diïîn, coá haâng taá ngûúâi giuáp viïåc, coá con choá biïët noái, coá caái höåp sùæt biïët haát, vaâ àùåc biïåt laâ kiïëm àûúåc rêët nhiïìu tiïìn, giaâu coá àïën baåc triïåu, vên vên. Nhûäng lúâi àöìn êëy - nhû phêìn lúán caác lúâi àöìn khaác - trïn thûåc tïë àïìu khöng coá thêåt, trûâ viïåc öng coá taâi neám dao gùm trùm phaát trùm truáng, coá con choá khaá thöng minh vaâ chiïëc maáy haát quay tay oåc aåch vúái möåt chiïëc àôa duy nhêët.

THAÁI BAÁ TÊN 68

Öng Luân xuêët thên laâ möåt nöng dên, chùæc gùåp chuyïån gò àêëy phêîn uêët hoùåc khöng kiïëm nöíi miïëng ùn, nïn boã laâng lïn thaânh phöë. Cûá theo hoaân caãnh maâ xeát thò coá leä öng àaä phaãi nïëm khaá nhiïìu nùm thaáng gian khöí, thûã qua àuã thûá nghïì trûúác khi hoåc àûúåc caái nghïì xiïëc rong àùæc duång. Noái chung ngûúâi ta hêìu nhû khöng biïët rùçng khi vaâo Nghïå vaâ "àõnh cû" hùèn úã àoá, öng àaä laâ chuã cuãa "Gaánh xiïëc öng Luân" göìm öng vaâ hai con trai öng, möåt lúán, möåt beá, chiïëc xe keáo coá khung bõt vaãi chúã mêëy thûá àöì nghïì, xoong chaão vaâ caác thûác ùn uöëng. Con choá vaâ chiïëc maáy haát möåt thúâi gian sau múái xuêët hiïån. Chiïëc xe àûúåc trang trñ loeâ loeåt, böën goác cùæm böën chuâm hoa bùçng löng gaâ nhuöåm maâu xanh àoã. Àêìu xe treo möåt chiïëc chuöng nhoã, vûâa ài vûâa kïu leng keng. Cuâng chiïëc xe êëy, öng ài lang thang hïët núi naây sang núi khaác, trúâi mûa thò nguã trïn xe, nùæng traãi chiïëu nùçm xuöëng àêët vaâ saáng höm sau dêåy laåi ài tiïëp. Thûúâng thò öng Luân ài trûúác keáo xe, thùçng con lúán mûúâi hai tuöíi ài sau àêíy, coân thùçng nhoã bêíy tuöíi àûúåc ngöìi trïn xe, nhûng phaãi vûâa luön tay àaánh tröëng, vûâa chöëc chöëc laåi kïu to. "Xiïëc! Xiïëc àêy! Xiïëc öng Luân àêy!" Khi con choá àûúåc nhêåp höåi thò noá leäo àeäo chaåy theo sau.

Hoå hay biïíu diïîn úã caác baäi chúå vaâ sên laâng, nïëu àûúåc caác nhaâ chûác traách cho pheáp vaâ sau khi àaä göåp cho laâng möåt söë tiïìn, bêy giúâ goåi laâ tiïìn thuï àõa àiïím.

Öng Luân löi tûâ xe ra möåt têëm vaãi daây hònh troân, röång bùçng mêëy chiïëc nong, àûúåc chùæp nöëi tûâ caác maãnh vaãi coá maâu khaác nhau. Nïëu khöng goåi chiïëc tröëng luön phaãi hoaåt àöång thûúâng xuyïn laâ tiïët muåc, thò tiïët muåc àêìu tiïn laâ chiïëc maáy haát. Nhiïåm vuå cuãa noá laâ thu huát khaách xem trûúác khi biïíu diïîn chñnh thûác, vaâ nïëu cêìn, lêëp thúâi gian tröëng giûäa caác tiïët muåc. Thùçng lúán bï noá ra möåt caách long troång, nheå nhaâng vaâ tûâ tûâ nhêëc têëm vaãi phuã maâu àoã trûúác con mùæt toâ moâ chúâ àúåi cuãa moåi ngûúâi. Röìi noá quay tay lïn dêy coát. Möåt chöëc sau, cuâng vúái tiïëng khuâng khuåc laåo xaåo laâ tiïëng möåt baâi haát vui nhöån bùçng tiïëng Phaáp bay ra. Bao giúâ cuäng àuáng nhûäng thuã tuåc êëy, cuäng baâi haát êëy.

Tiïëp àïën laâ phêìn cuãa con choá. Con choá naây chên vaâ moäm àïìu ngùæn, löng daâi maâu xaám , ngûúâi laåi nhoã nïn tröng nhû àûúåc nhöìi


bùçng böng. Cöí noá àeo ruy-bùng xanh, möîi chên àeo möåt chiïëc luåc laåc beá tñ. Ngoaâi nhûäng troâ thöng thûúâng nhû ài bùçng hai chên, nhaâo löån vaâ nhaãy voâng, noá coân biïët laâm caác pheáp tñnh àún giaãn. Àïën caái troâ trñ tuïå naây thò thùçng lúán ra àiïìu khiïín choá thay em, vò àún giaãn laâ em noá chûa biïët tñnh nhêím. Noá yïu cêìu ai àoá trong ngûúâi xem ra àïì baâi, thñ duå: hai cöång hai, nùm trûâ ba hay thêåm chñ mûúâi saáu chia cho böën chùèng haån. Nhêím tñnh trong àêìu xong, noá ra hiïåu cho con choá luác naâo thò suãa, luác naâo thò dûâng laåi. Têët nhiïn cuäng coá luác sai, vaâ ngûúâi xem tûúãng löîi do con choá, nhûng röìi hoå cuäng röång lûúång boã qua, vò trong hoå khöng phaãi ai cuäng biïët laâm caác pheáp tñnh êëy.

Àïën lûúåt thùçng lúán tröí taâi. Möåt luác noá vûâa laâ diïîn viïn coá tñnh chêët töíng húåp, laåi vûâa laâ nhaâ aão thuêåt. Trïn caái voâng troân bùçng vaãi sùåc súä khöng lúán lùæm êëy, noá coá thïí biïíu diïîn rêët nhiïìu troâ, tûâ uöën deão tung hûáng àïën thùng bùçng nhaâo löån. Nhûng àùåc sùæc nhêët vêîn laâ caác troâ aão thuêåt. Trûúác con mùæt ngaåc nhiïn cuãa moåi ngûúâi, noá ung dung huát thuöëc röìi nhaã khoái qua hai löî tai, uöëng xùng phun ra lûãa maâ khöng hïì bõ boãng, hoùåc noá àïí thùçng em troái noá, troái thêåt chùåt khùæp ngûúâi, êëy thïë maâ noá chó ruâng mònh möåt caái laâ caác dêy àïìu söí tung rúi xuöëng àêët. Vên vên vaâ vên vên.

Cuöëi cuâng àïën tiïët muåc àùåc sùæc nhêët vaâ cuäng thûúâng àïí kïët thuác buöíi diïîn - tiïët muåc neám dao gùm cuãa öng Luân.

Öng cho bï ra möåt chiïëc baân, vaâ dûång möåt chiïëc baãng cao trïn àoá. Thùçng nhoã mang àïën möåt chiïëc höåp àûång àêìy dao gùm, nhûäng chiïëc dao nhoã vaâ ngùæn chó àöå nûãa gang, muäi nhoån vaâ rêët sùæc. Öng Luân, cuäng nhû hai con trai öng, mùåc quêìn aáo nhaâ nghïì, nghôa laâ nhûäng böå quêìn aáo sùåc súä öng tûå may, cho laâ phuâ húåp vúái cöng viïåc vaâ tuái tiïìn cuãa mònh.

Àêìu tiïn, thùçng lúán gùæn lïn baãng möåt quaã quyát. Öng Luân àúä lêëy con dao maâ thùçng nhoã àûáng bïn caånh àûa cho, vaâ úã khoaãng caách àöå mûúâi meát, hêìu nhû khöng ngùæm, öng neám möåt nhaát truáng quaã quyát, cùæt noá ra laâm àöi. Ngûúâi xem coân chûa hïët ngaåc nhiïn thò thùçng lúán àaä lêëy phêën gaåch möåt àûúâng cheáo trïn baãng. Öng laåi neám lêìn khaác. Cûá thïë nùm lêìn liïn tiïëp. Vaâ khi thùçng lúán

THAÁI BAÁ TÊN 70

nhöí con dao thûá nùm lïn thò moåi ngûúâi chó thêëy trïn baãng möåt löî cùæm duy nhêët. Tiïëp àïën öng múâi ngûúâi xem veä lïn baãng möåt hònh gò àêëy. Cuäng khöng ngùæm, öng liïn tiïëp cùæm hïët con dao naây àïën con dao khaác theo hònh êëy. Khöng chïåch möåt phaát naâo. Xong, öng ra hiïåu thùçng lúán cho chiïëc maáy haát hoaåt àöång trúã laåi. Möåt luác sau moåi ngûúâi taãn ài trong tiïëng tröëng bò buâm vaâ tiïëng baâi haát Phaáp vui veã.

Öng Luân vaâ gaánh xiïëc cuãa öng söëng ngheâo lùæm. Thúâi êëy moi àûúåc vaâi àöìng xu cuãa anh nöng dên khöng phaãi dïî, phêìn vò hoå keo, phêìn vò hoå chùèng coá gò àïí moi. Baán veá thu tiïìn laâ àiïìu khöng thïí, vò nïëu thïë seä chùèng coá ai àïën xem, thaânh ra àaânh tröng chúâ vaâo loâng töët tûå giaác cuãa ngûúâi àúâi, nghôa laâ cuäng phaãi àïí chiïëc mêm ra xin tiïìn nhû anh xêím muâ àïí muä, duâ öng Luân coá caã möåt gaánh xiïëc hùèn hoi vúái nhûäng tiïët muåc hêëp dêîn vaâ àöåc àaáo nhû vêåy. Thûúâng thò ngaây naâo hoå chó kiïëm àuã ùn ngaây àoá. Maâ àûúåc thïë cuäng àaä laâ may lùæm. Khöng ñt khi trúâi mûa hoùåc hoå bõ xua àuöíi nhû nhûäng ngûúâi haânh khêët thûåc thuå, êëy laâ chûa kïí nhûäng luác öëm àau hay gùåp sûå cöë gò àùåc biïåt.

ÚÃ Àö Lûúng coá möåt ngûúâi kïí rùçng chñnh öng ta möåt höm nhòn thêëy thùçng beá leãn vaâo vûúân moi tröåm khoai lang, öng toám àûúåc. Khi nhêån ra àoá laâ thùçng nhoã gaánh xiïëc öng Luân, öng tha cho ài vaâ khöng giûä laåi nhûäng cuã khoai noá vûâa moi àûúåc.

Thïë thò taåi sao laåi coá lúâi àöìn nhiïìu vaâ dai dùèng rùçng öng kiïëm tiïìn dïî daâng vaâ "giaâu coá àïën baåc triïåu?" Töi àaä cöë tòm hiïíu kô àiïìu àoá, caã viïåc vò sao gaánh xiïëc vùæng mùåt phuå nûä, ñt ra laâ vúå, hoùåc meå nhûäng àûáa beá kia. Cho àïën bêy giúâ, khi viïët nhûäng doâng naây, töi vêîn chûa biïët àûúåc àêu laâ sûå thêåt.

Coá ngûúâi quaã quyïët vúái töi rùçng trûúác àêy öng Luân coá vúå ài theo. Baâ naây thay cho caác hònh veä trïn baãng, àûáng giang tay àïí chöìng neám dao gùm veä hònh theo ngûúâi baâ. Àoá laâ tiïët muåc hïët sûác maåo hiïím vaâ giêåt gên, nhûng cuäng nhúâ thïë maâ thu huát àûúåc nhiïìu khaách hún, vaâ cuâng vúái khaách laâ tiïìn. Tiïëc laâ baâ naây möåt lêìn vö yá lùæc àêìu xua möåt con ruöìi àêåu trïn möi, muäi dao àaä xuyïn qua oác chïët. Tûâ àoá gaánh xiïëc bùæt àêìu sa suát. Coá ngûúâi laåi noái rùçng ngûúâi


bõ öng neám chïët khöng phaãi laâ vúå, maâ laâ thùçng con caã, anh cuãa hai àûáa hiïån giúâ. Coân vúå öng, khi thêëy con chïët, àaä öm àûáa beá nhêët, àûáa thûá tû boã ra Bùæc. Nhûng cuäng coá ngûúâi cho rùçng öng Luân khöng bao giúâ neám ngûúâi, khöng phaãi do öng súå neám chïåch, maâ vò öng súå ngûúâi laâm mêîu khöng chõu nöíi seä xï dõch khoãi caái thïë àaä àõnh. Vaã laåi, möåt phêìn vò öng laâ ngûúâi töët buång, khöng muöën maåo hiïím nïëu khöng vò hoaân caãnh quaá thuác baách. Toám laåi, yá kiïën coá nhiïìu vaâ khaác nhau khöng ñt, nhûng têët caã àïìu thöëng nhêët úã möåt àiïím, rùçng öng Luân vaâ gaánh xiïëc cuãa öng trûúác àêy àaä laâm ùn phaát àaåt hún nhiïìu. Coân vïì viïåc ai bõ öng giïët, nïëu quaã thêåt öng coá giïët, thò cùn cûá vaâo nhiïìu mùåt maâ xeát, coá leä àoá laâ vúå öng.

Luác naây gaánh xiïëc öng Luân àang gùåp buöíi khoá khùn. Caác tiïët muåc coá laå mùæt, hêëp dêîn thêåt àêëy, nhûng duâ sao vêîn chûa àuã àöåc àaáo àïí bùæt àûúåc ngûúâi nöng dên boã cöng viïåc keáo àïën xem àöng àuác, vaâ àiïìu naây múái laâ quan troång nhêët - chõu moác tuái lêëy tiïìn, têët nhiïn laâ nïëu trong tuái coá tiïìn, àïí traã cöng cho caái mònh vûâa àûúåc thûúãng thûác. Cûá thïë mêëy cha con öng Luân keáo xe ài lang thang khùæp núi, hïët huyïån naây àïën huyïån khaác. Chûúng trònh biïíu diïîn cuãa hoå trúã nïn phong phuá hún. Hai thùçng beá lúán lïn hoåc thïm àûúåc möåt söë troâ múái. Baãn thên öng Luân, ngûúâi coá biïåt taâi neám dao gùm kiïm luön nhiïìu muåc khaác, nhû nùçm ngûãa àïí hoân àaá to lïn buång cho ngûúâi khaác cêìm buáa àêåp, hoùåc bùæn cung, tung taå, vên vên. Chiïëc maáy haát thò oåc aåch hún trûúác, tuy vêîn phaát ra àûúåc baâi haát Phaáp vui nhöån noå. Chó coá hai caái hêìu nhû khöng thay àöíi, àoá laâ con choá thöng minh vaâ moán tiïìn ñt oãi thu àûúåc sau möîi buöíi diïîn.

Vaâo möåt nùm mêët muâa àoái keám vaâ gaánh xiïëc àang trong tònh traång töìi tïå nhêët, möåt àïm noå úã sên ga Vinh, khi böë con öng Luân àang ngöìi ùn phêìn cúm ñt oãi cuãa mònh sau buöíi diïîn, thò möåt ngûúâi phuå nûä bûúác àïën chòa tay xin ùn. Ngûúâi phuå nûä coá leä chûa àïën ba mûúi, ùn mùåc khaá tûúm têët, mùåt dïî coi nhûng xanh gêìy, tiïìu tuyå búãi àoái ùn vaâ lo lùæng. Cö ta àöåi chiïëc noán tuâm huåp, chiïëc tay naãi bïn höng, chòa baân tay möåt caách ruåt reâ ngûúång ngêåp, miïång lñ nhñ noái cêu gò khöng roä. Tuy thïë, úã ngûúâi cö vêîn toaát lïn

THAÁI BAÁ TÊN 72

caái gò àêëy dïî thûúng, trong saåch, chûáng toã trûúác àêy khöng lêu cö coân laâ möåt cö gaái con nhaâ tûã tïë. Vïì sau cö kïí cho öng Luân nghe vïì cuöåc àúâi àau buöìn cuãa mònh, rùçng khöng may cö lêëy phaãi ngûúâi chöìng giaâu nhûng àöåc aác. Hùæn chó muöën möåt àûáa con trai thûâa tûå, thïë maâ khöng hiïíu sao cö chó sinh toaân con gaái. Sau khi sinh àûáa con gaái thûá ba, hùæn thùèng tay àuöíi caã böën meå con cö ra khoãi nhaâ. Khöng núi nûúng tûåa, böën meå con phaãi böìng bïë nhau ài ùn xin àïën nay àaä àûúåc ba thaáng. Vò khöng muöën con chïët àoái, cö àaä lêìn lûúåt tòm núi tin cêåy, cho hïët àûáa naây àïën àûáa khaác. Àûáa cuöëi cuâng chûa àêìy möåt tuöíi, cö àem cho möåt baâ haâng buán úã Bïën Thuyã caách àêëy vaâi ngaây.

Vïì ngûúâi phuå nûä bêët haånh vaâ coá têëm loâng nhên aái vô àaåi naây (vêng, töi coá thïí noái vïì cö nhû thïë sau khi biïët nhûäng viïåc cö laâm trûúác vaâ sau khi gùåp öng Luân), töi àaä thu thêåp àûúåc möåt söë tû liïåu khaá caãm àöång, nhûng coá leä seä daânh noái riïng trong möåt truyïån khaác.

Ngay tûâ phuát àêìu, öng Luân àaä coá caãm tònh vúái ngûúâi phuå nûä naây. Vöën töët buång, öng múâi cö ta ngöìi xuöëng cuâng ùn. Ngaây êëy, chia caái ùn cho ngûúâi khaác laâ möåt viïåc duäng caãm. Möåt luác sau öng quyïët àõnh möåt viïåc khaác coân duäng caãm gêëp böåi maâ chñnh öng cuäng khöng ngúâ túái, laâ múâi cö cuâng ài theo gaánh xiïëc.

Tïn cö laâ Lñ. Tûâ ngaây coá cö Lñ, têët nhiïn böë con öng Luân àúä vêët vaã hún nhiïìu. Cö àaãm nhiïåm hïët caác phêìn viïåc sinh hoaåt haâng ngaây nhû nêëu nûúáng, giùåt giuä. Coá cö, cuöåc àúâi öng Luân chùæc êëm aáp thïm, vò duâ sao cö cuäng laâ ngûúâi àaân baâ maâ cuöåc söëng nay àêy mai àoá cuãa öng rêët cêìn. Tuy nhiïn, ta cuäng dïî hònh dung rùçng tûâ nay, coá thïm möåt miïång ùn, gaánh xiïëc cuãa öng vöën tuáng thiïëu, caâng trúã nïn tuáng thiïëu hún. Thu nhêåp ngaây möåt giaãm suát; ngûúâi xem bùæt àêìu chaán nhûäng tiïët muåc diïîn ài diïîn laåi quaá nhaâm êëy. Hoå muöën möåt caái gò àêëy múái, hêëp dêîn vaâ àöåc àaáo hún. Nhûng caái gò? Öng Luân ngaây caâng lêìm lò ñt noái. Hai thùçng con vò thêëy ñt ngûúâi xem, mêët hûáng, sao nhaäng dêìn viïåc luyïån têåp. Coân cö Lñ thò suöët àúâi quen nhêîn nhuåc hi sinh vò ngûúâi khaác, nay böîng


thêëy mònh laâ gaánh nùång cho ai àoá, nïn rêët buöìn. Cö tûå cho cö laâ ngûúâi duy nhêët coá löîi. Cö ruåt reâ, súå sïåt vaâ cöë laâm vûâa loâng moåi ngûúâi möåt caách vuång vïì. Nhiïìu khi cö coân leán hoåc möåt vaâi troâ xiïëc nhûng khöng àûúåc. Cuäng may maâ khöng ai noái gò cö. Ngûúåc laåi, cö àûúåc yïu mïën, àùåc biïåt laâ öng Luân, coá leä cuäng do búãi caái veã ngoaâi nhêîn nhuåc beän leän cuãa cö.

Thúâi gian vêîn lùång leä tröi qua, chiïëc xe cuãa gaánh xiïëc öng Luân vêîn loåc coåc lùn trïn nhûäng con àûúâng quanh co cuãa xûá Nghïå, chúã theo noá vêîn nhûäng khoá khùn vaâ lo êu êëy.

Möåt höm rêët tònh cúâ, cö Lñ nghe ai àoá noái rùçng nïëu coá ngûúâi chõu àûáng laâm mêîu cho öng Luân neám dao gùm, gaánh xiïëc cuãa öng múái trúã nïn hêëp dêîn, vaâ ngûúâi ta seä keáo túái àöng gêëp böåi. Suöët ngaây cö Lñ suy nghô rêët lung. Phaãi chùng àêy laâ khaã nùng duy nhêët cö coá thïí giuáp ên nhên mònh trong cöng viïåc? Cö chó viïåc nhùæm mùæt àûáng yïn - chó cêìn àûáng yïn giang hai tay, coân taâi neám dao cuãa öng Luân thò, nhû ngûúâi khaác, cö hoaân toaân khöng maãy may nghi ngúâ. Coá àiïìu xûa nay cö vöën nhuát nhaát, chó nhòn thêëy muäi dao àaä buãn ruãn chên tay, liïåu cö coá àûáng vûäng àûúåc khöng? Vaâ röìi cö nhùæm mùæt hònh dung nhûäng muäi dao saáng loaáng àang thi nhau bay vun vuát tûâ xa túái, cùæm phêåt saát theo ngûúâi cö. Cö caãm thêëy úán laånh, tröëng ngûåc àêåp thònh thõch.

Töëi êëy, cö Lñ àaä àem yá àõnh cuãa mònh noái vúái öng Luân, vaâ öng Luân nhû ta dïî àoaán hiïíu, àaä cûúng quyïët tûâ chöëi. Öng cuäng khöng thay àöíi yá kiïën trong nhûäng lêìn sau, caã khi cö noái rùçng nïëu àïí cö laâm mêîu, gaánh xiïëc cuãa öng seä kiïëm àûúåc nhiïìu tiïìn hún, khöng nhûäng àuã sinh söëng, maâ coá thïí coân giuáp cö chuöåc laåi nhûäng àûáa con àaä baán gûãi cho ngûúâi khaác.

ÊËy thïë maâ chûa àêìy nûãa thaáng sau, úã chúå Vinh, thùçng nhoã àaä lúán tiïëng quaãng caáo cho "tiïët muåc neám dao gùm theo hònh ngûúâi thêåt, möåt tiïët muåc maåo hiïím ruâng rúån nhûng vö cuâng hêëp dêîn mêëy nùm chó diïîn möåt lêìn cuãa "Gaánh xiïëc öng Luân"... Nghôa laâ cuöëi cuâng caái àoái àaä vûúåt lïn trïn têët caã, àêíy luâi caã nöîi súå chïët ngûúâi vaâ bùæt öng Luân, möåt ngûúâi töët buång, hiïìn laânh phaãi maåo hiïím lêìn nûäa vúái tñnh maång cuãa ngûúâi öng yïu quyá.

THAÁI BAÁ TÊN 74

Höm êëy, moåi viïåc diïîn ra giöëng moåi ngaây - vêîn caái trònh tûå caác tiïët muåc êëy, vêîn con choá vaâ caái maáy haát oåc aåch êëy. Àiïìu múái laå duy nhêët laâ ngûúâi xem, do àûúåc quaãng caáo vaâ khaáo nhau tûâ trûúác, lêìn naây keáo àïën xem rêët àöng, haáo hûác chúâ àúåi àiïìu kò laå sùæp àïën.

Trûúác con mùæt toâ moâ vaâ höìi höåp cuãa moåi ngûúâi, cö Lñ ài ra, kheä móm cûúâi yïëu úát röìi bûúác lïn buåc, àûáng daán ngûúâi vaâo chiïëc baãng lúán kï thùèng àûáng phña sau. Cö mùåc böå quêìn aáo àen boá saát ngûúâi, hai tay àïí thùèng ngang vai, chên choaäi ra thaânh hònh chûä V lêåt ngûúåc. Mùåt cö trùæng nhúåt, àöi mùæt múã to, hêìu nhû khöng nhêëp nhaáy. Öng Luân àûáng trûúác cö, caách mûúâi meát, bïì ngoaâi vêîn bònh tônh vaâ coá veã húâ hûäng nhû moåi ngaây. Thùçng nhoã àûáng caånh, hai tay bï höåp dao gùm. Öng vúái tay cêìm möåt con dao, hêët àêìu ra hiïåu vúái cö Lñ, vaâ röìi nhanh nhû chúáp muäi dao loeá lïn, cùæm phêåp saát àónh àêìu cö. Cö kheä ruâng mònh, caãm thêëy nhû coá doâng àiïån vûâa chaåy khùæp cú thïí. Chûa kõp àõnh thêìn trúã laåi, möåt muäi dao khaác àaä chaåm nheå bïn tai traái. Mêëy giêy sau, muäi dao xuyïn xuöëng cöí, búâ vai röìi chaåy theo caánh tay àïën àêìu ngoán, xuöëng naách, höng... Cö nhùæm mùæt. Nöîi súå haäi àaä laâm tï liïåt caác dêy thêìn kinh caãm giaác. Thêåm chñ cö khöng coân nghe caã tiïëng nhûäng muäi dao liïn tiïëp cùæm vaâo baãng göî sùæc goån, vaâ chó chúåt tónh laåi khi öng Luân neám xong muäi dao cuöëi cuâng bïn tai phaãi cuãa cö. Ngûúâi xem, sau nhûäng phuát giêy nñn lùång chúâ àúåi, böîng buâng lïn vöî tay taán thûúãng. Nhû chiïëc maáy, cö thêîn thúâ bûúác xuöëng khoãi buåc, àïí laåi phña sau möåt hònh ngûúâi àûúåc cùæm bùçng nhûäng muäi dao tua tuãa.

Sau àoá, nhû möåt söë ngûúâi kïí laåi, cö Lñ àaä ngêët ài trong caánh tay öng Luân luác êëy vûâa kõp àïën àúä. Cuäng coá ngûúâi noái cö öëm liïåt giûúâng mêëy ngaây liïìn. Noái chung ngûúâi ta coân nhúá vaâ kïí laåi nhiïìu chi tiïët giêåt gên vïì buöíi biïíu diïîn hiïëm coá êëy. Têët nhiïn, chñnh xaác àïën mûác naâo thò laåi laâ chuyïån khaác.

Töi coá möåt baâ cö giaâ söëng cuâng laâng, cö töi kïí laåi rùçng höm êëy, khi moåi ngûúâi àaä boã vïì, coá hai cö gaái nöng dên beän leän tòm àïën gùåp öng Luân. Sau möåt höìi àuân àêíy nhau, hai cö yïu cêìu öng tûâ nay àûâng neám dao theo hònh ngûúâi thêåt nûäa, vò neám thïë súå lùæm, vaâ rùçng coá thïí nhúä seä chïët ngûúâi. Öng Luân nhòn hai cö, móm cûúâi


hiïìn laânh, thêåm chñ coân àùåt tay lïn vai möåt cö vaâ hûáa seä nghe lúâi caác cö. Hai cö kia khöng noái gò thïm, vöåi giuái vaâo tay öng mêëy túâ giêëy baåc cêìm sùén röìi xêëu höí boã chaåy. Chuyïån naây thò töi tin chùæc laâ coá thêåt, vò möåt trong hai cö gaái êëy chñnh laâ baâ cö töi. Cö töi noái:

- ÊËy thïë maâ chó mêëy höm sau öng ta àaä neám chïët cö Lñ. Con ngûúâi tröng bïì ngoaâi hiïìn laânh, thêåt thaâ laâ vêåy. Hoaá ra...

Baâ cö töi noái àuáng: Nùm ngaây sau, úã Phuã Diïîn nay laâ thõ trêën Diïîn Chêu, cuäng vò bõ caái àoái bùæt buöåc, öng Luân vaâ cö Lñ àaä phaãi maåo hiïím lêìn nûäa. Nhûng khöng may lêìn naây, cö Lñ ngêët àuáng khi öng Luân neám muäi dao vaâo naách phaãi cuãa cö. Cö ngaä ngûúâi vaâ muäi dao àaä àêm truáng traái tim cö luác êëy àang àêåp maånh vò súå haäi...

*

Töi rêët yïu xiïëc, nghïå thuêåt cuãa caái àeåp vaâ sûå duäng caãm. Coá leä möåt phêìn vò thïë maâ töi àaä boã cöng lêìn theo truyïìn thuyïët vïì öng Luân vaâ gaánh xiïëc cuãa öng úã quï töi nhûäng nùm trûúác khi chïë àöå múái àûúåc hoaân toaân thiïët lêåp. Àïí laâm gò û? Àïí ñt ra cuäng biïët àûúåc con ngûúâi cuãa caái nghïå thuêåt maâ töi yïu quyá êëy trûúác kia àaä söëng vaâ phaãi traã giaá cho nghïì nghiïåp cuãa mònh nhû thïë naâo. Tiïëc laâ sau caái chïët cuãa cö Lñ, töi khöng biïët gò thïm vïì öng Luân, ngoaâi möåt àiïìu chùæc chùæn rùçng tûâ àêëy khöng ai coân thêëy cöî xe keáo tay cuãa öng lùn trïn nhûäng neão àûúâng quen thuöåc nûäa. Coá ngûúâi noái öng àaä àem con trúã vïì Bùæc, tûâ boã hùèn nghïì xiïëc. Cuäng coá tin àöìn öng boã ài vaâo möåt tónh naâo àêëy úã phña trong, tiïëp tuåc biïíu diïîn vaâ coân laâm chïët thïm mêëy baâ vúå nûäa, rùçng öng tûå tûã chïët theo cö Lñ; rùçng öng àaä bõ bùæt vò töåi giïët ngûúâi, vên vên...

Múái àêy, möåt öng giaáo úã Quyânh Lûu coá noái vúái töi rùçng sau khi miïìn Bùæc àûúåc giaãi phoáng, gaánh xiïëc öng Luân àaä nhêåp vaâo àoaân xiïëc Trung ûúng vaâ hiïån giúâ chùæc hai con öng àang laâm viïåc úã àoá. Àêy laâ möåt giaã thiïët coá veã tin àûúåc. Khi trúã laåi Haâ Nöåi, töi àïën doâ hoãi úã caác àoaân vaâ caã trûúâng xiïëc úã Mai Dõch. Tiïëc thay caã

THAÁI BAÁ TÊN 76

lêìn naây töi cuäng khöng biïët àûúåc gò thïm. Nhûng giúâ àêy möîi lêìn vaâo raåp, thûúãng thûác caác tiïët muåc hêëp dêîn cuãa caác diïîn viïn treã, àeåp vaâ haånh phuác, töi khöng thïí khöng buâi nguâi nghô vïì öng Luân vaâ gaánh xiïëc cuãa öng, vïì cöî xe keáo tay loåc coåc lùn trïn nhûäng neão àûúâng nöng thön laåc hêåu ngaây xûa.

Nha Trang, 1985


KYÁ SÛÅ VÏÌ MÖÅT NGOÅN ÀEÂN ÀAÄ TÙÆT

1

ÚÃ cöng ty S.B, khi àûúåc hoãi ai laâ àiïín hònh töët cuãa cöng nhên àeân biïín nhûäng nùm gêìn àêy, moåi ngûúâi àïìu nhêët trñ nïu tïn Nguyïîn Thiïëu Sún, àaão trûúãng àaão àeân Hoân mûåc. Sau àêy laâ möåt söë yá kiïën nhêån xeát vïì anh ta.

Giaám àöëc cöng ty:

ÖÌ, àoá laâ anh chaâng tuyïåt diïåu. "Ngûúâi huâng" cuãa chuáng töi àêëy. Nùm nùm liïìn laâ chiïën sô thi àua. Tuy khöng phaãi nhiïåm vuå cuãa mònh, nhûng àaä tònh nguyïån ra àaão vaâ úã liïìn möåt maåch cho àïën têån bêy giúâ. Cuäng trong chûâng êëy nùm, cêåu ta chûa àïí xaãy ra möåt sûå cöë naâo, àùåc biïåt laâ khöng bao giúâ kïu ca khoá khùn, khöng bao giúâ xin vïì àêët liïìn! Möåt anh chaâng ñt lúâi, khiïm töën, thöng minh, coá yá thûác kó luêåt töët. Êy thïë maâ trûúác khi ra àaão tûâng thuöåc vaâo loaåi "coá vêën àïì" cú àêëy. Thïë naâo anh cuäng phaãi ra Hoân Mûåc thùm cêåu êëy, vaâ nïëu coá thïí, thò viïët höå cho möåt baâi kha khaá vaâo. Chuáng töi muöën moåi ngûúâi hiïíu hún nûäa vïì caái nghïì gian khöí thêìm lùång naây. Vaã laåi, cuäng cêìn nïu möåt caái gûúng cho lúáp treã noi theo, chûá noái thêåt, boån chuáng quen sung sûúáng úã àêët liïìn, ra àaão chûa êëm chöî laâ àaä àoâi vïì hïët truåi.

Thû kñ cöng àoaân:

Hiïëm coá trûúâng húåp naâo nhû cêåu Sún - nùm nùm liïìn khöng ài pheáp lêìn naâo. Hònh nhû cêåu êëy khöng hïì muöën rúâi àaão ài àêu,

THAÁI BAÁ TÊN 78

duâ chó ñt ngaây. Cuäng chùèng coá nhu cêìu tiïëp xuác vúái thïë giúái bïn ngoaâi. Ngûúâi ta kïí vúái töi rùçng cêåu ta thûúâng cho cêåu baån laâm viïåc cuâng nhaâ àeân vïì àêët liïìn coá khi àïën haâng thaáng trúâi. Coân laåi möåt mònh, cêåu ta àaãm nhiïåm hïët moåi viïåc. Têët nhiïn nhû thïë laâ vi phaåm nguyïn tùæc, laâ maåo hiïím, nhûng duâ sao theo töi, phaãi laâ möåt ngûúâi thûåc sûå yïu nghïì vaâ thöng caãm vúái beâ baån múái xûã sûå nhû vêåy. AÂ, maâ saáu thaáng àêìu nùm naây Cöng àoaân Töíng cuåc Àûúâng biïín laåi coá giêëy khen cho Nhaâ àeân Hoân Mûåc, khi naâo ài, caác anh nhúá nhùæc töi gûãi ra cho cêåu êëy.

Möåt cöng nhên, baån cuä cuãa Sún:

Em thò em nghô moåi chuyïån khöng àún giaãn nhû thïë. Söëng vúái nhau nhiïìu, em biïët. Àuáng laâ noá "an têm cöng taác" nhû ngûúâi ta noái, suöët nùm nùm khöng nghó pheáp lêìn naâo, khöng kïu ca, khöng àoâi vïì àêët liïìn. Nhûng thûã hoãi vò sao laåi thïë? Nhêët laâ trûúác kia noá tûâng laâ ngûúâi hiïëu àöång, ham hiïíu biïët vaâ àùåc biïåt rêët chên thaânh vaâ thùèng thùæn. Cuäng chñnh vò sûå thùèng thùæn àoá maâ bao lêìn noá phaãi mang vaå vaâo thên, àïí röìi khöng hiïíu sao cuöëi cuâng noá laåi tònh nguyïån ra àaão, vaâ úã rõt àêëy àïën têån bêy giúâ. Nïëu coá dõp, anh thûã tòm hiïíu xem.

Möåt thuyã trïn taâu VS.735, chuyïn tiïëp tïë cho caác àaão àeân khu vûåc phña Bùæc:

Sún Hoân Mûåc êëy aâ? Àoá laâ möåt thùçng hêm tó àöå.

2

Nhûäng tòm hiïíu thïm khi ài trïn têìu VS.735.

Nguyïîn Thiïëu Sún quï úã Thaái Bònh, nùm nay vûâa troân 32 tuöíi, möì cöi caã cha lêîn meå vaâ hiïån khöng coân ai thên thñch. Hoåc xong phöí thöng, Sún àûúåc choån sang Rostok, Cöång hoaâ Dên chuã Àûác, hoåc trung cêëp kô thuêåt, ngaânh sûãa chûäa maáy taâu biïín trong ba nùm. Sau àoá úã laåi laâm viïåc taåi nûúác baån böën nùm nûäa laâ bêíy nùm. Vïì nûúác, àûúåc phên cöng taác úã cöng ty S.B naây, têët nhiïn laâ theo chuyïn mön àaä hoåc - sûãa chûäa maáy thuyã.


Vïì cöng ty chûa bao lêu, Sún àaä nöíi tiïëng laâ möåt anh chaâng lêåp dõ. Thûåc ra úã anh - kïí caã caách ùn mùåc lêîn cû xûã - moåi caái àïìu bònh thûúâng, thïë nhûng ngûúâi ta vêîn caãm thêëy coá caái gò àêëy khoá noái, vûâa chûúng chûúáng vûâa buöìn cûúâi, trûúác hïët laâ sûå thêåt thaâ quaá àaáng, nhiïìu khi àïën mûác khöng tïë nhõ. Coá leä anh quaá àún giaãn moåi chuyïån, nghô ai cuäng nhû minh nïn söëng cúãi múã, hïët sûác thoaãi maái maâ khöng maãy may àïí yá àïën nhûäng möëi quan hïå tinh vi, phûác taåp cuãa cuöåc söëng xung quanh chùng?

Anh laâ ngûúâi thöng minh, nhanh nheån vaâ coá trònh àöå chuyïn mön gioãi. Anh laâm viïåc möåt caách hùng haái - quaá û hùng haái - vaâ thûúâng hoaân thaânh caác viïåc àûúåc giao nhanh vaâ töët àïën mûác ai cuäng phaãi ngaåc nhiïn. Khöng khoá hònh dung anh trúã nïn laâ ngûúâi thïë naâo khi bêët thêìn xuêët hiïån giûäa möåt têåp thïí xûa nay vöën laâm ùn trò trïå nhû phên xûúãng núi anh àïën cöng taác.

Luác àêìu moåi ngûúâi chó lùång leä quan saát, khöng khen cuäng chùèng chï, vaâ nghô chùæc nhû têët caã nhûäng anh "lñnh múái" khaác, tay naây röìi cuäng chùèng mêëy maâ "xõt" vaâ seä hoaâ vaâo caái khöng khñ chung vöën àaä thaânh truyïìn thöëng.

Thïë nhûng thûåc tïë laåi ngûúåc laåi. Sún toã ra laâ ngûúâi coá baãn lônh. Anh vêîn giûä àûúåc phong caách laâm viïåc cuãa nhûäng ngaây múái àïën. Hún thïë, anh coân bùæt àêìu cöng khai phï phaán tònh traång kó luêåt loãng leão vaâ nhûäng àiïìu bêët húåp lñ trong quaá trònh saãn xuêët cuãa phên xûúãng. Nhûäng yá kiïën anh nïu lïn àïìu àuáng, tuy nhiïn, phêìn vò do caách phï bònh cuãa anh quaá cùng thùèng, phêìn vò ngûúâi bõ phï bònh tûå aái, khöng chõu tiïëp thu, nïn dêìn dêìn anh bõ döìn vaâo thïë cö lêåp, möåt mònh àöëi choåi vúái caã têåp thïí. Anh khöng nao nuáng, thêåm chñ coân lêëy laâm thñch thuá trong sûå cö àún kiïu haänh cuãa mònh. Coân ngûúâi khaác thò tuy khoá chõu nhûng cuäng chùèng laâm gò àûúåc, vò àiïìu chuã yïëu laâ anh laâm viïåc töët vaâ khöng cho möåt cúá gò lúán àïí bùæt beã, cho àïën möåt höm...

Àêy laâ lêìn va chaåm lúán àêìu tiïn. Sú kïët saáu thaáng àêìu nùm, Sún kiïn quyïët khöng chõu nhêån laâ Lao àöång Tiïn tiïën, noái rùçng mònh chó laâm viïåc bònh thûúâng, chûa àaåt caác tiïu chuêín maâ danh hiïåu naây quy àõnh. Anh cuäng tûâ chöëi caã moán tiïìn thûúãng phên

THAÁI BAÁ TÊN 80

xûúãng "Hoaân thaânh vûúåt mûác kïë hoaåch", vò theo anh, thûåc ra phên xûúãng khöng nhûäng khöng vûúåt, maâ coân chûa àaåt kïë hoaåch àûúåc giao.

Lêìn naây, vò uy tñn vaâ quyïìn lúåi cuãa caã phên xûúãng bõ àe doaå, ai cuäng nhao lïn phaãn àöëi Sún möåt caách quyïët liïåt. Hoå kïët anh àuã caác thûá töåi, tòm àuã moåi caách, caã cûáng lêîn mïìm, cöë thuyïët phuåc, nhûng anh vêîn khöng nhên nhûúång. Lêìn àêìu tiïn, sûå laâm ùn döëi traá àaä bõ cöng khai vaåch trêìn, bùçng nhûäng chûáng cúá vaâ söë liïåu chñnh xaác.

Sún khöng phaãi laâ ngûúâi thñch chúi tröåi, khöng bõ möåt àöång cú caá nhên naâo chi phöëi, maâ vúái nhiïåt tònh vaâ tñnh ngay thùèng, trong saáng cuãa tuöíi treã, anh àêëu tranh vò lúåi ñch cuãa têåp thïí vaâ sûå cöng bùçng noái chung. Anh viïët àún baáo caáo têët caã lïn cöng ty, vaâ möåt thúâi gian sau anh vö cuâng thêët voång khi thêëy phên xûúãng vêîn àûúåc cöng nhêån vûúåt mûác kïë hoaåch, vaâ têët caã moåi ngûúâi, trûâ anh, àïìu laâ Lao àöång Tiïn tiïën vaâ lônh thûúãng.

Sau vuå naây, tònh hònh trong phên xûúãng vêîn khöng thay àöíi möåt chuát gò. Sún caâng bõ cö lêåp hún, vaâ bêy giúâ, thay cho thaái àöå khöng khen, khöng chï trûúác kia, ngûúâi ta bùæt àêìu chuá yá túái caác àiïìu nhoã nhùåt nhêët úã anh àïí búái moác. Dïî nhêët laâ àêìu toác vaâ caách ùn mùåc. Toác Sún khöng bao giúâ àïí quaá daâi, thïë maâ trong möåt cuöåc hoåp vêîn bõ phï bònh. Anh chó nhñu traán ngöìi nghe, vaâ sau àoá, khöng nhûäng khöng cùæt ngùæn, anh coân cöë yá àïí daâi hún, vúái sûå thaách thûác khöng giêëu giïëm. Kïët quaã laâ toác anh trúã nïn daâi thêåt, daâi luát gaáy, àïën nöîi möåt lêìn bõ cöng an khu phöë bùæt vaâo àöìn cùæt trùæng hùèn nûãa àêìu. Höm sau vaâ suöët caã thaáng tiïëp theo, anh àïën phên xûúãng vúái caái àêìu bõ cùæt troåc möåt nûãa êëy, ai khuyïn can thïë naâo anh cuäng chùèng chõu chûäa laåi, ngay caã sau khi Giaám àöëc Cöng ty coá yá kiïën. "Àïí toác thïë naâo laâ quyïìn cuãa töi, - anh noái. - Töi àaä bõ xuác phaåm möåt caách thö baåo, töi phaãi àïí moåi ngûúâi thêëy roä àiïìu êëy".

Laåi möåt àúåt sú kïët saáu thaáng nûäa. Nhû lêìn trûúác, phên xûúãng laåi vûúåt kïë hoaåch, laåi chia thûúãng. Lêìn nûäa, Sún laåi tûâ chöëi khöng nhêån, sau khi chûáng minh xaác àaáng rùçng caái vûúåt kïë


hoaåch êëy chùèng qua chó laâ troâ aão thuêåt trong tñnh toaán cuãa öng quaãn àöëc. Nghôa laâ moåi viïåc vêîn xaãy ra nhû cuä, khaác chùng lêìn naây anh laâm cùng hún. Anh chaåy lïn têån Ban Giaám àöëc Cöng ty, Àaãng uyã cú quan, röìi laâm êìm lïn úã nhûäng núi àoá. Ngûúâi ta lùæng nghe anh, tuy khöng thêåt chùm chuá lùæm, röìi hûáa seä cho àiïìu tra laåi. Trûúác khi chia tay, hoå àaä daânh hún nûãa tiïëng àöìng höì nhùæc anh vïì taác phong sinh hoaåt, vïì sûå khiïm töën, àoaân kïët nöåi böå, vên vên. Sún ra vïì vúái têm traång chaán naãn vaâ mïåt moãi.

Mêëy ngaây sau, nghe tin phên xûúãng vêîn àûúåc cöng nhêån vûúåt kïë hoaåch, Sún boã khöng ài laâm suöët caã möåt tuêìn. Trúã laåi phên xûúãng, anh húâ hûäng nhêån quyïët àõnh caãnh caáo toaân Cöng ty vò töåi nghó viïåc vö lñ do. Àang sùén buöìn bûåc vò coá chuyïån gò àêëy trùæc trúã vúái ngûúâi yïu, ngay ngaây höm êëy, anh viïët àún xin ra àaão laâm cöng nhên gaác àeân biïín, möåt viïåc luön thiïëu ngûúâi vaâ xûa nay chûa coá ai tònh nguyïån...

3

Hoân Mûåc laâ möåt àaão àaá nhoã nhûng khaá cao úã xa ngoaâi biïín, nùçm trïn luöìng taâu chaåy vaâo caãng Cûãa Öng. Khi taâu VS.735 chúã chuáng töi tûâ àaão Long Chêu àïën, trúâi àaä ngaã vïì chiïìu. Gioá thöíi maånh, soáng lúán, coá leä phaãi àïën cêëp nùm, cêëp saáu - úã àêy muâa naây bao giúâ soáng cuäng lúán.

Khaác vúái caác nhaâ àeân khaác thûúâng àoaán ngaây giúâ taâu tûâ àêët liïìn ra àïí noáng loâng àûáng chúâ sùén tûâ trûúác, nhaâ àeân Hoân Mûåc naây toã ra thúâ ú vúái àiïìu àoá. Taâu chuáng töi phaãi keáo coâi daâi mêëy lêìn múái thêëy möåt boáng ngûúâi chui ra khoãi ngöi nhaâ chuöìng chim treo chïnh vïnh trïn vaách àaá. Ngûúâi êëy thong thaã tuöåt xuöëng theo möåt chiïëc thang sùæt thùèng àûáng, vaâ möåt luác sau tiïën vïì phña chuáng töi trïn chiïëc thuyïìn nan nhoã vaâ rêët nöng.

- Maây laåi cho thùçng Ba vaâo àêët liïìn röìi haã Sún ?

Öng trûúãng traåm hoãi, khi chiïëc thuyïìn nan vûâa aáp vaâo thaânh taâu. Öng laâ möåt öng giaâ nhoã beá, da àen xaåm, nghe noái àaä tûâng coi

THAÁI BAÁ TÊN 82

àeân úã àaão hún ba mûúi nùm. Lêìn naây öng ài kiïím tra khùæp möåt lûúåt caác nhaâ àeân dûúái quyïìn öng phuå traách. Cuâng ài vúái öng coân coá möåt ngûúâi nûäa, thúå sûãa chûäa maáy nöí, vaâ nïëu cêìn, chûäa luön caã maáy vö tuyïën àiïån.

- Hùæn baão úã nhaâ coá viïåc gò àêëy quan troång lùæm... - Sún àaáp.

- Lêu chûa?

- Tuêìn trûúác.

- Thïë sau hùæn ra bùçng caách naâo?

- Chùæc ài nhúâ taâu Haãi quên.

Öng trûúãng traåm thúã daâi röìi buöng möåt cêu maâ coá leä öng àaä noái nhiïìu lêìn nhûng khöng tin lùæm vaâo hiïåu quaã cuãa noá:

- Cêåu phaãi liïìu liïåu àêëy, chûá laâm thïë laâ khöng öín àêu. ÚÃ àêy möåt mònh, nhúä cêåu öëm chïët, ai chõu traách nhiïåm? Thöi, - öng haå gioång. - Cêåu cho túá vaâ anh nhaâ baáo naây vaâo trûúác, röìi ra àoán öng maáy nöí vaâ mêëy thûá àöì tiïëp tïë.

Möåt giúâ sau, khi kiïím tra hïët moåi viïåc khöng thêëy coá vêën àïì gò, öng trûúãng traåm giao lûúng thûåc vaâ caác thûá cho Sún vaâ Ba (vùæng mùåt), thöng baáo sú qua tònh hònh cöng ty. Röìi bêët chúåt àùåt maånh cöëc nûúác xuöëng baân, öng noái:

- Thöi, Hoân Mûåc thïë laâ àûúåc. Bêy giúâ tranh thuã coân súám ta ài luön ra Cö Tö. Anh nhaâ baáo thêëy thïë naâo? - Öng quay sang töi, vaâ khöng chúâ traã lúâi, noái luön: - Ngoaâi êëy soáng lúán àêëy. Nhaâ àeân Cö Tö laåi khöng coá thuyïìn con ra àoán nhû úã àêy. Phaãi búi vaâo búâ, hai trùm meát, khöng ngaåi chûá? Hay anh úã àêy möåt höm, mai chuáng töi quay laåi àoán ài Moáng Caái luön thïí.

Töi khöng súå soáng lúán, cuäng khöng ngaåi búi hai trùm meát vaâo búâ, nhûng àaä àöìng yá úã laåi Hoân Mûåc. Töi muöën tòm hiïíu kô hún vïì Sún.

*


Phaãi noái rùçng ngay tûâ àêìu töi àaä thêëy mêët caãm tònh vúái Sún, duâ trong thêm têm rêët muöën ngûúåc laåi. ÚÃ anh coá caái gò àêëy vûâa laånh luâng, vûâa khinh khónh khiïu khñch. Ngûúâi anh dong doãng cao, ùn mùåc cêín thêån (àiïìu ñt thêëy úã dên coi àeân biïín); khuön mùåt coá thïí noái laâ ûa nhòn, nïëu khöng kïí àöi mùæt mïåt moãi nhiïìu khi böîng aánh lïn àêìy veã hùçn hoåc.

- Töi khöng thñch nhûäng ngûúâi laâm vùn, laâm baáo nhû anh. - Àoá laâ cêu àêìu tiïn anh noái vúái töi khi chó coân laåi hai ngûúâi, vaâ tiïëng chiïëc VS.735 àang ài xa bõ hoaâ lêîn trong tiïëng soáng.

- Vò sao? - töi hoãi.

- Vò caác anh noái döëi maâ khöng biïët ngûúång.

- Anh coá thïí noái cuå thïí hún àûúåc khöng?

Sún àûa mùæt lùång leä nhòn töi suöët möåt lûúåt tûâ àêìu àïën chên, röìi nhïëch meáp cûúâi khinh khónh:

- Riïng viïåc anh vúâ khöng biïët àuã chûáng toã anh àang noái döëi. - Hònh nhû caãm thêëy mònh quaá nùång lúâi, anh haå gioång noái tiïëp, chên àaá vaâo goái saách baáo öng trûúãng traåm vûâa mang ra coân àïí ngöín ngang giûäa nïìn nhaâ cuâng vúái mêëy quaã bñ àoã: - Ra àêy yïn tônh, anh àoåc laåi caái múá naây seä roä.

Töi tûå aái, muöën àêåp laåi vaâi cêu gò àêëy thêåt àau, nhûng röìi nghô thïë naâo laåi thöi, vaâ boã ài rûãa raáy. Sún cuäng lùèng lùång xaách böå àöì nghïì leo lïn àónh nuái, núi coá ngöi nhaâ àeân cuâng chiïëc maáy phaát àiïån chaåy bùçng sûác gioá.

Ngöi nhaâ lúåp ngoái hiïån Sún àang úã àûúåc xêy trïn möåt chöî tûúng àöëi bùçng phùèng úã lûng chûâng nuái, diïån tñch khoaãng ba mûúi meát vuöng, bao göìm caã nhaâ úã, sên, bïëp vaâ àöå hai meát vuöng àûúåc phuã àêët chúã tûâ àêët liïìn ra àïí tröìng rau sam. Ra ngoaâi giúái haån ba mûúi meát êëy, hoùåc laâ seä lêåp tûác rúi xuöëng biïín, hoùåc va àêìu vaâo vaách àaá dûång àûáng.

Töi àûa mùæt nhòn möåt lûúåt khùæp nhaâ. Coá hai chiïëc giûúâng möåt. Möåt chiïëc khöng chiïëu, khöng maân, choãng chú mêëy chiïëc xoong àen nheãm. Giûäa nhaâ laâ chiïëc baân vuöng göî moåt vúái hai

THAÁI BAÁ TÊN 84

chiïëc ghïë, trïn baân laâ chiïëc àeân dêìu, chiïëu àiïëu cêìy, baân cúâ tûúáng àang àaánh dúã vaâ möåt böå tuá lú-khú àaä quaá nhaâu naát. Trong möåt goác tûúâng coá treo hai khêíu suáng trûúâng, chiïëc baãn àöì àaä ngaã vaâng vaâ chiïëc àaâi baán dêîn chùæc hïët pin tûâ lêu. Ngay phña dûúái, trïn chiïëc hoâm göî khöng khoaá laâ chöìng saách àïí löån xöån, coá caã mêëy cuöën bòa cûáng khaá dêìy, töi àoaán laâ saách kô thuêåt bùçng tiïëng Àûác.

ÚÃ àêët liïìn, ngûúâi ta kïí vúái töi rùçng nùm 1955, maãi ruát chaåy khoãi nûúác ta, boån Phaáp quïn khöng tiïëp tïë cho àaão Hoân Mûåc naây vaâ àaä àïí öng giaâ coi àeân chïët àoái. Khi ta ra tiïëp quaãn thò xaác öng àaä thöëi rûäa nùçm trïn saân xi mùng. Nghe noái àïën têån bêy giúâ, gùåp höm trúâi êím, nïìn nhaâ laåi nöíi lïn hònh ngûúâi öng giaâ, àuã caã àêìu vaâ tay chên. Luác naây, nhúá laåi chuyïån êëy, bêët giaác töi cuái xuöëng nhòn xem coá thêëy gò khöng, nhûng thêåt may laâ khöng thêëy gò.

Khöng coân chöî naâo khaác, töi àùåt chiïëc tuái du lõch khaá möët múái mua xuöëng chiïëc giûúâng khöng maân, khöng chiïëu, cuâng möåt haâng vúái mêëy chiïëc xoong bêín. Böën giúâ chiïìu, chuáng töi ùn töëi, khöng ai noái vúái ai cêu naâo.

Àêy laâ bûäa cúm àêìu tiïn töi àûúåc ùn vúái cöng nhên àeân biïín trïn àaão. Sûå kham khöí àoá laâm töi ngaåc nhiïn àïën sûãng söët, duâ töi chùèng phaãi laâ ngûúâi àûúåc quaá nuöng chiïìu vïì khoaãn ùn uöëng, vaâ cuäng tûâng nïëm muâi caác bïëp ùn sinh viïn nhûäng ngaây gian khöí nhêët. Àùåt trïn túâ baáo cuä nhaâu naát laâ möåt baát nûúác muöëi maâu vaâng nhaåt (do muöëi bêín), möåt àôa rau sam luöåc haái tûâ miïëng àêët hai meát vuöng noái trïn, möåt xoong canh loäng boäng mêëy miïëng bñ àoã vûâa chúã tûâ àêët liïìn ra, vaâ möåt nöìi cúm gaåo hêím böëc muâi sùåc suåa. Hay Sún cöë tònh doån thïë naây àïí thûã thaách hoùåc toã thaái àöå vúái töi chùng? Khöng, sau naây ài caác àaão khaác, töi hoãi vaâ biïët àúâi söëng cuãa nhûäng ngûúâi coi àeân bao giúâ cuäng kham khöí nhû vêåy. Möåt thaáng múái coá möåt lêìn taâu tûâ àêët liïìn ra, chuã yïëu mang saách baáo, tiïìn lûúng, gaåo vaâ möåt ñt rau xanh, thónh thoaãng coá thïm möåt àöi cên caá khö. Gaåo vaâ nûúác ngoåt thuöåc "haâng chiïën lûúåc", phaãi dûå trûä ñt nhêët àuã duâng cho mêëy thaáng, nïn quanh nùm anh em phaãi ùn gaåo hêím.


Ùn xong, töi thong thaã múã tuái lêëy ra túâ giêëy khen ngûúâi ta nhúâ mang höå cho Sún. Sún cêìm lêëy, ngùæm nghña nhòn noá vúái nuå cûúâi giïîu cúåt röìi vûát xuöëng àêët. Anh àûáng dêåy, ra bïëp mang vaâo chiïëc siïu nûúác söi meáo moá, àen xõt àang phaã húi phò phò, röìi thaãn nhiïn àùåt lïn túâ giêëy khen sùåc súä vúái nhûäng doâng chûä viïët nùæn noát.

- Anh thêåt quaá àaáng! -Khöng chõu thïm àûúåc nûäa, töi lïn tiïëng.

Sún im lùång höìi lêu vúái veã khiïu khñch. Cuöëi cuâng anh ta nhòn thùèng vaâo mùæt töi, àaáp dùçn tûâng tiïëng:

- Cuäng nhû moåi ngûúâi caã thöi! Caác lêìn trûúác töi daânh chuáng vaâo nhûäng viïåc coân tïå hún nhiïìu.

- Nhûng vò sao? Àêy laâ phêìn thûúãng, laâ sûå àaánh giaá cuãa têåp thïí, laâ...

- Laâ möåt sûå giaã döëi àïíu caáng vaâ trùæng trúån! - Sún vöåi ngùæt lúâi töi. Töi khöng tin vaâo nhûäng túâ giêëy loaåi naây. Töi khöng tin nhûäng lúâi caác anh noái. Khöng tin bêët kò ai.

- Nhûng chùèng phaãi moåi ngûúâi vêîn töët vúái anh àêëy sao? Hoå àaánh giaá cao viïåc anh laâm, hoå thûúãng tiïìn vaâ giêëy khen cho anh! - Töi cuäng cao gioång.

- Chñnh vò thïë maâ töi caâng kinh túãm hoå. Àoá laâ möåt viïåc laâm àaåo àûác giaã. Trûúác kia, möåt thúâi töi tûâng ngu ngöëc tin vaâo nhûäng àiïìu nhaãm nhñ nhû thïë. Nhûng nay thò àûâng hoâng! Àûâng hoâng!

Sún neám hai chûä cuöëi cuâng êëy vaâo mùåt töi, cuâng vúái têët caã sûå giêån dûä lêu nay bõ àeâ neán trong loâng. Vaâ nhû àïí ra hiïåu chêëm dûát cêu chuyïån, anh ta cêìm chiïëc baát vaâ àöi àuäa cuãa mònh, àûáng dêåy:

- ÚÃ àêy coá lïå ùn xong, baát ngûúâi naâo, ngûúâi êëy rûãa.

- Thïë àôa vaâ xoong nöìi thò sao? - Töi chêm choåc.

Anh ta khöng theâm àaáp, chó lùèng lùång boã ài ra bïí nûúác.

Sau àoá, suöët mêëy giúâ liïìn töi vaâ Sún khöng ai noái thïm möåt cêu naâo. Sún ngöìi àaánh cúâ möåt mònh trong nhaâ, coân töi thò mang saách ra hiïn àoåc.

THAÁI BAÁ TÊN 86

Töëi àïën, töi quyïët àõnh ài nguã súám. Thêëy töi loay hoay àõnh sûãa soaån giûúâng chiïëu, vêîn khöng theâm ngoaái àêìu laåi, Sún noái:

- Nïëu lûúâi doån xoong nöìi trïn giûúâng thò coá thïí traãi chiïëu xuöëng àêët maâ nguã. Ngay trïn chöî öng giaâ ngaây xûa nùçm chïët caâng töët!

Röìi anh ta àêåp maånh quên cúâ xuöëng baân, noái tiïëp, lêìn naây thò quay sang nhòn töi, nhïëch meáp cûúâi khinh khónh:

- Chùèng coá gò àaáng súå. Khöng phaãi höm naâo hònh öng ta cuäng hiïån lïn àêu. Maâ coá hiïån cuäng chùèng sao, àuáng thïë khöng, öng nhaâ vùn?

Laåi möåt sûå chêm choåc múái! Töi nghiïm mùåt nhòn thùèng vaâo mùæt anh ta, cöë kòm giêån àïí khöng buöåt ra möåt lúâi naâo àaáng tiïëc. Sún vêîn lò lúåm khöng chõu neá traánh cuãa nhòn cuãa töi. Khuön mùåt treã, coá thïí noái laâ àeåp trai cuãa anh ta vïnh lïn möåt caách khoá chõu. Trong àöi mùæt sêu, laånh luâng vaâ hùçn hoåc cuãa anh ta, khöng coân laåi dêëu vïët cuãa möåt con ngûúâi khaác hùèn nhû töi àûúåc biïët. Anh ta àaä trúã thaânh möåt ngûúâi àêìy hùçn hoåc, cûåc àoan vaâ luön sùén saâng buâng nöí.

Tuy nhiïn, êín sêu phña trong caái veã ngoaâi khoá chõu, giaã taåo vaâ ñt nhiïìu bõ àêíy lïn quaá mûác kia, töi vêîn nhêån thêëy úã Sún möåt caái gò àoá khaác hùèn, möåt nöîi àau nhûác nhöëi thêìm kñn, möåt sûå theâm khaát àûúåc trúã laåi cuöåc söëng bònh thûúâng giûäa moåi ngûúâi, àûúåc tin vaâo nhûäng àiïìu töët àeåp nhû möåt thúâi trûúác kia tûâng tin.

Böîng nhiïn, töi thêëy thûúng Sún hún laâ giêån. Vaâ cuäng àïí anh ta khöng nghô mònh laâ keã heân nhaát, töi lùång leä queát nïìn nhaâ, traãi chiïëu, tòm caách mùæc chiïëc maân caá nhên maâ bao giúâ töi cuäng mang theo ngûúâi, röìi chui vaâo nùçm àuáng chöî Sún gúåi yá núi öng giaâ gaác àeân biïín ngaây xûa àaä chïët.

Sún quay laåi àaánh cúâ möåt mònh. Duâ rêët mïåt, töi nùçm trùçn troåc maäi vêîn khöng sao nguã àûúåc. Nhûäng yá nghô rúâi raåc, haäi huâng cûá baám chùåt lêëy töi. Àêu coá phña dûúái, tiïëng soáng vöî vaâo vaách nuái dûång àûáng nghe àïìu àïìu, dûä döåi, nhiïìu khi to nhû möåt traâng phaáo ngên daâi. Cuöëi cuâng töi cuäng thiïëp ài, nhûng nûãa àïm laåi


chúåt thûác giêëc. Chiïëc àeân dêìu vêîn leo leát chaáy trïn baân cúâ àùåt trïn giûúâng Sún, tuy nhiïn töi khöng thêëy Sún vúái daáng ngöìi quen thuöåc bïn caånh. Töi àûa mùæt nhòn quanh. Anh ta àang àûáng trong goác phoâng, tay mên mï khêíu suáng trûúâng vûâa múái àûúåc lau saåch boáng. "Hùæn àõnh laâm gò thïë nhó?"- töi lo lùæng tûå hoãi, söëng lûng böîng thêëy laânh laånh. Töi nhûäng muöën kïu to hay vuâng dêåy boã chaåy, nhûng sûåc nhúá ra mònh àang úã àêu, töi àaânh tiïëp tuåc nùçm im giaã vúâ àang nguã say. Thêåt may, möåt luác sau, ngùæm nghña chaán khêíu suáng, Sún laåi treo noá lïn tûúâng, röìi leo lïn gûúâng vúái vaán cúâ boã dúã.

Anh ta ngöìi bêët àöång, àêìu ngoeåo sang möåt bïn, möåt tay chöëng cùçm, tay kia luön giûä möåt quên cúâ bïn àen hoùåc bïn trùæng, tuyâ luác. Cûá thïë, mònh chöëng laåi chñnh mònh, anh ta ngöìi im lùång hïët giúâ naây àïën giúâ khaác, ngaây naây àïën ngaây khaác, nùm naây àïën nùm khaác.

Töi böîng caãm thêëy ngöåt ngaåt khoá thúã vaâ quyïët àõnh dêåy, leo lïn choâi àeân ngöìi möåt chöëc cho maát. Thêåt laå luâng, nhû àoaán àûúåc yá töi, khi thêëy töi vûâa chui ra khoãi maân, vêîn khöng quay laåi, Sún noái:

- Ài uãng vaâo, àûúâng lïn trïn kia nhiïìu rùæn lùæm àêëy!

Töi lùång leä tòm uãng xoã vaâo röìi ài ra ngoaâi. Nùm phuát sau, men theo vaách nuái, töi àaä leo lïn choâi àeân, khoan khoaái àûáng tûåa vaâo chiïëc lan can bùçng sùæt sún trùæng bao quanh, chiïëu ra böën phña nhûäng luöìng aánh saáng daâi, khi tùæt, khi àoã do àûúåc che búãi nhûäng miïëng kim loaåi caách nhau àïìu àùån.

Ban àïm, biïín thêåt àeåp. Trúâi àêìy sao. Trùng múái moåc nhûng coân bõ che khuêët sau möåt trong vö söë caác ngoån nuái nhoã múâ àang àûáng nhû ngaái nguã giûäa võnh. Mùåt biïín töëi àen, löëm àöëm nhûäng ngoån àeân xanh cuãa caác con thuyïìn àaánh caá. Chùæc tûâ àoá, haâng trùm con mùæt àang hûúáng vïì Hoân Mûåc quen thuöåc. Ngoån haãi àùng vêîn saáng, nghôa laâ têët caã vêîn bònh thûúâng, nhûäng ngûúâi ài biïín nhòn vaâo noá àïí àõnh hûúáng, coá thïí yïn têm cho taâu thuyïìn ài laåi maâ khöng súå bõ va àaá ngêìm hay mùæc caån.

THAÁI BAÁ TÊN 88

Tûâ xa, möåt chiïëc taâu lúán nhû möåt toaâ nhaâ nhiïìu têìng rûåc saáng àang tûâ tûâ tiïën vaâo caãng Cûãa Öng àïí ùn than. Àûúåc Hoân Mûåc chó àûúâng, noá vûäng tin lao lïn phña trûúác.

Bêët chúåt, töi böîng muöën àaánh tñn hiïåu cêëp cûáu, muöën kïu to, kïu lïn thêåt to vúái ngûúâi thuyïìn trûúãng thuyïìn taâu kia, vúái nhûäng chiïëc thuyïìn àaánh caá, vúái cöng ty S.B, trong àêët liïìn, vúái têët caã moåi ngûúâi, rùçng úã àêy ngoån àeân haãi àùng vêîn saáng, nhûng möåt ngoån àeân khaác coân quan troång hún nhiïìu, ngoån àeân chiïëu saáng cho noá, ngoån àeân trong traái tim ngûúâi coi àeân àaä tùæt vaâ àang cêìn àûúåc nhanh choáng thùæp laåi! S.O.S!

Quaãng Ninh - Àaâ Laåt, 22.4.1987


LAÄO HAÅ

Theo chöî töi biïët, úã xaä töi ai cuäng gheát laäo. Vaâ húi súâ súå. Phêìn nhiïìu, ngûúâi ta súå laäo nhû súå möåt vêåt nhú bêín, möåt caái thêy ma, hoùåc möåt sûå gaân quaái. Nhûng cuäng coá nhiïìu ngûúâi súå vò nhûäng nguyïn nhên khaác.

Xuöëng taâu úã ga Myä Lyá, töi xaách cùåp ài böå vïì nhaâ. Túái cêy àa cuåt àêìu laâng, töi gùåp möåt ngûúâi baån hoåc cuä vaâ àûáng laåi troâ chuyïån mêëy phuát. Chûa noái àûúåc vaâi cêu, anh kia böîng nhòn quanh, baão töi:

- Kòa, laäo Haå àang àïën àêëy! Töëi nay laåi nhaâ mònh chúi nheá. Maâ cêåu cuäng ài ài, keão dêy vaâo laäo êëy khoá chõu lùæm.

Röìi anh baån töi vöåi vaä ài khuêët sau búâ tre non trûúác mùåt.

Tñnh toâ moâ cöë hûäu àaä giûä chên töi, khöng cho ài tiïëp theo lúâi khuyïn cuãa anh baån töët buång.

Trïn con àûúâng raãi xó sùæt khuác khuyãu vaâ phuã àêìy nhûäng coång rúm dñnh phên suác vêåt khö deåt, laäo Haå àang chêåm chaåp, khoá nhoåc ài vïì phña töi. Àoá laâ möåt öng giaâ àaä hún bêíy mûúi tuöíi, beá nhoã vaâ àùåc biïåt rêët gêìy. Tay laäo chöëng chiïëc gêåy bùçng göî mun, tay cêìm cong cong, chaåm tröí nhûäng hònh thuâ gò àoá khöng roä. Àêìu gêåy chöëng xuöëng àêët lêu ngaây bõ moân, trúã thaânh quaá ngùæn, àïën mûác duâng noá, laäo phaãi cuái thêëp caái lûng vöën àaä coâng. Laäo àöåi chiïëc khùn xïëp àen àûúåc gêëp thaânh nhiïìu nïëp cêín thêån. Trïn ngûúâi laäo, chiïëc aáo daâi, cuäng maâu àen, coá ba chiïëc cuác troân bïn naách

THAÁI BAÁ TÊN 90

phaãi, tuy àaä sún cuä, raách àöi chöî nhoã, nhûng nhòn chung vêîn coân khaá tûúm têët. Chiïëc quêìn guå mùåc bïn trong cuäng vêåy. Nhòn laäo, töi khöng thïí khöng ngaåc nhiïn, thêìm nghô chùæc phaãi vêët vaã lùæm laäo múái giûä àûúåc veã bïì ngoaâi nhû thïë - nghôa laâ àuáng nhû caách àêy hún ba mûúi nùm, khi laäo coân laâ chaánh töíng, laâm mûa laâm gioá úã xaä töi vaâ caác xaä lên cêån.

Laäo Haå bûúác laåi gêìn, lùång leä nhòn töi möåt lûúåt tûâ àêìu àïën chên, tûâ àöi giaây da, böå com lï múái àïën cùåp kñnh trùæng, röìi laäo dñ chiïëc gêåy ngùæn cuåt vaâo saát buång töi, oai vïå hoãi:

- Anh con nhaâ ai?

Lïî pheáp, töi noái tïn böë meå töi. Súå laäo khöng nhêån ra, töi coân noái caã tïn öng baâ nöåi töi nûäa.

- AÂ, ra thïë, ra thïë... Anh coá biïët laâ ngaây xûa öng anh, röìi sau laâ böë anh, suöët àúâi phaãi ài úã vaâ hêìu haå ta khöng? - laäo hoãi töi vúái veã khiïu khñch, vúái veã thñch thuá àöåc aác. Àöi mùæt laäo long lïn, saáng vaâ nhanh möåt caách khöng tûúng xûáng vúái khuön mùåt giaâ cöîi, nhùn nheo vaâ caáu bêín.

Chúâ maäi khöng thêëy töi traã lúâi, laäo noái tiïëp, nhûng lêìn naây ra chiïìu an uãi:

- ÛÂ maâ ngaây êëy khöng riïng gò öng vaâ böë anh, maâ caã caái vuâng Nho Lêm röång lúán naây ai cuäng phaãi hêìu haå ta... - Ngûâng möåt laát, laäo laåi nhòn töi lêìn nûäa suöët tûâ àêìu àïën chên. - Thïë maâ bêy giúâ con chaáu nhûäng thùçng khöë raách aáo öm êëy laåi trúã vïì laâng thïë naây àêy... Hûâ, àûúåc lùæm! Àûúåc lùæm! Röìi coá ngaây chuáng maây seä coân biïët tay thùçng Haå naây! Nùm nùm mûúi tû, chuáng maây khöng giïët tao, nhûng nay mai, tao maâ giaânh àûúåc quyïìn trúã laåi thò tao khöng tha chuáng maây àêu. Bùæn tuöët! Bùæn tuöët! Thöi cuát ài! Cuát!...

Laäo àûáng thùèng ngûúâi, möåt tay tò lïn chiïëc gêåy, tay kia chó vïì phña laâng. Möi laäo mñm chùåt, tûâ khoeá miïång ûáa ra möåt doâng nûúác boåt vaâng vaâng, nhêìy nhêìy, tûâ àoá chaãy xuöëng chiïëc cùçm khöng rêu cuãa laäo. Tröng laäo giöëng möåt con choá daåi bõ bùæt nhöët vaâo cuäi sùæt, biïët khöng ai coá thïí àaánh nïn caâng to tiïëng suãa.


Trûúác töi coá nghe noái laäo àöåc aác, caân rúä, gùåp ai chûãi ngûúâi êëy, nhûng töi thêåt khöng ngúâ laäo coá thïí trêng traáo vaâ laáo xûúåc àïën mûác êëy. Laäo àiïn û? Cuäng coá ngûúâi noái thïë. Nhûng nhûäng lúâi àêìy hùçn hoåc, giêån dûä vaâ khöng phaãi khöng coá lö-gñch kia khöng leä laâ cuãa möåt ngûúâi àiïn? Töi biïët laâm gò vúái laäo bêy giúâ? Khoá coá thïí duâng lúâi leä àïí noái chuyïån hoùåc cùn vùån laäo. Maâ mùæng chûãi traã thò laåi caâng khöng thïí, vò hoaân caãnh cuãa töi khöng cho pheáp, vaã laåi laäo laâ ngûúâi giaâ, öëm yïëu.

