The Kingdom of Thailand Department of Disaster and Mitigation, Ministry of Interior Ministry of Education

The Project on Capacity Development in Disaster Management in Thailand

(Phase-2)

FINAL REPORT

ANNEXES (1/2)

APRIL 2014

Japan International Cooperation Agency IDEA Consultants, Inc.

Earth System Science Co., Ltd.

GE

JR

14-110

The Kingdom of Thailand Department of Disaster and Mitigation, Ministry of Interior Ministry of Education

The Project on Capacity Development in Disaster Management in Thailand

(Phase-2)

FINAL REPORT

ANNEXES (1/2)

APRIL 2014

Japan International Cooperation Agency IDEA Consultants, Inc.

Earth System Science Co., Ltd.

ANNEXES (1/2)

ANNEX 1 Template of Disaster Prevention and Mitigation Action Plan of Local Authority Level

ANNEX 2 Guideline for Preparation of LAO DPM Action Plan

ANNEX 3 Sample of Disaster Response Manual

ANNEX 4 CBDRM Facilitator Guide

ANNEX 5 CBDRM Manual

ANNEX 6 Standard Training Curriculum on Natural Disasters (Flood, Flash Flood and Sediment

Disasters), and Training Materials

ANNEXES (2/2)

ANNEX 7 Manuals for Hydrology/Hydraulics, Flood Analysis and Hazard Map

ANNEX 8 Manuals for River Structure Plan and Early Warning System

ANNEX 9 Manuals for Development and Operation of GIS Database for Monitoring DPM Action

Plan, CBDRM and Disaster Education

ANNEX 10 Disaster Education Guideline (for Reference)

ANNEX 11 Disaster Education Side Reader (for Reference)

ANNEX 1

Template of Disaster Prevention and Mitigation Action Plan of Local Authority Level

แผนปฏบตการ ในการปองกนและบรรเทาสาธารณภย

พ.ศ……

ชอ อปท. อ าเภอ . จงหวด .

ม.ค. 56

ตรา อปท.

ค ำน ำ

สาธารณภยมแนวโนมเกดขนอยางตอเนองและซบซอนมากขน การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลก ความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รวมทงการเปลยนแปลงทางสงคมจากสงคมชนบทไปสสงคมเมองอยางรวดเรว มผลใหประชาชนตองเผชญกบความเสยงภยและมแนวโนมทจะไดรบอนตรายจากสาธารณภยทรนแรงมากขนเรอยๆ ทงภยธรรมชาต เชน อทกภย วาตภย ดนโคลนถลม ภยหนาว และภยจากการกระท าของมนษย เชน อคคภย การรวไหลของสารเคมวตถอนตราย

องคกรปกครองสวนทองถนเปนหนวยงานทอยใกลชดกบประชาชนมากทสด มบทบาท ภารกจในการบรหารจดการภยพบต ในล าดบแรก กอนทหนวยงานภายนอกจะเขาไปใหความชวยเหล อ ซงพระราชบญญตปองกนและบรรเทาสาธารณภย พ.ศ. 2550 ไดก าหนดใหองคกรปกครองสวนทองถนมหนาท ในการปองกนและบรรเทาสาธารณภย โดยใหผบรหารองคกรปกครองสวนทองถนเปนผอ านวยการทองถน มหนาทในการปองกนและบรรเทาสาธารณภยในทองถนของตน จงถอไดวาการปองกนและบรรเทาสาธารณภย เปนภารกจส าคญขององคกรปกครองสวนทองถนทจะตองเตรยมความพรอม และพฒนาขดความสามารถ ในการเผชญเหตและใหความชวยเหลอผประสบภยภายหลงจากสถานการณภยยต

ดงนน ชออปท. จงไดจดท าแผนปฏบตการในการปองกนและบรรเทา สาธารณภยขนเพอใชเปนแนวทางปฏบตในการปองกนและบรรเทาสาธารณภยรวมกบหนวยงานตางๆ ในพนทรบผดชอบและพนทขางเคยงอยางเหมาะสมกบบรบทของพนทและมความสอดคลองกบแผนการปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวดรวมถงแผนตางๆ ทเกยวของเพอการปองกน ลดผลกระทบจากการเกดสาธารณภยทม ผลตอชวต และทรพยสน

( ) นายกเทศมนตร/นายกองคการบรหารสวนต าบล.............

ผอ านวยการทองถน หมายเหต : ใหปรบใชตามความเหมาะสม

II

สารบญ

หนา

ค าน า I สารบญ II นยามศพท บทท 1 บทน า

วตถประสงค 2 แผนท ชอ อปท. 4

บทท 2 ขอมลพนฐานของ ชอ อปท 2.1 ลกษณะทางภมศาสตร 5 2.2 ประชากร 5 2.3 ลกษณะการประกอบอาชพ 5 2.4 สถตการเกดสาธารณภย 5 2.5 ขอมลความเสยงภย 6 2.6 การประเมนความเสยงภยของ ชอ อปท. 7 บทท 3 การจดตงกองอ านวยการปองกนและบรรเทาสาธารณภยในเขตพนท 8 4.1 องคกรปฏบต 3.1 องคกรปฏบต 8 3.2 โครงสรางและหนาทของกองอ านวยการปองกนและบรรเทาสาธารณภย 9 บทท 4 การปฏบตกอนเกดสาธารณภย 4.1 วตถประสงค 11 4.2 หลกการปฏบต 11 4.2.1 การปองกนและลดผลกระทบ 4.2.2 การเตรยมความพรอม 4.2.3 การอพยพ บทท 5 การปฏบตขณะเกดภย 5.1 วตถประสงค 19 5.2 ระดบความรนแรงของสาธารณภย 19 5.3 หลกการปฏบต 20

III

หนา

5.3.1 การเตรยมพรอมรบสถานการณ 20 (1) การเฝาระวงและตดตามสถานการณ (2) การประเมนสถานการณ 3) การแจงเตอนภย 5.3.2 การปฏบตในภาวะฉกเฉน 23

บทท 6 การปฏบตหลงเกดภย 6.1 วตถประสงค 31 6.2 หลกการปฏบต 31 6.3 การปฏบต 31

6.3.1 การฟนฟผประสบภย 32 6.3.2 การฟนฟโครงสรางพนฐานและสงสาธารณะประโยชนตางๆ 34 6.3.3 การตดตามและประเมนผล 35

บทท 7 การสอสาร 37 ภาคผนวก

ก. แผนงาน/โครงการจดใหมเครองหมาย สญญาณหรอสงอนใดในการแจงใหประชาชน ข. ขอมลประชากรในพนท ค. ขอมลเศรษฐกจทส าคญ ฆ สถานทส าคญในเขต ง. บญชรายชอองคกรสาธารณกศล จ. บญชเครองจกรกล ยานพาหนะ และเครองมออปกรณทใชงานปองกนและ

บรรเทาสาธารณภย แบบบรณาการ ฉ. รายชอเจาหนาท องคกรเครอขาย และอาสาสมคร ช. บญชยานพาหนะเพอการอพยพ ซ. พนทปลอดภยทสามารถใชเปนศนยพกพงชวคราว ฌ. แบบรายงานเหตดวนสาธารณภย ญ. องคกรปฏบตในศนยอ านวยการเฉพาะกจ ฎ. แบบรายงานสถานการณภย ฏ. หนงสอรบรองผประสบภย

----------------------------

IV

สารบญแผนภม

หนา แผนภมท 2 โครงสรางกองอ านวยการปองกนและบรรเทาสาธารณภย 8 แผนภมท 3 โครงสรางการบงคบบญชาการของกองอ านวยการปองกนและบรรเทา สาธารณภยในเขตพนท 10 แผนภมท 7.1 การสอสารของกองอ านวยการปองกนและบรรเทา สาธารณภย....ชอ...อปท..... 37

นยามศพท การปองกน (Prevention) หมายถง มาตรการและกจกรรมตางๆ ทก าหนดขนลวงหนา ทงทางดานโครงสราง (Structural Approach) และทมใชดานโครงสราง (Non Structural Approach) เพอลดหรอควบคมผลกระทบในทางลบจากสาธารณภย การลดผลกระทบ (Mitigation) หมายถง กจกรรมหรอวธการตางๆ เพอหลกเลยงและลดผลกระทบทางลบจากสาธารณภย และยงหมายถงการลดและปองกนมใหเกดเหตหรอลดโอกาสทอาจกอใหเกดสาธารณภย การเตรยมความพรอม (Preparedness) หมายถง มาตรการและกจกรรมทด าเนนการลวงหนากอนเกดสาธารณภย เพอเตรยมพรอมการจดการในสถานการณฉกเฉน ใหสามารถรบมอกบผลกระทบจากสาธารณภยไดอยางทนการณ และมประสทธภาพ การจดการในภาวะฉกเฉน (Emergency Management) หมายถง การจดตงองคกรและการบรหารจดการดานตางๆ เพอรบผดชอบในการจดการสถานการณฉกเฉนทกรปแบบ โดยเฉพาะอยางยงการเตรยมความพรอมรบมอและการฟนฟบรณะ การฟนฟบรณะ (Rehabilitation) หมายถง การฟนฟสภาพเพอท าใหสงทถกตองหรอไดรบความเสยหายจากสาธารณภยไดรบการชวยเหลอ แกไขใหกลบคนสสภาพเดมหรอดกวาเดม รวมทงใหผประสบภยสามารถด ารงชวตตามสภาพปกตไดโดยเรว หนวยงานของรฐ หมายถง สวนราชการ รฐวสาหกจ องคการมหาชน และหนวยงานอนของรฐ แตไมหมายความรวมถงองคกรปกครองสวนทองถน องคกรปกครองสวนทองถน หมายถง องคการบรหารสวนต าบล เทศบาล องคการบรหารสวนจงหวด เมองพทยา และองคกรปกครองสวนทองถนอนทมกฎหมายจดตง องคกรปกครองสวนทองถนแหงพนท หมายถง องคการบรหารสวนต าบล เทศบาล เมองและองคกรปกครองสวนทองถนอนทมกฎหมายจดตง แตไมหมายรวมถงองคการบรหารสวนจงหวด และกรงเทพมหานคร ผบญชาการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต หมายถง รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย รองผบญชาการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต หมายถง ปลดกระทรวงมหาดไทย ผอ านวยการกลาง หมายถง อธบดกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย ผอ านวยการจงหวด หมายถง ผวาราชการจงหวด รองผอ านวยการจงหวด หมายถง นายกองคการบรหารสวนจงหวด ผอ านวยการอ าเภอ หมายถง นายอ าเภอ ผอ านวยการทองถน หมายถง นายกองคการบรหารสวนต าบล, นายกเทศมนตร ผชวยผอ านวยการทองถน หมายถง ปลดองคกรปกครองสวนทองถน เจาพนกงาน หมายถง ผซงไดรบแตงตงใหปฏบตหนาทในการปองกนและบรรเทาสาธารณภยในพนทตางๆ ตามพระราชบญญตปองกนและบรรเทาสาธารณภย พ.ศ. 2550 กองอ านวยการปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวด หมายถง องคกรปฏบตในการปองกนและบรรเทาสาธารณภยในเขตพนทจงหวด

กองอ านวยการปองกนและบรรเทาสาธารณภยอ าเภอ หมายถง องคกรปฏบตในการปองกนและบรรเทาสาธารณภยในเขตอ าเภอ และท าหนาทชวยเหลอจงหวดในการปองกนและบรรเทาสาธารณภย กองอ านวยการปองกนและบรรเทาสาธารณภยทองถนแหงพนท หมายถง องคกรปฏบตในการปองกนและบรรเทาสาธารณภยในเขตองคการบรหารสวนต าบล/เทศบาล และเปนหนวยเผชญเหตเมอเกด สาธารณภยขนในพนท

บทท 1 บทน ำ

ในปจจบนสถานการณสาธารณภยหรอภยพบตทางธรรมชาต เชน อทกภย ดนโคลนถลม แผนดนไหว พายฤดรอนทเกดขน มความถและความรนแรงมากขน ภยพบตดงกลาวมปจจยหลกมาจากการกระท าของมนษย เชน การตดไม การใชทรพยากรธรรมชาตอยางฟมเฟอย การขยายตวของชมชนเมอง และภาคอตสาหกรรม ทท าลายสงแวดลอม เปนสาเหตทท าใหโลกมการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เกดสภาพอากาศแปรปรวน รอนจด และอากาศทหนาวจด หรอเกดฝนตกในปรมาณมากเปนเวลานานสงผลใหเกดน าทวมหนก และแผนดนถลม ดงทเกดขนในพนทจงหวดทางภาคใตของประเทศไทย ซงภยพบตดงกลาวไดสงผลกระทบตอชวตความเปนอย และสรางความเสยหายแกทรพยสนของ ประชาชน ชมชน และของรฐ การบรหารจดการสาธารณภยอยางมประสทธภาพเพอสรางความปลอดภยในชวตและทรพยสนของประชาชนและของรฐจงจ าเปนตองมการปฏบตอยางเชอมโยงกนตามวฏจกรการบรหารจดการสาธารณภย ตงแตระยะกอนเกดภย ระหวางเกดภย และหลงเกดภย ตามแผนภมท 1 ประกอบดวยการปองกนและลดผลกระทบ การเตรยมความพรอม การบรหารจดการในภาวะฉกเฉน และการจดการหลงเกดภย

แผนภมท 1 : วฏจกรกำรบรหำรจดกำรสำธำรณภย (Disaster Management Cycle)

กอนเกดภย

หลงเกดภย

ทมา : แผนการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต พ.ศ. 2553 - 2557, คณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต

2. กำรเตรยมควำมพรอม

(Preparedness) กำรตอบโตและบรรเทำทกข (กำรจดกำรในภำวะฉกเฉน)

(Response and Relief or Emergency Management) Management)

กำรปองกนและลดผลกระทบ (Prevention and Mitigation) กำรฟนฟบรณะและกอสรำงใหม

(Rehabilitation and Reconstruction)

กอนเกดภย

ระหวำงเกดภย

หลงเกดภย

สำธำรณภย

(Disaster Impact)

- 2 -

1.1 วตถประสงค

1) เพอสรางเสรมความร ความเขาใจ และความตระหนกเกยวกบสาธารณภยใหแกประชาชน และชมชน

2) เพอใหประชาชนและชมชนเขามามสวนรวมในการจดท าแผนฯ มการเตรยมความพรอมและมความเชอมนในการปองกนและบรรเทาสาธารณภยในชมชนของตนเอง

3) เพอพฒนาขดความสามารถดานการปองกนและบรรเทาสาธารณภยใหมประสทธภาพ สามารถลดความสญเสยทเกดจากภยพบตใหเหลอนอยทสด

4) เพอใหประชาชนทประสบภยไดรบการชวยเหลอฟนฟอยางทวถงและทนเวลา 5) เพอบรณาการระบบการสงการในการปองกนและบรรเทาสาธารณภยอยางมเอกภาพ 6) เพอสรางระบบบรหารจดการสาธารณภยทด และสอดคลองกบวฏจกรการเกดภย

1.2 แหลงทมำของงบประมำณ 1.2.1 ภาวะปกต (ระบชอ อปท.) ไดจดท ากรอบการจดสรรงบประมาณรายจายประจ าปงบประมาณ พ.ศ. ....... ดานการปองกนและบรรเทาสาธารณภย ดงน

(1) ก าหนดใหมแผนและขนตอนขององคกรปกครองสวนทองถนในการจดใหมเครองหมายสญญาณ หรอสงอนใดในการแจงใหประชาชนไดทราบถงการเกดหรอจะเกดสาธารณภย

(2) ก าหนดใหมแผนและขนตอนในการจดหาวสดอปกรณ เครองมอเครองใช และยานพาหนะเพอใชในการปองกนและบรรเทาสาธารณภยขององคกรปกครองสวนทองถน

ฯลฯ รายละเอยดตาม ภำคผนวก ก (แผนงาน/โครงการในการปองกนและบรรเทาสาธารณภย ขององคกรปกครองสวนทองถน ) 1.2.2 ภาวะฉกเฉน

(1) ใชงบประมาณรายจายประจ าปงบประมาณ พ.ศ. ....... ของหนวยงาน (ระบชอ อปท.) (2) ใชจายเงนสะสม ตามระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยการรบเงน การเบกจายเงน การฝากเงน

การเกบรกษาเงน และการตรวจเงนขององคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2547 และทแกไขเพมเตม พ.ศ. 2548 (ฉบบท 2) พ.ศ. 2548

(3) ใชเงนอดหนนเฉพาะกจ จากงบประมาณขององคกรปกครองสวนท องถนตามระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยวธการงบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2541 และหลกเกณฑวาดวย การตงงบประมาณเพอการชวยเหลอประชาชนตามอ านาจ หนาทขององคการบรหารสวนจงหวด เทศบาล และองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2543

ในการปองกนและแกไขปญหาสาธารณภยเพอลดความสญเสยและความเสยหายทงชว ตและทรพยสนของประชาชนและของรฐ

ในกรณทองคกรปกครองสวนทองถนพนทตดตอหรอใกลเคยงกบ (ระบชอ อปท.) ไดสนบสนนการปองกนและบรรเทาสาธารณภยท เกดขนในพนท ให ใชงบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถน (ระบชอ อปท. พนททเกดสาธารณภย)

- 3 -

เมอมความจ าเปนตองไดรบความชวยเหลอจากเจาหนาทหรอหนวยงานของรฐทอยนอกเขตองคกรปกครองสวนทองถนแหงพนทของตน ใหผอ านวยการทองถนแจงผอ านวยการอ าเภอหรอผอ านวยการจงหวดแลวแตกรณ เพอสงการโดยเรวตอไป

- 4 -

แผนทแสดงขอบเขตพนทความรบผดชอบขององคกรปกครองสวนทองถน พนทเสยงภย และพนทปลอดภย

มาตราสวน 1: …………….

- 5 -

บทท 2 ขอมลพนฐำนของ ชอ อปท

2.1 ลกษณะทำงภมศำสตร (ขอมลจำกแผนพฒนำของ ชอ อปท ) ชอ อปท (ทตง สภาพภมประเทศ ภมอากาศ แหลงน าทส าคญ ฯลฯ) ต าบล ...อ าเภอ.........จงหวด......................ตงอยภาค...........................เหนอระดบน าทะเล................เมตร มเนอทประมาณ .... .ตารางกโลเมตร หรอ ประมาณ..........ไร มลกษณะสภาพพนท..(เชน เปนทราบสง, เปนทราบลม ฯลฯ).............มอาณาเขตตดตอ ดงน ทศเหนอตดตอกบ.............................. ทศใตตดตอกบ............................................... ทศตะวนตกตดตอกบ.................................. ทศตะวนออกตดตอกบ..................................

2.2 ประชำกร (ขอมลจำกแผนพฒนำของ ชอ อปท) 2.2.1 จ านวนประชากรและความหนาแนนประชากร จากขอมลของส านกทะเบยนราษฎรของ

อ าเภอ……. เมอวนท เดอน พ.ศ. พบวา ชอ อปท .มจ านวนประชากรทงสน…….คน จ าแนกเปนชาย คน หญง คน มความหนาแนนเฉลย คนตอตารางกโลเมตร มจ านวนครวเรอนทงสน ครวเรอน โดยมประชากรกลมเสยงภยทตองไดรบการชวยเหลอเปนพเศษ และอพยพเปนอนดบแรก จ านวน ..................................คน * จ ำนวนประชำกร และประชำกรกลมเสยงภย รำยละเอยดภำคผนวก ข

2.3 ลกษณะกำรประกอบอำชพ 2.3.1 ประชาชนรอยละ.......................ของ ชอ อปท .ประกอบอาชพ.................. ทงน เนองจากสภาพภมศาสตรทเหมาะสมกบ (เชน การเพาะปลก /การเลยงสตว /การประมง) เฉลยรายไดประชากรตอหว/ตอป.................................................บาท * ขอมล ดำนกำรเกษตร ดำนปศสตว ดำนประมง รำยละเอยดภำคผนวก ค

2.4 สถตกำรเกดสำธำรณภยของ ชอ อปท (ประวตการเกดภยเรยงตามระดบความรนแรงของภยจากมาก ไปหานอย)

2.4.1 อทกภย/โคลนถลม

วน เดอน ป ทเกดภย

สำเหตกำรเกดภย พนทประสบภย

(หมท/ชมชน)

จ ำนวนครวเรอน

ทประสบภย

เสยชวต (คน)

สญหำย (คน)

บำดเจบ (คน)

มลคำควำมเสยหำย (บำท)

(ทมา : ............................................................... ขอมล ณ วนท.......เดอน................พ.ศ.........)

- 6 -

2.4.2 วำตภย

วน เดอน ป ทเกดภย

สำเหตกำรเกดภย พนทประสบภย (หมท/ชมชน)

จ ำนวนบำนเรอนเสยหำยทงหลง

(หลง)

จ ำนวนบำนเรอนเสยหำยบำงสวน

(หลง)

มลคำควำมเสยหำย (บำท)

(ทมา : ............................................................... ขอมล ณ วนท.......เดอน................พ.ศ.........)

2.4.3 ภยแลง

วน เดอน ป ทเกดภย

สำเหตกำร

เกดภย พนทประสบภย (หมท/ชมชน)

จ ำนวนครวเรอนทประสบภย

พนทกำรเกษตรเสยหำย (ไร)

จ ำนวนสตว ทรบผลกระทบ

(ตว)

(ทมา : ............................................................... ขอมล ณ วนท.......เดอน................พ.ศ.........)

2.4.4 อคคภย

วน เดอน ป ทเกดภย

สำเหตกำรเกดภย

พนทประสบภย (หมท/ชมชน)

จ ำนวนครวเรอนทประสบภย

เสยชวต (คน)

บำดเจบ (คน)

มลคำ ควำมเสยหำย

(บำท)

(ทมา : ............................................................... ขอมล ณ วนท.......เดอน................พ.ศ.........)

2.5 ขอมลควำมเสยงภย พนทเสยงภย

ท หมบำน/ชมชน ลกษณะทำงกำยภำพ ประเภทภยทเกดขนบอยครง/

คำดวำจะเกดขน ก เปนทราบลม (เชน อทกภย,ดนโคลนถลม)

ข เปนชมชนหนาแนน ( เชน อคคภย,วาตภย)

ค ยานอตสาหกรรม ( เชน อคคภย,สารเคมรวไหล)

- 7 -

2.6 กำรประเมนควำมเสยงภยของ ชอ อปท . จากขอมลส าคญดงกลาวเบองตน ท าให ชอ อปท . มความเส ยงตอการเกดสาธารณ ภ ย ด งน (เรยงจากความเสยงภยมากไปหานอยตามล าดบ)

ล ำดบท

ประเภทของภย

ลกษณะของกำรเกดภย

1 อทกภยและดนโคลนถลม น าปาไหลหลาก จากเทอกเขา.......... 2 ภยแลง น าในแมน า........แหงขอด ฝนทงชวง 3

จากความเสยงตอภยพบต ดงกลาวขางตน สงผลกระทบตอชวตและทรพยสนของประชาชนและ

ของรฐ ดงนน ชอ อปท จงจดท าแผนปฏบตการในการปองกนและบรรเทาสาธารณภย ชอ อปท พ.ศ. …….......ขนเพอปองกนการสญเสยชวต/ทรพยสนและบรรเทาความเดอดรอนใหกบผประสบภย ((( สทธกรสทธกรสทธกร ::: แผนฯ)แผนฯ)แผนฯ) หมำยเหต : ให อปท. พจารณาประเมนความเสยงของภยจากความถการเกดของภย การจดล าดบความเสยงภย

ควรเนนทความเสยงสงและปานกลาง โดยอาศยขอมลจาก ลกษณะทางภมศาสตร เศรษฐกจ สงคม การเกดภยในอดต ศกยภาพในการตอบโตภย รวมทง ประเภทของภย ความรนแรง และพนททไดรบผลกระทบดวย

- 8 -

บทท 3 กำรจดตงกองอ ำนวยกำรปองกนและบรรเทำสำธำรณภยในเขตพนท

3.1 องคกรปฏบต กองอ ำนวยกำรปองกนและบรรเทำสำธำรณภย (ระบชอ อปท.) เปนองคกรหลกในการบรหารจดการสาธารณภยในเขตพนทความรบผดชอบ มภารกจในการอ านวยการปองกนและบรรเทาสาธารณภย รวมถงควบคมการปฏบตงาน ประสานการปฏบตกบภาคเอกชนและสวนราชการหนวยงานทเกยวของ ท าหนาทเปนหนวยงานของผอ านวยการทองถน และใหมทท าการ โดยใหใชทท าการส านกงาน/ ชอ อปท เปนส านกงานของผอ านวยการฯ มนายกเทศมนตร/นายกองคการบรหารสวนต าบล ชอ อปท . เปนผอ านวยการ ปลดเทศบาล/อบต.เปนผชวยผอ านวยการ ก านน ผใหญบาน และภาคเอกชนในพนทรวมปฏบตงานในกองอ านวยการปองกนและบรรเทา สาธารณภย รบผดชอบในการปองกนและบรรเทาสาธารณภยในเขต ชอ อปท เปนหนวยเผชญเหตเมอเกดภยพบตขนในพนท โดยเชอมโยงการบงคบบญชาและการปฏบตกบกองอ านวยการปองกนและบรรเทาสาธารณภยทกระดบตามแผนภมท 2

แผนภมท 2 : โครงสรำงสำยกำรบงคบบญชำของกองบญชำกำรปองกนและบรรเทำสำธำรณภยแหงชำต

และกองอ ำนวยกำรปองกนและบรรเทำสำธำรณภยในเขตพนท

กองอ ำนวยกำรปองกนและบรรเทำสำธำรณภยอ ำเภอ

ผอ ำนวยกำรอ ำเภอ (นำยอ ำเภอ)

กองอ ำนวยกำรปองกนและบรรเทำ สำธำรณภยเทศบำล

ผอ ำนวยกำรทองถน (นำยกเทศมนตร)

ผอ ำนวยกำรทองถน (นำยกองคกำรบรหำรสวนต ำบล)

กองอ ำนวยกำรปองกนและบรรเทำ สำธำรณภยองคกำรบรหำรสวนต ำบล

ผอ ำนวยกำรทองถน (นำยกเมองพทยำ)

กองอ ำนวยกำรปองกนและบรรเทำ สำธำรณภยเมองพทยำ

กองอ ำนวยกำรปองกนและบรรเทำสำธำรณภยจงหวด (กอ.ปภ.จว.) ผอ ำนวยกำรจงหวด (ผวำรำชกำรจงหวด)

นำยกรฐมนตร

กองบญชำกำรปองกนและบรรเทำสำธำรณภยแหงชำต

ผบญชำกำรปองกนและบรรเทำสำธำรณภยแหงชำต (รฐมนตรวำกำรกระทรวงมหำดไทย)

กองอ ำนวยกำรปองกนและบรรเทำสำธำรณภยกทม.

