THUC TRANG, GIÀI PHÀP BÀO TON VA PHÀT HUY GIÀ TR! CÙA LE HÒI TRUYÉN THONG

ò TiNH BAC NINH TRONG HOAT D O N G DU U C H

THS. BÙI THI HAI YÈN

Gidng vién Khoa Du lich hoc

Truàng DHKHXH&NV- DHQG Ha Nói

Dàt vàn de

Le bòi truyén thdng là mot loai hình sinh boat vàn hoà tdng hgp hé't sue phong phù, là mot kièu sinh boat rat dàc trung eùa cu dàn sau mot thdi gian lao dòng mét nhgc. Le bòi thudng duge td ebùc vào nhflng ngày dàu xuàn, lue tièt trdi màt me va nhàn lue ngudi dàn ndng nbàn. Tra ve vdi le bòi là trd ve vdi bàn sae vàn hoà ed truyén, vdi tàm linh eùa con ngudi Viét Nam. Day là dip khdng chi de bay td Idng tdn kinh vdi càc bàc thành hién, thàn linh, de càu phùe, càu may, de hudng tdi cài thién, cài dep, ma con dén vdi mot khóng gian rat nbòn nhip, rat thón dà vdi dù mgi tàng Idp, dia vi, lùa tudi, duge boa mình vào khdng khi nào nhiét nhu de giài toà bao nói Io toan eùa cudc song thudng nbàt.

Vdi 38 le bài ehinh dàn trai chù yèn trong nhflng tbàng dàu xuàn dà làm Bàc Ninh sòi dòng han lén bdi bang tram bang ngàn khàch thàp phuong dén day trày bài. Tièng trdng tièng ehudng nào nùc cùng vdi càc trd ehoi dàn gian lai càng làm cho khi chat du khàch duge thàng boa.

Ta ed thè càm nhàn mot so le bòi eùa Bàc Ninh qua nhflng càu ca xua:

Mong 4 là hói kéo co

Mong 5 hói 0 chang cho nhau ve

631

Móììg 6 di ligi Bó De Mong 7 tra vi di ligi Dóng Cao

Hay:

Móng 7 hói Khàm Mong 8 ligi Dàu

Móng 9 dàu dàu cùng vi ligi Gióng.

Hdi Bàc Ninh that da dang phong phù, nd khdng nhflng ed y nghla dd'i vdi ddi song vàn hoà còng dóng ma cdn là mgt tiém nàng du lich Idn.

1. Mot so' le hói tièu bieu d Bàc Ninh

* Hói Lim

"Quai thao nàng ddi tua dào

Tran tiém cdnh phugng em vào hói Lim "

Hdi Lim là mot trong nhflng le bòi Idn nbàt d Bàc Ninh, dién ra vào dip dàu xuàn (13 thàng Giéng) tai khu di tich nùi Lim thugc xà Lùng Giang, thi tran Lim, huyén Tién Du, càcb Ha Nói 25 km ve phia Bàc.

Day là mot trong nhflng le bòi trUyén thóng dà co tu gàn 300 nàm trude. Ban dàu dd ehi là hình thùc kèt hgp gifla Hdi Canh eùa 6 xà thugc tdng Noi Due vày quanh nùi Lim va bòi Chùa Hong Àn (Chùa Lim) vào ngày ràm thàng 8. Tu dà cu vào ngày ràm thàng 8, càc làng trong Tdng lai td ebùc le, té, rude thàn va bàt xudng, càc làng rude Cha va ddn ban quan hg tbàu dém sudt sàng. Ve sau co ngudi tu bành tru tri tai chùa Lim lue dò chi là am làp sau eò tén là Mu A dà yéu càu làng tdng cho md bòi chùa, bòi Cha 1 làn vào ngày 13 thàng Giéng.

Hdi Lim gdm hai pbàn, phàn le va phàn Hdi. Ve phàn le duge mò dàu bang l̂ uc rude Cha. Day là dàm rude ed quy md eùa 6 làng thugc tdng Nói Due hgp lai. Tu càc ngà déu rude ed, kièu, Igng, dò tè khi duge son son thiép vàng ruc rd cùng vdi mù ào ehinh té eùa ngudi di rude càng làm cho budi le thèm phàn long trgng, trang ngbiém. Tàt cà dd ve dinh ddi Lim va td ebùc tè le tai làng Hdng Vàn, sang chùa Hdng Àn dàng buong cùng phàt, cùng bà Mu à.