Töi àaânh phaãi nuöët giêån, lùång leä boã ài, vúái caãm giaác nùång nïì cuãa möåt ngûúâi bõ xuác phaåm maâ khöng àûúåc chöëng àúä tûå vïå.

Sau lûng töi, laäo Haå àaáng gheát vêîn chöëng gêåy àûáng nhòn theo, vúái veã thñch thuá vaâ thaách thûác khöng giêëu diïëm.

- AÂ, maâ tröng anh cuäng khaá àêëy! - Laäo vûâa cûúâi vûâa noái to. - Quan lúán Haâ Nöåi! Thïë maâ anh phaãi cuöëc böå suöët tûâ ga Myä Lyá vïì laâng, coân ta êëy aâ, ngaây xûa ta bùæt phaãi laâm riïng cho ta möåt ga xeáp úã Choâ Diïåc! Chó möåt mònh ta duy nhêët àûúåc sûã duång! Ha, ha!...

Tiïëng cûúâi nhaåo baáng êëy coân theo töi maäi vïì têån nhaâ. Àöi luác töi tûå hoãi khöng hiïíu ngaây trûúác. - nhû laäo noái, - vò sao ngûúâi ta àaä tha chïët cho laäo, àïí bêy giúâ laäo cêåy laäo giaâ yïëu, tûå do ùn noái laáo xûúåc nhû vêåy.

Buöíi töëi, khi caã nhaâ quêy quêìn bïn mêm cúm, töi àem chuyïån xaãy ra kïí cho moåi ngûúâi nghe. Meå töi lïn tiïëng àêìu tiïn:

- Gùåp laäo, anh nïn traánh xa thò hún!

Àuáng nhû lúâi anh baån àaä khuyïn töi luác chiïìu!

- Laäo thêåt quaá àaáng. - Böë töi thong thaã noái. - Maâ chñnh quyïìn thò quaá nhu nhûúåc. Taåi sao khöng gö cöí laäo cho vaâo nhaâ giam? Cûá nghô giaâ laâ àûúåc pheáp chûãi laâng xoám, chûãi chïë àöå aâ? Àöíi àúâi àûúåc ba mûúi nùm nay maâ laäo vêîn khöng tónh ngöå tñ naâo. Nùm nùm tû, ngûúâi ta tha laäo vò con laäo. Bêy giúâ ngûúâi ta khöng àöång àïën laäo vò tuöíi giaâ. Nhûng caái gò cuäng coá giúái haån cuãa noá. Töi thò cûá àaâ naây tiïëp tuåc laâ töi bùæn, giúâ cuäng chûa muöån...

THAÁI BAÁ TÊN 92

- ÊËy, öng laâm gò maâ hùng thïë? Bùæn ngûúâi àêu phaãi chuyïån dïî. - Meå töi xen vaâo.

- Baâ thò hiïíu thïë naâo àûúåc. Baâ khöng phaãi ài úã cho noá, baâ khöng biïët.

Cûá thïë, cêu chuyïån tiïëp tuåc xoay quanh laäo Haå, caái laäo Haå àaáng gheát vö tònh töi àaä àïí xen vaâo caác yá nghô cuãa töi, vaâ giúâ àêy khöng àêu àûa hùæn vaâo ngöi nhaâ êëm cuáng cuãa böë meå. Tuy nhiïn, qua cêu chuyïån, töi cuäng biïët thïm àûúåc àöi àiïìu vïì laäo.

Trûúác nùm 1953, tûác laâ nùm caãi caách ruöång àêët úã quï töi, suöët hai mûúi nùm liïìn laäo Haå laâm chaánh töíng cuãa töíng Nho Lêm röång lúán. Laäo nöíi tiïëng haách dõch vaâ taân aác. Trong töíng, tûâ giaâ àïën treã, gùåp laäo, ai cuäng phaãi chaâo "Cuå Lúán", mùåc duâ luác êëy laäo chûa bao nhiïu tuöíi. Noái chuyïån vúái ngûúâi khaác, laäo thûúâng quen quaát thaáo, vaâ bao giúâ cuäng xûng "ta" (nhû chiïìu nay laäo xûng vúái töi). Laäo coá nhûäng nùm vúå vaâ rêët giaâu - àiïìu êëy khoãi phaãi noái. Uy vaâ lûåc laäo caâng àûúåc tùng lïn gêëp böåi khi böë laäo trúã thaânh quan tûá truå cuãa triïìu àònh Huïë. Laäo bùæt dên trong töíng àùæp möåt con àûúâng ö tö chaåy thùèng tûâ àûúâng Quöëc löå Möåt àïën têån sên nhaâ laäo. Vaâ viïåc laäo khoe àaä bùæt lêåp riïng cho laäo möåt ga xeáp úã Choâ Diïåc cuäng laâ àiïìu coá thêåt. Tuy viïåc naây mònh laäo khöng laâm nöíi, maâ phaãi nhúâ caã böë laäo can thiïåp.

Sau caách maång Thaáng Taám, quï töi laâ vuâng tûå do, têët nhiïn quyïìn lûåc vaâ thaái àöå höëng haách cuãa laäo coá giaãm, nhûng cuãa caãi, ruöång àêët vaâ caái chûác chaánh töíng vêîn àûúåc giûä nguyïn. Chó àïën nùm 1954 laäo múái bõ mêët nhûäng thûá àoá, vaâ suyát nûäa thò mêët caã tñnh maång. Söë laâ luác êëy laäo àaä bõ kïët aán tûã hònh, nhûng àuáng höm laäo bõ àem xûã bùæn cöng khai thò trúâi àöí mûa to, phaãi hoaän laåi. Saáng súám höm sau thò lïånh ên xaá tûâ trïn àûa xuöëng, vúái lñ do laäo coá möåt ngûúâi con trai tröën nhaâ, tham gia khaáng chiïën vaâ úã chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã àaä lêåp cöng lúán.

Tûâ ngaây êëy, laäo toã ra biïët àiïìu hún. Nhû con caáo tröën trong hang, suöët ngaây laäo chó ngöìi lò úã nhaâ vúái möåt baâ vúå duy nhêët coân úã laåi vúái laäo vaâ nuöi laäo. Tuy nhiïn mêëy nùm gêìn àêy khöng hiïíu


sao laäo hay ra khoãi nhaâ. Luác àêìu chó ài daåo, quanh quêín, sau röìi chöëng gêåy ài hïët thön naây àïën thön noå, hoaân toaân khöng muåc àñch, hay vúái muåc àñch naâo àoá maâ ngûúâi khaác khöng biïët. Möåt àiïìu laå luâng nûäa laâ bao giúâ ra àûúâng, laäo cuäng mùåc nhûäng böå quêìn aáo laäo mùåc tûâ thúâi coân laâm chaánh töíng. Tûâ lêu, ngûúâi ta hêìu nhû àaä quïn sûå töìn taåi cuãa laäo, thïë maâ àuâng möåt caái, laäo laåi xuêët hiïån vúái böå quêìn aáo laåc loäng kia, khiïën moåi ngûúâi ngaåc nhiïn, vûâa caãm thêëy ngöì ngöå. Ngûúâi ta nghô coá leä tuöíi giaâ àaä laâm laäo quêîn trñ. Treã con, vaâ caã ngûúâi lúán bùæt àêìu giïîu cúåt laäo, nhûng laäo phúát lúâ têët caã. Khöng nhûäng thïë, thêëy chùèng ai laâm gò mònh, caâng ngaây laäo caâng toã ra caân rúä hún.

Möåt höm, ài ngang möåt àaám thúå caây àang laâm viïåc, laäo dûâng laåi, giú gêåy chó xuöëng ruöång, noái:

- Ï, chuáng maây phaãi caây sêu vaâo! Cûá gaäi àêët kiïíu êëy seä laâm hoãng ruöång ta mêët.

Mêëy ngûúâi kia ngú ngaác khöng hiïíu laäo noái gò.

- Ruöång cuãa ta! Ngaây xûa ruöång naây laâ cuãa ta, bõ caác ngûúâi cûúáp, nhûng sùæp túái ta seä lêëy laåi hïët!

- Sùæp túái laâ bao giúâ? - Möåt ngûúâi hoãi to, coá yá chêm choåc.

- Cûá àúåi àêëy, khöng lêu nûäa àêu. Nhûng khöng vò thïë maâ chuáng maây àûúåc pheáp caây nöng, laâm ruöång ta baåc maâu...

Laäo chûa noái hïët cêu thò - àöëp! Möåt nùæm buân tûâ ruöång bay lïn, rúi ngay trûúác mùåt laäo. Laäo giêån dûä giú gêåy chûãi ruãa mêëy cêu röìi boã ài.

Lêìn khaác, laäo chùån möåt baâ àang ài chúå vaâ noái:

- Höìi caãi caách, ngûúâi ta lêëy cuãa töi hai chiïëc chum cho baâ, baâ chûa laâm vúä chûá? Sùæp túái àöíi àúâi, töi seä àoâi laåi, baâ nhúá lêëy!

Vöën yïëu boáng vña vaâ ûa an phêån, baâ kia luáng buáng vaâi cêu gò àoá röìi tòm caách laánh xa laäo.

Laåi möåt lêìn khaác, laäo laáo xûúåc chó gêåy vaâo möåt baác nöng dên, tuyïn böë ngaây xûa, öng cha baác ta tûâng caây ruöång reä vaâ àaä tòm caách ùn búát thoác cuãa laäo.

THAÁI BAÁ TÊN 94

Lêìn êëy laäo àaä suyát bõ àaánh möåt trêån nhûâ tûã, nïëu khöng vò baác nöng dên kia súå mang tiïëng àaánh ngûúâi giaâ, vaâ súå öng baâ àang möì maã àeåp böîng dûng bõ dûång dêåy laâm troâ cûúâi cho thiïn haå...

Toám laåi, laäo Haå àaä nhanh choáng trúã thaânh möåt nhên vêåt tai tiïëng trong laâng xaä, vaâ khöng phaãi khöng coá ngûúâi àïën gùåp chñnh quyïìn àïì nghõ bùæt giam laäo. Nhûng laäo vêîn tiïëp tuåc khùn xïëp, aáo the, chöëng gêåy ài khùæp núi, tiïëp tuåc nhùæc moåi ngûúâi nhúá laåi thúâi kò vaâng son xûa kia, khi laäo laâm chaánh töíng, vaâ rùçng sùæp túái àöíi àúâi, laäo seä trúã laåi vúái caái chûác vuå àoá.

Hai nùm sau, trúã vïì thùm quï, töi laåi gùåp laäo Haå.

Laäo nùçm coâng queo bïn vïå àûúâng, trïn nïìn caát bêín loang löí nûúác - chùæc laäo vûâa àaái dêìm ra àêëy. Laäo rïn û ûã, hai tay öm àêìu laâm göëi. Chiïëc khùn xïëp bêët li thên àaä khöng coân trïn àêìu laäo. Nhûäng súåi toác thûa thúát, àen lêîn trùæng, dñnh vaâo nhau, hoùåc cuåp xuöëng, hoùåc chöíng lïn nhû nhûäng chiïëc gai nhoån. Chiïëc aáo daâi àaä bõ raách möåt miïëng to phña trûúác buång. Mùæt laäo nhùæm, nhûng khoá noái laäo nguã hay àang thûác. Nûúác daäi chaãy ra tûâ khoeá miïång, gùåp buåi bêín, àoáng laåi thaânh möåt doâng àen àen, luön coá vaâi con ruöìi baám hoùåc bay lûúån bïn caånh.

Möåt ngûúâi cuâng laâng cho biïët vúå laäo, - nguöìn söëng, ngûúâi thên duy nhêët coân laåi cuãa laäo, - bõ bïånh chïët caách àêy nûãa nùm. Thïë laâ laäo àêm ra bú vú, khöng núi nûúng tûåa, phaãi àïën xin ùn úã nhûäng nhaâ trûúác àêëy laäo vêîn thûúâng quen chûãi mùæng. Nhû töi àaä noái, moåi ngûúâi ai cuäng gheát laäo, êëy thïë maâ àïën xin nhaâ naâo - duâ thaái àöå keã caã laáo xûúåc - ngûúâi ta cuäng phaãi cho laäo, vúái lñ do dïî hiïíu laâ àïí töëng khûá laäo ài caâng súám caâng töët. Coân chñnh quyïìn xaä thò vò khöng thïí àïí coá ngûúâi chïët àoái trïn àõa phêån mònh, àaânh trñch cöng quyä trúå cêëp cho laäo, nhûng lêìn naâo laäo cuäng àem giaâ nûãa àöíi lêëy rûúåu uöëng say bñ tó.

Vêîn nùçm yïn trïn caát bêín, laäo Haå ngêíng àêìu, tûâ tûâ múã àöi mùæt àoã ngêìu nhòn töi. Laäo nhòn rêët lêu, chöëc chöëc laåi nhñu maây nhû cöë nhúá töi laâ ai. Cuöëi cuâng laäo nhúá ra:

- Ï, ï, chaâo anh quan Haâ Nöåi... Chùæc laåi phaãi ài böå tûâ ga Myä Lyá vïì haã? Ngaây xûa... eâ, eâ... ngaây xûa ta bùæt phaãi lêåp riïng cho ta möåt ga xeáp caånh nhaâ... eâ, eâ... Anh biïët àiïìu êëy chûá?


Röìi quaá yïëu, laäo laåi guåc xuöëng trong tû thïë cuä.

Caách àêy khöng lêu, nhêån àûúåc thû nhaâ, töi rêët ngaåc nhiïn khi àûúåc tin laäo Haå vêîn chûa chïët. Thò ra laäo söëng lêu hún töi tûúãng.

Diïîn Chêu, 13-1-1984

THAÁI BAÁ TÊN 96

MÖÅT NGÛÚÂI VÛÁT ÀI

ÚÃ Huïë, ngoaâi nhûäng chiïëc xe lam chaåy dêìu ma duát nhaã khoái muâ mõt vaâ kïu taânh taåch tûâng traâng daâi nhû suáng maáy, phûúng tiïån ài laåi chuã yïëu trong thaânh phöë laâ xñch lö vaâ xe àaåp thöì. Xe àaåp thöì múái xuêët hiïån mêëy nùm gêìn àêy, thoaåt tröng dïî laâm ngûúâi ta mêët caãm tònh, nhûng röìi nhòn maäi cuäng quen. Vaã laåi, caái chñnh laâ sûã duång noá thuêån lúåi vaâ reã. Chó cêìn bûúác ra phöë, giú tay laâ lêåp tûác coá ngay mêëy chiïëc xe àoái viïåc cuâng àaåp àïën möåt luác. Anh choån möåt chiïëc trong söë àoá, thoaã thuêån giaá caã - möåt, ba hoùåc nùm àöìng tuyâ ài xa hay gêìn - ngöìi lïn pooác-ba-ga phña sau (thûúâng àûúåc loát bùçng möåt miïëng muát boåc vaãi nhûåa àïí khaách ngöìi cho ïm, vaâ àïí phên biïåt vúái nhûäng chiïëc xe àaåp bònh thûúâng, nghôa laâ khöng chúã ngûúâi lêëy tiïìn), thïë laâ ngûúâi kia seä chúã anh ài. Nïëu anh laâ khaách tûâ xa àïën, anh ta seä kiïm luön caã vai ngûúâi hûúáng dêîn tham quan thaânh phöë. Anh hoãi bêët kò àiïìu gò, kïí caã viïåc riïng tû, anh ta cuäng sùén saâng traã lúâi, têët nhiïn trong thêm têm hi voång rùçng anh seä traã thïm ñt tiïìn cho caái loaåi dõch vuå àoá.

Lêìn êëy, hai ngaây sau khi àïën Huïë, laâm xong nhûäng viïåc cêìn laâm, töi quyïët àõnh ài thùm caác lùng möå nöíi tiïëng cuãa Cöë Àö, trûúác hïët laâ Lùng Khaãi Àõnh. Vaâ töi àaä choån caái phûúng tiïån giao thöng tuy thö sú nhûng thuêån tiïån vaâ reã tiïìn naây.

Thöng thûúâng, nhûäng ngûúâi nghó úã khaách saån "Söng Hûúng" nhû töi, ài tham quan bùçng xe con, ö tö buyát, hay beát ra cuäng bùçng xñch lö. Cho nïn, thêëy töi tûâ khaách saån bûúác ra, laåi ùn mùåc nghiïm chónh, àeo maáy aãnh, ngûúâi àaåp xe thöì bõ töi ra hiïåu dûâng


laåi coá veã ngaåc nhiïn khi nghe yïu cêìu chúã töi ra lùng Khaãi Àõnh, caách àêëy haâng chuåc cêy söë, vaâ chúâ xem xong chúã laåi khaách saån. Tuy nhiïn, hai phuát sau, chuáng töi àaä lïn àûúâng. Anh ta ngöìi àaåp phña trûúác, töi ngöìi sau, hai chên buöng thoäng hai bïn - àuáng nhû nhûäng tay ùn chúi "baãn àõa".

Anh baån àûúâng cuãa töi laâ ngûúâi ñt noái, vúái veã mùåt aãm àaåm nhû àang suy nghô àiïìu gò àêëy khoá chõu. Sau vaâi cêu múã àêìu mang tñnh nghïì nghiïåp maâ anh ta phaãi miïîn cûúäng trao àöíi vúái töi, hêìu nhû anh ta khöng noái gò thïm. Traã lúâi caác cêu hoãi cuãa töi, anh ta hoùåc chó êåm ûâ tiïëng möåt, hoùåc lúâ nhû khöng nghe thêëy. Àiïìu naây àaä laâm töi - möåt ngûúâi toâ moâ - hoaân toaân thêët voång. Vaâ töi àaä bùæt àêìu höëi hêån vïì caái quyïët àõnh laäng maån cuãa mònh.

Höm êëy trúâi àeåp, caãnh vêåt khaá nïn thú, chó tiïëc àûúâng lùæm döëc vaâ nhiïìu luác töi phaãi nhaãy xuöëng uãn xe tûâng àoaån khaá daâi. Anh kia - coân treã nhûng gêìy yïëu, da àen, ngûåc leáp nhû ngûúâi bõ ho lao - nhòn töi vúái veã biïët ún, nhûng vêîn im lùång möåt caách bûúáng bónh. Cûá thïë, chuáng töi ài tiïëp.

- Anh coá lïn xem khöng? - Töi hoãi khi hai chuáng töi àïën núi, dûång xe, ngöìi vaâo möåt quaán giaãi khaát.

- Khöng.

- Thïë töi phaãi àïí anh chúâ úã àêy aâ?

- Khöng sao, - anh kia àaáp. - Öng cûá xem bao lêu tuyâ thñch. Töi àúåi.

Mùåc duâ töi coân treã, coá khi coân ñt tuöíi hún, nhûng anh ta vêîn goåi töi bùçng öng. Coá leä bùçng caách êëy, anh ta muöën böåc löå thaái àöå khöng thiïån caãm cuãa mònh àöëi vúái töi chùng?

So vúái caác lùng khaác, lùng Khaãi Àõnh àûúåc nhiïìu ngûúâi noái àïën vaâ hay túái tham quan hún caã. Kïí cuäng coá lñ do cuãa noá. Toaân böå khu lùng àûúåc xêy trïn möåt ngoån àöìi tûâ chên lïn àónh phaãi hún möåt trùm bêåc àaá lúán. Àêy cuäng laâ lùng duy nhêët coá xaác àõnh chöî chön ngûúâi chïët - tûác laâ ngay dûúái ngai vaâng maâ trong àoá bûác tûúång toaân thên bùçng àöìng maå vaâng cuãa Khaãi Àõnh àang ngöìi. Phoâng möå àûúåc trang trñ thêåt löång lêîy, vúái nhûäng neát chaåm tröí vaâ

THAÁI BAÁ TÊN 98

nhûäng hònh gheáp sûá hïët sûác tó mêín. Nghe noái phaãi nhiïìu ngûúâi, nhiïìu nùm múái laâm nïn caái taác phêím nghïå thuêåt àöåc àaáo naây. Vaâ cuäng nghe noái khöng ñt ngûúâi phaãi chïët vò noá.

Vaâo phoâng möå, khaách phaãi boã giaây deáp úã ngoaâi, ài nheå, noái kheä vaâ nhêët thiïët phaãi nghe möåt baâ giaâ ngûúâi beá nhoã ngöìi caånh cûãa nhùæc nhúã nhûäng àiïìu cêìn thiïët vïì nöåi qui tham quan, hoùåc múâi anh mua bûu aãnh, thuöëc laá, nûúác ngoåt - nhûäng thûá baâ ta àaä àïí sùén trïn möåt chiïëc baân con bïn caånh. Nïëu anh ài möåt mònh vaâ cêìn ngûúâi hûúáng dêîn, baâ ta seä laâm àiïìu àoá vaâ traã lúâi möåt caách àêìy àuã, tó mó têët caã caác cêu hoãi cuãa anh. Têët nhiïn, sau àoá anh seä phaãi traã tiïìn cöng cho baâ ta.

Khi töi xem xong quay xuöëng, anh àaåp xe thöì cuãa töi vêîn ngöìi úã chöî cuä, tay chöëng cùçm tò lïn goác baân, hai mùæt lim dim - chùæc àang nguã gêåt. Thêëy töi, anh ta cuäng chùèng toã ra mûâng, tuy töi bùæt anh ta chúâ àaä khaá lêu.

Mùåt trúâi àaä ngaã sang phña Têy, nhûng vêîn coân khaá noáng vaâ ngöåt ngaåt. Anh ta àûáng dêåy, buáng buáng vaâo àöi löëp xe.

- Ngöìi nghó àaä, - töi noái. - Chöëc nûäa maát hùéng vïì. Anh khöng vöåi chûá?

Anh ta lùæc àêìu, laåi miïîn cûúäng ngöìi xuöëng. Töi goåi hai àôa baánh vaâ hai cöëc nûúác ngoåt.

- Anh laâ dên úã àêy, chùæc xem lùng naây nhiïìu lêìn lùæm röìi nhó? - Töi hoãi, hi voång anh ta seä bùæt chuyïån.

- Múái hai lêìn. Luác coân beá vaâ nùm kia.

- Sao ñt thïë?

- Töi khöng thñch.

Hai chuáng töi laåi ngöìi im. Möåt luác sau, anh ta chúåt hoãi töi:

- Höm nay, caái baâ baán bûu aãnh coá hûúáng dêîn öng xem khöng?

- Khöng.

- Cuäng khöng kïí öng nghe ai xêy vaâ bao nhiïìu ngûúâi àaä chïët trong khi xêy caái lùng naây?


- Khöng, - töi ngaåc nhiïn nhòn anh ta. - Sao anh laåi hoãi thïë?

- Chùèng sao caã. - Anh ta àaáp, bêët ngúâ trúã nïn cúãi múã, khöng lêìm lò nhû trûúác. Nhûng mùæt anh ta àïí löå möåt veã giêån dûä àöåc aác. Töi àoaán anh ta àang coá àiïìu gò àoá muöën noái ra cho nheå ngûúâi. Vaâ töi kiïn nhêîn chúâ àúåi.

- Tiïëc laâ öng khöng àûúåc nghe baâ ta kïí, kïí möåt caách say sûa vaâ thñch thuá, vïì caái chïët thï thaãm cuãa öng nöåi baâ ta nhû thïë naâo... - Im lùång möåt luác, anh ta thúã daâi noái tiïëp: - Vaâ cuäng laâ öng nöåi cuãa töi nûäa.

- Ra baâ ta laâ ngûúâi baâ con vúái anh? - Töi hoãi.

- Laâ chõ gaái töi.

- Vaâ öng nöåi cuãa anh laâ möåt trong nhûäng ngûúâi xêy lùng naây...

- Vêng.

- Vaâ xêy xong àaä bõ chñnh Khaãi Àõnh giïët chïët?

- Vêng.

Töi khöng hoãi gò thïm, chó im lùång ngöìi uöëng nûúác, chúâ anh baån xe thöì tûå kïí tiïëp. Töi àaä tiïëp xuác vúái nhiïìu loaåi ngûúâi, trong nhiïìu hoaân caãnh khaác nhau, nïn biïët gêìn nhû chùæc chùæn rùçng trong nhûäng trûúâng húåp thïë naây, ngûúâi noái chuyïån seä chùèng bao giúâ chõu rúâi anh, nïëu chûa kïí hïët cho anh nghe nhûäng gò anh ta vûâa nhùæc àïën.

Quaã àuáng thïë, möåt luác sau, ngûúâi baån àûúâng cuãa töi lïn tiïëng, veã trêìm ngêm nhû tûå noái vúái mònh nhiïìu hún laâ noái vúái töi:

- Cuäng vò caái lùng naây maâ töi vaâ chõ töi giêån nhau àêëy, thêåm chñ coân tûâ nhau nûäa. Chõ töi laâ möåt ngûúâi töët, rêët töët, chûá khöng phaãi loaåi vûát ài nhû töi. Khöng chöìng, khöng con, suöët àúâi chõ úã vêåy nuöi em, röìi em lúán - giuáp àúä caác chaáu. Thïë maâ, öng biïët khöng, chõ töi laåi laâm caái cöng viïåc... - anh ta dûâng laåi àïí tòm tûâ, - caái cöng viïåc khöën naån êëy. Tûác laâ tûå nguyïån àïm ngaây hêìu haå caái thùçng àaä giïët öng nöåi mònh. Queát nhaâ cho noá, lau chên, phuãi buåi cho noá! Vaâ móa mai thay, laåi coân say sûa kïí cho ngûúâi khaác nghe

THAÁI BAÁ TÊN 100

viïåc noá àaä giïët öng mònh thïë naâo! Töi khuyïn ngùn, töi cêëm, nhûng chõ töi coá lñ leä riïng cuãa mònh, vaâ cho maäi túái nay vêîn cûá tiïëp tuåc laâm caái viïåc nhû öng thêëy. Thêåt xêëu höí! Thêåt nhuåc nhaä!...

Töi vêîn ngöìi im, toâ moâ lùæng nghe.

- Öng xem, thïë thò hoãi coân chõu sao nöíi. Cûá nghô àïën caãnh chõ töi xun xoe trûúác noái, ho khöng daám ho, noái khöng daám noái, maâ töi thêëy löån caã ruöåt. Nhiïìu luác töi nhûäng muöën leo lïn, giaá coá suáng, lia cho noá, tûác laâ cho caái tûúång bùçng vaâng hay maå vaâng gò àoá cuãa noá, vaâi bùng vaâo mùåt. Töi laâ ngûúâi döët naát, khöng hiïíu gò, nhûng cuäng biïët rùçng luác laâm vua, hùæn laâ möåt thùçng baán nûúác vaâ àaä gêy khöng ñt töåi aác cho nhên dên. Thïë maâ taåi sao bêy giúâ ngûúâi ta vêîn àua nhau àïën àêy àïí chiïm ngûúäng hùæn? Maâ vêîn phaãi leo àuáng möåt trùm bêåc múái àûúåc nhòn hùæn! Phaãi nhòn lïn, phaãi nñn thúã! Phaãi àïí deáp ngoaâi cûãa! Phaãi coá giúâ, coá ngaây! Coá àuáng laâ bêët cöng khöng? Àuáng, bêët cöng! Möåt sûå bêët cöng àûúåc àùåt lïn ngai vaâng! Töi thêåt khöng sao hiïíu nöíi. Trûúác kia, thùçng Myä, thùçng nguyå laâ möåt nheä, nhûng bêy giúâ caác öng - Viïåt cöång, Caách maång, - sao caác öng coân chõu thïë? Laåi nghe noái thïë giúái àõnh boã vaâo àêy haâng chuåc triïåu baåc àïí tö veä thïm cho noá nûäa. Àêëy, öng noái töi nghe ài, vò sao, vò sao laåi thïë? Töi thêåt khöng sao hiïíu nöíi!

- Vò öng nhêìm lêîn giûäa vua Khaãi Àõnh vaâ tûúång vua Khaãi Àõnh. - Töi bònh tônh àaáp. - Caái ngûúâi ta àïën àêy xem khöng phaãi laâ con ngûúâi cuå thïí naâo àoá cuâng nhûäng viïåc laâm xêëu töët cuãa öng ta, maâ laâ möåt taác phêím nghïå thuêåt do nhên dên taåo ra...

- Ha, ha, ha! Taác phêím nghïå thuêåt! - Anh ta cûúâi to ngùæt lúâi töi. - Vêng, nhûng leä naâo öng khöng hiïíu rùçng chñnh nhúâ caái taác phêím nghïå thuêåt êëy cuãa öng maâ noá söëng àûúåc qua caác chïë àöå, söëng cho túái ngaây nay vaâ seä coân söëng nûäa? Thïë múái laâ vua! Thïë múái laâ Khaãi Àõnh! Hùæn àaä biïët àaánh vaâo chöî yïëu cuãa ngûúâi khaác. Hùæn laâ con moåt, biïët baám vaâo baân thúâ töí tiïn ngûúâi khaác maâ söëng. Mêëy ai dïî vûát boã töí tiïn mònh vò möåt con moåt? Nïn con moåt êëy cûá àaâng hoaâng maâ söëng. Maâ söëng úã àêu, söëng thïë naâo cú chûá? Ha, ha!... - anh ta cûúâi to nhû möåt ngûúâi àiïn, röìi ngûâng möåt giêy, anh ta laåi noái tiïëp: - Öng khöng àïí yá thêëy caái mùåt thùçng Khaãi


Àõnh àang vïnh lïn aâ? Vò noá biïët khöng nhûäng noá àûúåc an toaân, cung phuång chu àaáo, maâ noá coân laâ ên nhên, hay àuáng hún laâ nguöìn söëng cuãa nhiïìu ngûúâi khaác. Nhû chõ töi, chùèng haån...

- Vaâ caã nhûäng ngûúâi àaåp xe thöì chúã khaách tham quan nûäa, - töi chêm choåc, khoá chõu vò caách noái vaâ löëi lêåp luêån kò laå cuãa anh ta.

- Vêng, caã töi nûäa, - anh ta cuåt hûáng, cuái àêìu thúã daâi. - Nhûng töi thò noái laâm gò. Töi laâ möåt ngûúâi vûát ài. Töi laâ con söë khöng, con söë khöng caã vúái nùm caái miïång ùn trong nhaâ. Töi gheát chõ töi nhû thïë, nhûng töi àaä laâm ngú àïí vúå töi thónh thoaãng nhêån tiïìn giuáp àúä cuãa ngûúâi töi gheát... Vêng, töi laâ thùçng vûát ài. Töi khöng bao giúâ àùåt töi ngang haâng vúái chõ töi, vúái caác öng. Caác öng phaãi khaác, phaãi khaác cú... Öng noái cho töi hiïíu ài, noái ài!...

Anh ta nhòn chùçm chùåm vaâo mùæt töi, mùåt mïëu maáo nhû muöën khoác. Töi lêëy laâm tiïëc àaä àaánh vaâo chöî yïëu cuãa anh ta. Töi traã tiïìn röìi àûáng dêåy, khöng muöën keáo daâi thïm cêu chuyïån.

Chuáng töi laåi lïn xe. Khöng ai noái thïm vúái ai möåt cêu naâo nûäa. Àûúâng trúã laåi thaânh phöë khoá ài hún, nùæng gùæt, nhiïìu döëc ngûúåc. Vaâ lêìn naây, hêìu nhû chuáng töi àöíi chöî hùèn cho nhau. Töi ngöìi trûúác coâng lûng àaåp xe, coân anh ta, con ngûúâi vûát ài êëy, ngöìi phña sau, thónh thoaãng laåi nhaãy xuöëng uãn xe cho töi.

Huïë - Haâ Nöåi, 1982


MÖÅT CHUYÏÅN GÊÌN GIÖËNG NHÛ ÀÖËT

1

Ngoaâi cûãa söí mûa vêîn rúi raã rñch.

Àaä thaânh lïå, mêëy höm nay àïm naâo hoå cuäng nùçm àoåc truyïån cho nhau nghe thêåt khuya trûúác khi nguã. Hoå laâ hai giaáo viïn phöí thöng cú súã úã hai tónh khaác nhau vïì Haâ Nöåi dûå lúáp böìi dûúäng giaáo viïn daåy gioãi do Böå töí chûác. Hoå àûúåc xïëp úã cuâng phoâng. Möåt ngûúâi cao to, da ngùm àen, ñt noái, tröng giöëng möåt anh nöng dên nhiïìu hún laâ möåt öng giaáo. Coân ngûúâi kia thò trùæng mêåp, coá böå ria tóa rêët cöng phu, tñnh tònh cúãi múã nhûng dïî laâm ngûúâi ta khoá chõu, vò noái chuyïån vúái ai, chöëc chöëc öng ta laåi vöî vaâo vai, thêåm chñ vuöët caã toác ngûúâi êëy. Hoå cuâng úã àöå tuöíi böën mûúi lùm, cuâng daåy vùn, nïn thûúâng cêu chuyïån cuãa hoå duâ coá bùæt àêìu bùçng àïì taâi naâo, cuöëi cuâng cuäng quay vïì caái àïì taâi hoå thñch laâ vùn hoåc. Àïm àêìu tiïn úã vúái nhau, hoå thûác àïën têån saáng àïí tranh luêån möåt vêën àïì gò àoá. Àïm thûá hai vêîn vêën àïì êëy, coá àiïìu àïën mûúâi hai giúâ thò bïn àêëm tûúâng yïu cêìu im lùång. Àïm thûá ba, öng thêëp trùæng mûúån àûúåc àêu vïì cuöën Gaä Khúâ cuãa Àöxtöiepxki. Thïë laâ caã hai ngûâng tranh luêån, luên phiïn àoåc cho nhau nghe.

Àïm nay, sau khi àoåc hïët àoaån Natalia Philipöpna múâi khaách àïën nhaâ àïí thöng baáo quyïët àõnh seä lêëy ai, vaâ úã àoá möîi ngûúâi buöåc phaãi kïí möåt chuyïån xêëu xa nhêët xêíy ra trong àúâi mònh, öng thêëp trùæng uáp cuöën saách àang àoåc giúã lïn buång, höìi lêu tû lûå nhòn lïn trêìn nhaâ röìi noái:


- Àöxtöiepxki àuáng laâ thaánh thêåt. Baây ra caái troâ chúi àöåc àaáo êëy, öng ta àaä döìn eáp, bùæt nhên vêåt phaãi tûå böåc löå hïët tñnh caách cuãa mònh. Khöng tröën vaâo àêu àûúåc. Thaánh thêåt!

- Theo töi thò nhaâ vùn nghô ra caãnh êëy chñnh laâ àïí ngûúâi àoåc suy ngêîm vïì baãn thên mònh, - öng baån cuâng phoâng vûâa àaáp vûâa ngoå nguêåy trong chiïëc chùn daây úã giûúâng bïn, - àïí tûå ngûúâi àoåc nhúá laåi... öng ta goåi laâ gò nhó?... möåt chuyïån xêëu xa nhêët mònh àaä laâm trûúác àêy. Maâ chó möåt mònh vúái quyïín saách, vúái lûúng têm, nïn khöng cêìn vaâ khöng thïí phõa chuyïån ra àïí tûå quaãng caáo nhû öng tûúáng Yepanchin noå.

- Möåt viïåc xêëu xa nhêët... Thïë anh coá nghô rùçng chuáng ta ai cuäng àaä tûâng laâm möåt viïåc xêëu xa nhêët nhû thïë àïí suöët àúâi phaãi ùn nùn höëi löîi khöng?

- Coá. Têët nhiïn laâ möîi ngûúâi möåt mûác àöå khaác nhau. Vaã laåi, vêën àïì coân phuå thuöåc vaâo thaái àöå cuãa tûâng ngûúâi àöëi vúái viïåc mònh laâm.

- Nghôa laâ anh cuäng coá möåt chuyïån kiïíu êëy?

- Vêng.

- Thïë thò anh kïí ài.

Öng kia khöng àaáp, höìi lêu nùçm im lùæng nghe nhûäng gioåt mûa àang rúi àïìu trïn maái. Cuöëi cuâng öng lïn tiïëng:

- Chuyïån àaä lêu. Cuäng chùèng coá gò àùåc biïåt. Maâ thöi höm nay khuya röìi. Nguã ài.

Röìi öng vúái tay tùæt àeân. Caã hai cuâng duöîi ngûúâi, keáo chùn lïn têån muäi vaâ tûâ àoá chùèng ai noái thïm vúái ai möåt cêu naâo nûäa.

Nhûng chûa àêìy ba mûúi phuát sau, khöng hiïíu sao öng ta laåi goåi baån dêåy vaâ kïí möåt maåch khöng nghó caái viïåc maâ öng cho laâ xêëu xa, töìi tïå nhêët öng ta àaä laâm trong àúâi mònh.

2

Chùæc anh àaä gùåp khöng ñt nhûäng gia àònh bêët haånh phaãi nuöi möåt öng giaâ baåi liïåt toaân thên, nhûäng tûúãng ngaây möåt hay hai seä


chïët, êëy thïë maâ nùçm thöëi caã thõt, ngûúâi bïånh luön miïång cêìu trúâi cho àûúåc chïët maâ chùèng chïët cho, coân con chaáu thò boã bï cöng viïåc laâm ùn, thay nhau thuöëc thang chùm soác bïn caái xaác àang böëc muâi êëy hïët thaáng naây àïën thaáng khaác; hoùåc phaãi giûä möåt ngûúâi àiïn trong nhaâ; hoùåc trong haâng chuåc nùm trúâi phaãi nuöi möåt quaái thai gúám ghiïëc maâ riïng sûå töìn taåi cuãa noá àaä laâ möåt sûå só nhuåc àöëi vúái caã noá lêîn nhûäng ngûúâi xung quanh. Ngaây xûa gia àònh töi gùåp phaãi caãnh nhû thïë.

Nhaâ chuáng töi àöng ngûúâi - hai böë meå, saáu con. Töi thûá ba, trïn töi laâ hai öng anh, tiïëp àïën hai em gaái, vaâ cuöëi cuâng laâ àûáa con uát, con trai. Chñnh noá, caái thùçng uát êëy, àaä mang laåi cho gia àònh töi bao nöîi sêìu muöån. Loåt loâng, noá àaä laâ möåt àûáa beá dõ daång. Chên tay noá beá tñ, nhûng àïí buâ laåi, àêìu vaâ buång laåi rêët to, tröng ngûúâi noá nhû àûúåc laâm bùçng hai quaã dûa hêëu maâu vaâng gheáp laåi. Àaä thïë, lïn böën tuöíi, sau möåt cún caãm laånh àöåt ngöåt, noá bõ liïåt hoaân toaân. Ùn nguã, óa àaái vaâ moåi sinh hoaåt khaác àïìu möåt chöî. Khöng noái anh cuäng hònh dung àûúåc noá àaä taác àöång àïën cuöåc söëng cuãa möîi chuáng töi nhû thïë naâo.

Suöët ngaây meå töi ngöìi chêìu chûåc bïn noá, luác quaåt cho noá nguã, luác àûa cöëc nûúác, viïn thuöëc hoùåc àöí bö, thay aáo. Böë töi luön caáu coá ài ra ài vaâo. Coân töi hïî coá cúá laâ tröën nhaâ àïí khoãi phaãi sai laâm nhûäng viïåc chùèng thñch thuá gò. Gia àònh töi àaä tòm àuã moåi caách chaåy chûäa, thûã àuã caác loaåi thuöëc, nhûng àïìu vö ñch. Cuäng may maâ trong laâng coá öng baác sô vïì hûu. Coá chuyïån gò cêìn laâ coá thïí múâi öng ta laåi nhaâ, khoãi phaãi àûa ài bïånh viïån huyïån caách nhûäng mûúâi mêëy cêy söë.

Öng naây laâ möåt ngûúâi töët buång, gioãi chuyïn mön, tuy chûa àïën tuöíi, nhûng àûúåc nghó viïåc vò mùæt keám. Chñnh töi àaä nhiïìu lêìn nhòn thêëy öng ta nhêìm lêîn dao keáo, cho kim vaâo öëng tiïm thuöëc thò àêm vaâo tay, vaâ töi ngaåc nhiïn tûå hoãi sao öng ta coá thïí laâm àûúåc nghïì chûäa bïånh trong chûâng êëy nùm maâ khöng àïí xaãy ra taåi naån naâo. Thûúâng thò theo lúâi yïu cêìu khêín thiïët cuãa meå töi, öng ta àïën nhûng khöng coá caái veã lo lùæng, vöåi vaä nhû àöëi vúái nhûäng trûúâng húåp khaác. Öng ta àuãng àónh huát thuöëc, uöëng nûúác cho àïën khi meå töi phaãi mêëy lêìn àûa mùæt cêìu khêín múái bùæt tay


vaâo viïåc. Öng ta xem xeát möåt caách miïîn cûúäng caác thûá bïånh do meå töi kï ra. Cuäng miïîn cûúäng nhû thïë, öng ta súâ traán, nghe tim hoùåc tiïm thuöëc, tuyâ tûâng luác, röìi laåi àuãng àónh huát thuöëc, uöëng nûúác vaâ ra vïì, sau khi an uãi caã nhaâ töi rùçng khöng coá gò phaãi lo lùæng, rùçng thùçng beá seä söëng. Maâ coân söëng lêu.

Thïë àêëy... Sao, anh vêîn nghe töi àêëy chûá? - Ngûúâi kïí chuyïån böîng dûâng laåi hoãi, vaâ khöng chúâ traã lúâi, àaä laåi kïí tiïëp, gioång àïìu àïìu nhû cuä.

Laâ ngûúâi mï tñn, meå töi boã nhiïìu cöng cuãa ài lïî nhaâ chuâa, coá lêìn coân ài xem boái. Höm êëy vïì nhaâ, meå töi thêìm thò noái vúái cha töi rùçng àoá laâ caái hoaå maâ söë phêån bùæt gia àònh töi phaãi chõu, rùçng thùçng em töi àang gaánh thay cho caã nùm anh em coân laåi moåi sûå thua thiïåt, moåi bïånh têåt, vaâ rùçng vò thïë, cêìn phaãi chùm soác, thûúng yïu noá hún. Nïëu noá chïët, lêåp tûác tai hoaå seä thi nhau àöí xuöëng àêìu chuáng töi. Anh thûã tûúãng tûúång xem, thùçng em khöën khöí cuãa töi àaä nghe loãm àûúåc àiïìu àoá. Thêåt khöng ngúâ, múái chñn tuöíi vaâ öëm yïëu nhû thïë, noá khöng nhûäng hiïíu àûúåc nhûäng lúâi nhaãm nhñ êëy, maâ coân biïët lúåi duång chuáng àïí laâm khöí chuáng töi thïm nûäa.

Noá biïët àaánh vaâo àiïím yïëu cuãa meå töi àïí lúåi duång. Noá bùæt àêìu laâm mònh laâm mêíy, caáu gùæt, bùæt moåi ngûúâi phaãi thûåc hiïån caác yïu cêìu cuãa noá, caã nhûäng yïu cêìu vö lyá nhêët. Trûúác kia, khi cêìn gò, noá coân hoãi xin tû tïë vaâ kiïn nhêîn chúâ ngûúâi mang túái. Coân bêy giúâ noá ra lïånh, maâ bùæt phaãi laâm ngay khöng chêåm trïî. Àöëi vúái chuáng töi, anh chõ noá, noá cuäng thay àöíi hùèn thaái àöå. Noá tin vaâo lúâi boái toaán, vaâ nghô rùçng chñnh vò chuáng töi maâ noá phaãi khöí nhû thïë, vò vêåy noá tûå cho mònh quyïìn àûúåc àïìn buâ xûáng àaáng. Khöng ñt luác noá coân daám noái höîn, nhûng vò thûúng meå, chuáng töi àaânh phaãi im lùång chiïìu noá, chûá noá àêu biïët rùçng trong suöët bao nùm nay chñnh noá àaä àêìu àöåc bêìu khöng khñ êëm cuáng vöën coá trûúác àêy trong gia àònh. Cuäng chñnh vò noá maâ hai öng anh töi khöng lêëy àûúåc vúå, vò caác cö gaái súå sau naây, böë meå töi chïët, phaãi nuöi noá.

Anh em chuáng töi àaä phaãi söëng nhû thïë trong möåt ngöi nhaâ luön sùåc suåa muâi böng bùng vaâ cûát àaái, khöng tiïëng cûúâi, khöng khaách khûáa, nhòn mùåt ai cuäng nhû àang coá àiïìu gò hêåm hûåc, bêët tiïån nhûng khöng noái ra àûúåc. Maâ àêu chó möåt vaâi nùm hay nùm


nùm! Trong trûúâng húåp êëy, liïåu anh, anh seä caãm thêëy thïë naâo? Chuáng töi khoá chõu, ngöåt ngaåt, hùèn thïë. Tuy khöng noái ra ngoaâi, nhûng trong loâng chuáng töi thuâ gheát noá. Noá laâ tïn baåo chuáa tñ hon nhûng thêåt khuãng khiïëp àöëi vúái caã nhaâ.

Têët nhiïn, chuáng töi biïët khöng phaãi noá laâ ngûúâi coá löîi. Noá coân chõu khöí súã vaâ àau àúán hún chuáng töi haâng ngaân lêìn. Coá leä seä khöng àuáng, nïëu noái chuáng töi khöng thûúng noá. Duâ sao noá cuäng laâ em ruöåt. Nhiïìu khi nhòn noá nùçm thoi thoáp trïn giûúâng - möåt hònh thuâ quaái dõ, nhúåt nhaåt, chöëc chöëc laåi co ruám vò àau àúán - ngoaâi caái caãm giaác kinh súå baãn nùng, töi coân thêëy nao nao chua xoát, vaâ tûå hoãi, phaãi chùng thïë naây goåi laâ söëng? Vaâ vò cúá gò noá sinh ra àïí phaãi chõu nhûäng àau khöí nhû thïë, vaâ röìi chñnh noá laåi gêy àau khöí thïm cho ngûúâi khaác, nhêët laâ meå töi, möåt ngûúâi phuå nûä tuyïåt vúâi àaä bõ muâ quaáng búãi tònh mêîu tûã thiïng liïng, bêët chêëp têët caã, vêîn yïu noá möåt caách chên thaânh, vö haån? Phaãi noái rùçng, cuäng chñnh nhûäng luác nhû thïë, bêët chúåt töi àaä bùæt gùåp mònh àang coá yá nghô rùçng töët hún àûâng nïn chaåy chûäa, cûá àïí noái chïët ài, hoùåc thêåm chñ laâm caách gò àoá àïí noá chïët ài coân hún. Chïët ài àïí vônh viïîn chêëm dûát sûå töìn taåi vö nghôa cuãa noá, chêëm dûát nhûäng àau àúán triïìn miïn àang daây voâ noá, vaâ cuäng àïí truát boã gaánh nùång cho ngûúâi khaác. Àoá laâ nhûäng yá nghô töåi löîi, töi biïët thïë, vaâ töi àaä thêìm xêëu höí, tûå traách mònh khöng ñt. Nhûng biïët laâm thïë naâo àûúåc, khi àoá laâ nhûäng yá nghô coá thêåt vaâ àaä bùæt àêìu dai dùèng aám aãnh töi?

Anh biïët àêëy, àêy laâ möåt vêën àïì tïë nhõ. Xeát bïì ngoaâi, ai coá thïí chêëp nhêån àûúåc yá nghô mong ngûúâi khaác chïët, nhêët laåi laâ ngûúâi thên mònh? Nhûng mùåt khaác: coá nïn chùng vêët vaã nuöi söëng möåt ngûúâi chó cöët àïí ngûúâi êëy keáo daâi thïm àau khöí vaâ gêy àau khöí cho ngûúâi khaác? Anh àoåc Töåi aác vaâ Trûâng phaåt röìi chûá? Cuäng cuãa Àöxtöiepxki àêëy. Trong àoá, trûúác khi giïët muå giaâ cêìm àöì àaáng gheát, anh chaâng Raxcönhicöëp bõ lûúng têm cùæn rûát khöng ñt, cuäng chñnh búãi caái mêu thuêîn trïn. Luác êëy, duâ chûa hïì biïët Raxcönhicöëp laâ ai, khöng laâ ngûúâi coá àêìu oác triïët lyá, maâ chó laâ cêåu hoåc sinh lúáp mûúâi, nhûng töi cuäng coá nhûäng suy nghô tûúng tûå. Coá àiïìu, xin thïì vúái anh rùçng töi khöng bao giúâ coá yá àõnh giïët noá. Tûå tay töi thò khöng, anh cûá tin nhû vêåy. Nhûng nïëu noá bõ


bïånh nùång hay gùåp tai naån maâ chïët thò coá leä töi seä khöng buöìn lùæm. Coân anh, anh nghô thïë naâo? Nguã röìi aâ? Haäy raáng nghe tyá nûäa, cêu chuyïån sùæp kïët thuác röìi.

Möåt höm, coá àoaân vùn cöng tónh vïì biïíu diïîn úã laâng töi. Thúâi êëy àoá laâ möåt hiïån tûúång hiïëm coá úã nöng thön. Mùåc duâ trúâi lêy rêy mûa phuân, ngay tûâ trûa àaä nghe tröëng nöíi bêåp buâng. Treã con tûâ caác laâng bïn keáo àïën ngöìi chêåt caã baäi. Chuáng töi cuäng cúm nûúác súám àïí chuêín bõ ài xem. Bêët ngúâ, sau bûäa ùn töëi, nghe moåi ngûúâi baân taán, thùçng em töi àoâi àûúåc ài, laâm ai cuäng ngaåc nhiïn, vò tûâ trûúác túái nay chûa bao giúâ noá ra khoãi nhaâ. Höìi lêu meå töi lûåa lúâi thuyïët phuåc rùçng noá khöng thïí ài àûúåc, rùçng trúâi mûa laånh, rùçng vùn cöng khöng hay, vên vên. Nhûng noá nhêët àõnh khöng nghe. Àïën khi öng anh caã töi bûåc mònh quaát noá, noá reá lïn khoác vaâ bùæt àêìu tuön ra möåt traâng daâi nhûäng lúâi laáo xûúåc, thêåm chñ coân doaå àöí tai hoaå xuöëng àêìu chuáng töi nhû lúâi thêìy boái àaä noái. Öng anh töi giêån, caâng quaát, noá caâng khoác to, caâng tru treáo nhûäng lúâi cay àöåc.

Tûúãng coá chuyïån gò xaãy ra, haâng xoám keáo sang rêët àöng, trong àêëy coá öng baác sô noå. Luác ra vïì ai cuäng lùæc àêìu im lùång. Cuöëi cuâng, biïët khöng thïí laâm gò hún, meå chuáng töi van laåy moåi ngûúâi nhûúång böå. Anh coá biïët chuáng töi àûa noá ài bùçng caách naâo khöng? Bùçng caáng, töi vaâ möåt ngûúâi nûäa lêëy voäng laâm caáng, caáng noá ra baäi, meå töi cêìm noán leäo àeäo ài bïn caånh. Khöng noái anh cuäng biïët töi phaãi khoá chõu vaâ xêëu höí nhûúâng naâo khi haâng trùm con mùæt vûâa kinh haäi vûâa toâ moâ hïët nhòn thên hònh quaái dõ nùçm trïn voäng, laåi nhòn töi, anh trai cuãa caái thên hònh quaái dõ êëy? Àaä mêëy lêìn töi nhûäng muöën hêët caáng xuöëng àêët röìi boã chaåy, muöën ra sao thò ra. Cuäng may laâ möåt chöëc sau, àuáng nhû töi dûå àoaán, chûa xem àûúåc gò - maâ laâm sao noá coá thïí xem àûúåc gò trong tònh traång êëy - noá àaä àoâi quay vïì. Ngay àïm êëy, nhû meå töi baáo trûúác, noá lïn cún söët nùång.

Öng baác sô laåi àûúåc múâi sang. Nhû moåi lêìn, öng ta àuãng àónh huát thuöëc, uöëng nûúác, vaâ vêîn khöng chõu thùm bïånh cho ngûúâi öëm chûâng naâo meå töi chûa nùm lêìn baãy lûúåt àûa mùæt cêìu khêín.


Lêìn naây öng ta khaám rêët lêu, suöët buöíi khöng noái cêu naâo. Cuöëi cuâng, öng ta àûáng dêåy, baão phaãi vïì nhaâ lêëy thuöëc, vaâ trong khi chúâ, chuáng töi phaãi àun nûúác söi àïí chuêín bõ tiïm.

Möåt chöëc sau, öng ta quay laåi, cuâng meå töi ngöìi bïn thùçng beá vúái chiïëc khay traáng men trïn coá àùåt caác loå thuöëc vaâ böå öëng tiïm àaä luöåc. Meå töi goåi töi ra ngoaâi, nhúâ laâm viïåc gò àêëy. Khi töi bûúác vaâo, öng baác sô àaä huát xong thuöëc vaâo öëng tiïm vaâ àang giú giú noá trûúác àïìn àïí xem gò àoá. Trïn khay, loå khöng nùçm choãng chú. Töi cuái xuöëng cêìm noá lïn tay, àõnh cêët duâng laâm loå àûång mûåc, nhûng vö tònh àoåc doâng chûä ghi trïn loå thuöëc, töi sûäng súâ ngaåc nhiïn vaâ thöët lïn:

- Baác Tû!

Nùm êëy töi àang hoåc lúáp mûúâi, tuy chûa nhiïìu nhûng töi cuäng biïët àûúåc àöi àiïìu vïì ngaânh y vaâ dûúåc, ñt ra àuã àïí hiïíu rùçng thûá thuöëc öng ta sùæp tiïm khöng nhûäng khöng chûäa khoãi bïånh cho em töi, maâ ngûúåc laåi seä laâm noá chïët. Àïí kiïím tra, töi cuái xem chiïëc loå chûa boác bïn caånh. Àoá laâ thûá thuöëc cêìn tiïm maâ trûúác àoá öng ta àaä noái vúái meå töi. Thò ra öng baác sô giaâ keám mùæt àaä nhêìm thuöëc!

- Coá chuyïån gò thïë, cêåu? - vêîn khöng quay laåi, öng bònh thaãn hoãi töi.

Àuáng luác êëy, möåt yá nghô böîng loeá lïn trong àêìu töi.

- Daå khöng, chaáu chó buöåt miïång goåi thïë, - töi àaáp röìi lùång leä boã ra ngoaâi.

Ba ngaây sau, àûáa em khöën khöí cuãa chuáng töi chïët. Theo lúâi öng baác sô thò do bõ sûng phöíi quaá nùång.

3

Ngûúâi kïí chuyïån im lùång khaá lêu, cho àïën khi tûâ giûúâng bïn, öng baån cuâng phoâng phaãi lïn tiïëng hoãi, chùæc söët ruöåt muöën nghe tiïëp.


- Röìi sau thò sao?

- Chùèng sao caã. Gia àònh chuáng töi bùæt àêìu möåt cuöåc söëng múái, bònh thûúâng nhû bao gia àònh khaác. Cuäng chùèng tai hoaå naâo giaáng xuöëng àêìu chuáng töi nhû meå töi vêîn thêëp thoãm chúâ àúåi. Moåi viïåc àïìu tröi chaãy töët àeåp, cûá nhû chùèng ai coân nhúá túái thùçng em uát bêët haånh vaâ nhûäng nùm thaáng nùång nïì trûúác àoá. Sau naây töi nghiïåm rùçng chuáng ta, con ngûúâi, möîi lêìn gùåp àiïìu gò khoá chõu trong cuöåc söëng, chuáng ta thûúâng mong noá choáng tröi qua àïí quïn ài. Quïn maäi maäi. Nhûng coá quïn àûúåc hay khöng thò laåi laâ chuyïån khaác. Cûá lêëy töi laâm thñ duå. Tûâ êëy àïën nay àaä bao nhiïu nùm tröi qua, thïë maâ töi vêîn luön dùçn vùåt, suy nghô vïì viïåc mònh laâm. Coá luác töi tûå cho mònh vö töåi. Luác töi laåi nghô töi laâ möåt keã giïët ngûúâi, vò duâ sao töi cuäng àaä lúâ ài àïí öng baác sô tiïm nhêìm thuöëc laâm chïët em töi, nïëu quaã thêåt öng ta nhêìm thuöëc. Coân nïëu öng ta khöng nhêìm maâ chuã yá laâm thïë àïí chêëm dûát bi kõch cho gia àònh töi chùèng haån, thò töåi cuãa töi laåi caâng lúán hún, vò töi àaä nhuáng tay vaâo töåi aác, duâ giaán tiïëp.

Thïë àêëy, töi laâ ngûúâi thaáo boã àûúåc gaánh nùång cho ngûúâi khaác, nhûng vö tònh laåi chêët lïn vai mònh möåt gaánh nùång khaác, möåt gaánh nùång vïì tinh thêìn maâ coá leä suöët àúâi töi phaãi gaánh chõu... Luác naâo töi cuäng coá caái caãm giaác cuãa Raxcönhicöëp sau khi giïët muå cêìm àöì ghï túãm. Töi nhûäng tûúãng seä khöng bao giúâ noái löå vúái ai àiïìu naây, thïë maâ höm nay... Naây, theo anh, töi laâm thïë coá phaãi laâ möåt töåi löîi khöng nhó?

Öng kia vûâa trúã ngûúâi vûâa àaáp:

- Töi khöng biïët. Nhûng chuyïån cuãa anh nghe ghï ghï thïë naâo êëy. Coá caái gò àoá phaãng phêët Àöxtöiepxki. Àoåc öng ta hêëp dêîn thêåt àêëy, nhûng khöng hiïíu sao töi vêîn khöng thñch lùæm. ÚÃ öng ta, moåi sûå kiïån, moåi nhên vêåt àïìu àûúåc àêíy lïn thaái quaá, àïën mûác hêìu nhû phi lyá, bïånh hoaån. Chuyïån cuãa anh cuäng thïë. Nghe anh, àöi luác töi cûá tûúãng nhû àang nghe möåt cêu chuyïån cuãa Àöët hoùåc gêìn giöëng nhû Àöët, vúái nhûäng nhên vêåt àêìy bñ hiïím. Nhû caái öng baác sô muâ kia cuãa anh chùèng haån. Phaãi chùng chñnh öng ta àaä giïët àûáa beá? Àoá laâ möåt cêu hoãi. Nhûng vò sao phaãi giïët, khi öng ta


khöng liïn quan gò túái gia àònh caác anh? Àoá cuäng laâ möåt cêu hoãi. Têët caã nhûäng àiïìu êëy rêët húåp vúái tinh thêìn nhên vêåt cuãa Àöët...

- Nhûng àêy laâ chuyïån thêåt cuãa töi, - ngûúâi kïí chuyïån cùæt ngang, coá veã húi phêåt yá. - Àöët chùèng dñnh gò túái noá. Coân quan àiïím cuãa anh vïì vùn hoåc vaâ vïì Àöët thò cêìn phaãi baân nûäa. Àöët vö cuâng vô àaåi. Nïëu anh khöng hiïíu hay khöng thñch caái gò àêëy thò khöng phaãi lo löîi cuãa öng ta. Theo töi, vùn hoåc cêìn phaãi thïë, phaãi nhû Àöët, nghôa laâ laâm ngûúâi àoåc xuác àöång àïën têån àaáy têm höìn, duâ coá phaãi bùçng caã nhûäng yïëu töë ma quaái, bïånh hoaån nhû anh noái. Coân hún caái thûá vùn chûúng trún tru, nhaåt nheäo àang traân ngêåp saách baáo hiïån nay. Tiïëc laâ khöng biïët viïët vùn, chûá nïëu biïët, töi seä ài theo àûúâng cuãa Àöët, vaâ truyïån àêìu tiïn - dûåa trïn cêu chuyïån höm nay töi kïí chùèng haån - töi seä goåi bùçng caái tïn àêìy yá nghôa: Möåt truyïån gêìn giöëng nhû Àöët! Nghe cuäng àûúåc àêëy nhó? Sao, àaä nguã röìi aâ?

Khöng coá tiïëng traã lúâi. Bïn ngoaâi mûa vêîn rúi raã rñch.

Nha Trang, 1984


MÖÅT VÊËN ÀÏÌ NGUYÏN TÙÆC

Àïën Quaãng Ninh lêìn naây, thêåt laâ may, töi liïìn àûúåc böë trñ ài X vúái möåt àoaân caán böå chó àaåo saãn xuêët cuãa möåt xñ nghiïåp haãi saãn.

X. laâ möåt àaão lúán nùçm xa ngoaâi biïín, caách thõ xaä Höìng Gai hún möåt trùm kilömeát. ÚÃ biïín thïë laâ xa, vaã laåi, khu vûåc naây thûúâng coá soáng dûä, nïn noái chung ra àûúåc àêëy khöng phaãi dïî, nhêët laâ vúái nhûäng ngûúâi khöng coá möåt muåc àñch thêåt sûå cêìn thiïët nhû töi.

Chuáng töi xuêët phaát tûâ rêët súám. Thúâi tiïët thêåt tuyïåt. Con taâu chñn mûúi maä lûåc, tuy nhoã nhûng khaá chùæc, nheå nhaâng lûúát trïn mùåt nûúác trong xanh, gêìn nhû tônh lùång. Buöíi saáng, võnh Haå Long coá veã àeåp kò laå, vûâa thú möång, huyïìn bñ, vûâa nhû coá caái gò àêëy nhñ nhaãnh, trong saáng. Lêìn àêìu tiïn trong àúâi töi àûúåc têån mùæt nhòn thêëy mùåt trúâi moåc trïn biïín. Luác àêìu laâ möåt vïåt saáng, nhûng chó mêëy phuát sau àaä nhuá lïn hònh möåt chiïëc baánh mò daâi, maâu àoã rûåc. Taâu voâng qua möåt ngoån nuái àaá, khi qua túái àêìu bïn kia thò chiïëc baánh mò àoá àaä laâ möåt chiïëc mêm khöíng löì àûúåc nung àoã, vaâ vò bõ che búãi möåt maâng moãng sûúng muâ chûa tan, nïn coá thïí nhòn rêët lêu maâ khöng bõ thêëy choái mùæt.

Cuâng ài vúái töi tûâ Haâ Nöåi xuöëng coá möåt anh nhaâ baáo treã. Lêìn àêìu ài biïín, laåi àûúåc chûáng kiïën möåt caãnh àeåp nhû thïë, anh ta khöng ngúát thöët lïn nhûäng cêu thaán phuåc, chöëc chöëc laåi quay sang hoãi ngûúâi laái taâu àiïìu gò àoá. Ngûúâi laái taâu, möåt öng gò vui tñnh, sùén saâng giaãi àaáp moåi thùæc mùæc cuãa anh ta. Thûåc ra vïì biïín, töi cuäng chùèng biïët gò hún, nhûng vò khöng muöën toã ra quaá ngúâ nghïåch, töi chó lùång leä quan saát vaâ lùæng nghe.


Qua Quan Laån, anh baån nhaâ baáo chó nhûäng chiïëc coåc àoáng thaânh voâng troân röång trïn möåt chöî nûúác nöng vaâ hoãi àoá laâ gò. Ngûúâi laái taâu giaãi thñch àoá laâ caách dên chaâi bùæt sam. Sam biïín úã vuâng naây rêët nhiïìu, thûúâng bùçng chiïëc àôa to, nïëu biïët chïë biïën, seä laâ moán ùn vûâa reã laåi vûâa ngon. Möåt àùåc àiïím khaá kò laå cuãa giöëng naây laâ bao giúâ chuáng cuäng ài coá àöi, möåt con àûåc, möåt con caái, vaâ thûúâng dñnh chùåt vaâo nhau. Ngûúâi ta bùæt chuáng tûâng àöi, baán chuáng cuäng tûâng àöi, vaâ thêåm chñ laâm thõt chuáng àïí ùn cuäng tûâng àöi, thõt con naây tröån lêîn thõt con kia. ñt khi gùåp riïng tûâng con, maâ coá gùåp cuäng khöng ai bùæt, vò cho àêëy laâ àiïìm gúã.

- Tuyïåt! Tuyïåt diïåu! - anh nhaâ baáo kïu to möåt caách höìn nhiïn. - Nïëu töi laâ nhaâ thú, töi seä viïët ngay möåt baãn trûúâng ca lêm li vïì nhûäng con sam kò diïåu naây. Thïë naâo cuäng phaãi mua möåt àöi mang vïì Haâ Nöåi.

- Àïí treo lïn tûúâng laâm biïíu tûúång tònh yïu, hay cho caã àöi uyïn ûúng êëy vaâo xoong àïí luöåc nhùæm rûúåu? - Töi hoãi àuâa laåi, laâm anh ta phêìn naâo húi cuåt hûáng.

Taâu chuáng töi cûá thïë ài, ài maäi - chêìm chêåm, àïìu àïìu, vûúåt hïët àaão naây àïën àaão khaác. Töi coá caãm giaác nhû võnh Haå Long laâ vö cuâng vö têån, vaâ chuáng töi seä khöng bao giúâ thoaát ra khoãi caái baát àöì trêån röëi rùæm nhûng àeåp mï höìn naây. Thónh thoaãng laåi xuêët hiïån nhûäng chiïëc thuyïìn con àang neáp vaâo chên nuái àaá hoùåc àûáng chúi vúi giûäa võnh. Töi ngaåc nhiïn khi thêëy trïn thuyïìn coá caã treã con, rêët nhiïìu treã con.

- Möîi thuyïìn laâ möåt gia àònh àêëy, - öng giaâ laái taâu baão töi. - Treã con sinh ra vaâ lúán lïn ngay trïn mùåt nûúác, coá khi haâng thaáng liïìn khöng àùåt chên lïn búâ.

- Thïë úã àêët liïìn hoå khöng coá nhaâ aâ? - töi hoãi.

- Phêìn lúán laâ khöng.

- Hoå sinh söëng bùçng caách naâo?

- Bùçng caách dên chaâi vêîn sinh söëng. Àaánh caá àöíi gaåo. Khöng àöíi àûúåc gaåo thò ùn caá trûâ bûäa. Khöng coá caá thò nhõn.


- Vaâ treã con khöng àûúåc ài hoåc?

Öng giaâ khöng noái gò, chùæc cho cêu hoãi cuãa töi laâ thûâa vaâ ngöëc nghïëch.

- Sao hoå khöng laâm nhaâ úã àêët liïìn, haâng ngaây ra biïín àaánh caá röìi quay vïì, trong möåt húåp taác xaä naâo àêëy chùèng haån, vaâ ùn gaåo Nhaâ nûúác?

- Caái êëy thò anh phaãi hoãi hoå múái biïët àûúåc. Àoá laâ möåt àiïìu khoá hiïíu, cuäng nhû ngûúâi ta khöng hiïíu taåi sao coá dên töåc miïìn nuái thñch nay àêy mai àoá, möîi nùm laâm nhaâ múái mêëy lêìn.

- Duâ sao, söëng thïë cuäng rêët laäng maån, - anh nhaâ baáo lïn tiïëng.

- Vêng, nhûng khöng àïën mûác anh tûúãng àêu. - Öng giaâ trêìm ngêm àaáp. - Thaáng trûúác coá hai vúå chöìng caäi nhau, röìi àaánh nhau, vaâ cuäng ngaä xuöëng nûúác. Chñnh mùæt töi nhòn thêëy. Coân nùm ngoaái thò möåt àûáa beá nùm tuöíi àïm dêåy ài àaái, rúi xuöëng biïín, thuyïìn cûá tröi maâ böë meå nguã quïn khöng hay.

Chuáng töi khöng ai noái gò thïm. Möåt luác lêu sau anh nhaâ baáo hoãi:

- Ài X. coá thûúâng gùåp tai naån khöng baác?

Àoá laâ cêu hoãi khöng tïë nhõ maâ khi ài biïín ngûúâi ta traánh nhùæc túái. Tuy nhiïn öng giaâ laái taâu vêîn vui veã àaáp:

- ñt thöi, nhûng cuäng coá. Gêìn àêy nhêët laâ lêìn àùæm taâu nùm kia. Cuäng cuãa cöng ty chuáng töi. Caã taâu saáu ngûúâi, chó möåt ngûúâi söëng soát. Anh ta àang nguã kia, - öng hêët haâm chó möåt ngûúâi àang nùçm nguã trïn chiïëc giûúâng nhoã úã buöìng laái, ngoaãnh mùåt vaâo tûúâng - Möåt mònh giûäa biïín ba ngaây ba àïm liïìn. May trúâi êëm, gioá thuêån nïn múái daåt vaâo búâ...

- Ba ngaây ba àïm? - anh nhaâ baáo thöët lïn. - Kinh khuãng thêåt... Nhûng vò sao taâu laåi àùæm aå?

- Vò gêìn túái X. thò thúâi tiïët bêët ngúâ thay àöíi, biïín nöíi soáng túái cêëp baãy, cêëp taám, maâ taâu thò quaá cuä. Cuäng möåt chiïëc chñn mûúi maä lûåc nhû taâu naây. Anh ta búi gioãi, laåi khoeã nïn múái söëng soát.


Trûúãng traåm chïë biïën thuyã saãn úã X., vûâa röìi vïì hoåp úã àêët liïìn, nay trúã laåi àaão. Biïín êëy maâ, anh baån treã aå, khöng bao giúâ cuäng àeåp vaâ ïm aã nhû thïë naây àêu. Röìi chöëc nûäa anh seä thêëy... Töi súå höm nay trúâi trúã chûáng. Coá thïí chuáng ta phaãi nùçm laåi chúâ àêu àoá möåt vaâi ngaây khöng chûâng.

Quaã àuáng nhû öng noái, vûâa ra túái cûãa võnh, taâu chuáng töi gùåp soáng lúán khöng daám maåo hiïím ài tiïëp, àaânh quay laåi truá caånh àaão Ngoåc Vûâng.

Àïm höm êëy, moåi ngûúâi lïn àaão nguã - úã Ngoåc Vûâng cuäng coá möåt traåm chïë biïën thuyã saãn. ÚÃ laåi taâu chó coá öng giaâ laái taâu, trûúãng traåm X., - con ngûúâi àaä söëng soát sau ba ngaây ba àïm möåt mònh giûäa biïín - vaâ töi. Töi xin úã laåi taâu khöng phaãi khöng coá muåc àñch.

*

Trûúãng traåm X. àaä ngoaâi böën mûúi, beá vaâ gêìy, coá khuön mùåt àen, àanh laåi vò soáng vaâ gioá biïín. Anh ñt noái, àöi mùæt beá, laåi ñt khi múã to, nïn dïî gêy cho ngûúâi ngoaâi caái caãm giaác khoá gêìn, ngaâi ngaåi.

Ùn xong, öng giaâ laái taâu chui xuöëng khoang nguã ngay, coá leä vò mïåt. Coân töi vaâ anh trûúãng traåm thò ra ngöìi trïn cöåt neo trûúác muäi taâu.

Àïm thaáng tû, trúâi nhiïìu sao. Ngoaâi biïín, hònh nhû sao to vaâ saáng hún úã àêët liïìn.

Chuáng töi noái chuyïån vúái nhau vïì thúâi tiïët, vïì vuå caá nùm nay, vïì Haâ Nöåi, vïì tònh hònh biïn giúái. Noái chung, cêu chuyïån rúâi raåc, phêìn lúán göìm nhûäng cêu hoãi vaâ nhûäng cêu traã lúâi ngùæn goån.

- Anh coá thïí kïí qua, bùçng caách naâo anh thoaát chïët lêìn àùæm têìu nùm kia àûúåc khöng? - Cuöëi cuâng, töi hoãi àiïìu töi quan têm.

- Gùåp may thöi, - anh àaáp. - Àuáng giûäa luác soáng dûä nhêët thò maáy hoãng, con taâu khöng coân laâm chuã àûúåc mònh nûäa, nûúác êåp


vaâo vaâ röìi chòm. Phêìn lúán moåi ngûúâi nùçm dûúái khoang, coân töi vò úã buöìng laái nïn chui ra kõp. Ài biïín bao giúâ töi cuäng ngöìi hoùåc nùçm úã buöìng laái. Sau möåt höìi vêåt löån vúái soáng, bõ tröi daåt khaá xa, tònh cúâ töi vúá àûúåc chiïëc phao xùm ö tö. Thïë laâ töi thoaát. Coá àiïìu, phaãi lïnh àïnh trïn biïín ba ngaây ba àïm nhû anh biïët.

- Chùæc anh àoái vaâ mïåt lùæm nhó?

- Vêng, laåi súå nûäa. Töi súå gioá àöíi chiïìu seä àûa töi ra xa búâ hún. Cuäng may lêìn êëy töi nhùåt àûúåc möåt con caá rêët to, khöng hiïíu vò sao bõ chïët, tröi giûäa biïín. Töi àoaán coá thïí coân lêu múái túái búâ, nïn àaä chia àïìu ùn dêìn. Töi ùn hïët, khöng chûâa möåt tñ gò, kïí caã phêìn ruöåt àùæng vaâ mùån. Àúä àoái àaä àaânh, nhûng àiïìu quan troång nhêët laâ àúä khaát. Khaát múái thûåc sûå àaáng súå.