ผอ ำนวยกำรกทม. (ผวำรำชกำรกทม.)

- 9 -

3.2 ภำรกจของกองอ ำนวยกำรปองกนและบรรเทำสำธำรณภย (ระบชออปท) (1) อ านวยการ ควบคม ก ากบดแลการปฏบตงาน และประสานการปฏบตเกยวกบการด าเนนการปองกนและบรรเทาสาธารณภยในเขตพนท (2) สนบสนนกองอ านวยการปองกนและบรรเทาสาธารณภยองคกรปกครองสวนทองถนซงมพนทตดตอ หรอใกลเคยง หรอเขตพนทอนเมอไดรบการรองขอ (3) ประสานกบสวนราชการและหนวยงานทเกยวของในเขตพนททรบผดชอบ รวมทงประสาน ความรวมมอกบภาคเอกชนในการปฏบตการปองกนและบรรเทาสาธารณภยทกขนตอน เมอคาดวาจะเกดหรอเกดสาธารณภยขนในพนทใด ใหกองอ านวยการปองกนและบรรเทาสาธารณภย เขตพนท เขาควบคมสถานการณ ปฏบตหนาทเพอชวยเหลอประชาชนในพนท โดยเรว และรายงานใหผอ านวยการอ าเภอทราบทนท

3.3 โครงสรำงและหนำทของกองอ ำนวยกำรปองกนและบรรเทำสำธำรณภย ชอ อปท 3.3.1 โครงสรางกองอ านวยการปองกนและบรรเทาสาธารณภย ชอ อปท . ประกอบดวย 5 ฝาย ไดแก (1) ฝายอ านวยการ (2) ฝายแผนและโครงการ (3) ฝายปองกนและปฏบตการ/สอสาร (4) ฝายฟนฟบรณะ (5) ฝายประชาสมพนธ หมายเหต : จ านวนและชอของฝายตางๆ สามารถปรบเปลยนไดตามความเหมาะสม เพอการก าหนดหนาทความรบผดชอบของเจาหนาทใหครอบคลมภารกจตามแผนปฏบตการฯ ทงนในแตละฝายควรมทงเจาหนาทของ อปท. เอง และจากหนวยงานภายนอกดวย

X

ภำร

กจ

- วาง

แผนก

ารปอ

งกนแ

ละบร

รเทาส

าธาร

ณภย

- การ

พฒนา

แผนง

านเก

ยวกบ

การป

องกน

และ

บรรเท

าสาธ

ารณภ

ยในท

กขนต

อน

-งาน

ตดตา

มประ

เมนผ

ลงาน

การฝ

กซอม

แผนฯ

-ง

านกา

รจดฝ

กอบร

มตาง

ๆ แล

ะงาน

การ

จดท า

โครง

การเก

ยวกบ

การป

องกน

และ

บรรเท

าสาธ

ารณภ

ย

ภำร

กจ

- ควบ

คม ก

ากบด

แลให

การ

ปองก

นและ

บรรเท

าสาธ

ารณภ

ยใน

เขตอ

งคกร

ปกคร

อง

สวนท

องถน

เปนไ

ปอยา

งม

ประส

ทธภา

พและ

ประส

ทธผล

- อ

านวย

การแ

ละปร

ะสาน

การ

ปฏบต

กบทก

ภาคส

วน

ฝำยอ

ำนวย

กำร

ฝำยแ

ผนแล

ะโคร

งกำร

ภำร

กจ

- งาน

ประช

าสมพ

นธ

- ราย

งานสถ

านกา

รณสา

ธารณ

ภยตา

มขอเ

ทจจร

งใหสอ

มวลช

นแล

ะประ

ชาชน

ไดรบ

ทราบ

- เ

ผยแพ

รควา

มรดา

นการ

ปองก

นและ

บรรเท

า

สาธา

รณภย

ฝำยป

ระชำ

สมพน

ธ

ภำร

กจ

- เฝา

ระวง

และต

ดตาม

สถาน

การณ

- ป

ระเม

นสถา

นการ

ณทอา

จเกดข

น - ว

างระ

บบกา

รเตอน

ภย

-การ

ชวยเ

หลอ

ประ

ชาชน

ผประ

สบภย

--ก

ารกช

พ กภ

ย กา

รอพย

พ

-การ

รกษา

ความ

ปลอด

ภย

-วางร

ะบบก

ารตด

ตอสอ

สาร

ฝำยป

องกน

และป

ฏบตก

าร

/สอส

าร

ภำร

กจ

- ส าร

วจคว

ามเส

ยหาย

และ

ความ

ตองก

ารดา

นตาง

ๆ ขอ

งผปร

ะสบภ

ย -จ

ดท าบ

ญชผป

ระสบ

ภย

-การ

สงเค

ราะห

ผประ

สบสา

ธารณ

ภย

-การ

ฟนฟบ

รณะส

งทช า

รดเส

ยหาย

ใหกล

บคนส

สภาพ

เดม

หรอใ

กลเค

ยงกบ

สภาพ

เดมใ

หมาก

ทสด

ฝำยฟ

นฟบร

ณะ

กองอ

ำนวย

กำรป

องกน

และบ

รรเท

ำสำธ

ำรณ

ภย (ช

อ อป

ท.)

(นำย

กเทศ

มนตร

/นำย

กอบต

.เปนผ

อ ำนว

ยกำร

ฯ)

หนวย

ปฏบต

: - ส

านกป

ลด

- ต ารว

จ - ก

านน/

ผใหญ

/ผน า

ชมชน

-คณ

ะกรร

มการ

ปภ.ห

มบาน

/ชมช

น - อ

ปพร อ

าสาส

มครแ

จงเต

อนภย

. /อา

สาสม

ครตา

งๆ ฯล

ฯ

หนวย

ปฏบต

: - ก

องชา

ง - ก

องคล

ง - ก

องสา

ธารณ

สขฯ

- ไฟฟ

า - ป

ระปา

ฯลฯ

หนวย

ปฏบต

: - ร

องนา

ยกเท

ศมนต

ร/รอ

งนาย

ก อบ

ต .ท

ไดรบ

มอบห

มาย

-สมา

ชกสภ

าเทศ

บาล/

อบต.

ทไดร

บมอบ

หมาย

- ส

านกป

ลด

- ก าน

น/ผใ

หญ /ผ

น าชม

ชน

- อปพ

ร .อา

สาสม

ครตา

งๆ

ฯลฯ

หนวย

ปฏบต

: - ส

านกป

ลด

- กอง

วชาก

ารแล

ะแผน

งาน

- วทย

ชมชน

ฯล

ฯ

แผนภ

มท 3

: โค

รงสร

ำงกอ

งอ ำน

วยกำ

รปอง

กนแล

ะบรร

เทำส

ำธำร

ณภย

หนวย

ปฏบต

: - ก

องวช

าการ

และแ

ผนงา

น ฯล

ฯ

- 11 -

บทท 4 กำรปฏบตกอนเกดสำธำรณภย

4.1 วตถประสงค เพอปองกนลดผลกระทบ และเตรยมความพรอมดานทรพยากร ระบบการปฏบตการ การแจงเตอนภยเพอรองรบสถานการณภยพบตทอาจเกดขนในพนทความรบผดชอบ

4.2 หลกกำรปฏบต ให ชอ อปท .และหนวยงานทเกยวของจดเตรยมและจดหาทรพยากรทจ าเปนเพอการปองกนและบรรเทาสาธารณภยใหเหมาะสมกบการประเมนความเสยงและความลอแหลมของพนท รวมทงการวางแนวทางการปฏบตการใหพรอมเผชญสาธารณภยและด าเนนการฝกซอมตามแผนทก าหนดอยางสม าเสมอ เพอใหทกภาคสวนในเขตพนท ชอ อปท เกดความพรอมในทกดาน

หลกการปฏบต แนวทางปฏบต ผรบผดชอบ 1. กำรปองกนและลดผลกระทบ 1.1. การวเคราะหความเสยงภย (1) ประเมนความเสยงภยและความ

ลอแหลมในเขตพนท โดยพจารณาจากขอมลสถตการเกดภยและจากการวเคราะหขอมลสภาพแวดลอมตางๆ (2) จดท าแผนท เสยงภย แยกตามประเภทภย

ส านกปลด (ผรบผดชอบหลก) กองชาง กองวชาการและแผนงาน ก านน/ผใหญบาน/ผน าชมชน คณ ะกรรมการป องก นและ

บรรเทาสาธารณภยหมบ าน/ชมชน

1.2 การเตรยมการดานฐานขอมลและระบบสารสนเทศ

(1) จดท าฐานขอมลเพอสนบสนน การบ ร ห ารจ ด ก ารส าธารณ ภ ย เชน เครองจกรกล วสด อปกรณเพอการปองกนและบรรเทาสาธารณภย ขอมลพนทเสยงภย สถตการเกดภย พ น ท แ ล ะค ว าม ร น แ ร งข อ งภ ย และก าหนดใหมเจาหนาท ผรวบรวมขอมล บนทกเหตการณทเกยวของกบภยพบตในพนท เชน ภาพถาย เปนตน (2) พฒนาระบบเชอมโยงขอมลดานสาธารณภยระหวางหนวยงานใหมประสทธภาพและสามารถใชงานไดรวมกน

ส านกปลด (ผรบผดชอบหลก) กองวชาการและแผนงาน ก อ ง ส า ธ า ร ณ ส ข แ ล ะ

สงแวดลอม

- 12 -

หลกการปฏบต แนวทางปฏบต ผรบผดชอบ (3) สงเสรมการขนทะเบยนเกษตรกร ดานพช ดานปศสตว และดานประมงและใชเปนขอมลเพอการอพยพและสงเคราะหผประสบภย

1.3 การเตรยมการปองกนดานโค ร งส ร า งแ ล ะ เค ร อ งห ม ายสญญาณเตอนภย

(1) ปรบปรงและจดหาพนทรองรบน าและกกเกบน า (2) กอสรางก าแพง พนง หรอรอดกตะกอน ท าฝายชะลอน า ก าแพงกนคลน เพอลดความรนแรงและปองกนความ เส ยห ายแก สถานท ส าคญ ใน พนท (ภ าคผนวก ฆ )หรอการสญเสยพนดนจากการกดเซาะชายฝงของทะเล แมน าและแหลงน า (3) ปรบปรงสถานทเพอเปนสถานทหลบภยชวคราว ส าหรบพนททการอพยพหนภยท าไดยากหรอไมมพนทหลบภยทเหมาะสม เพอเตรยมการอพยพไปยงสถานทรองรบการอพยพ ตอไป (4) กอสราง/ปรบปรงเสนทางเพอการสงก าลงบ ารง หรอเสนทางไปส ถ า น ท ห ล บ ภ ย ให ใ ช ก า ร ไ ดตลอดเวลา (5) จดเตรยมระบบการแจงขาวภยร ะ บ บ เต อ น ภ ย ป า ย เต อ น ภ ย ปายเสนทางหนภยรวมทงสญญาณเตอนภยรปแบบตางๆ เพอแจงเตอนภยใหประชาชนและเจาหนาท ไดรบทราบลวงหนา

ก อ งช า ง แ ล ะ ส า น ก ป ล ด (ผรบผดชอบหลก)

ก านน/ผใหญบาน/ผน าชมชน คณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบาน/ชมชน

- 13 -

หลกการปฏบต แนวทางปฏบต ผรบผดชอบ 2. กำรเตรยมควำมพรอม 2.1 ดานการจดระบบปฏบตการฉกเฉน

(1) จดท าคมอการตอบโตสาธารณภยและจดท าแผนเผชญเหต และมการฝ ก ซ อ ม แ ผ น เป น ป ร ะ จ าท ก ป โดยเฉพาะในพนททเคยประสบภย (2) จดเตรยมระบบการตดตอสอสารหลก สอสารรอง และสอสารส ารอง รวมทงก าหนดชองความถกลางดาน สาธารณภย และมการฝกซอมการอ านวยการสอสารอยางสม าเสมอ (3) จดเตรยมเสนทางอพยพ สถานทป ล อ ด ภ ย ส าห ร บ ค น ส ต ว เล ย ง และปศสตว รวมทงพนทรองรบการดแลรกษาพยาบาลผบาดเจบ (4) จดเตรยมทะเบยนรายการสงของจ าเป น เชน อาหาร เวชภณฑ และอปกรณเครองใชตางๆทจ าเปนตอการด ารงชวต ( 5 ) ก า ห น ด ม า ต ร ก า ร ร ก ษ า ความปลอดภย ความสงบเรยบรอย การควบคม การจดการจราจรและเสนทางการสญจร รวมท งก าหนด จด ขน ลง ยานพาหนะภายในเขตพนทประสบภย (6) จดระบบการสงเคราะหผประสบภยและการดแลสงของบรจาค (7) จดท าและปรบปรงบญชรายชอคนทตองชวยเหลอเปนกรณพเศษ

ส านกปลด (ผรบผดชอบหลก) กองวชาการและแผนงาน กองชาง ต ารวจ ก านน/ผใหญบาน/ผน าชมชน คณะกรรมการปองกนและ

บรรเทาสาธารณภยหมบาน/ชมชน

อปพร. ,อสม.,อาสาสมครตางๆ

2.2 ดานการสงเสรมการใหความรและสรางความตระหนกเรองการปองกนและบรรเทาสาธารณภย

(1) สนบสนนการใชสอประชาสมพนธด าน สาธารณ ภ ย ใน การรณ รงคประชาสมพนธเพอปลกฝงจตส านกแล ะวฒ น ธรรม ความป ลอด ภ ย อยางตอเนอง

ส านกปลด (ผรบผดชอบหลก) กองวชาการและแผนงาน ก านน/ผใหญบาน/ผน าชมชน ค ณ ะก ร รม ก า รป อ งก น ฯหมบาน/ชมชน

- 14 -

หลกการปฏบต แนวทางปฏบต ผรบผดชอบ

(2) จดใหมกจกรรมเพอการอนรกษ ฟ น ฟ ท ร พ ย าก รธ ร รม ช าต แ ล ะส งแวดลอม และเผยแพร ความรค ว า ม เ ข า ใ จ แ ก ป ร ะ ช า ช น เชน การปลกปา ปาชายเลน การใชหญาแฝกเพอการอนรกษดนและน า (3) พฒนารปแบบและเนอหาการรณรงคประชาสมพนธใหชดเจนเขาใจงาย เหมาะสม เขาถงกลมเปาหมายแตละกลม (4) สงเสรมและสนบสนนใหองคกรเครอขายในการปองกนและบรรเทาสาธารณภยทกภาคสวน ทงภาครฐ ภาคเอกชน และอาสาสมครตางๆ มสวนรวมในการรณรงคในเรองความปลอดภยอยางตอเนอง

2.3. ดานบคลากร (1) จดเตรยมและมอบหมายเจาหนาททรบผดชอบงานปองกนและบรรเทา สาธารณภย และก าหนดวธการปฏบตตามหนาทและขนตอนตางๆ (2) จดการฝกอบรม สมมนาและกจกรรมเพอการพฒนาศกยภาพบคลากรดานการปองกนและบรรเทาสาธารณภย รวมทงใหความรในเรองขนบธรรมเนยม ประเพณ ขอหาม ขอจ ากด ของชมชน (3) เสรมสรางศกยภาพชมชนโดยการฝกอบรมประชาชนในการปองกนและบรรเทาสาธารณภย การชวยเหลอตนเอง ผ อนและชมชนเม อเกดภย รวมทงการขบ ข ยานพาหนะในพนทประสบภย

ส านกปลด (ผรบผดชอบหลก) กองอ านวยการปองกนและบรรเทาสาธารณภยทองถน ก านน/ผใหญบาน/ผน าชมชน คณะกรรมการปองกนและ

บรรเทาสาธารณภยหมบาน/ชมชน

องคกรสาธารณกศล อปพร. ,อส.,อาสาสมคร

- 15 -

หลกการปฏบต แนวทางปฏบต ผรบผดชอบ (4) จดท าบญชรายชอ และขอมลเครองมอ เครองจกร ยานพาหนะ รวมทงขอมลทกษะ ความช านาญ ใน ก ารป ฏ บ ต ง าน ข อ งอ งค ก า ร สาธารณกศลเพอเตรยมความพรอมและมอบภารกจในการปฏบตการขององคการสาธารณกศลในเขตพนทและพนทขางเคยง (ภำคผนวก ง.)

2.4 ดานเครองจกรกล ยานพาหนะ วสด อปกรณ เครองมอเครองใช และพลงงาน

(1) จ ด เ ต ร ย ม เค ร อ ง จ ก ร ก ล ยานพาหนะ เครองมอ วสดอปกรณทจ าเปนใหพรอม ใชงานไดทนท (2 ) จ ด ท าบ ญ ช เค ร อ งจ ก ร ก ล ยานพาหนะ เครองมอ วสดอปกรณของหนวยงานภาคเครอขายทกภาคสวน (ภำคผนวก จ) (3) ปรบปรง ซอมแซมเครองจกรกล เครองมอ วสด อปกรณดานสาธารณภยใหมความพรอมใชงาน (4) จดหาเครองมอและอปกรณทจ าเปนพนฐานส าหรบชมชน (5 ) จ ด เต ร ย ม เช อ เพ ล งส ารอง /พลงงานส ารอง (6) ก าหนดจดระดมทรพยากร เพอการบรรเทาสาธารณภยและการอพยพ

กองชาง (ผรบผดชอบหลก) ส านกปลด ต ารวจ ก านน/ผใหญบาน/ผน าชมชน คณะกรรมการปองกนและ

บรรเทาสาธารณภยหมบาน/ชมชน

2.5 ดานการแจงขาว เฝาระวง และเตอนภย

(1) จ ด ต ง ศ น ย ร บ แ จ ง เห ต ด ว น สาธารณภย (2) ส ง เส ร ม ก าร เร ยน ร ซ ก ซ อม ความเขาใจ ในระบบการแจงขาว ก า ร ร า ย ง า น แ ล ะ เ ต อ น ภ ย ก า ร ใช ส ญ ญ าณ เต อ น ภ ย ห ร อสญลกษณการเตอนภย เชน การใชธงส เขยว เหลอง แสด แดง แกประชาชน รวมทงการปฏบตเมอไดรบการแจง

ส านกปลด(ผรบผดชอบหลก) อาสาสมครแจงเตอนภย ก านน/ผใหญบาน/ผน าชมชน คณะกรรมการปองกนและ

บรรเทาสาธารณภยหมบาน/ชมชน

- 16 -

หลกการปฏบต แนวทางปฏบต ผรบผดชอบ ขาวหรอเตอนภย โดยใหประชาชนตระหนกวาปรากฏการธรรมชาตไมไดเปนภยพบตเสมอไป แตหากมความประมาท ขาดการเตรยมความพรอม กอาจไดรบอนตรายจากภยพบต (3) ตดตามการรายงานสภาพอากาศป ร าก ฏ ก า ร ธ ร ร ม ช าต ข อ ม ลสถานการณ น า และการแจ งข าว การเตอนภย จากกองอ านวยการปองกนและบรรเทาสาธารณภยระดบเห น อ ข น ไป แ ล ะ ห น ว ย ง า น ทเกยวของ ไดแก กรมอตนยมวทยา กรมชลประทาน กรมทรพยากรน า กรมอทกศาสตร การไฟฟาฝายผลต กรมป าไม กรม อทยานแห งชาต สตวปาและพนธพช กรมทรพยากรธรณ กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภยและศนย เต อนภ ย พบ ต แห งชาต รวมทงสอตางๆ เพอรวบรวมขอมล เฝาระวง วเคราะห ประเมนแนวโนมการเกดภย ด าเนนการแจงขาวใหประชาชนทราบถงระยะเวลา ภาวะทจะคกคาม(อนตรายตอช วตและทรพย สน ) เปนระยะๆ และใหความส าคญกบผทต อ งช ว ย เห ล อ เป น ก ร ณ พ เศ ษ เชนผ พการ ท งน ความถ ของการ แจงขาว เตอนภยขนอยกบแนวโนมการเกดภย (4) จดใหมอาสาสมครและเครอขายเผาระวงและแจงขาว เตอนภยระดบชมชน ท าหนาทตดตาม เฝาระวงปรากฏการธรรมชาตทมแนวโนม

- 17 -

หลกการปฏบต แนวทางปฏบต ผรบผดชอบ การเกดภย แจงขาว เตอนภยแกชมชน และรายงานสถานการณแกกองอ านวยการปองกนและบรรเทาสาธารณภยทองถนโดยใชระบบการส อ ส าร เค ร อ งม อ แจ ง เต อน ภ ย ของชมชน (5) ประกาศยกเลกสถานการณเมอพสจนทราบแนชดวาไมมภยมาถง

2.6 ดานการเตรยมรบสถานการณ (1) จ ด ป ระช ม ห น ว ย งาน แ ล ะเจาหนาททเกยวของกบการปองกนและบ รร เท าส าธารณ ภ ย เช น สถาน พยาบ าล ไฟ ฟ า ป ระป า ผน าชมชน ฯลฯ (2) มอบหมายภารกจความรบผดชอบใหแกเจาหนาทและหนวยงานนน (3) ก าหนดผประสานงานทสามารถต ด ต อ ได ต ล อด เวล าขอ งแต ล ะหนวยงาน (ภำคผนวก .ฉ)

ส านกปลด (ผรบผดชอบหลก)

2.7 ดานการการอพยพ (1) จ ดท าค ม อการอพยพ ค ม อการชวยเหลอตนเองเบ องตนเมอมภยพบตหรอแนวทางการปฏบตในการมาอยในพนทรองรบการอพยพ ทสน งายตอการท าความเขาใจ ใหประชาชน ไดศกษา (2) ด าเนนการส ารวจพนท ก าหนดสถานท ปลอดภย เพอรองรบการอพยพประชาชน สตวเลยงและปศสตว โดยแยกระหวางคนกบสตว (3) ประชมหมบาน/ชมชนเพอรบทราบขอมลและซกซอมขนตอนการอพยพ รวมทงทบทวนขนตอนและฝกซอมก าร อพ ย พ รวม ถ งก า รส อ ส า ร ในระหวางการอพยพ

ส านกปลด (ผรบผดชอบหลก) คณะกรรมการปองกนและ

บรรเทาสาธารณภยหมบาน/ชมชน

กองชาง ก านน/ผใหญบาน ผน าชมชน ผ น าทางศาสนา/ผ บ รห าร

สถานศกษา มสเตอรเตอนภย,อาสาสมคร

แจงเตอนภย อปพร. อสม. , อาสาสมคร

ตางๆ ฯลฯ

- 18 -

หลกการปฏบต แนวทางปฏบต ผรบผดชอบ (4) จดใหมปายแสดงสญญาณเตอนภยปายบอกเสนทางอพยพ (5) ก าหนดเสนทางหลกและเสนทางรองส าหรบการอพยพซงไมขดขวางการปฏบตของหนวยงาน (6)จด เตรยม เคร อ งม อ อปกรณ ยานพาหนะ ทจ าเปนตอการอพยพ (ภำคผนวก ช) (7) จดล าดบความส าคญของการอพยพ โดยจ ดแบ งป ระ เภ ท ของบ คคลตามล าดบความจ าเปนเรงดวนรวมทงก าหนดจดนดหมายประจ าชมชนเพอไปยงพนทรองรบการอพยพ (8) จดเตรยมเครองมอ อปกรณเพอการสอสาร พรอมทง ทดสอบระบบการสอสาร เครองมอสอสาร และปรบปรงใหพรอมใชงาน สามารถด ารงการสอสารไดตลอดเวลา ท งวทยสอสาร โทรศพทพนฐาน รวมทงโทรศพทเคลอนท (9) จดเตรยมแบบลงทะเบยนผอพยพเพอใหทราบจ านวนผอพยพ และผทยงไมอพยพ (10) จดระบบรกษาความปลอดภยใน พนทอพยพและทพกผอพยพ (11) จดท าบญชสถานท ปลอดภย ท จ ด เป น ศ น ย พ ก พ ง ช ว ค ร า ว ใน พ นท เพ อ รองรบผ ป ระสบภ ย (ภำคผนวก ซ)