Sau phàn le là phàn hdi, day là pbàn ehinh eùa Hdi Lim. Hàng ngàn ngudi khàp noi kéo ve trày hdi. Hdi dién ra tbàt sdì dòng va nào

632

ntiiet, cac tró etioi truyén thdng thi nhau dién ra, dà'u vài, du, rdi dàu ed, dét vài... tùng cum, tùng nhdm ho hét, reo vang cùng tièng nhac, tièng trdng càng làm cho ngày hdi tbém tung bùng.

Song dàc biét Idi cudn du khàch nbàt vàn là tièng bàt quan hg. Càc lién anh vdi ào the khan xép, d lue soan, gap gd trao duyèn theo Idi ho ben ude cùng càc lién chi then thùng trong ào md ba md bay, non thùng quai thao. Cudc bàt dién ra trong nhà, ven ddi, trén thuyén, tièng bàt nhe nbàng, tram bdng eùa làn diéu dàn ca quan hg cài lén làm say dàm Idng ngudi va nd càng Idi cudn ngudi nghe hon bdi cài tình, cài nghla trong càu bàt, nhflng Idi ben ude trao duyén tbàt dàm thàm lai càng làm cho ddi ben quan hg dùng dàng chang mudn ehia tay.

Dén vdi Hdi Lim, du khàch sé tbue su càm nhàn duge cài hdn eùa vùng qué quan hg này, tùng gigng bàt nggt ngào, dàm say dén ddi màt lùng lié'ng, nu cudi hién ngoan. Hg tiép nhau bang tàm long ndng bau, ndi vdi nhau nhùng Idi vàn nho nhà, lich làm. Vi thè ma ngudi quan hg noi day duge khen nggi ddng vién:

"Em di khap bón phuong trdi Khóng dàu lich sU bang ngudi a day "

Là mdt trong 44 làng quan hg gde eùa Bàc Ninh nhung hdi Lim là noi kèt tinh nhflng dàc sae eùa nhflng làn diéu dàn ca dà tao cho làn diéu dàn ca này nhflng net ddc dào va dàc sàc riéng. Vi vày, dàn ca quan hg ngày nay dà trd thành tài san vàn hoà chung eùa dàn tde, xflng dàng là loai hình vàn hoà tién tién cho thè loai dàn ca trfl tình Bàc Bd.

Du lich ve hdi Lim là mot dip tot de tìm hièu ve le bòi dàn gian dàc sàc nbàt eùa xù Bàc va càc boat ddng vàn hoà truyén thdng eùa dàn tde.

* Le hói Dén Do

^ Dén Dd (tue dén Cd Phàp) duge xày dung tu thè ky XI tai Huong Cd Phàp, Chàu Cd Phàp (làng Dình Bang, Tu Son, Bàc Ninh) ngày nay, noi thd 8 vi vua nhà ly nén cùng ggi là dén ly Bàt De. Le hdi dién ra trong ba ngày tfl ngày 14 dén ngày 16 thàng 3 àm lich trong dd ngày 15 là ngày hdi ehinh.

Theo tuong truyén ly Thài Td (Ly Còng Uàn) là ngudi qué ò Cd

633

Phàp - Dình Bang. Óng duge suy tdn làm vua md dàu triéu ly thàng 11 nàm Ky Dàu - 1009. Tbàng 2 nàm Canh Tuà't (1010) ngudi ve thàm què nhà, ban tién, lua cho dàn làng, yét làng thài hàu va do vài dàm dàt làm "son làng càm dia". Òng dàng quang vào ngày 15 thàng 3 nàm 1010 (àm lich) tai Kinh thành Thàng Long. Òng ed edng cho tao dung mot Thàng Long rang rd, xày dung dàt nude Dai Viét ta ddc làp tu chù va là ngudi dà khai sàng triéu ly ve vang. Vi le dd triéu dình va nhàn dàn sau này dà chù trgng luu giù, bào tdn Dén Dd va td chùe le bòi vào ràm thàng ba àm lich hàng nàm.