- Thïë laâ lêìn êëy chó mònh anh söëng soát? - töi hoãi mùåc duâ ban ngaây öng giaâ laái taâu àaä cho töi biïët àiïìu àoá.

- Vêng, luác àêìu töi tûúãng coá thïí ngûúâi khaác cuäng vúá àûúåc phao hay maãnh vaán nhû töi, nhûng sau hoaá ra chó mònh töi söëng soát.

- Khi taâu chòm, anh khöng nhòn thêëy ai xung quanh?

- Khöng. Soáng to quaá... - anh àaáp röìi im lùång nhû àùæn ào àiïìu gò, möåt luác sau múái noái tiïëp: - Luác taâu chòm thò khöng, nhûng khi vúá àûúåc phao, töi nhòn thêëy möåt ngûúâi àang vêåt löån vúái soáng caách töi khoaãng möåt trùm meát. Àoá laâ öng trûúãng phoâng töí chûác cú quan töi. Töi chùèng hiïíu lêìn êëy öng ta ra àaão laâm gò àïí phaãi gùåp tai naån nhû thïë. Öng ta cuäng laâ ngûúâi búi gioãi, nhûng khöng coá caái may gùåp phao nhû töi. Luác àêìu töi tûúãng ai àoá trong àaám thuyã thuã, liïìn vöåi búi àïën cûáu, nhûng khi nhêån ra öng ta thò töi dûâng laåi. Suy nghô möåt laát, töi quyïët àõnh coi nhû khöng nhòn thêëy...

Töi sûãng söët nhòn con ngûúâi àang ngöìi bïn töi vaâ noái caái cêu kia möåt caách àún giaãn vaâ thùèng thûâng túái mûác taân nhêîn.

- Anh ngaåc nhiïn muöën biïët vò sao chûá gò? - anh traåm trûúãng noái tiïëp. - Töi seä noái. Tûâ trûúác túái nay töi khöng noái àiïìu naây vúái ai, khöng phaãi vò súå, maâ àún giaãn vò khöng muöën. Nhûng höm nay, khöng hiïíu sao töi laåi muöën noái vúái anh. Àûâng nghô töi thñch


hoùåc tin anh. Khöng, xin löîi, noái chung töi khöng coá caãm tònh lùæm vúái dên laâng vùn, laâng baáo caác anh. Vò sao thò caác anh tûå biïët. Dên gian àaä noái àiïìu àoá. Nhûng thöi, viïåc caác anh, caác anh laâm, viïåc töi, töi laâm.

Quay laåi chuyïån öng trûúãng phoâng kia. Àuáng, töi àaä khöng cûáu öng ta, vò öng ra khöng àaáng àïí töi phaãi traã giaá nhû thïë. Caái phao to vaâ chùæc thêåt, coá thïí cûáu söëng caã hai ngûúâi, nhûng cuäng coá thïí vò thïm öng ta, töi seä chïët. Xin anh àûâng quïn àiïìu àoá. Taåm thúâi luác naây àûâng ngùæt lúâi töi. Töi seä giaãi thñch têët caã. Öng ta, caái con ngûúâi vö tònh cuäng rúi vaâo möåt hoaân caãnh hiïím ngheâo nhû töi êëy, laâ möåt ngûúâi xêëu, rêët xêëu, khöng nhûäng khöng giuáp ñch gò cho xaä höåi maâ coân ngûúåc laåi. Caái ghïë trûúãng phoâng kia khöng phaãi bùçng taâi nùng vaâ lao àöång chên chñnh öng ta àaåt àûúåc, maâ bùçng thuã àoaån, bùçng nõnh hoát vaâ lûâa àaão. Laâm viïåc vúái nhau hai mûúi nùm nay, töi laå gò.

Anh biïët àêy, cuöåc söëng úã àaão rêët vêët vaã, buöìn chaán, vaâ têët nhiïn khöng ai thñch ra àaão, nïëu khöng bõ bùæt buöåc. Möåt söë ngûúâi, àïí àûúåc úã àêët liïìn, àaä tòm caách àuát tiïìn cho hùæn. Vaâ hùæn nhêån, nhûng khön kheáo vaâ tinh vi lùæm. Ai laâm gò àûúåc hùæn ? Phêìn vò hùæn phuå traách töí chûác, phêìn vò khöng coá bùçng chûáng. Àïí thïë chöî nhûäng ngûúâi hùæn àaä nhêån höëi löå, hoùåc hùæn cûã nhûäng ngûúâi khaác khöng ùn caánh ra àaão, hoùåc hùæn bùæt caác cö gaái (phêìn lúán úã àaão laâ caác cö gaái) tûâ lêu àïën haån àûúåc vïì àêët liïìn vaâ rêët cêìn vïì àêët liïìn àïí lêëy chöìng, phaãi úã laåi thïm möåt thúâi gian nûäa. Bao lêu thò coá trúâi múái biïët àûúåc - möåt nùm, hai nùm, nùm nùm, hay coá thïí suöët àúâi khöng chûâng. Bao giúâ hùæn cuäng tòm àûúåc lñ leä àïí baâo chûäa cho viïåc laâm sai traái cuãa hùæn. Caác cö êëy àoâi vïì aâ? Hùæn seä àem lñ tûúãng vaâ nghôa vuå cuãa ngûúâi àoaân viïn ra noái. Anh suy bò ngûúâi naây ngûúâi noå? Hùæn seä giúã àïën tinh thêìn traách nhiïåm, àïën yïu cêìu cêëp baách cuãa cöng taác, vaâ nhêët àõnh thïë naâo hùæn cuäng noái rùçng anh laâ ngûúâi khöng thïí thay thïë àûúåc, vên vên. Vïì mùåt xaão quyïåt thò coá leä ñt ai bùçng hùæn.

Vêng, hùæn laâ ngûúâi thïë àêëy. Ai cuäng biïët, nhûng ai cuäng súå vaâ khöng muöën gêy sûå vúái hùæn. Coân töi thò khöng. Töi àaä thùèng


thùæn àêëu tranh vúái hùæn trong möåt cuöåc hoåp chi böå. Röìi anh biïët thïë naâo khöng? Trûúác töí chûác Àaãng, hùæn àaä "chên thaânh" nhêån laâ "coá möåt vaâi khuyïët àiïím trong cöng taác" vaâ hûáa seä sûãa chûäa. Coá àiïìu mêëy thaáng sau töi coá quyïët àõnh ra àaão phuå traách caái traåm chïë biïën thuyã saãn maâ ta sùæp túái, mùåc duâ luác êëy töi àang theo hoåc haâm thuå nùm cuöëi trûúâng Kinh tïë. Caã lêìn naây hùæn cuäng tòm àûúåc nhûäng lñ do, múái nghe coá veã nhû húåp lñ... Vêåy thò, töi hoãi anh, vò cúá gò töi phaãi liïìu maång söëng cuãa mònh àïí cûáu möåt con ngûúâi nhû thïë, möåt ngûúâi maâ töi biïët sûå töìn taåi chó mang laåi tai hoaå cho ngûúâi khaác, dûúái daång naây hoùåc daång noå?

Anh àöåi trûúãng im lùång, nhûng coá leä khöng phaãi àïí chúâ töi traã lúâi.

- Thïë anh khöng bao giúâ caãm thêëy bõ lûúng têm cùæn rûát aâ?

- Hoaân toaân khöng. Ngûúåc laåi, nïëu cûáu hùæn söëng, lûúng têm töi múái cùæn rûát.

Möåt höìi lêu, chuáng töi khöng ai noái gò thïm. Cuöëi cuâng, töi lïn tiïëng:

- Coá thïí nhûäng àiïìu anh noái laâ àuáng, nhûng duâ sao, vïì mùåt nhên àaåo, giûäa con ngûúâi vúái con ngûúâi, duâ sao thò...

- Vêng, töi hiïíu yá anh muöën noái gò, - anh àöåi trûúãng vöåi ngùæt lúâi töi. - Nhûng xin anh chúá quïn rùçng töi chó khöng cûáu hùæn söëng, chûá khöng phaãi giïët hùæn chïët. Hai caái êëy hoaân toaân khaác nhau. Vaã laåi, töi khöng cûáu khöng phaãi vò töi muöën traã thuâ hoùåc quaá lo cho tñnh maång cuãa töi luác àoá. Àêy laâ möåt vêën àïì lúán hún nhiïìu. Möåt vêën àïì coá tñnh nguyïn tùæc.

Noái röìi, anh àûáng dêåy, ngûúác lïn nhòn bêìu trúâi chi chñt sao, ngaáp möåt caái thêåt daâi, Sau àoá caã hai chuáng töi cuâng lïn giûúâng ài nguã. Nùçm trong chùn, chuáng töi noái chuyïån thïm möåt luác nûäa. Nhúâ àoá töi biïët àûúåc rùçng trûúãng phoâng töí chûác cöng ty bêy giúâ laâ möåt ngûúâi khaác, cöng viïåc töët hún xûa rêët nhiïìu. Möåt söë cö gaái àaä àûúåc chuyïín vaâo laâm viïåc úã àêët liïìn, tuy nhiïn phêìn lúán vêîn coân úã ngoaâi êëy, vò möåt luác khöng thïí tòm àûúåc chûâng êëy ngûúâi thay thïë. Coân anh àöåi trûúãng àang nùçm bïn töi thò nùm ngoaái àûúåc töí chûác


cho vïì àêët liïìn àïí hoåc nöët chûúng trònh àaåi hoåc haâm thuå, vaã laåi cuäng àaä hïët thúâi haån biïåt phaái cöng taác, nhûng anh tònh nguyïån úã laåi àaão thïm möåt thúâi gian nûäa.

- Luác naây maâ boã caác cö êëy möåt mònh ngoaâi kia àïí chuöìn vïì thõ xaä thò coân mùåt muäi naâo nûäa! - anh vûâa lêím bêím noái, vûâa trúã lûng quay mùåt vaâo tûúâng, vaâ nguã thiïëp.

Coân töi thò cûá nùçm thao thûác maäi. Lú àaäng nhòn lïn maãnh trúâi con hònh vuöng, baâng baåc trïn boong taâu, töi miïn man suy nghô, nhû muöën tòm trïn àoá caái lö gñch, caái "vêën àïì nguyïn tùæc" maâ anh àöåi trûúãng vûâa noái, trong viïåc anh ta coá thïí nhêîn têm boã mùåc möåt àöìng nghiïåp chïët àuöëi giûäa biïín, nhûng àöìng thúâi laåi khöng núä boã caác cö gaái khoeã maånh úã laåi trïn àaão àïí trúã vïì àêët liïìn.

Saáng höm sau biïín lùång hún. Chuáng töi laåi tiïëp tuåc lïn àûúâng.

Vûâa ra túái cûãa võnh, anh nhaâ baáo àaä say soáng phaãi nùçm yïn möåt chöî. Anh àöåi trûúãng vêîn nguã nhû höm trûúác, hai baân tay öm àêìu, trïn chiïëc giûúâng nhoã úã buöìng laái. Öng giaâ laái taâu suöët buöíi im lùång àûáng bïn tay laái àïí àiïìu khiïín con taâu neá traánh nhûäng àúåt soáng lúán àang chöìm lïn trûúác muäi taâu möåt caách giêån dûä.

Coân töi thò khöng hiïíu sao möåt yá nghô laå luâng vaâ rêët buöìn cûúâi cûá aám aãnh maäi trong àêìu, yá nghô rùçng nïëu khöng may lêìn naây gùåp tai naån, khöng biïët con ngûúâi nhoã beá coá nûúác da ngùm àen àang nguã kia coá cûáu töi khöng, töi möåt àaåi diïån cuãa giúái vùn nghïå maâ anh ta "khöng thñch lùæm". Hay töi cuäng coá thïí bi boã rúi nhû öng trûúãng phoâng xêëu söë noå ?

Quaãng Ninh, 1984


NÏËU COÂN SÖËNG CHÕ ÚÃ ÀÊU ?

"Tïn töi laâ Nguyïîn Vùn Biïn, laái xe, thuöåc cöng ty X. Böå Lêm nghiïåp. Caách àêy hai mûúi ba nùm, vaâo möåt àïm trúâi mûa to cuöëi thaáng chñn nùm 1967, trïn àûúâng tûâ Chêu Yïn túái Sún La, coá möåt cö gaái vêîy tay xin ài nhúâ xe. Luác êëy trúâi àaä khuya, rûâng nuái vùæng veã. Cö gaái traåc hai mûúi tuöíi, àêìu àöåi noán, tay xaách chiïëc tuái nhoã, quêìn aáo ûúát suäng, noái laâ ài nhúä àûúâng gùåp mûa bõ caãm. Töi cho cö lïn xe. Trïn xe chó coá mònh töi. Ài àûúåc möåt quaäng, töi dûâng xe laåi vaâ giúã troâ cûúäng àoaåt cö gaái. Cö cûúng quyïët chöëng àúä. Töi doaå nïëu khöng chõu, töi seä àuöíi xuöëng. Cö gaái khoác, van xin àûâng laâm thïë, vò cö àang öëm, coá thïí chïët. Thêëy töi vêîn möåt mûåc khöng thay àöíi yá kiïën, cö vuâng ra àûúåc vaâ nhaãy xuöëng àûúâng. Töi ngöìi trïn xe, àoaán chùæc cö khöng daám úã laåi möåt mònh, vò chöî coá ngûúâi gêìn nhêët caách àêëy cuäng hún hai mûúi kilömeát. Nhûng cö gaái vêîn öm mùåt khoác dûúái trúâi mûa têìm taä, ngûúâi run lïn vò laånh... Cuöëi cuâng töi cho xe chaåy tiïëp. Àïm êëy túái traåm, bònh tônh trúã laåi, töi rêët ên hêån vïì viïåc laâm cuãa mònh, nhêët laâ viïåc vò töi cö coá thïí chïët. Vò vêåy töi quay xe laåi tòm, nhûng khöng thêëy cö àêu. Sau naây nhiïìu lêìn töi coân àïën caác nöng trûúâng vaâ baãn lên cêån àïí tòm cö, nhûng moåi cöë gùæng cuãa töi àïìu vö ñch

Nay cö úã àêu, nïëu coân söëng, xin baáo cho töi úã söë nhaâ... phöë Long Chêu, Haâ Nöåi, àïí töi tòm àïën cö xin tha thûá cho viïåc laâm töåi löîi kia cuãa töi. Nguyïîn Vùn Biïn".

Baâ Baão Chêu àùåt túâ giêëy xuöëng baân, ngaã lûng vaâo chiïëc ghïë da, röìi khöng hiïíu sao, ngöìi thúâ thêîn höìi lêu. Àang giúâ nghó trûa,


möîi ngûúâi möåt núi. Trong phoâng chó coân laåi Bñch Phûúng, cö thû kyá xinh àeåp, ùn xong, àang ngöìi soi gûúng sau chiïëc maáy chûä.

Baâ Baão Chêu liïëc qua nhûäng túâ tiïëp cuãa têåp giêëy àûúåc xïëp ngay ngùæn trûúác mùåt, röìi hoãi:

- YÁ kiïën moåi ngûúâi thïë naâo vïì caái tin cuãa öng laái xe naây?

Bñch Phûúng coân bêåm möi, dûúán mùæt thïm lêìn nûäa trong gûúng, múái ngêíng àêìu àaáp:

- Daå thûa cö, anh em noái àêy laâ trûúâng húåp khaác thûúâng, nïn phaãi chúâ yá kiïën cö xem coá nïn phaát khöng, röìi múái trònh lïn Ban duyïåt. Caác tin khaác khöng coá gò àùåc biïåt nïn chuá Àaåi àaä kyá thay cö.

Mêëy ngaây vûâa röìi baâ Baão Chêu ài cöng taác xa nïn àûúng nhiïn öng Àaåi, phoá phoâng, thay baâ quaãn lyá caái phoâng naây, phoâng Thöng tin kinh tïë xaä höåi cuãa Àaâi phaát thanh. Im lùång möåt chöëc, böîng Bñch Phûúng quay sang baâ, noái:

- Caái öng laái xe Biïn naây kïí cuäng laå, cö nhó? Giêån maâ cuäng thûúng öng ta...

- Bïì ngoaâi tröng öng ra thïë naâo? - Baâ Baão Chêu hoãi. - Khi àïën àûa tin, cö coá gùåp öng ta khöng?

- Daå khöng, tin naây àûúåc àùng kyá tûâ saáng höm kia, luác êëy chaáu coá viïåc ài vùæng... Thïë cö coá àöìng yá cho phaát khöng aå?

- Àïí cö xem àaä. - baâ Baão Chêu lú àïînh àaáp.

Röìi baâ àûáng dêåy, thong thaã ài xuöëng cùng-tin ùn trûa.

Baâ Baão Chêu nùm nay àaä ngoaâi nùm mûúi, khöng thïí goåi laâ xinh nhûng coá veã ngoaâi àêîy àaâ, phuác hêåu. Toác baâ coân àen vaâ rêët daâi, nhûäng höm noáng nûåc, baâ buöåc thaânh möåt tuám to sau gaáy. Baâ vïì laâm viïåc úã Àaâi ngay sau khi töët nghiïåp khoa vùn trûúâng Töíng húåp. Suöët nhiïìu nùm liïìn baâ laâm phoáng viïn, ài àêy, ài àoá rêët xöng xaáo. Gêìn àêy, phêìn vò coá tuöíi, phêìn vò khöng coân ai thñch húåp hún, baâ àûúåc àiïìu sang phuå traách phoâng naây. Tuy múái àûúåc thaânh lêåp, nhûng cöng viïåc úã àêy bêån röån vaâ thuá võ. Ngaây naâo


àïën cú quan, baâ cuäng thêëy coá nhiïìu ngûúâi àïën xin àùng kyá quaãng caáo haâng hoaá cho cú súã, xñ nghiïåp mònh, hoùåc quaãng caáo caác lúáp ngoaåi ngûä, khiïu vuä, êm nhaåc... Nhûng möåt phêìn khöng nhoã trong söë hoå àïën nhúâ baâ giuáp tòm treã laåc, tòm ngûúâi têm thêìn boã nhaâ lang thang, vaâ àùåc biïåt laâ tòm laåi nhûäng ngûúâi thên bõ lûu laåc nhiïìu nùm vïì trûúác. Chñnh nhûäng ngûúâi naây laâm baâ yïu thñch cöng viïåc.

Haâng ngaây, àoåc caác túâ àùng kyá, baâ caãm thêëy nhû àûúåc àûa trúã laåi quaá khûá àau buöìn, àau buöìn nhiïìu khi àïën mûác baâ khöng tûúãng tûúång nöíi. Trûúác mùæt baâ hiïån lïn nhûäng àoaân ngûúâi raách rûúái, gêìy coâm, dùæt dñu nhau ài xin ùn röìi ngaä guåc nùçm chïët bïn vïå àûúâng, nhûäng caãnh cho con, vûát con, nhûäng caãnh ra ài vò uêët hêån, vò miïëng ùn vaâ vò nhiïìu lyá do khaác. Tai hoaå nhû möåt cún baäo khuãng khiïëp êåp xuöëng àêìu nhûäng söë phêån àaáng thûúng, dêåp vuâi hoå, àaánh bêåt hoå ài möîi ngûúâi möåt núi. Vaâ röìi, haâng chuåc nùm tiïëp theo, hoå söëng trong lo lùæng, dùçn vùåt vaâ thûúng nhúá... Hoå vêët vaã tòm àïën nhau, muöën biïët coân, ai mêët, muöën àûúåc böåc löå loâng mònh... maâ khöng biïët phaãi laâm gò, nhúâ ai. Nay böîng xuêët hiïån caái phoâng cuãa baâ, thïë laâ ngûúâi ta baám lêëy baâ nhû ngûúâi chïët àuöëi baám coång rúm nhoã, duâ chùèng mêëy hy voång nhûng vêîn coân hún khöng coá gò àïí baám. Coân baâ, khöng hiïíu sao baâ thêëy nhû mònh cuäng phêìn naâo coá löîi trong têët caã nhûäng bi kõch êëy cuãa quaá khûá. Baâ tûå cho mònh coá traách nhiïåm phaãi giuáp hoå, phaãi goáp phêìn haân gùæn nhûäng maãnh vúä cuãa cuöåc àúâi hoå. Möåt beá gaái mûúâi tuöíi cêìm àöìng baåc duy nhêët ài chúå àong gaåo cho mûúâi miïång ùn trong gia àònh, khöng may àïí mêët tiïìn, súå vïì nhaâ meå mùæng, böë àaánh, nïn em àaä boã ài biïåt tùm. Nïëu coân söëng, nay em beá gêìn saáu mûúi. Em úã àêu? Caác anh chõ vaâ baâ meå cuãa em àang nhúâ baâ Baão Chêu tòm höå.

Coá hai öng giaâ tûâ tónh xa àïën gùåp baâ, kïí rùng vaâo nùm 1945 khöng núä nhòn con chïët àoái, hoå phaãi àem cho àûáa beá khaáu nhêët trong söë böën ngûúâi con cuãa hoå. Noá laâ möåt cêåu beá böën tuöíi, khöi ngö (vò khöi ngö múái àem cho, nïëu xêëu seä chùèng ai nhêån). Höm êëy noá àûúåc tùæm rûãa saåch seä, àûúåc caã nhaâ nhûúâng cho ùn möåt bûäa thêåt no. Röìi öng baâ àem noá ra chúå huyïån, àùåt noá ngöìi ngay trûúác


cöíng chúå, bïn caånh cùæm têëm biïín vúái doâng chûä "xin caác öng, caác baâ maâ phuác nuöi höå". Coân hoå thò ngöìi nêëp trong buåi cêy caách àoá khöng xa, kiïn nhêîn chúâ cho àïën luác coá ngûúâi mang noá ài múái ra vïì. Hai öng baâ àûáng nhòn theo con, nûúác mùæt giaân giuåa... Bêy giúâ hoå àïën Àaâi tòm baâ Baão Chêu kïí laåi nhûäng àiïìu trïn vaâ nhúâ baâ tòm con höå. Baâ àaä laâm têët caã nhûäng gò coá thïí laâm àûúåc àïí giuáp hoå. Baâ cho phaát qua Àaâi baãy lêìn, möîi lêìn caách nhau ba ngaây. Thêåt khöng ngúâ, chûa àêìy möåt thaáng sau coá möåt trung taá khöng quên àïën gùåp baâ, noái rùçng öng chñnh laâ àûáa beá noå. Thay mùåt böë meå àeã vaâ böë meå nuöi cuãa mònh, öng trõnh troång tùång baâ möåt boá hoa thêåt to vaâ hai goái keåo, hai bao thuöëc laá, möåt laång cheâ tùång anh em trong phoâng. Höm êëy laâ möåt ngaây thêåt àaáng ghi nhúá. Nhòn ngûúâi sô quan cao to, àeåp àeä vaâ traân àêìy haånh phuác, coá leä trong nhiïìu nùm, àêy laâ lêìn àêìu baâ caãm thêëy baâ laâm àûúåc àiïìu gò àêëy àñch thûåc töët àeåp vaâ coá ñch cho àúâi.

Thónh thoaãng baâ cuäng nhêån àûúåc thû tûâ caác tónh xa, baáo tin rùçng nhúâ Àaâi, hoå àaä tòm laåi àûúåc ngûúâi thên cuãa mònh. Tuy nhiïn, nhûäng trûúâng húåp may mùæn nhû thïë khöng nhiïìu lùæm, nhûng àêy laâ cöng viïåc àaáng laâm vaâ baâ laâm möåt caách say sûa...

Nhûng cêu chuyïån cuãa öng laái xe Nguyïîn Vùn Biïn naây laâ thïë naâo?

Suöët caã buöíi chiïìu höm êëy vaâ höm sau, baâ Baão Chêu luön bõ öng ta aám aãnh. Àêy laâ trûúâng húåp àùåc biïåt, tûâ trûúác túái nay chûa xaãy ra bao giúâ, vò vêåy baâ muöën àïí laåi suy nghô thïm trûúác khi cho phaát. Trûúác mùæt baâ luác naâo cuäng hiïån lïn hònh aãnh möåt cö gaái maãnh mai naâo àoá, ngûúâi söët hêìm hêåp, àûáng möåt mònh têìm taä trong rûâng khuya vùæng. Cö sùæp ngêët ài, cö súå chïët, súå ma, nhûng coá möåt àiïìu cö coân súå hún têët caã nhûäng àiïìu êëy, laâ sûå nhuåc nhaä. Cö khöng thïí chêëp nhêån àiïìu kiïån cuãa tïn laái xe vö laåi, nhûng chiïëc ca-bin khö raáo, êëm aáp kia laåi thuöåc vïì hùæn. Hùæn àaä àùåt bêîy àûa cö túái àêëy, àêíy cö vaâo tònh caãnh bi àaát naây, vaâ têët nhiïn hùæn laâ ngûúâi duy nhêët coá thïí cûáu cö, nhûng hùæn laåi àoâi traã cöng... bùçng caách àïíu caáng êëy! Khöng! Khöng! Thaâ chïët chûá khöng thïí nhû thïë àûúåc! Vaâ cö gaái tiïëp tuåc àûáng im dûúái trúâi mûa, hai tay


öm mùåt khoác. Sau àoá... Sau àoá cö ài böå möåt mònh haâng chuåc cêy söë? Cö àûúåc möåt chiïëc xe khaác maâ ngûúâi laái xe chûa mêët hùèn tònh ngûúâi, cho ài nhúâ àïën thõ xaä? Hay sau àoá do dêìm mûa, cún söët nùång thïm vaâ cö àaä chïët, xaác nùçm coâng queo bïn àûúâng?

Coân laái xe, caái gaä Nguyïîn Vùn Biïn khöën naån êëy thò sao? ûâ, maâ anh ta laâ ngûúâi thïë naâo nhó ? Möåt ngûúâi àang têm laâm möåt viïåc töåi löîi nhû thïë laåi biïët höëi hêån û? Àïën mûác suöët nhiïìu nùm sau àoá àaä boã cöng tòm kiïëm cö gaái kia nhû anh ta noái? Liïåu anh ta coá phõa ra thïë àïí tûå baâo chûäa cho mònh khöng ? Maâ röìi nïëu quaã bõ lûúng têm cùæn rûát, khöng leä sau ba mûúi nùm anh ta khöng caãm thêëy nguöi ngoai chuát naâo, àïí böîng dûng bêy giúâ, khöng ai bùæt, tûå mònh noái toaåc ra sûå àïíu caáng cuãa mònh ? Khöng phaãi noái vúái möåt, hai ngûúâi, maâ vúái têët caã! Qua Àaâi! Möåt viïåc laâm nïn goåi duäng caãm hay àiïn röì?...

Böîng nhiïn baâ Baão Chêu rêët muöën àûúåc gùåp con ngûúâi naây. Àïí laâm gò thò chñnh baâ cuäng khöng roä.

Theo àõa chó, baâ tòm àïën möåt ngöi nhaâ xinh xùæn coá haâng raâo gaåch bao quanh. Ra múã cûãa laâ möåt ngûúâi àaân baâ gêìy quùæt coá àöi mùæt buöìn vaâ maái toác àiïím baåc.

- Thûa chõ, àêy coá phaãi laâ nhaâ anh Biïn, anh Nguyïîn Vùn Biïn laái xe khöng aå?

- Vêng, - ngûúâi àaân baâ kia àaáp, nhòn khaách vúái veã ngaåc nhiïn.

Thêëy thïë, baâ Baão Chêu vöåi noái luön:

- Töi coá chuát viïåc muöën noái chuyïån vúái anh êëy...

Baâ kia caâng löå veã ngaåc nhiïn, nhûng do dûå möåt chöëc röìi àaáp:

- Múâi chõ vaâo.

Cùn phoâng röång vaâ tröëng traãi, chùæc chó duâng àïí tiïëp khaách vò khöng thêëy coá giûúâng. Saát tûúâng laâ chiïëc baân traâ thêëp vaâ böën chiïëc ghïë sa-löng göî daán caáu bêín. Baâ Baão Chêu ngöìi xuöëng möåt trong nhûäng chiïëc ghïë êëy, yïn lùång chúâ chuã nhaâ sang phoâng bïn chuêín bõ nûúác múâi khaách. Khöng hiïíu sao baâ cûá hònh dung laái xe Biïn baâ sùæp gùåp laâ möåt ngûúâi to beáo, coá ria meáp, da ngùm àen, vaâ


nhêët thiïët phaãi mùåc aáo phöng soåc to. Baâ àõnh seä vaâo àïì luön, rùçng baâ tûâ Àaâi àïën, muöën hoãi thïm àöi àiïìu trûúác khi cho phaát caái tin öng ta yïu cêìu...

Baâ chuã nhaâ quay ra, àùåt khay nûúác lïn baân röìi ngöìi xuöëng, ngûúác lïn nhòn khaách veã chúâ àúåi.

- Daå, anh Biïn àêu aå? - baâ Baão Chêu ngaåc nhiïn hoãi vò maäi khöng thêëy chuã nhaâ xuêët hiïån. - Töi àïën àêy nhên caái tin anh êëy xin phaát qua àaâi...

Baâ kia kheä thöët lïn:

- Thïë ra cö laâ "cö êëy"? - Röìi baâ ta múã to mùæt chùm chùm nhòn baâ Baão Chêu, neát mùåt gêìn nhû höët hoaãng.

Baâ Baão Chêu cuäng lùång leä nhòn baâ höìi lêu.

- Khöng, töi laâ ngûúâi laâm úã Àaâi phaát thanh. Töi àïën àêy muöën biïët thïm àöi àiïìu trûúác khi cho phaát caái tin anh êëy yïu cêìu. Höm nay anh êëy khöng coá nhaâ aå?

Baâ kia cuái àêìu khöng noái gò, maäi möåt luác sau múái thúã daâi àaáp:

- Nhaâ töi khöng coân nûäa. Anh êëy chïët àaä àûúåc nùm nùm...

Bêy giúâ àïën lûúåt baâ Baão Chêu khöng kòm nöíi ngaåc nhiïn:

- Coân caái tin kia? Hoaá ra khöng phaãi anh êëy àem noá àïën Àaâi?

- Vêng. - Baâ chuã nhaâ noái. - Töi àaä àïën chöî chõ... Söë laâ trûúác khi chïët, anh êëy nhúâ töi sau naây, nïëu coá thïí, tòm gùåp cö gaái kia àïí thay mùåt anh êëy xin loäi höå. Töi àaä hûáa vúái anh êëy trong giúâ hêëp höëi, tuy khöng biïët seä laâm àiïìu àoá bùçng caách naâo. Gêìn àêy coá muåc nhùæn tin qua àaâi, töi múái nhúâ chõ. Nöåi dung caái tin êëy do töi viïët, nhûng àuáng sûå thêåt vaâ nhû chöìng töi mong muöën... Khöng sao chûá aå? - Baâ ta nhòn khaách lo lùæng hoãi thïm: - Khöng leä vò thïë maâ caác chõ khöng cho phaát qua Àaâi?

- Khöng, khöng vêën àïì khöng phaãi chöî êëy, - baâ Baão Chêu vöåi àaáp. - Coá àiïìu tûâ trûúác túái nay quaã chuáng töi chûa gùåp trûúâng húåp naâo nhû cuãa anh chõ.


- Töi hiïíu, chùæc chõ thêëy khaác thûúâng nïn muöën xem cuå thïí hû thûåc thïë naâo chûá gò? Chõ yïn têm. Têët caã nhûäng àiïìu töi viïët trong tin àïìu àuáng sûå thêåt. Chöìng töi àaä kïí töi nghe nhiïìu lêìn ngay sau khi chuyïån êëy xaãy ra...

Baâ kheä thúã daâi, ngöìi im möåt chöëc röìi noái tiïëp:

- Nhaâ töi laâ möåt ngûúâi thêåt laå luâng. Anh êëy vöën ngang taâng, söëng bûâa baäi vaâ noái thêåt vúái chõ, chuyïån rûúåu cheâ, trai gaái àïìu coá caã. Thïë maâ thêåt khöng ngúâ, sau chuyïån àoá, anh êëy trúã thaânh ngûúâi khaác hùèn. Àïën töi laâ vúå maâ cuäng khöng hiïíu nöíi, nhûng quaã àuáng thïë. Anh êëy bõ möåt cuá söëc maånh, trúã nïn ngú ngaác nhû ngûúâi vûâa öëm dêåy. Anh êëy ñt noái hùèn, chuá yá nhiïìu hún túái vúå con, àùåc biïåt khöng bao giúâ uöëng rûúåu nûäa. Töi biïët anh êëy àang àau khöí, höëi hêån vaâ luön nghô túái cö gaái àaáng thûúng noå. Anh êëy súå cö ta àaä chïët, chïët vò anh êëy. Töi tòm caách an uãi, thêåm chñ coá lêìn coân theo lïn caác nöng trûúâng vuâng Möåc Chêu, Yïn Chêu tòm cö gaái kia...

Baâ chuã nhaâ àöåt ngöåt ngûâng lúâi, àûa möåt cheán nûúác múâi khaách. Baâ cuäng cêìm möåt cheán, àûa lïn miïång nhêëp nhaáp tûâng nguåm nhoã.

- Chõ nghô truyïìn qua Àaâi thïë naây, coá hy voång cö êëy seä lïn tiïëng khöng, têët nhiïn laâ nïëu coân söëng - Baâ hoãi.

- Vûâa qua chuáng töi coá nhêån àûúåc möåt söë tin baáo laåi rùçng nhúâ Àaâi, hoå àaä tòm àûúåc ngûúâi cêìn tòm. - Baâ Baão Chêu àaáp möåt caách chung chung.

- Töi thò töi khöng tin cö êëy seä lïn tiïëng vaâ tûå tòm àïën àêu, nhûng duâ sao vêîn nhúâ chõ phaát höå cho. Chaã laâ nhaâ töi muöën thïë, töi àaä hûáa... Trûúác luác chïët, nhaâ töi coá àïí laåi möåt bûác thû, dùån töi nïëu gùåp thò àûa cho cö êëy.

Baâ laåi boã vaâo buöìng trong, lêëy ra möåt phong thû khöng daán.

- Nïëu muöën, chõ cûá múã ra àoåc.

Röìi baâ bûúác ra khoãi phoâng, chùæc àïí baâ khaách àûúåc tûå nhiïn. Bûác thû khöng daâi, àûúåc viïët bùçng neát chûä nùæn noát kiïíu hoåc troâ:

"Suöët nhiïìu nùm nay töi tòm chõ khùæp núi nhûng khöng thêëy. Töi àang bïånh nùång vaâ chùæc chó ñt ngaây nûäa seä chïët. Trûúác khi


chïët töi viïët mêëy doâng naây àïí nïëu luác naâo àoá, nhúâ pheáp laå, ngûúâi thên cuãa töi gùåp àûúåc, seä àûa cho chõ. Töi biïët töi khöng àaáng àûúåc tha thûá, nhûng luác naây, àang hêëp höëi, töi xin chõ haäy tha thûá cho töi! Nïëu chõ àaä chïët, xin linh höìn chõ haäy tha thûá cho töi. Töi àaä chõu quaá nhiïìu àau khöí, àaä bõ trûâng phaåt quaá àuã cho haânh àöång àïíu caáng kia cuãa mònh. Coá leä trong àúâi ai cuäng coá möåt giêy phuát àen töëi, möåt giêy phuát vö thûác dêîn túái möåt viïåc laâm töåi löîi àïí sau naây phaãi luön day dûát, ên hêån vò noá.

Möåt lêìn nûäa xin chõ haäy tha thûá cho töi!"

Ba ngaây sau, baâ Baão Chêu cho phaát qua Àaâi tin laái xe Nguyïîn Vùn Biïn, cöng ty X. caách àêy 35 nùm, vaâo möåt àïm trúâi mûa to...

Buöíi töëi, àïën phêìn thöng tin xaä höåi, baâ laåi gêìn chiïëc àaâi, khoanh tay chùm chuá ngöìi nghe. Vö tònh, baâ vúái tay vùån to àaâi. Baâ chúåt naãy caái yá muöën laå luâng laâ têët caã àaân öng trong nûúác, trïn toaân thïë giúái, phaãi nghe tin naây. Têët caã khöng trûâ möåt ai, têët nhiïn trong àoá coá chöìng baâ, möåt ngûúâi coá veã ngoaâi lõch sûå, nhên hêåu nhûng thûåc chêët laâ möåt keã ñch kyã, thö löî maâ baâ phaãi chõu àûång bao nùm nay.

Nhûng àang àoåc baáo úã chiïëc ghïë bïn caånh, öng chöìng baâ chó lùång àûáng dêåy vùån beá chiïëc àaâi, nhòn baâ vúái veã khoá hiïíu, röìi laåi ngöìi xuöëng àoåc baáo nhû cuä.

Haâ Nöåi, 1989


PHÊÅN ÀAÂN BAÂ

1

Quï töi daåo naây böîng röå lïn phong traâo sûãa sang, xêy cêët laåi möì maã töí tiïn. Hònh nhû àêy coân laâ chuã trûúng cuãa chñnh quyïìn xaä. Xaä cêëp cho möîi doâng hoå trong laâng möåt lö àêët riïng trïn ngoån àöìi cao raáo úã Ruá Thêìn. Sau àoá möîi hoå, tuyâ khaã nùng taâi chñnh vaâ oác thêím myä, quy têåp möì maã cuãa caã hoå laåi trong àêëy, theo thûá tûå thúâi gian vaâ àõa võ ngûúâi àaä chïët. Têët nhiïn laâ coá xêy tûúâng bao quanh, coá baân thúâ chung, coá bia àaá ghi roä lai lõch doâng hoå. Coá hoå giaâu coân thuï àùæp caác con vêåt nhû voi, ngûåa, nghï, röìng, hay thêåm chñ coân xêy caã möåt miïëu thúâ nho nhoã. Vaâ quan troång hún caã laâ chñnh giûäa möîi lö àêët nhû vêåy, úã võ trñ nöíi bêåt nhêët, hoå naâo cuäng xêy möåt ngöi möå lúán cuãa cuå töí saáng lêåp ra doâng hoå, hay ñt nhêët cuäng chi hoå cuãa mònh. Hiïín nhiïn, cuå töí naây phaãi laâ ngûúâi danh giaá vaâ tûâng coá chûác võ cao trong xaä höåi àïí tön phêìn veã vang cho àaám con chaáu ngheâo khöí vaâ quaá û têìm thûúâng àang söëng.

Hoå Maåc nhaâ töi, möåt doâng hoå àöng àuác vaâ coá vai vïë trong laâng, khöng thïí thua keám caác hoå khaác, hùèn vêåy. Khöën möåt nöîi, caái doâng hoå àêìy thïë lûåc êëy cuãa töi, maâ trûúác àêy coá ngûúâi tûâng laâm túái chûác chuã tõch xaä, àïën thúâi àiïím naây vêîn chûa xaác àõnh roä nguöìn göëc öng töí cuãa mònh. Ngûúâi ta chó biïët àaåi khaái laâ ngaây xûãa ngaây xûa coá möåt ngûúâi hoå Maåc tûâ Kyâ Anh túái cuâng àêët naây sinh


söëng vaâ lêåp ra chi hoå naây úã laâng töi. Gia phaã hoå chó ghi cheáp ngûúåc chiïìu lõch sûã àûúåc khoaãng möåt trùm nùm. Maâ trong khoaãng thúâi gian àoá laåi khöng coá möåt nhên vêåt naâo kiïåt xuêët, xûáng àaáng àûúåc suy tön laâm "ngöi sao" cuãa caã hoå. Vêåy thò ai àoá phaãi thên chinh vaâo têån Kyâ Anh caách xa caã trùm cêy söë àïí tòm hiïíu thïm vïì lai lõch töí tiïn mònh. Àêëy cuäng laâ núi àûúåc xem laâ nguöìn göëc cuãa doâng hoå Maåc khùæp hai tónh Nghïå An vaâ Haâ Tônh.

Vïì pheáp lêìn naây, hoaá ra töi laåi laâ ngûúâi àûúåc giao gaánh vaác traách nhiïåm nùång nïì êëy, vò dêîu sao töi cuäng àûúåc xem thuöåc loaåi coá hoåc nhêët trong hoå, vaâ quan troång hún caã laâ coá àiïìu kiïån laâm viïåc naây. Chùèng sao, baãn thên töi cuäng toâ moâ muöën biïët àñch thûåc töí tiïn töi laâ ai.

Tñch cûåc giuáp töi trong viïåc naây laâ nhaâ sûã hoåc giaâ Thaái Baá Cên, trûúác laâm viïåc úã Viïån Haán Nöm Haâ Nöåi, do bêët maän gò àêëy àaä xin vïì hûu non vaâ hiïån àang söëng úã Vinh. Khöng húåp vúái nghïì nghiïåp vaâ daáng ngûúâi coá veã nho nhaä, öng Cên noái nùng böî baä, húi phaâm ùn tuåc uöëng, nhûng àûúåc caái öng trûåc tñnh vaâ àaä hûáa giuáp ai laâ giuáp àïën núi àïën chöën. Mêëy nùm qua öng Cên àaä àoåc haâng àöëng taâi liïåu lõch sûã àïí tòm kiïëm göëc gaác hoå Thaái cuãa öng, vaâ nhên tiïån giuáp àúä caác hoå khaác. Lêìn naây laâ hoå Maåc chuáng töi. Àñch thên öng cuâng töi vaâo Kyâ Anh, laâ núi quaã coá möåt àïìn thúâ rêët lúán cuãa hoå Maåc. Trong àïìn coá têëm bia àaá vúái nhûäng doâng chûä Nho àaä múâ hêìu nhû khöng àoåc nöíi, rêët nhiïìu caác bûác hoaânh phi, tung phi, vaâ àùåc biïåt laâ möåt têåp gia phaã dêìy cöåm cuâng mêëy cuöën saách cöí liïn quan àïën lõch sûã doâng hoå.

Vöën thuöåc lúáp ngûúâi "Têy hoåc", töi hoaân toaân bêët lûåc trûúác nhûäng tû liïåu quyá baáu naây, vaâ chó biïët tröng nhúâ têët caã vaâo öng Cên. Töi chùm lo chu àaáo thuöëc nûúác vaâ ngaây ba bûäa cúm rûúåu cho öng, thónh thoaãng khöng quïn moán thõt choá luöåc chêëm mùæm töm maâ öng ûa thñch. Sau mûúi ngaây, öng noái öng phaãi trúã vïì Vinh àïí tra cûáu thïm caác taâi liïåu cêìn thiïët, coân töi thò úã laåi Kyâ Anh tòm hiïíu nöët nhûäng àiïìu töi quan têm.

Maäi hún möåt thaáng sau, khi töi àaä trúã vïì Haâ Nöåi, öng Thaái Baá Cên múái gûãi cho töi möåt têåp taâi liïåu daây coá keâm theo baãn dõch


tiïëng Viïåt cuãa öng, àïí nhû öng noái, töi "coá thïí tin chùæc vaâo tñnh xaác thûåc" cuãa nhûäng gò öng khùèng àõnh.

2

Nùm Mêåu Ngoå, niïn hiïåu Chñnh trõ thûá nhêët dûúái triïìu vua Lï Trang Töng (1558), con cuãa Thaái Sû Chiïu huên Tônh Vûúng Nguyïîn Kim laâ hûäu tûúáng Àoan quêån cöng Nguyïîn Hoaâng lêåp nhiïìu cöng lúán khi àaánh nhaâ Maåc, àûúåc quêìn thêìn vaâ dên chuáng yïu mïën, ngûúäng möå. Thêëy vêåy, con rïí Nguyïîn Kim laâ Trõnh Kiïím àem loâng ghen gheát vò lo sau naây Hoaâng seä lêën aát mònh. Khi Nguyïîn Kim mêët, Kiïím àûúåc cêët nhùæc laâm Thaái sû Minh Khang vûúng, uy thïë to lùæm. Bêy giúâ thò Kiïím quyïët têm tòm caách haåi Hoaâng. Hoaâng phaãi giaã vúâ àiïn, nhúâ chõ mònh laâ Ngoåc Baão, vúå Kiïím, xin cho vaâo trêën giûä Quaãng Nam vaâ Thuêån Hoaá. Hai xûá naây laâ núi rûâng thiïng nûúác àöåc, laåi àûúåc caác tûúáng gioãi nhaâ Maåc lêu nay cai quaãn nïn nghe vêåy Kiïím ûng thuêån ngay, coá yá mûúån tay nhaâ Maåc giïët Hoaâng höå mònh. Kiïím coân xin vua phong cho Hoaâng laâm thaái uyá Àoan quöëc cöng, giûä chûác trêën thuã töíng quên binh hai xûá Thuêån, Quaãng, vaâ haâng nùm theo lïå, thu thuïë dêng nöåp triïìu àònh.

Ngay höm sau Àoan quöëc cöng Nguyïîn Hoaâng cuâng caác cöng tûã Thaái Baão Hoaâ quêån cöng, Thuyå quêån cöng vaâ caác tûúáng Vùn Nham, Thaåch Xuyïn, Tiïìn Trung vaâ Tûúâng Löåc àem möåt nghòn quên thuyã ra cûãa biïín röìi nhùçm phña Nam maâ tiïën.

Àïën cûãa Yïn Viïåt (tûác laâ cûãa Viïåt ngaây nay), Hoaâng bõ tûúáng nhaâ Maåc úã Thuêån - Quaãng laâ àö àöëc Lêåp quêån cöng àem ba mûúi chiïën thuyïìn vaâ möåt nghòn quên böå àaánh cho thua liïíng xiïíng.

Àïm êëy Nguyïîn Hoaâng nùçm mú thêëy coá ngûúâi àaân baâ mùåc aáo xanh, quêìn xanh, tay cêìm quaåt the. Ngûúâi naây baão Hoaâng muöën diïåt àûúåc Quêån Lêåp thò phaãi duâng kïë myä nhên, duå hùæn laåi gêìn maâ giïët ài. Hoaâng tónh dêåy, ngaåc nhiïn vò coân nghe thoang thoaãng muâi nûúác thúm cuãa ngûúâi àaân baâ êëy, beân tin laâ thêåt. Bêëy


giúâ Hoaâng coá möåt ngûúâi vúå leä tïn laâ Ngö Thõ Lêm. Thõ Lêm treã trung, thuyâ mõ, nïët na vaâ xinh àeåp hiïëm thêëy, laåi thöng minh, ûáng àöëi tröi chaãy. Hoaâng liïìn cho goåi naâng túái, sai àem vaâng baåc chêu baáu àïën traåi Quêån Lêåp giaã vúâ múã àûúâng hoaâ hiïëu, chõu àïí cho hùæn ùn nùçm vúái mònh röìi duå hùæn àïën traåi cuãa Hoaâng àïí kïët nghôa huynh àïå.

Ngö Thõ nghe xong dêåp àêìu xuöëng àêët khoác, maâ rùçng:

- Tiïån thiïëp tûâ khi theo hêìu chuáa thûúång döëc loâng theo nûä àaåo, giûä troån trinh tiïët vúå chöìng. Nay chuáa baão nhaãy vaâo chöî nûúác söi lûãa boãng, muön chïët thiïëp cuäng khöng daám tûâ. Nhûng chuáa bùæt phaãi tû thöng vúái ngûúâi khaác thò thiïëp xin töåi chïët chûá khöng daám tuên theo lïånh êëy.

Hoaâng quùæc mùæt, quaát:

- Àêy laâ viïåc quöëc gia àaåi sûå, khöng thïí khöng laâm. Vaã laåi, ngûúi laâ vúå, sao daám khöng nghe theo lúâi chöìng.

Ngö Thõ àaânh phaãi khoác vûâa àem lïî vêåt cuâng möåt söë gia nhên lïn àûúâng ài gùåp Quêån Lêåp.

Àûúåc tin Nguyïîn Hoaâng cho chñnh vúå mònh laâ ngûúâi àeåp Ngö Thõ àïën cêìu hoaâ, Quêån Lêåp àoaán àêy coá thïí laâ kïë àöåc, beân cho sai àùåt vaåc dêìu àun söi chúâ sùén cuâng binh lñnh cêìm giaáo saáng loaáng àûáng hai bïn, röìi truyïìn dêîn Ngö Thõ vaâo.

Ngö Thõ khöng theâm àïí yá xung quanh, bònh thaãn àïën trûúác Quêån Lêåp, cuái thûa:

- Àoan quöëc cöng chöìng thiïëp biïët minh cöng oai trúâi lûâng lêîy, troång nghôa, nhên tûâ, beân sai thiïëp àem lïî vêåt àïën giaãng hoaâ cêìu thên vaâ xin àûúåc minh cöng cuâng kïët nghôa huynh àïå. Baãn quan cuãa thiïëp taâi heân sûác moån xin àûúåc laâm em, dûúái quyïìn sai khiïën cuãa minh cöng. Mong minh cöng cûáu xeát, àùång traánh khoãi hoaå àaánh giïët lêîn nhau, gêy töín haåi cho trùm hoå.

Dêîu coân nghi ngúâ, nhûng Quêån Lêåp khöng thïí khöng xiïu loâng trûúác möåt ngûúâi xinh àeåp nhû Ngö Thõ. Hùæn ra lïånh bï cêët vaåc dêìu, àuöíi hïët moåi ngûúâi ra ngoaâi röìi möåt mònh ngöìi troâ chuyïån vúái naâng.


Vúái nhan sùæc vaâ taâi ùn noái cuãa mònh, Ngö Thõ chùèng bao lêu àaä chiïëm àûúåc loâng tin vaâ tònh yïu cuãa Quêån Lêåp. Naâng hïët loâng chiïìu chuöång hùæn, ùn úã vúái hùæn nhû vúå chöìng, vaâ cuäng àûúåc hùæn rêët àöîi thûúng yïu. Àöå möåt thaáng sau, muå muöåi vò tònh, Quêån Lêåp theo Ngö Thõ àïën quên traåi cuãa Nguyïîn Hoaâng, chó àem theo mêëy tïn hêìu thên cêån, hïåt nhû Quan Vên Trûúâng ngaây xûa möåt mònh vûúåt söng sang ùn tiïåc cuãa nhaâ Àöng Ngö. Tuy nhiïn Quan Vuä thò trúã vïì an toaân, coân Quêån Lêåp àaä bõ Nguyïîn Hoaâng lûâa giïët chïët.

Sau viïåc naây, thêëy Ngö thõ àaä ùn nùçm vúái ngûúâi khaác, khöng thïí laâ vúå mònh àûúåc nûäa, Hoaâng beân cho goåi naâng túái vaâ noái:

- Trûâ diïåt àûúåc phe àaãng cuãa Quêån Lêåp laâ cöng lao cuãa naâng, nay àïí thûúãng cöng, ta seä àñch thên choån ngûúâi danh giaá gaã chöìng cho naâng, keâm theo nhiïìu àêët àai, vaâng baåc, àïí suöët àúâi naâng àûúåc söëng trong an nhaân haånh phuác.

Ngö Thõ nghe xong liïìn àêåp àêìu xuöëng àêët khoác, maâ rùçng:

- YÁ nguyïån bònh sinh cuãa thiïëp laâ muöën àûúåc suöët àúâi theo hêìu Chuáa thûúång, giûä veån tiïët trinh, nay vò viïåc nûúác maâ phaãi ö uïë têëm thên, khöng thïí naâo rûãa àûúåc.Thiïëp chó daám xin tûâ nay àûúåc laâm ngûúâi chùm lo cúm nûúác, queát doån nhaâ cûãa cuãa chuáa thûúång àïí baão toaân phêím giaá nûä nhi, möåt khi con ngûúâi ö uïë naây khöng xûáng laâ vúå cuãa Chuáa thûúång nûäa. Coân nhû Chuáa thûúång muöën caãi giaá cho thiïëp thò àïën chïët thiïëp cuäng khöng daám tuên mïånh. Cuái xin Chuáa thûúång cûáu xeát.

Nguyïîn Hoaâng cûúâi àaáp:

- Ta khen cho naâng laâ ngûúâi biïët troång danh dûå, nhûng phêån àaân baâ, naâng khöng thïí thoaái thaác. Ta khöng chó laâ Chuáa maâ coân laâ chöìng cuãa naâng nûäa. Ta laâm thïë cöët chó mong àiïìu töët cho naâng thöi.

Vaâ thïë laâ, cam phêån àaân baâ, lêìn nûäa Ngö Thõ phaãi nghe theo.

Ngûúâi àûúåc Àoan quöëc cöng Nguyïîn Hoaâng choån gaã cho Ngö Thõ laâ Vùn Huâng baá Vuä Doaän Trung, tûå laâ Nghi Cön, luác êëy laâm chûác phoá àoan sûå úã Vïå Thiïn Vuä taåi phuã Chuáa. Vuä Doaän Trung


tûúáng maåo khöi ngö, vùn voä song toaân, rêët àûúåc Hoaâng yïu mïën. Hún thïë luác êëy Vuä laåi chûa coá vúå. Àñch thên Hoaâng àûáng ra laâm lïî cûúái cho hai ngûúâi. Sau lïî cûúái, theo sûå sùæp xïëp cuãa Hoaâng, Vuä àem vúå vïì quï mònh laâ huyïån Kyâ Anh (nay cuäng goåi laâ Kyâ Anh) úã Haâ Tônh, laâm möåt chûác quan súã, vaâ hai ngûúâi söëng vúái nhau úã dêëy cho àïën hïët àúâi...

3

Cuâng nhûäng taâi liïåu sûu têìm àûúåc, öng Thaái Baá Cên coân gûãi keâm cho töi möåt bûác thû nhû sau:

"Vùn Huâng baá Vuä Doaän Trung vaâ Ngö Thõ Lêm laâ hai cuå töí chi hoå Maåc nhaâ öng úã Diïîn Chêu. Thên thïë vaâ sûå nghiïåp hai cuå thïë naâo thò öng àaä biïët qua cêu chuyïån trïn. Àiïìu naây coá thïí dïî daâng khùèng àõnh laåi qua taâi liïåu sûã cuãa caác thúâi Lï - Nguyïîn. Chùæc öng seä ngaåc nhiïn hoãi: "Vêåy taåi sao hoå nhaâ töi khöng phaãi Vuä maâ laâ Maåc?" Vêën àïì chñnh úã chöî êëy, vaâ àêy cuäng laâ cêu hoãi maâ töi phaãi boã ra gêìn hai thaáng nay àïí tòm cêu traã lúâi höå öng.

Tûâ àöëng gia phaã àöì söå tñch suöët nùm trùm nùm nay cuãa doâng hoå Maåc úã Kyâ Anh maâ may mùæn ngûúâi ta coân giûä àûúåc, töi àaä àoåc kô vaâ coá thïí baáo öng biïët nhûäng thöng tin böí sung sau àêy:

Sau khi bõ chöìng bùæt hy sinh phêím giaá mònh àïí àaåt muåc àñch cho öng ta, röìi sau àoá laåi bõ chñnh öng ta eáp lêëy ngûúâi khaác, baâ Ngö Thõ àaä theo chöìng múái vïì Kyâ Anh. ÚÃ àêëy, cuöåc söëng cuãa baâ khöng tröi qua trong caãnh "an nhaân, sung sûúáng" nhû Nguyïîn Hoaâng noái, maâ ngûúåc laåi. Baâ bõ Vuä Doaän Trung laånh nhaåt. Dêîu sao thò àöëi vúái öng ta, baâ vêîn laâ ngûúâi àaân baâ àaä bõ ö uïë. Súå uy chuáa, öng ta khöng daám laâm gò, nhûng tuyïåt nhiïn khöng möåt lêìn chung chùn göëi vúái baâ. Chùèng bao lêu sau öng ra lêëy vúå leä, sinh ra rêët nhiïìu con, laâm àöng àuác thïm doâng hoå Vuä maâ àïìn thúâ hiïån nay kïì saát àïìn thúâ hoå Maåc nhaâ öng. Baâ Ngö Thõ chó coân biïët möåt mònh êm thêìm chõu àûång. Ngêîm laåi, baâ thêëy trong àúâi mònh chó möåt ngûúâi àaân öng duy nhêët thûúng yïu baâ, duâ trong möåt thúâi


gian ngùæn, àoá laâ Quêån Lêåp. Hùæn yïu möåt caách cuöìng nhiïåt, chên thaânh, pha caã chuát ngûúäng möå muâ quaáng. Hùæn cuäng laâ ngûúâi àaân öng duy nhêët tön troång nhên caách vaâ tònh caãm cuãa baâ, trong khi Hoaâng chó coi baâ nhû thûá troâ tiïu khiïín khöng hún khöng keám. Maâ thûåc ra öng ta chùèng mêëy khi cêìn àïën baâ. Tònh caãm cuãa baâ àöëi vúái Quêån Lêåp cuäng àêìy mêu thuêîn. Baâ coá nhiïåm vuå giïët hùæn, nhûng baâ àaä mïìm loâng trûúác tònh yïu cuãa hùæn. Baâ khöng thïí noái baâ yïu hùæn, nhûng baâ muöën àûúåc yïu thûúng, chiïìu chuöång, muöën àûúåc söëng vúái hùæn caâng lêu caâng töët. Khöng ñt khi baâ thêåm chñ coân nghô túái viïåc noái thêåt vúái hùæn moåi chuyïån vaâ trúã thaânh vúå hùæn nhû hùæn àaä tûâng nhiïìu lêìn àïì nghõ. Nhûng röìi cuöëi cuâng àaåo lyá vaâ nghôa vuå àaä thùæng. Vaâ baâ àaä tûå tay àûa ngûúâi thûåc sûå yïu thûúng baâ àïën cho Hoaâng giïët.

Trong àúâi mònh, Ngö Thõ chó sinh àûúåc möåt ngûúâi con, con trai. Àoá laâ con cuãa Quêån Lêåp. Vuä Doaän Trung khöng cho àûáa beá naây mang hoå mònh. Baâ cuäng chùèng lêëy thïë laâm phiïìn loâng, vaâ àaä àïí con mang hoå Maåc cuãa böë noá. Vïì sau, möåt trong nhûäng ngûúâi chaáu nöåi cuãa öng naây, tûác laâ chùæt cuãa baâ Ngö Thõ, túái lêåp nghiïåp úã xûá Nho Lêm, Diïîn Chêu, vaâ lêåp nïn chi hoå Maåc úã àêy...

Thïë àêëy, öng baån aå, hoaá ra caã doâng hoå àöng àuác vaâ danh giaá nhaâ öng chó laâ con chaáu cuãa möåt àûáa con hoang. Töi biïët öng khöng khoaái lùæm khi nghe àiïìu nay, nhûng biïët laâm thïë naâo àûúåc. Sûå thêåt vêîn laâ sûå thêåt. Caái sûå thêåt naây chñnh sûã ngaây xûa khöng daám viïët, gia phaã hoå Maåc nhaâ öng cuäng chó nhùæc qua möåt caách giaán tiïëp, nhûng töi thò töi phaãi noái roä, noái thùèng, duâ coá thïí vò vêåy maâ khöng àûúåc öng chiïu àaäi möåt bûäa thõt choá luöåc chêëm mùæm töm nhû öng àaä hûáa. Coân öng coá àem àiïìu naây baáo laåi vúái caã hoå nhaâ öng hay khöng thò laâ viïåc cuãa öng, töi khöng quan têm. Chaâo!"

Haâ Nöåi, ngaây 27.3.1996


ÖNG LAÄO HAÁT XÊÍM

Chuyïën taâu nhanh Haâ Nöåi - Vinh huâng höí keáo coâi rúâi ga vaâo luác mûúâi möåt giúâ àïm. Sau hún nùm tiïëng roâng raä vûâa chaåy vûâa dûâng, luác naây noá vêîn nùçm chúâ àêu àêëy caách ga xuêët phaát böën, nùm mûúi kilömeát. Coân vò sao laåi dûâng vaâ dûâng lêu nhû thïë thò hoaå may chó coá trúâi múái biïët. Haânh khaách, nhûäng haânh khaách àaáng thûúng, chó biïët duy nhêët möåt àiïìu laâ hoå khöng coân nghe bïn tai tiïëng xònh xõch quen thuöåc àêìy hêëp dêîn cuãa baánh xe lùn trïn àûúâng ray, vaâ viïåc hoå coá thïí laâm luác naây laâ ngaáp, tûåa vaâo nhau maâ nguã, hoùåc giúã àöì ra ùn, duâ buång àaä no, hoùåc bûåc mònh vùng ra vaâi cêu vïì cung caách laâm ùn töìi tïå cuãa ngaânh àûúâng sùæt.

Nhû àïí vúát vaát cho caái têm traång buöìn chaán vaâ söët ruöåt cuãa haânh khaách, nhûäng ngûúâi baán haâng rong àuã loaåi toã ra nùng nöí hún trong viïåc quaãng caáo caác moán haâng cuãa mònh. Àaám ngûúâi xin böë thñ hoùåc "phuåc vuå" àïí àûúåc cho böë thñ cuäng hoaåt àöång khöng keám phêìn hùng haái. Têët caã caác ngoán àöåc àaáo vaâ hêëp dêîn nhêët àïìu àûúåc àem ra thi thöë. Möåt anh chaâng to khoeã thöíi saáo bùçng muäi, thöíi hay vaâ àuã caác loaåi baâi, tûâ caãi lûúng àïën caác baâi möët nûúác ngoaâi múái nhêåp, duâ möi vaâ miïång anh ta coân laânh lùån. Möåt thùçng beá mûúâi tuöíi coá taâi vêîy tai nhû trêu boâ. Noá khaá laáu lónh vaâ yá thûác roä giaá trõ cuãa mònh. Àïën àêu noá cuäng lúán tiïëng tuyïn böë noá coá thïí laâm àûúåc caái àiïìu laå luâng êëy. Têët nhiïn moåi ngûúâi khöng tin, noá biïët thïë vaâ chõu nhêîn nhuåc höìi lêu nghe ngûúâi ta giïîu noá vò töåi noái phaách. Luác êëy noá yïu cêìu ai muöën xem phaãi xò tiïìn ra (möîi ngûúâi möåt àöìng, maâ phaãi tiïìn trûúác) noá múái "biïíu diïîn". Ngûúâi


naâo muöën xem laåi cho chùæc, seä phaãi traã thïm möåt lêìn nûäa. Laåi coá nhûäng anh vûâa rao haâng, vûâa liïën thoùæng àoåc mûúâi phuát liïìn khöng nghó möåt baâi veâ naâo àêëy coá thïí do chñnh anh ta nghô ra cöët àïí choåc cûúâi, vaâ àêìy nhûäng cêu tuåc tôu.

Noái chung, nhûäng troâ nhû thïë coá nhiïìu, nhû thûúâng vêîn thêëy trïn bêët kò chuyïën têìu naâo khaác, luác àêìu coân àûúåc ngûúâi ta taán thûúâng, röìi sau cuäng nhaåt dêìn. Suy cho cuâng caái gò cuäng coá giúái haån, trong àoá coá caã sûå toâ moâ, loâng thûúng ngûúâi, tiïìn baåc - vaâ nhêët laâ tiïìn baåc. Thaânh ra chùèng bao lêu sau haânh khaách àaä laåi quay laåi vúái traång thaái thúâ ú, chaán naãn nhû cuä. Trúâi sùæp saáng. Àoaân taâu vêîn nùçm lò möåt chöî nhû muöën thi gan vúái sûå söët ruöåt cuãa moåi ngûúâi. Khöng khñ luác naây àaä lùæng xuöëng, chó àêy àoá phña cuöëi toa voång laåi tiïëng troâ chuyïån cuãa möåt töëp lñnh treã chùæc múái àûúåc vïì pheáp lêìn àêìu, vaâ tiïëng rao ngaái nguã cuãa nhûäng em beá baán nûúác chöëc chöëc laåi ài ngang trïn sên ga múâ töëi...

Böîng möåt öng giaâ haát xêím xuêët hiïån, lùång leä bûúác vaâo toa. Doâ dêîm laách qua àuã caác thûá àöì àaåc lónh kónh vaâ nhûäng cùåp chên vûâa co vûâa duöîi chùæn hïët caã löëi ài, öng àïën ngöìi dûúái ngoån àeân àiïån múâ múâ duy nhêët treo lú lûãng chñnh giûäa toa. Röìi àùåt ngûãa chiïëc muä àaä súân troác hïët lúáp vaãi boåc ngoaâi trûúác mùåt, chêåm chaåp lïn dêy chiïëc nhõ beá nhoã xêëu xñ, öng giaâ hùæng gioång, bùæt àêìu haát:

Em úi, ñ, buöìn lùæm em úi,

Buöìn àau laâ caái, ñ, kiïëp cuãa anh...

Àoá laâ baâi voång cöí vïì cuöåc àúâi möåt anh chaâng haát rong thêët tònh àang than thên traách phêån vúái ngûúâi yïu, maâ theo lúâi baâi haát, chùæc chùæn phaãi thuöåc loaåi xinh àeåp. Coá thïí anh chaâng si tònh êëy chñnh laâ öng laäo haát xêím àang ngöìi kia kïí khöí àïí xin tiïìn, vaâ baâi haát naây tûå öng nghô ra. Cuäng coá thïí khöng phaãi thïë. Nhûng gò thò gò, phaãi cöng nhêån rùçng öng haát hay vaâ chên thaânh, coá àiïìu buöìn, rêët buöìn. Giûäa àïm khuya, gioång öng nghe sao maâ naäo nïì. Gùåp nhûäng nöët cao, öng phaãi ngûúác mùæt lïn trúâi, rûúán cöí, laâm nöíi roä nhûäng àûúâng gên to gêìy guöåc. Dûúái aánh àiïån múâ múâ, nhòn öng, ngûúâi ta dïî coá caãm tûúãng nhû tûâ hai voâng àen cuãa cùåp kñnh öng


mang, nhûäng gioåt nûúác mùæt àang chaãy xuöëng theo khuön mùåt nhùn nheo àêìy caáu bêín. Tûâ baãn thên con ngûúâi öng cuäng toaát ra möåt caái gò àêëy àau buöìn vaâ bêët haånh, dïî laâm ngûúâi khaác àöång loâng trùæc êín.

Khaách trong toa luác àêìu coân toã ra thúâ ú, nhûng chó vûâa nghe öng haát mêëy cêu àaä chuá yá hún. Nhiïìu cùåp mùæt quay nhòn vïì phña öng. Àöi ba lúâi taán thûúãng àûúåc àûa ra. Vaâ - àêy múái laâ àiïìu quan troång nhêët - trong chiïëc muä àïí ngûãa àaä xuêët hiïån àöìng nùm haâo àêìu tiïn.

Àoaân taâu vêîn lò lúåm àûáng yïn möåt chöî. Öng giaâ haát xêím vêîn haát - vêîn caái gioång ai oaán vaâ tiïëng nhõ rïìn rô êëy. Moåi ngûúâi xung quanh vêîn chùm chuá lùæng nghe. Khi öng dûát lúâi, vûâa àûa tay súâ soaång tòm nhûäng àöìng tiïìn ñt oãi trong muä, thò möåt ngûúâi naâo àoá kïu to:

- Haát nûäa ài, cuå úi!

- Haát ài! - Möåt ngûúâi khaác phuå theo.

- Haát nûäa ài, ngûúâi ta múái cho tiïìn chûá.

Öng laäo ngöìi im nhû khöng nghe thêëy nhûäng lúâi êëy, maäi möåt luác sau múái lïn tiïëng:

- Vêng, thïë thò con xin laåi haát hêìu caác võ.

Röìi hùæng gioång, öng haát:

Em úi, ñ, buöìn lùæm...

- Naây baác úi! - Möåt ngûúâi àaân öng traåc böën mûúi tuöíi àöåi muä len, tûâ naäy túái giúâ ngöìi yïn guåc àêìu lïn chiïëc cùåp da cùng phöìng úã ghïë bïn caånh, böîng vúái tay lùæc vai öng laäo haát xêím, noái vúái veã khoá chõu khöng giêëu giïëm:

- Töi seä cho baác mûúâi àöìng, chó xin baác àûâng haát nûäa, hoùåc ài sang toa bïn, coá àûúåc khöng?

Öng giaâ ngûâng haát nhûng khöng noái gò. Coá thïí öng àang nhêím vaâi con tñnh trong àêìu.

- Nhûng vò sao öng àïì nghõ nhû thïë? - Möåt ngûúâi khaác lïn tiïëng, cuäng vúái veã khoá chõu khöng keám. Àoá laâ möåt anh thanh niïn coá khuön mùåt dïî coi, ùn mùåc lõch sûå, ngöìi úã ghïë àöëi diïån.


- Vò töi khöng thñch nghe öng ta haát. - Ngûúâi àaân öng àöåi muä len bònh thaãn àaáp.

- Coân töi thñch nghe thò sao? Vaâ caã ngûúâi khaác nûäa ?

- Àoá laâ viïåc cuãa anh. - Röìi öng ta quay vïì phña öng laäo haát xêím: - Thïë naâo, baác àöìng yá chûá ? Àêy, tiïìn àêy, töi xin gûãi baác...

- Khöng, cuå cûá úã laåi àêy vúái chuáng töi. - Anh thanh niïn vöåi ngùæt lúâi: - Nïëu coá thïí, xin múâi cuå haát tiïëp. Töi seä biïëu cuå gêëp àöi söë tiïìn öng àêy àïì nghõ.

Boã ngoaâi tai nhûäng lúâi cuãa anh thanh niïn, ngûúâi àaân öng àöåi muä len noái tiïëp:

- Hay baác chï ñt? Nïëu vêåy töi xin biïëu baác nùm mûúi àöìng.

- Khöng, cuå cûá úã laåi! - Anh thanh niïn noái to, gioång run run vò kñch àöång: - Caã lêìn naây töi cuäng seä biïëu cuå gêëp àöi söë tiïìn êëy.

- Nghôa laâ möåt trùm àöìng ? - Ngûúâi àaân öng nhòn àöëi thuã mònh vúái veã khiïu khñch.

- Vêng. Nùm mûúi gêëp àöi laâ möåt trùm. Töi tin öng biïët laâm con tñnh àún giaãn àoá.

- Thïë anh khöng nghô töi coá thïí gêëp àöi con söë êëy lïn aâ?

- Coá thïí, nhûng xin öng cûá yïn têm, vò luác êëy töi laåi seä nhên gêëp àöi noá lêìn nûäa.

Thêëy coá chuyïån, möåt söë ngûúâi toâ moâ àïën àûáng xung quanh, haáo hûác chúâ xem kïët quaã seä ra sao.

Ngûúâi àaân öng àöåi muä len àûa mùæt lùång leä nhòn anh thanh niïn suöët tûâ àêìu àïën chên. Cuöëi cuâng, öng ta vöî vöî vaâo chiïëc cùåp da:

- Trong chiïëc cùåp naây cuãa töi, anh baån treã aå, töi coá khaá nhiïìu tiïìn. Töi khöng nghô anh coá àuã gêëp àöi söë tiïìn êëy thi gan vúái töi. Nhûng höm nay töi khöng coá yá àõnh gêy sûå vúái anh, phêìn vò töi khöng muöën, phêìn vò leä phaãi coá leä thuöåc vïì anh. Töi coá nhûäng lñ do riïng àïí khöng muöën nghe öng cuå haát, nhûng nïëu anh vaâ moåi ngûúâi phaãn àöëi thò töi xin ài chöî khaác.


Noái röìi, öng ta àûáng dêåy xaách cùåp bûúác ài, keáo theo bao caái nhòn vûâa ngaåc nhiïn, vûâa ñt nhiïìu caãm phuåc.

Sau àoá, moåi con mùæt àïìu quay sang nhòn anh thanh niïn vaâ öng giaâ haát xêím.

- Múâi cuå haát tiïëp ài! - Sau mêëy phuát luáng tuáng, anh thanh niïn cöë lêëy gioång bònh tônh, noái: - Coân àêy laâ söë tiïìn töi àaä hûáa.

Bùçng möåt àöåc taác nhanh nheå, anh ta moác tuái lêëy ra túâ möåt trùm àöìng coân múái, boã vaâo chiïëc muä.

Öng laäo haát xêím vöåi cêìm túâ giêëy baåc lïn tay höìi lêu, êu yïëm vuöët ve noá giûäa nhûäng ngoán tay khö gêìy vaâ àen xón.

- Thïë laâ truáng quaã nheá! - Ai àoá nhêån xeát.

- Anh ta cho nhûäng möåt trùm cú aâ? - Möåt baâ miïång luön nhai trêìu kheä hoãi ngûúâi bïn caånh.

Öng laäo haát xêím ngöìi yïn, tay vêîn vuöët vuöët túâ giêëy baåc nhû muöën kiïím tra xem laâ thêåt hay giaã. Cuöëi cuâng, öng chòa noá vïì phña ngûúâi thanh niïn, noái - lêìn àêìu tiïn trong suöët thúâi gian xaãy ra cêu chuyïån:

- Anh cêìm lêëy, töi khöng nhêån àêu.

- Sao laåi khöng? Töi biïëu cuå thêåt maâ!

- Khöng. Caãm ún anh!

- Nhûng vò sao?

- Töi khöng muöën. Vaã laåi, töi cuäng coá nhûäng lñ do riïng àïí khöng nhêån noá.

Coá tiïëng xò xaâo trong àaám haânh khaách ngöìi quanh.

- Ngûúâi ta cho thò lêëy ài, laåi coân kiïíu caách nûäa!

- Giaã vúâ àêëy!

- Caã hai àïìu àiïn - möåt giaâ möåt treã.

- ÚÂ maâ sao maäi khöng thêëy taâu chaåy nhó ?