- 19 -

บทท 5 กำรปฏบตขณะเกดสำธำรณภย

5.1 วตถประสงค (1) เพอด าเนนการระงบภยทเกดขนใหยตลงโดยเรว หรอลดความรนแรงของภยทเกดขน โดยการประสานความรวมมอจากทกภาคสวน (2) เพอลดความสญเสยจากการเกดภยพบตทมผลกระทบตอชวตทรพยสนใหนอยทสด

5.2 ระดบควำมรนแรงของสำธำรณภย ระดบความรนแรงของสาธารณภยแบงเปน 4 ระดบ โดยมผรบผดชอบตามระดบความรนแรง ตามตารางท 5.1

ระดบ ควำมรนแรง กำรจดกำร 1 ส า ธ า ร ณ ภ ย ท เ ก ด ข น ท ว ไ ป

หรอมขนาดเลก ผอ านวยการทองถน ผอ านวยการอ าเภอ และ/หรอผชวยผอ านวยการกรงเทพมหานคร สามารถควบคมสถานการณและจดการระงบภยไดโดยล าพง

2 สาธารณภยขนาดกลาง ผอ านวยการในระดบ 1 ไมสามารถควบคมสถานการณได ผอ านวยการจงหวด และ/หรอผอ านวยการกรงเทพมหานครเขาควบคมสถานการณ

3 สาธารณภยขนาดใหญทมผลกระทบรนแรงกวางขวาง หรอสาธารณภย ทจ าเปนตองอาศยผเชยวชาญหรออปกรณพเศษ

ผอ านวยการในระดบ 2 ไมสามารถควบคมสถานการณได ผอ านวยกลาง และ/หรอผบญชาการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต เขาควบคมสถานการณ

4 สาธารณภยขนาดใหญทมผลกระทบรายแรงอยางยง

นายกรฐมนตรหรอรองนายกรฐมนตร ทนายกรฐมนตรมอบหมาย ควบคมสถานการณ

ตารางท 5.1 ระดบความรนแรงของสาธารณภยและระดบการจดการ

ทมา : แผนการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต พ.ศ. 2553 - 2557, คณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต

- 20 -

5.3 หลกกำรปฏบต

5.3.1 กำรเตรยมพรอมรบสถำนกำรณ หลกกำรปฏบต แนวทำงปฏบต ผรบผดชอบ

1. กำรเฝำระวง ตดตำม และกำรรำยงำนสถำนกำรณ

(1) จ ด เจ าหน าท เฝ าระว งและต ด ต ามสถาน การณ ภ ย ตลอด 24 ช ว โมง และประสานก าน น ผ ใหญบาน ผน าชมชนหรอผน าห ม บ า น ร ว ม ท ง อ า ส า ส ม ค ร แจ งเตอนภย เพอ เตรยมพรอม เฝาระวง และตดตามสถานการณภยอยางตอเนองและใหรายงานสถานการณการเกดภยมายง (ช อ อ ป ท ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ) โทรศพทหมายเลข........................... วทยสอสาร ความถ.................MHz โทรศพทสายดวนหมายเลข.................. (2) รายงานสถานการณการเกดภย ไปยงกองอ านวยการปองกนและบ ร ร เท า ส า ธ า ร ณ ภ ย อ า เภ อ และจงหวดทาง (ระบหมายเลขโทรศพท /โทรสาร ..................) ตามแบบรายงานเหตดวนสาธารณภย (ภำคผนวก ฌ) และวทยสอสารความถ................................MHz โทรศพทสายดวนหมายเลข.................. (รำยละเอยดบทท 7 การสอสาร)

ส านกปลด (ผรบผดชอบหลก) กองชาง ต ารวจ ก านน/ผใหญบาน/ผน าชมชน คณะกรรมการปองกนและ

บรรเทาสาธารณภยหมบาน/ชมชน

2. กำรประเมนสถำนกำรณ (1) ว เ ค ร า ะ ห แ ล ะ ป ร ะ เม น สถานการณ การเกดภยเพอการตดสนใจแกปญหา โดยพจารณาเรอง ความรนแรง ระยะเวลาการเกดภย พนทและประชาชนผทจะได รบผลกระทบ ความออนแอ เปราะบางและความสามารถของ

ส านกปลด (ผรบผดชอบหลก) กองชาง ต ารวจ ก านน/ผใหญบาน/ผน าชมชน คณ ะกรรมการป อ งก น และบรรเทาสาธารณภยหมบ าน/ชมชน

- 21 -

หลกกำรปฏบต แนวทำงปฏบต ผรบผดชอบ พนทในการรบภย แนวโนมการเกดภยซ าขนอก รวมถงภยทเกดตามมา (Secondary disaster) รวมถงภยท ม ค ว า ม ซ บ ซ อ น (Complex Disasters) เพอก าหนดแนวทาง การตอบโตภยและการแจงเตอนภย (2 ) ก า ห น ด พ น ท ท อ า จ ได ร บ ผลกระทบแบงเปน 3 พนท พรอมทงจดเจาหนาทเขาในพนทเพอตดตามและเฝ าระวงสถานการณ อย างต อ เน อ ง โด ย แ บ ง พ น ท ได ร บผลกระทบออกเปน 3 พนท ดงน - พนท ท อาจได รบ ผลกระทบร น แ ร ง (เฝ า ร ะ ว งแ ล ะต ด ต ามสถานการณอยางใกลชด) - พนท ท อาจได รบ ผลกระทบ ปานกลาง(เฝาระวงและตดตามสถานการณ) - พนททอาจไดรบผลกระทบนอย (เฝาระวงและตดตามสถานการณ)

3. กำรแจงเตอนภย ประชำสมพนธ และจดกำรขำวสำร

(1) ตรวจสอบยนยนความถกตองของขอมลการเกดภยจากก านน ผใหญบาน ผน าชมชน อาสาสมคร แจ ง เต อนภ ย กองอ าน วยการปองกนและบรรเทาสาธารณภยระดบเหนอขนไป รวมทงหนวยงานทเกยวของกอนแจงเตอนภยผานชองทางการสอสารทกชนด (2) ด าเนนการแจงเตอนการเกดภยไปยงชมชนพนททประสบภยและพ นท ข างเค ยง โดยส อ ข ายการสอสาร เครองมออปกรณการเตอนภยทมอยของชมชน เชน วทยชมชน หอกระจายขาว หอเตอนภย โทรโขง

ส านกปลด (ผรบผดชอบหลก) กองชาง ก านน/ผใหญบาน/ผน าชมชน คณะกรรมการปองกนและ

บรรเทาสาธารณภยหมบาน/ชมชน

อาสาสมครแจงเตอนภย

- 22 -

หลกกำรปฏบต แนวทำงปฏบต ผรบผดชอบ (3) ขอมลการแจงเตอนภย นนตอง ชดเจน ทนเวลา ถกตอง และเขาใจงาย เปนขอมลทบอกถงอนตราย ทก าลงเกดขนกบชวตและทรพยสนอนไดแก ลกษณะ ขนาด จดทเกดภย รศมความเสยหายตามพนทการปกครอง ช วงเวลา ระยะเวลา ภยจะรนแรงย งขนหรอไม และประชาชนตองปฏบตอยางไร หรอตองมการอพยพหรอไม รวมท งวธการแจงเหต หมายเลขโทรศพท และการสอสารอนๆ โดยแจงเตอนภยจนกวาสถานการณภยจะสนสด (4)เมอสถานการณ เลวรายและจ าเปนตองอพยพ ใหด าเนนการออกค าสงเพออพยพประชาชนไปยงทปลอดภย (5 ) ในกรณ เก ด ไฟ ฟ าด บ การสอสาร เครองมอ สญญาณเตอนภย ไมสามารถใชได ใหใชสญลกษณการเตอนภยเชน ธง นกหวด หรอการเตอนภยอนทไดมการซกซอมความเขาใจกบประชาชนไวแลว (6) จดใหม เจ าหน าท รบผดชอบ ในการใหขอมลเทาทจ าเปนเกยวกบการด าเนนการของศนยบญชาการเหตการณ แกส อมวลชน และประชาชน รวมทงรบฟงขอคดเหน ขอมล ขอเรยกรองของประชาชนทไดรบผลกระทบจากสถานการณภย หรอจากการปฏบตของเจาหนาท

- 23 -

5.3.2 กำรปฏบตในภำวะฉกเฉน (1) กำรจดตงศนยอ ำนวยกำรเฉพำะกจ เมอเกดภยพบตหรอคาดวาจะเกดภยพบตในพนทรบผดชอบของ อปท. ใหกองอ านวยการปองกนและบรรเทาสาธารณภยทองถน จดตงศนยอ านวยการเฉพาะกจรบผดชอบในการระดมทรพยากรจาก ทกภาคสวน เพอการควบคมและตอบโตสถานการณจนกวาภยจะยตลง และสงมอบภารกจใหกองอ านวยการปองกนและบรรเทาสาธารณภยทองถนด าเนนการตอเมอภยยตลงแลว โดยใชทท าการ/ส านกงานของอบต. /เทศบาล........................ (ระบชอ อปท.) เปนทตงศนยอ านวยการเฉพาะกจ(หรอพจารณาใชพนทอยใกลกบบรเวณจดเกดเหตมากทสด โดยพนทนนตองเปนพนททมความปลอดภย และสะดวกตอการระดมทรพยากร)

(2) กำรจดกำรพนทปฏบตงำน ผอ านวยการทองถนตองก าหนดใหมพนทปฏบตการและสถานทอ านวยความสะดวกในบรเวณใกลพนทเกดเหต แตอยนอกเขตพนทอนตรายเพอใชเปนสถานทควบคมดแลสงการ ระดมทรพยากร ทงก าลงคน หรอวสด อปกรณ เครองมอ เครองใช และทรพยากรทใชสนบสนนการปฏบตงาน เชน เสบยงอาหาร น า รวมทงใช ในการรกษาพยาบาลเบ องตนแกผบาดเจบ และสงตอผบาดเจบไปยงสถานพยาบาล โรงพยาบาลตอไป

- 24 -

โครงสรำงศนยอ ำนวยกำรเฉพำะกจ ประกอบดวย 7 ฝำย 1 คณะทปรกษำ ดงน หมายเหต : จ านวนและชอของฝายตางๆ สามารถปรบเปลยนไดตามความเหมาะสม เพอการก าหนดหนาทความรบผดชอบของเจาหนาทใหครอบคลมภารกจตามแผนปฏบตการฯ

ศนยอ ำนวยกำรเฉพำะกจ

คณะทปรกษำ ผเชยวชาญ ผทรงคณวฒ ผแทนสถาบนการศกษาในพนท

ฯลฯ

สวนสนบสนน - องคกรปกครองสวนทองถนพนทใกลเคยง - องคกรสาธารณกศล - องคกรเอกชน - อ าเภอ

- จงหวด - หนวยงานอน ๆ

ฯลฯ

1. ฝำยอ ำนวยกำร

3. ฝายปองกนและปฏบตการ/สอสาร

2. ฝำยแจงเตอนภย 4. ฝำยประชำสมพนธ

7. ฝำยฟนฟบรณะ

6. ฝำยรกษำ ควำมสงบเรยบรอย

5. ฝำยกำรเงน

8. ฝำยอน ๆ ตำมควำมเหมำะสม

- 25 -

(3) กำรตอบโตสถำนกำรณฉกเฉน (Emergency Response) มวตถประสงคเพอควบคมสถานการณไมใหลกลามขยายตว ประชาชน ทกคนทเกยวของและ

เจาหนาทผปฏบตงานมความปลอดภย

ชวงระยะ 24 ชวโมง

หลกกำรปฏบต แนวทำงปฏบต ผรบผดชอบ 1.การชวยเหลอผประสบภย (1) สงใชหนวยกชพกภย เครองมอ

เค ร อ งจ ก รกล ว ส ด อ ป กรณ ทจ า เป น ใน ก า ร ก ช พ ก ภ ย เข าปฏ บ ต ก าร ใน พ นท ป ระสบภ ย อพ ย พ ค น ห า ป ฐม พ ย าบ าลผประสบภย รวมท งขนยายสตวเลยง ปศสตวไปยงทปลอดภย ซงเปนพนทรองรบการอพยพหรอเปนศนย พ ก พ งช วคราว โดยม การลงทะเบยนผอพยพ สตวเลยง และปศสตวดวย (2) กรณมผบาดเจบใหน าผบาดเจบม า ท จ ด ร ว บ ร ว ม ผ บ า ด เจ บ เ พ อ ป ฐ ม พ ย า บ า ล แ ล ะ น าผ บ า ด เ จ บ ส ง ต อ ไ ป ย งสถานพยาบาล โรงพยาบาลตอไป (3) สนบสนนเครองอปโภคบรโภคท จ า เป น แก การด ารงช พ เช น อาหารปรงส าเรจ น าดม ใหแกประชาชนทประสบภยใหเพยงพอและทวถง (4) กรณ พนท ใดเปนพนทวกฤต จ าเปนตองชวยเหลอผประสบภยอยางเรงดวน แตไมสามารถเขาออกพนทได ใหประสานขอรบการสนบสนนยานพาหนะจากกองอ านวยการปองกนและบรรเทา สาธารณภยระดบเหนอขนไป

ผ อ า น ว ย ก ารท อ งถ น /ห ว ห น า ฝ า ย ป อ ง ก น แ ล ะปฏบตการ (ผรบผดชอบหลก) ฝายการเงน คณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบ าน /ชมชน ก านน/ผใหญบาน อปพร OTOS อาสาสมครแพทยฉกเฉน/อาสาสมครตางๆ

- 26 -

หลกกำรปฏบต แนวทำงปฏบต ผรบผดชอบ 2. การระงบเหต (1) ส า ร ว จ แ ล ะ ก า ห น ด พ น ท

ปฏบ ต งาน ใน พนท ป ระสบภ ย เพอใหม พนท ส าหรบเจาหนาทผ ป ฏ บ ต ง าน แล ะจ ด เก บ ว ส ดอป กรณ เค ร อ งม อ เคร อ งจ ก ร เพองายตอการควบคมทรพยากรส าหรบปฏบตงาน (2) ก าหนดกจกรรม และงานทตองด าเนนการ (3) ก าหนดผรบผดชอบ และจ านวนเจาหนาททสอดคลองกบสถานการณ (4) ก าหนดชวงเวลาการปฏบตงาน(5) ระดมทรพยากร ทงก าลงคน ห ร อ ว ส ด อ ป ก รณ เค ร อ งม อ เครองจกร ทมความพรอมมายง จดรวบรวมทรพยากรเพอรอรบการมอบหมายภารกจ (6) ปดกนมใหผไมมสวนเกยวของเขาไปในพนทท เกดสาธารณภยและพนทใกลเคยง (7) สงใชหนวยกชพกภย เครองมอเครองจกรกล วสดอปกรณทจ าเปนในการกชพกภยเขาปฏบตการในพ น ท ป ระสบ ภ ย เพ อค วบ ค มสถานการณไมใหลกลามขยายตวโดยด ารงการสอสารตลอดเวลา (8) ตรวจสอบเสนทางคมนาคม ท ร บ ผ ดช อบ ท เก ด การช าร ด เสยหายจากภย พรอมทงตดปายเตอนใหประชาชนผ ใช เสนทางไดทราบและปดกนชองทางการจราจรและ จดเจาหนาท หรออาสาสมคร อ านวยความสะดวกการจราจร

ผ อ า น ว ย ก ารท อ งถ น /ห ว ห น า ฝ า ย ป อ ง ก น แ ล ะปฏบตการ (ผรบผดชอบหลก) ฝ า ย ร ก ษ า ค ว า ม ส ง บเรยบรอย ฝายอ านวยการ ฝายการเงน คณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบ าน /ชมชน ก านน/ผใหญบาน อาสาสมครแพทยฉกเฉน อปพร./มสเตอรเตอนภย/OTOS/อาสาสมครตางๆ

- 27 -

หลกกำรปฏบต แนวทำงปฏบต ผรบผดชอบ ในจดอนตราย (9) จดใหมการรวบรวมขอมล การแลกเปลยนขอมล เพอการตอบโตสถานการณ บนพนฐานของขอมลทรวดเรว ถกตอง แมนย า

ชวงระยะ 24 – 48 ชวโมง

หลกกำรปฏบต แนวทำงปฏบต ผรบผดชอบ 1. การรกษาพยาบาล

ข อ ร บ ก ารส น บ ส น น แ พ ท ย บ ค ล าก รท างก ารแพ ท ย แ ล ะสาธารณสข ยา และเวชภณฑ จากสถานพยาบาล โรงพยาบาลและห น ว ย ง า น ท เ ก ย ว ข อ ง ช ว ยปฏบตงานในพนทประสบภยและสงตอผบาดเจบและผปวย

ผ อ าน วยการท อ งถ น /ห ว ห น า ฝ า ย ป อ ง ก น แ ล ะปฏบตการ (ผรบผดชอบหลก) อาสาสมครแพทยฉกเฉน อสม. , อาสาสมครตางๆ สถานพยาบาล โรงพยาบาล

2. การรกษาความปลอดภย และความสงบเรยบรอย

ก าหนดมาตรการรกษาความป ล อ ด ภ ย ร ก ษ า ค ว า ม ส ง บเรยบรอย จดระบบการจราจรภายในพนทรองรบการอพยพ

ฝายรกษาความสงบเรยบรอย (ผรบผดชอบหลก)

3.การซอมแซมโครงสรางพนฐาน กรณท โครงสรางพนฐานไดรบค ว าม เส ย ห าย ให ด า เน น ก ารซอมแซม ใหพอใชการได หรอจดใหมระบบโครงสรางพนฐานส ารองเพ อให ช ดปฏ บ ต ก ารสามารถปฏบตงานในพนทได

ฝายฟนฟบรณะ (ผรบผดชอบหลก) ฝายการเงน

4. การสงเคราะหผประสบภย

(1 ) ส ารวจความต องการของผประสบภยในเบองตน และจดท าร า ย ก า ร ค ว า ม ต อ ง ก า ร ข อ งผประสบภย เพอก าหนดมาตรการชวยเหลอในชวงระหวางเกดภย (2) จดตงศนยขอมลผประสบภย

ฝายการเงน /ฝายปองกน และปฏบตการ (ผรบผดชอบหลก) อปพร. ,อสม. , อาสาสมคร

ตางๆ ฯลฯ

- 28 -

หลกกำรปฏบต แนวทำงปฏบต ผรบผดชอบ เพอเปนศนยกลางในการรวบรวมข อ ม ล แ ล ะ ป ร ะ ส าน ง า น แ กประชาชน ผประสบภย

5. การรายงานสถานการณ จดเตรยมเจาหนาท เพอรายงานสถานการณ ใหกองอ านวยการปองกนและบรรเทาสาธารณภยอ า เภ อ แ ล ะก อ งอ าน วยก ารปองกนและบรรเทาสาธารณภยจ ง ห ว ด ท ร า บ จ น ก ร ะ ท ง สถานการณภยสนสด (ภำคผนวก ญ)

ผ อ าน วยการท อ งถ น /ห ว ห น า ฝ า ย ป อ ง ก น แ ล ะปฏบตการ (ผรบผดชอบหลก)

6. การประสานงานกบหนวยงานตางๆ

กรณตองขอรบการสนบสนนจากหน วยงาน องคกรภายนอกใหรายงานและประสานขอรบการสนบสนนจากกองอ านวยการปองกนและบรรเทาสาธารณภยระดบเหนอขนไป - วทยสอสาร ความถ...........MHz - โทรศพทสายดวน………………….

ผ อ าน วยการท อ งถ น / (ผรบผดชอบหลก) ฝายอ านวยการ

ชวงระยะ 48 – 72 ชวโมง หลกกำรปฏบต แนวทำงปฏบต ผรบผดชอบ

การสงเคราะหเบองตน (1 ) จ ด ให ม ห น วย ส งเค ราะหผ ป ร ะ ส บ ภ ย แ ล ะ ห น ว ยรกษาพยาบาล (2) กรณ มผ เส ยช วตจ านวนมาก ประสานกองอ านวยการปองกน และบรรเทาสาธารณภ ยอ าเภอ และกองอ านวยการป องกนและบรรเทาสาธารณภ ยจ งหวด เพ อด าเนนการในสวนทเกยวของ ตอไป

ผ อ า น ว ย ก ารท อ งถ น /ห ว ห น า ฝ า ย ป อ ง ก น แ ล ะปฏบตการ (ผรบผดชอบหลก) ฝายการเงน ก านน/ผใหญบาน อปพร OTOS/อสม/อาสาสมครตางๆ

- 29 -

หลกกำรปฏบต แนวทำงปฏบต ผรบผดชอบ (3) ป ร ะ ส า น ก า ร ช ว ย เห ล อ รบเรองราวรองทกข เตรยมการส ารวจความ เส ยห าย เบ อ งต น ความตองการเบ องตน เพอเปนข อ ม ล ใน ก า ร ร า ย ง า น ไป ย ง กองอ านวยการปองกนและบรรเทา สาธารณภยระดบเหนอขนไป

ชวงระยะ 72 ชวโมงขนไป หลกกำรปฏบต แนวทำงปฏบต ผรบผดชอบ

การชวยเหลอเยยวยาผประสบภยและการสนบสนนการปฏบตของเจาหนาท

(1) ด าเนนการเยยวยา สภาพจตใจผประสบภย (2) ด าเนนการผลดเปลยนก าลงเจาหนาทผปฏบตงาน (3) ตรวจสอบความสมบรณและซอมแซมเครองมอ เครองจกร อ ป ก ร ณ ต า ง ๆ ให พ ร อ ม ใ ชปฏบตงาน (4) จดหาสงอ านวยความสะดวก แ ล ะ ว ส ด อ ป ก รณ เช อ เพ ล ง พลงงาน เสบยง น า เพอสนบสนนการปฏบตงานของเจาหนาทอยางตอเนอง

ผ อ า น ว ย ก ารท อ งถ น /ห ว ห น า ฝ า ย ป อ ง ก น แ ล ะปฏบตการ (ผรบผดชอบหลก) ฝายอ านวยการ ฝายการเงน

(3) กำรสงตอกำรบงคบบญชำ หลกกำรปฏบต แนวทำงปฏบต ผรบผดชอบ

การสงตอการการบงคบบญชาเมอส ถ าน ก ารณ ร น แ ร ง เก น ก ว าศ ก ย ภ า พ ข อ งท อ ง ถ น จ ะ ร บสถานการณได

กรณเกดภยซ าขนอกหรอ เกดภยทเกดตามมา(Secondary disaster) ร วม ถ งภ ย ท ม ค ว าม ซ บ ซ อ น (Complex Disasters) และสถานการณลกลาม รนแรง ขยายวงกวางหรอ เก นกว าศ กยภาพของท องถ น จะควบคมสถานการณได ใหรายงาน

ผ อ า น ว ย ก า ร ท อ ง ถ น (ผรบผดชอบหลก)

- 30 -

หลกกำรปฏบต แนวทำงปฏบต ผรบผดชอบ ตอผอ านวยการอ าเภอ เพอสงมอบโอนอ านาจการบงคบบญชาการสถานการณ ต อ ไป ซ งการโอนอ านาจการบงคบบญชาแตละครง ตองมการสรปสถานการณกอนเสมอ โดยอาจกระท าเปนลายลกษณอกษร ดวยวาจาหรอทงสองประการ

(4) กำรยกเลกสถำนกำรณ ด าเนนการเมอสถานการณภยพบตคลคลายกลบสภาวะปกต และไดท าการตรวจสอบขอมลจากแหลงขอมลทกแหลงจนแนใจแลว รวมทงหนวยปฏบตไดสงมอบภารกจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนแลว จงด าเนนการประกาศยกเลกสถานการณ และประเมนความเสยหายพนทประสบภย ตรวจสอบความพรอมของเสนทาง ยานพาหนะทใชในการอพยพกลบ ทพกอาศย และ ผประสบภย แลวด าเนนการอพยพประชาชนกลบ

- 31 -

บทท 6 กำรปฏบตหลงเกดภย

6.1 วตถประสงค เพอใหการสงเคราะหชวยเหลอผประสบภยในเบองตนไดอยางรวดเรว ทวถง และตอเนอง ตลอดจนการฟนฟบรณะสภาพพนททประสบภยใหกลบสสภาพปกตโดยเรว