Le hdi dién ra tung bùng nào nhiét cà vùng Kinh Bàc dén cà Thàng Long va càc tinh làn càn. Le hdi duge td ebùc rat long trgng va chu dào tu xua dén nay va dàc biét càng tbiéng liéng hon khi nhflng ngudi tham già san màc phàm phue triéu dình nhu qude le, qude tè. Trong qude su quàn triéu Nguyén, sach Hdng Ky truyén eùa Nguyén Vàn Nam, chù bùt do tién si Chùe Tà lang edng hàu Dào Cdng Thành viét nàm 1823 thdi Minh Ménh dà tà ve le bòi Dén Dd: "Trude ngày hdi bau cu ngudi ddn rude, làng Idn 160 trai dinh, màc ào dai dd that lung xanh, dàu ddi mù den, vai trùm khan, càm ed... tugng trung cho càm binb triéu Ly. Kén 18 nfl chua chdng, màc ào xanh that lung dò, dàu dòi khan tìm gap vuòng, phia trude budng kin hai vai, khénh kiéu ly Thành Màu. Kén 3 ngudi cao Idn khdng ed tàt seo, ddng khd eòi tran, tay càm chuy ddng tugng trung cho tam thè tudng... Dàm rude làm kinh ddng cà mdt vùng Kinh Bàc, uy nghi tràng le, tung bflng bào khi. Cd dén xem mdi biét cành "son làng càm dia" sdng Tièu Tuong, ed bd bàn nguyét huu thuy hflu tình.

Cd sàeh lai viét "... trude khi vào hdi, chgn nam tudng 14 ngudi déu màc ào dò, dng tay dai, chgn nfl 18 ngudi cho ddi khan xd, quàn ào màu, mdi tudng déu ed mdt cài Idng xanh. Lai chgn hon 100 ngudi càm kieh màc ào màu vàng, ngudi khénh kiéu màc ào dò ddi mù den tay càm chùy ddng tugng trung cho quan vò..."

Theo le nghi truyén thdng viéc tè le duge tién bành trong cà ba ngày, ngày nào cùng ed tè "hién sinh" mdt con tràu móng thui chin, day là tue le riéng eùa làng, viéc tè này bàt nguón tu su tich Nguyén Minh Khdng chùa bénh "hoà hd" cho vua ly Nhàn Tdng. De dén dàp vua dà cho dàn làng thui tràu de cùng thày khi qua ddi. Nhflng chi phi cho le hdi duge lày tfl boa Igi eùa tàm màu ruòng dành cho viéc té tu

634

eùa làng, viéc dòng gòp eùa nhàn dàn chi là phu. Nhung vào ngày 12/9/1945 Bàc Ho ve thàm làng Dình Bang du le ky niém eae vua ly va càn dàn: "cùng le là ò long thành khóng nén gié't tràu de té le, vi tràu rat càn cho san xuàt va chdng giàe ddi" tu dà'y hdi dén ly Bàt De khdng gié't tràu nfla. Ngày nay, le hdi vàn duge duy tri va duge ngudi dàn trong cùng nhu ngoài tinh hudng ùng nhiét tình. Ngày nay tfl ngày 14/3 (AL) gid ehinh Ngg dà dién ra le rude kiéu, thù tu nhu sau: di dàu dàm rude kiéu là ddi mùa rdng, hoành tràng ruc rd do dàm thanh nién trong làng mùa thè hién cài bùng khi Thàng Long. Tiép dén là ddi ed gdm ba ed dai, gifla ghi ddng chfl "Dai Viét" trén ed ben pbài ghi "Ly triéu cudng thinh", ed trai ghi "Bàt diép trùng quang" nghla là tàm vi vua nhà ly cùng toà ành bào quang. Tiép dén là càc ed phudn thè hién nggn dèn tri tue eùa Phàt giào, nhflng ngudi càm ed màc theo le phue truyén thdng. Di sau ddi ed là tu thè tudng, dàng di oai ve, net màt ngbiém trang, tugng trung cho nhàn vàt thdi dai ly là Le Phung Hièu, Cam Mde, ly Thudng Kiét, Td Hién Thành. Sau dd là mày tram ngudi càm kieh di bào ve cho doàn kiéu phia sau, di trude là kiéu thành màu ed mdt nfl tudng phù già, kiéu eùa dudng phu ly Khành Vàn ngudi ed cdng nudi dudng ly Cdng Uàn, cùng ed mdt ed gài tre trinh tièt di theo phù già. Kiéu di phia sau là kiéu eùa ly Bàt De, mdi kiéu ed mdt ngua va 18 tudng nam, tiép dén là càc cu sàc mue huong lào ào mù ehinh té di sau cùng. Hàng van ngudi cudn cudn kéo theo dàm rude, rude tfl dén dèn chùa Cd Phàp. Tai day dàm rude thue hién càc nghi le ggi là le "tue yét" nghla là bào on vdi ly thành màu va nghe kinh do tàng ni tung, rdi lai rude tfl chùa ve dén. Kiéu Igng ed quat che rgp cà mdt gde trdi vdi tièng ehudng tièng trdng rdn rà lai càng làm cho le boi tung bflng hon.