Chúâ maäi khöng thêëy ai lêëy, öng laäo haát xêím buöng túâ giêëy baåc xuöëng àêët.


Chùèng biïët laâm gò hún, anh thanh niïn miïîn cûúäng nhùåt lïn:

- Thöi tuyâ cuå. Töi thêåt loâng muöën giuáp àúä cuå, maâ cûá nghô naây noå... ÛÂ, hay laâ... - Anh ta dûâng laåi möåt chöëc nhû àùæn ào àiïìu gò. - Hay laâ àïí töi thûã giuáp cuå bùçng caách khaác vêåy. Naâo, cuå àûa àûa chiïëc nhõ cuãa cuå cho töi.

Khöng chúâ àûúåc àöìng yá, anh ta vöåi vúá lêëy chiïëc nhõ luác êëy àang nùçm trïn àuâi öng laäo, nhanh choáng lûåa choån thïë ngöìi vaâ bùæt àêìu chúi möåt baâi gò àêëy.

Ngay nhûäng êm thanh àêìu tiïn àaä laâm ngûúâi nghe chuá yá. Anh ta chúi hay, say mï, vaâ khöng ai ngúâ rùçng tûâ chiïëc nhõ beá nhoã, xêëu xñ êëy coá thïí laâm nïn nhûäng giai àiïåu àeåp vaâ mûúåt maâ nhû thïë.

Chúi xong, khi moåi ngûúâi coân chûa hïët ngaåc nhiïn thò anh ta àûa mùæt nhòn quanh möåt lûúåt röìi noái to:

- Thûa baâ con, töi laâ ngûúâi keáo àaân chuyïn nghiïåp, cöng taác taåi möåt àoaân vùn cöng àõa phûúng. Nhû baâ con àaä thêëy, luác naäy coá möåt öng, vò khöng muöën bõ quêëy rêìy, àaä àõnh boã ra mûúâi àöìng àïí àuöíi öng cuå naây ài chöî khaác. Nhûng may thay, chñnh öng ta àaä bõ àuöíi ài. Töi coá àïì nghõ biïëu cuå ñt tiïìn nhû àaä hûáa, nhûng khöng hiïíu sao cuå khöng nhêån. Vò vêåy bêy giúâ töi seä cuâng cuå àaân, haát phuåc vuå baâ con. Mong baâ con giuáp àúä chuát ñt àïí buâ vaâo söë tiïìn cuå àaä tûâ chöëi khöng nhêån cuãa töi vaâ cuãa öng khaách noå. - Röìi anh ta quay vïì phña öng laäo haát xêím: - Naâo, múâi cuå, ta haát. Nhûng baâi haát gò vui vui möåt tñ. Töi àöìng yá vúái cuå rùçng coá thïí cuöåc àúâi àaáng buöìn thêåt, nhûng khöng vò thïë maâ cûá haát maäi nhûäng baâi naäo nïì, ai oaán. Naâo, ta haát baâi gò nhó? Chùæc cuå haát àûúåc quan hoå. Thïë thò ta haát baâi Ngûúâi úi cuäng àûúåc:

Ngûúâi úi, ngûúâi úã àûâng vïì

Ngûúâi úi...

Sau möåt thöi noái nhanh vaâ söi nöíi, anh thanh niïn bùæt àêìu haát, tûå keáo nhõ àïåm cho mònh, chöëc chöëc laåi nhòn öng giaâ àïí khñch lïå öng cuâng haát. Öng giaâ vêîn tiïëp tuåc ngöìi yïn, nhûng röìi, khöng


cûúäng nöíi sûác cuöën huát, cuöëi cuâng öng àaä lêëy thanh goä, ruåt reâ goä laâm nhõp. Möåt luác sau öng cêët tiïëng haát theo, bùçng gioång tuy khaân nhûng trêìm vaâ êëm, rêët húåp beâ vúái gioång nam trung to khoeã cuãa anh thanh niïn.

Cûá thïë hoå haát rêët lêu, hïët baâi naây àïën baâi khaác. Moåi ngûúâi keáo àïën khaá àöng, phêìn vò nghe haát hay, phêìn vò toâ moâ. Caã nhûäng ngûúâi baán haâng rong cuäng dûâng laåi, taåm thúâi quïn nhûäng cêu rao àún àiïåu cuãa mònh. Ngûúâi ta thò thêìm vúái nhau vïì anh thanh niïn, vïì ngûúâi àaân öng àöåi muä len vaâ noái chung vïì têët caã nhûäng gò àaä xaãy ra, têët nhiïn thïí khöng thïm búát àöi chuát cho thïm phêìn li kò hêëp dêîn. Sau khi nghe chuyïån, khöng ñt ngûúâi àaä cúãi hêìu bao, moác vñ lêëy ra nhûäng túâ nùm haâo, möåt àöìng, hai àöìng, coá khi caã nùm àöìng. Chùèng mêëy chöëc chiïëc muä àaä àêìy nhûäng túâ giêëy baåc nhaâu naát.

Àïm höm êëy vaâ suöët caã saáng höm sau, cho àïën khi phaãi xuöëng taâu, anh thanh niïn vùn cöng chuyïn nghiïåp àaä theo öng laäo haát xêím ài khùæp caác toa. Àïën àêu anh cuäng tûå giúái thiïåu mònh, nhùæc laåi nhûäng cêu anh vûâa noái, röìi caã hai cuâng haát, hoùåc ngûúâi naây haát, ngûúâi kia keáo nhõ hay ngûúåc laåi.

Ngûúâi ta àöìn lêìn êëy anh àaä giuáp öng laäo haát xêím kiïëm àûúåc mêëy trùm àöìng. Duâ sao àoá cuäng chó laâ nhûäng lúâi àöìn, laåi trïn möåt chuyïën taâu nhû thïë naây, nïn tin àûúåc hay khöng laåi laâ chuyïån khaác.

Àoaân taâu àïën ga Thanh Hoaá vaâo luác trúâi nhaá nhem töëi, chêåm àuáng mûúâi giúâ. Khi öng laäo haát xêím àang doâ dêîm chöëng gêåy ài vïì phña phoâng àúåi cuãa nhaâ ga thò möåt baân tay àùåt nheå lïn vai öng. Àoá laâ ngûúâi àaân öng àöåi muä len àïm qua.

- Naây baác, - öng ta noái, - töi laâ ngûúâi àaä yïu cêìu baác dûâng haát. Duâ sao töi cuäng muöën àûúåc biïëu baác söë tiïìn töi àïì nghõ. Öng ta chòa ra túâ giêëy möåt trùm àöìng. - Ngaây xûa, caách àêy ba mûúi nùm, töi tûâng dùæt böë töi ài haát xêím kiïëm söëng nhû baác. Cuäng nhû baác böë töi chó haát nhûäng baâi buöìn, vaâ cho rùçng cuöåc àúâi laâ möåt chuöîi àau buöìn. Nhûng töi thò tûâ nhûäng ngaây êëy töi àaä khöng cho


laâ thïë, vaâ suöët ba mûúi nùm qua töi cöë chûáng minh cho quan àiïím cuãa mònh. Hiïån nay töi coá cöng ùn viïåc laâm tûã tïë, coá vúå con, coá tiïìn. Vò thïë töi khöng muöën nghe baác haát àïí phaãi nhúá laåi nhûäng thêët baåi chua cay maâ cuöåc àúâi àaä bùæt cha töi phaãi chõu...

Khöng noái laåi möåt lúâi naâo, öng laäo trêìm ngêm möåt laát, röìi chöëng gêåy bûúác ài. Ngûúâi àaân öng àöåi muä len àûáng nhòn theo möåt mònh giûäa sên ga, túâ giêëy baåc möåt trùm àöìng vêîn trïn tay...

Diïîn Chêu, 3-1985


NHÛÄNG CÖ GAÁI AÁO TRÙÆNG

1

N.V. ngaây 20 thaáng 11 nùm 197...

Reát! Reát quaá! Ba àûáa möåt giûúâng öm chùåt lêëy nhau, mònh nùçm giûäa, hai chùn truâm kñn àêìu vaâ chên, thïë maâ maäi vêîn khöng sao nguã àûúåc. Coá leä do trong hang êím vaâ nûúác nhó baám àêìy tûúâng àaá múái reát thïë. Àïm nay ra bïën phaâ, tröëng, laåi gioá maånh, khöng hiïíu seä thïë naâo?

Khöng nguã àûúåc, nùçm suy nghô vêín vú maäi cuäng chaán, àaânh dêåy viïët nhêåt kyá. Xûa nay mònh ñt viïët nhêåt kyá, laåi viïët dúã nïn rêët ngaåi, caã viïët thû cuäng thïë. Nhûng luác naây... biïët laâm gò cho hïët thúâi gian luác naây?

Àiïìu àêìu tiïn mònh muöën viïët laâ - nhúá nhaâ. Nhúá vaâ thûúng meå quaá! Meå bêy giúâ àang laâm gò nhó? Chùæc buöìn vaâ giêån mònh lùæm. Haäy tha löîi cho con meå nheá, vò con àaä boã meå úã nhaâ möåt mònh, giaâ yïëu vaâ khöng ai giuáp àúä. Höm àûúåc tin con ghi tïn ài thanh niïn xung phong, meå khöng noái gò, coân cöë gûúång cûúâi àïí con yïn têm, nhûng con biïët trong loâng meå rêët buöìn vaâ coá thïí coân traách con àaä khöng hoãi yá kiïën meå trûúác. Meå úi, con hiïíu loâng meå. Baãn thên con, con cuä chùèng dïî gò khi phaãi xa meå, xa ngöi nhaâ tranh beá nhoã, thên yïu cuãa ta. Nhûng viïåc con ra ài laâ cêìn thiïët. Rêët cêìn thiïët. Vaâ con tin meå hiïíu àiïìu àoá...


Coá nïn viïët cho meå biïët sûå thêåt vïì àiïìu kiïån söëng vaâ laâm viïåc úã àêy khöng nhó? Khöng! Vò thïë chó laâm meå thïm lo nghô. Vaã laåi, chùæc gò mònh úã lêu möåt chöî? Múái tuêìn trûúác coân laâm àûúâng úã Trûúâng Sún, thïë maâ bêy giúâ àaä úã àêy, úã cao àiïím phaâ söng L. naây vaâ caách biïín chûa àêìy hai chuåc cêy söë. Khöng hiïíu nay mai seä coân ài nhûäng àêu nûäa.

Nhúá caái Hoaâ vaâ boån baån cuâng àún võ quaá. Khöng àûúåc ài vúái mònh lêìn naây, chùæc noá buöìn lùæm. Hai àûáa cuâng laâng, cuâng ra ài möåt ngaây, cuâng úã vúái nhau chûâng êëy thúâi gian, thïë maâ... Biïët laâm thïë naâo àûúåc. Caã àöåi xung phong ài, nhûng ngûúâi ta chó lêëy nùm ngûúâi. Nùm ngûúâi àïí dêîn àûúâng cho ö-tö qua söng úã bïën phaâ naây, thay cho caã töí, cuäng nûä vaâ àïìu laâ thanh niïn xung phong, vûâa hy sinh ba ngaây trûúác àoá. Nhûäng ngûúâi àûúåc choån laâ Vên, Yïën, Löåc, mònh vaâ UÁt. Möîi àûáa möåt tñnh, möåt kiïíu ngûúâi, nhûng cuâng coân treã vaâ àïìu chûa chöìng, chûa caã ngûúâi yïu, trûâ caái Yïën, giaâ nhêët, hai mûúi hai tuöíi, nghe noái àaä coá möåt "chaâng" naâo àêëy. Maâ cuäng nghe noái thöi, chûá chûa bao giúâ thêëy cö naâng nhêån thû hoùåc noái chuyïån vïì anh êëy. Noá kñn lùæm. Vaâ nghiïm khùæc nûäa. Thïë cuäng àuáng - töí trûúãng maâ! Tûâ naäy àïën giúâ àaä hai lêìn nhùæc mònh phaãi nguã àïí àïm coân ài laâm. Caã caái UÁt nûäa (noá cuäng laâ em uát cuãa töí), noá àaä mêëy lêìn cêëu mònh, bùæt nùçm xuöëng àïí öm noá cho êëm. Cûá nhû laâ con nñt...

21 thaáng 11.

Ngaây cuäng nhû àïm, khöng luác naâo ngúát tiïëng maáy bay. Thónh thoaãng laåi coân phaáo tûâ phña biïín cêu lïn.

Töí mònh laâm úã phña Bùæc bïën phaâ. Caã nùm àûáa àûáng raãi trïn möåt àoaån àûúâng daâi, tûâ mùåt nûúác tñnh luâi laåi, möîi àûáa caách nhau hún hai trùm meát. Töí trûúãng Yïën phên cöng UÁt àûáng trïn cuâng, vò noá laâ ngûúâi nhoã nhêët, laåi múái ra chiïën trûúâng. Tiïëp àïën laâ Vên, röìi Löåc. Chùång cuöëi cuâng phaãi hai ngûúâi, laâ mònh vaâ Yïën.

Àêy laâ möåt trong nhûäng troång àiïím aác liïåt nhêët cuãa maåch maáu giao thöng tûâ Bùæc vaâ Nam. Caách söng coân nhûäng mêëy cêy söë maâ mùåt àûúâng àaä bõ bom vaâ röëc-keát àõch caây tung, ö-tö khöng thïí


tûå ài möåt mònh, nïëu khöng coá ngûúâi xi-nhan. Nhiïåm vuå cuãa boån mònh laâ ài trûúác, dêîn xe men theo caác miïång höë bom múái àûúåc lêëp sú saâi, traánh nhûäng chöî coá cùæm dêëu bom nöí chêåm, cho túái têån meáp nûúác. ÚÃ àêëy seä coá ngûúâi xïëp xe lïn phaâ. Vò ban àïm khöng àûúåc àöët àeân, boån mònh àûáa naâo cuäng phaãi mùåc aáo trùæng àïí tûâ ca-bin, ngûúâi laái xe coá thïí nhòn roä maâ cho xe ài theo. Nhûäng luác coá maáy bay - êëy laâ noái khi chuáng thaã phaáo saáng, lao xuöëng bùæn phaá, chûá bay ngang hay vêìn lûúån thò kïå - nhûäng ai úã trïn, coá thïí chaåy laánh xa khu vûåc bïën phaâ, coân ngûúâi phña dûúái thò úã nguyïn taåi chöî, truá trong caác hêìm caá nhên àûúåc àaâo sùén bïn caånh. Coá luác chuáng bùæn mùåc chuáng, phaâ cûá chaåy, ötö cûá ài, vaâ têët nhiïn con ngûúâi cûá tiïëp tuåc laâm viïåc. Caâng saáng! Caâng khöng phaãi doâ dêîm nhû trûúác!

Ban ngaây, bïën phaâ thêåt yïn tônh, nhûng chó laâ caái yïn tônh tûúng àöëi cuãa chiïën tranh. Khöng coá tiïëng phaâ, khöng coá tiïëng ö-tö, khöng coá gò ngoaâi möåt daãi àêët nham nhúã, maâu sùæc lêîn löån, löíng chöíng nhûäng xaác xe bõ lêåt àöí hoùåc bõ bùæn chaáy chûa kõp thu doån. Vaâ bïn caånh, giêëu hïët moåi sûå khöëc liïåt cuãa chiïën tranh vaâo loâng, con söng vêîn khöng ngûâng chaãy, bònh thaãn vaâ hiïìn tûâ nhû nghòn nùm nay. Thêåt khoá tin laâ chó chöëc nûäa, khi mùåt trúâi vûâa lùån, laâ haâng àoaân ö-tö, haâng àoaân ngûúâi seä tûâ àêu àoá chui ra, vaâ caã bïën phaâ seä bûâng tónh dêåy, bùæt àêìu möåt "ngaây" múái, möåt cuöåc chiïën àêëu múái...

25 thaáng 11

Höm nay, caã hai phaâ cuâng bõ truáng bom möåt luác. Gêìn mûúâi chiïëc xe àaä àûúåc dêîn xuöëng têån söng phaãi àûáng trú troåi dûúái aánh saáng choái rûåc cuãa àeân duâ, dûúái laân bom vaâ röëc-keát cuãa maáy bay àõch.

Phoâng khöng cuãa ta bùæn rêët dûä.

Töín thêët...

Mònh coá súå chïët khöng ? Biïët noái thïë naâo àûúåc nhó? Coá. Súå, nhêët laâ nhûäng luác thïë naây, khi suöët ngaây nùçm daâi trong hang yïn tônh vaâ coá quaá nhiïìu thúâi gian àïí suy nghô. ûâ, maâ coá leä noái súå cuäng chûa thêåt àuáng lùæm. Mònh chó tiïëc. Bêy giúâ maâ phaãi chïët thò


tiïëc lùæm. Laåi thûúng nûäa. Thûúng meå úã nhaâ. Thûúng boån baån phaãi buöìn, phaãi gaánh thïm möåt phêìn viïåc.

Khöng hiïíu sau khi chïët seä thïë naâo nhó? Khöng leä mònh seä chùèng coân biïët gò nûäa? Chùèng biïët caã viïåc möåt ngaây naâo àoá chiïën tranh seä kïët thuác, moåi ngûúâi seä tòm gùåp laåi nhau, seä ài hoåc, laâm viïåc, hay chó àún giaãn laâ seä àûúåc söëng möåt caách hoaâ bònh? Öi, hoaâ bònh!... Chïët chùæc phaãi àau lùæm. Hùèn thïë. Khöng àau sao àûúåc, möåt khi cú thïí mònh bõ xeá ra tûâng maãnh? Ngûúâi khaác nghô thïë naâo vïì caái chïët? Caái Löåc vaâ caái Vên, caái UÁt hay caái Yïën chùèng haån? Chuáng coá súå nhû mònh khöng ? Chùæc laâ coá. Nhûng chuáng khöng bao giúâ àïí löå àiïìu êëy ra ngoaâi. Chuáng vêîn lùång leä laâm viïåc, caác töëp thanh niïn xung phong chûäa àûúâng cuäng thïë. Anh em laái xe, laái phaâ cuäng thïë. Mònh cuäng thïë.

27 thaáng 11

Àoåc laåi trang viïët vûâa röìi, thêëy thêåt buöìn cûúâi. Toaân chuyïån vêín vú khöng àêu. Luác naäy, toâ moâ, mònh hoãi UÁt:

- Naây UÁt, em coá súå chïët khöng ?

UÁt tû lûå möåt luác, röìi thay cho cêu traã lúâi, noá hoãi laåi:

- Em hoãi chõ, chõ phaãi noái thêåt nheá, chõ Liïn. Àaä bao giúâ coá ngûúâi con trai naâo hön chõ chûa?

- Chûa... Sao em hoãi thïë?

- Em cuäng chûa. Con gaái chïët maâ chûa àûúåc hön kïí cuäng thïë naâo êëy, chõ nhó? - noá noái, gioång mú maâng vaâ húi buöìn, röìi laåi ruác vaâo chùn, öm mònh àïën ngheåt thúã. Con beá roä àïën laå.

1 thaáng 12

Caã boån àûúåc möåt phen huá vña. Chiïìu höm qua, möåt thùçng "Con Ma" bêët chúåt phoáng liïìn mêëy quaã tïn lûãa vaâo àuáng cûãa hang. May khöng ai viïåc gò. Lyá do thêåt àún giaãn: trûúác àoá mêëy àûáa tùæm xong, bao nhiïu àöì loát, àöì vïå sinh phúi tuöët caã möåt dêy ngoaâi nùæng. Tuy biïët laâm thïë coá thïí seä nguy hiïím, nhûng kïå! Cûá trïu thùçng Mô, xem hùæn töìi àïën mûác naâo. Vaâ thùçng Mô àaä cho biïët hùæn töìi àïën mûác naâo. "Cûá thêëy xu-chiïng àaân baâ laâ moâ àïën!", möåt àûáa chêm choåc.


Sau àoá hoåp töí, caái Yïën cêëm tûâ nay khöng àûúåc ai phúi bêët cûá möåt caái gò trùæng ngoaâi cûãa hang, thêåm chñ caã chiïëc khùn muâi xoa nhoã. Nhûng aác thay, trong hang luön êím ûúát, khöng coá gioá, phúi bao nhiïu vêîn khöng khö. Mùåc vaâo ngûúâi thêåt khoá chõu.

5 thaáng 12

Nhúá nhaâ quaá!

Theâm möåt bûäa canh rau möìng túi. Hay rau ngoát, rau bêìu cuäng àûúåc. ÚÃ àêy khöng chúå, khöng vûúân, caái cêìn vaâ khoá kiïëm hún caã laâ rau xanh. Miïìn Trung, nùæng hanh khö. Khùæp núi àêët bõ caây tung, coá höm ài suöët buöíi chó nhùåt àûúåc möåt nhuám rau maá giaâ hoùåc rau sam chua loeát. Da cûá suâi lïn nhû bõ bïånh huãi...

6 thaáng 12

Caái Löåc coá thû. Neát chûä trïn phong bò cûáng, nùæn noát, laåi khöng ghi tïn ngûúâi gûãi. Caã boån àoaán chùæc thû ngûúâi yïu nïn höìi lêu bùæt noá phaãi khai thêåt hïët moåi chuyïån röìi múái cho nhêån. Caái Löåc noái ngay laâ chùèng coá gò àïí khai, baão cûá boác ngay taåi chöî, àoåc to moåi ngûúâi cuâng nghe. Thò ra àoá laâ thû cuãa möåt ngûúâi baâ con xa cuãa noá úã Haâ Nöåi, nöåi dung khö khan vaâ chó vúái nhûäng lúâi thùm hoãi bònh thûúâng. Khöng hiïíu sao nghe xong, àûáa naâo cuäng coá veã nhû bõ hêîng vaâ húi buöìn, vò cûá tûúãng vaâ muöën àoá laâ möåt bûác thû thuöåc loaåi khaác, möåt bûác thû tònh vúái nhûäng lúâi êu yïëm deâ dùåt vaâ kñn àaáo, duâ nhûäng lúâi êëy khöng daânh cho mònh.

Möåt laát sau, nùçm trong chùn, laåi caái UÁt cêëu vaâo tay:

- Chõ Liïn naây, chõ coá ngûúâi yïu chûa?

- Chõ cuäng khöng biïët nûäa. Coá leä laâ chûa.

- Sao laåi coá leä? Coá hay khöng thò chõ phaãi biïët chûá?

- Chuyïån khöng àún giaãn nhû thïë... Maâ thöi, UÁt nguã ài.

Nhûng caái UÁt khöng chõu thöi. Tñnh noá thïë, muöën biïët caái gò laâ phaãi gaån hoãi bùçng àûúåc.

- Anh êëy laâ ai? úã àêu?

Vaâ mònh buöåc phaãi traã lúâi noá:


- Xa lùæm. Anh êëy àang hoåc úã nûúác ngoaâi. Nhûng tûâ ngaây xa nhau, chõ chûa bao giúâ nhêån àûúåc thû cuãa anh êëy. Coân chõ thò khöng biïët àõa chó, maâ coá biïët, coá leä cuäng khöng gûãi. Chõ vaâ anh êëy laâ ngûúâi cuâng laâng.

- Thïë anh êëy coá yïu chõ khöng ?

- Chõ khöng biïët. Chùæc anh êëy àaä quïn chõ.

- Coân chõ.

- Àûâng hoãi nûäa. UÁt nguã ài! Maâ röìi giûäa anh êëy vaâ chõ cuäng chûa coá gò àùåc biïåt. Chó thïë thöi.

Caái UÁt nùçm im möåt luác röìi böîng noái, gioång húân döîi:

- Em laâ em chuáa gheát nhûäng anh ài nûúác ngoaâi. Cûá tûúãng nhû mònh ghï lùæm, mùåt vïnh lïn, nhòn ngûúâi khaác bùçng nûãa con mùæt...

- ÊËy, em àûâng noái thïë. Khöng phaãi ai cuäng nhû em nghô àêu.

Caái UÁt khöng noái gò thïm, nhûng chùæc laâ coân lêu noá múái nguã àûúåc. Noá trong trùæng vaâ vö tû quaá. Höm noå noá noái gò nhó? ûâ, "Con gaái chïët maâ chûa àûúåc hön kïí cuäng thïë naâo êëy...?" Ngöå thêåt.

2

- Caái naây maäi gêìn hai nùm sau khi noá hy sinh töi múái nhêån àûúåc cú àêëy. - Baâ Nghôa vûâa noái, vûâa hêët àêìu chó cuöën nhêåt kyá töi àang àoåc dúã. - Cuâng möåt ñt quêìn aáo vaâ tû trang cuãa noá. Töi àaä nhúâ thùçng lúán nhaâ Caã Chung bïn caånh àoåc cho nghe. Töåi nghiïåp con beá. Töi chó coá mònh noá. Nhiïìu khi nghô maâ àûát ruöåt. Cêåu xem, töi giaâ yïëu thïë naây, êëy vêåy maâ trúâi bùæt phaãi söëng lêu hún con, söëng àïí maâ nghe nhûäng lúâi kia cuãa noá...

Röìi baâ thúã daâi, cuái xuöëng saâng nöët meã gaåo múái giaä.

Nhaâ baâ Nghôa vaâ nhaâ töi cuâng chung möåt xoám, chó caách nhau mêëy ngoä. Chöìng chïët súám, baâ chûa quaá nùm mûúi maâ àaä tröng giaâ yïëu nhû möåt baâ cuå.


Nùm nay töi daânh troån caã mûúâi ngaây pheáp vïì thùm quï, vaâ theo lúâi khuyïn cuãa meå töi, töi ài möåt voâng goåi laâ "thùm xaä giao" caác nhaâ trong xoám, möåt viïåc laâm maâ nhûäng lêìn trûúác, phêìn vò khöng coá thúâi gian, phêìn vò ngaâi ngaåi, töi vêîn chûa laâm àûúåc. Töi àïën nhaâ baâ Nghôa, vaâ baâ àaä cho töi xem cuöën nhêåt kyá cuãa Liïn, con gaái baâ, àïí laåi.

Baâ Nghôa coá àoaán ra töi laâ "anh êëy" maâ Liïn àaä nhùæc trong nhêåt kyá khöng ? Coá thïí lùæm. Vaâ vò vêåy maâ baâ cho töi xem àïí traách kheáo viïåc töi àaä àïí con gaái baâ àau khöí chùng? Cuäng coá thïí baâ hoaân toaân khöng biïët gò. Xûa nay baâ laâ ngûúâi töët buång, chêët phaác, khöng quen suy xeát sêu sùæc kiïíu êëy. Vaã laåi, trong xoám, töi cuäng khöng phaãi laâ ngûúâi duy nhêët ài hoåc nûúác ngoaâi nhûäng nùm chiïën tranh.

Coân töi, töi vaâ Liïn thò thïë naâo?

Töi quaã khöng ngúâ Liïn tònh caãm vaâ sêu sùæc àïën thïë. Bêy giúâ nghô laåi, töi múái thêëy luác àoá quaã töi laâ möåt cêåu beá ngúâ nghïåch, vö tû àïën taân nhêîn. Chuáng töi laâ baån thên vúái nhau, cuâng hoåc möåt trûúâng, töi hún Liïn möåt lúáp. Trûúâng xa, cuâng ài, cuâng vïì maâ naâo coá bao giúâ noá chuyïån vúái nhau, hoùåc giaã coá noái, cuäng chó toaân nhûäng chuyïån böng àuâa, trïu choåc, nhû phêìn lúán caác hoåc sinh khaác vaâo tuöíi êëy. Têët nhiïn, töi khöng thïí khöng nhêån thêëy rùçng Liïn laâ möåt cö beá (trong kyá ûác cuãa töi, bao giúâ Liïn cuäng laâ cö beá) töët, laåi rêët xinh. Nhûng luác êëy, vïì têm, sinh lyá, töi chûa phaát triïín àïën tònh caãm yïu àûúng, vaâ cuäng khöng biïët rùçng coá thïí Liïn àaä chuá yá, hay thêåm chñ coân thêìm yïu töi.

Àïm trûúác höm töi ài, cuâng möåt söë baån gaái khaác Liïn àaä àïën chia tay vúái töi. Suöët buöíi Liïn im lùång. Röìi tònh cúâ hai àûáa ngöìi riïng vúái nhau. Laåi im lùång. Coá thïí luác êëy töi àaä lúâ múâ àoaán àûúåc tònh caãm cuãa Liïn vúái töi, nhûng Liïn khöng daám noái. Coân töi, khöng hiïíu töi coá noái àiïìu gò khöng , àïí Liïn hiïíu theo caách cuãa mònh vaâ hy voång, duâ khöng àêu, mong manh, nhûng vêîn cûá laâ hy voång?

Töi xa nhaâ baãy nùm, vaâ coá thïí noái trong suöët thúâi gian êëy töi quïn hùèn Liïn, khöng hïì hoãi thùm hoùåc viïët cho Liïn möåt bûác


thû naâo. Khi Liïn hy sinh, töi àûúåc böë meå viïët thû baáo cho biïët. Töi buöìn vaâ thûúng cho Liïn, hùèn thïë, nhûng vêîn laâ caái buöìn thûúng chung chung nhû khi nghe tin ai àêëy trong xoám tûâ chiïën trûúâng àaä khöng trúã laåi. Vaâ coá leä töi seä coân tiïëp tuåc nghô nhû thïë vïì Liïn, nïëu nhû höm nay vö tònh töi khöng àûúåc àoåc cuöën nhêåt kyá naây.

Baâ Nghôa àaä boã ra sên thaái rau cho lúån. Töi ngöìi laåi möåt mònh bïn chiïëc baân hoåc cuãa Liïn ngaây naâo, xuác àöång lêåt tiïëp nhûäng trang chûä li ti, àaä ngaã maâu cuâng nùm thaáng...

3

10 thaáng 12.

Möîi àûáa àûúåc phaát hún hai meát vaãi trùæng. Pöpúlin pha ni-löng hùèn hoãi. Àïí may aáo thay nhûäng chiïëc aáo àaä öë maâu, laái xe kïu laâm hoå cûá lêîn vaâo maâu trùæng cuãa àêët.

Caã hang söi nöíi hùèn lïn. Ài laâm vïì, vûâa chúåp mùæt àûúåc möåt chöëc àaä vuâng dêåy, àûáa naâo cuäng hyá hoaáy may may cùæt cùæt.

Àang bêån bõu nhû thïë, böîng caái Vên ngûâng tay, ngöìi thûâ ra möåt luác, röìi noái:

- Kïí cuäng buöìn cûúâi thêåt àêëy, chuáng maây aå. Boån mònh thò tó mêín may moác tûâng muäi nhoã, nhúä möåt tyá àaä xuyát xoa, nhû thïí may aáo cûúái khöng bùçng, laåi coân kiïíu naây, kiïíu noå nûäa. Nhûng thûã hoãi àïí laâm gò? Ban ngaây thò khöng daám mùåc, maâ cuäng chùèng biïët mùåc cho ai, coân àïm, àïm thò thïë naâo maâ chùèng àûúåc! Túá thò túá muöën cûá àïí caã têëm maâ khoaác. Caâng roä! Caâng khoeã! Coân hún phaãi vêët vaã thïë naây àïí laâm duyïn... vúái nhûäng chiïëc ö-tö muâ!

Mùæt caái Vên ûún ûúát nhû muöën khoác. Noá noái laâ noái thïë thöi, chûá trong töí, noá vêîn laâ àûáa ûa diïån nhêët, kyä tñnh nhêët trong chuyïån ùn mùåc, vaâ chùæc chùæn lêìn naây aáo cuãa noá cuäng seä àûúåc may cêín thêån vaâ àeåp nhêët.

- Caánh laái xe laâ chuáa tïëu àêëy nheá. - Möåt chöëc sau Löåc lïn tiïëng, coá leä àïí xua ài sûå im lùång bêët tiïån. - Möåt höm coá möåt chaâng


baão mònh thïë naây, chuáng maây nghe coá àûúåc khöng ? "Naây, àöìng chñ aáo trùæng úi, àöìng chñ coá xinh khöng àêëy?". "Cuäng khöng àïën nöîi khoá coi nhû anh tûúãng", mònh àaáp. Vò sao anh hoãi thïë?". "Laâ vò caái xe cuãa töi êëy maâ, khöng hiïíu sao tûâ khi gùåp cö, laâ noá khöng coân chõu nghe theo tay laái cuãa töi nûäa. Cö ài, noá ài, cö àûáng, noá àûáng. Hoaân toaân tûå noá quyïët àõnh. Coân töi, töi chó ngöìi khoanh tay maâ nghô rùçng chùæc cö phaãi xinh lùæm nïn múái thöi miïn àûúåc noá nhû vêåy. Töi lo chöëc nûäa noá seä tûå theo cö vïì laán cuãa cö mêët. Töi khöng coá löîi àêu nheá! aâ maâ laán cuãa cö úã àêu nhó? " Nhûng mònh cuäng khöng vûâa, mònh noái: "Nhaâ em úã kia, úã phña caái hang kia kòa. Höm naâo tûâ chiïën trûúâng quay ra, cûá àïí caái xe khoá baão cuãa anh reä vaâo àêëy, chöìng em seä cho noá möåt trêån!..."

- Gioãi lùæm! Röìi anh chaâng àaáp sao? - möåt àûáa hoãi.

- Anh chaâng im, nhûng chùæc cuäng hiïíu laâ mònh noái àuâa. Anh ta chó thêëy maâu trùæng cuãa chiïëc aáo mònh. Coân mònh thò chùèng thêëy gò. Chó nghe gioång noái. êëy thïë maâ buöìn cûúâi lùæm, chuáng maây aå. Xe ài röìi maâ khöng hiïíu sao mònh cûá thêëy bêng khuêng thïë naâo êëy... - Caái Löåc ngöìi im möåt luác röìi àöåt ngöåt hoãi: - Chuáng maây coá nghô möåt ngaây naâo àoá anh ta seä vaâo àêy khöng ?

12 thaáng 12.

Ngaây àêìu tiïn caã nùm àûáa diïån aáo múái ài laâm. Möîi àûáa möîi kiïíu aáo, àûúåc vuöët, gêëp cêín thêån röìi àïí xuöëng göëi, kï àêìu suöët àïm cho thêåt phùèng, thaânh nïëp hùèn hoi nhû àûúåc laâ kyä. Ngay tûâ chiïìu, têët caã àaä mùåc aáo múái, soi vaâo gûúng ngùæm nghña, röìi cúãi ra, röìi laåi mùåc vaâo, àöíi aáo, ûúám thûã aáo cuãa nhau maäi. Khi khöng coân viïåc gò nûäa àïí laâm, caã boån cûá mùåc caã aáo thïë maâ... ngöìi chúâ àïm xuöëng àïí bûúác ra khoãi hang, böìn chöìn vaâ sung sûúng nhû chúâ möåt caái gò àêëy thêåt hïå troång.

Khöng biïët höm nay caác chaâng laái xe coá nhêån thêëy sûå kiïån múái laå naây khöng?

15 thaáng 12

Mêëy ngaây nay thùçng Mô hoaåt àöång àùåc biïåt aác liïåt. Noá quyïët phaá. Ta quyïët giûä. Maáy bay bay suöët àïm. Phaáo tûâ biïín cêu vaâo


khöng coân theo giúâ nhû trûúác. Nhûng doâng xe vêîn khöng vò thïë maâ bõ dûâng laåi. Bïën phaâ phaãi thay àöíi chöî nhiïìu lêìn. Maâ kïí ra, goåi laâ chöî vûúåt söng thò àuáng hún. Nhiïìu chöî vûúåt söng nhû thïë. Coá caã chöî àïí nghi binh. Thiïëu ngûúâi, töí phaãi chia ra laâm viïåc úã ba núi.

Nhúá nhaâ quaá. Nhúá meå quaá.

Anh êëy coá luác naâo nghô vïì mònh khöng nhó?

16 thaáng 12.

UÁt hy sinh! Ba giúâ saáng höm nay. Noá laâm möåt chöî vúái Vên. Möåt thùçng lao xuöëng phoáng röëc-keát, nhû haâng trùm thùçng trûúác àêëy tûâng lao xuöëng phoáng röëc-keát. Tiïëng nöí bònh thûúâng, trêån àaánh phaá cuäng bònh thûúâng, nghôa laâ têët caã vêîn nhû moåi ngaây, êëy thïë maâ sau àoá UÁt àaä khöng coân nûäa. Möåt maãnh àaån cùæm àuáng vaâo tim noá. Möåt maãnh khaác cùæt àûát phêìn trïn cuãa vuá traái. Möåt tiïëng sau khi noá chïët, mònh múái biïët tin. Biïët maâ chùèng àïën àûúåc, vò coân phaãi laâm viïåc. Khi gùåp UÁt thò trúâi àaä saáng. Yïën àaä lau saåch maáu vaâ buåi bêín trïn ngûúâi noá. Möåt àûáa naâo àoá trong töí àaä cúãi chiïëc aáo trùæng múái coân nguyïn laânh cuãa mònh mùåc cho UÁt. Khuön mùåt UÁt thêåt thanh thaãn. Àöi mùæt vuöët maäi khöng chõu nhùæm, nhû àang mú maâng nhòn möåt àiïím naâo àêëy trûúác mùåt. Noá chó ngaåc nhiïn vaâ húi buöìn vò phaãi chïët súám vaâ vö lyá nhû vêåy. Möåt bïn miïång cuãa noá húi nhïëch, thú ngêy, beän leän nhû höm naâo noá hoãi: "Con gaái chïët maâ chûa àûúåc hön, kïí cuäng buöìn, chõ Liïn nhó?".

Mònh àaä cuái xuöëng, lùång leä hön lïn àöi möi cuãa UÁt.

17 thaáng 12

Höm nay ài laâm vïì, thûúng UÁt, caã böën àûáa ngöìi öm nhau khoác.

20 thaáng 12

Vêîn aác liïåt nhû trûúác. Xe vêîn thöng.

24 thaáng 12

Thïë laâ àaä úã bïën phaâ N.V. naây hún möåt thaáng. Möåt thaáng cöång vúái hai nùm nay àêy mai àoá trïn caác neão àûúâng cuãa khu Böën khoái lûãa. Vaâ cuäng chó coân mêëy ngaây nûäa laâ àaä nùm múái. Nùm múái... moåi ngûúâi seä giaâ hún thïm möåt tuöíi. Mònh cuäng thïë.


Liïåu mònh seä coân phaãi giaâ thïm bao nhiïu tuöíi nûäa trûúác khi chiïën tranh kïët thuác? Coân UÁt thò seä vônh viïîn úã caái tuöíi maâ bêy giúâ noá coá, chiïën tranh hay khöng chiïën tranh cuäng thïë. Vônh viïîn yïn nghó vúái caãm giaác thanh thaãn cuãa möåt ngûúâi àaä cöëng hiïën cho ngûúâi khaác caái quyá nhêët mònh coá. Àuáng, thanh thaãn, nïëu khöng kïí nöîi súå rêët con gaái kia maâ noá vêîn caãm thêëy àêu àoá sêu trong loâng cho túái khi xuöëng möå. Töåi nghiïåp con beá...

27 thaáng 12

Xe vaâo nhiïìu quaá, coá leä sùæp àaánh lúán. Ban ngaây ñt àûúåc nguã hún, vò thûúâng phaãi ài chûäa àûúâng giuáp caác àöåi thanh niïn xung phong.

Haâng ngaây böën àûáa vêîn mùåc aáo tûâ chiïìu, nhûäng chiïëc aáo àûúåc may àeåp, gêëp vuöët phùèng phiu, ngùæm nghña, sûãa sang cho nhau àïí töëi àïën, nhû caái Löåc möåt lêìn àaä chua xoát noái, laâm duyïn vúái nhûäng chiïëc xe muâ. Kïí cuäng buöìn cûúâi, biïët ngûúâi khaác khöng thêëy mùåt mònh vaâ mònh khöng thêëy ngûúâi khaác, chó nhûäng cuöåc gùåp gúä thoaáng qua trong mêëy phuát, laåi trong hoaân caãnh aác liïåt nhû hiïån nay, thïë maâ caã töí trûúác khi ài laâm àûáa naâo cuäng chùm chuát veã ngoaâi cuãa mònh quaá cêín thêån nhû vêåy. Möåt baãn nùng rêët con gaái, vaâ coá leä cuäng chó con gaái múái hiïíu nöíi. Chao, ûúác gò hoaâ bònh! Ûúác gò àûúåc mùåc nhûäng chiïëc aáo trùæng naây tûå do ài laåi giûäa ban ngaây...

28 thaáng 12

Höm nay Yïën hy sinh!...

Coân laåi ba ngûúâi: Vên, Löåc vaâ mònh. Mònh àûúåc cûã laâm töí trûúãng.

Yïën úi, thûúng maây quaá! Maây laâ àûáa duy nhêët coá ngûúâi yïu chúâ àúåi, thïë maâ maây àaä hy sinh... Maây quaá kñn àaáo, maây chùèng cho chuáng tao biïët ngûúâi yïu cuãa maây laâ ai, úã àêu, àïí chuáng tao baáo cho anh êëy biïët maây laâ ngûúâi nhû thïë naâo.


31 thaáng 12

Hêìu nhû àïm naâo cuäng coá xe àöí vaâ ngûúâi chïët. Möîi lêìn ra phaâ, àêu àoá sêu trong tim, möåt yá nghô nhoã thöi, nhanh thöi, nhûng sùæc nhû muäi dao laåi nhoái lïn - yá nghô rùçng höm nay seä àïën lûúåt ai àêy? - mònh, caái Vên, caái Löåc, hay thêåm chñ caã ba coá thïí seä khöng trúã vïì nûäa? Thêåt khuãng khiïëp!

Trûúác khi bûúác ra khoãi hang, ba àûáa nhòn nhau im lùång, nhûng rêët hiïíu...

Xe vêîn thöng...

4

Nhêåt kyá cuãa Liïn ghi àïën àêy thò dûâng. Bêët giaác töi ngûúác lïn nhòn têëm baãng liïåt sô àûúåc löìng kñn treo trang nghiïm trïn tûúâng. Thò ra Liïn hy sinh àuáng vaâo ngaây 31 thaáng 12 nùm 197..., ngaây cuöëi cuâng ghi trang nhêåt kyá. Vaâ cuäng laâ ngaây cuöëi cuâng trong nùm. Töi nhêím tñnh - Liïn àaä khöng gùæng söëng thïm àûúåc mêëy giúâ nûäa àïí bûúác sang nùm thûá hai mûúi àeåp àeä cuãa àúâi mònh.

Tûâ trïn tûúâng, qua lúáp kñnh phuã nheå möåt lúáp maâng buåi moãng, möåt cö beá toác tïët àuöi sam, khuön mùåt coân hoaân toaân treã con vúái àöi mùæt thú ngêy múã to àang nhòn töi. Àoá laâ Liïn. Chùæc àêy laâ bûác aãnh duy nhêët cuãa con gaái baâ Nghôa coân giûä àûúåc, chuåp vaâo dõp Liïn töët nghiïåp lúáp mûúâi , khi cêìn àïí laâm möåt thuã tuåc lyá lõch naâo àêëy. Töi khöng daám nhòn vaâo àöi mùæt êëy; khöng daám nhòn caã vaâo àöi möi àang heá múã, àöi möi chûa möåt lêìn trong àúâi àûúåc biïët caãm giaác cuãa möåt caái hön êu yïëm.

Töi lùång leä traã laåi cuöën nhêåt kyá cho baâ Nghôa, lú àaäng trao àöíi thïm ñt cêu röìi ra vïì.

Saáng höm sau, trûúác sûå ngaåc nhiïn cuãa moåi ngûúâi, töi thu goái àöì àaåc ra ài, nhûng khöng phaãi ài Haâ Nöåi, maâ ngûúåc laåi, vaâo Vinh mua veá ö-tö Quaãng Bònh, túái bïën phaâ N.V. maâ Liïn noái àïën trong nhêåt kyá.


5

ÚÃ truå súã uyã ban xaä S. núi coá bïën phaâ N.V. ngaây noå, sau khi nghe töi tûå giúái thiïåu vaâ noái roä muåc àñch chuyïën ài cuãa mònh, ngûúâi ta chó cho töi àïën gùåp öng Nam, phoá chuã tõch xaä.

Öng Nam laâ ngûúâi vui tñnh vaâ cúãi múã. Öng nhòn qua möåt lûúåt suöët ngûúâi töi vaâ hoãi:

- Anh laâ baâ con cuãa cö Liïn aâ? - Nhûng khöng chúâ töi traã lúâi, öng noái luön: - Chñnh töi laâ ngûúâi tòm thêëy vaâ àoåc cuöën nhêåt kyá àoá. Töåi nghiïåp caác cö gaái. Höìi êëy töi laâ trung àöåi trûúãng dên quên xaä. Töi àûúåc lïånh àiïìu caác cö dên quên cuãa töi dêîn xe úã àoaån trïn, coân ba cö thanh xung phong thò laâm ngay saát bïën phaâ. Vaâo caái àïm cuöëi nùm àaáng nhúá noå, hònh nhû àöå mûúâi giúâ thò phaãi, bêët ngúâ möåt chiïëc "Thêìn Sêëm" tûâ àau lao àïën neám möåt loaåt bom, khöng lûúån voâng naâo, cuäng chùèng theâm bùæn phaáo saáng, thïë maâ truáng phaâ, truáng luön caã ba cö gaái. Anh xem thïë coá àau khöng ... - Öng Nam dûâng laåi, ngöìi im möåt chöëc nhû cöë nhúá àiïìu gò, röìi noái tiïëp gioång trêìm hùèn xuöëng: - Thêåm chñ àïm êëy, bêån viïåc thöng xe, chuáng töi chùèng kõp nhùåt hïët caác mêíu xaác bõ bom chùåt àûát vung vaäi khùæp núi. Maäi àïën chiïìu höm sau múái tòm àûúåc hïët, xaác àõnh caái gò laâ cuãa ai vaâ laâm lïî chön cêët. Sau naây, chiïën tranh kïët thuác, khi ngûúâi ta àõnh àûa caác cö - caã nùm cö - vaâo nghôa trang liïåt sô xaä, töi àem chuyïån nhêåt kyá cuãa cö Liïn ra kïí, vaâ àïì nghõ xêy riïng möå cho caác cö úã caånh bïën phaâ cuä. yá kiïën cuãa töi àûúåc chêëp nhêån. Bêy giúâ ta ra thùm möå caác cö chûá?

Noái röìi, öng phoá chuã tõch xaä hùm húã ài trûúác, tùæt qua möåt caánh àöìng luáa vûâa tröí böng thoang thoaãng hûúng thúm, vïì phña doâng söng L. àang traãi röång, trùæng loaá dûúái aánh mùåt trúâi thaáng Tû. Töi lùång leä bûúác theo öng, vúái caãm giaác höìi höåp nhû sùæp àûúåc chûáng kiïën möåt caái gò àêëy linh thiïng vaâ vô àaåi.

Trïn àónh möåt ngoån àöìi xanh vûún sêu ra têån meáp söng, ngûúâi ta xêy möå nùm cö gaái thanh niïn xung phong thaânh nùm caánh cuãa möåt böng hoa, àêìu chuåm vaâo nhau. Möåt böng hoa maâu


trùæng - (vò têët caã caác ngöi möå àïìu àûúåc queát vöi trùæng). Caác bia àûáng hêìu nhû kïì nhau, taåo thaânh möåt hònh troân coá tröìng nhûäng böng höìng vaâ cuác lêîn löån, tûác laâ laâm nhõ cuãa böng hoa xi mùng trùæng vô àaåi. Trïn nhûäng têëm bia êëy töi àaä àoåc thêëy tïn cö Yïën töí trûúãng nghiïm khùæc; tïn cö Vên ûa diïån; tïn cö Löåc mú höì chúâ àúåi möåt chaâng laái xe maâ cö chó múái troâ chuyïån möåt lêìn nhûng khöng thêëy mùåt; tïn cuãa cö UÁt beá nhêët töí chó súå duy nhêët möåt àiïìu laâ chïët maâ chûa àûúåc hön. Vaâ têët nhiïn töi thêëy caã tïn cuãa Liïn , cö haâng xoám, cö baån cuâng trûúâng cuãa töi, ngûúâi con gaái àaä àûa töi vûúåt haâng trùm cêy söë àïën àêy, vaâ coân quan troång hún nûäa laâ àaä giuáp töi tûå nhòn nhêån laåi mònh, tûå àaánh giaá nghiïm khùæc hún vúái nhûäng gò ònh àaä, àang vaâ seä laâm trong àúâi.

- Nghô maâ thûúng caác cö gaái, - vûâa bêåt lûãa chêm hûúng, öng Nam vûâa khe kheä noái. - Àang tuöíi ùn diïån maâ àïën caái aáo trùæng cuäng khöng àûúåc àem ra mùåc ban ngaây. Coân bêy giúâ thò...- öng ngêåp ngûâng chöëc laát röìi quay sang baão töi: - Nhûäng ngöi möå naây, anh aå, cûá àïìu àùån nûãa nùm möåt lêìn töi cho queát vöi múái. Cuäng coá ngûúâi kïu laäng phñ àêëy, nhûng töi thò töi cûá cûúng quyïët...

Öng Nam coân noái thïm nhûäng àiïìu gò nûäa nhûng töi khöng nghe roä, vò luác êëy töi àaä boã ài xa, tòm nhùåt nhûäng böng hoa bûúám, hoa mua moåc nhiïìu quanh àêëy. Möåt chöëc sau, töi quay laåi vúái möåt boá lúán trong tay. Töi chia àïìu thaânh nùm phêìn, nheå nhaâng àùåt lïn nùm caánh trùæng cuãa böng hoa xi mùng. Röìi vö tònh nhû àaä heån trûúác, caã töi vaâ öng Nam cuâng cuái àêìu àûáng lùång trong mêëy giêy.

- Liïn úi, Liïn tha löîi cho töi nheá!

Saáng höm sau, töi lïn àûúâng trúã ra Haâ Nöåi. Tûâ ö-tö, töi thoâ àêìu qua caã söí, ngoaái nhòn maäi nhûäng ngöi möå maâu trùæng àûúåc xïëp thaânh hònh möåt böng hoa trïn ngoån àöìi xanh, tröng xa nhû chiïëc nú trïn àêìu möåt cö gaái. Suöët doåc àûúâng ài, nhûäng yá nghô àûúåm buöìn man maác cûá quanh quêín trong àêìu töi, yá nghô rùçng ngaây xûa àaä tûâng möåt thúâi coá möåt cö gaái, nhiïìu cö gaái chó theâm àûúåc möåt höm mùåc aáo trùæng tûå do ài laåi giûäa ban ngaây, êëy thïë maâ caác cö chó àûúåc mùåc ban àïm àïí laâm nhiïåm vuå, àïí "laâm duyïn vúái


nhûäng chiïëc ötö muâ". Vaâ röìi caác cö àaä hy sinh, lùång leä mang theo xuöëng àêët cuâng vúái tuöíi treã laâ caái ûúác mú hêìu nhû vö cuâng àún giaãn êëy, cuäng nhû caác cö àaä lùång leä lêåp nhûäng chiïën cöng, lùång leä yïu, lùång leä ra ài àïí möåt ngaây noå, nhû trong möåt cêu chuyïån cöí tñch, lùång leä biïën thaânh nhûäng caánh hoa maâu trùæng, caái maâu trùæng phaãi àöíi bùçng maâu cuãa maáu...

Àaâ Laåt thaáng 4, 1982

Haâ Nöåi, thaáng 2, 1984


CÊU CHUYÏÅN ÀÏM NÖ EN

"Quelques piastres, monsieur, donnez-moi quelques piastres" 1).

Haâ Nöåi. Àïm Nö-en. Múái baãy giúâ maâ nhûäng àoaân ngûúâi quêìn aáo àuã mêìu sùåc súä, àeåp möåt caách phö trûúng àaä ài àêìy phöë. Nùm nay reát súám vaâ keáo daâi. Caái reát sùæc ngoåt nhû chêm vaâo da thõt. Bêìu trúâi nùång vaâ thêëp. Sûúng muâ cuöån thaânh tûâng àaám troân treo lú lûãng dûúái ngoån cêy hay bay laâ laâ saát mùåt àêët. Tûâ caác quaán caâ phï, aánh àeân xanh àoã hùæt ra, taåo cho chuáng möåt veã àeåp huyïìn aão rêët phuâ húåp vúái nhûäng àïm nhû àïm nay.

Nhû phêìn àöng nhûäng ngûúâi quanh töi, duâ khöng laâ tñn àöì cöng giaáo, nùm naâo àïm Nö-en töi cuäng ra phöë daåo chúi. Töi lûäng thûäng bûúác doåc búâ höì Thuyïìn Quang, röìi ài ngûúåc lïn theo phöë Baâ Triïåu, àïën àaåi sûá quaán Phaáp thò reä phaãi vïì phña ngaä saáu Loâ Àuác. ÚÃ àêy, trïn phöë Haâm Long, coá möåt ngöi nhaâ thúâ nhoã. Töi khöng thñch àïën Nhaâ thúâ Lúán. Nhûäng dõp thïë naây khoá maâ chen vaâo àûúåc bïn trong vò hêìu nhû caã thaânh phöë àöí xö vïì àêy.

- S'il vous plait, donnez-moi, quelques piastres, monsieur(2).

Lêìn thûá hai nghe cêu êëy bùçng tiïëng Phaáp khi àûáng trûúác cöíng nhaâ thúâ Haâm Long, töi ngaåc nhiïn àûa mùæt nhòn quanh. Bïn töi, tûâng töëp hai, ba ngûúâi khöng ngúát vaâo ra. Phêìn lúán àoá laâ nhûäng nam nûä thanh niïn vö tû, hoaân toaân khöng chuá yá àïën töi, cuäng nhû töi khöng hïì quan têm àïën hoå. Thïë thò ai àaä noái cêu kia? Töi àûa mùæt nhòn quanh. Caách chöî töi àûáng möåt meát, saát bïn cöíng ra vaâo, coá möåt ngûúâi mùåc chiïëc aáo sô quan ka ki àaä baåc maâu àang ngöìi, chiïëc muä nan to vaânh che kñn mùåt.


- Öng hoãi töi aâ? - Töi cuäng hoãi bùçng tiïëng Phaáp, nhûng khöng hûúáng vaâo möåt ai nhêët àõnh.

- Oui, monsieur, - chiïëc muä to vaânh kia ngêíng lïn, - Donnez-moi quelques piastres, s'il vous plait.

Thêåt khoá maâ noái hïët sûå ngaåc nhiïn cuãa töi luác êëy.

Dûúái vaânh muä meáo moá kia, caác baån coá biïët töi àaä nhòn thêëy gò khöng? Möåt khuön mùåt da àen giaâ nua, nhùn nheo. Khuön mùåt êëy àang cöë núã möåt nuå cûúâi ngûúång nghõu vúái töi, miïång àêìy nhûäng chiïëc rùng trùæng vaâ chùæc khoeã khöng phuâ húåp vúái lûáa tuöíi. Möåt tay öng giaâ giûä chiïëc tuái vaãi nhûåa cùng phöìng, coân tay kia luön mên mï möåt goác têëm ni-löng öng traãi xuöëng àêët àïí ngöìi. Öng ài àöi deáp nhûåa xöëp moân veåt. Mu baân chên sûng lïn nhû bõ phuâ. Caác ngoán chên to vaâ ngùæn, chùçng chõt nhûäng vïët nûát sêu ri ró möåt thûá nûúác gò nhû höîn húåp cuãa maáu vaâ muã. Ngûúâi öng khöng cao, vaâ cuäng chùèng àïën nöîi gêìy lùæm, khuön mùåt troân, hai maá coân àêìy, àöi möi khöng daây quaá, toác xoùn thaânh tûâng tuám nhoã ùn sêu xuöëng hai thaái dûúng, caái giuáp ta dïî àoaán öng laâ ngûúâi cuãa möåt nûúác naâo àoá úã miïìn Bùæc chêu Phi. Öng coá möåt àöi mùæt àùåc biïåt vúái haâng mi daây vaâ nhûäng nïëp nhùn sêu hai bïn. Àöi mùæt êëy chûáa àêìy möåt nöîi buöìn sêu xa vaâ möåt sûå mïåt moãi quaá sûác chõu àûång. Caånh öng, khöng coá chiïëc àôa, chiïëc röí con hay bêët cûá möåt caái gò àoá àïí àûång tiïìn nhû úã nhûäng ngûúâi haânh khêët khaác. Öng cuäng chùèng chòa tay xin. Vaâ caã caái tiïëng Phaáp kia nûäa. Öng laâ ai? Nhûäng gò àaä xaãy ra vaâ seä xaãy ra trong cuöåc àúâi daâi vaâ chùæc khöng lêëy gò laâm haånh phuác àoá?

- Baác coá muöën uöëng möåt taách caâ phï khöng? - Töi hoãi, tay chó vïì phña quaán caâ phï àang dêåp dònh tiïëng nhaåc.

- Khöng caám ún, - öng ta àaáp, vêîn bùçng tiïëng Phaáp.

Sau möåt luác do dûå, töi ngöìi xuöëng caånh tòm caách bùæt chuyïån. Chuáng töi noái bùçng tiïëng Phaáp khe kheä. Böå quêìn aáo ka ki cuä vaâ chiïëc muä röång vaânh che lêëp nûúác da àen cuãa öng, nïn traánh àûúåc nhûäng cùåp mùæt toâ moâ.


Bêët ngúâ, öng ngùæt lúâi töi giûäa chûâng, vaâ noái bùçng möåt thûá tiïëng Viïåt khaá soäi:

- Nïëu muöën, öng coá thïí noái vúái töi bùçng tiïëng Viïåt, thoaãi maái hún.

- Vêng, thïë thò hay quaá, - töi àaáp. - Baác ngûúâi nûúác naâo?

- Xïnïgan. Öng biïët àêët nûúác cuãa töi chûá? ÚÃ Têy Bùæc chêu Phi. Saát búâ biïín, giaáp Xuàùng vaâ Maröëc... Xïnïgan àeåp lùæm. Àeåp, nhûng cuäng ngheâo lùæm...

- Chùæc baác xûa laâ lñnh lï dûúng cuãa Phaáp?

- Vêng. Töi bõ àûa sang Viïåt Nam nùm böën mûúi baãy. Trûúác àoá, mûúâi nùm töi ài lñnh úã Maàagaxca.

- Nghôa laâ hún nùm mûúi nùm nay, baác chûa trúã laåi quï hûúng?

- Vêng.

- Do baác khöng muöën?

- Muöën chûá. Suöët chûâng êëy nùm luác naâo töi cuäng muöën vïì nhaâ. Nhêët laâ bêy giúâ, khi töi chùèng coân söëng àûúåc bao lêu nûäa... Nhûng, xin löîi, öng laâ nhaâ baáo? - Öng giaâ da àen ngûúác nhòn töi veã doâ xeát.

- Khöng. Nhûng nghïì cuãa töi cuäng gêìn gêìn nhû vêåy. Töi viïët vùn. Sao baác laåi hoãi thïë?

- Chùèng sao caã. Biïët àêu, laâ nhaâ baáo, öng coá thïí giuáp töi àûúåc àiïìu gò àoá.

- Baác muöën gò?

- Muöën vïì nûúác.

- Oui, je veux retourner aâ mon patrie.

- Thïë coá gò ngùn trúã baác?

- ÖÌ, chuyïån daâi lùæm, - öng ngûâng noái, thong thaã cho tay vaâo tuái aáo phña trong ngûåc, lêìn tòm caái gò àêëy möåt luác, nhûng röìi ruát ra tay khöng. Töi lêëy möåt àiïëu thuöëc vaâ bêåt lûãa múâi öng.


- Caãm ún! - Öng vûâa rñt möåt húi daâi, vûâa noái. - Sau hiïåp àõnh Giúnevú, töi coá thïí vïì nûúác, nhûng àaä khöng vïì. Luác êëy töi àang yïu möåt phuå nûä Viïåt Nam, vúå goaá cuãa möåt sô quan nguyå, töi yïu vaâ cuäng àûúåc yïu laåi. Têët nhiïn, boån lñnh lï dûúng chuáng töi thúâi êëy thûúâng chiïëm tònh yïu, hay àuáng hún - xaác thõt, bùçng vuä lûåc. Töi khöng muöën noái töi töët hún àöìng boån, nhûng quaã laâ töi àaä yïu chên thaânh. Thò cuöëi cuâng, möåt ngûúâi nhû töi cuäng coá thïí yïu lùæm chûá? Luác êëy töi nghô cûá úã laåi, lêëy cö kia röìi àem vúå con vïì nûúác cuäng chûa muöån. Ai ngúâ mêëy nùm sau, chñnh phuã khaác lïn cêìm quyïìn úã Xïnïgan, vaâ thïë laâ töi khöng coân àûúåc trúã vïì nûúác nûäa.

- Vò sao?

- Vò ngûúâi ta lo töi vïì seä mang theo caã chuã nghôa cöång saãn.

- Baác coá muöën uöëng möåt taách caâ phï khöng? - Töi hoãi, tay chó vïì phña quaán caâ phï àang dêåp dònh tiïëng nhaåc.

- Khöng caám ún, - öng ta àaáp, vêîn bùçng tiïëng Phaáp.

Sau möåt luác do dûå, töi ngöìi xuöëng caånh tòm caách bùæt chuyïån. Chuáng töi noái bùçng tiïëng Phaáp khe kheä. Böå quêìn aáo ka ki cuä vaâ chiïëc muä röång vaânh che lêëp nûúác da àen cuãa öng, nïn traánh àûúåc nhûäng cùåp mùæt toâ moâ.

Bêët ngúâ, öng ngùæt lúâi töi giûäa chûâng, vaâ noái bùçng möåt thûá tiïëng Viïåt khaá soäi:

- Nïëu muöën, öng coá thïí noái vúái töi bùçng tiïëng Viïåt, thoaãi maái hún.

- Vêng, thïë thò hay quaá, - töi àaáp. - Baác ngûúâi nûúác naâo?

- Xïnïgan. Öng biïët àêët nûúác cuãa töi chûá? úã Têy Bùæc chêu Phi. Saát búâ biïín, giaáp Xuàùng, Maröëc... Xïnïgan àeåp lùæm. Àeåp, nhûng cuäng ngheâo lùæm...

- Chùæc baác xûa laâ lñnh lï dûúng cuãa Phaáp?

- Vêng. Töi bõ àûa sang Viïåt Nam nùm böën mûúi baãy. Trûúác àoá, mûúâi nùm töi ài lñnh úã Maàagaxca.

- Nghôa laâ hún böën mûúi nùm nay, baác chûa trúã laåi quï hûúng?


- Vêng.

- Do baác khöng muöën?

- Muöën chûá. Suöët chûâng êëy nùm luác naâo töi cuäng muöën vïì nhaâ. Nhêët laâ bêy giúâ, khi töi chùèng coân söëng àûúåc bao lêu. Im lùång möåt laát, töi hoãi:

- Chùæc úã quï hûúng, baác coá nhiïìu kyã niïåm sêu sùæc...

- Khöng. Trûúác hïët töi khöng coá quï hûúng theo nghôa öng hiïíu. Böå laåc chuáng töi söëng nay àêy mai àoá trong rûâng. Böë meå töi chïët súám. Möåt höm töi àang ài sùn thò bõ ngûúâi da trùæng bùæt cho xuöëng taâu chúã sang Phaáp, nhû trûúác àêy ngûúâi ta tûâng bùæt ngûúâi da àen chúã sang Myä laâm nö lïå. Luác êëy töi vûâa troân mûúâi baãy tuöíi, vaâ theo phong tuåc cuãa böå laåc, töi sùæp àûúåc pheáp lêëy vúå.

- Nghôa laâ hiïån nay baác chùèng coân ai thên thñch úã bïn êëy?

- Sao laåi khöng? Vúái chuáng töi, caã böå laåc àïìu laâ ngûúâi thên thñch. Vaã laåi ra ài, töi coân àïí laåi hai thùçng con trai... - Thêëy töi coá veã ngaåc nhiïn khöng hiïíu, öng giaâ da àen kheä móm cûúâi röìi noái: - Vêng töi coá hai àûáa con thêåt. Söë laâ böå laåc chuáng töi coá lïå phuå nûä goaá chöìng khöng àûúåc ài bûúác nûäa, nhûng vêîn phaãi tiïëp tuåc phaát triïín noâi giöëng. Thïë laâ hoå àûúåc giao cho boån treã múái lúán chuáng töi àïí chuáng töi têåp laâm àaân öng... Coân con thò coi nhû con chung cuãa toaân böå laåc. Töi àûúåc giao möåt baâ goaá böën mûúi tuöíi...

Chuáng töi cuâng ngöìi im huát thuöëc.

Thúâi sinh viïn úã Maátxcúva, töi coá söëng chung nhiïìu nùm vúái möåt baån hoåc ngûúâi Xïnïgan, tïn laâ Ali. Anh ta kïí coá böë ài lñnh chïët úã Àöng Dûúng. Töi biïët chuyïån naây khöng liïn quan gò àïën öng giaâ da àen àang ngöìi trûúác mùåt, nhûng nhên tiïån, töi cuäng àem kïí cho öng nghe.

- Chùæc chùæn àoá khöng phaãi laâ con töi, - öng noái khi töi dûát lúâi. - Luác anh kia ra àúâi, töi àaä sang Viïåt Nam tûâ lêu.

- Thïë baâ vúå Viïåt Nam cuãa baác ra sao? - Töi hoãi.

- Chuáng töi söëng yïn öín vúái nhau nùm nùm, coá möåt àûáa con. Möåt höm say rûúåu, töi àaánh vúå töi, thïë laâ baâ êëy öm con ài mêët.


Töi mêët cöng tòm kiïëm rêët lêu nhûng khöng sao tòm thêëy. Àoá laâ möåt töåi löîi lúán. Möåt töåi löîi ghï gúám maâ töi khöng bao giúâ tha thûá cho mònh!

- Suöët mêëy mûúi nùm qua öng söëng úã àêu?

- Mêëy nùm àêìu laâm cöng nhên xêy cêìu, sau töi lïn moã Apatñt Laâo Cai vaâ laâm viïåc úã àoá cho àïën khi vïì hûu. Hiïån giúâ töi laâ ngûúâi hûu trñ vaâ coá lûúng hûu nhû moåi ngûúâi, theo àuáng chïë àöå. Trïn êëy töi coá möåt cùn nhaâ nhoã, möåt maãnh vûúân vaâ mêëy àaám àêët vúä hoang. Töi àûúåc àöëi xûã töët vaâ noái chung söëng cuäng taâm taåm. Kïí ra töi coá thïí yïn öín söëng troån tuöíi giaâ úã àêëy. Nhûng thúâi gian gêìn àêy yá nghô trúã vïì Töí quöëc laåi daây voâ töi hún bao giúâ hïët. Caâng gêìn caái chïët, caái mú ûúác êëy laåi caâng lúán, vaâ töi biïët töi khöng thïí chïët úã möåt núi naâo khaác, ngoaâi maãnh àêët àaä sinh ra töi. Ngûúâi giaâ laâ thïë, biïët laâm thïë naâo àûúåc...

- Thïë baác àõnh vïì nûúác bùçng caách naâo?

- Caách naâo thò caách, nhûng töi phaãi vïì vaâ seä vïì àûúåc, duâ bïn êëy ngûúâi ta khöng mong àúåi töi...

- Baác coá thïí yïu cêìu àaåi sûá quaán Phaáp úã Haâ Nöåi giuáp àúä, ñt nhiïìu hoå phaãi coá traách nhiïåm vúái baác, - töi gúåi yá.

- Vêng. Vaâ àoá laâ hy voång cuöëi cuâng cuãa töi. Töi àaä àïën gùåp hoå. Hoå tiïëp töi tûã tïë, vaâ sau khi phaãi chúâ möåt tuêìn, töi àûúåc baáo laâ hoå seä giuáp töi nhêåp quöëc tõch nûúác hoå, àûa vïì Pari röìi tûâ àoá, vúái quöëc tõch Phaáp, töi coá thïí trúã vïì Xïnïgan cuãa töi, nhûng vúái àiïìu kiïån laâ töi phaãi chõu moåi chi phñ, kïí caã tiïìn veá maáy bay tûâ àêy túái Pari. ÚÃ àêëy, Höåi nhûäng ngûúâi Xïnïgan seä giuáp àúä töi tiïëp. Ngûúâi Phaáp noái töi laâ haâng binh vaâ chiïíu theo muåc A, muåc B naâo àoá trong böå luêåt cuãa hoå, thò töi khöng thuöåc diïån àûúåc trúå cêëp vïì taâi chñnh. Biïët laâm thïë naâo, nûúác Phaáp giaâu vaâ haâo hiïåp, nhûng rêët nguyïn tùæc. Vaâ nguyïn tùæc cuãa hoå laâ bùæt töi, möåt laäo giaâ sùæp chïët àaä hy sinh tuöíi treã vò hoå, nay khöng àöìng xu dñnh tuái, phaãi traã möåt khoaãn tiïìn lúán àïí àûúåc vïì chïët trïn quï hûúng cuãa mònh...

- Lúán laâ bao nhiïu? - Töi hoãi.


- Khöng ñt hún möåt nghòn àöla Myä.

- Nghôa laâ hoå àaä tûâ chöëi baác möåt caách tïë nhõ? Töi kheä nhuán vai móm cûúâi.

- Coá thïí laâ thïë. Hoå nghô töi seä khöng kiïëm àêu ra àûúåc moán tiïìn êëy. - Öng giaâ da àen thúã daâi, buöìn rêìu ngöìi im möåt luác röìi noái tiïëp: - Maâ quaã àuáng töi khöng biïët kiïëm àêu ra thêåt.

- Thïë baác àõnh laâm thïë naâo bêy giúâ?

- Coân biïët laâm thïë naâo nûäa? Phaãi kiïëm. Phaãi goáp...

- Röìi àem àöíi lêëy àöla?

- Àuáng thïë.

- Baác biïët giaá möåt àöla bao nhiïu tiïìn Viïåt Nam chûá?

- Têët nhiïn. Àêy laâ chuyïån cuãa töi, töi phaãi biïët roä hún ai hïët.

- Vaâ baác seä goáp cho àïën khi àöíi àûúåc möåt nghòn àöla?

- Vêng.

- Vaâ cuäng vò thïë maâ baác phaãi... xin tiïìn ngûúâi khaác?

- Vêng, töi phaãi kiïëm tiïìn bùçng moåi caách. Têët nhiïn laâ khöng laâm gò phaåm phaáp. Nhu cêìu chi tiïu cuãa töi khöng lúán. Töi coá thïí tiïët kiïåm trong söë tiïìn hûu trñ. Vaã laåi nhû öng biïët, töi coân coá maãnh vûúân, khu àêët vúä hoang, mêëy con gaâ... Hún möåt nùm nay töi àaä kiïëm àûúåc gêìn möåt trùm àöla. Töi xuöëng Haâ Nöåi lêìn naây laâ àïí baáo cho Sûá quaán Phaáp biïët àiïìu àoá. Vaâ nhên thïí gùåp buöíi àöng ngûúâi nhû höm nay, xin thïm àûúåc àöìng naâo hay àöìng êëy.

- Sao baác hoãi xin bùçng tiïëng Phaáp, trong khi baác biïët tiïëng Viïåt rêët soäi?

- Töi xin caã ngûúâi Viïåt lêîn ngûúâi nûúác ngoaâi. - Öng nhòn töi cûúâi ngûúång nguâng, röìi noái thïm: - Vaã laåi, töi nghô xin bùçng tiïëng Phaáp, ngûúâi ta seä thûúng vaâ cho töi nhiïìu hún...

Coân mêëy phuát nûäa laâ mûúâi hai giúâ àïm, giúâ phuát quan troång nhêët cuãa àïm lïî.

Öng giaâ da àen àuáng dêåy, toã yá muöën vaâo dûå lïî trong nhaâ thúâ. Öng xaách tuái, nùång nhoåc bûúác ài. Àïën trûúác bûác aãnh möåt võ


thaánh da àen, öng quyâ xuöëng, laâm dêëu röìi ngûúác lïn, lêím bêím möåt àiïìu gò àoá. Coá thïí öng àang noái:

- Quelques piastres, mon Dleu, donnez-moi quelques plastres...

*

Àoá laâ cêu chuyïån coá thêåt xaãy ra vúái töi trong àïm Nöen vûâa qua. Maân sûúng muâ nheâ nheå luön àöíi thay maâu theo aánh àeân hùæt ra tûâ caác cûãa hiïåu. Trúâi se laånh, nhûäng tiïëng nhaåc mïåt moãi, nhûäng con ngûúâi ùn mùåc àeåp cêìm tay nhau ài trïn àûúâng phöë öìn aâo, hay lùång leä quyâ trûúác aãnh Chuáa. Möåt öng laäo da àen giaâ yïëu ngûãa tay xin tûâng àöìng chúâ möåt ngaây naâo àoá (nhûng ngaây naâo?) coá àûúåc möåt nghòn àöla àïí àûúåc trúã vïì chïët trïn möåt maãnh àêët úã Chêu Phi xa xöi... Têët caã nhûäng àiïìu trïn phêìn naâo laâm cêu chuyïån cuãa töi mang chuát maâu sùæc ly kyâ, huyïìn aão. Vaâ rêët coá thïí baån àoåc nghô àêy chó laâ möåt Christmas Story(1) do töi phõa ra, nhû ngûúâi Anh thûúâng phõa ra nhûäng cêu chuyïån àïm Nöen vui veã. Khöng. Nïëu àêy laâ möåt cêu chuyïån àïm Nöen thò cuäng chó laâ cêu chuyïån coá thêåt, vaâ nhû caác baån thêëy, khöng lêëy gò laâm vui lùæm.