6.2 หลกกำรปฏบต การฟนฟบรณะในเขตพนทของ ชอ อปท เปนหนาทความรบผดชอบของกองอ านวยการปองกนและบรรเทาสาธารณภยของ ชอ อปท โดยการน าทรพยากรทมอยทงก าลงคน ทรพยสน เครองมอ เครองใช วสด อปกรณของทกภาคสวนเขารวมในการฟนฟบรณะ ดงน 6.2.1 จดใหมการรกษาพยาบาลแกผประสบภยในเบองตน และสงตอผปวยไปย งสถานพยาบาลและโรงพยาบาล ตอไป 6.2.2 จดทพกอาศยชวคราว และระบบสขาภบาล ระบบบรการทางการแพทย สาธารณสขแกผประสบภยในพนทรองรบการอพยพ 6.2.3 ใหรอถอนท าลายสงปรกหกพง และซอมสรางสงสาธารณปโภค สาธารณปการ และอาคารบานเรอนของผประสบภย เครองมอเพอการหาเลยงชพ เพอใหสามารถประกอบอาชพตอไป

6.2.4 ส ารวจความเสยหายทเกดขนและจดท าบญชรายชอผประสบภย รวมทงทรพยสนทเสยหาย พรอมทงออกหนงสอรบรองใหผประสบภย

6.2.5 ประสานหนวยงานของรฐในการออกเอกสารราชการฉบบใหมใหแกผประสบภยทดแทนฉบบเดมทสญหายหรอเสยหายเนองจากสาธารณภย 6.2.6 ใหการสงเคราะห ฟนฟสภาพจตใจ และความเปนอยของประชาชนใหกลบคนสสภาพปกตโดยเรว

6.3 กำรปฏบต การจดการหลงเกดภยเปนการฟนฟบรณะภายหลงท ภยไดยตลงหรอผานพนไปแลว เปนการด าเนนการ ทงปวงเพอชวยเหลอสงเคราะหผประสบภย และซอมแซมสงทช ารดเสยหายใหกลบคนสสภาพเดม โดยอาศยทรพยากรทมอยในพนทเพอการพงพาตนเองใหไดกอนรบการชวยเหลอจากภายนอก ซง เปนหนาทความรบผดชอบของกองอ านวยการปองกนและบรรเทาสาธารณภยทกระดบ เพอใหประชาชนผประสบภยสามารถด ารงชวตไดตามปกต และเปนการฟนฟบรณะพนทประสบภยใหกลบคนสสภาพเดมโดยเรว โดยมหลกการปฏบต ดงน

- 32 -

6.3.1 กำรฟนฟผประสบภย

หลกการปฏบต แนวทางปฏบต ผรบผดชอบ (1) การจดท าแผนฟนฟผประสบภย - ประชมหนวยงานตางทเกยวของ

เพอจดท าแผนฟนฟผประสบภยดานตางๆ เชน ทอยอาศย อาหาร น าดม ระบบสขาภบาล อาชพ การศกษา ส ขภ าพ อนาม ย และจ ต ใจของผประสบภย โดยอาศยขอมลพนฐานของชมชน ดานประชากร เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม รวมทงขอมลดานความเสยหายจากภยพบต และความออนแอ ความลอแหลมตอการเกดภยพบตในชมชน

ส านกปลด )ผรบผดชอบหลก( กองคลง กองชาง ก านน /ผใหญบาน/ผน าชมชน คณ ะกรรมการป อ งก น และบรรเทาสาธารณภยหมบาน /ชมชน สาธารณสขอ าเภอ พฒนาชมชนอ าเภอ อนๆ ตามความเหมาะสม

(2) การบรรเทาทกข - จดตงหนวยบรรเทาทกข - ปฐมพยาบาลผบาดเจบและผปวย

รวมท งส งตอไปยงสถานพยาบาล โรงพยาบาล - ใหการชวยเหลอผประสบภยทไมส าม ารถ ช ว ย เห ล อ ต ว เอ ง ได ในระยะแรก - สนบสนนเครองอปโภค บรโภค น าดม อาหาร และสงจ าเปนเบองตนแกการด ารงชพ -รกษ าความปลอดภ ยแกบ คคล สถานท และระบบสาธารณปโภครวมกบหนวยรกษาความปลอดภย ในพนท

ส านกปลด (ผรบผดชอบหลก) ก านน/ผใหญบาน/ผน าชมชน ค ณ ะก รรม ก ารป อ งก น แ ล ะ

บรรเทาสาธารณภยหม บ าน /ชมชน

สาธารณสข อปพร. อาสาสมครตางๆ อนๆ (ตามความเหมาะสม)

(3 ) ก า ร ให ค ว า ม ช ว ย เห ล อ และฟนฟ

-จ ด ให ม ค ณ ะ ท า ง า น ส า ร ว จ ความเสยหายและสงเจาหนาท เพอส า ร ว จ ค ว าม เส ย ห าย เบ อ งต น เขาในพนท เพอจดท าบญชรายชอผประสบภยและทรพยสนทเสยหาย

ส านกปลด (ผรบผดชอบหลก) กองคลง กองสาธารณสข กองชาง ก านน/ผใหญบาน/ผน าชมชน ค ณ ะก รรม ก ารป อ งก น แ ล ะ

- 33 -

หลกการปฏบต แนวทางปฏบต ผรบผดชอบ -ออกหน งสอรบรองผ ประสบภ ย (ภำคผนวก ฎ)รวมทงจดท าทะเบยนสตวตายและสญหาย โดยรายงานความเสยหาย(ภำคผนวก.ญ)และแ น ว ท า ง ก า ร ฟ น ฟ ไ ป ย ง กองอ านวยการปองกนและบรรเทาสาธารณภยอ าเภอและจงหวด - สงเคราะหผประสบภยเบองตนตามบญชทส ารวจ - ด าเนนการชวยเหลอซอมสรางและ

บรณะทพกอาศย เครองมอเครองใชเ พ อ ก า ร ห า เ ล ย ง ช พ แ ล ะสาธารณปโภคใหใชการไดในเบองตน - ฟนฟสภาพจตใจและความเปนอยของประชาชน - ร กษาพยาบาลผ เจ บป วย และ จ ด บ ร ก ารด าน ส าธ ารณ ส ข แ กผ ประสบภ ยรวมท งป องกน โรคทเกดขนจากภยพบตทงคนและสตว

บรรเทาสาธารณภยหม บ าน /ชมชน

หนวยงานราชการทเกยวของ เชน แรงงาน จ งห วด พ ฒ นาช มชนจงหวด ,พมจ., สสจ. ฯลฯ

(4) การรกษาความสงบเรยบรอยและความปลอดภย

-จ ด ต ง ห น ว ย ร ก ษ า ค ว า ม ส ง บเรยบรอยและควบคมความปลอดภย

- ก าหนดมาตรการความปลอดภย- ในการปฏ บ ต งานของเจ าหน าท เช น ก าร ส ว ม ใส อ ป ก รณ น ร ภ ย ก ารต รวจสอบ ความพรอมขอ งรางกายผปฏบตงาน - ก าหนดแนวทางการปฏบต เพอ

ปองกนผลกระทบหรอการเกดภย ซ าขน อก รวมถงภยท เกดตามมา (Secondary disaster) และภ ยท มความซบซอน (Complex Disasters)

ส านกปลด/เจาพนกงานปองกนฯ (ผรบผดชอบหลก)

กองชาง ก านน/ผใหญบาน/ผน าชมชน คณ ะก รรมก ารป อ งก น แล ะ

บรรเทาสาธารณภยหมบ าน/ชมชน

อนๆ (ตามความเหมาะสม)

- 34 -

6.3.2 กำรฟนฟโครงสรำงพนฐำนและสงสำธำรณะประโยชนตำงๆ หลกการปฏบต แนวทางปฏบต ผรบผดชอบ

(1) การจดท าแผนฟนฟ - ประชมหนวยงานตางทเกยวของ เพอจดท าแผนฟนฟโครงสรางพนฐานและสงสาธารณะประโยชนตางๆ

ส านกปลด (ผรบผดชอบหลก) กองชาง ก านน/ผใหญบาน/ผน าชมชน ค ณ ะก รรม ก ารป อ งก น แ ล ะ

บรรเทาสาธารณภยหม บ าน /ชมชน

ทางหลวงชนบท การไฟฟาสวนภมภาค อ าเภอ..... การประปาสวนภมภาค อ าเภอ.... อนๆ (ตามความเหมาะสม)

(2) การส ารวจความเสยหายจาก สาธารณภย

-จ ด ให ม ค ณ ะ ท า ง า น ส า ร ว จ ความเสยหายและสงเจาหนาท เพอส ารวจความเสยหายเบองตนจากการเ ก ด ส า ธ า ร ณ ภ ย ท ง ร ะ บ บสาธารณปโภคและสาธารณปการ ตางๆ และก าหนดแนวทางการฟนฟตามขดความสามารถของทองถน - ร า ย ง า น ค ว า ม เ ส ย ห า ย (ภำคผนวก ญ.)และแนวทางการฟนฟไปยงกองอ านวยการปองกนและบรรเทาสาธารณภยอ าเภอและจงหวด เพอขอรบการสนบสนนในการ ฟ น ฟ ซ อมแซม และบ รณ ะโครงสร า ง พ น ฐาน ท ได ร บ ความเสยหาย(คณะกรรมการใหความชวยเหลอผประสบภยพบตอ าเภอ (ก .ช .ภ .อ .) และคณะกรรมการใหความชวยเหลอผ ประสบภยพบตจงหวด(ก.ช.ภ.จ.))

ส า น ก ป ล ด แ ล ะ ก อ ง ช า ง(ผรบผดชอบหลก)

ก านน/ผใหญบาน/ผน าชมชน ค ณ ะก รรม ก ารป อ งก น แ ล ะ

บรรเทาสาธารณภยหม บ าน /ชมชน

อนๆ (ตามความเหมาะสม)

- 35 -

หลกการปฏบต แนวทางปฏบต ผรบผดชอบ (3) ฟนฟบรณะโครงสรางพนฐานสงสาธารณะประโยชนทเสยหายและสงแวดลอม

-ด า เน น การร อถอนห รอท าล าย สงปรกหกพง ซอมสรางและบรณะโครงสราง พ นฐาน ส งส าธารณ ะประโยชนทไดรบความเสยหายโดยใชงบประมาณของ ชอ อปท .........ตามระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยวธการงบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถนพ.ศ.2541และหลกเกณฑวาดวยการตงงบประมาณเพอการชวยเหลอประชาชนตามอ านาจหนาทขององคการบรหาร สวนจงหวด เทศบาล และองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2543 และระเบยบอนๆ ทเกยวของ - ท าค วามสะอาด ช ม ชน พ น ทส า ธ า ร ณ ะ ส ถ า น ท ส า ค ญ สงสาธารณประโยชน และขนยายขยะมลฝอย จดการน าเสย ของเสย และสงทเปนอนตรายหรอกอใหเกดมลพษแกชมชน

ส า น ก ป ล ด แ ล ะ ก อ ง ช า ง(ผรบผดชอบหลก)

กองคลง ก านน/ผใหญบาน/ผน าชมชน ค ณ ะก รรม ก ารป อ งก น แ ล ะ

บรรเทาสาธารณภยหม บ าน /ชมชน

อนๆ (ตามความเหมาะสม ผ เช ย ว ช าญ /เจ าห น าท จ า ก

หนวยงานภายนอก

6.3.3 กำรตดตำมและประเมนผล

หลกการปฏบต แนวทางปฏบต ผรบผดชอบ ก ารต ด ต าม แ ล ะป ระ เม น ผ ล ก า ร ป ฏ บ ต เม อ ส ถ า น ก า ร ณ กลบสภาวะปกต

- จดประชมคณะกรรมการภายใตกองอ านวยการปองกนและบรรเทาสาธารณภยทองถน และภาคประชาชน หนวยงาน ภาคเครอขายทเกยวของ เพออภปรายเสนอความเหนตอการปฏบต การประสานการปฏบตและคนหาขอบกพรองในการปองกนและบรรเทาภยพบตทผานมา รวมท งร ว ม ก น เส น อแ น วท าง เพ อ เพ ม

ส านกปลด (ผรบผดชอบหลก) กองชาง กองคลง ก านน/ผใหญบาน/ผน าชมชน ค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร ภ า ย ใ ต

กอ งอ าน วยการป อ งก น และบรรเทาสาธารณภยทองถน

ค ณ ะก รรม ก ารป อ งก น แ ล ะบรรเทาสาธารณภยหม บ าน /ชมชน

- 36 -

หลกการปฏบต แนวทางปฏบต ผรบผดชอบ ประสทธภาพการด าเนนงานปองกนและบรรเทาสาธารณภย - ก าหนดตวชวดผลการปฏบตขององคกรปกครองสวนทองถนในการปองกนและบรรเทาสาธารณภยและชวยเหลอประชาชน เชนความมนใจในความปลอดภย ความพรอมของประชาชนในการเตรยมความพรอมรบภย - ปรบปรงและทบทวนแผนการ

ปองกนและบรรเทาสาธารณภยใหสอดคลองกบสภาพความเสยงภย และทรพยากรในพนท

สาธารณสข การไฟฟาสวนภมภาค อ าเภอ..... การประปาสวนภมภาค อ าเภอ.... อนๆ (ตามความเหมาะสม)

- 37 -

บทท 7 กำรสอสำร

กองอ านวยการปองกนและบรรเทาสาธารณภย ชอ อปท. เปนศนยกลางการสอสารในเขตพนทรบผดชอบตลอด 24 ชวโมง เพอการตดตอประสานงาน สงการ รายงานสถานการณและการปฏบตระหวางเจาหนาทผปฏบต ผแจงเหต ประชาชน ผประสบภย หนวยงานทเกยวของ ทงหนวยงานภายในพนท หนวยงานภายนอกพนท และศนยบญชาเหตการณ รวมทงกองอ านวยการปองกนและบรรเทาสาธารณภยอ าเภอและจงหวด ทงในภาวะปกตและภาวะฉกเฉน หลกกำรปฏบต

7.1 จดตงระบบสอสาร ทจ าเปนใหใชงานไดตลอด 24 ชวโมง อยางทวถงทกพนท โดยการสถาปนาและใชการสอสารระบบเดยวกน มเครองมอ อปกรณ ขนตอนทสามารถใชในการปฏบตการรวมกนไดอยางเปนระบบ ประกอบดวย

7.1.1 ระบบสอสารหลก คอ ระบบสอสารทมใชงานโดยทวไปขององคกรปกครองสวนทองถน และหนวยงานตางๆ เปนชองทางตดตอสอสารระหวางหนวยงานกบหนวยงาน และระหวางหนวยงานกบประชาชน ซงทกหนวยงานตองจดเตรยมไวใหพรอมใชตดตอสอสารไดตลอดเวลาและเขาถงขอมลท จ าเปน ในการบรหารจดการสาธารณภยอยางทวถง ซงระบบการสอสารหลกมกถกท าลาย ไมสามารถใชการไดเมอเกดภยพบต ไดแก ระบบโทรศพทพนฐาน, โทรศพทเคลอนท, โทรสาร

7.1.2 ระบบสอสารรอง คอ ระบบสอสารทมใชโดยทวไป เปนระบบการสอสารทใชงานควบคกบระบบสอสารหลก เปนชองทางเสรมในการตดตอสอสาร โดยองคกรปกครองสวนทองถน และหนวยงานทเกยวของจะตองจดใหมระบบการสอสารรองใหสามารถตดตอสอสารไดอยางทวถง เชน วทยสอสาร การสอสารผานเครอขายอนเตอรเนต

7.1.3 ระบบสอสารส ารอง คอ ระบบสอสารทจดเตรยมส ารองไวใชทดแทนในกรณระบบสอสารหลก ไมสามารถใชการได (ใหองคกรปกครองสวนทองถนรองขอตอจงหวดใหสถาปนาขายวทยส ารอง) เชน วทยสอสารราชการ (Trunked radio ) วทยสมครเลน และวทยสอสารสาธารณะ เปนตน

7.2 จดเตรยมและจดหาอปกรณ และเครองมอสอสารและระบบพลงงานส ารองเพอการสอสาร ใหเพยงพอและใชการไดตลอด 24 ชวโมง

7.3 จดอบรมการใชอปกรณสอสารใหกบบคลากรทมหนาทรบผดชอบ

- 38 -

แผนภมท 7.1 กำรสอสำรกองอ ำนวยกำรปองกนและบรรเทำสำธำรณภย (ชอ อปท)

การสอสารหลก – โทรศพท,โทรศพทเคลอนท,โทรสาร การสอสารรอง – วทยสอสาร

การสอสารส ารอง – วทยสอสารราชการ,วทยสอสารสาธารณะ

กองอ ำนวยกำรปองกนและบรรเทำสำธำรณภย อปท.

ขำงเคยง โทร. .............

วทยสอสำร ..........(ควำมถ)

กองอ ำนวยกำรปองกนและ บรรเทำสำธำรณภยจงหวด.....

โทร. ............. วทยสอสำร ..........

(ควำมถ)

กองอ ำนวยกำรปองกนและ บรรเทำสำธำรณภยอ ำเภอ......

โทร. ............. วทยสอสำร ..........(ควำมถ)

องคกรภำคเอกชน (ชมรม/สมำคม/มลนธ)

โทร. .............

วทยสอสำร ......... (ควำมถ)

กองอ ำนวยกำรปองกนและ บรรเทำสำธำรณภย

(ชอ อปท) โทร. .............

วทยสอสำร .... ... ......(ควำมถ)

กำรไฟฟำ.............. โทร. .............

วทยสอสำร .......... (ควำมถ)

กำรประปำ..... โทร. .............

วทยสอสำร .......... (ควำมถ)

สถำนต ำรวจภธร..... โทร. .............

วทยสอสำร .........(ควำมถ)

โรงพยำบำล/สถำนพยำบำล..... โทร. .............

วทยสอสำร .......... (ควำมถ)

วทยสอสำรสำธำรณะ..... โทร. .............

วทยสอสำร .......... (ควำมถ)

วทยสอสำรรำชกำร (Trunked Radio).....

โทร. ............. วทยสอสำร ......(ควำมถ)

ประก

าศคา

ดวา

คาดว

าจะม

งบ

ประม

าณเงน

นอก

ทแผ

นงาน

/โคร

งการ

รายก

ารจ า

นวน

วธจด

หาสอ

บราค

า/จะ

ลงนา

มกา

รสงม

อบทไ

ดรบอ

นมต

งบปร

ะมาณ

หมาย

เหต

ประก

วดรา

คา/

ในสญ

ญา

(เดอน

/ป)

(บาท

)หร

อเงน

สมทบ

(เดอน

/ป)

(เดอน

/ป)

(บาท

)

1แผ

นงาน

การ

รกษา

ความ

สงบภ

ายใน

จดท า

ปายเ

ตอนพ

นทเส

ยง10

สอบร

าคา

200,0

00

ง

าน ป

องกน

ภยฝา

ยพลเ

รอนแ

ละปา

ย

ระงบ

อคคภ

ย

2แผ

นงาน

การ

รกษา

ความ

สงบภ

ายใน

การก

อสรา

งหอก

ระจา

ยขาว

4สอ

บราค

า45

0,000

ง

าน ป

องกน

ภยฝา

ยพลเ

รอนแ

ละรา

ยการ

ระงบ

อคคภ

ย

น าปา

ไหลห

ลากแ

ละดน

โคลน

ถลมพ

รอมต

ดตง

แผนป

ฏบตก

ารแผ

นการ

จายเ

งน

แผนง

าน/โค

รงกา

รจดใ

หมเค

รองห

มาย

สญญ

าณหร

อสงอ

นใดใ

นการ

แจงใ

หประ

ชาชน

ทราบ

ถงกา

รเกดห

รอจะ

เกดภ

ย

ประจ

าปงบ

ประม

าณ พ

.ศ. .

........

เทศบ

าล/อ

บต....

........

........

........

........

....

ภาคผนวก

ก

อ าเภ

อ.....

........

........

......จ

งหวด

........

........

........

........

...

(ตวอยาง)

ประก

าศคา

ดวา

คาดว

าจะม

งบ

ประม

าณเงน

นอก

ล าดบ

ทแผ

นงาน

/โคร

งการ

รายก

ารจ า

นวน

วธจด

หาสอ

บราค

า/จะ

ลงนา

มกา

รสงม

อบทไ

ดรบอ

นมต

งบปร

ะมาณ

หมาย

เหต

ประก

วดรา

คา/

ในสญ

ญา

(เดอน

/ป)

(บาท

)หร

อเงน

สมทบ

(เดอน

/ป)

(เดอน

/ป)

(บาท

)

1แผ

นงาน

การ

รกษา

ความ

สงบภ

ายใน

รถบร

รทกน

าดบเ

พลง

1ปร

ะกวด

2,500

,000

ง

าน ป

องกน

ภยฝา

ยพลเ

รอนแ

ละอเ

นกปร

ะสงค

คนรา

คา

ระงบ

อคคภ

ย

2แผ

นงาน

การ

รกษา

ความ

สงบภ

ายใน

รถบร

รทกน

าดบเ

พลง

1ปร

ะกวด

4,500

,000

ง

าน ป

องกน

ภยฝา

ยพลเ

รอนแ

ละชน

ดมถง

น าใน

ตวคน

ราคา

ระงบ

อคคภ

ย

3แผ

นงาน

การ

รกษา

ความ

สงบภ

ายใน

ซอชด

ปองก

นสาร

เคมแ

บบ10

ประก

วด1,2

84,00

0

ง

าน ป

องกน

ภยฝา

ยพลเ

รอนแ

ละคล

มทงต

ว ชด

A แล

ะ B

ชดรา

คา

ระงบ

อคคภ

ยปร

ะกอบ

ดวยเ

สอ-ก

างเก

ง

เสอค

ลมศร

ษะ ผ

ารอง

เทา

ทงหม

ดเยบ

เชอม

ตดกน

ทงชด

(ตวอ

ยาง)

แผนป

ฏบตก

ารแผ

นการ

จายเ

งน

แผนง

าน/โค

รงกา

รจดห

าวสด

อปกร

ณ เค

รองม

อ เค

รองใ

ช / ย

านพา

หนะ/

เครอ

งจกร

กลใน

การป

องกน

และบ

รรเท

าสาธ

ารณ

ภย

ประจ

าปงบ

ประม

าณ พ

.ศ. .

........

เมอง

พทยา

/เทศบ

าล/อ

บต....

........

........

........

........

....

อ าเภ

อ.....

........

........

......จ

งหวด

........

........

........

........

...

ภาคผ

นวก

ก

ขอมลประชากรในพนทของ (ชอ อปท ) 1. ขอมลประชากร

ชอ อปท มจ ำนวนประชำกรทงสน………..คน จ ำแนกเปนชำย คน หญง คน มควำมหนำแนนเฉลย คนตอตำรำงกโลเมตร มจ ำนวนครวเรอนทงสน ครวเรอน จะเหนไดวำจ ำนวนประชำกรของ ชอ อปท มอตรำเปลยนแปลง ดงน 1.1 ป 25.......(ปปจจบน) ลดลง/เพมขน จำก ป 25...............(ปทผำนมำ) จ ำนวน…………...คน ……………ครวเรอน ซงกำรเปลยนแปลงของจ ำนวนประชำกรนนขนอยกบปจจยหลำยอยำง เชน กำรเกด กำรตำย กำรยำยถนฐำนของประชำกรภำยในองคกรปกครองสวนทองถน

หม ท

หมบำน

/ชมชน

ป 25..... ป 25..... ป 25..... ป 25..... ป 25..... ครว เรอน (คน)

ครว เรอน

(คน) ครว เรอน

(คน) ครว เรอน (คน)

ครวเรอน ชำย หญง รวม

1 ก

2 ข

3 ค

4 ง

5 จ รวม

หมายเหต ประชำกรแฝง (บำนเชำ, นกศกษำ ฯลฯ) จ ำนวนประมำณ คน (ป 25......(ปปจจบน)) * ขอมลจำกส ำนกทะเบยนรำษฎรของอ ำเภอ……. เมอวนท เดอน พ.ศ.

2.ขอมลประชากรกลมเสยงภยทตองด าเนนการชวยเหลอ อพยพ กอนเปนล าดบแรก

หมบาน/ ชมชน

เดก (คน)

คนชรา (คน)

คนพการ (คน)

ผปวยชวยเหลอตนเองไมได

(คน)

หญงมครรภ (คน)

หญง หลงคลอด

(คน) รวม

ก ข ค

รวม

* ขอมลจำกโรงพยำบำลสงเสรมสขภำพต ำบล....................................

ภาคผนวก ข

บญชรายชอบคคลทจะตองชวยเหลอ ขนยาย อพยพ กอนเปนล าดบแรก

ล าดบท

ชอ - สกล บานเลขท หมายเหต

1 2 3

ด.ช./ด.ญ................................ ด.ช./ด.ญ................................ ................................................

ล าดบท

ชอ - สกล บานเลขท หมายเหต

1 2 3

นำย/นำง/นำงสำว.................... นำย/นำง/นำงสำว.................... .............................................