Ngày hdm sau là hdi ehinh, du khàch dèn vào ngày này sé khdng chi duge ehùng kién quy md hoành tràng ma con duge hoà mình vào khóng khi tung bùng eùa le hói qua càc trd cboi dàn gian truyén thdng nhu chgi gà, dà'u ed ngudi, dà'u vàt, hàt quan hg, ném bang, du tién... riéng càc trd ehoi dà'u vàt d Dén Dò thudng duge td chùe Idn bdi xua kia b day vua ly hay td chùe càc giài vàt de tìm tudng vò cho dà't nude. Tue dành vàt thè hién sue khoé, su muu tri, linh boat, dung càm, dén bòi xem dàu vàt du khàch se bi lòi cudn ngay tu khi eàe dd vàt khòi dóng de vào tran: vùa mém mai vùa khoan thai, uyén chuyèn, vùa nhu

635

vdn nhu mùa, bao barn mot sue manh dùng mành eùa co bàp va tróng rat lào luyén trén vò dai nhu rdng bay phugng mùa...

Tiép dèn là tue ehoi du, hay cdn ggi là du tién, du khàch sé càm thày bào hùng, vui ve bdi trd ehoi dàm chat dàn gian này, chàng thè ma tu xua dèn nay vàn truyén tung càu ca dao:

Khen ai khio dung du này

De cho trai gài ehoi ngày ehoi dim.

Nhflng chàng trai ed gài trong trang phue ed truyén ào the, khan xép (ddi vdi nam), ào tu thàn, khan mò qua (ddi vdi nfl) bude sàt màt cùng nàm tay du, cùng nhùn de tao lue cho du bay cao va uyèn chuyèn nhip nbàng hon. Khi bude lén san du, cà ngudi xem va ngudi dành du déu chung mdt tàm trang hd hdi, phàn khdi sàng khoài dan xen vdi su hdi hgp lo sg. Vdi trd ehoi này bàt ky du khàch nào cùng ed thè tham già, va khi dà vào cudc thi càng trd nén gàn bd, yéu tbuong nhau hon tao ra mdi doàn kèt gifla ngudi vdi ngudi thè hién bàn sàc dàn tde Viét Nam.

Trong hdi Dén Dd con td chùe cudc thi thà ehim bd càu thè hién ude nguyén mong mudn hoà binb cho qué huong dàt nude eùa ngudi dàn noi day.

Là le bdi ed quy md Idn, tdn vinh eàe vi vua triéu ly ed cdng dung nude va giù nude hùng cudng, vi vày le hdi khdng chi bàp dàn nhàn dàn dia phuong va du khàch tham già ma cdn ed vinh du duge càc vi nguyén thù qude già ve du le, khai bòi.

* Hói làng Yèn

Hdi làng Yèn duge td chùe hàng nàm tu ngày 10- 19/2 (AL) tai Yèn Man (hay Ké Yèn) nay thugc Kinh Bàc. Le duge td chùe de ky niém Thành boàng làng là hai anh em Truong Hong- Truong Hàt. Hoat ddng bòi làng nào nùc ddng vui va rdn rà vdi nhiéu trd ehoi nhung vui nbàt, ddc dào nbàt vàn là trd ehoi eudp càu.

Qua càu làm bang gd son son thiép vàng nén duge ggi là Long Càu, gdm bai loai: càu chiém vdi dudng kinh 15cm va càu mùa vói dudng kinh 25cm. Qua càu tugng trung cho trdi trdn, Id càu vuòng tugng trung cho dàt. San ehoi duge bd tri theo hudng Ddng- Tày nén Id càu d phia Ddng là càu chiém, d phia Tày là Id càu mùa ("chiém" ngoài ra cdn tugng trung cho con gài, "mùa" tugng trung cho con trai)

636

De ehoi càu ngudi càm chich phài làm le càu xin thành hoàiig làng xem thù làng duge ehoi càu chiém hay càu mùa. Sau dd rude qua càu tfl cung ra tbém, duge che lai bang quat. Khi nhflng ngudi tham già eudp càu dà san sàng, hiéu lénh ndi lén, càu duge tung ra de mgi ngudi dua nhau eudp.