Sau buöíi lïî, töi coân daåo lang thang rêët lêu trïn caác àûúâng phöë. Töi ngûúåc vïì phña Búâ Höì, röìi hoaâ vaâo doâng ngûúâi tûâ Nhaâ thúâ Lúán àöí ra, ài theo phöë Traâng Thi àïën Cûãa Nam, reä vïì phña Cöng viïn Lïnin. Röìi tûâ àoá, suöët doåc àûúâng vïì nhaâ, töi luön suy nghô vêín vú quanh cêu chuyïån cuãa öng giaâ da àen töåi nghiïåp. Chûa laâ ngûúâi giaâ, nhûng töi rêët hiïíu têm traång hoaâi cöí, hiïíu yá muöën trúã laåi vúái cöåi nguöìn, vúái töí tiïn xa xûa cuãa öng... Bêët giaác, töi böîng nhúá laåi möåt cêu chuyïån khaác, cuäng vïì möåt öng giaâ ngoaåi quöëc, möåt söë phêån bñ êín maâ lêu nay töi àïí laäng quïn trong bao sûå bïì böån cuãa cöng viïåc.

*


Caách àêy nùm nùm, möåt höm khi töi àang ngöìi uöëng traâ úã möåt quaán nhoã àêìu goác phöë Loâ Àuác, thò möåt ngûúâi bûúác vaâo. Khöí ngûúâi to cao quaá cúä cuãa öng nhû laâm chiïëc quaán nhoã töëi sêím laåi.

- Bonjour madame! - öng ta noái, húi cuái ngûúâi vïì phña trûúác vúái veã lõch sûå cuãa möåt nhaâ ngoaåi giao khi chaâo caác phu nhên quan troång trong nhûäng buöíi lïî tên chñnh thûác.

Baâ chuã quaán, möåt baâ giaâ beá nhoã, daáng ngûúâi thö löî, vêîn ngöìi im. Khöng hïì phêåt yá, öng khaách lùång leä ngöìi xuöëng caånh töi, vaâ vúái möåt àöång taác hïët sûác tûå nhiïn maâ chó nhûäng khaách quen múái coá, öng ta múã nùæp loå keåo vûâng, nhoán möåt chiïëc cho vaâo miïång, röìi cuäng tûå tay lêëy möåt àiïëu thuöëc laá chêm lûãa huát, trong khi baâ kia miïîn cûúäng roát cho öng möåt cheán nûúác.

Àoá laâ möåt öng giaâ ngûúâi Êu coá khuön mùåt to, xûúng xûúng, àöi goâ maá cao, chiïëc muäi àoã vaâ böå rêu quai noán luán phuán coá leä àaä ba böën ngaây chûa caåo. Öng ùn mùåc khöng coá gò khaác möåt ngûúâi lao àöång Viïåt Nam bònh thûúâng - chiïëc aáo khoaác maâu xanh àaä súân, chiïëc quêìn kaki nhaâu naát vaâ àöi deáp àaä moân veåt.

Luác êëy trong quaán chó coá mònh töi vaâ öng. Vò lõch sûå, töi khöng daám nhòn thùèng vaâo öng, maâ chó vûâa vúâ uöëng nûúác, vûâa kñn àaáo quan saát. Öng vúái tay moác thïm chiïëc keåo thûá hai, vaâ baâ chuã quaán laåi lùång leä roát cho öng möåt cheán nûúác nûäa.

- Baác laâ ngûúâi Phaáp aâ? - Khöng neán àûúåc toâ moâ, töi ruåt reâ hoãi.

-Vêng, - öng àaáp laåi bùçng tiïëng Viïåt, mùæt vêîn lú àaäng nhòn vaâo cheán nûúác àang böëc khoái.

- Chùæc baác úã laåi tûâ thúâi nùm nùm mûúi tû, - töi laåi lïn tiïëng röìi ngêìn ngûâ möåt luác, hoãi tiïëp - Hoaân toaân vò toâ moâ, xin pheáp àûúåc hoãi baác: Sao baác khöng trúã laåi nûúác Phaáp? Àúâi söëng bïn êëy...

Öng vêîn ngöìi im nhû khöng nghe thêëy cêu hoãi, vaâ töi àaä thoaáng lo mònh khöng tïë nhõ, àaä laâm öng phêåt yá. Nhûng cuöëi cuâng öng quay sang phña töi, nhòn töi vúái veã doâ xeát röìi nhuán vai, nhïëch meáp cûúâi vaâ noái:


- Rêët àún giaãn, anh baån treã aå, vò caách àêy nhiïìu nùm, coá möåt viïåc nho nhoã xaãy ra, vaâ töi àaä thïì seä khöng bao giúâ àùåt chên lïn àêët Phaáp nûäa. Röìi àûáng dêåy, öng noái vúái baâ haâng nûúác:

- Baâ ghi núå töi nheá!

- Laåi núå ? - Baâ kia caâu nhaâu. - Öng núå nhiïìu röìi àêëy, öng Pie aå.

- ÖÌ, khöng sao, sùæp túái nhêån lûúng, töi traã hïët! Traã hïët! - Öng giaâ ngûúâi Phaáp vöåi noái vaâ cöë núã möåt nuå cûúâi thêåt tûúi àïí lêëy loâng baâ haâng nûúác khoá tñnh.

Nhûng xem ra, baâ kia vêîn hoaân toaân thúâ ú vúái nuå cûúâi lêëy loâng àoá, cuäng nhû hoaân toaân thúâ ú vúái cêu "Au revoir, madame" maâ öng khaách àaä chaâo tûâ biïåt baâ möåt caách rêët lõch sûå khi bûúác ra khoãi quaán. Baâ ta chó lùång leä ruát tûâ thùæt lûng ra möåt cuöën söí moãng nhaâu bêín, giúã àuáng trang coá tïn öng Pie lõch duyïåt kia vaâ ghi thïm vaâo àoá söë tiïìn öng múái núå.

- Öng êëy laâ ai thïë haã baác? - Töi hoãi.

- Möåt öng giaâ lêím cêím, - baâ ta àaáp.

- Öng êëy vêîn hay laåi àêy uöëng nûúác vaâ núå tiïìn nhû thïë aå?

- Vêng.

Baâ haâng nûúác quaã àuáng laâ möåt ngûúâi khöng dïî bùæt chuyïån, nhûng töi cuäng khöng laâ ngûúâi dïî àêìu haâng. Cuöëi cuâng thò töi cuäng àaä hoãi biïët àûúåc nhûäng àiïìu töi muöën biïët.

Öng Pie, theo lúâi kïí cuãa baâ haâng nûúác, xûa laâ viïn chûác möåt haäng buön nhoã naâo àêëy cuãa Phaáp úã Viïåt Nam. Nùm nùm mûúi tû, öng khöng vïì Phaáp nhû têët caã àöìng baâo cuãa öng, maâ úã laåi Haâ Nöåi, lêëy vúå ngûúâi Viïåt, sinh àûúåc möåt trai, möåt gaái. Nghe noái gia àònh öng úã Pari giêìu lùæm, thêëy öng thiïëu thöën, mêëy lêìn gûãi tiïìn vaâ haâng sang, nhûng àïìu bõ öng gûãi traã laåi. Hai chaáu àïën tuöíi ài hoåc, böë meå öng xin cho vïì Phaáp úã vúái öng baâ. Öng khöng giûä. Möåt thúâi gian sau, vúå öng cuäng boã öng sang Pari vúái con, thaânh ra suöët mêëy chuåc nùm nay öng söëng möåt mònh, chó dûåa vaâo söë tiïìn hûu lûúng thúå möåc bêåc nùm do trûúác laâm viïåc úã möåt töí húåp taác möåc trong khu têåp thïí Nguyïîn Cöng Trûá . Ngheâo laâ thïë, nhûng öng


cûúng quyïët khöng chõu àïí vúå con giuáp àúä vaâ khöng bao giúâ nhêån bêët cûá möåt caái gò tûâ Phaáp gûãi sang hoùåc liïn quan àïën nûúác Phaáp. Cuäng theo lúâi baâ haâng nûúác, möåt lêìn anh con trai vïì thùm öng, àûúåc öng möåt ngaây hai bûäa dêîn ra möåt quaán cúm buåi úã Choå Trúâi - núi öng baáo cúm ùn haâng thaáng - chûá nhêët àõnh khöng cho con múâi ài khaách saån chiïu àaäi. Nghe noái anh con trai giêån, úã vúái öng hai ngaây röìi boã vïì nûúác. Öng cuäng chùèng giûä.

- Thêåt roä lêím cêím, - baâ haâng nûúác kïët luêån. - Àaä khöng coá tiïìn phaãi uöëng nûúác chõu, maâ vêîn coân kiïu... Laåi coân thoái nõnh àêìm àaáng gheát kia nûäa!

*

Àïm höm êëy, töi nùçm trùçn troåc maäi khöng sao nguã àûúåc. Tûâ ngoaâi phöë, chöëc chöëc tiïëng cûúâi noái cuãa nhûäng ngûúâi ài chúi àïm Nöen vïì muöån laåi voång vaâo. Tûâ àêu àoá xa xa coân vùèng laåi tiïëng keân xùæcxöphön trêìm rêìu rô, khi to khi nhoã...

Saáng höm sau, tónh dêåy, töi vöåi vaä phoáng xe àïën khu nhaâ thúâ nhoã úã phöë Haâm Long. Töi coá möåt ngûúâi baån laâm viïåc úã Böå Ngoaåi giao. Sùæp túái anh ta ài cöng taác qua Bùæc Phi. Töi muöën baáo àiïìu êëy cho öng giaâ Xïnïgan àaáng thûúng kia. Àïí laâm gò thò chñnh baãn thên töi cuäng chûa roä. Töi chó biïët öng àaä nhúâ töi giuáp àúä, vaâ thûåc tònh töi rêët muöën laâm àûúåc àiïìu gò àoá àïí giuáp öng.

Khu nhaâ thúâ coân vùæng ngûúâi, bûâa böån nhûäng mêíu thuöëc laá thûâa vaâ caác vuån giêëy loaåi. Ngoaâi möåt baâ giaâ beá nhoã mùåc aáo daâi àen, truâm khùn àen àang queát doån, xung quanh khöng coân ai khaác.

Töi voâng xe vïì phña Àaåi sûá quaán Phaáp, hy voång gùåp öng giaâ kia úã àêëy, nhûng bïn têëm cûãa sùæt nùång nïì bao giúâ cuäng àoáng im óm, töi vêîn chùèng thêëy öng ta co ro ngöìi àúåi giúâ múã cûãa nhû töi tûúãng tûúång.

Àûáng chúâ thïm möåt luác, bêët ngúâ vúái chñnh mònh, töi cho xe ài vïì phña Loâ Àuác, núi mêëy nùm trûúác töi àaä gùåp öng giaâ ngûúâi Phaáp noå.


Baâ haâng nûúác vêîn ngöìi yïn úã võ trñ cuãa mònh. Vêîn khuön mùåt nghiïm khùæc êëy, vêîn cùn lïìu êëy, vaâ vêîn caã caái loå àûång keåo vaâ caái khay thuöëc êëy. Têët caã hêìu nhû khöng thay àöíi trong suöët caã thúâi gian qua. Àïí gêy caãm tònh, töi hoãi mua möåt luác mêëy àiïëu thuöëc ngoaåi maâ töi khöng quen huát, röìi vûâa nhêëp nhaáp cheán nûúác noáng, töi vûâa kheáo leáo hoãi chuyïån vïì ngûúâi khaách giaâ luön mua chõu cuãa baâ ngaây noå. Phaãi möåt höìi lêu, baâ ta múái hiïíu töi muöën gò. Khi hiïíu ra, baâ ta "aâ" möåt tiïëng, vaâ noái:

- Chïët röìi. Nùm ngoaái. Coân núå cuãa töi mêëy nghòn chûa traã. Àuáng laâ möåt laäo giaâ lêím cêím!

Haâ Nöåi, 1984


CHIÏËC

Öng cuå öëm nùçm liïåt giûúâng àaä lêu, nhûng chó khi biïët sùæp chïët, múái cho àaánh àiïån goåi anh con trai duy nhêët têån thaânh phöë Höì Chñ Minh vïì. Vaâ cuäng ngay höm êëy, öng cuå bùæt cö Nhaân chuyïín öng tûâ chiïëc giûúâng göî àang nùçm sang chiïëc choäng tre oåp eåp kï saát tûúâng àöëi diïån. Öng cuå cuäng bùæt thay caã chiïëc chùn böng vaãi cheáo hoa coân múái vaâ daây bùçng chiïëc chùn chiïn cuä, tuy trúâi haäy coân laånh.

Cö Nhaân laâ chaáu goåi öng cuå bùçng baác. Cö àaä böën mûúi tuöíi nhûng chûa chöìng, vaâ àûúåc giao nhiïåm vuå chùm soác thúâi gian gêìn àêy. Khi hiïíu vò sao öng cuå laâm vêåy, cö kõch liïåt phaãn àöëi, nhûng vöën nhuát nhaát, laåi bõ mùæng, nïn cö buöåc phaãi chiïìu theo. Vaâ thïë laâ tûâ àêëy, nùçm trïn choäng vúái chiïëc chùn moãng truâm kñn àêìu, öng cuå vûâa rïn ró vò bïånh têåt daây voâ, vûâa noáng loâng chúâ con trai vaâ caái chïët.

Öng cuå nùm nay àaä ngoaâi taám mûúâi tuöíi, vöën ùn àûúåc, nguã àûúåc, khoeã maånh àïën mûác caác cuå giaâ khaác trong laâng phaãi ghen tyå, thïë maâ àuâng möåt caái böîng lùn ra öëm. öëm gò thò chñnh baãn thên öng cuäng chùèng roä, chó thêëy àau toaân thên, àau êm ó vaâ dai dùèng; caác khúáp xûúng nhû bõ thaáo tung ra. Chó coá caái àêìu laâ coân tónh taáo, thêåm chñ tónh taáo hún caã ngaây thûúâng. Öng cuå biïët àoá laâ thûá bïånh cuãa ngûúâi giaâ sùæp chïët, nïn khöng chõu múâi thêìy thuöëc naâo. yá nghô vïì caái chïët khöng laâm öng lo súå, traái laåi, nhiïìu khi öng coân caãm thêëy xêëu höí vò mònh söëng lêu quaá, nhû thïí tranh mêët phêìn söëng cuãa con chaáu. Luác naây öng cuå chó bùn khoùn möåt àiïìu laâ nhúä


con trai khöng vïì kõp, àïí öng chïët khöng coá ngûúâi ruöåt thõt bïn caånh.

Àaä ba ngaây tröi qua maâ vêîn khöng thêëy anh con trai xuêët hiïån.

Öng cuå bùæt àêìu lo lùæng thêåt sûå. Caái àêìu coá veã dõu búát, nhûng àïí laåi möåt caãm giaác tï daåi, laânh laånh, vaâ àoá laâ dêëu hiïåu baáo trûúác rùçng caái phaãi àïën sùæp àïën.

Nhû têët caã nhûäng ngûúâi khaác trong laâng, suöët àúâi öng cuå gùæn boá vúái caánh àöìng chiïm truäng cuãa quï nhaâ, vaâ cuäng nhû ngûúâi khaác, luön phaãi vêåt löån vúái caái ngheâo, caái vêët vaã cuãa anh laâm ruöång. Vúå öng chïët tûâ höìi coân àaánh nhau vúái thùçng Phaáp, chïët trong möåt cuöåc chaåy giùåc cuâng vúái àûáa con gaái àêìu loâng. Coân laåi hai ngûúâi con trai thò möåt ài böå àöåi hy sinh àêu àoá bïn Laâo; ngûúâi kia, tûác laâ ngûúâi öng cuå àang noáng loâng chúâ àúåi, sau nhiïìu nùm ài hïët nûúác naây àïën nûúác khaác trïn thïë giúái, cuöëi cuâng àaä vïì àoáng àö hùèn úã thaânh phöë Höì Chñ Minh, nghe noái laâm caái nghïì ngoaåi giao hay ngoaåi thûúng gò àêëy maâ öng khöng roä lùæm. Tuy khöng löå ra ngoaâi, nhûng trong loâng öng rêët tûå haâo vïì con trai, vaâ luön caãm ún trúâi phêåt àaä cho noá söëng soát àïí thûâa kïë chûác trûúãng hoå, thay cha hûúng khoái töí tiïn trong caác dõp lïî laåt. Vaâ sùæp túái àêy, chñnh noá seä tûå tay ghi ngaây thaáng öng chïët vaâo cuöën gia phaã cuãa doâng hoå öng, coá àiïìu khöng phaãi bùçng chûä nho, maâ bùçng chûä Têy. Nùm ngoaái con öng vïì quï, möåt hai àoâi àûa böë vaâo Nam cuâng úã vúái gia àònh öng ta. Coân nhaâ thò "baán ài, àûúåc àöìng naâo thò àûúåc, khöng thò àem cho ai àoá trong hoå haâng, nhû cö Nhaân chùèng haån", öng con baão thïë. Têët nhiïn öng cuå khöng àöìng yá. Öng cuå chûa bao giúâ nghô seä coá ngaây söëng hoùåc chïët, nhêët laâ chïët, àêu àêëy xa ngöi laâng thên thuöåc, xa doâng hoå àöng àuác maâ öng gaánh chõu traách nhiïåm vïì tinh thêìn. Öng cuå buöìn, thêìm traách con trai, ngûúâi trûúãng hoå tûúng lai, maâ laåi coá thaái àöå húâ hûäng vúái quï hûúng vaâ ngöi nhaâ töí tiïn nhû vêåy.

Tuy nhiïn, lêìn êëy öng cuå cuäng theo con vaâo thaânh phöë Höì Chñ Minh àïí "thùm chaáu vaâ chûäa bïånh" nhû öng vêîn noái vúái haâng xoám. Thûåc ra, trong loâng öng cuäng toâ moâ muöën ngoá qua möåt tyá xem caái Saâi Goân laâ gò maâ ngûúâi ta hay nhùæc túái thïë.


Coá thïí noái chuyïën ài àaä laâm chêën àöång maånh cú thïí vöën àaä giaâ nua cuãa öng cuå. Öng àûúåc àûa ra Haâ Nöåi, úã chúi àêëy vaâi ba höm, vûâa laâ àïí thùm lùng Baác, thùm cöng viïn, töëi ài xem tuöìng, xem xiïëc, vûâa àïí chúâ may vaâi böå quêìn aáo múái. Röìi öng lïn maáy bay vaâo Saâi Goân, khi xuöëng àaä coá ö tö àúåi sùén. ÚÃ nhaâ con, öng cuå àûúåc daânh hùèn möåt phoâng riïng trong möåt biïåt thûåc hai têìng xinh xùæn úã ngay trung têm thaânh phöë. Vaâ theo yïu cêìu cuãa con chaáu, öng cuå phaãi nùçm àïåm muát, tùæm nûúác noáng, uöëng caâ phï möîi saáng. Àïm, nïëu khöng àûúåc àûa ài chúi àêu àoá thò ngöìi xem ti vi hoùåc nghe nhaåc xêåp xònh vúái nhûäng chiïëc thuâng loa to nhû chiïëc tuã con, nghe àïën thêëy tûác trong löìng ngûåc. Nghôa laâ öng cuå àûúåc chuã yá cho thûúãng thûác hïët nhûäng caái hay ho cuãa cuöåc söëng vùn minh hiïån àaåi maâ möåt gia àònh thuöåc loaåi trung lûu coá thïí mang laåi.

Con dêu vaâ caác chaáu àöëi xûã vúái öng cuå rêët töët, lïî àöå vaâ thêåt chu àaáo. Nhûng vöën quen vúái cuöåc söëng nöng thön möåc maåc, nïn chñnh caác tiïån nghi vaâ sûå chùm soác chu àaáo êëy laåi laâm öng thêëy bêët tiïån vaâ phaãi luön úã tònh traång giûä yá cùng thùèng, àïí khoãi laâm àiïìu gò àêëy bõ coi laâ thiïëu lõch sûå. Cuöåc söëng thaânh phöë khiïën öng cuå thêëy mïåt. Sau nhûäng ngaây àêìu choaáng vaáng, öng cuå àaä bùæt àêìu nhòn nhûäng con ngûúâi xa laå xung quanh bùçng con mùæt vûâa húâ hûäng vûâa súâ súå. Caã trong ngöi nhaâ cuãa con trai, öng cuå cuäng thêëy mònh nhû ngûúâi laå böîng tûâ àêu laåc vaâo, vaâ chùèng ùn nhêåp tyá naâo vúái nhûäng àöì vêåt chung quanh.

Àiïìu àêìu tiïn laâm öng cuå thêët voång laâ khöng thêëy coá chöî thúâ cuáng vúái caái lû hûúng quen thuöåc maâ möåt ngûúâi nhû con öng phaãi coá. Thay vaâo àoá laâ nhûäng àöì duâng maå kïìn saáng loaáng, nhûäng bûác tranh phuå nûä nûãa kñn nûãa húã. Mêëy lêìn öng thûã noái vúái con vïì chuyïån quï hûúng, hoå haâng, vïì nhûäng viïåc maâ nay mai khi öng chïët, con öng seä phaãi lo àïën, nhû chûäa laåi nhaâ thúâ, böëc möå öng baâ quy vïì möåt chöî úã chên Nuái Muåc, vên vên, nhûng xem ra con öng khöng thêåt quan têm lùæm. Öng ta luön chùm chuá ngöìi nghe, nhûng cuöëi cuâng lêìn naâo cuäng àûáng dêåy kïu bêån boã ài, khöng àöìng yá maâ cuäng chùèng phaãn àöëi. "Noá chùèng coân thiïët gò àïën töí tiïn laâng xoám nûäa". Öng cuå thúã daâi, vaâ thêìm chua xoát thêëy con trai, con dêu vaâ hai àûáa chaáu duy nhêët - maâ toaân gaái - laâ nhûäng


ngûúâi vûâa gêìn guäi, vûâa xa laå, vûâa nhû con chaáu öng maâ cuäng khöng phaãi con chaáu öng...

Àõnh úã vúái con möåt thaáng, vûâa àûúåc mûúâi lùm ngaây öng cuå àaä nùçng nùåc àoâi vïì, vaâ chûa àêìy nûãa nùm sau thò bùæt àêìu öëm cho maäi àïën bêy giúâ.

"Noá chùèng coân gùæn boá vúái maãnh àêët naây nûäa, vaâ cuäng khöng cêìn gò úã mònh, úã ngöi nhaâ naây, - öng cuå laåi thúã daâi nghô. - Con caái ùn nïn laâm ra, ài àêy ài àoá cho bùçng thiïn haå laâ töët, hùèn thïë, nhûng gò thò gò, caái göëc, caái nguöìn vêîn laâ trïn hïët. Vaâ suöët àúâi xa nhau, nhûäng ngaây sùæp chïët cha con cuäng phaãi gùåp nhau chûá".

Röìi öng cuå bùæt àêìu nhúá laåi viïåc öng ngaây xûa chûáng kiïën caái chïët cuãa cha öng nhû thïë naâo. Viïåc àoá xaãy ra caách àêy nùm mûúi nùm. Gia àònh, vaâ noái chung caã doâng hoå öng, bao àúâi nay chó laâm nghïì nöng, vaâ têët nhiïn àïìu ngheâo àoái nhû nhau. Khaác chùng, àïën àúâi öng, nhúâ caách maång, cuöåc söëng múái dïî thúã hún ñt nhiïìu. Vaâ cuäng chñnh öng laâ ngûúâi àêìu tiïn xêy àûúåc ba gian nhaâ gaåch, sùæm àöi ba thûá trong nhaâ àaáng goåi àöì vêåt, àêëy laâ chûa noái àïën viïåc con trai öng àûúåc hoåc haânh tûã tïë thaânh caán böå nhaâ nûúác.

Nhaâ öng àöng ngûúâi. Meå öng mûúâi möåt lêìn sinh, chó söëng baãy, vaâ öng laâ con trai caã. Ngaây cha öng chïët, caã baãy ngûúâi con àïìu coá mùåt. Trûúác àêëy, cha öng ài laâm thuï - xeã göî vaâ laâm möåc vùåt vaänh - mêëy thaáng liïìn têån Mûúâng Xeán giaáp Laâo. Tiïìn chùèng kiïëm àûúåc bao nhiïu, nhûng mùæc bïånh söët reát cêëp tñnh, phaãi nhanh lùæm múái kõp vïì nhaâ àïí chïët. Laâ con trûúãng, öng àûáng ra lo moåi viïåc, vaâ theo lïå thûúâng, àûúåc hûúãng gia taâi böë meå àïí laåi (baâ meå chïët mêëy nùm trûúác àoá). Goåi laâ gia taâi nhûng thûåc ra chùèng coá gò ngoaâi mêëy saâo ruöång xêëu àaä chia dêìn cho caác em öng luác úã riïng. Möåt ngöi nhaâ tranh tûúâng traát àêët maâ sau naây khi xêy nhaâ ngoái öng àaä dúä àïí laâm bïëp, vaâ ñt àöì àaåc vùåt vaänh, trong àoá ñt nhiïìu coá giaá trõ laâ chiïëc giûúâng hiïån öng àang nùçm.

Àoá laâ chiïëc giûúâng cöí àoáng bùçng göî lim, caác caånh àaä bõ hao moân, trún vaâ àen nhaánh. Noá khöng laâ möåt giûúâng möåt, nhûng cuäng chûa àuã röång àïí thaânh giûúâng àöi. Hònh daáng noá thêåt cöí löî,


thaânh giûúâng cao nïn tröng na naá möåt chiïëc maáng lúån; chên thêëp vaâ maãnh, trong khi hai phêìn àêìu vaâ cuöëi giûúâng rêët cao, göìm nhiïìu chêën song göî daâi ngùæn khaác nhau. Chiïëc giûúâng naây coá thïí möåt thúâi tûâng àûúåc xem laâ àeåp, nhûng bêy giúâ noá gêy caãm giaác thêëy nùång nïì vaâ húi ngöì ngöå.

Baãn thên öng cuå cuäng khöng biïët noá coá tûâ bao giúâ vaâ bùçng caách naâo àaä loåt vaâo nhaâ öng. Lúán lïn, öng àaä thêëy noá. Coá leä luác chïët, öng nöåi àaä àïí laåi cho cha öng, vaâ vïì phêìn mònh, coá thïí öng nöåi nhêån àûúåc noá tûâ caác bêåc töí tiïn trûúác àêëy. Öng coân nhúá möåt ngaây trûúác khi qua àúâi, theo yïu cêìu cuãa ngûúâi hêëp höëi, chñnh tay öng àaä bïë cha öng tûâ chiïëc giûúâng naây àùåt xuöëng chiïëc chiïëu cuä traãi dûúái saân àêët laånh, vò theo tuåc lïå bao àúâi nay cuãa vuâng naây, têët caã quêìn aáo, chùn maân vaâ chiïëc giûúâng ngûúâi chïët nùçm luác chïët seä bõ hoaã taáng. Chùn böng thò thúâi êëy chûa coá, nhûng chiïëc aáo nêu coân tûúng àöëi múái cuäng àûúåc cúãi ra thay bùçng chiïëc khaác àaä raách. ÚÃ quï öng, xûa nay viïåc êëy àûúåc xem laâ bònh thûúâng, vò ngûúâi chïët khöng nhêët thiïët phaãi mang ài nhûäng gò nhûäng ngûúâi thên thñch ngheâo khöí cuãa mònh àang cêìn àïën. Cuäng chñnh nhúâ thïë maâ hïët thïë hïå naây àïën thïë hïå khaác, chiïëc giûúâng tuy thö xêëu nhûng vûäng chùæc naây àaä àûúåc truyïìn laåi cho öng cuå, öng nöåi, cha öng vaâ cuöëi cuâng laâ öng, nhû möåt àûúâng dêy liïn tuåc nöëi liïìn caã doâng hoå. Coân bêy giúâ àïën lûúåt öng vaâ con öng thò sao?

Öng cuå tûå hoãi mònh, vaâ vö tònh trûúác mùæt laåi hiïån lïn quang caãnh Saâi Goân sùåc súä, nhöån nhõp, núi coá ngöi biïåt thûå xinh xùæn vúái nhûäng chiïëc giûúâng mö àeác àûúåc àaánh veác ni boáng löån, coá àïåm muát vaâ vaãi hoa traãi giûúâng maâ con chaáu öng vêîn nùçm. Röìi cuäng thêìm trong àêìu, öng àùåt chiïëc giûúâng cöí löî cuãa mònh caånh chuáng, nhûng liïìn ngay luác êëy àaä vöåi vaä bï noá ài vúái caãm giaác ngûúång ngêåp, nhû khi lêìn àêìu öng thêëy mònh bõ laåc vaâo giûäa nhûäng con ngûúâi thaânh phöë hiïån àaåi.

Kïí ra, öng cuå tûå thêëy chùèng coá gò phaãi kïu ca vïì cuöåc àúâi mònh. Àaä laâ nöng dên, ai chùèng coá luác vêët vaã hoùåc thiïëu thöën. Nhûng cuöëi cuâng öng cuå cuäng xêy àûúåc cùn nhaâ gaåch, kiïëm àuã caái ùn, àûúåc xaä höåi vaâ con chaáu chùm soác tûã tïë. Àúâi öng nay khaác xa


töí tiïn xûa kia, vaâ coá thïí vò thïë, nhû möåt dêëu hiïåu cuãa sûå àöíi khaác êëy, phaãi chùng bêy giúâ öng laâ ngûúâi àêìu tiïn coá thïí yïn têm nùçm chïët trïn chiïëc giûúâng cuãa mònh? Àûúåc chïët trïn giûúâng cuäng laâ àiïìu haånh phuác lùæm chûá?

"Con mònh chùèng coân cêìn ngöi nhaâ naây, caái giûúâng naây, vaâ caã caái laâng naây nûäa, - öng cuå chua xoát nghô. - Àuáng thïë. Noá àaä laâ ngûúâi khaác hùèn. Con chaáu vaâ con chaáu cuãa con chaáu noá coá leä cuäng vêåy. Möîi thúâi möîi khaác, biïët laâm thïë naâo àûúåc. Nhûng... Nhûng khöng leä chiïëc giûúâng, duâ xêëu xñ vaâ coá thïí khöng coân chuát giaá trõ naâo nhûng àaä àûúåc truyïìn hïët àúâi naây sang àúâi khaác, nay àïën öng seä bõ àöët thaânh tro, vaâ bõ àöët theo noá laâ dêëu vïët cuãa töí tiïn, nghôa laâ súåi dêy liïn hïå giûäa caác àúâi vúái nhau seä bõ àûát?..."

Öng cuå cûá nùçm suy nghô maäi nhû thïë suöët thúâi gian öëm, cho àïën möåt höm, cuöëi cuâng, nhû àaä noái, öng sai cö Nhaân àûa öng sang chiïëc choäng tre, vaâ thay chiïëc chùn böng vaãi hoa bùçng chiïëc chùn chiïn moãng.

Khi con trai vïì thò öng cuå àaä yïëu lùæm, yïëu àïën mûác caái àêìu vöën tónh taáo luác naây cuäng khöng chõu laâm viïåc. Öng cuå chó mú höì biïët rùçng con trai àaä vïì, vaâ hònh nhû àang to tiïëng mùæng cö Nhaân chuyïån gò àêëy. Sau àoá, öng cuå caãm thêëy àûúåc möåt àöi tay khoeã maånh nhêëc böíng khoãi chiïëc choäng tre röìi àùåt lïn giûúâng. Tiïëp àïën laâ caãm giaác êëm aáp cuãa chiïëc chùn böng àang phuã lïn ngûúâi möåt caách dïî chõu.

Saáng höm sau, öng con trai rêët ngaåc nhiïn khi thêëy böë mònh nùçm chïët trïn saân nhaâ êím laånh, mùåt uáp xuöëng àêët, möåt tay àang baám vaâo chiïëc choäng tre àùåt saát tûúâng àöëi diïån.

Haâ Nöåi, 1985


ÀÏM, ÚÃ MÖÅT GA YÏN

Chuyïën taâu Haâ Nöåi - Vinh höëi haã chaåy qua, trong chöëc laát phaá tan sûå yïn tônh cuãa möåt àïm muâa heâ lùång gioá. Àûáng bïn cûãa söí phoâng mònh, öng Phaát nhòn theo cho àïën khi ngoån àeân àoã tñn hiïåu sau àuöi àoaân taâu chó coân laâ möåt chêëm nhoã, rung rinh röìi tùæt hùèn. Theo lõch laâ chñn rûúäi, nhûng taâu vöën thûúâng vïì chêåm, nïn bêy giúâ chùæc àaä muöån hún. Khöng xem àöìng höì, öng Phaát cuäng biïët chùæc laâ thïë.

Sûå yïn tônh laåi trúã laåi vúái khu xoám nhoã nùçm doåc theo chên nuái Baåc, ngay saát ga Myä Lyá. Lúáp khöng khñ daây àùåc, êím húi sûúng, vûâa bõ àoaân taâu nhû muäi thuyïìn giûäa mùåt nûúác phùèng chia ra laâm àöi, giúâ cuäng àûúåc nöëi liïìn trúã laåi.

Öng Phaát vêîn àûáng yïn bïn cûãa söí. Tûâ möåt núi naâo àêëy phña kïnh Nhaâ Lï coá tiïëng maáy búm nûúác àïìu àïìu, mïåt moãi voång laåi. Öng àûáng nhû thïë àaä lêu, bïì ngoaâi bònh tônh vaâ thanh thaãn, nhûng trong loâng àang rêët böìn chöìn. yá nghô cuãa öng rúâi raåc, lêîn löån, vaâ öng khoá chõu vúái sûå rúâi raåc, lêîn löån àoá. Röìi viïåc noå xoå viïåc kia, öng khoá chõu caã vúái anh con trai maâ öng chúâ maäi khöng thêëy vïì, duâ biïët vaâo giúâ naây noá chûa thïí vïì àûúåc. Khi ài, con öng àaä baáo trûúác nhû thïë. "Àïm nay, vêng, nhêët àõnh àïm nay mònh seä noái vúái noá àiïìu êëy. Noái hïët têët caã. Vaâ àïí khoãi do dûå thïm nûäa, noá vïì laâ bùæt àêìu ngay! Maâ ài thùèng vaâo vêën àïì chñnh!" Vúái möåt quyïët àõnh dûát khoaát vaâ roä raâng nhû thïë, öng Phaát caãm thêëy nheå nhoäm hún chuát ñt. "Nhûng mònh nïn bùæt àêìu thïë naâo nhó? Khöng leä cûá noái thùèng: Bùæc naây, con lúán röìi, böë nghô àaä àïën luác coá thïí noái cho


con biïët têët caã sûå thêåt, caái sûå thêåt böë phaãi mang nùång trong tim haâng chuåc nùm nay. Con seä ngaåc nhiïn nhûng àûâng vöåi oaán gheát böë. Böë... Böë khöng phaãi laâ böë cuãa con. Hún thïë, böë laâ möåt thùçng giïët ngûúâi, maâ ngûúâi bõ giïët laåi chñnh laâ böë àeã cuãa con, möåt àöìng chñ cuãa böë..."

Öng Phaát khöng daám nghô tiïëp. Öng àaä tûúãng tûúång thêëy trûúác thùçng Bùæc seä phaãn ûáng thïë naâo. Luác àêìu, vúái caái tñnh vö tû, böìng böåt cuãa noá, noá seä àûáng nghe öng möåt caách lú àïînh nhû moåi khi, nhûng khi yá nghôa cuãa cêu noái kia àïën àûúåc vúái noá, möåt caách khoá khùn vaâ chêåm chaåp, noá seä ngú ngaác nhòn öng, hai mùæt múã to vò ngaåc nhiïn. Sau àoá... Sau àoá coá thïí noá seä hoaãng súå luâi laåi mêëy bûúác, coá thïí seä tiïëp tuåc àûáng yïn khöng noái gò, hai mùæt àêìy ghï túãm vaâ cùm giêån. Cuäng coá thïí noá laâ ngûúâi chñn chùæn hún öng tûúãng, bònh tônh nghe öng kïí hïët moåi chuyïån vaâ seä tha thûá cho öng. Nhiïìu tònh huöëng coá thïí xaãy ra, öng Phaát khöng hònh dung hïët. Öng chó biïët chùæc möåt àiïìu, laâ sau chuyïån naây, quan hïå giûäa hai böë con öng seä khöng coân nhû trûúác. Thêåm chñ coá thïí öng seä chùèng coân àûúåc goåi noá laâ con nûäa. Vaâ àiïìu êëy laâm öng rêët àau khöí.

Öng Phaát àûáng lùång ngûúâi. Möåt sûå mïåt moãi ghï gúám êåp àïën, laâm cú thïí öng ruãn ra, laão àaão nhû sùæp ngaä. Öng àûa tay nùæm chùåt hai song sùæt queát sún maát laånh, nhòn àùm àùm vaâo maân àïm trûúác mùåt. Xa xa, nhûäng thûãa ruöång múái gùåt xong aánh lïn maâu nûúác baâng baåc. Àïm khöng trùng, saáng thïë, chùæc trúâi phaãi nhiïìu sao lùæm...

*

Chuyïån àaä lêu, nhûng trong àêìu öng Phaát têët caã vêîn coân múái nguyïn nhû vûâa xaãy ra höm qua. Vêng, chñnh öng àaä giïët böë thùçng Bùæc. Bùçng chñnh àöi tay naây àêy. Àoá laâ möåt sûå thêåt khöng thïí chöëi caäi, maâ röìi öng cuäng khöng bao giúâ àõnh chöëi caäi sûå thêåt àoá. Ngûúåc laåi, höm nay öng coân muöën tûå mònh seä noái ra têët caã.

Nùm êëy, trong chuyïën taâu thûåc dên Phaáp chúã öng vaâ nhiïìu tuâ chñnh trõ khaác àaây ra Cön Àaão, ngûúâi ta phaát hiïån thêëy möåt


tïn chó àiïím traâ tröån trong anh em tuâ nhên. Hùæn àaä gêy khöng ñt tai hoaå cho moåi ngûúâi. Cuöëi cuâng, töí chûác Àaãng bñ mêåt quyïët àõnh trûâng trõ hùæn. Kïë hoaåch thêåt àún giaãn: àïm àïën, chúâ têët caã nguã say, lúåi duång boáng töëi vaâ boån cai tuâ vùæng mùåt, ba ngûúâi seä lêìn àïën chöî hùæn nùçm - trûúác àêëy àaä àûúåc xaác àõnh vaâ àaánh dêëu cêín thêån - truâm chùn lïn ngûúâi hùæn; möåt ngûúâi giûä chên, möåt ngûúâi giûä tay, ngûúâi coân laåi boáp cöí; xong, lùång leä quùèng xaác hùæn xuöëng biïín. Vò laâ ngûúâi khoeã hún caã, öng Phaát àûúåc phên cöng boáp cöí. Kïë hoaåch àûúåc thûåc hiïån khaá ïm thêëm - khöng tiïëng àöång, khöng chöëng cûå, xung quanh khöng ai hay biïët. Àïm höm êëy, öng Phaát nùçm trùçn troåc maäi khöng sao nguã àûúåc. Duâ sao àêy cuäng laâ lêìn àêìu tiïn öng giïët ngûúâi, tuy àoá laâ con ngûúâi xêëu xa, xûáng àaáng vúái caái chïët nhuåc nhaä cuãa hùæn.

Thïë maâ saáng höm sau, laå luâng thay, khi tónh dêåy, ngûúâi àêìu tiïn öng nhòn thêëy khöng ngúâ laåi chñnh laâ tïn chó àiïím noå. Trong àúâi, chûa bao giúâ öng ngaåc nhiïn vaâ tûâ ngaåc nhiïn trúã thaânh lo súå nhû thïë. Nghôa laâ öng vaâ caác baån öng àaä giïët nhêìm möåt ngûúâi naâo àoá. Ai? Chó cêìn nûãa tiïëng sau, öng biïët àûúåc àoá laâ möåt àöìng chñ töët, rêët töët, maâ öng múái quen trïn taâu. Suöët mêëy ngaây liïìn, öng nhû ngûúâi mêët höìn, êm thêìm àau xoát, dùçn vùåt lûúng têm vaâ höëi hêån.

Hoaâ bònh lêåp laåi, àûúåc trúã vïì àêët liïìn, öng tòm àïën gia àònh cuãa ngûúâi àaä chïët vúái yá àõnh seä kïí hïët moåi chuyïån. Coá thïë, loâng öng múái thanh thaãn trúã laåi. Tuy nhiïn khi àïën núi, öng chó thêëy möåt ngûúâi phuå nûä treã, öëm yïëu vaâ möåt àûáa beá chûa àêìy böën tuöíi. Àiïìu êëy àaä khöng cho pheáp öng thûåc hiïån yá àõnh cuãa mònh, ñt nhêët laâ taåm thúâi vaâo luác naây. Öng tûå giúái thiïåu laâ baån thên, cuâng úã tuâ vúái chöìng chõ, kïí nhiïìu chuyïån töët àeåp vaâ vïì caái chïët anh duäng cuãa ngûúâi maâ chñnh öng àaä giïët. Öng tònh nguyïån gaánh lêëy gaánh nùång cuãa gia àònh chõ - chùm soác àûáa beá, chaåy chûäa thuöëc thang cho meå noá. Öng àõnh khi naâo chõ khoãi bïånh, seä tûå thuá hïët têët caã. Nhûng oaái oùm thay, ngûúâi àaân baâ cûá öëm yïëu maäi, vaâ cuöëi cuâng, àïí húåp phaáp hoaá sûå giuáp àúä cuãa mònh, öng àaä xin cûúái chõ. Möåt nùm, hai nùm tröi qua, vúå öng vêîn khöng khoãi bïånh vaâ hêìu nhû luác naâo cuäng nùçm möåt chöî trïn giûúâng, thaânh ra öng cûá nêën


naá maäi khöng daám noái roä sûå thêåt. Cûá thïë, hïët ngaây naây sang ngaây khaác, öng söëng trong lûâa döëi, möåt sûå lûâa döëi bùæt buöåc vò lúåi ñch cuãa ngûúâi khaác - cho têån àïën luác vúå öng chïët nùm nùm sau àoá. Tûâ êëy àïën nay öng söëng möåt mònh nuöi thùçng Bùæc, con riïng cuãa vúå vaâ bêy giúâ àûúng nhiïn cuäng laâ con cuãa öng. Öng àõnh buång chúâ noá àïën tuöíi trûúãng thaânh seä noái hïët cho noá biïët. Heâ vûâa röìi, con öng töët nghiïåp phöí thöng, thêëy noá vui quaá, öng laåi chêìn chûâ. “Thöi, cûá àïí noá yïn têm thi àaåi hoåc caái àaä, sau hùéng hay,- öng nghô. - Bêëy nhiïu nùm coân chúâ àûúåc, möåt vaâi thaáng nûäa coá laâ bao”. Röìi con öng thi àêåu àaåi hoåc, àaä coá giêëy goåi têåp trung mûúâi ngaây nay maâ öng Phaát vêîn chûa noái àûúåc nhûäng àiïìu àõnh noái. “Àûúåc, ngaây mai! Nhêët àõnh ngaây mai mònh seä noái!” Nhûng ngaây höm sau têët caã laåi diïîn ra àuáng nhû ngaây trûúác àoá. Bao giúâ öng cuäng tòm àûúåc lyá do àïí trò hoaän. Caâng gêìn túái ngaây con öng lïn àûúâng, nghôa laâ caâng gêìn túái thúâi haån cuöëi cuâng maâ öng coá thïí cho pheáp mònh keáo daâi, loâng öng caâng böëi röëi, höìi höåp. Öng vûâa súå, vûâa chúâ àúåi giêy phuát maâ öng nghô phaãi àïën vaâ nhêët àõnh thïí naâo cuäng àïën.

*

Öng Phaát vêîn àûáng yïn bïn cûãa söí, trêìm ngêm nhòn khoaãng khöng múâ aão trûúác mùåt. Tiïëng maáy búm nûúác úã phña kïnh Nhaâ Lï àang chaåy àïìu àïìu khöng hiïíu sao böîng nhiïn im bùåt. Xung quanh laâ möåt sûå yïn tônh hêìu nhû tuyïåt àöëi, vaâ àiïìu àoá caâng laâm öng thïm nön nao khoá taã. Thùçng Bùæc vêîn chûa vïì. Öng khöng giêån noá, vò ngaây mai àaä laâ ngaây noá lïn àûúâng. Noá coân phaãi gùåp gúä, taåm biïåt baån beâ cuãa noá nûäa chûá! Noá laâ möåt thùçng beá töët, öng biïët thïë, nhûng duâ sao öng vêîn coá caãm giaác cuãa möåt ngûúâi ñt nhiïìu bõ xuác phaåm. Öng laâ böë noá maâ vaâo caái àïm cuöëi cuâng naây noá laåi núä àïí öng úã nhaâ möåt mònh chúâ noá lêu nhû thïë. Nhû phêìn lúán nhûäng ngûúâi coá tuöíi khaác, öng söëng vúái quaá khûá nhiïìu hún laâ hiïån taåi, luác naâo cuäng chòm ngêåp trong suy nghô vaâ nhûäng lúâi àöåc thoaåi êm thêìm bêët têån. Coân con öng thò hoaân toaân ngûúåc laåi - söi nöíi, aâo aåt,


vö tû. Vö tû àïën mûác nhiïìu luác öng cho laâ nöng nöíi, húâi húåt. Caâng ngaây öng caâng buöìn rêìu nhêån thêëy caái höë ngùn caách giûäa öng vaâ con öng trúã nïn lúán hún, vaâ ngaây mai thò nhû con chim àaä àuã löng àuã caánh àïí bay khoãi töí, noá seä xa öng, xa hùèn, vaâ coá thïí maäi maäi, nïëu khöng kïí sau naây möåt nùm àöi lêìn noá trúã laåi thùm öng úã caái ga xeáp beáp nhoã, yïn tônh naây...

Thïë laâ ngaây mai con öng seä ra ài. Öng buöìn hay vui? Thêåt khoá noái. Öng biïët öng chó laâ möåt phêìn cuãa quaá khûá coân soát laåi - giaâ yïëu, mïåt moãi, coân con öng laâ caã tûúng lai àang lao vïì phña trûúác, tûå tin vaâ khoeã maånh. Öng cuäng chó nhû chiïëc laá vaâng trïn cêy xanh cuãa cuöåc àúâi, rúi xuöëng, nhêåp vaâo àêët, laâm phên nuöi söëng nhûäng chiïëc laá khaác non hún, khoeã hún, laâ con öng vaâ nhûäng àûáa nhû noá. Öng biïët thïë. Öng biïët caã viïåc öng àang lùång leä hy sinh têët caã vò con, cuäng nhû chiïëc laá vaâng lùång leä lòa caânh, nhûúâng chöî cho nhûäng chöìi non múái nhuá. Àoá laâ quy luêåt. Àoá cuäng laâ àiïìu cêìn thiïët, nhûng phaãi chùng vò thïë maâ öng khöng coá quyïìn àoâi hoãi ngûúâi khaác biïët àïën sûå hy sinh cuãa öng? Phaãi chùng bêy giúâ, sau bao nhiïu nùm giûä kñn àiïìu êëy trong loâng, - vò con öng, vò cuöåc söëng thanh thaãn cuãa noá, - öng vêîn chûa coá quyïìn noái hïët sûå thêåt àïí noá, möåt thanh niïn khoeã maånh, san seã búát gaánh nùång maâ luác naây cú thïí giaâ nua, rïåu raä cuãa öng àaä bùæt àêìu khöng kham nöíi? Khöng! Nhêët àõnh öng phaãi noái!

*

Thùçng Bùæc chó trúã vïì khi con gaâ tröëng nhaâ bïn ruåt reâ cêët tiïëng gaáy àêìu tiïn.

- êëy chïët, böë vêîn chûa nguã aâ? - Noá hoãi. - Böë thûác laâm gò khuya thïë?

- Böë àúåi con, - öng Phaát àaáp. Vaâ àïí khoãi do dûå thïm, öng quyïët àõnh ài thùèng vaâo cêu chuyïån. Cöë giûä bònh tônh, öng kheä bùæt àêìu bùçng caái cêu maâ öng nghô rêët kyä trûúác àoá: - Bùæc naây, böë coá chuyïån muöën noái vúái con. Böë...


- Böë chúâ con tñ nheá,- thùçng Bùæc noái röìi chaåy vöåi ra bïí nûúác. ÚÃ àoá, noá vûâa öìn ô khoaát nûúác lïn mùåt, vûâa êìm ûâ haát möåt baâi haát ngöå nghônh naâo àoá. Roä raâng laâ noá àang vui. Vui vò cuöåc gùåp gúä cuâng baån beâ maâ noá vûâa dûå. Vò caã nhûäng gò àang chúâ noá phña trûúác.

Àûáng trong nhaâ, öng Phaát hònh dung roä tûâng bùæp cú trïn cú thïí àïí trêìn khoeã maånh cuãa noá. Bêët giaác, nghô àïën mònh, öng laåi thêëy buöìn. Vaâ lêìn nûäa, têët caã quaá khûá laåi hiïån lïn trûúác mùæt öng, raânh roåt vaâ àïìu àùån tûâ àêìu nhû cuöën phim chiïëu hïët bêy giúâ àûúåc cho lïn maáy quay laåi. Nhûäng lúâi öng chuêín bõ sùén àõnh noái böîng biïën àêu mêët. Caái yá nghô rùçng öng laâ möåt ngûúâi giaã döëi, möåt thùçng giïët ngûúâi, laåi trúã laåi giaây voâ öng. yá nghô êëy laâm öng àau khöí suöët mêëy mûúi nùm nay, duâ thûåc ra, trong thêm têm öng tûå thêëy öng hoaân toaân khöng coá löîi. Khöng coá löîi, têët nhiïn, nhûng duâ sao... öng nghô, duâ sao... Caái mïåt tûâ àêu böîng laåi êåp àïën. Àöi vai gêìy cuãa öng nhö cao, lûng coâng xuöëng, ngûúâi nhû beá hùèn laåi, àöi chên run run, àïën nöîi öng súå ngaä thêåt sûå, liïìn vöåi vaä ngöìi xuöëng chiïëc ghïë àêíu bïn caånh.

Ngoaâi sên, thùçng Bùæc vêîn khoaát nûúác rûãa raáy öìn ô, vêîn êìm ûâ haát tiïëp baâi haát ngöå nghônh cuãa noá. Vaâ lêìn nûäa öng Phaát laåi hònh dung roä tûâng bùæp thõt trïn cú thïí àïí trêìn khoeã maånh cuãa con trai. Öng nhùæm mùæt, thêëy caái cú thïí to khoeã êëy trúã nïn to dêìn, to dêìn, coân hònh ngûúâi meáo moá, xöåc xïåch cuãa öng thò ngaây möåt beá ài, cuöëi cuâng chó coân laåi möåt chêëm nhoã röìi mêët hùèn. Röìi öng laåi tûúãng tûúång thêëy khi öng àaä truát àûúåc gaánh nùång quaá khûá cuãa öng sang ngûúâi noá thò ngûúåc laåi, cú thïí khoeã maånh kia cuãa con öng seä thöi teá nûúác öìn ô, thöi êìm ûâ haát nhûäng baâi haát ngöå nghônh, maâ seä bùæt àêìu xuêët hiïån nhûäng nïëp nhùn, bùæt àêìu teo laåi, beá dêìn, beá dêìn cho àïën luác thaânh chñnh baãn thên öng höm nay, hay thêåm chñ coân töìi tïå hún. Coân öng thò lúán thïm, lúán thïm maäi vaâ thaânh möåt laäo giaâ beáo nêîn, to xïå... àïën nöîi khöng coân mùåc vûâa möåt chiïëc aáo naâo. Caái caãm giaác khoá chõu vò sûå chêåt chöåi êëy àaä àûa öng Phaát trúã laåi vúái hiïån taåi. Ngaây mai con öng lïn àûúâng, seä bûúác vaâo àúâi, bùæt àêìu cuöåc söëng tûå lêåp haånh phuác vaâ gian khoá cuãa mònh. Öng coá gò


àïí cho con vaâo caái ngaây troång àaåi naây cuãa noá? Öng coá thïí laâm àûúåc gò àïí giuáp noá? yá àõnh noái hïët sûå thêåt cuãa öng thò sao? Vaâ duâ khöng muöën, trûúác mùæt öng Phaát laåi hiïån lïn caái hònh aãnh maâ öng vûâa tûúãng tûúång ra. Öng xêëu höí, múã to mùæt röìi lùæc maånh àêìu, cöë xua noá ài nhû xua möåt con ruöìi dai dùèng baám vaâo öng.

Thùçng Bùæc àaä quay laåi tûâ luác naâo, hònh nhû quïn viïåc böë vûâa àõnh noái àiïìu gò àoá, noá vui veã baão öng:

- Höm nay êëy maâ, böë aå, chuáng con liïn hoan vúái nhau vui lùæm. Àïën nhû con maâ cuäng haát mêëy baâi cú àêëy, böë xem coá ngöå khöng? Thùçng Quên, con baác Vi trûúãng ga cuäng phaãi haát. Noá truáng tuyïín böå àöåi, ngaây mai ài. Tiïëc laâ khöng cuâng àûúâng. Coân caái Liïn, Liïn luân êëy, àaä nhêån àûúåc giêëy baáo trung cêëp thuá y röìi, nhûng coân nhûäng möåt thaáng nûäa múái têåp trung. Chuáng con göåp laåi, liïn hoan möåt lêìn têët. Quêëy lùæm...

Thêëy böë ngöìi im khöng coá phaãn ûáng gò, thùçng Bùæc böîng dûâng laåi. Noá nghô ngúåi möåt phuát röìi haå gioång noái:

- Thöi böë ài nghó ài, mai coân dêåy súám ài laâm. Con thêëy daåo naây böë coá veã mïåt moãi, giaâ ài tröng thêëy.

Öng Phaát vêîn ngöìi im. “ÛÂ, maâ coá leä mònh giaâ vaâ yïëu thêåt röìi. Àïën phaãi vïì hûu mêët...”

Thùçng Bùæc vêîn kiïn nhêîn àûáng yïn trûúác mùåt öng.

- Hònh nhû luác naäy böë coá àiïìu gò àõnh noái vúái con?...

“Böë coá àiïìu gò àõnh noái vúái con aâ?”. Öng Phaát àûa àöi mùæt mïåt moãi nhòn con trai. “Coá chûá! Böë coá nhiïìu, rêët nhiïìu àiïìu muöën noái vúái con. Böë muöën noái rùçng con, chûâng êëy nùm úã vúái böë, lúán lïn bïn böë, con khöng hïì biïët, vaâ hònh nhû cuäng chùèng toã ra muöën biïët, rùçng vò con, böë àaä phaãi àau khöí thïë naâo. Con chó söëng vúái hiïån taåi vaâ tûúng lai, maâ böë chó laâ quaá khûá, nïn böë àûáng yïn, laâm caái höë hûáng moåi sûå nùång nïì cuãa cuöåc söëng. Ngaây mai con ài, vö tû vaâ sung sûúáng, con seä bay nhû con chim, vaâ con quïn rùçng con àaä àïí laåi phña sau cho böë möåt gaánh nùång khöng nhoã. Cuäng thïë bao nùm nay, laâm ngûúâi beã ghi úã caái ga xeáp beá nhoã naây, chûa möåt


ngûúâi naâo trïn nhûäng àoaân taâu vuân vuåt lao qua àïí yá àïën böë, möåt con ngûúâi beá nhoã, öëm yïëu àang àûáng giú cúâ hiïåu an toaân cho àoaân taâu ài qua. Vêng, böë beá nhoã, öëm yïëu, böë suöët àúâi àûáng yïn möåt chöî, nhûng thûã hoãi thiïëu böë, àoaân taâu coá daám aâo aåt lao qua nhû thïë khöng? Thiïëu böë, con coá àûúåc söëng nhû con àang söëng höm nay vaâ seä söëng ngaây mai khöng? Böë khöng traách, nhûng quaã con àaä khöng nghô túái àiïìu àoá, nhûäng ngûúâi ài taâu cuäng khöng möåt lêìn nghô túái àiïìu àoá?...” Öng Phaát nghô nhû thïë, muöën noái nhû thïë. Mùåt öng meáo xïåch hùèn ài, àöi möi mêëp maáy nhû khöng thaânh tiïëng. Dûúái aánh trùng múâ chiïëu qua cûãa söí, hai gioåt nûúác mùæt lúán àang lùn trïn maá öng ngaã thaânh maâu trùæng àuåc.

- Kòa böë, coá chuyïån gò thïë böë? - Anh con lo lùæng hoãi.

Öng Phaát khöng àaáp, thúâ thêîn nhòn vaâo möåt àiïím naâo àoá trûúác mùåt. Maäi möåt luác sau, öng múái lïn tiïëng:

- Khöng, khuya röìi, con vaâo nguã ài, - öng huáng hùæng ho röìi kheä noái tiïëp: - Böë chó muöën dùån con mai ài, cöë gùæng hoåc têåp, àûâng bêån têm lo nghô gò vïì böë...

Vaâ nhû àïí chêëm dûát cêu chuyïån, öng Phaát àûáng dêåy, doâ dêîm bûúác vïì phña cûãa söí.

Möåt àoaân taâu khöng hiïíu laâ taâu gò, laåi rêìm rêåp ài qua khu ga yïn tônh. Öng Phaát àûáng nhòn theo vaâ nghô túái viïåc ngaây mai, trïn sên ga beá nhoã naây, öng seä àûáng cêìm cúâ ra hiïåu an toaân cho möåt àoaân taâu khaác, trong àoá coá con öng, cuäng seä lao ài, khoeã maånh vaâ vûäng tin nhû thïë.

Haâ Nöåi, 1983


ÀÏM THAÁNG

Hai ngûúâi giaâ ngöìi noái chuyïån vúái nhau, khe kheä vaâ thong thaã nhû nhûäng ngûúâi giaâ vêîn thûúâng noái chuyïån vúái nhau.

Àïm thaáng chaåp trúâi töëi vaâ laånh. Gioá thöíi nheå tûâng àúåt ngùæn laâm caánh cûãa göî khöng caâi then chöëc chöëc laåi àêåp vaâo khung caåch caåch ... Coá tiïëng chuöåt àuöíi nhau chñt chñt àêu àoá sau chiïëc cöëi xay cuä, nhûng con meâo vaâng tûâ lêu àaä nùçm khoanh troân bïn àöëng tro êëm ngay saát ngoån lûãa, vêîn lûúâi biïëng khöng chõu dêåy àuöíi bùæt, maâ chó kheä ngêíng àêìu, àûa mùæt nhòn möåt caách tiïëc reã röìi laåi uïí oaãi nùçm xuöëng nhû cuä. Trïn bïëp, nöìi caám lúåi söi oâng oåc, coá leä àaä dûâ chñn, nhûng thónh thoaãng ngûúâi naây hoùåc ngûúâi kia laåi lú àang cho vaâo bïëp möåt khuác cuãi göåc naâo àoá.

Nhûäng súåi khoái maãnh böëc lïn, ngoùçn ngoeâo, chêåm chaåp. Chöëc chöëc möåt vaâi taân lûãa rúi lïn aáo hoå, àïí laåi nhûäng chêëm trùæng nheå vaâ xöëp.

Baâ laâ möåt phuå nûä nöng thön bònh thûúâng, traåc baãy mûúi tuöíi, chiïëc khùn àen cuä buöåc truâm lïn àêìu, che möåt phêìn lúán khuön mùåt thanh tuá vaâ thû thaãn. Möåt tay baâ luön cêìm chiïëc que cúâi dñ dñ xuöëng àêët. Coân tay kia baâ àùåt lïn àêìu göëi, hêìu nhû bêët àöång. Tröng baâ coá veã lú àïînh nhû àang suy nghô möåt chuyïån gò xa xöi àêu àoá, nhûng thûåc ra baâ àang rêët chuá yá lùæng nghe ngûúâi ngöìi àöëi diïån.

Ngûúâi ngöìi àöëi diïån laâ öng, öng múái tûâ Phaáp vïì. Öng laâ Viïåt Kiïìu vïì thùm quï lêìn àêìu sau hún nùm mûúi nùm xa caách. Höm


nay öng truöåt chuyïën taâu nhanh hai giúâ chiïìu röìi möåt mònh ài böå tûâ ga vïì nhaâ, tûác laâ suöët gêìn mûúâi hai cêy söë. Têët nhiïn caãnh vêåt, laâng xoám àûúâng xaá bêy giúâ khaác xûa, hoaân toaân khöng thïí nhêån ra, êëy thïë maâ tûå öng vêîn tòm àûúåc àûúâng vïì laâng - coá leä do nhúâ möåt sûå caãm nhêån àùåc biïåt naâo àêëy maâ chó nhûäng ngûúâi giaâ nhû öng múái coá. ÚÃ laâng, öng chùèng coân ai thên thñch ngoaâi möåt ngûúâi chaáu goåi öng laâ cêåu. Chuyïån troâ, thùm hoãi möåt luác vúái gia àònh öng chaáu vaâ nhûäng ngûúâi laáng giïìng nghe tin keáo àïën, vûâa ùn töëi xong, öng àaä sang àêy thùm baâ.

Hai ngûúâi ngöìi àöëi diïån nhau bïn bïëp lûãa sùæp buåi. Hoå noái chuyïån nhoã nheå vaâ thong thaã. Cêu chuyïån thûúâng bõ ngùæt quaäng búãi nhûäng luác im lùång keáo daâi. Thoaåt nhòn, coá thïí tûúãng hoå laâ haâng xoám laáng giïìng haâng ngaây vêîn gùåp nhau, vûâa ngöìi sûúãi vûâa trao àöíi vu vú àöi cêu cho àúä buöìn nguã. Chñnh hoå, caã öng lêîn baâ, cuäng phaãi thêìm ngaåc nhiïn vò sûå bònh tônh êëy cuãa mònh, ñt ra laâ bïì ngoaâi. Caã hai àïìu chúâ àúåi cuöåc gùåp naây tûâ rêët lêu, àïën nöîi thêåm chñ àaä mêët hy voång vaâ àaä gêìn nhû thöi khöng chúâ àúåi nûäa.

Möåt cún gioá chúåt thöíi maånh vaâo caánh cûãa. Ngöìi trong nhaâ coá thïí nghe roä tiïëng laá khö laåo xaåo trïn sên gaåch.

- Con àêu? - öng chúåt hoãi, ngûúác àöi mùæt cêån nùång hêëp haáy sau cùåp kñnh daây nhòn baâ, gioång khöng thay àöíi. Chó nhûäng ngoán tay run run lêìn núái loãng chiïëc caâ vaåt sêîm maâu trïn cöí laâ noái lïn öng àang xuác àöång vaâ höìi höåp.

Baâ ngöìi im khöng àaáp, àúâ àêîn nhòn möåt cuåc than àoã rûåc, nûát neã thaânh nhûäng ö vuöng nhoã trong bïëp. Öng vêîn kiïn nhêîn chúâ àúåi . Möåt luác sau, súå baâ khöng nghe roä, öng kheä nhùæc laåi möåt lêìn nûäa:

- Con cuãa chuáng mònh àêu, baâ? Àûáa con ngaây xûa êëy ?

*

Caái ngaây xûa êëy, tûác laâ caách àêy hún nùm mûúi nùm, baâ laâ möåt cö gaái xinh àeåp nöíi tiïëng khùæp vuâng. Coân öng laâ chaâng trai


con nhaâ bïn, cuäng nöíi tiïëng khöng keám - vò khoeã maånh vaâ vò taáo túån. Hai ngûúâi cuâng nhau lúán lïn vaâ yïu nhau, möåt tònh yïu tûå nhiïn, giaãn dõ trong khuön khöí nöng thön phong kiïën vaâ laåc hêåu thúâi àoá. Gia àònh nhaâ öng vaâ nhaâ baâ àêìu ngheâo, xûa nay vêîn chúi thên vúái nhau, nïn noái chung khöng phaãn àöëi cuöåc tònh duyïn naây. Nhûäng tûúãng moåi chuyïån àêu seä vaâo àêëy, ai ngúâ bêët chúåt tai hoaå àöí xuöëng àêìu àöi baån treã. Söë laâ trong laâng coá laäo chaánh töíng thêëy baâ xinh àeåp, liïìn naãy ra yá àõnh lêëy baâ laâm vúå ba. Ngaây êëy chaánh töíng quyïìn to lùæm, muöën laâm gò vúái ai, ngûúâi êëy phaãi chõu. Khöng hiïíu tûâ àêu hùæn moi ra möåt moán núå hai trùm àöìng baåc, bùæt böë baâ traã ngay, nïëu khöng phaãi gaã con gaái cho hùæn àïí trûâ núå. Möåt thuã àoaån khöng lêëy gò laâm múái vaâ tinh vi, nhûng bao giúâ cuäng mang laåi kïët quaã mong muöën. Vaâ thïë laâ àaám cûúái àûúåc dûå àõnh giûäa hai ngûúâi laâ khöng thaânh. Khöng coân caách naâo khaác, baâ àaânh phaãi lau nûúác mùæt nghe böë vïì laâm leä, hay àuáng hún, laâm ngûúâi hêìu trong nhaâ öng chaánh. Coân ngûúâi yïu cuãa baâ, khöng noái cuäng biïët, àaä àau khöí vaâ tûác giêån nhû thïë naâo.

Öng ruã baâ cuâng boã tröën thêåt xa, nhûng baâ khöng daám vò súå liïn luyå àïën gia àònh. Öng àaä cêìm dao àõnh àïën nhaâ laäo chaánh töíng vaâ àêm chïët hùæn, röìi sau muöën ra sao thò ra. May thay, baâ biïët vaâ kõp ngùn laåi. Cuöëi cuâng, sau khi àaä thoaã thuêån vúái laäo chaánh töíng, öng quyïët àõnh boã nhaâ lïn tónh kiïëm tiïìn mang vïì chuöåc laåi ngûúâi yïu. Höm öng ài, cuäng vaâo möåt àïm muâa àöng gioá vaâ reát thïë naây, baâ àaä theo öng túái têån ra xe lûãa, vaâ úã àoá, vûâa khoác, baâ vûâa noái vúái öng rùçng baâ àaä coá thai, rùçng baâ seä chúâ öng vïì, chúâ maäi.... Öng öm chùåt baâ vaâo loâng. Hai ngûúâi cûá thïë àûáng lùång höìi lêu, röìi bêët chúåt öng buöng baâ ra vaâ nhaãy lïn möåt àoaân taâu luác êëy bêët ngúâ àang chaåy qua, vúái niïìm tin hêìu nhû chùæc chùæn rùçng chó ñt thaáng sau öng seä quay vïì vúái àuã söë tiïìn cêìn thiïët.

AÁc thay, söë phêån àaä khöng chiïìu öng. Cuöëi cuâng thò öng cuäng trúã laåi àûúåc quï hûúng, coá àiïìu khöng phaãi sau ñt thaáng nhû öng muöën, maâ sau nùm mûúi nùm. Àûáa con öng hoãi baâ luác naäy laâ àûáa con baâ cho öng biïët àïm êëy... Thêëy baâ ngöìi im khöng noái gò, öng àöíi àïì taâi, vúái hy voång chöëc nûäa bùæt chuyïån, baâ seä cho öng biïët àiïìu öng quan têm nhêët.


- Noái chung, baâ söëng thïë naâo?

- Caãm ún öng, khöng àïën nöîi, - baâ àaáp, vêîn khöng ngûúác lïn. Röìi ngûâng möåt chöëc, baâ noái tiïëp: - Cuäng nhû moåi ngûúâi trong laâng thöi.

Vò múái vïì vaâ hêìu nhû chûa troâ chuyïån nhiïìu vúái ai nïn öng khöng biïët gò vïì àúâi riïng cuãa baâ, nïëu khöng kïí àiïìu duy nhêët öng biïët àûúåc - qua ngûúâi chaáu - laâ xûa nay baâ vêîn söëng möåt mònh, luác àêìu vúái con trai, röìi con lúán ài böå àöåi, lêëy vúå, sinh con àeã caái àêu àoá têån Möåc Chêu, bêy giúâ thónh thoaãng mêëy nùm möåt lêìn vúå chöìng múái vïì Nghïå An thùm baâ. Àoá coá phaãi laâ con öng khöng? Hay con cuãa laäo chaánh töíng, nïëu hùæn kõp àïí laåi cho baâ möåt àûáa con? Àiïìu êëy àaä laâm öng bùn khoùn suöët buöíi chiïìu höm nay. Coân vïì öng, cuäng qua ngûúâi chaáu, àïën haâng xoám vaâ cuöëi cuâng àïën baâ, baâ biïët àûúåc rùçng öng coá vúå vaâ hai con. Vúå öng ngûúâi Phaáp, caã gia àònh àïìu úã bïn êëy, úã ngay thuã àö Pari. Baâ coân nghe ngûúâi ta àöìn laâ bêy giúâ öng rêët giaâu, coá xe húi vaâ nhaâ lêìu riïng, nay mai seä coá caã möåt chuyïën ö tö chúã quaâ cuãa öng vïì chia àïìu khùæp laâng. Nghe têët caã nhûäng àiïìu êëy, baâ chó im khöng noái gò. Maâ röìi trûúác viïåc öng trúã vïì àöåt ngöåt nhû vêåy, baâ cuäng chùèng biïët tònh caãm cuãa baâ ra sao nûäa. Vui hay buöìn? Hay dûãng dûng?

Coá leä dûãng dûng thò àuáng hún. Tònh caãm cuãa baâ nhû bïëp loâ baâ àang ngöìi bïn höm nay, cuäng tûâng möåt thúâi buâng chaáy, thêåt raåo rûåc, thêåt maänh liïåt, nhûng bêy giúâ chó coân laåi möåt àaám tro êm ó noáng àïí khöng luác naâo coân chaáy àoã trúã laåi.

- Taåi sao baâ khöng lêëy chöìng? - öng hoãi. - Khöng leä suöët chûâng êëy nùm vaâ vêîn chúâ töi?

- Khöng, - baâ thaãn nhiïn àaáp. - Töi khöng lêëy chöìng, nhûng khöng phaãi vò chúâ öng.

Gioång baâ vêîn àïìu àïìu khöng thay àöíi, tuy vêåy, nïëu thêåt chuá yá lùæng nghe vaâ luác êëy nïëu trong nhaâ coá àeân saáng, öng coá thïí nhêån thêëy qua gioång noái vaâ neát mùåt baâ möåt àiïìu gò àoá. Nhûng vò giaâ, mùæt laåi keám vaâ trong nhaâ múâ töëi nïn öng àaä khöng nhêån thêëy àiïìu êëy.


Öng boã nhaâ ra ài àuáng àûúåc chñn thaáng thò caách maång nöí ra. Laäo chaánh töíng böîng mùæc bïånh röìi chïët. Baâ öm con vïì nhaâ böë meå vaâ bùæt àêìu hïët ngaây naây àïën ngaây khaác mong chúâ öng trúã laåi. Bêëy giúâ thúâi thïë àaä thay àöíi, khöng cêìn hai trùm àöìng kia hoå cuäng coá thïí lêëy nhau. Chó cêìn öng trúã laåi. Baâ chúâ vaâ tin laâ öng seä trúã laåi, nhûng möåt thaáng, hai thaáng röìi nùm thaáng tröi qua maâ vêîn khöng thêëy öng àêu. Baâ nhúâ hïët ngûúâi naây, ngûúâi noå tòm giuáp, nhûng moåi cöë gùæng cuãa baâ àïìu vö ñch. Möåt lêìn khöng neán àûúåc, baâ àaä böìng con ra ga, àõnh lïn tónh hay thêåm chñ ài caã Haâ Nöåi àïí tòm chöìng, nhûng ngûúâi nhaâ biïët, chaåy theo bùæt baâ quay laåi. Baâ àaä chúâ nhû thïë rêët lêu, vûâa thûúng, vûâa oaán traách öng, hoaân toaân khöng biïët rùçng öng, sau khi àaä hïët caái thúâi haån mêëy thaáng tûå öng àùåt ra kia maâ vêîn khöng daânh duåm àûúåc àöìng naâo, cuöëi cuâng thêët voång, öng tröën lïn möåt taâu buön sang Phaáp, àõnh thûã söë phêån möåt lêìn nûäa bïn àoá.

- Coân öng, öng söëng thïë naâo? - baâ hoãi, tûác laâ yá baâ muöën hoãi suöët nùm mûúi nùm qua öng àaä söëng thïë naâo.

- Cuäng bònh thûúâng nhû ngûúâi khaác. Nghôa laâ khoá khùn, rêët khoá khùn ... Baâ tha löîi cho töi laâ suöët tûâ bêëy àïën nay töi àaä khöng kiïëm àuã tiïìn àïí vïì chuöåc baâ...