ล าดบท ชอ - สกล บานเลขท ลกษณะความพการ 1 2 3

ชอ - นำมสกล.................... ชอ - นำมสกล.................... ชอ - นำมสกล....................

ล าดบท ชอ - สกล บานเลขท หมายเหต 1 2 3

ชอ - นำมสกล.................... ชอ - นำมสกล.................... ชอ - นำมสกล....................

เดก

คนชรา

คนพการ

ผปวยชวยเหลอตนเองไมได

ล าดบท ชอ - สกล บานเลขท หมายเหต

1 2 3

ชอ - นำมสกล.................... ชอ - นำมสกล.................... ชอ - นำมสกล....................

ล าดบท ชอ - สกล บานเลขท หมายเหต

1 2 3

ชอ - นำมสกล.................... ชอ - นำมสกล.................... ชอ - นำมสกล....................

หมายเหต 1. ขอมลบญชรายชอบคคลทจะตองอพยพกอนเปนล าดบแรก จะตองมการปรบปรงใหเปนปจจบนอยางสม าเสมอ

2. เดก หมายถง บคคลทมอายตงแต 10 ปลงมา 3. คนชรา หมายถง บคคลทมอายตงแต 60 ปขนไป 4. หญงหลงคลอด (Postpartum woman) หมายถง หญงทอยในชวงเวลา 42 วน นบจากการ

สนสดจากตงครรภ (หญงแทงบตรไมนบรวมเปนหญงหลงคลอด) 5. เนองจากขอมลบญชรายชอบคคลทจะตองอพยพกอนเปนล าดบแรกเปนขอมลสวนตว ควร

มอบใหเฉพาะผมหนาทรบผดชอบเทานน เชน ก านน / ผใหญบาน / ผน าชมชน ฯลฯ

หญงมครรภ

หญงหลงคลอด

ขอมลดานเศรษฐกจทส าคญ

(1) ดำนปศสตว (ขอมลจำกปศสตวอ ำเภอ) หมบาน/ ชมชน

โค (ตว)

กระบอ (ตว)

สกร (ตว)

แพะ (ตว)

แกะ (ตว)

เปด (ตว)

ไก (ตว)

หาน (ตว)

นกกระทา (ตว)

อนๆ (ตว)

รวม (ตว)

ก ข ค

รวม

(2) ดำนกำรเกษตร (ขอมลจำกเกษตรอ ำเภอ) หมบาน/ ชมชน

นาขาว (ไร)

พชไร (ไร)

พชสวน และอนๆ (ไร)

รวม

ก ข ค

รวม

(3) ดำนประมง (ขอมลจำกประมงอ ำเภอ)

หมบาน/ ชมชน

บอปลา (ไร)

บอกง ป และหอย (ไร)

รวม (ไร)

สตวน าทเลยงในกระชง (ตารางเมตร)

ก ข ค รวม

ภาคผนวก ค

เขตพระราชฐาน หมายถง พระบรมมหาราชวง พระราชวง พระราชนเวศน และพระต าหนก ซงยงใชราชการในองคพระประมขแหงชาต

บญชสถานทส าคญในเขต..............ชอ อปท........

ล าดบท สถานท ทตง หมายเหต 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

17 18 19 20

21

สถานรถไฟ สถานขนสง สนามบน โรงงานผลตกระแสไฟฟา/สถานไฟฟายอย... โรงผลตน าประปา ชมสายโทรศพท / เสาสญญาณสอสาร โรงพยาบาล/สถานพยาบาล สถานทราชการ โรงเรยน วด / โบสถ / มสยด โรงงานอตสาหกรรม ศนยการคา/หางสรรพสนคา สถานบรการน ามน สถานบรการกาซ โรงแรม อาคารสง (ตามพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ.2522 และทแกไขเพมเตม) สถานบรการ โรงมหรสพ สถานททองเทยวทส าคญในพ นท โบราณสถานและสถานททางประวตศาสตรทส าคญ เขตพระราชฐาน*

ภาคผนวก ฆ

บญช รายชอ องคการสาธารณกศล ในพนท จงหวด ...............................

ท อ าเภอ ต าบล ชอองคการสาธารณกศล เครองมอ/เครองจกร/ยานพาหนะ

ความช านาญ หมายเลขโทรศพท

1. มลนธกภย................... รถเครองชวยหายใจพรอมอปกรณ

การคนหาผประสบภยทางน า

2. มลนธกภย................... รถเครองก ำเนดไฟฟำ

กำรเคลอนยำยผประสบภยใน

อำคำรสง

3. 4. 5. 6.

ภาคผนวก ง

ทองแบนยางดบเพลงตรวจการณ

อเนกประสงคเคลอนทเรวรถพยาบาลปคอพ6 - 10 ลอเททาย 6 - 10 ลอน า 6 - 10 ลอรถเทรลเลอรรถเครนรถเครองอดอากาศรถเครองชวยหายใจรถแทรคเตอรรถเกรดเดอรแบคโฮรถบดอดรถตกหนาขดหลงเครองสบน าอน ๆเครองรบ - สงวทยชดตดแกสเสอชชพเครองชวยหายใจชดปองกนสารเคมเครองตด/ถางเครองขดเจาะชดผจญเพลงเครองก าเนดไฟฟา

1อบ

จ......

........

........

........

.2

เทศบ

าล....

........

....

3เทศบ

าล....

........

....

4องคก

ารบร

หารส

วนต าบล

........

........

...

5องคก

ารบร

หารส

วนต าบล

........

........

...

6รพ

. ......

........

.....

7องคก

รสาธารณก

ศล

หมายเหต :

ใหใ

สรายชอ

หนวยงาน พร

อมเคร

องจก

รกล ย

านพา

หนะและ

เครองมอ

อปกรณท

ใชใน

งานป

องกน

และบ

รรเทาสาธารณภ

ยของหน

วยงานท

ต งอย

ในพน

ท แล

ะหนว

ยงาน

ขางเค

ยง

บญชเครองจก

รกล ยานพ

าหนะ

และเครองมออ

ปกรณ

ทใชงานปอ

งกนแ

ละบร

รเทาสาธารณภ

ย อ าเภอ..

........

........

........

........จงหว

ด.....

........

........

........

........

.......

ล าดบท

หนวยงาน

เรอ

รถดบเพลงทกประเภทเครองดบเพลงแบบ

รถกภ

ยรถยน

ตบรรทก

หมายเหต

เครองจก

รกล

อปกรณก

ภย

รวม

รวม

ผรบผ

ดชอบ

(เบอรโทร.)

ภาคผนวก จ

บญชรายชอเจาหนาท หนวยงานราชการ รฐวสาหกจ องคกรปกครองสวนทองถน ภาคเอกชน และองคกรเครอขาย ในเขตอ าเภอ.....................

ล าดบท ชอหนวยงาน วทยสอสาร หมายเลขโทรศพท

นามเรยกขาน ความถ โทรศพท โทรสาร

1 นายกเทศมนตร/นายก อบต. ....................

2 รองนายกเทศมนตร/รองนายก อบต...............

3 ปลดเทศบาล/ปลดอบต.

4 นายอ าเภอ..............

5 ปลดอ าเภอหวหนากลมงานบรหารงานปกครอง

6 ปลดอ าเภอหวหนาฝายอ านวยความเปนธรรม

7 ปลดอ าเภอหวหนาฝายทะเบยนและบตร

8 ปลดอ าเภอหวหนาฝายความมนคง

9 นายกเทศมนตร/นายก อบต. .................... พนทขางเคยง

10 รองนายกเทศมนตร/รองนายก อบต....................พนทขางเคยง

11 ทองถนอ าเภอ………………

12 ผก ากบการสถานต ารวจภธร……………….

13 ผอ านวยการโรงพยาบาล...............

14 สาธารณสขอ าเภอ...............

15 พฒนาชมชนอ าเภอ…………….

16 เกษตรอ าเภอ................

17 ปศสตวอ าเภอ…………..

18 มลนธ/องคการสาธารณกศล

19 หวหนาส านกงาน ปภ. จงหวด

20 ประมงอ าเภอ

21 อนๆ (ตามความเหมาะสม)

ภาคผนวก ฉ

บญชรายชอหนวยงานราชการ รฐวสาหกจ องคกรปกครองสวนทองถน ภาคเอกชน และองคกรเครอขาย

ในเขตจงหวด.....................

ล าดบท ชอหนวยงาน

วทยสอสาร หมายเลขโทรศพท

นามเรยกขาน ความถ โทรศพท โทรสาร

1 ส านกงานจงหวด

2 ส านกงานประชาสมพนธจงหวด

3 ส านกงานเกษตรและสหกรณจงหวด

4 ส านกงานประมงจงหวด

5 ส านกงานปศสตวจงหวด

6 ส านกงานเกษตรจงหวด

7 ส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด

8 ส านกงานพฒนาชมชนจงหวด

9 ส านกงานพาณชยจงหวด

10 ส านกงานโยธาธการและผงเมองจงหวด

11 ส านกงานแรงงานจงหวด

12 ส านกงานจดหางานจงหวด

13 ส านกงานสวสดการและคมครองแรงงานจงหวด

14 ส านกงานสาธารณสขจงหวด

15 โรงพยาบาล............

16 ส านกงานทองถนจงหวด

17 สถานต ารวจภธรจงหวด

18 ส านกงานปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวด

19 ส านกงานการไฟฟาสวนภมภาค.......

20 การประปาสวนภมภาค.......

21 ส านกชลประทานจงหวด...............

22 ศนยอตนยมวทยาภาค ................

23 สถานอตนยมวทยา..........

24 ส านกงานองคการบรหารสวนจงหวด..........

25 อนๆ (ตามความเหมาะสม)

บญชรายชอเจาพนกงานปองกนและบรรเทาสาธารณภยทไดรบการแตงตงของ

เทศบาล/องคการบรหารสวนต าบล........................... ล าดบท ชอ – นามสกล ต าแหนง ทอย เบอรโทรศพทตดตอ

1 2 3 4 5 6 7 8

นาย/นาง/นางสาว............................... นาย/นาง/นางสาว............................... ............................................................ ............................................................ ............................................................ ............................................................. ............................................................ ..............................................................

บญชรายชออาสาสมครปองกนภยฝายพลเรอน/OTOS ของ เทศบาล/องคการบรหารสวนต าบล.............................. ล าดบท ชอ – นามสกล ต าแหนง ทอย เบอรโทรศพทตดตอ

1 2 3 4 5 6 7 8

นาย/นาง/นางสาว............................... นาย/นาง/นางสาว............................... ............................................................ ............................................................. ............................................................ ............................................................. ............................................................ .............................................................

บญชยานพาหนะเพอเตรยมการอพยพประชาชน ท รายการ จ านวน จ านวนคนทบรรทกได เจาของ 1 2 3

4

5 6 7 8 9

10

11

12

13

14

.............................................

.............................................

.............................................

.............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

ภาคผนวก ช

พนทปลอดภยกรณ

การเกด......(ระบประเภทภย)...........ในเขตองคกรปกครองสวนทองถน

ท จง

หวด

อ ำเภ

อ ต ำ

บล

หมท/

ชมชน

ชอ

สถำน

ท ขน

ำด

(ตร.ม

.)

รองร

บผป

ระสบ

ภยได

(ค

น)

สำธำ

รณปโ

ภคทม

ผร

บผดช

อบ

(ระบ

ชอ)

หมำย

เหต/

หมำย

เลข

โทรศ

พท

ไฟฟำ

ปร

ะปำ

หองส

ขำ

1

โร

งเรยน

.....

2

ศนยด

แลเด

ก....

3

วด....

....

4

มสยด

.....

5

โบสถ

........

6

ศา

ลาอเ

นกปร

ะสงค

..

7

โร

งพยา

บาล…

.

8

สน

ามกฬ

า…..

9

สวนส

าธาร

ณะ….

10

สถาน

ทราช

การ

11

สถ

านทเ

อกชน

12

อนๆ

ภำคผ

นวก

ซ

แบบรายงานเหตดวนสาธารณภย ดวนทสด ท ............./.................... วนท................เดอน.........................พ.ศ. .... จาก นายก อบต................./นายกเทศมนตร................... ถง นายอ าเภอ...........

1. ชนดของภย อทกภย วาตภย ภยแลง อคคภย ไฟปา อากาศหนาว แผนดนไหวและอาคารถลม สารเคมและวตถอนตราย อบตเหต ทนระเบด กบระเบด การปองกนและระงบภยทางอากาศ การกอวนาศกรรม อนๆ.................................................... การอพยพประชาชนและสวนราชการ อนๆ........................................................................................

ความรนแรงและลกษณะของภย เลกนอย ปานกลาง รนแรง ลกษณะของภย.............. 2. ภยเกดวนท................................... เวลา...................น. ภยสนสดวนท................................... เวลา..................น. 3. สถานทเกดภย ดงตอไปน................................................................................... ....................................................

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 4. ราษฎรทประสบภย 4.1 ราษฎรไดรบความเดอดรอน...............คน .....................ครวเรอน 4.2 บาดเจบ...................คน 4.3 เสยชวต...........คน 4.4 สญหาย.............คน 4.5 อพยพไปยงพนทปลอดภย.............คน.............ครวเรอน 5. พนทประสบภยและความเสยหาย

5.1 อาคารสงกอสราง บานพกอาศย..........หลง อาคารสงตงแต 23 เมตรขนไป...........อาคาร โรงงาน........แหง วด...........แหง สถานทราชการ............แหง อนๆ................................................................. ...........................

ความเสยหายประมาณ ....................................บาท 5.2 พนทและทรพยสนทางการเกษตร พชไร..............ไร นา...........ไร สวน..............ไร บอปลา..............บอ บอกง..............บอ สตวเลยง (โค.............ตว สกร...............ตว เปด/ไก................ตว) อนๆ....... ................

ความเสยหายประมาณ ....................................บาท 5.3 สงสาธารณประโยชน ถนน.............สาย สะพาน................แหง คอสะพาน..............แหง ฝาย............แหง อนๆ.................................................................... ความเสยหายประมาณ ....................................บาท

รวมความเสยหายเบองตนประมาณ............................................บาท 6. การบรรเทาภย เทศบาล/อบต. .............ไดด าเนนการส ารวจและตรวจสอบความเสยหายเพอใหความชวยเหลอราษฎรในเบองตนแลว 7. เครองมอ/อปกรณทใช รถดบเพลง...........คน รถบรรทกน า...........คน รถกภย..........คน รถบรรทก...........คน

เรอ.............ล า เครองสบน า............. เครองมอ อนๆ.................... 7.1 สวนราชการ..............หนวยงาน 7.2 เอกชน/ประชาชน..............................กลม/คน 8. การด าเนนงานของสวนราชการ หนวยอาสาสมคร มลนธในพนท.......................................................................... สวนราชการอน (ชอ).......................................... ภาคเอกชน (ชอ)...................................................

........................................................ผรายงาน (...................................................)

นายกเทศมนตร/นายก อบต. .......... ผอ านวยการทองถน

ภาคผนวก ฌ

กา

รแบง

มอบภ

ารกจ

ตามโ

ครงส

รางศ

นยอ า

นวยก

ารเฉ

พาะก

จ

(

ภาคผ

นวก

ญ)

ผอ าน

วยกา

ร ศน

ยอ าน

วยกา

รเฉพา

ะกจ

อ า

นาจห

นาท

นายก

(ระบ

ชอ อ

ปท.)

ผอ าน

วยกา

รทอง

ถน

1)

บงคบ

บญชา

สงก

าร ค

วบคม

และ

ก ากบ

ดแลก

ารปฏ

บตหน

าทขอ

งหนว

ยปฏบ

ต/ผป

ฏบต

เจาพ

นกงา

น แล

ะอาส

าสมค

ร ใหป

ฏบตห

นาท

ตามแ

ผนปฏ

บตกา

รในก

ารปอ

งกนแ

ละบร

รเทาส

าธาร

ณภยข

อง (ร

ะบชอ

อปท

.)

2)

สงขา

ราชก

ารฝา

ยพลเ

รอน

พนกง

านสว

นทอง

ถน เจ

าหนา

ทของ

หนวย

งานข

องรฐ

เจาพ

นกงา

น อา

สาสม

คร แ

ละบค

คลใด

ๆ ใน

เขตอ

งคกร

ปกคร

องสว

นทอง

ถนแห

งพนท

ทเกด

สาธา

รณภย

ใหปฏ

บตกา

รอยา

งหนง

อยาง

ใดตา

มควา

มจ าเป

นในก

ารปอ

งกนแ

ละบร

รเทาส

าธาร

ณภย

3)

ใชอา

คาร ส

ถานท

วสด

อปก

รณ เค

รองม

อเคร

องใช

และ

ยานพ

าหนะ

ของ

หนว

ยงาน

ของร

ฐและ

เอกช

นทอย

ในเข

ตองค

กรปก

ครอง

สวนท

องถน

แหงพ

นททเ

กดสา

ธารณ

ภยเท

าทจ า

เปนเ

พอกา

รปอง

กนแล

ะบรร

เทาส

าธาร

ณภย

4)

ใชเค

รองม

อสอส

ารขอ

งหนว

ยงาน

ของร

ฐหรอ

เอกช

นทกร

ะบบท

อยใน

เขตอ

งคกร

ปกคร

องสว

นทอง

ถนแห

งพนท

ทเกด

สาธา

รณภย

หรอท

องทท

เกยว

เนอง

5)

ขอ

ความ

ชวยเ

หลอจ

ากอง

คกรป

กครอ

งสวน

ทองถ

นอนใ

นการ

ปองก

นและ

บรรเท

าสาธ

ารณภ

ย 6)

สง

หามเ

ขาหร

อใหอ

อกจา

กพนท

อาค

ารหร

อสถา

นททก

าหนด

7)

จด

ใหมก

ารสง

เครา

ะหผป

ระสบ

ภยโด

ยทวถ

งและ

รวดเ

รว

8)

รายง

านกา

รจดก

ารสา

ธารณ

ภยให

ผอ าน

วยกา

รอ าเภ

อ แล

ะผอ า

นวยก

ารจง

หวด

ทราบ

ทนท

9)

มห

นาทช

วยเห

ลอผอ

านวย

การอ

าเภอ

และผ

อ านว

ยการ

จงหว

ดตาม

ทไดร

บมอบ

หมาย

ปลด

(ระบ

ชอ อ

ปท.)

ผชวย

ผอ าน

วยกา

ร ศน

ยอ าน

วยกา

รเฉพา

ะกจ

1)

อ านว

ยการ

และป

ระสา

นการ

ปฏบต

รวมก

บหนว

ยงาน

ทเกย

วของ

2)

ตด

ตาม

ก ากบ

ดแล

การป

ฏบตห

นาทข

องหน

วยปฏ

บต

3)

มหนา

ทชวย

เหลอ

ผอ าน

วยกา

รทอง

ถนตา

มทได

รบมอ

บหมา

ย

ล าดบ

ท

หนวย

ปฏบต

หนาท

การแ

บงมอ

บภาร

กจ

หวหน

าฝาย

ผป

ฏบต

หนวย

ปฏบต

1 ฝา

ยอ าน

วยกา

ร

อ

านวย

การ ค

วบคม

ก าก

บดแล

และ

ประส

านตด

ตามผ

ลการ

ปฏบต

ของ

ฝายต

างๆ

รวมท

งวเค

ราะห

สถาน

การณ

รายง

านสถ

านกา

รณจน

กวา

เหตก

ารณก

ลบสภ

าวะป

กต โค

รงสร

างปร

ะกอบ

ดวยง

านตา

งๆ ด

งน

1)

งานธ

รการ

2)

งา

นวเค

ราะห

ขอมล

สารส

นเทศ

และก

ารรา

ยงาน

3)

งา

นจดก

าลงส

นบสน

น 4)

งา

นศนย

สงกา

ร 5)

งา

นรบเ

รองร

าวรอ

งทกข

6)

งา

นประ

สานก

ารตร

วจเย

ยม

7)

งานร

บเรอ

งราว

รองท

กข

8)

งานป

ระสา

นการ

ชวยเ

หลอ

ฯลฯ

- ก าน

นต าบ

ล......

. - ผ

ใหญบ

านหม

ท.....

.. - อ

ปพร./

อาสา

สมคร

อนๆ

/อ

สม. (

ระบช

อตวบ

คคล/

สงกด

หมบา

น)

1

).......

........

......

2

).......

........

......

3).

........

........

....

ฯล

ฯ

- ส า

นกปล

ด (ร

ะบชอ

อป

ท.)

ฯล

ฯ - ก

องวช

าการ

และ

แผนง

าน

ฯล

ฯ

หวหน

าส าน

กปลด

(ระบช

อ อป

ท.)

2 ฝา

ยแจง

เตอน

ภย

1)

งานต

ดตาม

ขอมล

การพ

ยากร

ณอาก

าศแล

ะสถา

นการ

ณ 2)

งา

นเฝา

ระวง

และแ

จงเต

อนภย

3)

วเค

ราะห

ขอมล

ตางๆ

พรอ

มทงร

ายงา

นใหผ

มอ าน

าจสง

การท

ราบ

-คณ

ะกรร

มการ

ปองก

นและ

บรรเ

ทาสา

ธารณ

ภยหม

บาน/

ชมชน

- ก

านนต

าบล..

.....

- ผให

ญบาน

หมท.

......

- อาส

าสมค

รแจง

เตอน

ภย

- ส าน

กปลด

หว

หนาส

านกป

ลด(ระ

บชอ

อปท.

)

ล าดบ

ท

หนวย

ปฏบต

หนาท

การแ

บงมอ

บภาร

กจ

หวหน

าฝาย

ผป

ฏบต

หนวย

ปฏบต

3 ฝา

ยปอง

กนแล

ะปฏ

บตกา

ร

/สอส

าร

จด

ตงหน

วยปฏ

บตกา

รคนห

า กชพ

กภย ด

าเนนก

าร ค

นหา แ

ละชว

ยเหลอ

ผประ

สบภย

การส

ถาปน

าและ

ด ารงก

ารสอ

การ

1)

เฝาร

ะวงแ

ละตด

ตามส

ถานก

ารณ

2)

ปฏ

บตกา

รคนห

าชวย

ชวตแ

ละกภ

ย

3)

ปฐมพ

ยาบา

ลในพ

นทเก

ดเหต

4)

ตร

วจสอ

บและ

ตดตา

มผสญ

หาย

5)

อพยพ

ผประ

สบภย

6)

ลง

ทะเบ

ยนตร

วจสอ

บผอพ

ยพ

7) งา

นการ

จราจ

ร 8)

งานสง

ก าลง

บ ารง

9)

งานระ

บบกา

รสอส

าร

ฯลฯ

- เจา

หนาท

ปองก

นและ

บรรเท

าสาธ

ารณภ

ย -ก

านนต

าบล..

.....

- ผให

ญบาน

หมท.

......

- อปพ

ร./อา

สาสม

ครอน

ๆ

ฯล

ฯ

ส านก

ปลด

หว

หนาส

านกป

ลด(ระ

บชอ

อปท.

)

4 ฝา

ยประ

ชาสม

พนธ

ป

ระชา

สมพน

ธขาว

สาร ข

อเทจ

จรงด

านสา

ธารณ

ภยแล

ะการ

ใหคว

ามชว

ยเหล

อใหป

ระชา

ชนแล

ะสอม

วลชล

ทราบ

และ

ปฏบต

ตามภ

ารกจ

ดงน

1)

เผ

ยแพร

ประช

าสมพ

นธสถ

านกา

รณ ก

ารแก

ไขปญ

หา ก

ารให

ความ

ชวยเ

หลอ

2)

ท าคว

ามเข

าใจส

อมวล

ชน ถ

กตอง

ชดเ

จน เป

นไปใ

นแนว

ทาง

เดยว

กน

3)

จดตง

ศนยร

วมขอ

มลขา

วสาร

เพอก

ารปร

ะชาส

มพนธ

และแ

ถลงข

าว

ฯลฯ

- เจา

หนาท

ปองก

นและ

บรรเท

าสาธ

ารณภ

ย -ผ

ใหญบ

านหม

ท.....

.. - อ

ปพร./

อาสา

สมคร

อนๆ

ฯลฯ

- ส าน

กปลด

(ระบ

ชอ

อปท.

) ฯล

ฯ

-หวห

นาส า

นกปล

ด(ระ

บชอ

อปท.

) - ส

มาชก

สภา (

ระบ

ชอ อ

ปท.)