Theo tue ehoi, né'u khi tranh eudp ma de càu roi xudng dà't thi phài dem vào làm le lai, sau do mdi duge ehoi tiép. Né'u tiép tue ehoi làn thù hai phài thay càu theo nghi le. Thdng thudng trong mdi cuóe ehoi hàng nàm, ngudi ta ehi thà vài ba qua càu xudng hai hd. Ngudi ta cho ràng nèu càu roi vào hd chièm, nàm dd duge vu chiém, né'u càu roi vào hd mùa, nàm dò duge vu mùa. Riéng ngudi nào bd duge qua càu vào hd chiém nàm dd sé sinh con gài, vào Id mùa se sinh con trai, va tat nhién sé làm àn phàt dat cà nàm dà.

Ngoài ra cdn ed tue kéo ed ebay chfl d bòi Yèn Man, day là mot trd ehoi ky cdng va phài chuàn bi chu dào, ngudi ebay chfl phài thdng bào càc trinh tu: Udn trai, queo phài, Idn ra, quay vào, lue ebay, lue quàn td rdng, lue phà chfl, lue hd lue hd, càc ddng tàc phàt ed, rung trdng déu phài uyén chuyèn, chuyèn vàn diéu luyén. Day tbue su là mot le hói ed nhiéu trd ehoi ddc dào va rat dàc biét.

* Nói làng Bò

Làng Bd (hay làng Bd Son) nay thugc xà Kbàc Niém, huyén Tién Du, càcb trung tàm thi xà Bàc Ninh kboàng gàn Ikm theo qude lo 38. Hàng nàm làng md tfl mong 9 thàng Giéng, hdi kéo dai dén 5 ngày va là mdt trong càc làng md bòi hàt quan hg truyén thdng. Nhung bài làng Bd thè hién dudi hình thùc sinh boat kèt cha vdi eàe làng Nua (Yna) va làng Sé (Khà Le) trong nghi lé cùng thành boàng làng.

Ngày bòi làng chgn nhflng ngudi trai thanh gài lich mang tràu eau sang làng Nua va làng Sé mdi cha kèt nghla sang du hdi. Vào ngày bòi ehinh, cha làng Nua va làng Sé khan ào ehinh té dem lé vàt dén làng Bd, dàn anh di tbàng vàd dình, tién bành nghi lé xong thi ngói vào mdt ben dình dà chuàn bi san. Sau khi làm lé té thàn eùa cha thi bàt dàu hàt, ndi dung hàt là mùng thành boàng làng, chùe mùng càc lién anh lién chi, ebùc mùng ngudi già ngudi tré... ca nggi tinh doàn kèt va sir giàu sang eùa càc cha. Cu nhu vày cudc hàt eù dién ra cho dén khi chi cdn lai càc ed gài làng Bd va càc chàng trai làng Nua, làng Sé, cudc

637

hàt mói két thùc va dén lugt àn ed cha. Cung theo truyén thó'ng, cò cha duge bay bién rà't thinh soan. Trong khi àn cò càc cò gài làng Bò phài tiép càc cha dàn anh va khdng de xày ra bà't ky mot so suà't nào. Khi tién biét càc cha kèt nghla thi hàt lé té thàn va hàt Idi tfl già. Budi tién dua hét sue bin rin, luu luyén va tièng hàt eùa eàe lién anh, lién chi quan hg lai càng dàp dìu, thiét tha, cò khi kéo dai dén tàn nùa dém ve sàng. Hét tién biét làng cha Sé ve rdi lai dén làng Nua, efl nhu vày tièng hàt giao duyén nbàt khoan, luu luyén mài khdng ngudi.

* Nói làng Thi Càu Làng Thi Càu nam ò bd Nam song Càu, nay thugc thi xà Bàc

Ninh. Làng thd Truong Hàt, mdt trong hai vi thành Tam Giang là Truong Hdng, Truong Hàt. Hai nhàn vàt huyén thoai này thudng duge thd chung. Cd tdi 307 làng ven sdng Càu thd Tam Giang làm thành boàng làng.

Dù ràng hàng nàm ò Thi Càu ed nhiéu lé bòi tfl móng 9 dén 20 thàng Giéng vdi hàt quan hg dàu nàm nhung lé hdi tfl móng 9 dén 10 thàng 8 (AL) lai là bài ehinh.