Quaã àuáng cuöåc àúâi cuãa öng khöng dïî thêåt. ÚÃ Phaáp, mêîu quöëc, kiïëm tiïìn cuäng khoá nhû úã An Nam thuöåc àõa. Öng àaä tûâng thêët nghiïåp haâng nùm, tûâng suyát chïët àoái, tûâng laâm àuã nghïì vaâ thûã tòm vêån may khùæp núi. Kïí ra thónh thoaãng söë phêån nghiïm khùæc cuäng kheä móm cûúâi vúái öng, nhûng aác thay, khöng bao giúâ àïën mûác cho pheáp öng kiïëm àuã tiïìn mua veá taâu biïín trúã laåi quï hûúng. ÚÃ tuöíi gêìn nùm mûúi, hoaân toaân mêët hïët hy voång, öng lêëy vúå, lêëy möåt phuå nûä Phaáp cuäng ngheâo vaâ gùåp nhiïìu bêët haånh nhû öng...

- Sao öng khöng cho baác gaái vaâ caác chaáu vïì thùm quï luön thïí?

- Töi vïì lêìn naây cuâng möåt àoaân Viïåt Kiïìu yïu nûúác. Höåi chi phñ. Vaã laåi... Vaã laåi...- öng ngêåp ngûâng, kheä móm cûúâi nhû ngûúâi coá löîi. - Vïì möåt luác mêëy ngûúâi, tûå lo, töi khöng àuã tiïìn...


Baâ àõnh hoãi "Sao nghe noái öng giaâu lùæm?" nhûng nghô thïë naâo laåi thöi. Hai ngûúâi im lùång. Möåt luác sau, thêëy baâ coá veã bùæt chuyïån hún, öng quay laåi cêu hoãi laâm öng bùn khoùn tûâ àêìu. Öng noái:

- Töi nghe noái baâ coá möåt ngûúâi con trai.

- Vêng.

- Con cuãa töi?

- Khöng.

Öng huáng hùæng ho, nhûäng ngoán tay run rêíy laåi àûa lïn núái chiïëc caâ vaåt trïn cöí.

- Töi khöng hiïíu... Nhûng..... nhûng noá coá phaãi laâ àûáa con baâ noái vúái töi caái àïm höm êëy khöng?

- Àuáng thïë, - baâ àaáp, vêîn khöng thay àöíi gioång, khöng thay àöíi caã neát mùåt lêîn thïë ngöìi. Röìi baâ noái tiïëp, àoaán laâ öng ngaåc nhiïn khöng hiïíu: - Vêng, àuáng laâ nhúâ öng múái coá noá, nhûng thïë chûa àuã àïí thaânh con öng. Àïí laâm böë, phaãi cêìn nhiïìu hún, nhiïìu hún nhiïìu...

Baâ im lùång, nhòn àùm àùm vaâo àöëng than höìng trong bïëp. Sau caái voã bònh tônh bïì ngoaâi, tûâ lêu trong loâng, baâ àang khoác, baâ khoác cho caã chûâng êëy nùm àau khöí. Baâ traách öng - traách lùæm chûá! - vò öng àaä bùæt baâ phaãi chúâ àúåi lêu nhû thïë, bùæt baâ phaãi vêët vaã nhû thïë. Cuäng vò öng maâ baâ phaãi cö àún suöët àúâi. Têët caã nhûäng àiïìu êëy quaá sûác möåt ngûúâi chõu àûång, caã khi ngûúâi êëy laâ phuå nûä. Vaâ cuäng quaá sûác chõu àûång cuãa baâ caã caái àiïìu sau nùm mûúi nùm baâ moân moãi chúâ öng, cuöëi cuâng öng vïì, möåt vúå vaâ hai con, öng hoãi: "Khöng leä suöët chûâng êëy nùm baâ vêîn chúâ töi aâ? " Vaâ tñnh tûå aái ûúng bûúáng cuãa ngûúâi phuå nûä bõ boã rúi àaä bùæt baâ noái traái loâng mònh.

Thûåc ra baâ vêîn biïët öng khöng coá löîi. Öng cuäng chùèng haånh phuác hún baâ, quaã vêåy, nhûng duâ sao, duâ sao...

... Baâ chúâ öng suöët caã chñn nùm khaáng chiïën. Ngaây naâo baâ cuäng chúâ, vaâ ngaây naâo baâ cuäng tin laâ höm nay coá thïí öng seä vïì.


Nhûng öng àaä khöng vïì. Röìi hoaâ bònh, röìi hoaâ bònh àûúåc möåt nùm öng cuäng khöng vïì nöët. Àïën luác naây thò baâ nghô coá leä öng àaä chïët , vaâ baâ thöi khöng chúâ àúåi nûäa, tuy trong loâng baâ vêîn nghô coá thïí möåt ngaây naâo àoá bêët chúåt öng seä xuêët hiïån. Öng laâ ngûúâi taáo baåo, bûúáng bónh maâ. Vúái öng, àiïìu gò cuäng coá thïí xaãy ra. Tûâ bêëy àïën nay baâ úã vêåy nuöi con, vò quaá àau buöìn, quaá mïåt moãi àïí bûúác thïm bûúác nûäa. Nùm thaáng tiïëp nhau tröi qua, röìi dêìn dêìn trong laâng hêìu nhû chùèng coân ai nhúá túái cêu chuyïån tònh yïu trùæc trúã giûäa öng vaâ baâ...

Öng hoãi:

- Khi túái Phaáp, tûác laâ caách àêy... - öng dûâng laåi àïí nhêím tñnh, - nùm mûúi möët nùm möåt thaáng, töi coá gûãi cho baâ möåt bûác thû, baâ nhêån àûúåc khöng?

- Khöng, - baâ àaáp.

- Vaâ nùm nùm tû, sau chiïën tranh thùæng Àiïån Biïn, möåt thû nûäa? - gioång öng nhoã nheå vaâ tûå nhiïn, nhû möåt ngûúâi naâo àêëy vûâa ngaáp vûâa hoãi baån: "Thaáng trûúác mònh gûãi thû cho cêåu, cêåu khöng nhêån àûúåc aâ?".

Baâ laåi lùæc àêìu, röìi lêìn àêìu tiïn baâ nhòn thùèng vaâo mùæt öng, hoãi:

- Vaâ sau àoá thò thöi? Chó hai thû? Trong suöët nùm mûúi nùm?

- Vêng, - öng àaáp, vúâ cuái xuöëng thöíi lûãa àïí traánh cùåp mùæt cuãa baâ. - Vò töi hoaân toaân bêët lûåc trûúác hoaân caãnh cuãa mònh. Vò töi súå laâm aãnh hûúãng àïën haånh phuác cuãa baâ, têët nhiïn nïëu baâ coá haånh phuác... Baâ .... baâ haäy tha thûá cho töi, - gioång öng run run. - Töi khöng coân laâ möåt thùçng àaân öng nûäa, töi àaä khöng kiïëm àuã tiïìn àïí vïì chuöåc baâ... Vêng, suöët chûâng êëy nùm...

Hai gioåt nûúác mùæt lúán, maâu àuåc tûâ tûâ lùn trïn maá öng cho àïën luác gùåp mùæt kñnh, toaã ra hai bïn. Öng cûá mùåc nûúác mùæt tûå do traâo ra maâ khöng caãm thêëy xêëu höí. Baâ böîng caãm thêëy thûúng haåi öng, thûúng haåi caã chñnh baâ nûäa. Àöi mùæt cay cay, baâ laái cêu chuyïån sang hûúáng khaác:


- Thïë tuöíi giaâ cuãa öng, öng àõnh thïë naâo?

Öng khöng àaáp ngay, thong thaã lêëy chiïëc khùn muâi xoa luåa tûâ trong tuái ra, vaâ cuäng thong thaã nhû thïë, öng chêëm chêëm khùn lïn hai mùæt, lïn mùåt, röìi noái.

- Cuäng àaânh sao chõu vêåy chûá biïët laâm gò hún? Baâ xem luác trai treã, coân khoeã, coân cêìn cho baâ, cho laâng xoám thò töi laåi lang thang núi quï ngûúâi. Bêy giúâ thïë naây, khöng leä töi coân daám dêîn böå xûúng giaâ vïì quï, àïí röìi mai möët chiïëm thïm möåt thûúác àêët laâm möå, uöëng thïm möåt ñt nûúác, ùn thïm möåt ñt cúm gaåo, caái maâ thiïëu töi, úã àêy vöën cuäng chùèng lêëy gò laâm thûâa...

Im lùång.

- Öng thêëy quï hûúng bêy giúâ thïë naâo? - baâ hoãi.

- ÖÌ khaác lùæm, múái lùæm. Töi mûâng lùæm. - Öng àaáp ngay. - Chùèng coân tñ gò giöëng trûúác, trûâ cêy àa àêìu bïën. Cêy àa chûá khöng phaãi doâng söng. Doâng söng bêy giúâ bõ nùæn thùèng, röång ra vaâ xêëu ài... êëy thïë maâ khöng hoãi ai, töi cuäng tûå tòm àûúåc vïì laâng àêëy. Vaâ nïëu ngöi nhaâ cuä cuãa böë meå töi coân, coá leä töi cuäng tòm ra àûúåc...

Gioång öng coá veã vui hún, khöng phaãi khöng pha àöi chuát tûå haâo.

Laåi im lùång.

Cûá thïë, hoå noái chuyïån vúái nhau, nhoã nheå vaâ rúâi raåc. Tuy nhiïn, àoá chûa phaãi nhûäng gò öng muöën noái, cuäng khöng phaãi nhûäng gò baâ quan têm muöën biïët. Caã hai àïìu hiïíu rùçng giûäa hoå àang coá chuyïån khaác lúán hún, quan troång hún. Nhûng khöng hiïíu sao - luác ngûúâi naây, luác ngûúâi kia, coá luác caã hai , hoå nhû súå khöng muöën noái túái àiïìu àoá, duâ biïët trûúác thïë naâo cuäng phaãi noái.

Ngoaâi trúâi, hònh nhû mûa lêët phêët rúi, gioá vêîn thöíi tûâng àúåt ngùæn, êím vaâ buöët nhû trûúác. Nöìi caám lúån àaä àûúåc nhùæc xuöëng àêët saát con meâo àang nùçm khoanh troân, hai mùæt lim dim.

ÚÃ nhaâ ngoaâi, chiïëc àöìng höì treo tûúâng cuä kyä baâ àûúåc chia rûâ höìi caãi caách ruöång àêët, thong thaã goä mûúâi hai tiïëng.


- Mûúâi möåt giúâ, - baâ noái, sau möåt luác daâi hai ngûúâi im lùång. - Àöìng höì nhaâ töi bao giúâ cuäng goä thûâa möåt tiïëng.

Öng àûáng dêåy, huáng hùæng ho nhû ngûúâi coá löîi. Baâ vêîn ngöìi yïn, cuäng khöng ngûúác nhòn lïn.

- Baâ khöng bao giúâ noái gò vúái con vïì töi aâ? - Cuöëi cuâng öng hoãi.

- Khöng.

- Bêy giúâ noá coá nhêån töi laâ böë khöng? - öng laåi hoãi, caâng ruåt reâ hún trûúác. - AÂ maâ luác naäy baâ àaä noái...

Im lùång.

Trûúác mùæt baâ laåi hiïån lïn caãnh baâ öm con àõnh lïn tónh tòm chöìng, caãnh nhûäng nùm thaáng cö àún, lam luä, nhûäng àïm daâi khoác thêìm, uáp mùåt xuöëng göëi.

- Töi khöng biïët, nhûng coá leä laâ khöng.... - baâ noái.

Öng àûáng yïn, ngûúâi co laåi, àêìu húi cuái xuöëng nhû möåt cêåu hoåc troâ khöng thuöåc baâi àûáng chúâ cö giaáo cho àiïím yïëu.

- Töi muöën nhúâ baâ möåt àiïìu.... Töi xin baâ...- öng lùæp bùæp noái. - Töi khöng thïí.... Baâ cho pheáp töi àûúåc gùåp con, duâ chó möåt lêìn, duâ phaãi giêëu töi laâ ai... Töi khöng thïí vïì àïën àêy maâ khöng gùåp noá ... Àûúåc khöng... baâ? - Tay öng run run, húi chòa ra phña trûúác vaâ kheä chaåm vaâo maái toác buöåc khùn cuãa baâ.

Caãm thêëy khaách àûáng maâ mònh thò cûá ngöìi maäi, khöng tiïån, baâ àûáng dêåy.

- Caái àoá tuyâ öng, - baâ noái. - Nïëu öng muöën, töi seä cho öng àõa chó. Coá thïí con seä tha thûá cho öng cuäng nïn.

Thay cho lúâi caãm ún, öng àùåt möåt baân tay gêìy khö lïn vai baâ. Baâ vêîn àûáng yïn, nhûng thûåc ra baâ caãm thêëy nhû laão àaão, sùæp ngaä khi baân tay khö gêìy êëy cuãa öng chaåm vaâo ngûúâi baâ.

- Nhûng cuöëi cuâng, sau têët caã nhûäng gò àaä xaãy ra, baâ coá tha thûá cho töi khöng? - öng kheä hoãi, kheä àïën mûác caác tûâ dñnh vaâo nhau khöng thaânh tiïëng.


Baâ khöng traã lúâi. Maâ baâ cuäng chùèng biïët traã lúâi thïë naâo. Trong baâ luác naây nhiïìu tònh caãm lêîn löån cuâng dêng lïn. Buöìn vaâ vui. Tònh thûúng vaâ oaán giêån. Àöå lûúång vaâ cöë chêëp... Nhûng bao truâm lïn têët caã laâ mïåt moãi, möåt sûå mïåt moãi vûâa dõu ngoåt vaâ cay àùæng. Vaâ dûúái sûác maånh cuãa sûå mïåt moãi êëy. Khöng biïët tûâ bao giúâ, baân tay hai ngûúâi àaä nùçm goån trong nhau. Öng tûâ tûâ bûúác ra phña cûãa.

Bïn ngoaâi, mûa vaâ gioá vêîn chûa dûát.

Baâ àûáng yïn. Baâ àang tûúãng tûúång thêëy ngaây mai öng laåi seä möåt mònh chöëng gêåy ra ga mua veá ài Möåc Chêu. Möåt mònh. Möåt ngûúâi giaâ. Mûa gioá...

- Naây öng, - baâ kheä goåi röìi bûúác vöåi vïì núi öng nghe tiïëng baâ àang àûáng laåi, chúâ àúåi. - Trúâi laånh thïë maâ öng .... Öng vêîn taáo baåo nhû xûa. Öng àem theo caái naây. - Röìi baâ cúãi chiïëc khùn àen baåc maâu quaâng lïn cöí öng, nhû baâ àaä cúãi khùn quaâng cho öng nùm mûúi nùm vïì trûúác, cuäng vaâo möåt àïm thaáng chaåp mûa vaâ gioá nhû àïm nay.

Diïîn Chêu, 1985


MÖÅT NGÛÚÂI ÀAÂN BAÂ COÁ CON CHOÁ

Trong cùn phoâng nhoã möåt khaách saån reã tiïìn nùçm saát biïín úã Baäi Chaáy, nhaâ vùn M. ngöìi chöëng tay lïn bêåc cûãa söí, lùång leä huát thuöëc, chöëc chöëc laåi àûa àöi mùæt mïåt moãi nhòn ra võnh Haå Long.

Trúâi mûa àaä ba ngaây nay, khöng lúán, nhûng dai dùèng vaâ thêåt buöìn. Caác hoân àaão ngoaâi võnh nhû bõ àêíy luâi ra xa, chó coân laâ nhûäng maãng àen múâ múâ ngöåt ngaåt trong maân sûúng laånh vaâ êím ûúát.

Nhaâ vùn M. thêìm nguyïìn ruãa mònh khöng àêu böîng dûng boã thuã àö vaâ baån beâ àïí xuöëng àêy vaâo nhûäng ngaây thúâi tiïët xêëu thïë naây. Mêëy lêìn öng ngöìi vaâo baân àõnh viïët, nhûng chùèng ùn thua gò. Öng coá caãm giaác caác cêu chûä nhaåt nheäo, rúâi raåc cûá tuöåt khoãi àêìu nhû nhûäng gioåt nûúác lúán àang àïìu àïìu rúi tûâ gúâ maái khaách saån xuöëng ban cöng phoâng öng. Öng laåi àïën ngöìi bïn cûãa söí, laåi thúâ ú nhòn nhûäng maãng àen khöng hònh thuâ roä rïåt ngoaâi võnh... Cuöëi cuâng, öng boã lïn giûúâng nùçm,vúái tay luåc trong chiïëc tuái du lõch têåp truyïån cuãa Sïkhöëp bùçng tiïëng Nga maâ bao giúâ öng cuäng mang theo. Röìi truâm chùn lïn têån cùçm, khöng nhòn muåc luåc, öng giúã chûâng möåt truyïån, bùæt àêìu àoåc.

Mûúâi lùm, hai mûúi phuát sau, öng vuâng dêåy, lêìn nûäa àïën àûáng bïn cûãa söí. Sïkhöëp bao giúâ cuäng laâm öng kñch àöång, hoùåc nhiïìu hoùåc ñt tuyâ theo möîi truyïån. Vûâa röìi truyïån öng àoåc ngêîu nhiïn laåi àuáng laâ "Ngûúâi àaân baâ coá con choá nhoã", möåt truyïån öng


ûa thñch vaâ àaä àoåc ài àoåc laåi khöng biïët bao nhiïu lêìn. Nhûng lêìn naây êën tûúång noá taác àöång lïn öng khaác trûúác, coá thïí vò hoaân caãnh cuãa öng bêy giúâ vaâ hoaân caãnh caác nhên vêåt trong truyïån giöëng nhau chùng, nghôa laâ cuäng biïín, cuäng nhaân röîi vaâ... buöìn teã.

Nhaâ vùn M. àûáng im, höìi lêu nhòn xuöëng baäi biïín vùæng ngûúâi, khaá bêín vaâ löín nhöín nhûäng viïn àaá sùæc caånh ngay dûúái chên khaách saån öng àang úã. Trûúác mùåt öng, nhû trong cuöën phim maâu quay àeåp, lêìn lûúåt hiïån lïn hònh aãnh möåt anh chaâng Guröëp naâo àoá, böën mûúi tuöíi, chaán vúå, chaán àúâi, tûâ Maátxcúva tröën xuöëng Yanta, vaâ úã àêy àaä gùåp Ngûúâi àaân baâ coá con choá nhoã, tûác laâ Anna Xeácgêyeápna, vúå möåt anh chöìng tónh leã, giaâu coá nhûng nhu nhûúåc. Tiïëp àïën laâ caãnh baäi biïín àêìy nùæng, hai ngûúâi thong thaã bûúác ài dûúái nhûäng taán cêy xanh, hoùåc thuï xe ngûåa cuâng ài Orïanàa; caãnh Guröëp àïën phoâng Anna Xeácgêyeápna, röìi xêíy ra caái àiïìu thûúâng xaãy ra trong nhûäng trûúâng húåp tûúng tûå àöëi vúái nhûäng ngûúâi ài nghó giaâu coá, nhaân röîi vaâ dïî daäi. Tiïëp nûäa laâ caãnh hai ngûúâi chia tay nhau, àïí trúã vïì vúái cuöåc söëng haâng ngaây buöìn teã cuãa mònh, nhûng röìi, khöng ngúâ àöëi vúái caã hai cuöåc gùåp gúä thoaáng qua êëy khöng choáng quïn ài nhû thoaåt tûúãng, maâ cûá dai dùèng aám aãnh hoå, àïën nöîi Guröëp phaãi tòm àïën thaânh phöë C. àïí rònh gùåp ngûúâi àaân baâ coá con choá nhoã cuãa mònh. Coân Anna Xeácgêyeápna thò sau àoá àïìu àùån àïën Maátxcúva leán luát gùåp Guröëp. Nghôa laâ qua möåt möëi tònh baäi biïín nho nhoã, hoå àaä tòm thêëy haånh phuác vaâ tònh yïu thêåt sûå. Hoå khöng thïí söëng thiïëu nhau... nhûng than öi, caã hai luác naây àêu coân àûúåc tûå do àïí haânh àöång theo tiïëng goåi tònh caãm! Hoå bõ raâng buöåc búãi hoaân caãnh thûåc tïë cuãa cuöåc söëng gia àònh vaâ xaä höåi - ti tiïån, nhoã nhen àêëy, nhûng vêîn cûá laâ nhûäng raâng buöåc khöng dïî thoaát ra khoãi...

- Ngûúâi àaân baâ coá con choá nhoã, - nhaâ vùn M. vûâa keáo daâi gioång lêím bêím, vûâa ài möåt voâng quanh phoâng.

Laát sau öng laåi àïën àûáng bïn cûãa söí, nhòn àùm àùm vaâo maân sûúng muâ baâng baåc suäng nûúác àang phuã kñn Võnh Haå Long. Öng nhòn nhû thïë rêët lêu, vaâ sau lúáp sûúng muâ êëy, lêìn nûäa öng laåi thêëy baäi biïín Yanta rûåc nùæng. Nhûng lêìn naây, thay cho Guröëp,


öng nhòn thêëy chñnh baãn thên öng, mùåc chiïëc quêìn sooác trùæng cuän cúän, cùåp kñnh rêm àen che kñn nûãa mùåt, àêìu àöåi chiïëc muä trùæng bùçng vaãi ni-löng àang ài giûäa nhûäng hònh ngûúâi trêìn truöìng nùçm phúi nùæng ngöín ngang trïn caát. Khöng coá ngûúâi àaân baâ coá con choá nhoã, maâ chó coá cö phiïn dõch Antönhia, möåt cö gaái múái hai mûúi lùm tuöíi maâ àaä phaát phò àïën mûác nghe àöìn cö ta, sau khi nhõn ùn haâng tuêìn liïìn maâ vêîn vö hiïåu, àaä phaãi nhúâ àïën phêîu thuêåt àïí giaãm búát troång lûúång thûâa cuãa cú thïí. Röìi öng thêëy öng cuâng nhaâ thú Hoaâi Giao vaâ nhaâ phï bònh Lûúng Baão Àaåt, com-lï, caâ vaåt chónh tïì, àang vaâo thùm nhaâ lûu niïåm Sïkhöëp úã Yanta. (Nùm kia, ba ngûúâi àûúåc Höåi Nhaâ vùn cûã ài dûå möåt cuöåc höåi thaão vùn hoåc quöëc tïë úã Maátxcúva). Khi cuöåc tham quan kïët thuác, ngöìi uöëng caâ phï trong quaán giaãi khaát bïn caånh, möåt baån àöìng nghiïåp Xö Viïët hoãi öng thñch truyïån ngùæn naâo nhêët cuãa Sïkhöëp.

- Ngûúâi àaân baâ coá con choá nhoã, - öng àaáp ngay khöng chuát do dûå, duâ biïët Sïkhöëp coân nhiïìu truyïån khaác nöíi tiïëng hún vïì nhiïìu phûúng diïån.

- Thïë öng coá nghô, - anh baån àöìng nghiïåp Xö Viïët nhaáy mùæt cûúâi möåt caách ranh maänh, - rùçng chuáng ta, trong àúâi, ai cuäng coá möåt ngûúâi àaân baâ coá con choá nhoã cuãa riïng mònh khöng?

Lêìn êëy, nhaâ vùn M. àaä khöng traã lúâi cêu hoãi naây. Thûåc ra öng chùèng quan têm lùæm túái noá, maâ chó xem nhû möåt trong nhiïìu, rêët nhiïìu caác cêu noái taâo lao khaác maâ öng àaä nghe hay àaä noái.

Nhûng luác naây, dûúái êën tûúång cuãa cêu chuyïån vûâa àoåc, vúái têm traång chaán chûúâng cuãa möåt ngaây xêëu trúâi, àûáng khoanh tay bïn cûãa söí nhòn Võnh Haå Long, öng laåi àang nghô àïën noá vaâ tûå hoãi:

- ûâ nhó, mònh àaä bao giúâ coá möåt ngûúâi àaân baâ coá con choá nhoã naâo chûa" Möåt ngûúâi àaân baâ coá thïí laâm thay àöíi hùèn caã suy nghô lêîn cuöåc söëng cuãa mònh ? Vaâ nïëu coá thò ngûúâi êëy laâ ai?

Giöëng nhên vêåt Guröëp trong truyïån ngùæn Sïkhöëp, nhaâ vùn M. àaä bûúác qua caái tuöíi böën mûúi cuãa àúâi ngûúâi ngùæn nguãi. Mùåc duâ coá àuã àiïìu kiïån àïí xêy cho mònh möåt töí êëm gia àònh nho nhoã,


khöng hiïíu sao maäi àïën nay öng vêîn söëng àöåc thên. Nhû Guröëp, trong veã ngoaâi, trong tñnh caách vaâ trong caã con ngûúâi öng noái chung, coá möåt caái gò àêëy hêëp dêîn vaâ maånh meä, dïî thu huát sûå chuá yá cuãa phuå nûä. Öng biïët roä àiïìu êëy, nhûng öng cuäng biïët caã àiïìu laâ öng luön bõ möåt ma lûåc naâo àoá thu huát túái phuå nûä, tuy cuäng giöëng Guröëp, öng chùèng bao giúâ àaánh giaá cao vïì hoå. Öng khöng goåi phuå nûä laâ lúáp ngûúâi haå àùèng, têët nhiïn, nhûng möîi lêìn coá ai àoá noái vïì hoå, öng thûúâng hay cùæt ngang bùçng möåt cêu öng ûa thñch: "Söët ruöåt! Thöi, söët ruöåt lùæm!"

- Ngûúâi àaân baâ coá con choá nhoã - öng lêím bêím vaâ laåi lêìn nûäa nhòn àùm àùm vaâo lúáp sûúng muâ trûúác mùæt. Lêìn naây öng thêëy gò?

Lúáp sûúng muâ daây àùåc kia àang chêìm chêåm tan ài möåt caách miïîn cûúäng, àïí löå chñnh caái baäi biïín Yanta cuãa Sïkhöëp, àöìng thúâi cuäng laâ cuãa öng, nhaâ vùn M., coá àiïìu caách àêy àaä gêìn hai mûúi nùm, khi öng coân laâ möåt anh chaâng sinh viïn nùm thûá hai naâo àoá, vaâo caái thúâi maâ bêy giúâ öng caãm thêëy ngúä ngaâng khoá tin laâ àaä tûâng coá thêåt...

Möåt luác, trûúác mùæt öng cuâng hiïån lïn hai caãnh song song nhau, nhû thïí möåt caãnh öng nhòn úã mùæt bïn phaãi, caãnh kia úã mùæt traái: cêu chuyïån cuãa Sïkhöëp vúái Guröëp vaâ Anna Xeácgêyeápna, vaâ cêu chuyïån coá thêåt cuãa öng maâ öng laâ nhên vêåt chñnh.

Lêìn êëy öng nghó heâ úã Yanta, coá thïí chñnh úã baäi biïín naây, núi Guröëp gùåp Ngûúâi àaân baâ coá con choá nhoã cuãa mònh. Öng laâm quen vúái möåt cö gaái Nga, cuäng beá nhoã, xinh àeåp vaâ toác vaâng nhû Anna Xeácgêyeápna. Cuäng nhûäng buöíi ài daåo rêët lêu doåc búâ biïín; cuäng nhûäng lêìn boã ài xa, coá àiïìu khöng phaãi bùçng xe ngûåa túái Olïanàa maâ bùçng taâu thuyã túái Gagrû hoùåc lêu àaâi Vaáctangöëp. Röìi gò nûäa? Röìi hai ngûúâi cuäng choån luác moåi ngûúâi ài vùæng àïí àûúåc úã vúái nhau trong cùn phoâng kheáp kñn. Giûäa öng vaâ cö gaái Nga xinh àeåp êëy cuäng xêíy ra caái àiïìu àaä xaãy ra vúái Guröëp vaâ Anna Xeácgêyeápna. Àïën àêy thò bùæt àêìu coá sûå khaác nhau, khaác nhau cú baãn: sau khi tónh laåi, cö gaái Nga cuãa öng khöng öm mùåt khoác nhû Anna Xeácgêyeápna, cuäng chùèng traách öng cêu naâo. Àiïìu êëy khöng hiïíu


sao laâm öng thêëy bõ hêîng vaâ phêìn naâo khoá chõu. Öng chûa kõp hû hoãng vaâ tûâng traãi nhû Guröëp àïí xem viïåc vûâa xaãy ra laâ bònh thûúâng. Öng, möåt anh chaâng ngúâ nghïåch vaâ chên chêët, öng àaä yïu cö ta vúái têët caã sûå böìng böåt cuãa mònh. Trûúác àêëy, cuäng nhû nhûäng ngaây tiïëp theo, öng luön nhùæc ài nhùæc laåi àiïìu àoá vúái cö, rùçng öng yïu, rêët yïu cö, vaâ têët nhiïn khöng quïn hoãi cö coá yïu öng khöng. Thûúâng thò cö gaái khöng noái gò, chó cûúâi hay àùåt nheå lïn möi öng möåt caái hön thay cho cêu traã lúâi. Thïë cuäng àuã laâm öng haånh phuác vaâ boã qua cho cö têët caã.

Cuöëi cuâng, àïën ngaây öng, caái anh chaâng si tònh chêët phaác êëy, phaãi lïn àûúâng trúã vïì Maátxcúva, öng nhûäng tûúãng cö baån cuãa öng seä lûu luyïën, buöìn tiïëc lùæm, thêåm chñ coá thïí vò öng maâ boã nghó vïì giûäa chûâng. Nhûng khöng, saáng höm êëy, ra tiïîn öng, cö ta cuäng chùèng buöìn hay vui hún ngaây thûúâng. Àûáng úã cûãa sau ö tö buyát, öng nhêån tûâ tay cö mêëy böng hoa anh àaâo (chùæc vûâa beã tröåm trong vûúân nhaâ nghó) vaâ möåt mêíu giêëy ghi söë àiïån thoaåi vaâ àõa chó cuãa cö úã Maátxcúva. Khi ö tö nöí maáy, lúåi duång tiïëng öìn, öng hoãi laåi cö coá yïu öng khöng. Cö gêåt àêìu móm cûúâi, vaâ vò àûáng xa, cö gûãi cho öng möåt caái hön gioá êu yïëm. Xe chuyïín baánh. Cö ài theo àuáng nùm bûúác röìi quay laåi, coân öng thò àûáng daán ngûúâi vaâo cûãa kñnh, nhòn theo. Chó àïën bêy giúâ öng múái nhêån thêëy möåt anh chaâng ngûúâi Nga mùåt non choeåt, àêìu àöåi chiïëc muä trùæng, lûúäi trai quay vïì phña sau àïí taåo ra veã ngang taâng maâ anh ta thiïëu, àang àûáng chúâ cö bïn quêìy baán baáo caånh àêëy. Chó vaâi phuát sau, cö gaái vûâa noái yïu öng, vûâa hön öng êëy, àaä thaãn nhiïn khoaác tay caái anh chaâng mùåt non choeåt kia thong thaã ài vïì phña baäi tùæm. Thúâi êëy, vöën böìng böåt vaâ dïî tûå aái, öng àaä toan nhaãy xuöëng xe àïí nhöí toeåt vaâo tònh yïu cuãa cö ta, vaâ nhên thïí cho vaâi quaã àêëm vaâo caái moäm àùæc thùæng àaáng gheát cuãa thùçng cha ài caånh. Nhûng öng àaä neán giêån ngöìi im cho túái sên bay Ximphïröpön, vaâ tûâ Ximphïröpön túái têån Maátxcúva.

Röìi sau àoá thò sao ? Sau àoá thò chùèng coá gò àaáng noái. Maâ cuäng chùèng coá gò xaãy ra thïm nûäa. Öng khöng àïën nhaâ cö ta, cuäng khöng goåi àiïån. Öng buöìn, têët nhiïn. Buöìn nhû bêët kò chaâng trai naâo yïu lêìn àêìu vaâ bõ phaãn böåi, laåi löå liïîu, trêng traáo nhû thïë.


May moåi chuyïån tröi qua möåt caách ïm thêëm, vaâ cuäng khöng quaá keáo daâi nhû öng tûúãng. Coá àiïìu, duâ sao noá cuäng àïí laåi möåt dêëu êën khaá sêu trong loâng öng. Cuäng coá thïí vò noá maâ xûa nay öng coá thaái àöå móa mai, húâi húåt nhû thïë àöëi vúái phuå nûä chùng?

"Coá àuáng laâ trong àúâi möîi chuáng ta, ai cuäng coá möåt Ngûúâi àaân baâ coá con choá nhoã khöng?" - nhaâ vùn M. tûå hoãi mònh, mùæt vêîn lú àaäng nhòn vaâo möåt àiïím naâo àoá. "Coá thïí laâ thïë. Vaâ khöng phaãi möåt, maâ hai, ba, hoùåc nhiïìu hún, nïëu àoá laâ nhûäng ngûúâi àaân baâ dïî daâng àïën vúái ta, thêåm chñ coá caã tònh yïu vaâ nûúác mùæt, nhûng röìi cuäng dïî daâng nhû thïë, hoå tuöåt khoãi yá thûác cuãa ta. Coân nïëu àoá laâ ngûúâi àaân baâ nhû nhên vêåt cuãa Sïkhöëp thò khöng, khöng phaãi ai cuäng coá àûúåc caái may mùæn gùåp nhûäng ngûúâi nhû thïë...

Nhaâ vùn M., möåt ngûúâi àaân öng àûáng tuöíi, tûâng traãi, daáng ngûúâi cên àöëi, khoeã maånh, coá thïí noái laâ àeåp trai vaâ khaá lõch laäm, búái luåc höìi lêu trong kñ ûác mònh nhûäng ngûúâi phuå nûä àaä ài qua àúâi öng. Röìi lùæc àêìu möåt caách chua chaát, öng noái to thaânh tiïëng:

- Ngûúâi àaân baâ coá con choá nhoã! Quyã tha ma bùæt noá ài!

Coá tiïëng goä nheå vaâo cûãa. Àoá laâ cö trûåc khaách saån, möåt cö gaái beän leän, rêët gêìy, nhûng coá khuön mùåt àeåp. Cö ta vaâo nhùæc öng àaä àïën giúâ ùn chiïìu.

"Hay Ngûúâi àaân baâ vúái con choá nhoã cuãa mònh chñnh laâ cö ta? - nhaâ vùn M. móm cûúâi móa mai, khi cö gaái vûâa kheáp caánh cûãa laåi sau lûng mònh. - Hay nhûäng cö gaái húåm hônh múái àûúåc in möåt vaâi baâi thú hay truyïån ngùæn, àaä vïnh mùåt, tûúãng mònh laâ nhaâ naây nhaâ noå? Laâ mêëy cö gaái nûúác ngoaâi beáo töët, - quaá û beáo töët - àoãm daáng möåt caách vuång vïì, döët naát, nhûng hay toã ra hiïíu biïët, vúái caái veã bao giúâ cuäng khinh khónh, xeát neát, maâ öng gùåp úã khaách saån Caraven úã Saâi Goân thaáng trûúác?"

Töëi höm êëy, sau khi àaä ngöìi úã phoâng ùn àuáng möåt giúâ, uöëng hïët nûãa chai rûúåu chanh loaåi töìi sùåc suåa muâi cöìn, ùn möåt àôa to phúã xaâo vaâ möåt chiïëc baánh nûúáng "kïë hoaåch ba" do khaách saån tûå laâm, nhaâ vùn M. vui veã trúã laåi phoâng mònh. Vaâ truâm chùn kñn àêìu, trûúác khi laâm möåt giêëc àïën têån mûúâi giúâ saáng höm sau, öng


vûâa móm cûúâi - hoaân toaân khöng coá chuát móa mai chua chaát, - vûâa nhúá laåi caãm giaác öng múái traãi qua buöíi chiïìu, nhû nhúá laåi möåt caái gò àêëy xaãy ra àaä lêu, thêåt xa vúâi vaâ khöng hïì liïn quan àïën öng...

Ngûúâi àaân baâ coá con choá nhoã! Söët ruöåt!

Baäi Chaáy, 1984


SÖNG TIÏÌN SÖNG GIANG PHÙÈNG

- Chuá àêëy aâ, chuá Hai? - coá tiïëng möåt thùçng beá àûáng khuêët sau haâng cêy rêåm vaâ thêëp bïn búâ hoãi voång xuöëng.

- ÛÂ, chuá àêy, sao chaáu coân chûa ài nguã?

Thùçng beá khöng àaáp, im lùång möåt luác, noá noái:

- Trúâi khuya, laå söng nûúác, chuá cêín thêån àêëy, chuá Hai aâ!...

- ÛÂ, chaáu vaâo nhaâ ài.

Öng Baân thoåc sêu hai maái cheâo xuöëng nûúác. Chiïëc thuyïìn nan leå laâng dûúán lïn phña trûúác. Röìi khua tay, nhõp nhaâng cheâo thïm möåt luác nûäa, cho àïën khi nghô caách búâ àaä khaá xa, öng gaác cheâo lïn thuyïìn, sûãa sûãa laåi tû thïë ngöìi cho chùæc, àïí mùåc doâng nûúác chêìm chêåm àûa thuyïìn öng xuöi vïì phña thõ xaä Cûãu Long löëm àöëm nhûäng aánh àeân múâ àuåc.

Muâa naây nûúác xuöëng, doâng söng phùèng lùång. Öng Baân chuá yá lùæng nghe maâ khöng nghe thêëy tiïëng nûúác vöî nheå vaâo hai maån thuyïìn. Nûúác cûá thaãn nhiïn lûäng lúâ tröi, hêìu nhû khöng hïì chao àöång. Phña àöng, trùng möìng mûúâi àaä vûúåt lïn khoãi rùång cêy xa xa. "Chùæc àaä khuya", öng Baân àõnh liïëc nhòn àöìng höì, nhûng chúåt nhúá àïí quïn úã nhaâ. Trùng khöng saáng, nhûng cuäng àuã laâm loaäng búát boáng àïm àang bao truâm khùæp núi. Dûúái aánh saáng yïëu úát êëy, doâng söng nhû röång hún, mïnh mang vaâ huyïìn bñ hún.

Öng Baân ngöìi yïn sau thuyïìn, lûng coâng coâng, chiïëc àêìu nhoã vúái maái toác àaä bùæt àêìu àiïím baåc ruåt sêu vaâo àöi vai gêìy nhoån.


Öng àang buöìn, vaâ öng ra àêy àïí àûúåc möåt mònh yïn tônh suy nghô laåi têët caã moåi chuyïån.

Con söng Tiïìn Giang phùèng lùång thong thaã chaãy vïì phña Àöng vaâ àûa thuyïìn öng ài theo, coân yá nghô cuãa öng, nhûäng yá nghô nùång nïì vaâ lêîn löån thò quay ngûúåc trúã laåi vúái quaá khûá, hoùåc toaã ra hai bïn vúái nhûäng gò vûâa múái xaãy ra.

*

... Caách àêy hai mûúi nùm, chñnh xaác hún - hai mûúi nùm ba thaáng saáu ngaây - cuäng úã khuác söng naây, vúå öng cheâo thuyïìn àûa öng sang búâ bïn kia àïí lïn Saâi Goân têåp kïët ra Bùæc. Luác êëy hoå vûâa lêëy nhau vaâ cuâng hoaåt àöång trong vuâng taåm chiïëm, öng laâ du kñch, coân vúå öng laâ giao liïn. Khi chia tay - buöíi saáng, gioá thöíi maånh - àûáng trïn chiïëc thuyïìn con choâng chaânh, öng àùåt möåt tay lïn vai vúå, noái laâ sau hai nùm öng seä trúã vïì. Coân vúå öng, vöën ñt lúâi vaâ ruåt reâ, chó cuái àêìu àûáng im, höìi lêu múái noái àûúåc möåt cêu maâ cöë lùæm öng múái nghe roä: "Anh ài gùæng maånh gioãi. Em chúâ... Bao lêu em cuäng chúâ..."

Têët caã chó coá thïë. Röìi öng nhaãy lïn búâ, vöåi vaâng khoaác ba lö chaåy theo anh em. Chó vaâi lúâi noái bònh thûúâng ngûúâi ta vêîn noái trong caác buöíi chia ly, - khöng duâng dùçng, khöng nûúác mùæt - nhûng caã öng vaâ baâ àïìu biïët àoá laâ lúâi thïì quan troång nhêët maâ hoå phaãi giûä...

Vaâ röìi sao?

Vaâ röìi höm nay öng trúã laåi vúái baâ nhû àaä hûáa. Coá àiïìu khöng phaãi sau hai nùm, maâ laâ hai mûúi nùm. Hún thïë, khöng chó mònh öng, maâ cuâng vúái möåt ngûúâi vúå khaác öng àûa tûâ miïìn Bùæc vaâo. Coân baâ? Baâ laâ ngûúâi bao giúâ cuäng àuáng vaâ àaä noái laâ laâm. Bêy giúâ, thïm möåt lêìn nûäa, öng biïët roä hún vïì àûác tñnh êëy cuãa vúå. Trong suöët hai mûúi nùm qua baâ chúâ àúåi tûâng ngaây moân moãi mong öng trúã vïì.


ÊËy thïë maâ khi trúã vïì, öng àûúåc tin baâ àaä boã ài tu. ÚÃ ngöi chuâa nhoã gêìn àêy thöi, ngay saát búâ con söng Tiïìn Giang naây. Coá leä trûúác àêy ai àoá àaä kõp baáo cho baâ biïët öng coá vúå "ngoaâi êëy".

Àïm vïì khuya, caái maát dïî chõu bùæt àêìu chuyïín sang laânh laånh. Öng Baân huáng hùæng ho, keáo chiïëc aáo sú mi moãng boá chùåt thïm vaâo ngûúâi. Theo doâng nûúác, con thuyïìn vêîn chêåm chêåm tröi nhû cuä.

"Mònh àang úã àêu nhó? " - öng àûa mùæt nhòn hai bïn àïí àõnh hûúáng, vaâ lêëy laâm ngaåc nhiïn rùçng àaä khöng nhêån ra. Maâ röìi vúái öng, àiïìu êëy bêy giúâ cuäng chùèng quan troång.

... Àïm ba mûúi thaáng Tû nùm baãy lùm, öng àaä thûác trùæng, khöng hïì chúåp mùæt möåt chuát naâo. Vaâo caái àïm hoaâ bònh àêìu tiïn sau ba mûúi nùm liïn tuåc chiïën tranh êëy, têët nhiïn coân nhiïìu ngûúâi nûäa khöng nguã àûúåc. Nhûng öng Baân thao thûác coân laâ vò möåt lyá do khaác, àoá laâ ngûúâi vúå trûúác cuãa öng. "Baâ êëy bêy giúâ coân söëng hay àaä chïët? - öng tûå hoãi - Vaâ coá biïët ngoaâi naây mònh àaä lêëy vúå röìi khöng ?" Trong suöët hai mûúi nùm qua hêìu nhû öng khöng nhêån àûúåc tin tûác gò vïì vúå öng. Noái "hêìu nhû" laâ vò nùm möåt ngaân chñn trùm saáu mûúi, möåt ngûúâi tûâ Miïìn Nam ra noái rùçng höìi Luêåt 10-59, Diïåm töë cöång úã xaä öng, bùæt vaâ cheám ngay taåi chöî hún mûúâi ngûúâi, nghe noái trong àoá coá cö Baãy. Nhûng khi öng hoãi coá phaãi laâ Baãy Chiïën vúå öng khöng, thò ngûúâi kia lùæc àêìu baão khöng biïët, vò khöng laâ ngûúâi cuâng xaä. ÚÃ quï öng, tïn Baãy khöng ñt - hïî ai con thûá saáu trong gia àònh àïìu coá tïn laâ Baãy - thaânh ra, öng Baân vêîn cho caái tin êëy chùèng thöng baáo àûúåc àiïìu gò quan troång. Nùm nùm sau coá ngûúâi noái laâ vúå öng àaä chïët trong möåt trêån caân. Cuâng luác êëy, möåt ngûúâi khaác laåi khaác quaã quyïët laâ coân söëng, nhûng àaä lêëy chöìng khaác, hiïån àang múã hiïåu buön vaãi úã Soác Trùng. Caã hai tin trïn, öng Baân lùæng nghe möåt caách chùm chuá, cên nhùæc kyä caái coá lyá vaâ caái vö lyá, nhûng cuöëi cuâng öng vêîn chùèng ài àïën möåt kïët luêån naâo dûát khoaát, tuy thêm têm khöng hiïíu sao öng vêîn tin möåt caách mú höì vúå öng coân söëng vaâ àang chúâ àúåi öng. Ai chûá vúå öng, öng biïët - cö êëy gioãi lùæm, gan lyâ lùæm, khöng dïî maâ chïët àûúåc, laåi caâng khöng dïî boã öng ài lêëy ngûúâi khaác.


Vaâ röìi öng tiïëp tuåc chúâ, chúâ ngaây àûúåc gùåp laåi baâ - sau, maâ cuäng coá thïí trûúác khi àêët nûúác àûúåc giaãi phoáng, ai biïët. Hai nùm, nùm nùm, röìi mûúâi nùm tröi qua. Toác öng bùæt àêìu löëm àöëm àöi súåi baåc. Höë mùæt sêu hún, caái lûng khöng àêu böîng trúã nïn guâ guâ tûâ luác naâo, duâ thûåc ra, xeát vïì tuöíi, öng chûa phaãi giaâ lùæm. Caâng ngaây öng caâng ñt noái, vaâ coá veã nhû muöën laánh xa moåi ngûúâi. ñt àïm öng nguã troån giêëc, vaâ luác naâo cuäng nhû àang chòm trong nhûäng yá nghô xa xöi naâo àoá.

Möåt höm, vaâo nùm thûá mûúâi lùm cuãa sûå chúâ àúåi keáo daâi vö tin tûác êëy, vaâ cuäng laâ khi bûúác sang caái tuöíi böën mûúi lùm, öng Baân àïën gùåp àöìng chñ bñ thû chi böå cú quan, vaâ noái:

- Anh Ba neâ, töi coá tñ viïåc muöën noái vúái anh.

- Chuyïån gò thïë, anh Hai?

- Töi àõnh lêëy vúå.

Àöìng chñ bñ thû, cuäng laâ möåt ngûúâi àöìng bùçng söng Cûãu Long, thong thaã àùåt chiïëc buát chò àang cêìm trïn tay xuöëng baân, im lùång nhòn öng, chúâ nghe tiïëp.

- Vêng, töi àõnh lêëy vúå. Vaâ töi muöën baáo chi böå biïët àiïìu àoá.

- Töi nghe noái cö Baãy, vúå anh trong kia àaä chïët, - cuöëi cuâng àöìng chñ bñ thû lïn tiïëng. - Nghe caã tin cö êëy lêëy chöìng nûäa...

- Khöng, - öng Baân vöåi ngùæt lúâi. - Cö êëy coân söëng, vaâ àang chúâ töi.

- Anh biïët chùæc thïë aâ? Ai noái?

- Khöng ai noái caã. Àêëy laâ töi tin nhû thïë... vaâ coá leä töi tin àuáng.

- Thïë sao anh coân àònh vúå? Anh lêëy ai?

- Vêën àïì laâ úã chöî êëy, anh Ba aå. - Öng Baân nhòn thùèng vaâo mùæt ngûúâi àöìng hûúng àang ngöìi àöëi diïån. - Töi àaä chúâ mûúâi lùm nùm, vaâ anh Ba biïët khöng, töi coá thïí chúâ thïm mûúâi lùm nùm, hay thêåm chñ lêu hún. Nhûng liïåu àïën ngaây êëy töi hoùåc cö Baãy coá coân söëng àïí gùåp nhau nûäa khöng ? Liïåu luác êëy töi, möåt laäo giaâ öëm


yïëu vaâ bùèn tñnh coá coân cêìn cho cö êëy nûäa khöng ? Trong khi... töi noá thêåt anh Ba nheá, trong khi bêy giúâ chûa muöån, coá thïí töi coân ñt nhiïìu coá ñch cho ai àoá... Ngay caånh nhaâ töi coá cö Thoa, anh biïët röìi àêëy, chöìng böå àöåi chïët àaä mêëy nùm, möåt naách hai con nhoã... Thónh thoaãng töi coá sang giuáp àúä caái naây caái noå. Cö êëy cêìn töi, ûâ maâ röìi töi cuäng cêìn cö êëy. Lêu nay töi cûá nghô maäi vïì chuyïån naây, rùçng liïåu lêëy cö êëy, töi coá löîi gò vúái vúå töi trong kia hay khöng ? YÁ anh thïë naâo, anh Ba?

Anh Ba àûáng dêåy bûúác ra khoãi baân, nheå nhaâng àùåt möåt tay lïn vai öng:

- Àêëy laâ chuyïån riïng cuãa anh, töi cuäng nhû töí chûác, khöng coá quyïìn can thiïåp. Noái chung laâ tuyâ anh thöi, tuyâ caách anh suy nghô, tuyâ lûúng têm...

- Lûúng têm? - öng Baân cuäng àûáng dêåy. - Lûúng têm töi trong saåch. Lûúng têm töi muöën vúå töi chung thuyã, chúâ àúåi töi, nhûng nïëu phaãi chúâ lêu quaá, cö êëy coá thïí boã töi ài lêëy chöìng khaác nhû ngûúâi ta àöìn. Thêåm chñ àiïìu êëy laâ cêìn thiïët. Caái gò cuäng coá giúái haån. Khöng thïí vaâ khöng nïn àoâi hoãi quaá nhiïìu úã möåt con ngûúâi.

- Coân vïì anh, anh cuäng nghô nhû thïë khi quyïët àõnh lêëy cö Thoa?

Öng Baân im lùång möåt luác röìi noái, gioång trêìm hùèn xuöëng:

- Trûúâng húåp cuãa töi, kïí coá húi khaác àöi tñ. Töi muöën nghiïm khùæc hún vúái baãn thên, muöën thûã thaách mònh hún nûäa. Vò vêåy maâ suöët chûâng êëy nùm, duâ khöng tin tûác, hay coá tin tûác nhû anh biïët, töi vêîn chúâ àúåi...

- Coân bêy giúâ?

- Bêy giúâ coá cö Thoa, anh Ba aå, töi àaä noái vúái anh röìi àêëy. Töi vêîn yïu, vêîn chung thuyã vúái vúå töi, nhûng töi nghô coá leä töi seä lêëy cö Thoa...

Röìi àaám cûúâi àûúåc töí chûác, khöng öìn aâo nhûng àuã caác nghi thûác cêìn thiïët. Nùm nùm qua, hoå coá thïm möåt àûáa con vaâ söëng vúái nhau haånh phuác. Vêng, coá thïí noái laâ haånh phuác. Öng yïu vúå con, chùm vun cho chiïëc töí muöån mùçn cuãa mònh, vaâ caãm thêëy


cuöåc àúâi trúã nïn êëm aáp hùèn lïn, duâ maái toác vêîn tiïëp tuåc baåc thïm, caái lûng vêîn guâ guâ vaâ àêìu oác vêîn luön nghô vïì ngûúâi vúå cuä.

Laâ ngûúâi tûâng traãi qua nhûäng chêën àöång lúán vïì tònh caãm, laåi tinh tïë, nïn baâ Thoa rêët hiïíu têm traång chöìng. Nhûäng luác thêëy öng ngöìi thêîn thúâ suy nghô, baâ thûúâng tòm cúá lêín traánh hay lùång leä laâm cöng viïåc cuãa mònh vúái caãm giaác buöìn buöìn cuãa möåt ngûúâi ñt nhiïìu tûå thêëy mònh coá löîi.

Nhûäng ngaây àêìu khi àêët nûúác vûâa giaãi phoáng, baâ thêëy tñnh tònh chöìng coá nhiïìu thay àöíi. Öng toã ra chùm soác vúå con hún, hay cûúâi, hay pha troâ möåt caách vuång vïì hún. Nhòn chöìng, ba Thoa biïët sùæp àïën caái àiïìu lêu nay caã hai àïìu lo súå, nhûng vêîn duäng caãm chúâ àúåi nhû chúâ àúåi möåt caái gò têët yïëu.

Möåt höm, chó coân hai ngûúâi vúái nhau, öng cöë lêëy gioång bònh tônh baão baâ, nhû thïí hoå vûâa baân baåc vúái nhau möåt chuyïån gò àoá, giûäa chûâng bõ cùæt ngang nay tiïëp tuåc trúã laåi.

- Bao giúâ chuáng ta coá thïí lïn àûúâng?

- Coá leä anh ài möåt mònh thò hún.

- Khöng, caã hai. Trûúâng húåp naâo, ài caã hai vêîn hún. - Cö Baãy coân söëng hay khöng may àaä chïët röìi cuäng vêåy. Em laâ ngûúâi cûáng rùæn, bònh tônh, em seä giuáp anh... Vaã laåi, em cuäng phaãi vïì thùm quï chöìng chûá!

Hai ngaây sau, baâ Thoa nhúâ ngûúâi em gaái àïën úã tröng chaáu, röìi vúå chöìng khùn goái lïn àûúâng. Àïën Saâi Goân, qua möåt ngûúâi quen cuä, öng Baân àûúåc tin baâ Baãy coân söëng, khöng lêëy chöìng khaác vaâ hiïån àang úã quï. Öng àem tin naây noái vúái vúå. Tûâ àoá, duâ bïì ngoaâi nhû khöng coá gò xaãy ra, trong loâng möëi ngûúâi mang nùång möåt têm traång, möîi ngûúâi àeo àuöíi nhûäng yá nghô riïng cuãa mònh.

Tûâ Saâi goân, ö tö àûa hoå túái thõ xaä Cûãu Long. Tûâ àêëy vïì laâng coân hún ba cêy söë nûäa. Hoå quyïët àõnh ài böå. Doåc àûúâng ài, hêìu nhû khöng ai noái vúái ai cêu naâo. Öng Baân roä raâng àang xuác àöång maånh, àïën nöîi nhiïìu luác öng phaãi cêìm tay vúå àïí ài cho vûäng. Öng xuác àöång vúái tû caách laâ ngûúâi xa quï hûúng hai mûúi nùm nay


múái trúã laåi, vaâ coân caã vò cuöåc gùåp gúä sùæp túái vúái ngûúâi vúå cuä. Chöëc chöëc öng tröåm liïëc baâ Thoa, thêìm ngaåc nhiïn trûúác veã bònh tônh àïën àaáng vúå cuãa baâ.

Böë öng Baân chïët súám, maá öng úã vêåy nuöi hai con - öng vaâ thùçng em öng. Luác öng ra ài noá múái mûúâi saáu tuöíi. Baâ Baãy, vúå öng, cuâng úã vúái maá vaâ noá.

Duâ thay àöíi rêët nhiïìu , öng Baân vêîn nhêån khu laâng xûa cuãa mònh. Noá nùçm ngay trïn búâ söng Tiïìn, khuêët trong nhûäng haâng cêy ùn quaã xanh töët. Sùæp túái núi, thêåt may öng gùåp möåt àûáa beá gaái cuâng laâng. Noá dêîn öng vïì têån nhaâ, doåc àûúâng lñu lö baáo trûúác cho öng nhiïìu àiïìu quan troång. Qua noá, öng biïët maá öng coân söëng, ngûúâi em ài lñnh nguyå àaä chïët, cö vúå boã lïn Saâi Goân lêëy chöìng, coân thùçng con, tïn laâ Lyá, mûúâi hai tuöíi, úã laåi vúái baâ ngoaåi.

- Coân dò Bêíy? - öng Baân ruåt reâ hoãi.

- Dò Baãy Chiïën êëy aâ? - Cö beá liïën thoùæng noái. - Dò Baãy laâm du kñch, röìi laâm caán böå trïn huyïån, nhûng nay ài tu röìi, úã chuâa Baäi Veåt, chó thónh thoaãng múái vïì laâng...

- Ài tu? Nhûng sao dò êëy laåi ài tu?

- Con khöng biïët, êëy laâ con nghe ngûúâi ta noái vêåy.

Àïën àêy thò cuäng vûâa túái núi. Cö beá chó cho vúå chöìng öng Baân möåt ngöi nhaâ tranh múái àûúåc tu sûãa khaá tûúm têët, trûúác sên coá con àûúâng nhoã thoai thoaãi dêîn xuöëng söng.

Cuöåc gùåp gúä giûäa hai meå con öng Baân thêåt caãm àöång. Khöng quen biïíu löå tònh caãm, baâ cuå chó biïët cêìm tay con, vûâa khoác vûâa kïí lïí nhûäng àiïìu rúâi raåc, lêîn löån. Öng Baân àûáng im nghe meå, àöi mùæt cay cay. Maäi luác sau öng múái chúåt höët hoaãng nhúá túái baâ Thoa luác êëy àang xaách tuái luáng tuáng àûáng caånh.

- Àêy laâ cö Thoa, vúå con. Chuáng con coá ba àûáa nhoã coân gûãi ngoaâi Bùæc...

- Chaâo maá, - baâ Thoa êëp uáng noái.

Baâ cuå nhòn con dêu möåt lûúåt tûâ àêìu àïën chên bùçng àöi mùæt khöng lêëy gò laâm thên thiïån, röìi laånh luâng noái:


- Chaâo con, con vaâo àïí àöì trong nhaâ röìi nghó ngúi möåt laát.

Töëi àïën, khi khaách khûáa ra vïì, baâ Thoa viïån cúá ài àûúâng mïåt lïn giûúâng súám, àïí meå con öng Baân ngöìi noái chuyïån vúái nhau rêët lêu ngoaâi sên.

- Con nghe noái cö Baãy boã nhaâ ài tu, sao thïë maá? - öng Baân hoãi.

- Noá chúâ maây chûâng êëy nùm, àïën khi hoaâ bònh, nghe maây coá vúå, noá hêån noá ài tu chúá sao. Maây thêåt khöng phaãi vúái noá.

- Vêng, con biïët con coá löîi, con seä noái cho maá vaâ nhaâ con hiïíu sau. Nhûng nhaâ con laâ caán böå huyïån, cú quan cuäng chõu àïí thïë aâ?

- Thò ai biïët noá seä laâm thïë. Caách àêy möåt thaáng, chùæc sau khi nghe tin maây, noá xin töí chûác cho nghó viïåc vò lyá do sûác khoeã. Chaã laâ höìi nùm baãy mûúi, tuåi Myä caân bùæt àûúåc, àaánh àïën gêîy chên maâ noá vêîn khöng khai, sau may àûúåc anh em mònh cûáu thoaát. Bêy giúâ noá coân ài caâ nhùæc àêëy, töåi nghiïåp con beá... - baâ cuå cheáp miïång, röìi noái tiïëp: - Noá vïì àêy vúái tao àûúåc mêëy höm röìi lïn úã hùèn trïn chuâa Baäi Veåt. Tao thûúng noá lùæm, töåi nghiïåp... - Baâ cuå laåi cheáp miïång. - Vêåy maây àõnh thïë naâo bêy giúâ?

- Con cuäng chùèng biïët nûäa, - öng Baân àaáp. - Nhûng ngaây mai con vaâ vúå con seä lïn thùm cö êëy.

*

Saáng höm sau, thùçng Lyá cheâo thuyïìn àûa öng Baân vaâ baâ Thoa lïn chuâa Baäi Veåt. Khi ûúám hoãi baâ Thoa cuâng ài, öng Baân khöng tin baâ seä àöìng yá, hay ñt ra cuäng khöng àïën nöîi dïî daâng nhû thïë. Nhûng sûå thûåc laåi diïîn ra khaác hùèn. Baâ Thoa chó im lùång gêåt àêìu röìi boã vaâo buöìng thay quêìn aáo. Mêëy höm nay baâ ñt noái, vaâ nhû öng àaä nhêån thêëy - bònh tônh möåt caách laå luâng. Öng cöë àoaán baâ àang nghô gò trong àêìu, vaâ phaãi thûâa nhêån rùçng duâ lêëy nhau àaä nùm nùm nay, öng vêîn coân biïët quaá ñt vïì vúå. Öng chó biïët baâ laâ


möåt phuå nûä nghiïm tuác caã trong cöng viïåc lêîn tònh caãm, àùåc biïåt rêët ngay thùèng vaâ cûúng quyïët, àiïìu vêîn laâm öng võ nïí vaâ coá phêìn húi súâ súå, tuy cöng bùçng maâ noái, öng chûa bao giúâ thêëy baâ laâm àiïìu gò quaá àaáng. Caã luác naây cuäng vêåy, baâ àöëi xûã vúái öng, vúái meå öng vaâ vúái khaách khûáa phaãi noái rêët àuáng mûåc, vûâa lïî pheáp, vûâa àaâng hoaâng, khiïën öng khöng khoãi caãm thêëy àöi chuát tûå haâo trûúác con mùæt cuãa laâng xoám. "Nhûng vúái baâ Baãy thò thaái àöå cuãa cö êëy thïë naâo? - öng Baân bùn khoùn tûå hoãi. - Mong sao àûâng xaãy ra àiïìu gò gay gùæt quaá". Öng liïëc nhòn vúå. Nhû àoaán hiïíu têm traång chöìng, baâ Thoa kheä móm cûúâi, khöng roä àïí khñch lïå hay giïîu cúåt, röìi quay sang hoãi thùçng Lyá àiïìu gò àoá vïì haâng cêy loaâ xoaâ trïn mùåt nûúác.

Chuâa Baäi Veåt nùçm cao trïn möåt doi àêët böìi, xung quanh cêy cöëi um tuâm. Nhû àuáng möåt ngöi chuâa phaãi coá, noá cuäng coá maái uöën cong, tûúâng baám rïu xanh loang löí, nhûäng bêåc àaá àen nhùén thñn, khöng khñ yïn tônh vaâ bïn goác sên laâ möåt cêy àaåi thêëp nhiïìu nhaánh vúái nhûäng caánh hoa vaâng trïn cêy vaâ dûúái àêët.

Trong khi thùçng Lyá hyá hoaáy cöåt chiïëc thuyïìn vaâo göëc cêy dûúái bïën, vúå chöìng öng Baân bûúác lïn chuâa. Öng trûúác, baâ sau, thong thaã vaâ nghiïm trong nhû nhûäng ngûúâi möå àaåo ài lïî. Túái núi, khi bûúác lïn bêåc àaá cuöëi cuâng dêîn vaâo sên, ngûúác nhòn lïn, hoå àaä thêëy baâ Ba àûáng dûúái göëc àaåi àang nhòn hoå, nhû thïí baâ biïët trûúác vaâ tûâ lêu chúâ àúåi sùén.

- Mònh... - öng Baân êëp uáng, gioång run run. - Töi àaä vïì.

- Chaâo öng, - baâ Baãy kheä àaáp sau möåt luác im lùång röìi baâ nhòn baâ Thoa: - Chaâo chõ.

- Chaâo chõ, - baâ thoa àaáp röìi tïë nhõ laãng ra àêìu chuâa, àïí hai ngûúâi úã laåi vúái nhau.

Öng Baân àûáng lùång, ngùæm ngûúâi phuå nûä nhoã beá trûúác mùåt. Baâ mùåc chiïëc quêìn àen bùçng luåa, chiïëc aáo baâ ba vaãi guå saåch seä, maái toác chaãi goån vïì phña sau. Nùm nay baâ chûa àïën nùm mûúi nhûng toác àaä baåc nhiïìu, khuön mùåt gêìy àen, khùæc khöí, khöng


phaãi caái khùæc khöí cuãa ngûúâi tu haânh, maâ do vêët vaã vaâ àau buöìn. Phaãi khoá khùn lùæm öng Baân múái tòm thêëy àûúåc úã khuön mùåt êëy nhûäng àûúâng neát cuä khöng thay àöíi trong oác tûúãng tûúång cuãa öng.

- Töi ùn úã thêåt khöng phaãi vúái mònh, - cuöëi cuâng öng noái, nhû lúâi meå öng àaä traách öng höm trûúác. - Töi...

- Töi àaä biïët hïët moåi chuyïån, öng khöng cêìn noái nûäa. - Baâ Baãy khe kheä àaáp.

Im lùång.

- Baâ coá tha thûá cho töi khöng ?

- Öng laâm nhû thïë laâ àuáng, vaâ chùèng coá gò àaáng traách - baâ noái, cöë lêëy gioång bònh tônh, nhûng öng biïët phaãi khoá khùn lùæm baâ múái giûä àûúåc àïí khoãi oaâ khoác vaâ kïu lïn, traách öng nhûäng lúâi thêåm tïå.

- Töi àaä chúâ baâ chûâng êëy nùm... hoaân toaân khöng tin tûác...

- Töi biïët.

- Coân baâ, sao baâ laåi úã àêy? Baâ ài tu aâ?

- Khöng, öng nhòn töi àêy thò roä - khöng caåo àêìu, khöng mùåc aáo nhaâ tu, cuäng chùèng ùn chay...

- Thïë baâ laâm gò úã àêy?

- Töi thay baâ tûâ vûâa chïët, tröng coi ngöi chuâa naây. Ngaây xûa, coá lêìn giùåc caân, nhúâ tröën úã àêy, töi múái thoaát chïët. Töi muöën àûúåc möåt mònh nghó ngúi yïn tônh...

- Nhûng úã vúái maá, baâ cuäng coá thïí ...

- Vêng, trûúác kia töi cuäng nghô thïë, nhûng nay... nay àaä coá ngûúâi chùm soác cuå.

Öng Baân biïët roä baâ Baãy àõnh noái gò. Öng luáng tuáng àûáng im, chêìn chûâ khöng daám hoãi cêu hoãi tûâ lêu öng muöën hoãi:

- Baâ baão töi phaãi laâm thïë naâo bêy giúâ?


- Thïë coân quyïët àõnh cuãa riïng öng? - thay cho cêu traã lúâi, baâ Baãy hoãi laåi.

Quyïët àõnh cuãa riïng öng? Öng Baân àaä nhiïìu lêìn tûå àùåt cho mònh cêu hoãi êëy. Baâ Thoa cuäng àaä hoãi öng nhû thïë, nay àïën lûúåt baâ Baãy. Àêy laâ cêu hoãi khoá maâ öng luön cöë lêín traánh. Vúái caã chñnh baãn thên öng, öng cuäng chûa bao giúâ coá thïí traã lúâi möåt caách dûát khoaát, tuy trong loâng, úã möåt núi sêu xa naâo àoá, öng mong muöën khöng phaãi mêët möåt ngûúâi naâo trong söë hai ngûúâi àaân baâ yïu quyá kia cuãa àúâi öng, nghôa laâ noái trùæng ra, öng muöën caã hai vêîn laâ vúå öng... Öng caãm thêëy xêëu höí vúái yá nghô êëy. Têët nhiïn, öng àaä khöng daám noái noá vúái caã baâ Thoa lêîn baâ Baãy.

- Thûåc tònh töi chûa biïët nïn thïë naâo, - öng luáng buáng noái, - nhûng chùæc chùæn giûäa töi vaâ baâ... sau chûâng êëy nùm chúâ àúåi...

Baâ Baãy móm cûúâi veã thûúng haåi.

- Öng khöng cêìn bêån têm àiïìu àoá. Öng phaãi vïì vúái thñm êëy. Cuäng nhû öng, thñm êëy hoaân toaân khöng coá löîi. Vaã laåi, coân àûáa beá. Töi giaâ röìi, laåi àau yïëu. Nhûäng gò coá thïí laâm àûúåc - cho caách maång vaâ cho mònh - töi àaä laâm. Nay chuát coân laåi cuãa àúâi töi, töi muöën söëng nöët úã àêy, àïí àûúåc thaãnh thúi, yïn tônh. Töi nghô coá thïí töí chûác, vaâ caã öng nûäa, seä tha thûá cho töi àiïìu àoá...

- Nhûng...

- Thöi, öng àûâng noái nûäa! AÂ, maâ thñm êëy àêu röìi? Öng goåi höå... Chuáng töi muöën noái chuyïån möåt tyá. Chuyïån àaân baâ vúái nhau thöi maâ. Öng àûâng lo, töi khöng laâm gò thñm êëy àêu. Öng ài ài!

Àïí mùåc hai ngûúâi phuå nûä vúái nhau, loâng röëi búâi, öng Baân ra ngöìi trïn bêåc àaá, thêîn thúâ nhòn con söng àang traãi röång trûúác mùåt. Öng ngöìi nhû thïë rêët lêu, chòm àùæm trong nhûäng yá nghô nùång nïì, böëi röëi, àïën nöîi cuöëi cuâng, khi hai ngûúâi kia noái chuyïån vúái nhau xong, cuâng ài ra, goåi öng, öng múái biïët. Nhòn hoå, öng hiïíu giûäa hai ngûúâi àaä coá möåt cêu chuyïån cúãi múã, thùèng thùæn. Chùæc caã hai àïìu vûâa khoác, vò mùæt ngûúâi naâo cuäng àoã vaâ ûúát. Öng Baân coân muöën nhên coá mùåt caã ba, tiïëp tuåc cêu chuyïån boã dúã, nhûng baâ Baãy àaä ài vïì phña bïën, toã yá nïn chêëm dûát úã àêy.


- Lyá àêu, chuêín bõ thuyïìn àûa chuá thñm vïì, con. - Baâ noái to, tuy thêëy roä thùçng Lyá àang ngöìi àúåi sùén trïn thuyïìn.

Khöng coân caách naâo khaác, öng Baân àaânh ài theo. Hoå trao àöíi vúái sau mêëy cêu tûâ biïåt, vaâ chöëc sau, thùçng Lyá àaä khua maånh caã hai maái cheâo, àûa con thuyïìn xuöi theo doâng nûúác.

Höm sau, tûâ saáng súám, öng Baân mûúån chiïëc xe àaåp cuãa öng laáng giïìng àaåp lïn uyã ban Huyïån, núi laâm viïåc cuä cuãa baâ Baãy. Gùåp baån beâ ngaây xûa cuâng hoaåt àöång vúái nhau, chöî naây möåt tyá, chöî kia möåt tyá, cûá thïë dïình daâng maäi àïën chiïìu töëi öng Baân múái vïì àïën nhaâ.

Túái ngoä, öng thêëy thùçng Lyá chaåy ra kïu to:

- Chuá Hai, chuá Hai úi, dò Thoa ài röìi!

- Sao? Maây noái gò kyâ vêåy, Lyá! Ài àêu? Ài höìi naâo?

Röìi öng luöëng cuöëng àêíy xe vaâo nhaâ.

Trong nhaâ, trïn chiïëc baân göî cuä kyä, chiïëc tuái xaách vaãi nhûåa maâu xanh nhaåt cuãa baâ Thoa khöng coân nûäa, thay vaâo àoá laâ möåt túâ giêëy trùæng gêëp tû, trïn coá cheån chiïëc loå mûåc cuãa thùçng Lyá.

- Höìi saáng, tña biïíu con chúã tña lïn chuâa Baäi Veåt, trûa quay vïì, con khöng thêëy dò êëy àêu nûäa. - Thùçng Lyá ài theo sau lûng öng, lïn tiïëng.

Öng Baân khöng noái gò. Tay run run, öng cêím mêíu giêëy lïn àoåc:

"Xin löîi vò em khöng thïí laâm khaác. Em àaä hiïíu têët caã. Trong quan hïå vúå chöìng, sûå coá mùåt cuãa ngûúâi thûá ba khöng bao giúâ mang laåi haånh phuác - cho chñnh mònh vaâ cho ngûúâi khaác. Chõ Baãy àaä lïn chuâa àïí anh vaâ em tiïëp tuåc söëng vúái nhau, nhûng em, em khöng thïí vaâ khöng coá quyïìn tiïëp nhêån möåt sûå hy sinh nhû thïë. Anh àûâng lo cho em. Em àaä nghô túái khaã nùng naây tûâ khi coân úã nhaâ. Em coá baâ con úã Saâi Goân, hoå seä giuáp em trúã laåi Haâ Nöåi yïn öín. Chuác anh vaâ chõ Baãy haånh phuác".


*

... Öng baân laåi ra ngöìi bïn söng. Boáng àïm buöng xuöëng tûâ luác naâo. Gioá nheâ nheå thöíi laâm àung àûa nhûäng chiïëc laá ngaái nguã. Àêìu thaáng, trùng chûa lïn nhûng trúâi àêìy sao. Öng cûá ngöìi thïë, trên trên nhòn doâng söng àang traãi röång möåt maâu baâng baåc trûúác mùåt. Möåt giúâ, hai giúâ hoùåc coá thïí ba giúâ... röìi bêët chúåt, nhû nhúá ra àiïìu gò, öng àûáng dêåy, ài vïì phña chiïëc thuyïìn con àang cöåt úã möåt göëc cêy caånh àêëy. Khi öng vûâa xö thuyïìn ra khoãi búâ thò coá tiïëng thùçng Lyá hoãi voång xuöëng:

- Chuá àêëy aâ, chuá Hai?

- ÛÂ chuá àêy, sao chaáu coân chûa ài nguã?

Thùçng beá khöng àaáp, im lùång möåt luác, noá noái:

- Trúâi khuya, laå söng nûúác, chuá cêín thêån àêëy, chuá Hai aâ.

- ÛÂ, chaáu vaâo nhaâ ài, - öng dõu daâng baão noá. Chùæc noá lo lùæng, theo doäi öng tûâ töëi àïën giúâ. Töåi nghiïåp thùçng beá.

*

Doâng nûúác lûäng lúâ tiïëp tuåc àûa thuyïìn öng Baân chêìm chêåm tröi vïì phña thõ xaä Cûãu Long, vïì phña biïín. "Chöî naây laâ chöî naâo nhó?" - öng Baân tûå hoãi nhûng khöng àûa mùæt nhòn hai bïn, maâ vêîn ngöìi im, chiïëc àêìu beá nhoã nhû caâng tuåt sêu hún vaâo àöi vai gêìy.