ล าดบ

ท

หนวย

ปฏบต

หนาท

การแ

บงมอ

บภาร

กจ

หวหน

าฝาย

ผป

ฏบต

หนวย

ปฏบต

5 ฝา

ยการ

เงน

ต

ดตาม

ดแล

คาใช

จาย

ในกา

รด าเน

นการ

จดท

าบญช

จดซ

อจดห

าวสด

อป

กรณ

เครอ

งอปโ

ภคบร

โภค

ฯลฯ

รวมถ

งการ

วเครา

ะหคา

ใชจา

ยตาง

ๆ แล

ะปฏบ

ตตาม

ภารก

จ ดง

น 1)

กา

รจาย

เงนชว

ยเหล

อผปร

ะสบภ

ยพบต

ฉกเฉ

น ตา

มระเ

บยบข

องทา

งราช

การ

2)

การเง

นและ

บญช

3)

บรหา

รจดก

ารเงน

และส

งของ

บรจา

ค รว

มทงส

งของ

พระร

าชทา

น 4)

คา

ตอบแ

ทนผป

ฏบตง

าน

ฯลฯ

- หวห

นาสว

นการ

คลง

ฯล

ฯ

- กอง

คลง

ฯล

ฯ

-หวห

นาสว

น

กา

รคลง

6 รก

ษาคว

ามสง

บเรย

บรอย

ท

าหนา

ทตรว

จตรา

และป

องกน

การโ

จรกร

รม รก

ษาคว

ามสง

บเรย

บรอย

ในพน

ทรอง

รบกา

รอพพ

ย แล

ะปฏบ

ตตาม

ภารก

จ ดง

น 1)

งา

นปอง

กนกา

รโจร

กรรม

2)

งา

นรกษ

าควา

มปลอ

ดภย

3)

งานจ

ราจร

- ผให

ญบาน

หมท.

......

- อปพ

ร./อา

สาสม

ครอน

ๆ

/อสม

. (ระ

บชอต

วบคค

ล/สง

กดหม

บาน)

1)...

........

........

..

2)...

........

........

..

3).....

........

........

ฯลฯ

ส านก

ปลด

-หวห

นาส า

นกปล

ด

ล าดบ

ท

หนวย

ปฏบต

หนาท

การแ

บงมอ

บภาร

กจ

หวหน

าฝาย

ผป

ฏบต

หนวย

ปฏบต

7 ฝา

ยฟนฟ

บรณะ

1)

ส า

รวจแ

ละปร

ะเมน

ความ

เสยห

าย ค

วามต

องกา

รของ

ผประ

สบภย

2)

สง

เครา

ะหผป

ระสบ

ภย

3)

งานซ

อมแซ

มระบ

บสาธ

ารณป

โภค

4)

และเ

สนทา

งคมน

าคม

5)

งานร

อถอน

ซากป

รกหก

พง

6)

ท าคว

ามสะ

อาด

7)

ฟนฟบ

รณะส

งสาธ

ารณป

โภค

8)

ฟนฟส

ถานท

ส าคญ

(หนว

ยงาน

ราชก

าร ส

ถานศ

กษา ส

ถานท

ส าคญ

ทางศ

าสนา

โบร

าณสถ

าน ฯ

ลฯ)

9)

ฟนฟส

งแวด

ลอม

ราษฎร (คน)

ราษฎร (ครวเรอน)

อพยพ (คน)

อพยพ (ครวเรอน)

เสยชวต (คน)

สญหาย (คน)

บาดเจบ (คน)

บานเรอนท งหลง

บานเรอนบางสวน

(หลง)

อาคารพาณชย (หลง)

โรงงาน (แหง)

โรงแรม (แหง)

ปศสตว (ตว)

สตวปก (ตว)

พนทการเกษตร (ไร)

ยานยนต (คน)

เรอ/เรอประมง (ล า)

บอปลา/กง (บอ)

ถนน (สาย)

สะพาน/คอฯ (แหง)

ท านบ (แหง)

ฝาย (แหง)

เหมอง (แหง)

ศาสนสถาน (แหง)

โรงเรยน (แหง)

สถานทราชการ (แหง)

พนงก นน า (แหง)

บอน า/อางเกบน า

ทอระบายน า (แหง)

.........

........

........

........

........

........

.......ผ

รายง

าน

(.......

........

........

........

........

........

....)

นายก

เทศม

นตร/

นายก

อบต

. ......

....

วนเกด

-ยต

สถาน

การณ

หมบาน/ชมชน

รวม

พนท

รวมหมบาน/ชมชน

รวมต าบล

อาหาร(กลอง)

น าดม (ลตร/ขวด)

ท

ความเสยหายทส ารวจ

เรอทองแบน (ล า)

ดาน

ชวต

ภาคผนวก ฎ

การใหความชวยเหลอ

ดาน

ทรพ

ยสน

ดาน

สงสาธารณประโยชน

มลคา

ความ

เสยหาย

(บาท

)

เครองอปโภค-บรโภค (ชด)

ยาและเวชภณฑ (ชด)

รายง

านสถ

านกา

รณอท

กภย

…องค

กรปก

ครอง

ทองถ

น....

ต าบล

.....อ

าเภอ.

....จง

หวด.

....

ระหว

างวน

ท....เ

ดอน.

.....

พ.ศ.

....

รถยนต/รถบรรทก (คน)

เครองสบน า (เครอง)

พนทนา

พนทไร

พนทสวนรว

ม

พนท

ความ

เสยห

าย

เบอง

ตน

(บาท

)

พนทนา

พนทไร

พนทสวน

รวม

พนท

ความ

เสยห

าย

เบอง

ตน

(บาท

)

คน

เทยว

ปรมาณนา(ลตร)

คน

เทยว

ปรมาณนา(ลตร)

.........

........

........

........

........

........

.......ผ

รายง

าน

(.......

........

........

........

........

........

....)

นายก

เทศม

นตร/

นายก

อบต

. ......

....

พนทก

ารเก

ษตรท

ไดรบ

ความ

เสยห

ายกา

รใหค

วามช

วยเห

ลอ

รอยละครวเรอนทประสบภยแลงได

รบคว

ามเส

ยหาย

แลว

(ไร)

คาดว

าจะเส

ยหาย

(ไร)

เครอ

ง

สบนา

(เครอ

ง)

ระหว

างวน

ท....เ

ดอน.

.....

พ.ศ.

....

ท

พนท

ประส

บภย

พนท

ทงหม

ด

ของอ

ปท.

ราษฎ

ร

ประส

บภย

หมท

รวม

หมบา

น

ชมชน/หมบานทงหมด

รอยละพนทประสบภยแลง

ราษฎร (ครวเรอน)

ราษฎร (คน)

รถบร

รทก

นาวน

เกด-

ยต

สถาน

การณ

การจ

ดสรร

นาเพ

อการ

เกษต

รกา

รแจก

จายน

า

อปโภ

ค/บร

โภค

งบปร

ะมาณ

ทจาย

แลว

(บาท

)

หมาย

เหต

จ านว

นราษ

ฎร

ทงหม

ดของ

อปท.

รายง

านสถ

านกา

รณภย

แลง

…องค

กรปก

ครอง

ทองถ

น....

ตาบล

.....อ

าเภอ.

....จง

หวด.

....

รวม

ซอม/

สราง

ทานบ

/

ฝาย

(แหง

)

การ

ขด ลอก

แหลง นา

(แหง

)

รถบร

รทกน

า

งบ

อปท.

งบ อนๆ

รวม

งบปร

ะมาณ

จ านวนครวเรอนทง อปท.

ANNEX 2

Guideline for Preparation of LAO DPM Action Plan

1

GUIDELINES FOR PREPARATION OF

LAO DISASTER PREVENTION & MITIGATIONM ACTION PLAN (DPM-AP)

(DRAFT)

1. DPM-AP

National and Provincial DPM Plans: In comply with Disaster Prevention and Mitigation Act 2007

(DPM-Act), National Disaster Prevention and Mitigation Plan and Provincial Disaster Prevention and

Mitigation Plans were formulated in 2009 and 2010 respectively. However, plans for the local

administrative organizations of specified locality (Municipality and Subdistrict Administrative

Organization / Tedsabaan and Oobortor; simply referred to as LAO) are not prepared yet across the

country.

Importance of Roles of LAO: Activities of LAO including related local organizations and individuals

play vital roles in disaster prevention and mitigation by the following reasons:

1) LAO are the fundamental bodies of DPM that are located in the disaster-affected areas and the

target areas of responses, and know the actual situation of the area;

2) LAO have to take response at first to every disasters in their jurisdictional areas, prior to the

supports from other agencies such as provincial and national agencies are extended;

3) Disaster responses by LAO would be required most frequently, even though the disasters are

not always big ones;

4) Responses of LAO could save human lives and casualties of residents, since they can take

prompt response and know real time situations of the people; and

5) Proper and timely response of LAO may prevent expansion of the disaster at the initial stage.

For the disaster response in the jurisdictional area of LAO, Local Director (LAO Mayor: Mayor of

municipality or Chief Executive of SAO) should be responsible taking initiative to organize

village/community organizations and volunteers such as CDV, Mr. Warning, OTOS, etc. as well as

LAO staff, and to mobilize every equipment/tools and facilities available in the area.

DPM-AP: Disaster Prevention and Mitigation Action Plan (DPM-AP) is therefore required to be

formulated by LAO to setup local organizations and to respond disasters under the direction of Local

Director effectively sharing the roles among them. The DPM-AP shall be discussed and formulated in

collaboration with all organizations related to the disaster prevention and mitigation of the area. The

DPM-AP at LAO level shall clarify the disaster risk of the area first, and then prescribe specifically the

actions to be taken before, during and after the disaster, and responsible parties to execute the actions.

2

2. Notes on Preparation of DPM-AP

2.1 General

Preparation of LAO DPM-AP: LAO Mayor (Mayor/Chief Executive of Municipality/SAO) prepares

the LAO DPM-AP, establishing a committee consisting of LAO Mayor (chairman) and other key

persons from LAO and other organizations relevant to the disaster management in the area of

jurisdiction.

Template of DPM-AP: Template of the DPM-AP was prepared to assist LAO in preparing the plan.

The template, however, should be used as a hint of work items to be prescribed and a format of

descriptions. Target disasters, work items to be prescribed, and responsible parties to the works should

be described in

consideration of

actual situation of

own area.

Composition of

DPM-AP:

Standardizing the

composition of the

plan over the country,

seven chapters should

be maintained with

same chapter titles as

in the Template, to

help easier

comprehension and

comparison of

contents with others.

2.2 Target Disasters for Protection and Mitigation (Chapter 2)

Basic Information: Following information in the area of jurisdiction should be reviewed based on the

statistics and past records to grasp the hazards and the vulnerability of the area;

Basic information such as geography, demography and economic activities of the area,

Past major disasters occurred in the area of jurisdiction, and

Potential disasters that might occur in future and should be considered for DPM.

Target Disasters: Disasters to be targeted by the DPM-AP shall be specified clearly and concretely for

3

protection and mitigation activities, showing the types of disasters, locations of affected areas, and

severities of hazards. It is ideal to show the locations of affected areas on a topographic map or a sketch

map with severity by return period based on the result of risk analysis and assessment.

2.3 Establishment of LAO-DPMAC and LAO-EOC (Chapters 3 and 5)

LAO-DPMAC and LAO-EOC: LAO Disaster Prevention and Mitigation Administration Center

(LAO-DPMAC) is a focal point of the DPM operations in LAO throughout the year (Chapter 3). When

a disaster occurs in the area of jurisdiction or at imminent disaster, the LAO-DPMAC will be adjusted

and transformed into LAO Emergency Operations Center (LAO-EOC) for operation of emergency

response until the disaster ceases (Chapter 5).

Organizational Setup: The LAO-DPMAC and LAO-EOC are headed by LAO Mayor as Local

Director with several sections as shown in the Template. Section chiefs and section members should be

organized by the key persons from LAO and other local organizations relevant to the disaster

management in the area, so that the LAO-AC could function as a center for DPM of the locality and the

LAO-EOC could make decision for emergency responses.

2.4 Work Items and Responsible Parties (Chapters 4 through 9)

Work Items: Referring to the Template, only the work items necessary for the area shall be prescribed

in the DPM-AP, deleting unnecessary work items and adding necessary ones, in due consideration of

actual situation of the area of jurisdiction. The DPM-AP should be concise and to the point.

Responsible Parties: Responsible parties that implement respective work items should be indicated

clearly using the party names in organizations of LAO-DPMAC/EOC and those broadly known in the

area.

ANNEX 3

Sample Manuals for Flood Response

[ Sample-01 ]

1

Sample-01: MANUAL FOR ESTABLISMENT AND OPERATION OF EOC

Person-in-charge: Status, Section/Office Mr/Ms. A (Tel: ****)

Deputy person: Status, Section/Office Mr./Ms. B (Tel: ****)

1. Objective: This manual provides general procedures for establishment and operation of Emergency Operation Center (EOC) of (Tedsaban/Oobortor) at the occurrence of flood disaster. 2. Flow of Establishment and Operation: Flood occurs or is imminent in the city area

① To evaluate information/data, and predict the disaster

② To announce caution or warning

Execution of measures

2. To check operational conditions of office building/facilities, and execute emergency repair/measures if necessary.

Since this flow shows general sequence, the activities at each step shall be taken in parallel or altering the sequence in consideration of actual situation of the disaster.

*** shall collect preliminary information of flooding (affected area, conditions, damages), hydrological data (rainfall, river water, etc.) and weather forecast from *** and mass media, and transmit them to relevant offices by the methods specified beforehand

(1) Respective sections shall check the conditions of facilities in their offices, and execute emergency repair and measures if necessary. (Out of office hours: by guardmen and officers on duty).

(2) Respective sections shall report the results of checking and necessary measures to communication center in EOC (in case EOC is not established yet, to ***) by telephone and FAX.

1. To collect and transmit flood information

[ Sample-01 ]

2

3. To establish EOC in AAA (location: ***)

3-1. To establish EOC in BBB (location: ***)

(1) LAO Mayor (Local Director) establishes Emergency Operation Center (EOC).

(2) EOC launches Communication Room in its center.

(3) Respective sections shall dispatch their staff to the Communication Room.

(4) LAO Mayor shall inform District Office, Provincial Office and mass media regarding the establishment of EOC.

*** shall establish temporary EOC in its office. As soon as EOC is established by LAO Mayor, the disaster management functions shall be shifted to the EOC.

3-2. LAO Mayor goes into action.

LAO Mayor arrives at temporary centeraccompanying his staff.

3-3. LAO staff go into action.

(1) LAO staff shall be deployed in the center according to the regulation prescribed beforehand.

(2) Each office shall report the deployment to the EOC.

3-4. To move EOC to AAA

(1) Disaster management functions shall be shifted stage-wise to AAA from the temporary center.

(2) Respective sections shall dispatch their staff to the Communication Room.

(3) LAO Mayor shall inform District Office, Provincial Office and mass media regarding the establishment of EOC.

4. To deploy and organize staff in EOC

EOC organizes work groups in accordance with regulation prescribed beforehand

EOC goes into operation

(During office hours) (Out of office hours)

[ Sample-01 ]

3

5. To collect and transmit flood information at the initial stage

(1) Information group of the Communication Room in EOC collects information from respective offices, and agencies related to the disaster, and transmit summary information to the relevant offices by FAX and e-mail.

(2) Information to be collected includes flooding (affected area, conditions, damages), hydrological data (rainfall, river water, etc.), weather forecast, and any other information related to the flood.

(1) LAO Mayor holds EOC Member Meeting and reports disaster information at the initial stage.

(2) To determine principles to cope with disaster and request plan of wide-area support in the Meeting.

(3) *** notifies offices and other agencies related to the disaster of the decision in the EOC Member Meeting by FAX and e-mail.

6. To hold EOC Member Meeting (Location: ***)

7. To request dispatch of military and wide-area support

(1) LAO Mayor requests the dispatch of military ,in principle, through provincial governor based on the decision of EOC Member Meeting.

(2) Respective offices request wide-area supports in their responsible activities based on the decision of EOC Member Meeting.

10. To continue following activities until the disaster ceases: 1) Collection and transmission of damage information 2) Holding EOC Member Meeting

7. To organize and hold additional disaster liaison meetings as required

Additional liaison meetings can be organized and held to support the EOC Member Meeting in case that more frequent contacts with affected areas and relevant offices/organizations are required,

[ Sample-2 ]

1

Sample-02: MANUAL FOR RESCUE AND FIRST AID

Person-in-charge: Status, Section/Office Mr/Ms. A (Tel: ****)

Deputy person: Status, Section/Office Mr./Ms. B (Tel: ****)

1. Objective: This manual provides general procedures for acceptance of casualties and sick persons and establishment of aid station for such people by the aid group that conducts initial emergency medical care at the occurrence of disaster. 2. Flow of Operation:

Efforts shall be made first to grasp the number of casualties and operational conditions of medical facilities available [Responsible office/person: ***].

(1) To request dispatch of relief teams organized by the hospitals and healthcare centers of LAO. The relief team consists of medical doctor, clinical nurses, and one messenger (one additional pharmacist, if possible) [Responsible office/person: ***].

(2) To request wide-area relief teams consisting of (one additional pharmacist, if possible) to the following as needed [Responsible office/person: ***]:

1) Red Cross;

2) Public medical agencies other than those of LAO;

3) Societies of medical doctors, dentists, and pharmacists; and

4) Agencies/offices agreed on mutual disaster relief.

To discuss coping measures based on the information of casualities and avilable medical facilities, and report to EOC [Responsible office/person: ***].

2. To discuss on the necessity of relief teams and aid station

1. To collect damage information

3. To request dispatch of relief team

[ Sample-2 ]

2

(1) To accept relief teams. The relief teams take actions at aid stations under the direction of EOC [Responsible office/person: ***].

(2) To keep records of medical acts by respective relief teams.

(3) To prepare a list of relief teams accepted. The list should include dispatching organization, deployment, team members, clinical field, accompanying supplies, etc. [Responsible office/person: ***].

(4) To report EOC about the relief team that enters site directly, so that all relief teams should be under control [Responsible office/person: ***].

(5) To check lisences of doctors and nurses [Responsible office/person: ***].

(6) To secure accommodations, foods, means of transportation for the relief teams, in case necessary, though they are expected to be prepared by the relief teams in principle [Responsible office/person: ***].

4. To accept relief teams

(1) To establish aid stations [Responsible office/person: ***].

(2) To Prepare a list and map of aid stations [Responsible office/person: ***].

(3) To procure drugs and medicines necessary for relief activities from *** based on the damage data and report of affected communities [Responsible office/person: ***].

(4) To notify affected people of the locations of the aid stations and possible types of medical cares through publicity system [Responsible office/person: ***].

(5) To transport patients the aid station cannot accept shall be transported to other medical facilitie [Responsible office/person: ***].

To coordinate deployment of relief teams to ensure continuous medical services

7. To coordinate wide-area emergency medical care and its supporting system

[Responsible office/person: ***].

8. To close aid stations

The aid stations are closed considering recovery of the medical agencies, and the medical relief activities is shifted to the ordinary local medical care system. [Responsible office/person: ***]

5. To establish aid station

6. To coordinate deployment of relief teams [Responsible office/person: ***].

ANNEX 4

CBDRM Facilitators Guide

คมอวทยากรกระบวนการ CBDRM

โครงการพฒนาศกยภาพในการจดการภยพบต ของประเทศไทย

ใชคกบคมอการจดการภยพบตสาหรบประชาชน :

ตามหลกการจดการความเสยงจากภยพบตโดยอาศยชมชนเปนฐาน CBDRM

กมภาพนธ 2557

คานา

การดาเนนการตามแนวทางการจดการความเสยงจากภยพบตโดยอาศยชมชนเปนฐาน จาเปนตองใชทกษะซงสามารถพฒนาไดจากการทางานในชมชนเปนเวลาหลายป สาหรบการทางานในชมชนนน มการจดทาคมอการทางานสาหรบผปฏบตงานในชมชนมาแลวโดยไดมการรวบรวมมาจากหลายโครงการ อยางไรกตามคมอวทยากรกระบวนการนจดทาขนภายใตโครงการพฒนาศกยภาพในการจดการภยพบตของประเทศไทย โดยมวตถประสงคหลกเพอใหเจาหนาทกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย ซงเปนผใชคมอนถายทอดและสงผาน การเรยนรดวยการจดกจกรรมเชงปฏบตการ CBDRM ใหแกสมาชกชมชนในหมบานทมความเสยงภยไดอยางมประสทธภาพ ประสทธผล คมอภายใตกระบวนการ CBDRM นประกอบดวยเนอหาทงหมด ๓ สวน ไดแก

สวนทหนง การดาเนนกระบวนการในการประชมเชงปฏบตการการจดการความเสยงจาก ภยพบตโดยอาศยชมชนเปนฐาน

สวนทสอง ขอแนะนาทางวชาการสาหรบวทยากรกระบวนการ สวนทสาม ทกษะและเทคนคของวทยากรกระบวนการ

สวนทหนง จะแนะนารายละเอยดในการอานวยการเรยนรในการจดกจกรรมเชงปฏบตการ CBDRM โดยแบงเปนหลายคาบเรยน จงมเนอหาสาระสาคญซงเปนองคประกอบสาคญในการเรยนรเรองการปองกนภยพบตโดยอาศยชมชนเปนฐาน ทงนแตละคาบเรยนประกอบดวยการระบวตถประสงคและผลทคาดวาจะไดรบ รวมถงเอกสารและรปแบบการนาเสนอทตองใช ซงสวนนจะเปนคมอการฝกอบรมทสมบรณ มตวอยางใหใชอางองได จนกวาวทยากรจะมประสบการณมากพอในการประยกตใชตวอยางจากประสบการณตรงของตนเอง

สวนทสอง เปนเอกสารอางองสาหรบวทยากรกระบวนการ สวนนประกอบดวยเนอหาดานวชาการทวทยากรกระบวนการจาเปนตองทราบในการจดกระบวนการเรยนร ซงมรายละเอยดทเพยงพอทจะทาใหวทยากรกระบวนการเปนผเชยวชาญในดานตางๆ ของ CBDRM

สวนทสาม เปนทกษะทวไปในการเปนวทยากรกระบวนการ เพอใหการจดฝกอบรมสามารถดาเนนไปไดอยางราบรน นอกจากนยงรวมถงขอแนะนาเกยวกบเทคนคในการนาเสนองาน การเปนวทยากรกระบวนการและนกจดกจกรรมฝกอบรมอยางมออาชพ

อยางไรกตาม คมอฉบบนเปนเพยงกรอบแนวทางในการจดกระบวนการเรยนรของวทยากรกระบวนการในเบองตนเทานน สงสาคญสาหรบการเปนวทยากรกระบวนการทมคณภาพคอการไดรบการฝกอบรมดานการจดการความเสยงจากภยพบตโดยอาศยชมชนเปนฐานทงอยางทเปนทางการและไมเปนทางการ รวมทงการไดรบประสบการณตรง การอบรมดานการจดการภยพบตใหทงความรและทกษะในการประยกตใชแนวทาง CBDRM

สารบญ หนา

สวนท 1 : การดาเนนกระบวนการในการประชมเชงปฏบตการ 1 การจดการความเสยงจากภยพบตโดยอาศยชมชนเปนฐาน (Facilitating CBDRM Workshop)

สวนท 2 : ขอแนะนาทางวชาการสาหรบวทยากรกระบวนการ CBDRM 56 (CBDRM Technical Guide)

สวนท 3 : ทกษะและเทคนคของวทยากรกระบวนการ 143 (CBDRM Facilitation Techniques)

สวนท 1 การดาเนนกระบวนการในการประชมเชงปฏบตการ

การจดการความเสยงจากภยพบตโดยอาศยชมชนเปนฐาน (Facilitating CBDRM Workshop)

สวนท 1 สารบญ

หนา คมอเพอการวางแผนการประชมเชงปฏบตการ ....................................................................................... 1

วนท 1 ............................................................................................................................... 10

วนท 2 ............................................................................................................................... 19

วนท 3 (ถาม) ........................................................................................................................ 32

เอกสารประกอบการบรรยาย ........................................................................................................ 37