Md dàu bòi thu là cuòc rude nude long trgng, là'y nude sdng Càu lén dén Sim d chàn nùi Thiém - noi thd ehinh thành boàng làng - làm lé mde due va già quan chù yéu d dén Sim. Ngày mdng 8 rude thàn ve dén Kim, noi thd vgng, sang chùa Dién de ngài nghe kinh, de làng vào hdi. Ngày 10 rude tfl dình Kim rdi lai dua ngài ve dén Sim an toa cho dén bòi nàm sau. Theo tue truyén thi làng ddi dién vói Thi Càu ben kia song Càu thd Truong Hdng trong dip này cùng vào dàm, hai ben ed thè rude thàn qua lai vói nhau. Tham du cuóe ruóc thàn chù yéu là trai dinh tìJr 18-20 tudi de ruóc kiéu.

Co mot su kbàc biét ò lé bòi này là dién ra cuóe thi chà'm eàe màm cò. Càc cò gài trong già dình va hg hàng làm co va don cò de cho càc chàng trai trinh làng. Tiéu chuàn eùa màm cò doat giài khóng chi là càc món àn sàng tao vói vàt liéu san cò, ma con do bay bién dep màt va bàp dàn.

Trong bòi làng mùa thu d Thi Càu con cò thi thà ehim càu vói su tham già eùa nhiéu nghé nhàn ehoi ehim trong vùng. Hói dành ba giài cho ba dàn ehim bay cao va dep nhàt. Day là mot trong nhflng cuóe thi thu bùt duge du khàch nhàt trong eàe lé hòi.

638

Hàt quan ho là mot trong nhflng phàn khóng thè thiéu duge trong hói làng Thi Càu. Cuòc hàt do eàe "bgn" quan hg Thi Cau td chùe. Dù ràng d day ehi ed quan hg lién ehi. Cùng vdi hàt quan hg là càc trd cboi dàn gian kbàc nhu dành vàt, dà'u ed ngudi. hàt chèo "Quan Am Thi Kinh" ca nggi chién cdng eùa nhflng ngudi anh hùng xua trèn sdng Nhu Nguyét.

* Nói dình Dình Bang Hdi dình duge td chùe tu ngày 12 dén 16 thàng 3 àm lich bang

nàm tai dình. Day là mdt ngdi dình tuyét dep va ed kinh, chùa dung tài nàng sàng tao eùa kién trùc dièu kbàc dình Viét Nam vào nhflng nàm dàu thèky XVIII (1736)

Hòi duge td chùe nham suy tòn tudng nhd thành boàng làng gdm ba thién thàn là Cao Son Dai Vuong, Thuy Bà Dai Vuong, Bach Lé Dai Vuong va sàu nhàn thàn là sau vi td eùa sàu ddng hg ed cdng dung tugng làng sau cudc tàn phà eùa quàn Minh.

Ve phàn lé, ngày 12, 14, 16 thi té thàn bang xdi, tbit lon luòe chin. Riéng dém 13 tè thàn bang hai con Ign song, mot con due, mot con cài. Té xong thi md va ehia tbit cho càc "hiéu" mang ve de ehia cho tùng nhà. Dàc biét d day ed tue ddn Cha vào ngày 15, dd là làng Càm Giàng, hai làng kèt nghla kbàng khit tu bao ddi nay. Mài khi làng vào dàm déu phài mdi dai dién eùa Cha ve du va td chùe tiép dai àn càn, chu dào, dà ehinh là truyén tbò'ng tòt dep eùa Bàc Ninh.

Ve phàn bòi, cùng td chùe nhiéu trd cboi nhu eàe lé bòi kbàc nhu hàt tudng, chèo, dà'u vàt, chgi gà va dàc biét ed cà mùa rdng trude san dình.

2. ThUc trang bào ton va phàt huy già tri eùa l i hòi truyén thong trong hoat dóng du Ijch b Bac Ninh

* Uu diém

Ngành vàn hda dà kèt hgp vdi ngành du lich, nhàn dàn va ehinh quyén càc dia phuong, khdi phue, td chùe mdt so lé boi Idn tiéu bièu eùa dia phuong nhu bòi lim, bòi dén Dò, hói dén Bà Chùa Kho... Trong càc lé hòi vàn de an ninh, dich vu tróng giù xe cho du khàch dà duge trièn khai.

Nhiéu già tri eùa cà phàn lé va phàn bòi déu duge quan tàm khòi

639

phu nhu: sàm sua lai càc dd té lé nhu kiéu, Igng, bài vi, khi gioì, chiéng trdng, trang phue; chuàn bi eàe san vàt tè lé ngon cò hình thùc dep, chgn ngudi rude va tè lé, tbue hién càc bude trong phàn lé theo nhflng già tri truyén thd'ng.