Muâa naây nûúác xuöëng, söng Tiïìn Giang phùèng lùång. Thêåt khoá maâ tin àûúåc rùçng, cuâng vúái con ngûúâi, con söng naây vûâa traãi qua möåt cuöåc chiïën tranh ghï gúám, vúái nhûäng vïët thûúng sêu, nhûäng xaáo àöång dûä döåi maâ noá phaãi gaánh chõu, vaâ gaánh möåt caách duäng caãm. Thïë maâ kia, bêy giúâ trûúác mùåt öng, noá vêîn trêìm tônh, nhên hêåu laâm sao, vúái têëm loâng múã röång nhû möåt àûác hy sinh vö búâ


bïën. Bêët giaác öng laåi nghô túái hai ngûúâi vúå cuãa öng. Àùçng sau caái veã bònh thaãn bïì ngoaâi vaâ nhûäng viïåc laâm lùång leä cuãa hoå laâ nhûäng xuác àöång dûä döåi cuãa tònh caãm, laâ loâng võ tha bao la chó nhûäng ngûúâi phuå nûä múái coá. Coân öng, öng thò sao? Öng cuäng laâ ngûúâi nhên hêåu, khöng ai phuã nhêån àiïìu àoá. Öng yïu möåt caách chên thaânh caã baâ Baãy lêîn baâ Thoa. Vaâ hoaân toaân khöng coá chuát giaã döëi naâo, caã trong nhûäng lúâi öng noái vúái àöìng chñ bñ thû chi böå cú quan mêëy nùm trûúác. Öng noái thïë naâo nhó? ÚÂ, öng noái rùçng öng vêîn yïu, vêîn chung thuyã vúái baâ Baãy khi quyïët àõnh lêëy baâ Thoa! - öng Baân nhïëch meáp cûúâi chua chaát trong boáng töëi. Cuäng nhû múái gêìn àêy thöi öng coân tin möåt caách thú ngêy rùçng öng coá thïí cuâng söëng vúái caã hai ngûúâi àaân baâ möåt luác. Nhûng luác naây, möåt mònh trïn chiïëc thuyïìn con giûäa doâng söng bao la, öng hiïíu rùçng àiïìu êëy laâ khöng thïí àûúåc, cuäng nhû khöng thïí cuâng möåt luác chiïëc thuyïìn cuãa öng cêåp bïën hai búâ cuãa möåt doâng söng. Vêåy thò öng biïët laâm thïë naâo bêy giúâ, khi caã hai ngûúâi àaân baâ àaä khûúác tûâ öng, vò haånh phuác cuãa öng vaâ cuãa caã chñnh baãn thên hoå?

Vaâ cuäng chñnh luác naây, öng múái hiïíu àûúåc möåt caách roä raâng, rùçng nhiïìu nùm qua trïn doâng söng cuöåc àúâi, khöng ñt luác öng àaä àïí con thuyïìn cuãa öng tûå do tröi, nhû suöët àïm nay öng àaä gaác cheâo, àïí doâng nûúác lûäng lúâ cuãa con söng tûå do cuöën ài...

"ÚÂ, maâ mònh bõ tröi túái àêu röìi nhó? Chùæc àaä xa lùæm". - Öng Baân tûå hoãi, chúåt giêåt mònh khi nghô túái caãnh saáng mai öng phaãi vêët vaã cheâo ngûúåc doâng trúã laåi bïën cuä.

Öng ngöìi thùèng ngûúâi, lùæc maånh àêìu nhû cöë ruä nhûäng yá nghô nùång nïì coân soát laåi. "Biïët laâm thïë naâo àûúåc! Caách naây hay caách noå, cuäng phaãi quay laåi thöi", - öng buöìn rêìu nghô vaâ thêîn thúâ nhòn phña trûúác, núi bònh minh bùæt àêìu nhuöåm höìng mùåt nûúác söng Tiïìn Giang phùèng lùång.

Cêìn Thú, 1984


TÊM

- Thöi, chaáu khöng têåp nûäa àêu, - Têm, möåt cö gaái mûúâi bêíy tuöíi, sinh viïn trûúâng muáa, coá daáng ngûúâi gêìy vaâ nheå nhû luác naâo cuäng coá thïí bay lïn cao, àang muáa chûa hïët baâi Thiïn nga giaäy chïët cuãa Xanh-Xùng maâ töi keáo Viölöng laâm nhaåc, böîng baão töi nhû thïë vúái veã giêån döîi cuãa möåt àûáa treã quen laâm nuäng. Röìi cö mïåt moãi ngöìi xuöëng saân trêìn xi mùng coân chûa mêët hïët caái noáng cuãa möåt ngaây heâ oi bûác, àêìu guåc xuöëng, hai tay xoaäi daâi vïì phña trûúác, gêìn giöëng caái thïë con thiïn nga hêëp höëi cö vûâa muáa luác naäy.

- Vò sao? - töi hoãi vaâ lùång leä xïëp àaân vaâo höåp.

- Chùèng vò sao caã, - Têm àaáp, vêîn khöng ngêíng àêìu lïn.

- Hay muáa àiïåu khaác Melody cuãa Gluck? Con thiïn nga nhoã cuãa Traicöëpxki?

- Khöng.

- Nhûng höm nay chaáu vûâa múái bùæt àêìu, maâ chûúng trònh thi thò chaáu noái, rêët nùång. Vaã laåi, chaáu cuäng biïët laâ chuá bêån, khöng thïí cûá giûäa chûâng boã dúã cöng viïåc, leo lïn sên thûúång cuãa ngöi nhaâ saáu têìng naây àïí giuáp chaáu têåp mûúâi, mûúâi lùm phuát vaâ...

- Chaáu chaán lùæm röìi.

- Chaán? Nhûng vò sao?

- Vò sao? Vò sao? - Têm noái to nhû theát, àöíi thïë ngöìi vaâ nhòn töi bùçng àöi mùæt múã to àêìy xuác àöång vaâ giêån dûä maâ luác naây töi thêëy rêët roä, thêåm chñ caã dûúái aánh trùng àêìu thaáng múâ àuåc. -


Khöng leä chuá khöng biïët noái gò hún ngoaâi hai chûä "vò sao" ngu ngöëc êëy? Khöng biïët laâm gò hún ngoaâi viïåc haâng ngaây chuái àêìu trïn trang giêëy hoùåc coâ cûa caái àaân viölöng beá tñ êëy? Vò sao aâ? Vò chaáu muöën chïët!

- Vúá vêín!

Töi noái röìi buöìn baä xaách àaân ài xuöëng, àïí laåi Têm möåt mònh, hai tay öm àêìu ngöìi trïn sên thûúång nhaâ nghó Baäi Chaáy röång vaâ hoaân toaân vùæng ngûúâi giûäa àïm khuya yïn tônh. Töi khöng giêån Têm vò nhûäng lúâi xuác phaåm kia cuãa cö, vò biïët xûa naây tñnh cö vêîn thïë - höìn nhiïn àaáng yïu, nhûng thêët thûúâng, hay nhû möåt söë baån beâ vêîn quen goåi, àöìng boáng.

Tûâ phña baäi biïín coá tiïëng keân co trêìm vaâ mïìm nhû nhûng buöìn buöìn voång laåi - hònh nhû möåt giai àiïåu naâo àêëy cuãa Rakhmanhinöëp. Àoá laâ Quaán, coân àûúåc goåi laâ Quaán Bi (bi àaát), sinh viïn nùm cuöëi Nhaåc viïån Haâ Nöåi. Cêåu ta yïu Têm mï mêín, vaâ cuäng vò thïë maâ theo cö xuöëng àêy. Coân Têm thò chùèng hïì chuá yá àïën tònh yïu cuãa cêåu ra, maâ cuäng coá thïí chuá yá nhûng töi khöng biïët - thanh niïn bêy giúâ laâ thïë, khi yïu khi khöng, vui vaâ buöìn thay àöíi luön, khoá loâng àoaán nöíi. Chó biïët Têm rêët gheát keân co, nïn khöng bao giúâ Quaán daám mang keân laåi gêìn nïëu khöng àûúåc pheáp. Töåi nghiïåp, anh chaâng cûá thui thuãi nhû thïë möåt mònh vúái chiïëc keân suöët àïm ngoaâi baäi biïín, vaâ dai dùèng thöíi nhûäng baâi buöìn ai oaán àïí baây toã nöîi loâng mònh vúái ngûúâi yïu. Thöíi trong nhaâ thò khöng àûúåc, vò öng chuã nhiïåm nhaâ nghó àaä hai lêìn doaå àuöíi, nïëu cûá tiïëp tuåc "laâm mêët yïn tônh cuãa ngûúâi khaác". Cêåu ta cuäng chùèng biïët chúi vúái ai. Têm thò hoùåc laâ nguã hoùåc têåp muáa, coân töi thò luác naâo cuäng bêån, khöng àïåm àaân cho Têm thò tröën tòm chöî yïn tônh ngöìi viïët. Cuâng ài vúái chuáng töi xuöëng àêy coân coá möåt àöi nûäa vaâ àïìu úã Nhaåc Viïån. Chaâng chúi pianö, naâng haát, - nhûng möîi ngaây chó xuêët hiïån úã nhaâ ba lêìn vaâo giúâ ùn, coân thò anh chõ dùæt nhau ài chúi àêu biïåt tùm.

"Phaãi àïën baão Quaán lïn vúái Têm múái àûúåc", töi nghô vaâ thêìm hònh dung thêëy Têm àang ngöìi khoác, àöi vai gêìy run run theo tiïëng nêëc...


Höm sau, chuáng töi laåi têåp. Vêîn baâi "Thiïn nga giaäy chïët" cuãa Xanh-Xùng. Phaãi noái laâ Têm muáa rêët àeåp. Àöi chên thon nhoã nheå nhaâng di àöång trïn àêìu ngoán chên, Hai tay dang röång mïìm maåi vöî lïn vöî xuöëng nhû àöi caánh thiïn nga, vaâ töi cûá coá caãm giaác nhû chó cêìn nhuán möåt caái lêëy àaâ, laâ cö coá thïí bay lïn mêët huát trong bêìu trúâi àïm Haå Long huyïìn aão.

Nhûng cuäng giöëng nhûäng lêìn trûúác, chùèng bao lêu, cö laåi chaán naãn ngöìi xuöëng.

Töi im lùång, kiïn nhêîn chúâ àúåi.

Möåt luác sau, traái vúái àiïìu töi dûå àoaán, Têm ngûúác lïn noái vúái töi, gioång àûúåm buöìn:

- Chaáu noái chuá àûâng cûúâi nheá - chaáu muöën bay lùæm, vaâ chaáu nghô chaáu coá thïí bay àûúåc. Chuá coá tin khöng?

- Coá, - töi àaáp.

- Chuá xem, Haå Long ban àïm àeåp chûa kòa! - Têm àûáng dêåy, söi nöíi chòa tay vïì phña Võnh löëm àöëm aánh àeân cuãa vö söë chiïëc thuyïìn àaánh caá vaâ nhûäng chiïëc taâu lúán thaã neo chúâ ùn than hoùåc böëc haâng. - Hïî nhùæm mùæt laâ chaáu thêëy ngûúâi chaáu nheå tïnh, röìi chaáu tûâ tûâ bay lïn cao, thêåt cao, àïí laåi dûúái àêët têët caã: Kyâ thi sùæp túái, cuöåc söëng haâng ngaây buöìn teã. Caã chuá nûäa... - Cö phaá lïn cûúâi to sung sûúáng: - Chuá tin khöng?

- Tin, - töi noái. - Trûúác chaáu cuäng tûâng coá möåt cö gaái bay nhû vêåy...

- Ai thïë? - Vêîn chòm trong cún mú quyïën ruä, Têm lú àaäng hoãi.

- Möåt cö gaái Bungary, tïn laâ Àörötïa. Àïm àïm, cö ta bay tûâ sên thûúång möåt ngöi nhaâ mûúâi hai têìng úã Xöphia...

- Chuá noái thêåt àêëy chûá? - Têm chaåy laåi, tuám lêëy tay töi, nghiïm mùåt hoãi. - Cö êëy bay bùçng caách naâo?

- Bùçng caách chaáu vûâa noái - nhùæm mùæt, vung hai tay lêëy àaâ, vaâ thïë laâ bay.

Röìi töi kïí cho cö nghe nöåi dung cuöën tiïíu thuyïët "Barie" cuãa nhaâ vùn Paven Vïginöëp töi vûâa àoåc. Têm chùm chuá nghe töi nhû uöëng lêëy tûâng lúâi, khöng chen ngang möåt cêu naâo.


- Coá lêìn cö ta coân giuáp möåt ngûúâi nûäa cuâng bay. Hoå cêìm tay nhau lûúån mêëy voâng trïn bêìu trúâi Xöphia tuyïåt àeåp. Dûúái chên hoå laâ caã thaânh phöë rûåc rúä aánh àeân, trïn àêìu, muön vaân vò sao àang nhêëp nhaáy, v.v... Cö Àörötïa êëy thêåt haånh phuác...

- Nhûng röìi cuöëi cuâng cö ta chïët!

Chuáng töi cuâng ngoaái àêìu laåi nhòn, vaâ thêëy Quaán àaä lïn ngöìi bïn caånh tûâ bao giúâ.

- Vaâ thïë laâ àuáng! - cêåu ta noái tiïëp, gioång móa mai. - Cö ta chó laâ möåt ngûúâi àiïn!

- Khöng ai múâi anh xen vaâo chuyïån ngûúâi khaác, - Têm khoá chõu vò trñ tûúãng tûúång bay böíng cuãa mònh bõ cùæt àûát búãi möåt cêu phuä phaâng nhû thïë.

- Anh ài ài, haäy ài trïn àöi chên àêët nùång nïì, vúái têìm nhòn khöng cao quaá àêìu muäi teåt cuãa anh.

Quaán ngoan ngoaän àûáng dêåy.

- Vêng, nïëu Têm khöng thñch thò töi khöng noái nûäa. Töi ài. Töi biïët töi khöng bay àûúåc, nïn töi ài bùçng chên trïn mùåt àêët. Chêåm, xêëu xñ nhûng an toaân vaâ húåp vúái khaã nùng coá thêåt cuãa töi. Coân nhûäng chuyïån viïín vöng àeåp àeä kia chó laâ saãn phêím cuãa nhûäng böå oác têm thêìn. Àûâng tin, Têm. Cuäng àûâng tin caã nhûäng yá nghô nhaãm nhñ vaâ nguy hiïím àang chûáa àêìy trong àêìu Têm. Töi àaä àoåc cuöën saách êëy. Öng nhaâ vùn Vïginöëp kia laâ möåt tay àaåi bõp. Muöën vûát boã nhûäng troái buöåc àang kòm haäm mònh, con ngûúâi cêìn tòm nhûäng caách khaác thiïët thûåc hún, chûá khöng phaãi bay lïn möåt caách ngu ngöëc nhû vêåy, vaâ röìi chïët... Àûâng tin, Têm, vaâ haäy cêín thêån...

- Anh ài ài! Àuã röìi. - Têm kheä noái.

Khi chó coân laåi hai ngûúâi, Têm quay sang nhòn töi, neát mùåt hïët sûác nghiïm tuác:

- Coá àuáng cö ta bõ àiïn khöng, chuá?

- Ñt ra thò moåi ngûúâi xung quanh cho laâ thïë. Cö ta bõ nhöët vaâo bïånh viïån têm thêìn, chó thónh thoaãng múái àûúåc ra khoãi àoá.


- Nhûng cö ta àaä bay?

- Àuáng thïë, bay nhiïìu lêìn. Cö ta gioãi lùæm, coân coá thïí àoåc àûúåc yá nghô cuãa ngûúâi khaác, hoùåc löåi xuöëng nûúác maâ khöng chòm...

- Thïë maâ cuöëi cuâng cö ta àaä chïët...

- Vêng, vò tai naån. Nhû ngûúâi khaác coá thïí chïët vò tai naån maáy bay, vò trûúåt chên rúi xuöëng vûåc...

Têm khöng hoãi gò thïm. Cö ngöìi im, thêîn thúâ nhòn maäi möåt àiïím naâo àêëy trûúác mùåt, röìi noái, khöng roä vúái töi hay vúái cö:

- Nhûng chïët maâ àûúåc bay, àûúåc biïët thïë naâo laâ haånh phuác thûåc sûå thò cuäng boä. Coân hún söëng maâ thïë naây... Coân hún nhû anh Quaán, bao giúâ cuäng àûâng tin, cêín thêån, bao giúâ cuäng thûåc tïë...

- Nhûng nhûäng àiïìu cêåu ta noái khöng phaãi khöng coá caái àuáng. Maâ sao chaáu taân nhêîn vúái Quaán thïë? Chaáu khöng yïu aâ? Theo chuá, cêåu ta laâ möåt ngûúâi töët àêëy chûá - tónh taáo, thêåt thaâ, töët buång...

- Chñnh vò thïë maâ chaáu khöng thïí yïu àûúåc.

- Laå thêåt. Thïë thò chaáu yïu ai?

- Yïu chuá.

Têm noái hai chûä êëy thêåt tûå nhiïn, nhû thïí khöng phaãi vïì mònh, maâ vïì möåt ngûúâi naâo àêëy. Töi thò vò quaá àöåt ngöåt, khöng tòm àûúåc cêu naâo hún ngoaâi cêu töi thûúâng noái trong nhûäng trûúâng húåp tûúng tûå.

- Vúá vêín. Cö àiïn röìi sao?

Têm ngöìi, hai tay öm göëi, àêìu guåc xuöëng. Chiïëc aáo moãng dñnh chùåt vaâo cú thïí gêìy nhûng cên àöëi cuãa cö. Luác êëy töi rêët muöën laåi gêìn, muöën àùåt tay lïn vai cö vaâ vaâ noái vaâi lúâi an uãi, nhûng khöng hiïíu sao, möåt caái gò àêëy àaä giûä töi laåi. Coá leä àoá laâ caãm giaác xêëu höí, vò duâ sao töi cuäng lúán hún têm gêëp hai lêìn tuöíi. Trûúác àêëy chó xem Têm laâ möåt cö beá maâ töi, vúái tû caách laâ baån cuãa böë meå cö, töi coá traách nhiïåm phaãi giuáp àúä, che chúã.

- Vêng, chaáu àiïn, chaáu laâ Àörötïa. Nhûng ngûúâi ta khöng àiïn, ngûúâi ta khöng biïët gò caã, khöng thêëy gò caã!...


Têm têëm tûác noái to möåt maåch liïìn nhû súå bõ ngùæt giûäa chûâng. Röìi cö boã chaåy xuöëng phoâng mònh.

Tûâ phña baäi biïín laåi vang lïn tiïëng keân cuãa Quaán, buöìn vaâ da diïët nhû moåi lêìn.

*

Töëi höm sau, vaâ caã nhûäng höm tiïëp theo, nhû khöng coá chuyïån gò xaãy ra, Têm vêîn têåp muáa vaâ töi vêîn àïåm àaân cho cö. Möîi lêìn têåp xong, Têm laåi say sûa thöí löå vúái töi caái yá nghô àang nung nêëu trong cö, rùçng cö muöën bay vaâ coá thïí bay nhû Àïrötïa. Coân töi thò, sau khi khöng coân gò àïí noái nûäa vïì cuöën saách cuãa Paven Vïginöëp, töi bùæt àêìu daâi doâng noái vïì chûác nùng cuãa vùn hoåc, rùçng vùn hoåc phaãi chùæp caánh cho ûúác mú cuãa con ngûúâi, nêng con ngûúâi lïn cao hún cuöåc söëng haâng ngaây buöìn teã, àïí vûún túái nhûäng haânh àöång phi thûúâng, àeåp àeä, vên vên...

Têët caã nhûäng àiïìu êëy àûúåc Têm lùæng nghe möåt caách hïët sûác chùm chuá.

*

Möåt buöíi saáng, töi àang nguã thò Quaán tûâ àêu böîng xö cûãa chaåy vaâo.

- Têm àaä àûúåc àûa ài bïånh viïån cêëp cûáu.

- Coá chuyïån gò xaãy ra vêåy ? - Töi tung chùn vuâng dêåy, hoãi.

- Rúi tûâ sên thûúång têìng saáu xuöëng sên phuå têìng böën! Theo chuêín àoaán ban àêìu - gaäy xûúng sûúân vaâ möåt tay. Möåt chiïëc caánh maâ Têm mú ûúác duâng àïí bay ra Võnh Haå Long... - Quaán móm cûúâi möåt caách móa mai.

- Cêåu noái thïë maâ khöng biïët xêëu höí aâ? - Khöng giûä àûúåc bònh tônh, töi quaát to. - Kïí laåi roä raâng xem naâo. Bao giúâ? Vò sao?


- Rêët àún giaãn. Hai giúâ saáng höm qua, àang ài tuêìn, öng giaâ baão vïå nhaâ nghó böîng nghe coá tiïëng ngûúâi rïn. Chaåy lïn thò thêëy Têm. Öng laäo cho laâ Têm ngöìi sú yá ngaä xuöëng. Khöng muöën laâm huyïn naáo nhaâ nghó, öng êëy lùång leä baáo caáo vúái öng Chuã nhiïåm, xin xe àûa vaâo bïånh viïån. Nhûng töi thò töi hiïíu vò sao Têm gùåp tai naån naây. Cö ta àõnh bay, nghôa laâ àõnh laâm caái àiïìu khöng bao giúâ coá thïí laâm àûúåc. Cö ta bõ xuác àöång, thêìn kinh quaá cùng thùèng vaâ àang khöng kiïìm chïë nöíi baãn thên. Trong viïåc naây, àaáng leä phaãi giuáp àûa cö ta trúã laåi traång thaái thùng bùçng, vúái nhûäng àiïìu coá thûåc bònh thûúâng trong cuöåc söëng, thò caác öng, öng vaâ Paven Vïginöëp, bùçng caái vùn hoåc vúá vêín vaâ vö böí cuãa mònh, caác öng àaä... Töi seä viïët àún kiïån caác öng vïì viïåc àaä àêíy möåt cö gaái àaáng thûúng nhû Têm àïën chöî taân phïë.

Röìi Quaán boã ài, sêåp maånh caánh cûãa möåt caách giêån dûä.

Coân laåi möåt mònh, töi vûâa sûãa soaån vaâo bïånh viïån thùm Têm, vûâa suy nghô vïì nhûäng lúâi buöåc töåi cuãa Quaán, vaâ vïì nhûäng chûác nùng cao caã cuãa vùn hoåc maâ töi àaä söi nöíi noái vúái Têm nhûäng àïm trûúác àoá.

Quaãng Ninh, 1984


PHÊÌN KÏËT CUÃA CÊU CHUYÏÅN

1

Cún mûa êåp àïën thêåt bêët ngúâ. Nhûäng doâng mûa thùèng àûáng daây vaâ liïn tuåc. Caái noáng vaâ caái laånh gùåp nhau, taåo thaânh möåt caãm giaác hùng nöìng dïî chõu.

Trïn caác phöë, ngûúâi ài àûúâng vûâa xuyát xoa, vûâa vöåi vaä chaåy tòm chöî truá. Trong söë nhûäng ngûúâi chaåy truá mûa muöån maâng úã ngoä N.S. höm êëy coá möåt cö gaái treã. Àaåp xe àïën àêy thò cö dûâng laåi trûúác cöíng ngöi àïìn cöí àêìu ngoä. Cö dûång xe vaâo con sû tûã bùçng xi mùng àang thiu thiu nguã möåt caách hiïìn tûâ trûúác mùåt. Röìi cö bûúác lïn bêåc thïìm coá maái che cao raáo, ruâng mònh ruä nhûäng gioåt nûúác mûa khoãi ngûúâi. Cö boã noán - may maâ höm nay cö mang theo noán - vaâ àang àõnh phêíy cho saåch nûúác thò chúåt nhêån thêëy coá ngûúâi bïn caånh. Cö giêåt mònh, liïëc nhòn thêåt nhanh. Àoá laâ möåt chaâng trai traåc hai mûúi lùm tuöíi, àeo kñnh trùæng, khuön mùåt thöng minh vaâ dïî coi. Chaâng trai àang àûáng àoåc cuöën saách gò àoá. Thêëy coá ngûúâi, anh ngûúác nhòn lïn, nhûng laåi vöåi cuái xuöëng trang saách.

Cöíng àïìn tuy to, nhûng chó àûúåc lúåp bùçng maái ngoái beá tñ vûâa àuã chöî truá cho vaâi ngûúâi. Àoá laâ khöng kïí nïëu coá gioá, mûa seä hùæt xuyïn bïn naây sang bïn kia, luác êëy àûáng truá úã àêy cuäng chùèng gò ngoaâi mùåt phöë. Theo baãn nùng, cö gaái kheä neá xï ra, nhûng khoaãng caách giûäa hai ngûúâi vêîn chùèng tùng thïm àûúåc bao nhiïu. Nïëu chuá yá lùæng nghe, ngûúâi naây coá thïí nghe roä tiïëng thúã cuãa


ngûúâi kia. Cö caãm thêëy bêët tiïån vaâ xêëu höí. Trûúác hïët laâ vò quêìn aáo cö bõ ûúát, coá chöî daán chùåt vaâo ngûúâi, laâm löìng ngûåc àaä cao laåi caâng nhö lïn cao thïm. Sau nûäa, cö vêîn thêëy ngaâi ngaåi khi phaãi àûáng möåt mònh - maâ laåi gêìn nhû thïë - vúái möåt chaâng trai khöng quen biïët, duâ anh ta, thoaåt nhòn cö àaä thêëy coá caãm tònh, thêåm chñ cö nghô nhû àaä gùåp àêu àoá. Coá leä àoaán biïët têm traång cuãa cö, chaâng trai cuäng yá tûá neá sang bïn. Cö gaái nhòn anh vúái veã biïët ún.

Cún mûa khöng taånh nhanh nhû moåi ngûúâi tûúãng. Nhûäng doâng nûúác vêîn chaãy àïìu àïìu, thùèng àûáng, tuy khöng coân aâo aåt vaâ söi nöíi nhû trûúác. Bêìu trúâi coá saáng vaâ röång ra ñt nhiïìu, nhûng àêëy chûa phaãi laâ dêëu hiïåu chûáng toã mûa sùæp dûát.

Cö gaái àûáng yïn, tû lûå nhòn ra àûúâng. Cö cöë têåp trung suy nghô vïì möåt chuyïån gò àoá nhûng khöng àûúåc. yá nghô cuãa cö cûá nhaãy tûâ viïåc naây sang viïåc noå. Luác àêìu, cö nghô chiïëc noán múái quang dêìu cuãa cö höm nay gùåp mûa coá thïí seä bõ hoãng. Biïët thïë, cö àaä choån chiïëc cuä mang ài, hoùåc thaâ àêìu trêìn chõu ûúát coân hún... Röìi cö nghô àïën buöíi hoåc tiïëng Anh höm noå úã trûúâng buöíi töëi. "Ngûúâi Anh kïí cuäng buöìn cûúâi, - vùn minh, giaâu coá laâ thïë maâ ngön ngûä thò ngheâo hïët chöî noái, xûng hö vúái nhau chó àöåc coá I vaâ You, möåt luác vûâa laâ töi vaâ cö, anh vaâ em, túá vaâ cêåu, hay thêåm chñ caã tao, maây nûäa. Keã thuâ cuäng nhû ngûúâi yïu, àïìu I vaâ You tuöët! Kyâ thêåt. Thïë múái biïët tiïëng Viïåt mònh phong phuá. Khi cêìn caäi nhau thò..." Cö nhñu maây, nhúá laåi trêån chûãi nhau ban saáng giûäa hai öng baâ haâng xoám. Cö vöåi bùæt mònh nghô àïën chuyïån khaác. Chuyïån gò àûúåc nhó? Möåt luác nhiïìu chuyïån, biïët nghô chuyïån gò bêy giúâ? Cö tûå hoãi, nhûng khöng tòm caách traã lúâi, vò thûâa biïët luác naây cö muöën nghô vaâ hiïån àang nghô vïì gò.

Cö liïëc nhanh sang bïn. Chaâng trai vêîn chùm chuá àoåc saách. Khöng hiïíu vö tònh hay hûäu yá, luác êëy anh böîng kheä ho, àöíi thïë àûáng. "Anh êëy àoåc saách gò thïë nhó? - Cö gaái thêìm hoãi. - hay laâ..." Nhûng cö àaä vöåi bùæt mònh nghô sang chuyïån khaác. "Mònh roä vúá vêín! laâm gò thò kïå ngûúâi ta, cûá bêån têm khöng àêu..." Röìi cö quay sang nhòn con sû tûã àang nguã ngon giûäa trúâi mûa. Noá àaä giaâ lùæm röìi, coá leä vò thïë maâ noá mïåt, phaãi nguã gêåt, sao nhaäng caã viïåc coi gaác


ngöi àïìn linh thiïng naây. Ngûúâi noá loang löí caác vïët lúã, tai bïn phaãi bõ sûát, laâm thaânh möåt löî hoäm, nûúác mûa qua àoá maâ chui vaâo ngûúâi. "Chùæc noá laånh vaâ khoá chõu lùæm, - cö gaái nghô, röìi vö tònh àûa möåt ngoán tay ngoaáy vaâo löî tai mònh, àêìu lùæc lùæc. - Noá coá biïët mònh ngöìi àêy khöng, vaâ àang nghô vïì noá, thûúng noá? Noá coá biïët anh kia àang ngöìi àoåc saách, hoùåc giaã vúâ àoåc saách, khö raáo, êëm aáp, vaâ khöng hïì nghô túái noá, maâ noái chung, chùèng nghô túái ai caã ?..." Cö gaái giêåt mònh vò thêëy mònh laåi nghô vïì ngûúâi bïn caånh. Khöng hiïíu sao cö böîng thêëy húi buöìn, möåt thoaáng buöìn vö nghôa, dòu dõu. Cö khöng muöën tûå thuá möåt àiïìu laâ cö thñch anh kia chuã àöång bùæt chuyïån. Luác êëy coá thïí cö seä àaáp chuyïån vúái anh ta. Chùèng àïí laâm gò caã, thïë thöi... Nhûng chaâng trai vêîn àûáng im. Àaä ba mûúi phuát tröi qua maâ chaâng trai vêîn àûáng im.

Trúâi cûá mûa, thúâ ú vaâ àún àiïåu. Nûúác àaä ngêåp àïën chên vaâ àuöi con sû tûã giaâ, thïë maâ noá vêîn bònh thaãn nùçm yïn nhû cuä. Chiïëc xe àaåp cuãa cö gaái tûåa vaâo ngûúâi noá, chùæc do àêët tuöìi, bêët chúåt ngaä vïì phña hai ngûúâi, tay laái suyát va vaâo chên chaâng trai. Anh kia vöåi boã saách, àúä noá dêåy röìi àûa lïn bêåc cöíng caånh cö gaái. Cö gaái caãm ún. Chaâng trai àaáp laåi. Hai ngûúâi nhòn nhau móm cûúâi. Röìi laåi im lùång, ngûúång ngêåp vaâ bêët tiïån.

"Anh êëy àoåc gò maâ say mï thïë? - Cö gaái laåi thêìm hoãi, mùæt lú àaäng nhòn nhûäng chiïëc bong boáng nûúác àang thi nhau vúä tan dûúái chên cö. Maâ sao maäi khöng thêëy lêåt trang? Hay mònh hoãi xem sao? Khöng àûúåc, con gaái ai laåi..."

Cö gaái chûa kõp nghô hïët cêu thò möåt tia chúáp loeá saáng, vaâ keâm theo laâ möåt tiïëng sêëm nöí khaá maånh. Cö nhùæm chùåt mùæt, khi múã ra, thêëy chaâng trai àang nhòn mònh vaâ kheä móm cûúâi. Cö gaái cuäng beän leän cûúâi laåi.

- Chõ súå sêëm aâ? - Chaâng trai deâ dùåt hoãi.

- Àöåt ngöåt quaá, laâm em giêåt caã mònh...

Laåi im lùång.

- Mûa dai thêåt, - chaâng trai lïn tiïëng, bêy giúâ coá veã tûå tin hún. Cuöën saách àoåc suöët ba mûúi phuát khöng lêåt trang àaä àûúåc


gêåp laåi, cuöån troân trong tay. - Dïî chûâng keáo daâi àïën töëi mêët. Chõ khöng bõ nhúä viïåc chûá?

- Khöng, - cö gaái àaáp.- Coân anh?

- Töi thò coá viïåc gò àêu maâ bõ nhúä.

- Hay nhó. Nïëu vêåy chùæc cöng viïåc cuãa anh laâ àoåc saách, maâ àoåc saách thò úã àêu, luác naâo cuäng àoåc àûúåc, àuáng khöng? - Röìi khöng chúâ traã lúâi, cö hoãi tiïëp: - Vûâa röìi anh àoåc gò maâ say sûa thïë?

- Töi chùèng àoåc gò caã.

- Khöng àoåc gò?

- Vêng, khöng àoåc gò hïët, - chaâng trai laåi cûúâi, tiïëng cûúâi thêåt vui vaâ cúãi múã, laâm cö gaái cuäng bõ lêy theo caái tûå nhiïn cuãa anh. - Töi chó suy nghô...

- Anh suy nghô lêu thïë, chùæc phaãi vïì möåt vêën àïì gò àêëy ghï gúám lùæm.

- Àuáng, chõ noái àuáng, khöng ghï gúám nhûng laâ möåt vêën àïì quan troång, thêåm chñ coân àêìy tñnh thúâi sûå noáng höíi...

- Cuå thïí?

Bêy giúâ hoå àaä coá thïí noái chuyïån vúái nhau hoaân toaân thoaãi maái, caái thoaãi maái mêëy phuát trûúác àêy caã hai àïìu khöng ngúâ túái. Chaâng trai quaã àuáng laâ ngûúâi thöng minh, àaä khön kheáo chuã àöång vûúåt qua trúã ngaåi ban àêìu, choån àuáng gioång tûå nhiïn àïí bùæt chuyïån. Cö gaái cuäng nhêån ra àiïìu àoá.

- Cuå thïí û? - Chaâng trai noái, tay mên mï cuöën saách. - Trong suöët thúâi gian qua, cuå thïí töi àaä nghô... - Àïën àêy anh ngûâng laåi nhòn cö, nûãa àuâa, nûãa nghiïm tuác. - Töi nghô rùçng höm nay töi vaâ chõ tònh cúâ gùåp nhau, cuâng truá mûa dûúái cöíng àïìn naây. Caã hai àïìu treã, àïìu chûa chöìng, chûa vúå, vaâ coá thïí chûa coá caã ngûúâi yïu nûäa...

- Anh kïët luêån húi vöåi àêëy.

Cö gaái noái xen vaâo, nhûng chaâng trai vêîn laâm nhû khöng nghe thêëy, vaâ noái tiïëp:


- Caã hai cuâng muöën laâm quen vúái nhau, hay ñt nhêët laâ tûâ phña töi. Coá thïí noái laâm quen thò húi quaá, nhûng nhûäng luác mûa gioá, nhúä àûúâng, nhúä viïåc thïë naây, coá hai ngûúâi treã tuöíi bïn nhau maâ cûá im lùång maäi thò thêåt bêët tiïån. Töi àoaán chùæc chõ cuäng cho laâ thïë. Nghôa laâ möåt ngûúâi naâo àoá trong chuáng ta phaãi lïn tiïëng trûúác. Tûác laâ töi, vò töi laâ con trai. Thïë maâ chõ biïët àêëy, töi àûáng im. Vò töi súå chõ hiïíu lêìm vïì töi. Coá àuáng con gaái caác chõ thûúâng gheát vaâ hay trïu caác anh chaâng tòm caách bùæt chuyïån àïí laâm quen khöng naâo? Thaânh ra, töi vaâ chõ cûá vúâ nhû khöng àïí yá àïën nhau, maâ trong loâng thò àang nghô vïì nhau...

- Sao anh biïët? - Cö gaái móm cûúâi.

- Töi chùèng hiïíu vò sao töi biïët, nhûng àuáng laâ töi biïët. - Chaâng trai noái röìi cûúâi to thaânh tiïëng. - Cuöåc àúâi kïí cuäng hay maâ cuäng lêím cêím thêåt. Bao giúâ cuäng coá möåt bûác tûúâng ngùn caách vö hònh naâo àoá, moãng manh thöi, beá nhoã thöi, êëy thïë maâ khöng phaãi ai cuäng vûúåt qua nöíi. Ngûúâi ta gùåp nhau, thêåm chñ thñch nhau, nhûng röìi cuöëi cuâng...

- Xa nhau vaâ khöng bao giúâ gùåp laåi? - cö gaái tiïëp lúâi, gioång pha chuát giïîu cúåt.

- Vêng, àuáng thïë. Chöëc nûäa taånh mûa, töi vaâ chõ seä möîi ngûúâi möåt ngaã, seä "khöng bao giúâ gùåp laåi", nhû chõ noái. Kïí ra... - Chaâng trai ngûâng laåi vaâi giêy àïí tòm lúâi. - Kïí ra trong trûúâng húåp cuãa ta coá thïí khaác möåt tñ. Nghôa laâ töi seä khöng coân gùåp laåi chõ, nhûng chõ vêîn tiïëp tuåc gùåp töi...

- Sao coá thïí nhû vêåy àûúåc ? Töi khöng hiïíu.

Chaâng trai móm cûúâi, thñch thuá vò gúåi àûúåc trñ toâ moâ cuãa ngûúâi nghe.

- Thêåt àún giaãn. Vò töi laâm nghïì viïët vùn, coá thïí chõ àoåc seä thêëy tïn töi, gùåp töi.

"Thïë tïn anh laâ gò ?" Cö gaái suyát hoãi, nhûng nghô sao laåi thöi.

- Hay nhó, - cö thaânh thêåt thöët lïn, gioång khe kheä. - Nghe anh noái maâ thêëy nhû trong tiïíu thuyïët vêåy.


- Nhû trong tiïíu thuyïët... - Chaâng trai tû lûå nhùæc laåi. Böîng nhiïn, nhû sûå nhúá àiïìu gò, anh söi nöíi noái tiïëp: - Thïë naây nheá. Töi chúåt naãy ra möåt yá nghô rêët hay. Sau nhûäng lúâi quaá daâi doâng vaâ thêåt thaâ möåt caách ngö nghï cuãa töi, töi thêëy thêåt bêët tiïån nïëu bêy giúâ töi tûå giúái thiïåu töi laâ ai, tïn laâ gò, laâm úã àêu, vên vên, àïí röìi yïu cêìu chõ cuäng cho töi biïët tûúng tûå vïì chõ. Vò luác êëy, chõ coá thïí nghô rùçng tûâ naäy túái giúâ töi chó tòm caách laâm quen, taán tónh chõ. Nïn töi àõnh thïë naây: Töi seä viïët möåt truyïån ngùæn vïì cuöåc gùåp gúä höm nay cuãa chuáng ta, seä àùng noá lïn baáo Vùn Nghïå. Sau naây àoåc noá, chõ seä biïët töi laâ ai vaâ nghô thïë naâo vïì chõ. Cuäng chó luác êëy töi múái hoãi tïn vaâ nhûäng àiïìu khaác vïì chõ. Chõ thêëy thïë naâo?

- Cuäng laåi nhû trong tiïíu thuyïët! - Cö gaái móm cûúâi. - Thò àaä sao? Ngûúâi ta noái: vùn hoåc àûúåc laâm tûâ àúâi. Nhûng

cuäng coá ngûúâi noái: Chñnh àúâi àûúåc laâm tûâ vùn hoåc. Vúái töi, caã hai àïìu àuáng. Taåi sao chuáng ta khöng thïí möåt lêìn àûúåc söëng nhû trong tiïíu thuyïët, möåt khi ta àaä tûâng nhiïìu lêìn laâm mêîu cho caác hònh tûúång vùn hoåc ?

- Vêng, cûá cho laâ nhû thïë. Nhûng laâm thïë naâo töi tòm àûúåc anh luác êëy? Khöng leä anh àõnh viïët caã àõa chó cuãa anh dûúái tïn mònh ?

- ÛÂ nhó? - chaâng trai sûãa sûãa laåi cùåp kñnh trùæng. - ÖÌ khöng, múâi chõ cûá àïën toaâ soaån. ÚÃ àêëy, hoå seä chó cho chõ.

Hai ngûúâi maãi noái chuyïån, khöng àïí yá thêëy mûa ngûâng rúi tûâ bao giúâ. Trïn phöë, moåi ngûúâi vöåi vaä àaåp xe ài, cöë buâ laåi phêìn thúâi gian phaãi àïí mêët vö ñch vò cún mûa.

- Nhêët àõnh thïë naâo chõ cuäng àïën chûá? - Chaâng trai hoãi khi hai ngûúâi dùæt xe ra loâng phöë. - Töi seä chúâ chõ.

Cö gaái móm cûúâi gêåt àêìu.

- Nhûng trûúác hïët töi phaãi chúâ gùåp anh trïn baáo àaä.

Röìi hai ngûúâi reä sang hai phöë khaác nhau.

2


Phaãi gêìn nùm nùm sau, cö gaái múái àûúåc àoåc truyïån ngùæn maâ chõ mong àúåi. Rêët tiïëc chõ phaãi chúâ lêu nhû vêåy. Nhûng chaâng trai chùèng coá löîi trong viïåc naây. Anh giûä àuáng lúâi hûáa: chó vaâi tuêìn sau höm chia tay, anh viïët xong cêu chuyïån vïì hoå, vaâ lêåp tûác àûa àïën toaâ soaån baáo. Coân baáo thò than öi, chùèng bao giúâ vöåi vaä trong viïåc àùng taác phêím caác nhaâ vùn treã, cho duâ hoå àûúåc xem laâ coá triïín voång ài nûäa. Vaã laåi, baáo coân coá khoá khùn vaâ yïu cêìu riïng cuãa mònh. Thaânh ra truyïån ngùæn cuãa chaâng trai, luác thò bõ chï laâ quaá riïng tû, laäng maån, luác thò do khöng húåp tònh hònh hiïån taåi, nïn maäi àïën bêy giúâ, khi taác giaã cuãa noá àaä laâ möåt cêy buát chûäng chaåc, noá múái àûúåc luåc laåi vaâ cho in. Nùm nùm sau ngaây nöåp baãn thaão!

Nùm nùm... Nhûäng gò coá thïí xaãy ra trong nùm nùm ?

Tûâ cö sinh viïn thú möång, böìng böåt, cö gaái àaä trúã thaânh möåt cö giaáo daåy vùn àiïìm tônh vaâ sêu sùæc. Tûâ caái àeåp nhñ nhaãnh, vö tû cuãa caác cö beá múái lúán , thaânh caái àeåp tû lûå cuãa tuöíi hai mûúi tû. Vaâ suöët trong nùm nùm êëy, cö gaái àaä chúâ àúåi tûâng söë baáo múái. Cö àoåc hïët, àoåc kô têët caã caác truyïån vaâ kñ àùng trïn möîi söë. Cö chúâ àúåi vaâ tin seä àûúåc thêëy àiïìu cö muöën thêëy. Trong cuöåc àúâi möîi ngûúâi coá biïët bao nhiïu cuöåc gùåp gúä chó lûu laåi trong trñ nhúá möåt vaâi ngaây, hay thêåt chñ möåt vaâi giúâ, nhûng cuäng coá nhûäng cuöåc gùåp gúä khöng phai múâ cuâng nùm thaáng. Trûúâng húåp cuãa cö laâ möåt thñ duå.

Ngûúâi ta hay noái túái möåt loaåi tònh yïu naãy núã tûâ phuát gùåp ban àêìu. Àöëi vúái cö, úã àêy khöng hùèn nhû thïë. Luác àêìu cö thêëy viïåc xaãy ra húi ngöì ngöå, hïåt nhû trong möåt cuöën tiïíu thuyïët vïì tònh yïu, vaâ àiïìu àoá rêët húåp vúái têm höìn laäng maån cuãa cö. Röìi khi nhûäng phuát böìng böåt dêìn dêìn lùæng xuöëng, cö nhòn nhêån moåi viïåc möåt caách bònh tônh hún. Cö thêëy mïën ngûúâi con trai thöng minh vaâ tïë nhõ êëy. Khöng, cö khöng goåi àoá laâ tònh yïu. Cö chó mûúâng tûúång möåt caách mú höì rùçng coá thïí chaâng trai seä mang àïën cho cö möåt caái gò àêëy thêåt to lúán, thêåt haånh phuác. Laâ ngûúâi nhaåy caãm vaâ trong trùæng, cö tin vaâo nhûäng yá nghô chuã quan cuãa mònh, tin vaâo chaâng trai. Dêìn dêìn, cuöåc gùåp gúä tònh cúâ höm êëy, tûâ möåt chi tiïët coá thïí noái laâ hoaân toaân mang tñnh chêët vùn hoåc thuêìn tuyá, nhû


möåt cöët truyïån tònh cho möåt truyïån ngùæn chùèng haån, noá trúã thaânh möåt sûå kiïån cuöåc söëng lúán, rêët ngûúâi, rêët thûåc àöëi vúái cö. Cö höìi höåp chúâ àúåi phêìn kïët cuãa sûå kiïån êëy.

Vaâ höm nay, caái cö chúâ àúåi àaä àïën.

Cö gaái àûáng trûúác gûúng, ngùæm laåi mònh lêìn nûäa. Maái toác, aáo, quêìn - têët caã àïìu àêu vaâo àêëy. Cö xinh, cö biïët, vaâ thêìm tûå haâo vïì àiïìu àoá. Cö móm cûúâi vúái mònh, veã haâi loâng. Chöëc nûäa cö seä àïën gùåp anh êëy...

Böîng cö ngöìi xuöëng ghïë, veã tû lûå.

Nùm nùm... Gò àaä xaãy ra vúái anh êëy trong suöët nùm nùm qua? Anh êëy bêy giúâ laâ möåt nhaâ vùn ñt nhiïìu nöíi tiïëng, liïåu anh êëy seä nghô thïë naâo vïì mònh? Kïí cuäng buöìn cûúâi, bao nùm nay mònh vêîn àoåc, vêîn thñch taác phêím cuãa anh êëy, maâ maäi àïën luác naây múái biïët taác giaã quen thuöåc kia laâ anh... Àûúåc, duâ sao mònh cuäng cûá àïën. Trûúác kia anh êëy yïu cêìu, vaâ mònh àaä hûáa laâ seä àïën cú maâ!...

Nùm phuát sau, cö chaåy sang nhaâ bïn mûúån àûáa con lïn ba cuãa chõ chuã nhaâ, noái àeâo noá ài chúi, röìi thong thaã àaåp xe ài.

3

Nhaâ vùn X.V. khoá chõu khi nghe coá tiïëng goä cûãa. Anh khöng thñch bõ quêëy rêìy trong khi laâm viïåc. Khaác vúái phêìn àöng caác baån treã cuâng giúái, anh ûa yïn tônh, ñt giao du, vaâ hêìu nhû suöët ngaây àoáng cûãa ngöìi lò úã nhaâ, viïët vaâ viïët. Thêåt khöng húåp vúái hoaân caãnh möåt ngûúâi nhû anh tñ naâo - àöåc thên, àeåp trai vaâ àang àûúåc chuá yá.

- Chõ hoãi ai? - anh hoãi, thêìm ngaåc nhiïn khi thêëy khaách laâ möåt cö gaái, tay laåi bïë àûáa con nhoã. Khi thêëy cö gaái àoã mùåt, ngêåp ngûâng chûa biïët traã lúâi thïë naâo, vúái sûå nhaåy caãm riïng cuãa ngûúâi tûâng traãi, anh móm cûúâi, kheä noái: - Múâi chõ vaâo.


Cùn phoâng nhoã, goån gaâng, saáng suãa, àöì àaåc khöng nhiïìu, nhûng cuäng àuã cho möåt ngûúâi söëng vaâ saáng taác, nghôa laâ coá möåt chiïëc giûúâng con, möåt giaá saách, möåt chiïëc baân vaâ hai chiïëc ghïë coá lûng tûåa. Cö gaái öm àûáa beá ruåt reâ ngöìi xuöëng möåt trong hai chiïëc ghïë àoá, coân chuã nhaâ thò ngöìi àöëi diïån.

- Xin löîi chõ, saách vúã bûâa böån quaá... - Nhaâ vùn X.V. múã àêìu, cöët àïí khaách khoãi caãm thêëy bêët tiïån vò im lùång.

- Khöng sao aå, - cö gaái êëp uáng noái. - Töi àïën... Em àïën chùæc khöng àuáng luác lùæm... Em khöng biïët anh àang bêån viïët. Nhûng theo heån... - ÚÂ, maâ coá leä bêy giúâ anh khöng coân nhúá...

Àuáng laâ nhaâ vùn X.V. khöng nhúá. Anh chùm chuá nhòn khaách: "Cö ta xinh thêåt, - anh nghô, - maâ àûáa beá cuäng khaáu. Rêët giöëng meå, nhêët laâ àöi mùæt ûún ûúát..."

- Nùm nùm trûúác àêy, möåt höm trúâi mûa... - Cö gaái noái tiïëp, hai maá àoã ûãng, xêëu höí vò hoaân caãnh cuãa mònh. - Tònh cúâ...

- A, töi nhúá ra röìi! Xin löîi! Xin löîi! - Nhaâ vùn X.V. àûáng bêåt dêåy, tay àêåp àêåp vaâo traán möåt caách thñch thuá. - Tònh cúâ töi vaâ chõ gùåp nhau chûá gò? Trûúác cöíng àïìn ngoä N.S? Sau àoá töi hûáa viïët möåt truyïån ngùæn vaâ múâi chõ khi àoåc xong, àïën tòm töi, luác êëy chuáng ta seä laâm quen vúái nhau, àuáng khöng?

- Vêng. Höm kia em àaä àoåc truyïån ngùæn êëy cuãa anh.

Khöng khñ trúã nïn thên mêåt, thoaãi maái hún.

- Töi thaânh thêåt xin löîi chõ nheá. Àuáng laâ töi quïn thêåt. Sau höm àoá, vïì nhaâ, töi viïët ngay cêu chuyïån àaä hûáa röìi àem àïën toaâ soaån. Möåt vaâi tuêìn àêìu coân chúâ àúåi, sau maäi khöng thêëy gò, töi àoaán thïë laâ seä vônh viïîn khöng àûúåc àùng, nïn chùèng hi voång gò nûäa, vaâ dêìn dêìn töi quïn, quïn hùèn...

"Quïn hùèn! Quïn caã lúâi mònh hûáa! Caã nhên vêåt chñnh cuãa cêu chuyïån!" Cö gaái vûâa nghe, vûâa suy nghô.

- ... Höm qua, sau möåt àúåt thûåc tïë daâi ngaây trúã vïì nghe noái coá möåt truyïån ngùæn cuãa töi múái àûúåc àùng, töi àang khöng hiïíu truyïån naâo, thò ra laâ truyïån cuãa chuáng ta. Thïë naâo, chõ thêëy coá àûúåc khöng?


- Daå, hay lùæm aå. - Töi phaãi caãm ún chõ àêëy, - nhaâ vùn X.V. hùng haái noái tiïëp. -

Caãm ún chõ àaä gúåi caãm hûáng cho töi viïët thïm möåt truyïån ngùæn.

"Caãm ún! Thïm möåt truyïån ngùæn... - cö gaái chua xoát thêìm nhùæc laåi. - Khöng hiïíu coá bao nhiïu truyïån ngùæn loaåi naây têët caã?".

Röìi cö ngûúác lïn, nhòn thùèng vaâo ngûúâi àöëi diïån. Khöng hiïíu sao cö böîng thêëy rêët buöìn.

"Nùm nùm qua, nhûäng gò àaä xêíy ra vúái anh êëy?".

Nùm nùm qua, nhaâ vùn X.V. thay àöíi khaá nhiïìu. Tûâ möåt sinh viïn múái töët nghiïåp, höìn nhiïn vaâ thú möång, anh àaä trúã thaânh möåt ngûúâi àaân öng chûäng chaåc, ñt nhiïìu kõp va vêëp vúái cuöåc söëng. Tûâ möåt ngûúâi múái bùæt àêìu cêìm buát, anh àaä chiïëm àûúåc möåt võ trñ khaá nöíi bêåt trong söë nhûäng cêy buát treã. Nùm nùm qua, anh àaä khöng tiïëc möåt caái gò àïí àaåt àûúåc àiïìu àoá. Baån beâ phaãi khêm phuåc nghõ lûåc vaâ sûác laâm viïåc cuãa anh. Anh luön cöë khöng boã lúä möåt cú höåi naâo, duâ nhoã, àïí viïët vaâ in taác phêím cuãa mònh. Nghôa laâ têët caã cuöåc söëng cuãa anh, têët caã suy nghô cuãa anh àûúåc têåp trung cho möåt muåc àñch duy nhêët - laâ viïët. Viïët möåt caách say sûa, kiïn nhêîn, vaâ àöi luác - cay cuá. Nïn dïî hiïíu vò sao anh quïn, trûúác hïët laâ quïn mònh, sau laâ quïn ngûúâi khaác. Anh luön nhùæc mònh phaãi ài thêåt sêu, sêu hún nûäa vaâ thïë giúái vùn hoåc, nhûng anh laåi quaá húâi húåt vaâ nöng caån vúái möåt thïë giúái khaác coân sêu vaâ phûác taåp hún, laâ thïë giúái têm höìn. Têm höìn cuãa nhûäng ngûúâi anh choån laâm mêîu cho nhên vêåt taác phêím...

- Chõ biïët khöng, chuyïån cuãa mònh cuäng hay àêëy nhó? - Anh àûáng dêåy, bùæt àêìu ài ài laåi laåi trong phoâng, àêìu gêåt gêåt theo nhõp bûúác chên. - Gùåp nhau tònh cúâ. Mûa. Ngöi àïìn cöí. Nhûäng lúâi têm sûå chên thaânh. Cêu chuyïån àõnh viïët. Vaâ bêy giúâ, sau nùm nùm gùåp laåi nhau. Àuáng nhû höm êëy chõ noái, têët caã hïåt nhû trong tiïíu thuyïët! Möåt tiïíu thuyïët hay. Maâ trong àoá chõ laâ nhên vêåt chñnh...

"Nhên vêåt chñnh cuãa möåt cêu chuyïån vùn hoåc tûúãng tûúång... Vaâ caái giaá phaãi traã laâ nùm nùm chúâ àúåi trong cuöåc àúâi söëng thûåc". Cö gaái buöìn rêìu nghô vaâ cuái àêìu thúã daâi möåt caách kñn àaáo. "Anh êëy ài vaâo cuöåc söëng chó àïí tòm vùn hoåc, chûá khöng phaãi chñnh baãn thên cuöåc söëng. Vaâ cuöåc gùåp gúä noå, vúái anh êëy cuäng chó laâ möåt


caãm hûáng saáng taác. Thïë maâ mònh trong bao nùm trúâi cûá hi voång coá thïí àoá laâ möåt caái gò àêëy lúán hún, coá yá nghôa hún".

- ... Caái nghïì viïët vùn laâ thïë, chõ aå. Phaãi biïët tòm bùæt àuáng àöëi tûúång, àuáng tònh huöëng, nhû anh àõa chêët tòm moã êëy maâ, àïí röìi khai thaác, khai thaác vaâ khai thaác...

"Vaâ khai thûác xong, boã ài, àïí laåi sau mònh nhûäng höë sêu xaáo tröån, nham nhúã?"...

- Nhiïìu khi nghô cuäng bêët cöng. Chõ thêëy àêëy, nhû truyïån ngùæn vûâa röìi chùèng haån. Chñnh chõ gúåi yá cho töi viïët àêëy chûá. Chõ vúái töi laâ àöìng taác giaã múái àuáng, thïë maâ ngûúâi àoåc chó biïët mònh töi...

"Àuáng, hoå chó biïët mònh anh, nhû taác giaã cuãa möåt taác phêím hay, vaâ hoaân toaân khöng biïët àïën töi, ngûúâi phaãi chõu thêët baåi cho sûå thaânh cöng àoá..."

Cûá thïë, nhaâ vùn X.V. coân say sûa möåt höìi lêu nûäa baâi àöåc thoaåi triïët lñ cuãa mònh. Cö gaái kiïn nhêîn ngöìi nghe, khöng ngùæt lúâi anh lêìn naâo, chó thónh thoaãng xen vaâo möåt vaâi lúâi maâ cö khöng noái lïn thaânh tiïëng.

Cuöëi cuâng, cö àûáng dêåy, sûãa soaån ra vïì.

- ÊËy chïët, chõ úã laåi chúi àaä. Chõ vöåi aâ?

- Khöng, nhûng àaä muöån, em xin pheáp...

- A maâ quïn, nhaâ vùn X.V. vui veã noái to. - Tïn chõ laâ gò nhó? Chõ úã àêu? laâm gò? Nùm nùm trûúác chuáng ta àaä thöëng nhêët rùçng bêy giúâ seä laâm quen vúái nhau kia maâ?

Cö gaái àûáng im möåt luác röìi àaáp:

- Vêng, quaã àuáng thïë. Nhûng em nghô coá thïí luác naây em khöng noái gò vïì mònh laåi töët hún, vò...

- Vò sao? - nhaâ vùn X.V. kïu lïn, veã khöng hiïíu, nhûng ngay luác àoá, anh böîng nhñu maây nghô ngúåi vaâ vöî tay àaánh àeát möåt caái vaâo traán. - Hay, hay! Thïë maâ laåi hay! Chõ thêåt laâ möåt ngûúâi kò diïåu. Laåi lêìn nûäa chõ gúåi yá cho töi viïët thïm möåt truyïån ngùæn nûäa. Hay ñt ra laâ phêìn keát cuãa cêu chuyïån maâ höm nay chõ muöën


chûa kïët thuác. Tuyïåt! Thêåt laäng maån! Maâ cuäng thêåt hêëp dêîn! Thïë naây nheá: Mai kia töi viïët laåi truyïån ngùæn vûâa àûúåc àùng, cöång thïm caái phêìn kïët chõ gúåi yá höm nay. Chõ chúâ xem noá trïn baáo, vaâ luác êëy seä cho töi biïët vïì chõ nheá ?

Cö gaái àaä bïë àûáa beá ra àïën cûãa. Trûúác khi lïn xe, cö kheä noái:

- Khöng, caãm ún anh. Chuác anh thaânh cöng, nhûng em súå khöng àïën àûúåc. Coá leä luác êëy em seä bêån. Bêån lo cho phêìn kïët cêu chuyïån àúâi em.

Maãi say sûa vúái taác phêím múái trong tûúng laåi, nhaâ vùn X.V. àaä khöng nghe roä vaâ hiïíu biïët yá nghôa cêu noái kia cuãa cö gaái, cuäng nhû àaä quaá say sûa àuöíi theo nhûäng thaânh cöng trong vùn hoåc, anh àaä khöng nhêån thêëy coá thïí chñnh anh vûâa àïí tuöåt khoãi tay möåt haånh phuác lúán cö gaái àaä mang àïën cho anh maâ anh khöng biïët.

Haâ Nöåi, thaáng Taám, 1982


LÚÁP TREÃ BÊY GIÚÂ

1

Öng Thòn, vöën xûa laâ möåt nöng dên nöíi tiïëng khoeã maånh vaâ ngang taâng nhêët nhò töíng X. tónh Haâ Nam. Nghe àöìn coá thúâi öng tûâng tay khöng vêåt ngaä möåt con boâ möång, tûâng bön ba khùæp núi trong nûúác (àïí kiïëm miïëng ùn), sang caã têån Cao Miïn vaâ Xiïm La. Öng tûå cho mònh tûâng traãi, vaâ vò thïë thûúâng nhòn àúâi bùçng con mùæt khùæt khe, giïîu cúåt. Bêy giúâ laâ möåt öng giaâ àaä gêìn baãy mûúi, nhoã thoá, gêìy vaâ húi guâ, vúái àöi löng maây rêåm moåc ngûúåc baåc gêìn hïët tröng thêåt ngöå, trong khi böå rêu maâ öng rêët chùm chuát laåi àen vaâ quaá thûa, àïën mûác öng phaãi luön tay vuöët vuöët àïí chuáng tuåm laåi vúái nhau cho àúä teän.

Möåt saáng cuöëi heâ, trúâi trong vaâ àeåp, öng Thòn ngöìi ö-tö tûâ Möåc Chêu trúã vïì nhaâ. Öng lùån löåi lïn Möåc Chêu àïí baân vúái öng em UÁt vïì viïåc böëc möå xêy lùng cho töí tiïn, caái viïåc öng cho möåt doâng hoå nhû doâng hoå nhaâ öng khöng thïí khöng laâm. Thïë maâ öng em caán böå êëy laåi phaãn àöëi, baão öng chó thñch baây veä naây noå, nïn öng àuâng àuâng boã vïì. Àïën têån luác naây, khi àaä ài àûúåc gêìn nûãa àûúâng, cún giêån cuãa öng vêîn chûa lùæng xuöëng hùèn.

- Thúâi bêy giúâ thêåt àuáng laâ khöng sao hiïíu nöíi! - öng vûâa lú àaäng nhòn nhûäng ngoån àöìi xanh nhêëp nhö xa xa, vûâa khoá chõu nghô vïì ngûúâi em bêët hiïëu suöët mêëy nùm liïìn khöng möåt lêìn chõu


vïì quï laâm giöî böë meå, nay laåi thïm caái chuyïån naây... - ûâ, thïë maâ sao ngûúâi ta vêîn cho hùæn laâm öng naây öng noå, nghe coân àûúåc thûúãng huên chûúng, huy chûúng gò nûäa. Thêåt khöng sao hiïíu nöíi!

Öng Thòn coân khoá chõu caã vúái vûúân mñt nhaâ ai vûâa vuåt qua trûúác mùåt. Öng thêìm chï chuã nhaâ khöng biïët tñnh toaán, rùçng trïn cuäng chûâng êëy àêët, tröìng mñt nùm àûúåc muâa gioãi lùæm cuäng chó thu hoaåch bùçng nûãa tröìng taáo. Röìi öng lim dim mùæt, cöë hònh dung rùçng àêëy laâ möåt vûúân taáo trôu quaã nhû vûúân taáo nhaâ öng. Vö ñch, trong àêìu öng, khöng hiïíu sao öng vêîn chó thêëy nhûäng cêy mñt gêìy goâ, xêëu xñ vúái söë tiïìn ñt oãi maâ noá coá thïí mang laåi. Caã àiïìu naây cuäng laâm öng khoá chõu.

Trïn xe àöng ngûúâi, nhûng laâ xe chaåy àûúâng daâi nïn ngûúâi naâo cuäng coá chöî ngöìi, tuy khöng àûúåc thoaãi maái lùæm. Ngöìi caånh öng Thòn laâ möåt thanh niïn traåc hai mûúi tuöíi maâ ngay tûâ khi vûâa bûúác lïn xe, öng àaä caãm thêëy mêët caãm tònh. Anh ta mùåc chiïëc quêìn vaãi thö maâu xanh boá saát hai öëng chên vaâ àêìy nhûäng àinh laâ àinh. Caái muä trïn àêìu cuäng bùçng thûá vaãi êëy, vúái miïëng da nhoã phña trûúác, maâ laåi àöåi lïåch sang möåt bïn, tröng thêåt lêëc cêëc. Coân chiïëc aáo thò trú treän hïët chöî noái, bùçng thûá vaãi loát moãng tang, caã trûúác lêîn sau àïìu in nhûäng hònh ngûúâi àêìu toác cuäng buâ xuâ nhû anh ta, vaâ ngang nhiïn öm hön nhau giûäa ban ngaây ban mùåt, laâm öng nhòn vûâa tûác vûâa ngûúång. Múái ngöìi xuöëng ghïë, anh ta àaä bùæt cheáo chên lïn nhau, chó thiïëu tyá nûäa thò gaác caã lïn àuâi öng. Nhûng àiïìu khoá chõu hún caã laâ anh ta cûá luön miïång nhai caái gò àêëy, vûâa nhai, vûâa cuái àêìu xuöëng möåt cuöën saách àêìy hònh veä, thónh thoaãng múái coá möåt vaâi con söë vaâ doâng chûá bùçng tiïëng nûúác ngoaâi.

"Loaåi naây khöng àêìu tröåm àuöi cûúáp cuäng thuöåc loaåi bêët haão", öng Thòn thêìm nghô vaâ cêín thêån ngöìi neáp vaâo thaânh xe, tay caâng öm chùåt hún chiïëc tuái vaãi baåt trïn buång, duâ trïn gaác haânh lyá coân thûâa chöî tröëng. "Àöì mêët daåy!"

Àuáng luác êëy, anh thanh niïn ngöìi caånh böîng ngûúác lïn nhòn öng, laâm öng giêåt thoát ngûúâi vò súå vûâa röìi khöng phaãi öng nghô, maâ àaä buöåt miïång noái thaânh tiïëng caái nhêån xeát khöng lêëy gò laâm


töët àeåp kia cuãa mònh. Nhûng may thay, anh kia laåi chuái xuöëng àoåc saách, vaâ öng Thòn laåi lú àaäng nhòn ra ngoaâi. Vaâ suy nghô. Öng nghô vïì ngöi nhaâ, vïì vûúân taáo lai nhaâ öng, vïì viïåc bêy giúâ xaä höåi coá tiïën lïn thêåt àêëy, naâo tivi, tuã laånh, xe naây xe kia, nhaâ maáy, xñ nghiïåp moåc lïn cûá goåi laâ nhû nêëm; trong nhaâ àaä bùæt àêìu coá caái böå ghïë xa-löng, caái giûúâng mö-àeác, êëy thïë maâ caái àaåo àûác con ngûúâi thò laåi chùèng töët hún thïm tñ naâo. Ngûúâi ta cêåy treã, cêåy khoeã, cûá aâo aâo ài lïn chùèng biïët súå laâ gò. Nhêët laâ boån treã. Thùçng naâo cuäng hïåt thùçng naâo, múái ba tuöíi ranh maâ àaä ài àûáng khïånh khaång, ùn mùåc àïën kyâ cuåc, noái nùng thò chùèng bao giúâ theâm àïí yá trïn dûúái. Coá khuyïn baão chuáng cuäng nhû nûúác àöí àêìu võt. Chuáng ngöìi im lùång nghe àêëy, coá veã ngoan ngoan nûäa laâ khaác, êëy thïë maâ sau àoá cûá viïåc chuáng chuáng laâm, coá àûáa laåi coân laáo lïëu daám traách böë meå chuáng laâ cöí huã, laåc hêåu. "Öi - Öng Thòn thúã daâi. - Cûá àaâ naây thò chïët, chïët hïët! Thêåt chùèng coân hiïíu ra laâm sao nûäa".

Öng Thòn laåi thúã daâi thïm lêìn nûäa. Öng buöìn. Vò coá muöën, öng cuäng khöng thïí tûå giaã vúâ khöng biïët rùçng nhûäng lúâi buöåc töåi khe khùæt kia vïì boån treã chñnh laâ nhùçm vaâo thùçng Thùæng, thùçng chaáu àñch tön cuãa öng. Böë noá chïët súám, meå ài bûúác nûäa, nïn tûâ beá noá vêîn úã vúái vúå chöìng öng. Vaâ cuäng chñnh vò noá maâ öng coá thaái àöå nhû vêåy vúái lúáp ngûúâi múái lúán quanh öng.

Chaáu öng laâm viïåc úã cöng trûúâng Thuyã àiïån Söng Àaâ múái àûúåc möåt nùm, vûâa röìi noá vïì pheáp thùm nhaâ, thay àöíi àïën mûác hêìu nhû khöng coân nhêån nöíi. Noá to ra, khoeã hún, cûáng caáp hún - àiïìu êëy laâ töët. Nhûng tûâ àêu ra, vaâ àïí laâm gò caái àêìu búâm xúâm êëy? Caái böå ria luán phuán àaáng gheát êëy? Vaâ caã caái aáo khöng bao giúâ chõu caâi cuác tûã tïë, maâ luác naâo cuäng buöåc tuám phña dûúái àïí húã caã buång, caã ngûåc kia nûäa? Toám laåi, thùçng Thùæng, thùçng chaáu ñt noái, hay ruåt reâ cuãa öng böîng chöëc àaä trúã thaânh möåt trong nhûäng àûáa "múái ba tuöíi ranh àaä ài àûáng khïånh khaång, ùn mùåc àïën kyâ cuåc, noái nùng thò cûá oang oang, coi trúâi chûa bùçng caái vung..." nhû öng vêîn thûúâng nhêån xeát.

"Hû, thïë laâ noá hû!", öng giêån dûä baão baâ laäo vúå öng nhû thïë, nhûng vúå öng, vöën khöng ûa caäi nhau, laåi quaá chiïìu chaáu, nïn chó


tòm cúá bïnh noá, vaâ mong öng àûâng gêy chuyïån êìm ô. Öng chõu nhõn, maäi àïën ngaây ài múái goåi noá ra riïng möåt núi, thuyïët möåt baâi thêåt daâi vïì àaåo àûác. Noá kiïn nhêîn ngöìi nghe vaâ khöng caäi laåi cêu naâo. Öng lêëy thïë laâm haã, cún giêån coá ñt nhiïìu nguöi ài, tuy biïët chùæc lïn cöng trûúâng, röìi àêu seä laåi hoaân àêëy.

Thùçng Thùæng ài buöíi saáng thò buöíi trûa, sau bûäa ùn, baâ laäo àem khoe vúái öng chiïëc bùçng khen àûáa chaáu mang vïì. "... Vò thaânh tñch cöng taác vaâ tu dûúäng...", öng Thòn lêím nhêím àoåc nhûäng doâng chûä nùæn noát trïn túâ giêëy trùæng cuöån troân.

- Laáo! Laáo hïët! Ai chûá töi thò coân lêu múái bõp nöíi.

- Ö hay, öng khöng thêëy con dêëu àoã vaâ chûä kyá cuãa thuã trûúãng noá àêëy û? - Baâ vúå caäi laåi.

- Dêëu hay khöng cuäng thïë. Cûá àaâ naây thò kheáo khöng laåi vaâo tuâ súám, chûá khen vúái chaã thûúãng gò. - Öng Thòn noái tiïëp, nhûng röìi hònh nhû cuäng caãm thêëy mònh àuöëi lyá, öng quay sang vùåc vúå: - Maâ sao baâ coân lêëy tiïìn giuái cho noá? Baâ tûúãng töi khöng biïët aâ? Àûúâng àûúâng möåt anh cöng nhên, laåi coân "lao àöång xuêët sùæc", thïë maâ coân vïì nhaâ xin tiïìn baâ huát thuöëc, roä xêëu höí!...

Röìi öng giêån dûä boã ài, quyïët àõnh khöng treo chiïëc bùçng khen àeåp àeä kia lïn tûúâng vöåi. "Àïí coân xem àaä, - öng nghô. - Ngöå nhúä hùæn bõp, treo lïn, vûâa töën tiïën mua khung, laåi vûâa bõ ngûúâi ta cûúâi cho. Chaã daåi!"

Xe àang chaåy nhanh böîng dûâng laåi, laâm ngùæt doâng suy nghô cuãa öng Thòn. Bûúác lïn xe laâ möåt baâ giaâ ngûúâi thêëp nhûng khaá àêîy àaâ, möåt tay xaách chiïëc bõ coái to vaâ nùång, tay kia öm con gaâ tröëng vúái caái maâo àoã choát. Ba ta lïî mïî àïën àûáng bïn chiïëc ghïë öng Thòn àang ngöìi. Anh thanh niïn, luác naây vêîn coân àoåc saách vaâ tiïëp tuåc nhai keåo cao su, ngûúác nhòn lïn, hònh nhû do dûå möåt luác röìi àûáng dêåy nhûúâng chöî cho baâ giaâ. Baâ kia caãm ún röìi ngöìi xuöëng ghïë, vaâ öng Thòn laåi phaãi eáp vaâo saát thaânh xe hún nûäa, vò thên hònh to beáo cuãa baâ ta chiïëm quaá nhiïìu chöî.

"Laåi coân toã ra mònh laâ ngûúâi lõch sûå, - öng Thòn nghô vïì anh thanh niïn àûáng caånh. - Coá khöëi anh bêy giúâ tröng bïì ngoaâi tûã tïë ra phïët, maâ thûåc chêët vêîn laâ haång ngûúâi vûát ài".


Àïën Hoaâ Bònh, xe dûâng laåi lêu cho khaách ùn cúm. Ùn xong, öng Thòn thú thêín daåo möåt voâng quanh phöë, àaão qua cûãa haâng baách hoaá caånh àêëy, röìi tònh cúâ ra àûáng bïn búâ söng Àaâ, nhòn vïì phña bïn kia, núi cöng trûúâng àang rêìm rò àuã caác thûá tiïëng xe vaâ maáy. "Maâ sao mònh khöng nhên tiïån sang thùm noá möåt höm nhó? - Möåt yá nghô chúåt loeá lïn trong àêìu öng. - Àïí xem vò sao noá hû. Mònh laâ öng, khöng noái àûúåc, thò nhúâ thuã trûúãng noá daåy döî. Laåi coân caái chuyïån bùçng khen kia nûäa..."