- 1 -

คมอเพ

อการ

วางแ

ผนกา

รประ

ชมเชง

ปฏบต

การ

โดยก

ารปร

ะยกต

ใชแน

วทาง

การจ

ดการ

ความ

เสยงจ

ากภย

พบตโ

ดยอา

ศยชม

ชนเป

นฐาน

คม

อน เป

นขอแ

นะนา

สาหร

บการ

ประช

มเชง

ปฏบต

การก

ารจด

การค

วามเ

สยงจ

ากภย

พบตโ

ดยอา

ศยชม

ชนเป

นฐาน

จาน

วน 2

วน

และก

จกรร

มเพม

เตมใ

นวนท

3 ซ

งกจก

รรมใ

น 2

วนแร

กมจด

มงหม

ายเพ

อใหค

าแนะ

นาให

แกสม

าชกข

องชม

ชนใน

การเต

รยมก

ารจด

ทาแผ

นการ

เตรย

มควา

มพรอ

มสาห

รบภย

พบตป

ระจา

หมบา

น สว

นกจก

รรมว

นท 3

จะเปน

การฝ

กซอม

การ

แจงเต

อนภย

และข

นตอน

อพยพ

ดงทร

ะบไว

ในแผ

น ทง

น มข

อแนะ

นาให

ช มชน

ฝกปฏ

บตรว

มกบโ

รงเรย

นในพ

นท ซ

งการ

ฝกซอ

มนจะ

รวมถ

งการ

ฝกซอ

มบทบ

าทแล

ะหนา

ทของ

คณะก

รรมก

ารปอ

งกนแ

ละบร

รเทาส

าธาร

ณภยห

มบาน

ตามท

มการ

จดตง

ขนใน

ระหว

างกา

รดาเน

นกจก

รรมก

ารปร

ะชมเ

ชงปฏ

บตกา

รในช

วง 2

วนแ

รก อ

ยางไร

กตาม

หาก

สามา

รถจด

กจกร

รมใน

วนท

3 ได

นน วทย

ากรก

ระบว

นการ

จะตอ

งทาค

วามต

กลงก

บผเข

ารบก

ารอบ

รมใน

ชวงแ

รกขอ

งการ

ประช

มเชง

ปฏบต

การว

าจะม

การจ

ดการ

ซอมแ

ผนอพ

ยพใน

วนท

3 หร

อไม

และค

วรแน

ะนาใหม

การฝ

กซอม

แผนอ

พยพร

วมกน

ระหว

างชม

ชนแล

ะโรง

เรยน

วนท

1 ระยะ

เวลา

หวขอ

ประเด

น ผล

ทคาด

วาจะ

ไดรบ

08.30

- 09

.45ลง

ทะเบ

ยนแล

ะพธเป

ดการ

ประช

มเชงป

ฏบตก

าร09

.45 -

10.00

สวนท

0: แน

ะนาก

จกรร

มและ

วตถป

ระสง

คของ

การ

ประช

มเชงป

ฏบตก

าร

หวขอ

นเปน

การอ

ธบาย

หลกก

ารแล

ะเหต

ผลใน

การจ

ดกจก

รรมแ

ผนกา

รประ

ชมเช

งปฏ

บตกา

รโดย

การป

ระยก

ตใชแ

นวทา

ง จด

การค

วามเ

สยงจ

ากภย

พบต

โดยอ

าศยช

มชนเ

ปนฐา

น (C

BDRM

) รว

มถงก

ารอธ

บายถ

งผลท

คาดว

าจะไ

ดรบ

ความ

เขาใจท

ตรงก

นวาจ

ะมกา

รจดท

าแผ

นการ

เตรย

มควา

มพรอ

มสาห

รบภย

พบต

ประจ

าหมบ

านหล

งจาก

การอ

บรม

ระยะ

เวลา 2

วน

10.00

- 10

.15พก

ชวงเช

า

- 2 -

ระยะ

เวลา

หวขอ

ประเด

น ผล

ทคาด

วาจะ

ไดรบ

10.15

- 12

.00สว

นท 1:

การจ

ดทาแ

ผนโด

ยใชแ

นวทา

งจดก

ารคว

ามเสย

งจาก

ภยพบ

ตโดย

อาศย

ชมชน

เปนฐ

าน

หวขอ

นจะเป

นการ

อธบา

ยใหผ

เขารบ

การ

อบรม

เขาใจ

กระบ

วนกา

รการ

วางแ

ผนแล

ะอง

คประ

กอบข

องแผ

น แล

ะใชกร

ะบวน

การ

การม

สวนร

วมอธ

บายข

นตอน

ของแ

ผน

เพอใ

หผเขา

รบกา

รอบร

มมคว

ามเขา

ใจตร

งกนเก

ยวกบ

กจกร

รมเพ

อการ

พฒนา

แผนร

ะดบห

มบาน

12.00

- 13

.00พก

เทยง

13.00

- 15

.00สว

นท 2:

ขนตอ

นท 1

ของก

ารจด

ทาแผ

น

– ก

ารอธ

บายส

ภาพช

มชน

หว

ขอนเป

นจดเร

มตนข

องกา

รเขยน

แผน

ระดบ

หมบา

น ในช

วงระ

หวาง

การท

ากจ

กรรม

วทยา

กรจะ

ตองอ

ธบาย

ให

ผเขาร

วมกา

รอบร

มเขาใจ

ถงกา

รเตรย

มคว

ามพร

อมใน

บรบท

ของก

ารจด

ทาแผ

นการ

เตรยม

ความ

พรอม

สาหร

บภยพ

บต

ซงจะ

ตองม

การต

งคาถ

ามเพ

อใหผ

เขารบ

การอ

บรมม

การบ

รรยา

ยและ

ยกตว

อยาง

เพอก

ารอธ

บายส

ภาพช

มชนข

องตน

ขอมล

ชมชน

ปฏ

ทนกจ

กรรม

ตามฤ

ดกาล

/ปฏท

นภย

บญชร

ายชอ

ของส

มาชก

ในหม

บาน

สาธา

รณปโ

ภค ส

งอาน

วยคว

ามสะ

ดวกท

สา

ค ญ กา

รเกษต

ร การ

อตสา

หกรร

ม เปน

ตน

แผนท

ชมชน

15.00

- 15

.15พก

ชวงบ

าย

15.15

- 16

.00สว

นท 2

(ตอ)

- 3 -

ระยะ

เวลา

หวขอ

ประเด

น ผล

ทคาด

วาจะ

ไดรบ

16.00

- 16

.30สว

นท 3:

ขนตอ

นท 2

ของก

ารจด

ทาแผ

น

– ก

ารปร

ะเมนค

วามเส

ยงโด

ยการ

มสวน

รวม

หวขอ

นจะเปน

การอ

ธบาย

ถงนย

ามขอ

งควา

มเส

ยงแล

ะการ

ประเมน

ความ

เสยง

ผเ

ขารบ

การอ

บรมจ

ะตอง

อธบา

ยและ

ระบภ

ยทเ

กดขน

ในชม

ชนได

โดยก

ารอา

งองจ

ากภย

ทเค

ยเกด

ขนใน

อดต

ยกตว

อยาง

เชน

วทยา

กรอา

จหยบ

ยกเอ

าอทก

ภยทเ

คยเก

ดขนแ

ละสร

างคว

ามเส

ยหาย

อยาง

รนแร

งตอป

ระเท

ศมา

ใชเพ

อเปน

ตวอย

างกา

รวาง

แผน

และอ

าจมก

ารอธ

บายถ

งคาจ

ากดค

วามแ

ละคว

ามสม

พนธร

ะหวา

งภย

ความ

ลอแห

ลม

ความ

สามา

รถ แ

ละคว

ามเส

ยงภย

ซง

วทยา

กรสา

ม ารถ

อธบา

ยลงร

ายละ

เอยด

เพอใ

หชาว

บานเ

กดคว

ามเข

าใจท

ดยงข

นโดย

การก

ลาวถ

งการ

จดทา

แผนท

ภย แ

ละกา

รทา

แผนท

ความ

ลอแห

ลมเพ

อระบ

วาใค

รและ

อะไร

มควา

มเสย

งตออ

ทกภย

เมอจ

บของ

หวขอ

นผเข

ารวม

การอ

บรบจ

ะสาม

ารถจ

ดทา

แผนท

ภยแล

ะแผน

ทควา

มลอแ

หลมโ

ดยสา

มารถ

ระบไ

ดวาใคร

และอ

ะไรม

ความ

เสยง

ตอภย

เพอใ

หเกด

ความ

เขาใจแ

ละคว

ามเส

ยงแล

ะขน

ตอนก

ารปร

ะเมน

ความ

เสยง

- 4 -

วนท

2 ระยะ

เวลา

หวขอ

ประเด

น ผล

ทคาด

วาจะ

ไดรบ

08.30

- 10

.00สว

นท 3

(ตอ)

กา

รจดท

าแผน

ทภยแ

ละแผ

นทคว

ามลอ

แหลม

อง

คประ

กอบท

กอเก

ดควา

มเสย

ง

แผนท

ภยแผ

นทคว

ามลอ

แหลม

อง

คประ

กอบท

กอให

เกดค

วามเ

สยงต

อปร

ะชาก

ร ระบ

บสาธ

ารณป

โภค

อาคา

รบา

นเรอ

น สต

ว แล

ะองค

ประก

อบทม

คว

ามเส

ยงตอ

ภย

10

.00 -

10.15

พกชว

งเขา

10.15

- 12

.00สว

นท 4:

ขนตอ

นท 3

ของก

ารจด

ทาแผ

น

– ก

ารจด

การค

วามเส

ยง

หวขอ

นจะเปน

การอ

ธบาย

วธกา

รเพอใ

หชมช

นสา

มารถ

จดกา

รควา

มเสย

งตออ

ทกภย

ไดดว

ยตน

เองโด

ยการ

ใชกร

อบแน

วทาง

ตามท

ไดม

การอ

ภปรา

ยในห

วขอท

1 วทย

ากรจ

ะอธบ

ายนย

ามขอ

งการ

ปองก

น กา

รบรร

เทา แ

ละกา

รเต

รยมค

วามพ

รอม

มาตร

การเพ

อการ

จดกา

รควา

มเสย

ง ระ

บบกา

รแจง

เตอน

ภยแล

ะการ

สอสา

ร (ระ

ดบกา

รแจง

เตอน

ภย ข

อมลเ

ตอนภ

ย แล

ะการ

สอสา

รเพอก

ารแจ

งเตอน

ภย)

ขนตอ

นการ

อพยพ

แผ

นทเส

นทาง

การอ

พยพแ

ละสถ

านท

ปลอด

ภย

- 5 -

ระยะ

เวลา

หวขอ

ประเด

น ผล

ทคาด

วาจะ

ไดรบ

13.00

- 14

.00สว

นท 5:

ขนตอ

นท 4

ของก

ารจด

ทาแผ

นกา

รจดต

งคณะ

กรรม

การเพ

อการ

เตรยม

ความ

พรอม

ตอภย

พบต

– รา

ยชอแ

ละเบ

อรโท

รศพท

หวขอ

นจะอ

ธบาย

ถงกา

รจดต

งคณะ

กรรม

การ

ปองก

นและ

บรรเท

าสาธ

ารณภ

ยหมบ

านแล

ะบท

บาทห

นาทค

วามร

บผดช

อบ

คณะก

รรมก

ารเพ

อการ

เตรย

มควา

มพรอ

มตอ

ภยพบ

ตหมบ

าน –

รายช

อและ

เบอร

โทรศ

พท

14.00

- 15

.00สว

นท 5

(ตอ)

ระบบ

ทบาท

และห

นาทค

วามร

บผดช

อบขอ

งคณ

ะกรร

มการ

แตละ

ฝาย/

คน

การบ

รณาก

ารแผ

น

บทบา

ทหนา

ทควา

มรบผ

ดชอบ

การบ

รณาก

ารแผ

น กา

รสรา

งสถา

นการ

ณจาล

องเพ

อแสด

งบท

บาทส

มมตใ

นการ

อพยพ

15.00

- 15

.15พก

ชวงบ

าย

15.15

- 15

.30สว

นท 6:

ขนตอ

นท 5

ของก

ารจด

ทาแผ

น

- ก

ารทบ

ทวนแ

ผน

หวขอ

นจะอ

ธบาย

ถงคว

ามจา

เปนข

องกา

รทบ

ทวนแ

ผนกา

รเตรย

มควา

มพรอ

มสาห

รบภย

พบตป

ระจา

หมบา

น แล

ะวทย

ากรจ

ะตอง

แนะว

ธการ

ตางๆ

เพอก

ารทบ

ทวนแ

ผน

ความ

เขาใจเ

กยวก

บวธก

ารตา

งๆ เพ

อ ใหผ

เข

ารบก

ารอบ

รมสา

มารถ

ทบทว

นแผน

การ

เตรย

มควา

มพรอ

มสาห

รบภย

พบตป

ระจา

หมบา

น กา

รฝกซ

อมแผ

นบนโ

ตะ บ

ทบาท

สมมต

เพอก

ารอพ

ยพ แ

ละกา

รฝกซ

อมอพ

ยพ

- 6 -

ระยะ

เวลา

หวขอ

ประเด

น ผล

ทคาด

วาจะ

ไดรบ

15.30

- 16

.00สว

นท 6

(ตอ)

กา

รแสด

งบทบ

าทสม

มตเพ

อการ

วางแ

ผนอพ

ยพ

บทบา

ทสมม

ตเพอก

ารอพ

ยพอย

างงา

ย

ความ

เขาใจก

ระบว

นการ

ทบทว

นแผน

โดยท

วไปแ

ลวคว

รทจะ

มการ

จดทา

ในชว

งตน

ฤดฝน

และใ

นชวง

การค

าดกา

รณกอ

นกา

รเกดภ

ยพบต

การ

ฝกฝน

บทบา

ทและ

หนาท

ของค

ณะกร

รมกา

รปอง

กนภย

ประจ

าหมบ

านแต

ละฝา

ย/คน

และ

การ

ฝกซอ

มการ

ปฏบต

ตนขอ

งชมช

นทตง

บานเ

รอนอ

ยในพ

นทเส

ยงใน

ภาวะ

ฉกเฉ

นอย

างสม

าเสมอ

16

.00 -

16.30

สวนท

7: กา

รวาง

แผนก

ารปฏ

บตกา

รหว

ขอนจ

ะเปน

การอ

ธบาย

ถงนย

ามขอ

งการ

วางแ

ผนกา

รปฏบ

ตการ

บคค

ลทเก

ยวขอ

ง แล

ะอธบ

ายเก

ยวกบ

การด

าเนนก

จกรร

มภา

ยใตก

ารวา

งแผน

การป

ฏบตก

ารทง

หมด

ชดกจ

กรรม

ทไดม

การว

างแผ

นไวเพ

อนาไ

ปปฏ

บตใน

ชวงร

ะยะเวล

า 1 ป

หลงจ

ากกา

รเส

รจสน

การจ

ดทาแ

ผน

16.30

- 16

.45ปด

การอ

บรม

วนท

3 (ถา

ม)

08.30

- 10

.00เตร

ยมกา

รซอม

แผนอ

พยพ

10.00

- 11

.00กา

รซอม

แผนอ

พยพ

การซ

อมแผ

นอพย

พอยา

งเตมร

ปแบบ

11.00

- 12

.00ปร

ะเมนก

ารซอ

มแผน

และป

ดการ

ประช

มเชงป

ฎบตก

ารอภ

ปราย

ถงผล

ทไดร

บจาก

การซ

อมแผ

นอพย

พ

- 7 -

ตารางการสอน

วนท 1 ระยะเวลา หวขอ

08.30 - 09.45 ลงทะเบยนและพธเปดการประชมเชงปฏบตการ09.45 - 10.00 สวนท 0: แนะนากจกรรมและวตถประสงคของการประชมเชงปฏบตการ 10.00 - 10.15 พกชวงเชา 10.15 - 12.00 สวนท 1: การจดทาแผนโดยใชแนวทางจดการความเสยงจากภยพบตโดยอาศยชมชนเปนฐาน12.00 - 13.00 พกเทยง 13.00 - 15.00 สวนท 2: ขนตอนท 1 ของการจดทาแผน

– การอธบายสภาพชมชน 15.00 - 15.15 พกชวงบาย 15.15 - 16.00 สวนท 2 (ตอ) 16.00 - 16.30 สวนท 3: ขนตอนท 2 ของการจดทาแผน

– การประเมนความเสยงโดยการมสวนรวม วนท 2

ระยะเวลา หวขอ08.30 - 10.00 สวนท 3 (ตอ)

การจดทาแผนทภยและแผนทความลอแหลม องคประกอบทกอเกดความเสยง

10.00 - 10.15 พกชวงเขา 10.15 - 12.00 สวนท 4: ขนตอนท 3 ของการจดทาแผน

– การจดการความเสยง

13.00 - 14.00 สวนท 5: ขนตอนท 4 ของการจดทาแผน การจดตงคณะกรรมการเพอการเตรยมความพรอมตอภยพบต – รายชอและเบอรโทรศพท

14.00 - 15.00 สวนท 5 (ตอ)ระบบทบาทและหนาทความรบผดชอบของคณะกรรมการแตละฝาย/คน การบรณาการแผน

15.00 - 15.15 พกชวงบาย15.15 - 15.30 สวนท 6: ขนตอนท 5 ของการจดทาแผน

- การทบทวนแผน

- 8 -

ระยะเวลา หวขอ15.30 - 16.00 สวนท 6 (ตอ)

การแสดงบทบาทสมมตเพอการวางแผนอพยพ บทบาทสมมตเพอการอพยพอยางงาย16.00 - 16.30 สวนท 7: การวางแผนการปฏบตการ16.30 - 16.45 ปดการอบรม

วนท 3 (ถาม) 08.30 - 10.00 เตรยมการซอมแผนอพยพ10.00 - 11.00 การซอมแผนอพยพ11.00 - 12.00 ประเมนการซอมแผนและปดการประชมเชงปฏบตการ

- 9 -

รายละเอยดการดาเนนกจกรรมในแตละหวขอ

- 10 -

วนท 1

สวนท 0: แนะนากจกรรมและวตถประสงคของการประชมเชงปฏบตการ

คาอธบาย : หวขอนเปนการอธบายหลกการและเหตผลในการจดกจกรรมการประชมเชงปฏบตการโดยการประยกตใชแนวทาง CBDRM รวมถงการอธบายถงผลทคาดวาจะไดรบ

อปกรณทใช:

ขอเสนอแนะตอวทยากร :

ใชพาวเวอรพอยทเพอการนาเสนอและการอภปรายวตถประสงคของการอบรม หากพาวเวอรพอยททเตรยมไวไมสามารถใชการได ใหคดลอกวตถประสงคของการอบรมลงในกระดาษฟลปชารตหรอเขยนไวบนกระดานเพอใหผเขารบการอบรมสามารถเหนและอานวตถประสงคไดชดเจน

เครองฉายสไลด พาวเวอรพอยท

- 11 -

วตถประสงคของการประชมเชงปฏบตการ:

เมอจบการประชมเชงปฏบตการระยะเวลา 2 วนน ผเขารบการอบรมจะสามารถ

- ระบองคประกอบทกอใหเกดความเสยงตอประชากร ระบบสาธารณปโภค อาคารบานเรอน สตว และองคประกอบทมความเสยงตอภย

- พฒนายทธศาสตรเพอการจดการความเสยง อาทเชน ระบบการแจงเตอนภยลวงหนา (ขอมลการแจงเตอนภยและการสอสารเพอการแจงเตอนภย)

- การเตรยมความพรอมขนตอนการอพยพลวงหนา

- จดตงคณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยประจาหมบาน โดยมการระบบทบาทหนาทและความรบผดชอบ

- รวบรวมขอมลทมทงหมดระบในแผนการเตรยมความพรอมสาหรบภยพบตประจาหมบาน (แผนการแจงเตอนภยและการอพยพ)

- ฝกซอมบทบาทหนาทและความรบผดชอบของสมาชกคณะกรรมการประจาหมบาน

- 12 -

สวนท 1: การจดทาแผนโดยใชแนวทางจดการความเสยงจากภยพบตโดยอาศยชมชนเปนฐาน (CBDRM)

คาอธบาย : หวขอนจะเปนการอธบายใหผเขารบการอบรมเขาใจกระบวนการการวางแผนและองคประกอบของแผน และใชกระบวนการการมสวนรวมอธบายขนตอนของแผน อางองถงคมอการจดการภยพบตสาหรบประชาชน: ตามหลกการจดการความเสยงจากภยพบตโดยอาศยชมชนเปนฐาน (Community Based Disaster Risk Management: CBDRM โดยสานกสงเสรมการปองกนสาธารณภย (หนา 14 - 24) ซงตอไปจะเรยกวา “คมอ CBDRM”

เครองมอและอปกรณทใช:

เครองฉายสไลด พาวเวอรพอยท คมอ CBDRM

- 13 -

ขอเสนอแนะตอวทยากร :

ผเขารบการอบรมจะตองเขามามสวนรวมในกจกรรม วทยากรอาจะเลอกใชการนาเสนอโดยใชพาวเวอรพอยทและอาจมการอางองถงหนงสอคมอ CBDRM ในบางชวง หากใชพาวเวอรพอยทประกอบการบรรยาย วทยากรควรจะมการอางองถงเนอหาทเกยวของในหนงสอคมอ CBDRM เพอประกอบการอธบายใหผเขาอบรมเขาใจ หากวทยากรทานใดมประสบการณและมหนงสอคมอ/สอ ประกอบการสอนมาก กจะสามารถใสรปภาพเนอหาประกอบเพอยกตวอยางซงจะชวยใหผเขารบการอบรมมความเขาใจไดชดเจนมากขน ประเดนสาคญ 2 ประการทวทยากรตองคานงถงเพอการอธบายเพมเตมในรายละเอยดเพอใหผเขารบการอบรมเขาใจยงขน ประกอบดวย

ขนตอนของการจดทาแผนปฏบตการ – เปนการกลาวถงกจกรรมทงหมด (ตามลาดบ) ทผเขาอบรมจะตองดาเนนการในชวงระหวางการประชมเชงปฏบตการระยะเวลา 2 วน โดยจะตองอธบายลงรายละเอยดในแตละขนตอนเพอใหผเขาอบรมเขาใจวาตนเองตองทาอะไร ซงในจดนวทยากรสามารถอางถง หนาท 40 - 42 ของหนงสอคมอ CBDRM เนองจากในหนงสอคมอ CBDRMมการยกตวอยางเพอใหผเขาอบรมเขาใจถงความสาคญของขอมลตางๆ ทจะไดรบจากผเขาอบรมตอกระบวนการจดทาแผน

องคประกอบของการจดทาแผน – พาวเวอรพอยท สไลดท 10 - 13 และในหนงสอคมอ CBDRM หนาท 22 - 23 มการกลาวถงหวขอหลกทตองระบไวในแผนทผเขาอบรมจะตองพฒนาขนในชวงระยะเวลาการอบรม

- 14 -

กจกร

รมใน

แตละ

ขนตอ

นของ

การจ

ดทาแ

ผน (พ

าวเวอ

รพอย

ทสไล

ดท 9

)

ขนตอ

นท 1

ขนตอ

นท2

ขนตอ

นท 3

ขนตอ

นท4

ขนตอ

นท 5

การอ

ธบาย

ลกษณ

ะชม

ชน

การป

ระเม

นควา

มเส

ยงภย

ของช

มชนโ

ดยกา

รมสว

นรวม

การว

างแผ

นจดก

ารคว

ามเส

ยงภย

พบต

กา

รนาแ

ผนไป

ปฏบต

การท

บทวน

และป

รบปร

งแผ

น

ผลลพ

ธ โค

รงสร

างทา

งสงค

มและ

การเม

องขอ

งชมช

น ปร

ะวตก

ารเก

ดภยพ

บตขอ

งชมช

น คว

ามลอ

แหลม

ผลลพ

ธ แผ

นทภย

แผ

นทคว

ามลอ

แหลม

แผ

นทคว

ามสย

ง ระ

ดบคว

ามเส

ยง

ผลลพ

ธ มา

ตรกา

รเพอล

ดควา

มเสย

ง กา

รตดต

ง จดท

าระบ

บเต

อนภย

แผ

นการ

อพยพ

ผลลพ

ธ คณ

ะกรร

มการ

ปองก

นแล

ะบรร

เทาส

าธาร

ณภย

ชมชน

ปฏบต

ตามแ

ผน

การด

าเนนย

ทธศา

สตร

เพอน

าแผน

ไปปฏ

บต

ผลลพ

ธ แผ

นปจจ

บนทไ

ดมาจ

ากบท

เรยนใ

นอดต

การม

สวนร

วมขอ

งชมช

น

- 15 -

สวนท 2: ขนตอนท 1 ของการจดทาแผน– การอธบายสภาพชมชน

คาอธบาย : หวขอนเปนจดเรมตนของการจดทาแผนระดบหมบาน ในชวงระหวางการทากจกรรม วทยากรจะตองอธบายใหผเขารวมการอบรมเขาใจถงการเตรยมความพรอมในบรบทของการจดทาแผนการเตรยมความพรอมสาหรบภยพบต อางถง หนาท 27 - 31 ของหนงสอคมอ CBDRM ซงจะตองมการตงคาถามเพอใหผเขารบการอบรมมการบรรยายและยกตวอยางเพอการอธบายสภาพชมชนของตน

อปกรณทใช

ขอเสนอแนะตอวทยากร :

เนองจากการประชมเชงปฏบตการมระยะเวลาจากดแตเราจาเปนทจะตองไดผลลพธจากการประชมเชงปฏบตการนตามหวขอทระบเพอการจดทาแผน ดงนนวทยากรจงจาเปนทจะตองมการแบงผเขารบการอบรมทมาจากหมบานเดยวกนออกเปน 4 กลมถงแมวาจานวนผเขารวมจะมเพยงแค 10 คนกตาม โดยทวทยากรจะเปนผกาหนดจานวนของสมาชกแตละกลม

ในชวงกอนการเรมกจกรรม วทยากรจะตองมการอธบายถงผลลพธของกจกรรมในแตละวน ผเขารบการอบรมจะถกแบงตามงานกลมทไดรบมอบหมายหลงจากชวงของการแนะนาและอธบายรายละเอยดของกจกรรมทแตละกลมเปนผรบผดชอบ