Càc trd cboi dàn gian nhu dành vàt, chgi gà dành ed, dành du, kéo co, thi nàu com, làm ed cflng duge khdi phue, td ebùc trong càc lé bòi.

Dòc dào va bàp dàn du khàch nhàt trong eàe lé bòi d vùng qué này là sinh boat vàn hda Quan hg. Nhflng làn diéu dàn ca quan hg mugt ma, da dièt, dàm thàm, sàu làng, phong càcb bièu dién duyèn dàng tình tfl, thanh nhà vàn duge càc nghé nhàn hàt quan hg bièu dién trong càc lé bài. Nhflng cuòc thi hàt quan hg dà duge td chùe trong càc lé bòi bang nàm, dàc biét trong bòi Lim va bòi eùa càc làng Quan hg vdi su tham già ddng dào eùa càc "bgn hàt Quan hg" tu eàe làng Quan hg. Vdi nhflng già tri vàn hàa dàc sàc này dà tao cho lé bòi eùa Bàc Ninh sòi ndi, vui tuoi, bàp dàn du khàch.

Tai mot sd lé bòi, nhiéu ngudi dàn dà tham già bàn hàng luu niém, tham già kinh doanh dich vu àn ud'ng, vàn chuyèn, vùa gdp pbàn tàng tbém thu nhàp, tao viéc làm quàng bà, phàt trièn càc làng nghé, vfla dàp ùng nhu càu mua sàm va nhu càu ve dich vu du lich cho du khàch.

Ben canh nhùng uu diém, tbue trang bào tdn va phàt huy già tri càc lé bòi eùa Bàc Ninh trong phàt trièn du lich vàn cdn mot sd han che sau.

* Mot so han che Càc boat dòng bào tdn va td chùe quàn ly càc lé bòi cdn thiéu

kièm soàt va han che, thiéu lién thdng gifla càc ban ngành va càc càp ehinh quyén.

Hiéu qua ve kinh tè eùa viéc td chùe càc lé bài chua duge ngành vàn bòa, ngành du lich va ehinh quyén dia phuong quan tàm, nén chua td chùe viéc bàn va thu ve tham quan, chua tao duge ngudn thu de chi phi cho viéc td chùe va bào tdn lé hói.

Càc dich vu kinh doanh bàn hàng luu niém, àn udng vàn chuyèn khàch con phàt trièn tu phàt nén chat lugng thàp, gay màt my quan, màt tràt tu tri an, chua dàp ùng nhu càu tiéu dùng eùa du khàch.

640

Vàn de bào ve an ninh tai càc lé hdi chua duge dàu tu dùng mùc va tbue hién chua tòt, vàn cdn hién tugng bàn hàng chèo kéo, lùa gat du khàch, gay màt an ninh, giàm su bàp dàn, khdng khi vui tuoi eùa lé bài.

Còng tàc quàn ly ngudn vdn dàu tu va thu tu càc lé bòi cdn kém hiéu qua nén chua phàt huy duge già tri eùa lé bài ddi vdi su nghiép phàt trièn kinh té - xà bài eùa dia phuong.

Nhiéu lé bòi d day dang ed xu hudng bi tbuong mai hda. Ben canh nhflng trd ehoi dàn gian, nhflng ebuong trinh thi, bièu dién nghé thuàt hàt quan hg, nhiéu trd ehoi thiéu vàn hda nhu: ed bac, dién tu, xd so., cùng dién ra trong thdi gian lé bòi dà gay màt tràt tu an ninh, màt di tinh giào due ve già tri vàn bòa truyén thdng eùa lé bòi.

Do thiéu quy boach thiét ké nén viéc td chùe tham quan nghién eùu tìm hièu lé bòi chua gàn lién vdi càc ebuong trinh tham quan càc di tich lich su vàn hda va làng nghé nén da giàm di su bàp dàn eùa du khàch va hiéu qua eùa boat ddng kinh doanh du lich.