2

Vöën maånh daån vaâ tûå tin, khöng theâm hoãi ai, öng Thòn xaách tuái vûúåt qua cêìu phao, röìi ài thùèng túái ngöi nhaâ to nhêët, àeåp nhêët, núi öng tin chùæc giaám àöëc cöng trûúâng àang laâm viïåc. ÚÃ àêëy, cuäng maånh daån vaâ tûå tin nhû thïë, öng vöî vaâo caái lûng to pheâ cuãa möåt ngûúâi àang àoåc baáo úã bêåc tam cêëp, mùåt ngoaãnh vaâo trong, àïí hoãi phoâng giaám àöëc úã àêu.

Ngöi nhaâ êëy hoaá ra laâ nhaâ laâm viïåc cuãa chuyïn gia, vaâ ngûúâi coá têëm lûng röång laâ möåt ngûúâi Nga. Öng ta ngûúác lïn, nheo mùæt cûúâi thên thiïån. Öng Thòn cuäng luáng tuáng cûúâi laåi röìi vöåi vaä ài ra. Tûâ àoá, öng khöng coân daám àûúâng àöåt nhû trûúác. Öng àaä bùæt àêìu hoãi ngûúâi naây ngûúâi noå, thêåm chñ vúái veã ruåt reâ maâ xûa nay öng chûa tûâng coá.

3

Phoâng Giaám àöëc àang luác àöng ngûúâi. Öng Thòn bûúác vaâo, lùång leä ngöìi xuöëng chiïëc ghïë tröëng úã goác phoâng, vûâa chúâ vûâa quan saát. Coá thïí noái laâ ñt nhiïìu öng thêët voång vïì öng giaám àöëc. Öng ta quaá treã, khöng bïå vïå chuát naâo, vaâ àêìu cuäng chùèng hoái nhû öng tûúãng tûúång. Coân caách öng ta cû xûã vúái nhûäng ngûúâi àïën laâm viïåc thò laåi caâng khöng öín - àún giaãn quaá, nhanh choáng quaá. "Khöng àûúåc, - öng thêìm nhêån xeát, - thuã trûúãng maâ thïë thò hoãng. Khöng


thïí möåt luác vûâa noái nhû quaát vaâo maáy àiïån thoaåi, vûâa kyá àuã caác thûá giêëy túâ nhû thïë. Laåi coân cêåu cêåu túá túá vúái caã möåt anh chaâng mùåt non choeåt, quêìn aáo lêëm àêìy dêìu múä tûâ àêu xöìng xöåc chaåy vaâo... Vêåy thò coân ai xem mònh ra gò nûäa!"

Àöå mûúâi lùm phuát sau, khi trong phoâng àaä vùæng búát ngûúâi, öng giaám àöëc quay sang phña öng Thòn, hoãi:

- Cuå àïën gùåp töi aâ? Coá chuyïån gò thïë aå?

Öng Thòn vöåi vaâng àûáng dêåy, ài laåi gêìn:

- Töi laâ Nguyïîn Vùn Thòn, quï úã laâng Haå, huyïån Vuå Baãn, tónh Haâ Nam Ninh, coá chaáu laâ Nguyïîn Vùn Thùæng, mûúâi chñn tuöíi, hiïån àang laâm cöng nhên úã quyá cöng trûúâng..., - öng êëp uáng noái nhû àang àoåc möåt laá àún khiïëu naåi naâo àoá. Chñnh öng cuäng khöng hiïíu sao öng êëp uáng nhû thïë, nhêët laâ trûúác möåt con ngûúâi maâ chó vaâi phuát trûúác àêëy öng àaä chï laâ quaá àún giaãn vaâ dïî daäi. - Töi vûâa coá viïåc tûâ Möåc Chêu vïì, giúâ gheá vaâo àêy, trûúác laâ àïí thùm chaáu, sau nûäa àïí ... hûâm... àïí tòm hiïíu thïm àöi àiïìu...

- Cuå àõnh tòm hiïíu àiïìu gò? - Öng giaám àöëc hoãi.

- Chaã daám giêëu thuã trûúãng, söë laâ thùçng Thùæng, chaáu töi êëy maâ, noái múái lïn laâm úã Cöng trûúâng ta gêìn nùm nay, vûâa röìi vïì pheáp, töi thêëy noá thay àöíi nhiïìu quaá, hû quaá...

- Hû? Hû nhû thïë naâo? - Öng giaám àöëc laåi hoãi, vúái veã chùm chuá àùåc biïåt.

Öng Thònn gaäi gaäi àêìu, röìi öng dûång laåi caái hònh aãnh àaä ùn sêu trong oác öng vïì lúáp treã hû hoãng maâ chaáu öng laâ möåt àaåi diïån tiïu biïíu:

- Toác thò daâi àïën luát gaáy, quêìn aáo cûá boá chùåt lêëy ngûúâi àïën ngheåt thúã, röìi noái nùng, ài àûáng... Laåi coân huát thuöëc nûäa! - Öng noái thïm möåt caách söi nöíi. - Thêåm chñ coân uöëng caã rûúåu nûäa.

Öng giaám àöëc trêìm ngêm möåt luác röìi noái:

- Huát thuöëc vaâ uöëng rûúåu thò àuáng laâ khöng nïn thêåt...

- Vïì nhaâ coân xin caã tiïìn baâ nöåi, - öng Thòn vöåi chen vaâo.


- Àiïìu êëy cuäng khöng nïn. Coân chuyïån quêìn aáo, àêìu toác thò coân tuyâ. Möîi thúâi möåt khaác, cuå aå. Àêy, cuå xem, toác töi cuäng àêu phaãi laâ ngùæn, - öng giaám àöëc noái röìi keáo ngûúåc gaáy toác cuãa mònh lïn. Öng Thòn nhòn vaâ thêëy quaã laâ daâi thêåt. Öng thêìm ngaåc nhiïn sao vûâa röìi öng coá thïí boã qua khöng nhêån thêëy möåt chi tiïët quan troång nhû thïë.

- Thöi àûúåc, - öng giaám àöëc noái tiïëp. - Chuáng töi seä xem laåi. Nhûng anh chaáu cuãa cuå úã cöng ty naâo? Àöåi naâo?

Àïën àêy thò öng Thòn ngúá ngûúâi ra, vò quaã öng khöng biïët chaáu öng laâm gò, úã àêu. Öng cûá tûúãng cöng trûúâng cuäng nhû laâng öng, noái àïën tïn thò ai cuäng biïët. Cuäng may maâ öng nhúá öng coá maång theo bûác thû thùçng Thùæng múái gûãi vïì nhaâ, hònh nhû ngoaâi bò thû coá àõa chó cuãa noá. Öng luåc tuái lêëy thû àûa cho giaám àöëc.

- A, Cöng ty àûúâng hêìm, àöåi ba, - öng giaám àöëc xem qua bò thû, noái.

- Baáo caáo thuã trûúãng, tûúãng ai chûá thùçng Thùæng àûúâng hêìm thò em biïët. Cêåu êëy úã caånh laán boån em. - Möåt cêåu thanh niïn tûâ naäy àïën giúâ ngöìi im, hyá hoaáy sûãa caái gò àêëy úã goác phoâng àöëi diïån, lïn tiïëng.

- Thïë aâ? Coá àuáng cêåu ta hû nhû cuå noái khöng ?

- Em khöng biïët aå, - cêåu kia àaáp. - Nhû boån em caã thöi. Quyá vûâa röìi cêåu êëy àûúåc Töíng cöng ty khen thûúãng.

- Höm nay cêåu êëy laâm ca àïm hay ca ngaây?

- Daå, ca ngaây aå.

- Thïë thò tiïëc nhó... - Öng giaám àöëc noái, röìi suy nghô möåt luác, quay sang baão cêåu kia: - Khöng sao! Mònh àang cêìn gùåp öng Chûác, cêåu àaánh xe ra àûúâng hêìm söë hai tòm öng êëy höå, nhên tiïån àûa cuå àêy ra cöng trûúâng gùåp cêåu Thùæng. Noái vúái àöåi trûúãng àöåi ba laâ mònh àïì nghõ cho cêåu êëy nghó höm nay, nïëu cêìn thò sau laâm buâ. Kïí ra bêy giúâ àang luác cao àiïím cuãa chiïën dõch nûúác ruát. Phaãi hoaân thaânh kïë hoaåch... Nhûng khöng sao, chùèng mêëy khi cuå lïn...

- Vêåy thò múâi böë ài. - anh thanh niïn noái to röìi ra khoãi phoâng.


Nhû bõ thöi miïn, öng Thòn bûúác theo sau, quïn caã chaâo öng giaám àöëc.

"Laåi möåt thùçng cha lïëu laáo", - öng thêìm nghô, khi chiïëc xe röì maáy lùn trïn con àûúâng àêìy buåi, vaâ öng coá àuã thò giúâ quan kyä diïån maåo bïì ngoaâi cuãa anh thanh niïn àang ngöìi laái xe bïn caånh.

4

- Ai kia maâ àöng thïë? - Öng hoãi, chó tay xuöëng àoaân ngûúâi ùn mùåc saåch seä vaâ àuã caác lûáa tuöíi ài giûäa àûúâng.

- Ngûúâi Haâ Nöåi lïn tham quan thuyã àiïån Söng Àaâ àêëy, böë aå.

Öng Thòn khöng noái gò thïm, nhûng trong loâng thêìm kiïu haänh rùçng öng, möåt laäo nhaâ quï, maâ àûúåc ngöìi riïng möåt mònh möåt xe, coân nhûäng ngûúâi thaânh phöë lõch sûå kia thò phaãi cuöëc böå. Khi ötö ài ngang, nhû thïí vö tònh, öng thoâ àêìu ra ngoaâi, kheä ho möåt tiïëng.

Xe lïn àïën àónh möåt quaã nuái bõ baåt ngang, anh thanh niïn giú tay quú möåt voâng röång trûúác mùåt röìi noái:

- Böë biïët khöng, caã vuâng naây, tûâ àêy sang àêy, bùçng caã mêëy xaä nhaâ böë cöång laåi, chùèng bao lêu nûäa seä bõ ngêåp hïët, ngêåp sêu dûúái mêëy chuåc meát nûúác.

- ÊËy chïët, sao laåi thïë? - Öng Thòn lo lùæng hoãi.

- Àïí laâm höì chûáa nûúác, thûa böë. Muöën coá àiïån thò tuöëc-bin phaãi chaåy, muöën tuöëc-bin chaåy thò phaãi coá nûúác, nûúác tûâ trïn cao giöåi xuöëng, böë hiïíu chûá?

Öng Thòn khöng thêåt hiïíu, nhêët laâ caái tuöëc-bin maâ anh ta noá, nhûng vò súå bõ cûúâi laâ döët, öng khöng hoãi tuöëc-bin laâ gò, maâ chó noái:

- Thïë lêëy nûúác àêu ra maâ laâm ngêåp chûâng êëy àêët?

- Rêët àún giaãn: Ngùn caái söng Àaâ naây laåi, khöng cho noá chaãy nûäa.

"Hùæn noái thïë maâ nghe àûúåc, cûá nhû laâ be caái búâ ruöång chiïm khöng bùçng!".


- Thïë ai laâm viïåc êëy, caái viïåc ngùn söng Àaâ nhû anh noái? - Öng Thòn quyïët àõnh döìn anh ta vaâo thïë bñ, cho hïët thoái böëc pheát. Ai chûá öng thò khöng dïî maâ bõp nöíi.

- Con, thùçng Thùæng cuãa böë! - Anh thanh niïn àaáp gioång thêåt tûå nhiïn vaâ hoaân toaân nghiïm tuác. - Vaâ nhiïìu ngûúâi nûäa nhû boån con, têët nhiïn.

Öng Thòn laåi "hûâm" möåt tiïëng àïí toã yá khöng haâi loâng, röìi ngöìi yïn.

- Böë khöng tin aâ? - Anh laái xe laåi hoãi, khi xe tûâ trïn cao quaânh xuöëng mùåt àêåp. - Böë coá biïët böë àang úã àêu khöng ? Àang úã chñnh giûäa doâng söng Àaâ xûa àêëy. Xe àang ài trïn mùåt àêåp chùæn söng.

Öng Thòn vûún daâi cöí ra khoãi thaânh xe nhòn xuöëng, nhû thïí muöën biïët coá phaãi àuáng laâ xe àang ài trïn àêët hay khöng .

- Coân caái kia? - öng chó tay vïì phña con kïnh àaâo xuyïn nuái àaá, laâm doâng chaãy taåm thúâi cho Söng Àaâ. Anh thanh niïn giaãi thñch cho öng roä. - Vaâ cuäng do anh vaâ thùçng Thùæng àaâo?

- Vêng.

Öng Thòn laåi "hûâm" tiïëng nûäa. Möåt chöëc sau, öng böîng hoãi möåt cêu khöng àêu vaâo àêu:

- Nghe noái caác anh cuöëi thaáng hïët tiïìn mua thuöëc vaâ uöëng nûúác, thûúâng phaãi ghi núå chuã quaán phaãi khöng?

- Cuäng coá luác nhû thïë.

- Caã thùçng Thùæng.

- Vêng.

Hai ngûúâi khöng noái gò thïm cho túái khi xe àïën têån cûãa hêìm.

- Caái gò thïë naây? - Öng Thòn hoãi.

- Àûúâng hêìm.

- Tûác laâ hang nuái?

- Khöng, àûúâng hêìm, - anh thanh niïn noái. - Tuy-nen, böë biïët chûá?


- Tuy-nen laâ gò? - Khöng kòm àûúåc nûäa, öng Thòn hoãi.

- Laâ möåt caái öëng hònh troân, coá àiïìu rêët to vaâ rêët daâi, do ngûúâi ta àuåc xuyïn qua nuái àaá, - anh kia giaãi thñch.

- Ai àuåc? Vaâ laâm thïë naâo maâ àuåc àûúåc?

- Thùçng Thùæng cuãa böë àuåc. Coân àuåc nhû thïë naâo, chöëc nûäa vaâo gùåp noá, böë seä thêëy.

Ötö ài vaâo àûúâng hêìm múâ töëi. Nhòn mùåt àûúâng röång, göì ghïì vúái maái voâm nham nhúã, öng Thòn cöë hònh dung nhûäng cöë maáy khöíng löì naâo àoá vúái nhûäng con ngûúâi cuäng khöíng löì nhû vêåy àaä laâm nïn caái àûúâng hêìm vô àaåi naây. Öng rêët àöîi ngaåc nhiïn khi thêëy ö-tö ài maäi, ài maäi maâ vêîn chûa àïën cûãa hêìm àùçng kia, thónh thoaãng laåi coân reä phaãi, reä traái chöî naây chöî noå.

- Àûúâng hêìm coá daâi khöng ? - Öng hoãi.

- Töíng cöång têët caã gêìn hai mûúi cêy söë.

Lêåp tûác öng Thòn nhêím tñnh hai mûúi cêy söë laâ bùçng bao nhiïu lêìn tûâ nhaâ öng àïën chúå huyïån, laâ núi öng vêîn mang taáo vûúân lïn baán. Öng cuäng nhúá túái viïåc thaáng trûúác baâ vúå bùæt öng chûäa laåi loâng chiïëc cöëi giaä gaåo lêu ngaây bõ moân loäm, vaâ öng hò huåc laâm möåt ngaây khöng xong, phaãi sang nhúâ öng haâng xoám.

Cuöëi cuâng xe àöî laåi trûúác möåt ngoä cuåt. Caách àêëy mûúâi meát, möåt töëp cöng nhên àang laâm viïåc bïn chiïëc maáy chaåy êìm ô.

Anh thanh niïn nhaãy xuöëng xe, gheá saát têån tai öng, noái to:

- Thùçng Thùæng laâm àùçng kia. Böë laåi vúái noá. Coân con chaåy ài tòm öng Chûác. - Röìi anh ta boã ài, bò boäm löåi qua nhûäng vuäng nûúác àoång.

Vêîn ngöìi trïn xe, öng Thòn nhòn vïì phña àaám cöng nhên. Dûúái aánh àiïån múâ múâ vò húi êím vaâ buåi, öng nhòn thêëy mêëy chiïëc lûng trêìn àang quay vïì phña öng, möì höi nhïî nhaåi. Bùçng thûá caãm giaác chó nhûäng ngûúâi öng múái coá, öng àaä nhêån ra thùçng Thùæng chaáu öng trong söë àoá. Noá dang hai tay giûä caái gò àêëy to vaâ ngùæn bùçng nûãa caái chaây, duâng hïët sûác êën vaâo tûúâng àaá, nöí taânh thaåch, taânh taåch. Noá àûáng goâ lûng, cöí baånh to, hai chên choaäi ra àïí giûä


thùng bùçng. Trïn àêìu noá, thay cho caái muä vaãi lêëc cêëc maâ öng vêîn gheát, bêy giúâ laâ chiïëc muä cûáng vaâ troân, nhû muä phaáo thuã thúâi chiïën tranh böå àöåi vêîn àöåi àïí traánh maãnh àaån. Bïn caånh laâ hai ngûúâi nûäa maâ öng tin cuäng treã nhû thùçng Thùæng, cuäng àang chùm chuá laâm viïåc vúái nhûäng caái maáy tûúng tûå. Nhiïìu vuån àaá, coá mêíu khaá to, bùæn ra tung toeá, bùæn lïn caã chên vaâ buång noá.

"Chùæc chuáng mïåt lùæm", - öng Thòn nghô, vûâa nhòn nhûäng têëm lûng trêìn nhïëch haáng möì höi cuãa töëp thanh niïn, vûâa ngöìi co ngûúâi laåi vò laånh. Öng àõnh chúâ khi naâo chaáu öng ngûâng tay, àïí uöëng nûúác, huát thuöëc chùèng haån, öng seä xuöëng gùåp. Nhûng öng chúâ khaá lêu maâ vêîn khöng thêëy noá ngûâng tay. Coá möåt lêìn noá ngûúác lïn, quay sang àûáa bïn caånh, noái möåt cêu gò àoá, vaâ àûáa naây lêëy möåt àiïëu thuöëc chêm lûãa, cùæm vaâo miïång noá, röìi cûá thïë, vûâa huát thuöëc, noá vûâa tiïëp tuåc laâm viïåc.

"Chuáng àang vöåi, - öng Thòn àoaán, vaâ chúåt nhúá nhûäng lúâi cuöëi cuâng cuãa öng giaám àöëc vûâa noái luác naäy: Cao àiïím, chiïën dõch, kïë hoaåch... - Nghôa laâ àïën ngaây naâo, thaáng naâo àoá, chuáng phaãi laâm xong möåt viïåc gò àoá, chùæc to lúán vaâ quan troång lùæm!' - Bïn tai öng lêìn nûäa laåi vang lïn cêu noái cuãa anh chaâng laái xe, rùçng cêåu ta vaâ thùçng Thùæng chaáu öng àaä ngùn caái Söng Àaâ laåi, khöng cho chaãy nûäa, rùçng hai àûáa àaä laâm caái àûúâng hêìm khöíng löì naây...

Bêët chúåt, öng caãm thêëy chaáu öng, - caái thùçng Thùæng ngöî nghõch maâ ngaây beá nhiïìu lêìn öng phïët roi vaâo àñt vaâ caái thùçng Thùæng gêìn àêy àêm ra hû hoãng, coá lûúng maâ vêîn xin tiïìn baâ - Vêng, caái thùçng Thùæng êëy khöng hiïíu sao böîng trúã nïn möåt ngûúâi khaác hùèn, nhû vûâa chaáu öng, maâ cuäng khöng phaãi chaáu öng, quan troång, phi thûúâng. Noá àang laâm möåt viïåc cuäng quan troång phi thûúâng nhû thïë, thêåm chñ khöng coân thúâi gian dûâng laåi àïí huát möåt àiïëu thuöëc... "Thïë ngöå nhúä noá khöng laâm àûúåc thò sao, khöng laâm àûúåc caái chiïën dõch, caái kïë hoaåch maâ öng giaám àöëc àaä noái?" - öng Thòn vûâa lo lùæng tûå hoãi, vûâa chúåt nhúá caái yá àõnh àaä dêîn öng àïën àêy.

Àuáng luác êëy, anh laái xe quay laåi:


- Khöng biïët öng Chûác úã chöî quaái naâo maâ tòm maäi khöng thêëy, - anh ta noái. Röìi thêëy öng Thòn vêîn ngöìi trïn xe, anh ta ngaåc nhiïn hoãi: - Sao böë vêîn coân úã àêy? Böë khöng xuöëng gùåp thùçng Thùæng aâ?

- Khöng, ta ài thöi, - öng Thòn kheä àaáp, gûúång cûúâi möåt caách biïët löîi.

- Sao thïë? Hay àïí con goåi cêåu êëy ra nheá?

- Khöng, àïí noá laâm viïåc. Ta ài thöi! - Öng Thòn noái nhû van vó.

Anh laái xe nhuán vai veã khoá hiïíu, nhûng röìi cuäng lïn xe, vaâ hai ngûúâi voâng theo möåt àûúâng hêìm khaác, ài ra.

- Con chõu böë àêëy, - anh laái xe lïn tiïëng khi xe ra khoãi àûúâng hêìm. - Cêët cöng lïn àêy gùåp chaáu, chñnh giaám àöëc cho xe chúã ra têån núi, thïë maâ laåi àoâi vïì ngay, khöng theâm noái vúái nhau möåt cêu. Hay coá chuyïån gò xaãy ra?

Öng Thòn khöng àaáp. Öng àang bêån. Öng bêån nhòn nhûäng chiïëc maáy khöíng löì, nhûäng quaã nuái bõ phaåt ngang möåt nûãa, nhûäng con ngûúâi mùåc quêìn aáo cöng nhên àang say sûa laâm viïåc hai bïn, phêìn lúán coân treã nhû chaáu öng, nhû anh chaâng laái xe leám lónh naây. Vaâ öng nghô. Öng nghô laâ thêåt laå, rùçng chñnh nhûäng con ngûúâi êëy, nhûäng thùçng cha laáo lïëu, àêìu toác buâ xuâ, ài àûáng khïånh khaång, ùn mùåc àïën laâ kyâ cuåc êëy, khöng coá caã tiïìn àïí uöëng nûúác vaâ huát thuöëc, phaãi ghi núå, thïë maâ vêng, chñnh nhûäng con ngûúâi êëy àaä laâm nïn nhûäng viïåc vô àaåi naây, nhûäng viïåc maâ nïëu öng khöng têån mùæt tröng thêëy nhû höm nay, thò coá cheám, öng cuäng khöng tin laâ coá thêåt.

Xe àïën chöî àûúâng reä ra cêìu phao, öng Thòn ra hiïåu dûâng laåi. Öng bûúác xuöëng, goåi anh laái àûáng xa ra ngoaâi vïå àûúâng cho àúä öìn, röìi noái gioång nhoã nheå vaâ vúái veã bñ mêåt nhû àang êm mûu àiïìu gò:

- Naây, baác nhúâ chaáu möåt viïåc nheá, laâ chaáu cêëm khöng àûúåc noái vúái thùçng Thùæng rùçng baác àaä lïn àêy...

- Nhûng vò sao aå? - Anh kia hoãi.

- Laâ vò baác khöng thñch thïë. Laâ vò baác khöng muöën noá nghô ngúåi naây noå. Noá coân cao àiïím, coân kïë hoaåch cuãa noá. Öng giaám àöëc


chùèng baão thïë laâ gò? - Thêëy anh laái xe vêîn àûáng im, öng Thòn vöåi luåc tuái lêëy ra hai goái nhoã boåc giêëy baáo: - Àêy, chaáu cêìm lêëy, möåt ñt cheâ vaâ möåt ñt sûäa khö, baác mang tûâ Möåc Chêu vïì àêëy.

- Böë àõnh mua con àêëy aâ?

- ÊËy chïët, sao laåi noái thïë? Baác laâm quaâ cho boån chaáu maâ, - öng Thòn vöåi thanh minh.

- Thïë thùçng Thùæng hoãi cheâ vaâ sûäa àêu ra thò con biïët noái thïë naâo?

- Thò cûá phõa ra möåt lyá do naâo àêëy, thiïëu gò lyá do.

- Thöi àûúåc, nïí böë, con cêìm vêåy, - anh laái xe noái, veã miïîn cûúäng, röìi àuát hai chiïëc goái vaâo tuái. - Con seä khöng noái gò vúái Thùæng vïì böë.

- Nhûng thêåt àêëy chûá? - Öng Thòn hoãi.

- Thêåt.

- Chaáu thïì ài!

- Thïì gò cú? - Anh kia ngaåc nhiïn hoãi.

- Thïì rùçng chaáu seä giûä bñ mêåt.

Anh laái xe phaá lïn cûúâi, röìi vûâa ài vïì phña xe, anh ta vûâa noái to:

- Baáo caáo vúái böë, con xin thïí! Chaâo böë!

Chiïëc xe ruá maáy röìi phoáng ài. Öng Thòn àûáng nhòn theo, móm cûúâi, lùæc àêìu:

- Möåt thùçng cha laáo lïëu! Thïë naâo röìi noá cuäng bö bö hïët moåi chuyïån cho maâ xem.

5

Ngöìi trïn chuyïën ö-tö chiïìu Hoaâ Bònh - Haâ Nöåi, öng Thòn bùn khoùn maäi khöng biïët coá nïn noái cho vúå biïët öng àaä gheá vaâo cöng trûúâng hay khöng. Öng cuäng bùn khoùn caã viïåc, vïì nhaâ, nïn lïn chúå huyïån mua khung àïí treo bùçng khen cuãa thùçng Thùæng, hay


sang thuï öng haâng xoám àoáng, coá thïí seä khöng àeåp bùçng, nhûng laåi reã, vaâ àiïìu quan troång nhêët laâ muöën to bao nhiïu tuyâ yá.

Söng Àaâ, thaáng 3-1984

Quaãng Ninh, 4-1984.


NGÛÚÂI MYÄ MÙÅC THÛÚÂNG

"Töi laâ Claác, Henri Claác. Cûåu chiïën binh úã Viïåt Nam. Hún thïë, töi laâ keã phaåm töåi, möåt tïn giïët ngûúâi. Giïët àöìng baâo öng. Àuáng thïë, vaâ chñnh vò àiïìu àoá höm nay tònh cúâ gùåp öng, möåt ngûúâi Viïåt Nam úã phña bïn kia, töi muöën àûúåc noái àöi àiïìu.

Töi nhêåp nguä nùm 1966, khi coân hoåc dúã khoa Luêåt trûúâng Àaåi hoåc Töíng húåp Flöriàa. Têët caã xaãy ra thêåt tònh cúâ vaâ nhanh choáng. Möåt höm, coá ngûúâi tûâ Oasinhtún tûå giúái thiïåu laâ àaåi diïån cuãa Nhaâ Trùæng àïën trûúâng töi noái chuyïån. Phaãi cöng nhêån öng ta laâ möåt ngûúâi biïët noái, möåt nhaâ huâng biïån thûåc sûå. Trong suöët ba tiïëng liïìn, öng ta noái möåt maåch khöng nghó vïì cuöåc chiïën tranh baão vïå tûå do úã Viïåt Nam , vïì sûá mïånh lõch sûã cuãa ngûúâi Mô noái chung vaâ cuãa thanh niïn chuáng töi noái riïng àöëi vúái cuöåc chiïën tranh àoá. Nhûäng lêìn noái chuyïån nhû thïë kïí ra khöng phaãi hiïëm úã trûúâng töi, nhûng lêìn naây töi àaä xuác àöång thêåt sûå. Kïët quaã laâ ngay höm àoá töi àaä tòm gùåp diïîn giaã, baão öng ta töi muöën tònh nguyïån sang Viïåt Nam chiïën àêëu, baão vïå nhûäng gò öng ta vûâa noái möåt caách rêët hay vaâ say sûa kia. Cho àïën bêy giúâ, töi cuäng khöng thêåt hoaân toaân hiïíu roä têm traång cuãa töi luác àoá. Khöng hiïíu caã viïåc vò sao töi quyïët àõnh möåt caách cûúng quyïët vaâ vöåi vaä nhû vêåy.

Ba thaáng sau khi viïët àún tònh nguyïån nhêåp lñnh, töi àaä coá mùåt úã Viïåt Nam, tûác laâ cuöëi thaáng Taám nùm 1966. Töi àûúåc sung vaâo möåt àún võ lñnh thuyã àaánh böå, vaâ chùèng qua möåt lúáp huêën luyïån hay têåp trêån naâo, töi àûúåc àûa thùèng àïën Àaâ Nùéng. Töi khöng ngúâ moåi viïåc xaãy ra nhanh vaâ àún giaãn nhû vêåy. Thò ra -


sau naây töi múái biïët - laâ nghe tin, biïët khöng caãn àûúåc, böë meå töi àaä àuát tiïìn xin cho töi möåt chên "vùn phoâng" úã böå tham mûu naâo àoá àïí khoãi ra trêån, vaâ yïu cêìu cho töi sang Viïåt Nam súám àïí nhanh choáng hïët haån trúã vïì Mô.

Thïë laâ töi àûúåc laâm thû kyá riïng cho Maác Pheácxún, möåt àaåi taá treã phuå traách cöng taác bònh àõnh úã caác mùåt trêån phña Bùæc, chuyïn àoáng chöët úã Àaâ Nùéng, hoaå hoùçn lùæm múái duâng trûåc thùng thõ saát tònh hònh hay vïì Saâi Goân höåi hoåp.

Cöng viïåc cuãa töi noái chung khöng coá gò phûác taåp. Töi chó phaãi thónh thoaãng laâm möåt baãn töíng húåp tònh hònh dûåa trïn tin tûác caác núi gûãi vïì cho Maác Pheácxún. Töi mau choáng chiïëm àûúåc caãm tònh cuãa öng ta, laåi coá vùn hoaá, nïn nhiïìu lêìn àûúåc giao caã viïåc thaão caác baáo caáo quan troång gûãi lïn cêëp trïn, öng ta chó xem laåi lêìn cuöëi. Nhûng dêìn dêìn, töi bùæt àêìu thêëy chaán caái cöng viïåc nheå nhaâng, dïî daäi vaâ quaá yïn tônh êëy. Töi muöën möåt caái gò söi àöång vaâ maåo hiïím hún. Lêëy cúá ài nùæm tònh hònh thûåc tïë, töi xin pheáp Maác Pheácxún thónh thoaãng àûúåc theo trung àoaân lñnh thuyã àaánh böå Mô àoáng caånh tham gia caác cuöåc haânh quên bònh àõnh. Öng ta àöìng yá. Trûúác àoá, úã àêëy töi àaä kõp bùæt baån vúái möåt sô quan treã laâ trung uyá Giïm Frùngclin. Giïm laâ möåt tay taáo baåo vaâ cuäng thñch phiïu lûu nhû töi. Töi nhiïìu lêìn theo anh ta ra caác vuâng xung quanh Àaâ Nùéng.

Trong caác cuöåc haânh quên àoá, luác àêìu töi chó àoáng vai möåt ngûúâi quan saát, nhûng sau thò tham gia thûåc sûå nhû nhûäng ngûúâi khaác. Muåc tiïu cuãa chuáng töi laâ nhûäng vuâng àûúåc nghi coá nhiïìu Vi-xi hoaåt àöång phaá röëi. Chuáng töi phaãi tiïu diïåt hoå àïí àöåi quên bònh àõnh àïën gom dên lêåp êëp chiïën lûúåc. Dêìn dêìn, töi cuäng bùæn, cuäng giïët vaâ àöët phaá nhû nhûäng ngûúâi xung quanh. Thêåt ra, luác àêìu töi coá húi ngaâi ngaåi àöi chuát, nhûng caái caãm giaác ngaåi nguâng êëy cuäng choáng tröi qua vò töi nghô, trûúác hïët, chiïën tranh laâ chiïën tranh, anh khöng bùæn, ngûúâi ta cuäng bùæn anh. Sau nûäa, phaãi thuá nhêån rùçng möîi lêìn àûúåc boáp coâ, àûúåc chêm lûãa àöët nhaâ, töi laåi coá caái caãm giaác lêng lêng khoá taã. Töi bõ kñch thñch. Möåt baãn nùng taân baåo naâo àêëy tröîi dêåy trong töi. Nhûäng luác nhû thïë, töi chúåt nhúá


laåi caác saách baáo vaâ phim aãnh ly kyâ, ruâng rúån maâ töi àaä àoåc vaâ thêëy rêët nhiïìu úã Mô. Töi lêëy laâm tûå haâo vò chñnh mònh bêy giúâ cuäng laâ möåt nhên vêåt anh huâng nhû thïë. Nghôa laâ töi àang say, say vúái àuáng nghôa thêåt cuãa noá, tûác laâ vò rûúåu - trong nhûäng cuöåc haânh quên êëy, bao giúâ töi cuäng uöëng, vaâ uöëng nhiïìu. Töi say caã vúái caác aão aãnh ngêy ngêët cuãa chñnh baãn thên. Cûá thïë, töi tiïëp tuåc söëng trong cún say êëy cuãa mònh vaâ gêy töåi aác. Vêng, gêy töåi aác maâ khöng hïì yá thûác gò vïì àiïìu àoá. Chùæc chùæn töi seä coân lùn thïm trïn con àûúâng döëc êëy, nïëu khöng nhúâ möåt höm, möåt viïåc xaãy ra laâm töi tónh ngöå..."

Ngûúâi àang ngöìi trïn mùåt töi ngûâng noái. Öng ta traåc böën mûúi tuöíi, toác cùæt ngùæn nhûng chaãi mûúåt, chiïëc khùn moãng maâu xanh lú gêëp nïëp dùæt leá trïn chiïëc tuái aáo veát. Öng laâ Henri Claác, ngûúâi Mô, cûåu chiïën binh nhû öng ta, duâ khöng ai hoãi, àaä tûå giúái thiïåu.

Vaâo möåt trong nhûäng àïm trùng nöíi tiïëng úã Lïningraát, khi töi àang ngöìi möåt mònh uöëng rûúåu vaâ nghe nhaåc trong khaách saån "Thaáng Mûúâi" thò öng ta tòm àïën àïí laâm quen. Hònh nhû öng ta àaä theo doäi töi tûâ trûúác, choån luác töi ngöìi möåt mònh àïën àïí bùæt chuyïån. Sau ñt cêu maâo àêìu xaä giao, öng ta àaä bùæt àêìu ngay cêu chuyïån tûå baåch naây cuãa mònh. Chùæc öng ta êëp uã noá tûâ lêu vaâ àang rêët cêìn àûúåc noái ra. Töi vöën töët nghiïåp àaåi hoåc ngoaåi ngûä Maátxcúva, luác êëy, chñnh xaác laâ thaáng Baãy nùm 1975, töi àûúåc cûã laâm phiïn dõch tiïëng Nga - Anh cho möåt àoaân caán böå cuãa Miïìn Nam àang úã thùm Liïn Xö vaâ Thuyå Àiïín.

"Vaâo möåt àïm heâ noáng nûåc, khoaãng mûúâi thaáng kïí tûâ ngaây töi rúâi Mô, - Henri kïí tiïëp. - Giïm àûúåc lïånh dêîn möåt àaåi àöåi àïën "trûâng phaåt" möåt laâng nhoã, rêët tiïëc töi khöng nhúá tïn, caách Àaâ Nùéng àêu hún nùm mûúi cêy söë, vò laâng naây trûúác àoá mêëy ngaây àaä bêët ngúâ nöí suáng giïët chïët ba cöë vêën Mô, möåt trung taá Viïåt Nam vaâ caã tiïíu àöåi lñnh ài theo baão vïå. Àoá laâ möåt vuâng an toaân. Ngay sau khi sûå viïåc xaãy ra, möåt trung àöåi Viïåt Nam Cöång hoaâ àûúåc phaái àïën, nhûng bõ du kñch laâng naây àaánh traã vaâ suöët ngaây khöng taâi naâo vaâo àûúåc. Vò thïë múái phaãi àiïìu àaåi àöåi lñnh thuyã àaánh böå


Mô do Giïm chó huy. Töi theo Giïm haânh quên, àïën núi thò trúâi gêìn saáng. Nhû trong nhûäng trûúâng húåp tûúng tûå, Giïm goåi phaáo cho giaä höìi lêu vaâo laâng, vaâ chó khi tin chùæc trong laâng khöng coân ai söëng soát, anh ta múái àöëc quên loâ doâ tiïën lïn. Lêìn naây, quaã àuáng trong laâng khöng coân ai thêåt. Cêy cöëi bõ chùåt ngang, túi taã. Nhaâ àöí sêåp, mùåt àêët bõ àaån phaáo caây tung nham nhúã. Tuyïåt khöng thêëy möåt boáng ngûúâi naâo. Xaác chïët cuäng khöng. Thò ra hêìu hïët dên trong laâng àaä boã ài núi khaác tûâ àïm trûúác. Bûåc mònh vò khöng coân ai deã trûâng phaåt, laåi bõ caái noáng daây voâ, chuáng töi öm suáng ài lang thang khùæp laâng, gùåp caái gò bùæn caái êëy, thêåm chñ suyát laâm chïët möåt tïn trong trung àöåi lñnh nguyå laâm nhiïåm vuå "doâ àûúâng" vaâo laâng trûúác àoá, bêëy giúâ àang toaã ài vú veát nöët söë gaâ lúån ngûúâi ta chûa mang ài kõp.

Töi theo Giïm suåc vaâo möåt chiïëc nhaâ lúåp tön nhoã may mùæn coân chûa bõ àaån phaáo phaá sêåp. Vò noá lúåp tön nïn töi khöng thïí dïî daâng chêm lûãa àöët nhû caác nhaâ khaác. Àiïìu naây laâm töi rêët tûác giêån. Trong nhaâ khöng coá ai. Giïm lia möåt bùng vaâo bûác aãnh chuåp möåt öng giaâ mùåc aáo daâi àen, quêìn trùæng, khùn xïëp, hai tay àïí yïn trïn àêìu göëi, àang móm cûúâi nhòn chuáng töi tûâ trïn tûúâng. Töi cuäng lia möåt bùng tiïëp theo vaâo naãi chuöëi vaâ mêëy quaã quêët bùçng nhûåa phuã àêìy buåi trïn baân thúâ. Caã töi vaâ Giïm höm êëy uöëng nhiïìu hún ngaây thûúâng. Uöëng trûúác khi rúâi cùn cûá, trûúác khi xöng vaâo laâng, vaâ caã bêy giúâ, giûäa àöëng àöí naát naây. Chuáng töi thêëy chên tay ngûáa ngaáy. Phaãi bùén, phaãi phaá, phaãi giïët möåt ngûúâi naâo àoá. Vò yá muöën traã thuâ cho nhûäng àöìng chuãng bõ giïët haåi û? Vò tûå do? Vò lyá tûúãng? Coá thïí. Nhûng àiïìu quan troång nhêët laâ luác êëy chuáng töi thêëy mònh laâ nhûäng ngûúâi chiïën thùæng, nhûäng ngûúâi anh huâng thûåc sûå, coá sûác maånh vaâ coá quyïìn trûâng phaåt àöëi thuã.

Trong khi Giïm luåc loåi trong nhaâ, töi boã ra phña sau. Möåt quaã phaáo rúi truáng vûúân, khoeát sêu möåt höë khaá lúán. Àêët àoã bùæn ra böën phña. ÚÃ goác vûúân, caách chöî töi àûáng hún chuåc meát, coá mö àêët nhö cao, bïn caånh laâ möåt buåi cêy rêåm. Töi ngêåt ngûúäng bûúác laåi gêìn, ngoán troã tay phaãi luön àïí sùén trïn coâ suáng khêíu tiïíu liïn múái toanh.


Bêët chúåt, töi àûáng sûäng laåi. Trûúác mùåt töi laâ möåt àûáa beá gaái àöå saáu tuöíi, toác röëi xoaä, àang thuát thñt khoác bïn xaác möåt ngûúâi àaân baâ nùçm sêëp, àêìu vaâ lûng bõ truáng àaån, àêìy maáu. Töi khöng nhòn roä mùåt, nhûng àoaán coá leä laâ meå hay laâ baâ noá. Baâ naây nùçm vùæt trïn miïång möåt chiïëc höë vöi àaä caån nûúác, coân àûáa beá thò úã phña dûúái. Noá mùåc chiïëc quêìn àen daâi, khöng aáo, ngûúâi lem luöëc àêët vaâ nhoå. Thêëy töi vaâ khêíu suáng àang chôa vïì phña noá, con beá ngêíng lïn nhòn vúái àöi mùæt múã to ngú ngaác, nhû muöën hoãi töi laâ ai vaâ taåi sao laåi úã àêy. Töi cuäng àûáng im, nheo mùæt nhòn noá. Cûá thïë keáo daâi möåt luác lêu. Têët nhiïn, trong suöëi thúâi gian êëy, khêíu tiïíu liïn cûåc nhanh cuãa töi cuäng nhòn noá bùçng con mùæt duy nhêët, múã to vaâ bêët àöång cuãa mònh. Noá hïët nhòn töi laåi nhòn khêíu suáng. Cuöëi cuâng noá hiïíu. Noá böîng co ruám ngûúâi, kïu to möåt tiïëng gò àêëy töi khöng roä. Röìi vêîn khöng daám nhoãm dêåy, vúái àöi mùæt múã to nhûng khöng coân ngaåc nhiïn nhû trûúác, maâ àêìy veã hoaãng súå, noá laåi nhòn nhû daán vaâo hoång suáng. Noá lêìn tay súâ sêîm, lï ngûúâi vïì phña sau.

Töi vêîn àûáng im. Nghe tiïëng kïu, luác êëy khöng hiïíu tûâ àêu Giïm chaåy ra. Coá leä sûå im lùång laâm con beá thïm. Khi àaä túái meáp bïn kia, khöng thïí luâi thïm àûúåc nûäa, noá àûáng khûång laåi, höín hïín thúã. Noá vêîn khöng rúâi mùæt khoãi khêíu suáng cuãa töi. Cuöëi cuâng, bêët ngúâ cho caã töi lêîn Giïm, noá böîng lñu rñu noái möåt cêu gò àêëy thêåt daâi, röìi nhanh nheån boâ lïn miïång höë. Töi tûúãng noá seä boã chaåy. Nhûng khöng. Noá àûáng sûäng laåi möåt giêy nhû àïí cên nhùæc lêìn cuöëi quyïët àõnh cuãa mònh, röìi noá ruåt reâ ài vïì phña töi, hai baân tay beá nhoã dñnh àêìy àêët vaâ maáu giú cao trûúác mùåt. Sau naây töi múái hiïíu luác êëy coá leä noá chùæp tay van laåy töi tha chïët. Giïm laâ ngûúâi àêìu tiïn lïn tiïëng. Anh ta phaá lïn cûúâi to, khöng ngúát miïång kïu "Töët! Töët!" Anh ta moác tuái lêëy chiïëc "Canon" tñ hon luác naâo cuäng mang theo ngûúâi, chuåp ngay caái caãnh ngöå nghônh vaâ khaá àöåc àaáo naây. Töi quïn noái Giïm laâ möåt tay rêët mï chuåp aãnh, vaâ aãnh anh ta chuåp nhiïìu lêìn àûúåc giaãi, trûng baây trong caác cuöåc triïín laäm aãnh úã Niu Yooc vaâ nhiïìu núi khaác trïn nûúác Mô. Coân töi thò luác êëy vêîn àûáng yïn. Töi nhû bõ thöi miïn, voä tri giaác. Öm chùåt khêíu suáng trong tay, töi trên trên nhòn vaâo àöi mùæt múã to cuãa noá luác naây àïí löå àuã caác thûá tònh caãm lêîn löån - ngaåc nhiïn, hoaãng súå vaâ hy voång.


Con beá vêîn tûâng bûúác nhñch dêìn vïì phña töi. Bêët giaác, khöng hiïíu sao, töi cuäng luâi laåi, mùæt vêîn khöng rúâi noá. Caã noâng suáng cuäng vêåy. Töi súå. Coá leä thïë. Töi súå noá àöång vaâo ngûúâi töi, nñu lêëy àêìu suáng cuãa töi, hay biïët àêu, coá thïí cùæn hoùåc giïët töi. Thêìn kinh töi hïët sûác cùng thùèng. Khi töi khöng thïí luâi àûúåc nûäa vò lûng àaä chaåm tûúâng nhaâ, cuäng laâ luác con beá giú àöi tay xûúng xêíu vaâ dûúán böå ngûåc àïí trêìn, gêìy goâ cuãa noá vïì phña trûúác trong möåt haânh àöång tuyïåt voång cuöëi cuâng, töi böîng thêëy rên rên úã àêìu ngoán troã tay phaãi. Vaâ töi... vaâ töi..."

"Vaâ anh àaä boáp coâ?" - Töi nhòn thùèng vaâo mùæt öng ta, hoãi.

Hen-ri khöng traã lúâi ngay, kheä thúã daâi, höìi lêu nhòn xuöëng mùåt baân.

"Vêng, vaâ töi àaä boáp coâ... Töi àaä giïët noá. Nghôa laâ chñnh töi cuäng àaä tûå giïët vaâ cûáu söëng töi..." Coá leä súå töi khöng hiïíu, öng ta vöåi vaâng noái tiïëp: "Àuáng thïë, vêng, àuáng thïë. Töi giïët töi vò caái chïët cuãa àûáa beá luön aám aãnh töi, khöng cho töi coá àûúåc cuöåc söëng thaãnh thúi, bònh thûúâng nhû nhûäng ngûúâi khaác. Töi cûáu töi vò chñnh noá àaä àaánh thûác töi dêåy khoãi cún say muâ quaáng kia, biïën töi thaânh möåt ngûúâi khaác hùèn. Maâ thöi, àïí töi kïí öng nghe möåt caách trònh tûå nhûäng gò xaãy ra sau àoá. Öng khöng vöåi chûá?"

Töi lùæc àêìu, vaâ öng ta laåi kïí tiïëp:

"Thïë laâ töi boáp coâ. Möåt bùng àaån bay ra khoãi hoång suáng, khoãi caái con mùæt duy nhêët, àen kõt vaâ im lùång kia maâ con beá vêîn núm núáp lo súå. Tiïëng nöí vang, goån vaâ chùæc. Con beá bõ bùæn vaâo ngûåc khi àang giú hai tay vïì phña trûúác. Hai con mùæt múã ra nhòn trûâng trûâng vaâo töi, kyâ laå lùæm! Bùæn xong, phaãi möåt luác lêu töi múái bònh tônh trúã laåi, múái yá thûác hïët viïåc mònh vûâa laâm. Töi coá möåt caãm giaác mú höì, khoá hiïíu nhû vûâa nhúä tay àaánh rúi caái gò àêëy rêët quyá. Trûúác àoá, töi àaä tûâng giïët ngûúâi, nhûng chûa bao giúâ coá caãm giaác nhû vêåy. Bêy giúâ têët nhiïn töi cöë tòm caách tûå biïån baåch cho haânh àöång cuãa mònh. Töi bùæt töi phaãi tin laâ con beá xöng lïn àïí giïët töi, vaâ töi coá quyïìn tûå vïå. Khöng öín! Vò noá khoác, noá xin töi cú maâ! Vaã laåi, ngûúâi noá beá thïë laâm thïë naâo vúái túái cöí töi àïí boáp? Thïë thò taåi


suáng töi tûå àöång nhaã àaån! Nhûng vêåy thò sao laåi vaâo noá maâ khöng vaâo ngûúâi khaác, Giïm chùèng haån? Hay vò luác êëy töi say rûúåu, vaâ löîi têët caã chó taåi caái ngoán tay ngu ngöëc vö tri giaác naây ? Töi bêët lûåc, cau coá vúái chñnh baãn thên mònh. Cuöëi cuâng, töi cuäng tòm àûúåc cho mònh möåt caái àïí bêëu vñu, tuy khöng chùæc chùæn lùæm. Töi lêåp luêån rùçng laâ lñnh, töi phaãi bùæn vaâo àöëi phûúng, phaãi biïët taân baåo, khöng nïn vaâ khöng coá quyïìn toã ra mïìm yïëu, duâ möåt trûúác möåt àûáa beá. Vaâ àïí chûáng minh cho yá nghô àoá cuãa mònh, töi liïìn nêng suáng lia khùæp núi, thêåm chñ coân hoâ heát, quaát thaáo moåi ngûúâi laâm theo. Thêåt ra, töi àaä thêìm biïët trûúác têët caã nhûäng viïåc êëy laâ gûúång gaåo, vaâ tiïëng suáng, tiïëng quaát cuãa töi khöng thïí aát nöíi möåt tiïëng gò àoá, mú höì, nhoã nheã thöi, nhûng àang nùçm sêu trong àaáy loâng vaâ bùæt töi trúã laåi vúái chñnh caái töi thêåt cuãa mònh.

Luác àêìu töi nghô coá leä töi àang bõ möåt cuá "söëc" vïì tinh thêìn, thêìm hy voång noá seä nhanh choáng tröi qua cuâng thúâi gian vaâ hoaân caãnh. Töi xin pheáp Maác Pheácxún ài nghó Àaâ Laåt hai tuêìn. ÚÃ àêëy, töi cöë quïn mònh trong caác troâ giaãi trñ nhû têët caã caác sô quan Mô khaác tûâ caác núi vïì àêy söëng vaâ hûúãng thuå gêëp cho boä nhûäng ngaây cùng thùèng vaâ nguy hiïím úã mùåt trêån. Nhûng kïët quaã khöng nhû töi mong àúåi. Töi bùæt àêìu nghi ngúâ vïì nhûäng suy nghô cuãa mònh. Nhû öng biïët, tûâ nghi ngúâ baãn thên chuyïín sang nghi ngúâ caái khaác cuäng laâ àiïìu dïî hiïíu. Cuâng möåt sûå viïåc, möåt hiïån tûúång, trûúác kia vaâ bêy giúâ töi nhòn khaác nhau. Möîi lêìn nghe suáng nöí, ngoán troã tay phaãi töi laåi rên rên, vaâ trûúác mùæt laåi hiïån lïn hònh aãnh àûác beá Viïåt Nam kia. Hún thïë, chñnh hònh aãnh êëy vúái àöi mùæt nhoã trûâng trûâng nhòn lïn àaä buöåc töi suy nghô laåi vïì dên töåc Viïåt Nam maâ nûúác Myä chuáng àang tiïën haânh chiïën tranh chöëng laåõ.

Thïë àêëy, dêìn dêìn yá thûác chöëng chiïën tranh cuãa töi àûúåc hònh thaânh. Noá bùæt àêìu tûâ möåt sûå kiïån ngêîu nhiïn coá taác àöång maånh meä vïì têm lyá, tiïëp àïën laâ möåt quaá trònh nghi ngúâ, dùçn vùåt, chaán naãn, cho àïën khi tòm ra àûúåc phêìn naâo sûå thûåc. Töi nghô noái chung, vïì baãn chêët, phêìn lúán nhûäng ngûúâi Mô sang gêy töåi aác úã Viïåt Nam laâ nhûäng ngûúâi töët. Coá àiïìu, hoå bõ lûúâng gaåt, bõ caác àöång cú viïín vöng vaâ sai lêìm chi phöëi nhû trûúâng húåp cuãa töi, bõ


ru nguã trong cún say cuãa rûúåu, tiïìn baåc, chuã nghôa anh huâng muâ quaáng vaâ caái goåi laâ "vai troâ laänh àaåo" cuãa nûúác Mô. May maâ töi kõp tónh ngöå... "

"Nhûng öng khöng nghô caái giaá àïí àaánh thûác caác öng dêåy êëy laâ quaá àùæt aâ? - töi noái xen vaâo. - Caái giaá àoá chñnh nhên dên chuáng töi phaãi traã. Öng xem, nïëu àïí möåt ngûúâi lñnh Mô thûác tónh, möåt àûáa beá nhû thïë phaãi chïët, thò..."

"Vêng, töi hiïíu. Têët nhiïn laâ khöng thïí nhû thïë. Töi bõ dùçn vùåt, öng biïët, êëy thïë maâ nhiïìu khi töi vêîn nghô caái ngaây àaáng nguyïìn ruãa kia cuäng khöng phaãi khöng coá ñch cho töi. Öng thûã tûúãng tûúång xem, nïëu töi khöng gùåp àûáa beá êëy, khöng buöåc phaãi möåt lêìn bùæt mònh nhòn xuöëng àöi tay maâ suy nghô... Nïëu töi cûá thïë tiïëp tuåc söëng trong cún say muâ quaáng êëy vaâ cûá thïë tiïëp tuåc àöët, giïët, maâ khöng hïì nghô mònh sai, mònh àang àöët, giïët... Thêåt kinh khuãng!"

Henri Clac ngöìi im luác lêu, hai tay àïí hùèn lïn mùåt baân, ngoán troã tay phaãi trùæng, khaá thon vaâ daâi miïët miïång chiïëc cöëc cao cöí bùçng pha-lï trong suöët. Bêët giaác, trûúác mùåt töi chúåt hiïån lïn khuön mùåt lem luöëc vúái àöi mùæt múã to àêìy hoaãng súå cuãa möåt beá gaái àang chùæp tay van laåy möåt thùçng lñnh Mô to lúán àûâng giïët noá. Röìi àûáa beá êëy biïën mêët, nhûúâng chöî cho tûúång Àûác baâ Maria vúái àöi mùæt xanh cuäng ngûúác nhòn lïn vúái hai tay kheáp vaâo nhau trûúác ngûåc. Röìi baâ ta cuäng biïën ài nöët, vaâ kia, xaác hai àûáa beá, cuäng gaái, möåt baãy tuöíi, möåt ba tuöíi àïìu laâ con baác töi, àang öm nhau nguã trong nhaâ. Maáy bay Mô êåp àïën neám bom na-pan, khöng chaåy kõp, chuáng bõ thiïu chaáy, àen xõt vaâ nham nhúã nhû hai àoaån göî ngùæn àang chaáy dúã. Luác àoá laâ àêìu nùm 1967, àuáng dõp töi vïì pheáp thùm nhaâ. Chñnh tay töi tûå búái trong àöëng tro döåi nûúác coân böëc khoái àïí tòm xaác hai àûáa chaáu. Khöng hiïíu lêìn êëy thùçng Mô neám bom laâng töi coá bõ hai caái chïët naây thûác tónh, aám aãnh nhû àöëi vúái öng ngûúâi Mô àang ngöìi trûúác mùåt töi hay khöng ? Chùæc laâ khöng, vò hùæn bay cao quaá, nhanh quaá, vaâ coá leä tiïëng khoác yïëu úát cuãa chaáu töi cuäng khoá maâ aát nöíi tiïëng ruá maáy bay phaãn lûåc àïí loåt


vaâo tai hùæn. Phaãi chùèng vò thïë maâ hùæn coá quyïìn yïn têm bay tiïëp, bùæn phaá tiïëp? Àöi mùæt töi vö tònh laåi dûâng laåi trïn ngoán troã tay phaãi cuãa Henri.

"Öng kïí tiïëp ài" - töi nhùæc öng ta.

Henri vêîn ngöìi im nhû khöng nghe töi noái, maäi luác sau múái lïn tiïëng:

"Cuöëi cuâng, töi quyïët àõnh boã vïì Mô. Caâng súám caâng töët. Trûúác hïët àïí xa laánh caái cuöåc chiïën tranh maâ töi chaán gheát naây. Ngoaâi ra coân nhiïìu nguyïn nhên khaác, vaâ möåt trong nhûäng nguyïn nhên àoá laâ àöi mùæt cuãa àûáa beá.

Tuy coân mú höì, nhûng coá thïí noái luác êëy töi àaä quyïët àõnh rúâi Viïåt Nam nhû möåt ngûúâi lñnh phaãn chiïën. Töi khöng muöën tiïëp tuåc lùåp laåi nhûäng àiïìu maâ trûúác àêëy vö tònh mùæc phaãi. Töi muöën laâm viïåc gò àoá khaác hùèn àïí chûáng toã vúái lûúng têm, rùçng töi àaä nhòn thêëy sûå thêåt, àaä thay àöíi vaâ àang thûåc sûå muöën höëi caãi. Thïë nhûng oaái oùm thay, moåi viïåc xêíy ra khöng nhû töi muöën".

"Sao, - töi hoãi, - luác êëy öng khöng vïì Mô àûúåc aâ?"

"Coá. Ba thaáng sau töi coá caái quyïët àõnh êëy. Töi àaä vïì Mô, vïì vônh viïîn, nhûng tiïëc thay laåi bùçng caách khaác. Trong möåt chuyïën bay quan saát trêån àõa, trûåc thùng cuãa chuáng töi truáng àaån. Maác Pheácxún vaâ möåt thiïëu taá cuâng ài chïët ngay. Coân töi vaâ viïn phi cöng bõ thûúng nùång. Töi bõ gaäy möåt chên, gaäy hùèn, têån àêìu göëi. Khi tónh laåi, töi thêëy mònh àang úã bïånh viïån. Vaâ thïë laâ, ra viïån, töi trúã vïì Mô vúái möåt chiïëc chên giaã, möåt huên chûúng maâ töi àûúåc thûúãng sau vuå tai naån êëy, vaâ, khöng noái öng cuäng biïët, coân vúái caã möåt têëm loâng nùång trôu. Töi àõnh boã vïì Mô vúái yá àõnh nhû àaä noái, àïí phaãn àöëi chiïën tranh, thïë maâ nay, trong giêëy xuêët nguä laåi ghi roä rùçng töi laâ quên nhên vïì nûúác vò "khöng coân khaã nùng phuåc vuå trong quên àöåi". Töi àaä laâ ngûúâi thûâa úã àêët Viïåt Nam naây, vò töi "khöng coân khaã nùng phuåc vuå", nghôa laâ khöng thïí tiïëp tuåc caân queát, bùæn giïët, àöët phaá..."

Henri tyâ möåt tay vaâo cùçm, daáng trêìm ngêm.


"Vêng, thïë laâ töi vïì Mô, vúái möåt têm traång khaác hùèn luác ài. Töi rêët buöìn vaâ khöí têm, nhêët laâ thúâi gian àêìu. Töi khöng thïí bònh tônh nhòn con töi nhû nhûäng ngûúâi böë khaác nhòn con mònh, vò möîi lêìn noá giú tay àoâi baá cöí, trûúác mùåt töi laåi hiïån lïn hònh aãnh àöi tay beá nhoã dñnh àêìy caát vaâ maáu cuãa àûáa beá gaái Viïåt Nam noå. Nhiïìu khi töi cûá nghô têët caã coá leä taåi do töi quaá àa caãm vaâ mïìm yïëu. Phaãi cûáng rùæn, phaãi gaåt boã têët caã nhûäng gò coá liïn quan àïën quaá khûá, vaâ chó söëng vúái hiïån taåi, nïëu cêìn, bêët chêëp caã lûúng têm, àaåo àûác maâ söëng. Töi àaä thûã, vaâ thuá thêåt vúái öng, laâm thïë, töi cuäng quïn àûúåc phêìn naâo, nhûng quïn hùèn thò khöng bao giúâ. Xaä höåi Mô phaãi khöí súã vò "höåi chûáng Viïåt nam". Trong töi cuäng coá möåt höåi chûáng tûúng tûå.

Cuäng vúái muåc àñch xoaá hïët quaá khûá, töi tòm gùåp Giïm àïí xin laåi chiïëc aãnh kia, nhûng anh ta khöng chõu. Giïm baão àoá laâ möåt bûác aãnh àöåc àaáo, vaâ anh ta seä gûãi noá túái möåt cuöåc triïín laäm aãnh sùæp töí chûác úã Löët Angiúlet. Cuöëi cuâng, töi phaãi boã tiïìn ra mua, vúái giaá ngang bùçng giaãi thûúãng lúán nhêët - 15.000 àö-la. Töi khöng traách Giïm. Tiïìn töi khöng thiïëu. Töi chó muöën möåt àiïìu laâ nïëu khöng vûát boã àûúåc con beá kia khoãi àêìu töi, thò ñt ra cuäng phaãi huyã hïët têët caã nhûäng gò coân laåi coá liïn quan àïën noá vaâ caã cuöåc chiïën tranh Viïåt Nam noái chung. Nhûng khi cêìm têëm aãnh trong tay, töi múái biïët töi nhêìm. Töi khöng thïí xeá noá àûúåc, cuäng nhû khöng thïí tûå bùæn vaâo àêìu mònh àïí huyã boã caái nhên chûáng lúán nhêët cuãa viïåc laâm ghï túãm àoá. Thaânh ra tûâ àêëy töi phaãi luön giûä têëm aãnh êëy trong ngûúâi, giûä kyä nhû möåt baáu vêåt, mùåc duâ töi muöën... rêët muöën khöng coá noá. Àêy, noá úã àêy, caånh traái tim töi. Töi khöng thïí dêëu noá úã núi naâo khaác... Töi lêëy öng xem nheá?"

Khöng àúåi töi traã lúâi, öng ta moác tuái trong aáo veát, ruát ra möåt têëm aãnh àen trùæng to bùçng loâng baân tay, àûúåc eáp plastic cêín thêån. aãnh chuåp khaá roä neát, vaâ noái chung àuáng nhû nhûäng gò Henri àaä kïí.

"Töi khöng hiïíu taåi sao luác êëy noá khöng boã chaåy. Nïëu noá chaåy, chùæc töi chùèng bao giúâ bùæn noá"


Töi àùåt têëm aãnh lïn baân. Henri ngûúác nhòn lïn, coá leä muöën xem thaái àöå töi thïë naâo, röìi cêín thêån cêët têëm aãnh vaâo vñ, öng ta kïí tiïëp:

"Muöën hay khöng, töi cuäng phaãi thûâa nhêån rùçng töi khöng thïí tröën traánh traách nhiïåm cuãa mònh, vaâ rùçng lûúng têm nhêët àõnh seä khöng àïí töi yïn. Phaãi laâm möåt viïåc gò àoá. Àuáng. Thïë laâ töi bùæt àêìu tham gia caác cuöåc biïíu tònh chöëng chiïën tranh úã Viïåt Nam. Thúâi sinh viïn, töi àaä coá lêìn tham gia nhûäng cuöåc biïíu tònh nhû thïë, nhûng chûa coá möåt yá thûác chñnh trõ roä rïåt. Bêy giúâ thò khaác hùèn. Töi khöng muöën thanh niïn Mô vö tònh lùåp laåi bi kõch cuãa töi trïn möåt àêët nûúác maâ nhûäng con ngûúâi úã àoá xûáng àaáng àûúåc khêm phuåc vaâ kñnh troång. Töi phaãi àaánh thûác hoå dêåy, ngay úã àêy, trïn àêët Mô, khi hoå coân chûa kõp gêy töåi aác. Töi phaãi goáp phêìn bùæt chñnh phuã nûúác töi chêëm dûát cuöåc chiïën tranh maâ chuáng töi vêîn quen goåi laâ "bêín thóu". Cûá thïë, trong nhiïìu nùm liïìn töi hoaåt àöång khaá tñch cûåc, thêåm chñ coân àûúåc bêìu vaâo Ban chêëp haânh phên höåi "Nhûäng ngûúâi baån Viïåt Nam " cuãa bang Floriàa quï töi. Àêy öng xem... - Öng ta laåi vöåi vaâng múã vñ lêëy ra möåt têëm bòa maâu àoã, chòa cho töi.- Vaâ nhên tiïån, caã àêy nûäa. Àêy biïn laåi ghi nhêån söë tiïìn töi uãng höå Viïåt Nam"

Töi àûa mùæt liïëc nhanh nhûäng con söë àûúåc àaánh maáy cêín thêån bùçng mûåc àoã, trïn möåt túâ giêëy moãng maâu vaâng nhaåt; 500, 1.000, 3.000 àö-la... Vûâa cêët caác giêëy túâ tuái, Hen-ri vûâa kïí tiïëp:

"Phaãi noái laâ trong quaá trònh tham gia caác hoaåt àöång chöëng chiïën tranh, töi thêëy phêìn naâo àúä bûát rûát hún. Töi hêìu nhû daânh toaân böå thúâi gian àïí höåi hoåp, mñt-tinh, biïíu tònh hay tuyïn truyïìn cho Viïåt Nam. Nhûng, öng biïët khöng, cuäng trong suöët mêëy nùm liïìn nhû thïë, möåt nöîi lo súå mú höì, hay àuáng hún, möåt ngoån lûãa chaáy êm ó, dai dùèng, àöi luác buâng lïn thiïu àöët têm trñ töi. Àoá laâ viïåc töi vêîn dêëu kyä quaá khûá töåi löîi cuãa mònh úã Viïåt nam. Töi khöng muöën vaâ khöng àuã can àaãm tûå thuá mònh laâ möåt tïn giïët ngûúâi. Nhûng aác thay, nhu cêìu cêìn àûúåc thöí löå möåt ngaây möåt lúán dêìn trong töi, nhû caái thai àïën ngaây, nhêët àõnh àoâi àûúåc ra khoãi buång meå".


Henri vûâa noái àïën àêy thò coá chuöng baáo giúâ àoáng cûãa. Gian phoâng àaä vùæng khaách, chó laác àaác möåt vaâi baân coá ngûúâi àang kheä noái chuyïån vaâ cuäng nhû chuáng töi, miïîn cûúäng àûáng dêåy, toã yá luyïën tiïëc vò cêu chuyïån boã dúã.

Trûúác khi vïì phoâng, Henri nùæm chùåt tay töi, cûúâi nhû xin löîi:

"Höm nay töi khöng laâm öng mïåt vò phaãi nghe nhiïìu thïë chûá? Tiïëc laâ àaä muöån quaá. Ngaây mai, nïëu coá thïí, ta laåi gùåp nhau, vaâ öng cho pheáp töi kïí nöët phêìn coân laåi". Röìi öng ta goä chiïëc chên göî xuöëng saân nhaâ, têåp tïînh ài vïì phña chiïëc thang maáy vúái nhûäng chêëm àeân khi xanh khi àoã.

Saáng höm sau, töi phaãi theo àoaân vïì Matxcúva dûå höåi nghõ nùm ngaây. Trúã laåi Lïningraát, öng laäo trûåc khaách saån vöën ûa chuyïån, vûâa thêëy töi àaä noái ngay:

"ÖÌ, tiïëc quaá, giaá biïët höm nay caác öng vïì, töi àaä baáo öng Henri úã laåi, raáng chúâ thïm chuát nûäa. Caái öng ngûúâi Mô chên göî, coá neát mùåt buöìn buöìn êëy maâ, öng nhúá chûá? Ngay saáng caác öng ài, öng êëy àïën tòm töi hoãi thùm vïì öng. Nghe töi baáo caác öng vûâa ài Matxcúva khöng heån cuå thïí ngaây vïì, öng êëy buöìn lùæm. Chùæc coá chuyïån gò quan troång muöën noái vúái öng. Ngaây tiïëp theo, mêëy ngûúâi baån Mô cuâng ài vúái öng ta àaáp maáy bay ài Talin, nghe àêu hoå àõnh tham quan hïët möåt loaåt caác thaânh phöë lúán ven búâ Ban-tñch cú àêëy. Chaâ, muâa naây úã àêëy thò tuyïåt. Öng àaä bao giúâ túái àêëy chûa?"

Töi gêåt àêìu, cöë tònh nhòn àöìng höì àïí nhùæc kheáo öng giaâ töët buång naây laâ töi àang bêån, xin öng noái ngùæn goån. Hònh nhû hiïíu yá töi, öng laäo cêín thêån àeo kñnh, ruát úã ngùn baân ra möåt chiïëc phong bò maâu nhaåt àûa cho töi, vaâ coá leä do thoái quen nghïì nghiïåp, öng laäo khöng quïn móm cûúâi, thêåm chñ coân húi cuái ngûúâi vïì phña trûúác:

"Höm qua, trûúác luác lïn àûúâng, öng ta coá nhúâ töi chuyïín giuâm öng caái naây"

Töi caãm ún röìi lïn thang maáy vïì phoâng. Vêîn àïí nguyïn caã quêìn aáo, töi ngöìi xuöëng baân, múã thû àoåc.


"Thûa öng,

Thïë laâ töi àaä noái hïët, hay ñt ra cuäng gêìn hïët cêu chuyïån cuãa töi cho öng nghe. Bêy giúâ, quaã loâng töi nheå nhoäm hún nhiïìu. Tiïëc laâ trûúác khi lïn àûúâng vïì Mô, töi khöng àûúåc gùåp öng lêìn nûäa àïí kïí nöët cêu chuyïån, vaâ nïëu coá thïí, nhúâ öng möåt viïåc nhoã. Àoá laâ viïåc giuáp töi giaãi quyïët bûác aãnh kia. Phaãi noái rùçng ngay tûâ luác múái gùåp öng, töi àaä coá yá àõnh xin àûúåc chuåp chung möåt bûác aãnh thên mêåt vúái öng, vaâ töi seä giûä noá laâm kyã niïåm, coân bûác aãnh kia, töi seä tùång öng, hay nhúâ öng giûä höå, cuäng goåi laâ àïí kyã niïåm chuáng ta àaä quen nhau. Tûác laâ yá töi muöën qua àoá coá thïí tûå an uãi rùçng töi àaä àûúåc xaá töåi.

Bêy giúâ trúã vïì nûúác, tuy khöng àûúåc chuåp aãnh cuâng öng, nhûng loâng töi thanh thaãn hún, vaâ khöng hiïíu sao töi vêîn nghô laâ öng tin töi, thöng caãm hoùåc thêåm chñ àaä tha löîi cho töi. Töi biïët ngûúâi Viïåt Nam caác öng luön laâ naån nhên cuãa àuã loaåi xêm lûúåc, aáp bûác, do vêåy caác öng phaãi luön caãnh giaác, cûáng rùæn àïí chiïën àêëu tûå baão vïå mònh. Nhûng caác öng cuäng laâ nhûäng ngûúâi coá traái tim biïët tha thûá vaâ giaâu loâng àöå lûúång. Lõch sûã dên töåc caác öng àaä chûáng minh àiïìu àoá. Möåt phêìn do tin nhû thïë nïn töi múái maånh daån noái chuyïån vúái öng. Coân bûác aãnh, luác naây nghô laåi, töi quyïët àõnh vêîn trao cho öng, nhûng vúái möåt yá nghôa hoaân toaân khaác. Khöng phaãi töi súå giûä noá trong ngûúâi, mong öng àûâng hiïíu nhêìm. Töi muöën sûã duång noá vaâo viïåc khaác coá ñch hún, cho caác öng vaâ caã cho töi. Öng haäy mang têëm aãnh naây trûng baây úã viïån baão taâng chöëng töåi aác chiïën tranh cuãa Myä úã Viïåt Nam. Töi seä sùén saâng chõu àûång têët caã, miïîn sao caái viïåc töi àaä laâm seä khöng coân lùåp laåi, bêët cûá úã àêu vaâ bêët cûá luác naâo.

Thïë laâ chiïën tranh àaä chêëm dûát trïn àêët nûúác caác öng. Trong suöët haâng chuåc nùm qua, Viïåt Nam àaä laâ hoân àaá thûã vaâng, laâ tiïu chuêín àaánh giaá nhiïìu hiïån tûúång xaä höåi vaâ giaá trõ tinh thêìn cuãa ngûúâi Mô. Bêy giúâ Viïåt Nam vêîn coân laâ möåt thûã thaách, möåt moán núå, möåt àoâi hoãi day dûát nhûng cuäng rêët chñnh àaáng àöëi vúái lûúng têm nûúác Mô vaâ möîi cöng dên cuãa noá. Riïng töi, Viïåt Nam àaä àïën nhû möåt àiïìu bêët haånh, nhûng àöìng thúâi, Viïåt Nam


cuäng àïën vúái töi nhû möåt àiïìu töët laânh. Àêët nûúác naây àaä àaánh thûác töi dêåy, bùæt töi phaãi suy nghô, vaâ àiïìu quan troång nhêët laâ giuáp töi trúã laåi con àûúâng lûúng thiïån.

Thûa öng, coá leä àiïìu cuöëi cuâng töi muöën têm sûå thïm vúái öng, laâ viïåc töi vêîn nuöi hy voång möåt ngaây naâo àoá coá thïí töi seä àûúåc trúã laåi Viïåt Nam, têët nhiïn vúái tû caách möåt ngûúâi baån, möåt ngûúâi khaách àïën xin löîi chuã nhaâ vò viïåc laâm xêëu ngaây xûa cuãa mònh. Luác êëy, thïë naâo töi cuäng seä tòm àïën chöî töi àaä giïët con beá. Coân bêy giúâ, àïí caái ngaây êëy choáng àïën, töi laåi seä vïì Mô, laâm tiïëp cöng viïåc cuãa mònh úã giai àoaån sau Viïåt Nam naây, tûác laâ tñch cûåc tham gia caác phong traâo quêìn chuáng, àêëu tranh bùæt chñnh phuã chuáng töi phaãi goáp phêìn haân gùæn nhûäng àöí vúä do chñnh mònh gêy nïn úã Vieåt Nam, àöìng thúâi vaåch trêìn nhûäng luêån àiïåu tuyïn truyïìn, noái xêëu àêët nûúác caác öng, maâ rêët tiïëc hiïån nay möåt söë giúái nhêët àõnh úã Mô vaâ nhiïìu núi khaác àang cöë laâm êìm ô.

Kñnh chaâo öng,

Henri Clac".

Thaânh phöë Höì Chñ Minh, 1979.

Truyen Ngan Thai Ba Tan

Documents

Transcript of Truyen Ngan Thai Ba Tan