* Mot so giài phàp bào tón va phàt huy già tri eùa lé hói truyén thóng trong hoat dòng du lich ò Bàc Ninh

De bào tdn va phàt huy ed hiéu qua càc già tri eùa lé bòi truyén thdng trong boat dòng du lich tinh Bàc Ninh càn tbue hién mot sd giài phàp sau:

Nàng cao nàng lue trinh dò chuyèn món nghiép vu eùa bò mày td chùe quàn ly ve du lich va vàn bòa. Càn cò su phdi hgp lién thóng chat che ddng bò, thó'ng nhàt gifla càc càp ehinh quyén, càc ban ngành, càc td chùe kinh té - xa bòi dàn cu dia phuong trong viéc bào tdn, td chùe càc lé hòi.

Xày dung càc dinh huóng, càc chié'n luge, càc quy dinh ve vi t A n V V i A ì «-«1tii.n i-A _l_-<._ ._ 1 - ' . .1 • ^ . ™ - - . viec

bào tdn, khòi phue, td chùe, phàt huy già tri eùa lé bòi trong hoat dòng du lich.

Td chùe tot viéc bàn ve, thu ve tham quan lé bòi, quàn ly va su dung eò hiéu qua càc ngudn thu va vdn dàu tu cho viéc bào tdn, khòi phue tò chùe càc lé bòi truyén thdng.

Xày dung ké boach, càc bién phàp, quan tàm dàu tu cho viéc

641

tuyén truyén quàng bà ve già tri eùa càc lé bòi truyén tbò'ng, dòng vién càc td chùe, cà nhàn, càc doàn thè, càc càp ehinh quyén, càc ban ngành, nhàn dàn tich cure tham già bào tdn, khòi phue, phàt huy càc già tri eùa càc boat dòng lé bòi.

Tiép tue thue hién viéc nghién eùu, td chùe càc bòi thào hge hòi kinh ngbiém td chùe lé bài eùa càc dia phuong kbàc de ed nhùng phuong càcb bào tdn phàt huy già tri eùa eàe lé bài d tinh ed hiéu qua nhàt.

Càn td chùe tot viéc dgn ve sinh, thu gom ràc thài d khu vue dién ra lé bài cà trude va sau lé bòi. Bd tri hgp ly va giù gin ve sinh sach sé càc nhà ve sinh còng còng, dàt càc thùng dung ràc d càc vi tri phù hgp thuàn tién cho du khàch bd ràc.

Càn xày dung, quy boach, bd tri kbòng gian dién ra lé bòi gdm càc khu vue nhu: noi khai bòi, td chùe bièu dién vàn bòa nghé thuàt, td chùe eàe trd cboi, noi bàn bang luu niém, kinh doanh àn ud'ng. Khu vue trdng giù phuong tién di lai, nhà ve sinh hgp ly, khoa hge.

Ngàn chàn, càm eàe bién tugng me tìn di doan nhu dot vàng ma, xem bdi, gieo què, tram càp, ed bac, bàt chet hay lùa gat du khàch.

Quàn ly chat che, quy dinh, niém yét già bàn hàng, càc dich vu phue vu trong càc lé bài.

Td chùe khoa hge va eó chat lugng, giù gin càc già tri vàn bòa truyén thó'ng càc trd cboi, càc cudc thi vàn hda, thè thao va bièu dién vàn hda nghé thuàt, khdng nén bién lé bòi thành san kbàu bièu dién vàn bòa nghé thuàt chuyèn nghiép.

Càc cóng ty Ifl bành càn td chùe càc tour du lich kèt hgp cho du khàch, tham du va tham già nghién eùu ve lé bòi.

Hi vgng viéc bào tdn phàt huy già tri vàn bòa càc lé bòi truyén thó'ng eùa Bàc Ninh sé gòp phàn phàt trièn du lich va kinh té - xà bòi ben vflng.

Tài lièu tham l^hào

1. Thanh Huong va Phuong Anh - Ha Bac ngàn nàm vàn hién-Tàp I - Ty Vàn bòa Ha Bàc xuàt bàn, 1973.

642

2. Sd Thuong mai & Thóng tìn Bàc Ninh- Bào tón va phàt huy tàc dung di tich lich su vàn hòa Bàc Ninh (de àn, T5/1998).

3. Sd Vàn hda & Thdng tin Bàc Ninh - Dia chi Bàc Ninh 1997.

4- UBND Tinh Bac Ninh - Sd Thuong mai & Du lich Bàc Ninh. Quy hogch tdng thè phàt trién du lich Bàc Ninh din nàm 2010, TI 11998.

5. Tran Qude Vugng- Xit Bac ngày xua. Ha Bac ngàn nàm vàn hién, tgp IH, Ty Vàn hòa Ha Bàc xuàt bàn, 1974.

643