เครองฉายสไลด พาวเวอรพอยท คมอ CBDRM กระดาษฟลปชารต ปากกาเมจกและสเทยน

- 16 -

กลมท 1: กลมนจะไดรบมอบหมายเกยวกบขอมลพนฐานชมชนคมอ ดงทระบไวในหนงสอคมอCBDRM ของ ปภ. (ควรจะมผใหญบานหรอผชวยผใหญบานเปนสมาชกของกลมนเพราะเปนผทมขอมลและรายละเอยดของหมบาน วทยากรแสดงพาวเวอรพอยทสไลดท 2 และอางถงโครงสรางในหนงสอคมอ CBDRM - หนาท 22-24 กลมท 2: ใหปฏบตตามคาแนะนาและตวอยางในหนงสอคมอ CBDRM จดทาปฏทนกจกรรมตามฤดกาล ปฏทนภยและขอมลภยพบตในหมบาน– หนาท 29 - 30 พาวเวอรพอยทสไลดท 3, 4 และ 5

กลมท 3: ปฏบตตามคาแนะนาและตวอยางการจดทาแผนทหมบาน - หนาท 30 และพาวเวอรพอยทสไลด ท 6

วธการ :

1. ใหชาวบานวาดแผนทหมบานของตนลงในกระดาษขนาดใหญ 2. ระบจดและโครงสรางทสาคญลงในแผนท ถนนสายหลกและถนนรอง (รวมถงถนนสายรอง

เสนทสาม(ถาม) และทางเดนตาง ๆ ) แมนาและลาธาร หรอทะเลหากอยใกลทะเล 3. หากอยบรเวณภเขา ใหระบตาแหนงของภเขาดวย 4. ใชสดาสาหรบถนน และใชสฟาสาหรบแมนาและพนทอน ๆ ทเปนนา (วทยากรสามารถ

แนะนา ผเขารบการอบรมเกยวกบการใชสญลกษณมาตรฐานตาง ๆ ทใชในการแสดงตาแหนงบนแผนท โดยทวทยากรสามารถอางองจากหนงสอคมอวทยากร CBDRM ในหนาท 84 รปท 9 ซงเปนสวนคาแนะนาสาหรบวทยากร

5. ระบชอถนนและสถานทตาง ๆ ของหมบาน 6. ระบชอแผนท

กลมท 4: จดทาบญชรายการทรพยากรในชมชนโดยใชรปแบบทระบไวใน ภาคผนวก ก และ ข ในหนาท 44 และพาวเวอรพอยทสไลดท 7 และ 8

- 17 -

สวนท 3: ขนตอนท 2 ของการจดทาแผน – การประเมนความเสยง

คาอธบาย : หวขอนจะเปนการอธบายถงนยามของความเสยงและการประเมนความเสยง ผเขารบการอบรมจะตองอธบายและระบภยทเกดขนในชมชนไดโดยการอางองจากภยทเคยเกดขนในอดต ยกตวอยางเชน วทยากรอาจหยบยกเอาอทกภยทเคยเกดขนและสรางความเสยหายอยางรนแรงตอประเทศมาใชเพอเปนตวอยางการวางแผน และอาจมการอธบายถงคาจากดความและความสมพนธระหวางภย ความลอแหลม ความสามารถ และความเสยงภยพบต ซงวทยากรสามารถอธบายลงรายละเอยดเพอใหชาวบานเกดความเขาใจทดยงขนโดยการกลาวถงการจดทาแผนทภย และการทาแผนทความลอแหลมเพอระบวาใครและอะไรมความเสยงตออทกภย เมอจบของหวขอนผเขารวมการอบรมจะสามารถจดทาแผนทภยและแผนทความลอแหลมของชมชนโดยสามารถระบไดวาใครและอะไรมความเสยงตอภย ขอเสนอแนะตอวทยากร : ในชวงการบรรยาย วทยากรจะแสดงใหเหนความสมพนธระหวางภย ความลอแหลม และความเสยงภยพบต เพอใหผเขารบการอบรมสามารถระบไดวาใครหรออะไรในหมบานคอองคประกอบทมความเสยง ยกตวอยางเชน ผเขารบการอบรมจะตองสามารถจดทาแผนทเสยงภยไดดวยตนเองโดยมการระบถงภย สมาชกในหมบาน และสงของทอาจจะไดรบผลกระทบจากอทกภย

อปกรณทใช:

เมอสนสดกจกรรมในวนท 1 วทยากรจะตองแนะนาเกยวกบกจกรรมในวนท 2

เครองฉายสไลด พาวเวอรพอยท คมอ CBDRM

- 18 -

ประเดนเนนยา : หมายเหต 1. โปรดอางถงหนาท 32 ของหนงสอคมอ CBDRM และแนะนาผเขารบการอบรมเกยวกบคณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบาน มการสอบถามผนาชมชนจากแตละหมบานเพอทาความเขาใจโครงสรางของคณะกรรมการและหารอเกยวกบรายชอสมาชกของคณะกรรมการกบชาวบานทเขารบการอบรมหรอคณะกรรมการหมบานทไมไดเขารบการอบรมเนองจากในสวนท 5 ของกจกรรมในวนท 2 จะเปนการกลาวถงเนอหาเกยวกบคณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบานและผเขารบการอบรมในแตละหมบานจะตองมรายชอของคณะกรรมการหมบานของตน

หมายเหต 2. หากมการจดกจกรรมในวนทสาม ซงกคอกจกรรมการซอมอพยพอยางเตมรปแบบของหมบาน วทยากรจะตองหารอกบตวแทนของหมบานทเขารบการอบรมเกยวกบการเตรยมการเพอการฝกซอมอพยพ ชาวบานทเขารบการอบรมจะตองแจงและเตรยมพรอมกบชาวบานในหมบานของตน และผใหญบานจะตองแจงคณะกรรมการหมบานเกยวกบการซอมอพยพ และมการเตรยมการในรายละเอยดของการอพยพเรอยมาจนกระทงสนสดของการอบรมในวนท 2

- 19 -

วนท 2

สวนท 3 (ตอ)

อปกรณทใช:

หลงจากการบรรยายและอธบายกจกรรมในชวงทายของวนท 1 วทยากรจะแบงผเขารบการอบรมจากหมบานเดยวกนออกเปนสองกลม

กลมท 1: จดเตรยมแผนทภย – ดงตวอยางทระบไวในพาวเวอรพอยท สไลดท 9 – ผเขารบการอบรมจะตองระบขอบเขตของการเกดอทกภยทรนแรงทสดทเคยเกดกบหมบานของตน

วธการ :

1. ใหใชแผนทชมชนทผเขารบการอบรมวาดขน ขอใหผเขารบการอบรมทาสาเนาหรอใสรายละเอยดของภยบนแผนทชมชนซงตองขนอยกบการตดสนใจของผเขารบการอบรมโดยทวทยากรสามารถแนะแนวทางเพอประกอบการตดสนใจเลอก

เครองฉายสไลด พาวเวอรพอยท คมอ CBDRM กระดาษฟลปชารตขนาดA1 ปากกาเมจกและสเทยน ไมบรรทด

- 20 -

2. ใชผลของการสมภาษณชมชนและประสบการณเกยวกบอทกภยทผานมา (ประสบการณภยพบต ในอดต) กาหนดขอบเขตของอทกภยโดยไมจาเปนตองคานงถงระดบความสงของนาททวมในแตละพนท

3. อธบายสญลกษณทใชแสดงบนแผนทวทยากรสามารถแนะนาผเขารบการอบรมเกยวกบการจดทา

สญลกษณมาตรฐาน ดงตวอยางทระบไวในพาวเวอรพอยท สไลดท 8

4. ระบชอแผนท

กลมท 2: จดทาแผนทความลอแหลม – โดยวทยากรจะแนะนาผเขารบการอบรมในกลมนใหระบองคประกอบตาง ๆ ทมความลอแหลมตอภยโดยการใชรหสหรอสญลกษณทไดรบฉนทามตจากผเขารบการอบรม (พาวเวอรพอยทสไลดท 10) วทยากรสามารถอางองจากหนงสอคมอ วทยากร CBDRM รปท 18 ในสวนท 2 คาแนะนาสาหรบวทยากรเกยวกบสญลกษณมาตรฐานทใช

วธการ :

1. ใหใชแผนทภยสาหรบกจกรรมการจดทาแผนทความลอแหลม

2. ใสขอมลบาน สะพาน วด เดก คนแก ทารก โรงเรยนและสถานทอน ๆ ทผเขารบการอบรมทราบวาอยในพนททไดรบผลกระทบจากการเกดอทกภยหรอภยพบตอนๆ ทเกดขนในชมชน

เมอระบกลมประชากรและจดทมความลอแหลมบนแผนทเรยบรอยแลว ใหดาเนนการรวมรวมรายชอองคประกอบทมความเสยง ในขณะเดยวกน ใหระบลงในแผนทเกยวกบตาแหนงของบานทตองการความชวยเหลอและตองใหความสาคญเปนอนดบแรกๆ เมอมการอพยพ

หากการดาเนนกจกรรมในแตละกลมใชเวลาแตกตางกน ใหผเขารบการอบรมสามารถชวยเหลอกลมอนๆ หรอใหขอมลเพมเตมกบกลมทยงดาเนนกจกรรมไมเสรจสนเพอใหกจกรรมการวาดแผนทและจดทาบญชรายชอนเสรจทนเวลา ซงวทยากรสามารถเอออานวยใหสมาชกยายจากกลมหนงไปอกกลมหนงได

- 21 -

สวนท 4: ขนตอนท 3 ของการจดทาแผน – การจดการความเสยง

คาอธบายกจกรรม: หวขอนจะเปนการอธบายวธการเพอใหชมชนสามารถจดการความเสยงตอภยไดดวยตนเองโดยการใชกรอบแนวทางตามทไดมการอภปรายในหวขอท 1 วทยากรจะอธบายนยามของการปองกน การบรรเทา และการเตรยมความพรอม อปกรณทใช:

ขอเสนอแนะสาหรบวทยากร :

ในชวงการบรรยาย วทยากรจะใชพาวเวอรพอยทประกอบการบรรยายเพออธบายกจกรรมและมาตรการเพอการจดการความเสยงและแนะนาผเขารบการอบรมถงวธการเตรยมความพรอม ซงการเตรยมความพรอมนรวมถงระบบการแจงเตอนภยและการอพยพ หลงจากการบรรยาย วทยากรจะแบงผเขารบการอบรมจากแตละหมบานออกเปน 3 กลม

กลมท 1: จดทาทรพยากรเพอการแจงเตอนภย ตวชวดเพอการแจงเตอนภย ขอมลการแจงเตอนภย และระดบการแจงเตอนภย กลมท 2: ใหจดทาขนตอนการอพยพโดยอางองจากหนงสอคมอ CBDRM

เครองฉายสไลด

พาวเวอรพอยท

คมอ CBDRM

กระดาษฟลปชารตขนาด A1

ปากกาเมจกและสเทยน

ไมบรรทด

- 22 -

กลมท 3: ใหกาหนดและระบพนทปลอดภยลงในแผนท รวมถงระบเสนทางอพยพ (เสนทางทปลอดภยทสามารถนาไปสการอพยพไปยงศนยพกพง)

สวนท 5: ขนตอนท 4 ของการจดทาแผน –การจดตงคณะกรรมการเพอการเตรยมความพรอมตอภยพบตหมบาน- ชอและเบอรโทรศพท คาอธบายกจกรรม : หวขอนจะอธบายถงการจดตงคณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยประจาหมบานและบทบาทหนาทของสมาชกคณะกรรมการ อปกรณทใช:

เครองฉายสไลด พาวเวอรพอยท คมอ CBDRM กระดาษฟลปชารตขนาด A1 ปากกาเมจก

- 23 -

วธการ :

วทยากรทบทวนผเขารบการอบรมเกยวกบคณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบาน โครงสรางของคณะทางานและหนาทความรบผดชอบ และสอบถามผเขารบการอบรมเกยวกบงานทมอบหมายใหผเขารบการอบรมหารอกบคณะกรรมการหมบานไวเกยวกบโครงสรางและองคประกอบของคณะกรรมการ

วทยากรจะแนะนาใหผเขารบการอบรมจากแตละหมบานเตรยมโครงสรางของคณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบานของตนพรอมทงระบชอสมาชกในแตละฝาย หากผเขารบการอบรมไมสามารถระบสมาชกของแตละฝายภายใตคณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบานไดทงหมด วทยากรจะตองใหผเขารบการอบรมระบหวหนาของแตละฝายและหวหนาคณะกรรมการ โดยใหผเขารบการอบรมดรายละเอยดในหนงสอคมอ CBDRMใน หนาท 32 พาวเวอรพอยสสไลดท 2

หลงจากไดรบฉนทามตเกยวกบโครงสรางของคณะกรรมการแลว วทยากรจะแบงผเขารบการอบรมออกเปนสองกลม

กลมท 1: วาดโครงสรางของคณะกรรมการลงในกระดาษฟลปชารตขนาด A1 ใหจดทารายชอของสมาชกแตละฝายในคณะกรรมการพรอมทอยและหมายเลขโทรศพท ดตวอยางในภาพหนงสอคมอ CBDRMใน หนาท 34 พาวเวอรพอยสสไลดท 3 , 4 กลมท 2: หารอถงบทบาทและหนาทความรบผดชอบของแตละฝายในคณะกรรมการ และบทบาทหนาทความรบผดชอบของหวหนาฝาย โดยระบบทบาทหนาทและความรบผดชอบทไดรบฉนทามตลงในกระดาษขนาด A1 อกแผนหนง วทยากรสามารถอางองถงหนงสอคมอ CBDRMหนาท 33-40

- 24 -

สวนท 6: ขนตอนท 5 ของการจดทาแผน – การทบทวนแผน คาอธบายกจกรรม : ในสวนนจะเปนการกลาวถงความจาเปนของการทบทวนแผนการเตรยมความพรอมสาหรบภยพบตประจาหมบาน ในระหวางการทบทวนประธานคณะกรรมการจะตองหารอถงแนวทางปฏบต การสงขอมลการแจงเตอนภยใหกบชาวบานในหมบาน และทมาของขอมล ซงจะตองมการทบทวนรวมกบสมาชกของคณะกรรมการเกยวกบบทบาทของแตละคนตามทไดรบมอบหมายเพอการอพยพผทตองใหความสาคญมาเปนอนดบแรก สถานะของสถานทปลอดภยเพอการอพยพ และสถานะของสมาชกคณะกรรมการ สวนทายของกจกรรมในหวขอน ผเขารบการอบรมจะมความเขาใจมากยงขนถงความจาเปนทตองมการทบทวนแผน อกทงยงเปนการทบทวนบทบาทหนาทของสมาชกแตละคนดวย

อปกรณทใช:

ขอเสนอแนะสาหรบวทยากร :

วทยากรจะอธบายถงการฝกซอมแผนบนโตะ (การทบทวนแผน) และประโยชนทจะไดรบจากการทบทวนแผน วทยากรจะอธบายถงขนตอนการทบทวนโดยการใชสถานการณและแผนทผเขารบการอบรมพฒนาขนมาในชวงระหวางการอบรมน

เครองฉายสไลด พาวเวอรพอยท ตวอยางสถานการณสมมต

- 25 -

ตวอยางสถานการณสมมต :

กรมอตนยมวทยาไดออกประกาศเตอนพายทจะพดผานหมบาน ข (หรอชอของชมชน) ซงอาจสงผลใหมฝนตกหนกอยางรนแรงและสงผลตอปรมาณนาในแมนา ค ลนตลง สรางความเสยหายแกพนท ทมความเสยงตอการเกดอทกภยดงทระบในแผนทเสยงภยและแผนการเตรยมความพรอมตอ ภยพบตประจาหมบานทจดทาขนโดยชาวบานในหมบาน การทบทวนแผน (การฝกซอมแผนบนโตะ) ผใหญบานจะเรยกประชมสมาชกคณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบาน ในระหวางการประชม ผใหญบานจะทบบวนบทบาทหนาทและความรบผดชอบ ระบบแจงเตอนภยและขนตอนการอพยพ การทบทวนแผนจะมขนอกครงเพอการหารอและตรวจสอบรายชอของผทตองทาการอพยพกอนเปนอนดบแรก และตรวจสอบความพรอมของสถานทปลอดภยทจะอพยพชาวบาน รวมถงการมอบหมายหนาทของสมาชกเพอการอพยพ หวหนาคณะกรรมการจะตองตรวจสอบกบสมาชกทไดรบมอบหมายใหทาการอพยพกลมเปราะบาง บททดสอบนมเปาหมายเพอการทดสอบอปกรณแจงเตอนภย และตรวจสอบความพรอมของพาหนะเพอการอพยพ

- 26 -

การสรางสถานการณบทบาทสมมต

เพอการฝกซอมแผนอพยพ หลงจากการทากจกรรมน ผเขารบการอบรมจะไดรบการฝกฝนบทบาทหนาทและความรบผดชอบทมอบหมายใหกบสมาชกของคณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบาน การฝกซอมบทบาทสมมตน ไมจาเปนวาจะตองมการระบบทบาทเฉพาะเจาะจงตามจรงใหกบบคคลทเปนสมาชกของคณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบาน ถงแมวาการกาหนดบทบาทสมมตในกจกรรมใหตรงกบความเปนจรงเปนเรองทด แตในทางปฏบตแลวอาจมความแตกตางเพราะกจกรรมนเปนสวนหนงของการฝกอบรมเทานน

การทากจกรรมฝกซอมบทบาทสมมตนสามารถดาเนนการไดในระยะเวลาสนๆ โดยเนนยาบทบาทหนาทของแตละฝาย ผเขารบการอมรมอาจไดรบบทบาทเปนผอยอาศยในบรเวณทมความเสยงในหองหนง และอกหองหนงเปนหองทประกอบดวยสมาชกของคณะกรรมการททาหนาทของตนโดยมสถานการณจาลองเปนขอมลประกอบ

การอพยพกรณฉกเฉน รบทบาทของตน

ชวยชวตคนจากภย

- 27 -

อปกรณทใช

สถานการณจาลองเพอการอพยพ

แผนทเสนทางการอพยพ

ตวละครบทบาทสมมต

- 28 -

ขอเสนอแนะสาหรบวทยากร :

หลงจากการบรรยายเรองการทบทวนแผนแลว วทยากรจะใหผเขารบการอบรมทากจกรรมรวมกน โดยจะมอบหมายใหดาเนนการจดทาสถานการณการฝกซอมอพยพและใหผเขารบการอบรมสวมบทบาทเปนคณะกรรมการและชาวบานทอาศยอยในบรเวณทเสยงตอการเกดภย สงสาคญคอจะตองมบทบาทของชาวบานทเปนกลมเปราะบางอยดวย เชน หญงตงครรภ คนชรา และคนพการ

สมาชกในกลมควรใชทรพยากรทมอยในบรเวณสถานทฝกอบรมเพอการฝกซอมการแจงเตอนภยและขนตอนการอพยพ วทยากรจะเปนผแนะนาผเขารบการอบรมเพอจดทาสถานการณ กจกรรมบทบาทสมมตนไมควรใชระยะเวลาเกน 30 นาท ตวอยางกจกรรมการฝกซอมบทบาทสมมต

กรมอตนยมวทยาไดออกประกาศเตอนพายทจะพดผานหมบาน ข (หรอชอของชมชน) ซงอาจสงผลใหมฝนตกหนกอยางรนแรงและสงผลตอปรมาณนาในแมนา ค ลนตลง สรางความเสยหายแกพนททมความเสยงตอการเกดอทกภยดงทระบในแผนทเสยงภยและแผนการเตรยมความพรอมตอภยพบตประจาหมบานทจดทาขนโดยชาวบานในหมบาน

ใหกาหนดบทบาทดงน:

บทบาททตองการ

ผใหญบาน

ฝายแจงเตอนภย

ฝายอพยพ

ฝายปฐมพยาบาลเบองตน

ประชากรกลมเปราะบาง (หญงตงครรภ เดกทารก คนชรา)

ฝายคนหาและกภย

- 29 -

ตวอยางของสถานการณท 2

บทบาทสมมตทตองการ: ผเขารบการอบรมแสดงเปนสมาชกของคณะกรรมการ

สงทตองการ

5. สถานทปลอดภย 6. เสนทางการอพยพ 7. ประกาศเตอนภย – เตรยมการเพอการอพยพ

ก. ผใหญบาน ฝายแจงเตอนภย ฝายศนยพกพง ฝายอพยพ ฝายยานพาหนะ ข. อพยพกลมทเปราะบางทตองใหความสาคญอนดบแรกไปยงพนทปลอดภย ค. ดาเนนการตามแผนทไดวางไว

8. ประกาศเตอนใหอพยพ ก. ชวยชาวบานใหอพยพออกจากพนท ข. ดาเนนการตามแผนทไดวางไว

ตวอยางของ สถานการณท 1

บทบาทสมมตทตองการ: ผเขารบการอบรมแสดงเปนหญงตงครรภ เดกทารก คนชรา และชาวบานในหมบาน

สงทตองการ 1. สถานทปลอดภย 2. แผนทเสนทางอพยพ 3. ประกาศเตอนภย – กรณเตรยมพรอมเพอการอพยพ

ก. สงทตองทา– หวหนาครอบครวทบทวนสงทตองทาและบทบาททไดรบมอบหมาย ข. สงทตองเตรยมเมอมการเตรยมการเพอการอพยพ ค. อพยพกลมทเปราะบางทตองใหความสาคญอนดบแรกไปยงพนทปลอดภย

4. ประกาศเตอนใหอพยพ ก. สงทตองทา – ออกจากบานและใชเสนทางทปลอดภยเพอไปยงสถานทปลอดภย ข. สงทตองนาตดตวไปดวย เชน เอกสารสาคญ นาดม ยา และสงของจาเปนอนๆ เปนตน

- 30 -

สวนท 7: การวางแผนการปฏบตการ

คาอธบายกจกรรม : หวขอนจะเปนการอธบายถงนยามของการวางแผนการปฏบตการ บคคลทเกยวของ และอธบายเกยวกบการดาเนนกจกรรมภายใตการวางแผนการปฏบตการทงหมด

อปกรณทใช:

วธการ

วทยากรจะบรรยายและอธบายวาแผนปฏบตการคออะไร

การยกตวอยาง วทยากรสามารถแจกเอกสารตวอยางของแผนหรอใชพาวเวอรพอยทแสดงตวอยางกได วทยากรจะตองแนะนาใหผเขารบการอบรมถงการเตรยมจดทาแผนปฏบตการและใหผเขารบการอบรมจดทาแผนปฏบตการของของหมบานตนเอง

เครองฉายสไลด

พาวเวอรพอยท

กระดาษฟลปชารตขนาด A1

ปากกาเมจก

ไมบรรทด

แผนปฏบตการคอชดของกจกรรมทชมชนจะตองดาเนนการภายในหนงปหลงจากการเตรยมแผนปองกนภยพบตประจาหมบานเสรจสน (หรอเรยกวาการดาเนนการตามแผน) โดยมวตถประสงคเพอการสนบสนนเชงยทธศาสตรและมาตรการเพอการจดการความเสยงภยพบตทกาหนดโดยชมชนและระบไวในแผน

- 31 -

ตวอยางแผนปฏบตการ (อทกภย)

กจกรรม กลมเปาหมาย/ผไดรบผลประโยชน

ผรบผดชอบ/กลมทรบผดชอบ

หวงระยะเวลาดาเนนการ

งบประมาณ

สรางความตระหนก

ชมชนในหมบาน คณะทางานดานการประชาสมพนธของปภม.

กอนฤดฝน/ พ.ค. – ม.ย.

ไมม

การฝกซอมการอพยพ

ชมชนในหมบาน ปภม. กอนฤดฝน/ พ.ค. – ม.ย.

ไมม

การขดลอกคคลอง

ชมชนในหมบาน อาสาสมครนาโดยผใหญบาน

เม.ย. ไมม

การฝกอบรมการคนหาและกภย

อาสาสมครคนหาและกภย

ผใหญบานประสานงานกบ ปภ. จงหวด

เม.ย./พ.ค. คาพาหนะเดนทางและคาอาหาร

การอบรมการปฐมพยาบาลเบองตน

อาสาสมครสาธารณสขหมบาน (อสม.)

ผใหญบานประสานงานกบ ปภ. จงหวดและสภากาชาด

เม.ย./พ.ค. คาพาหนะเดนทางและคาอาหาร

ปภม. = คณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบาน

- 32 -

วนท 3 (ถาม)

การเตรยมความพรอมเพอการฝกซอมแผนอพยพ:

ทรพยากรทตองการ:

1. ผเขารวมการฝกซอม: สมาชกของคณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบานและชาวบานผอยอาศยในบรเวณพนทเสยงตอการเกดอทกภย (เดกเลก ทารก คนแก หญงตงครรภ และคนพการ)

2. ศาลาอเนกประสงคหมบาน

3. ศนยพกพงทปลอดภย – ระบไวในแผน

4. ยานพาหนะ

5. เครองมอตดตอสอสาร – ทไดระบไวระหวางการอบรม

6. อาหาร

7. อปกรณเพอการสอสาร – เชนโทรศพทมอถอ นกหวด กลอง หรอเครองมอใด ๆ กตามทเรยกความสนใจคนในหมบานหรอทกคนในหมบานไดยนทวถง (ควรจะเปนอปกรณทมอยในหมบาน ไมควรเปนอปกรณทยมมาจากทอน)

8. ขนตอนการสอสารเตอนภย – ดงทระบไวในแผน

9. ขนตอนการอพยพ – ดงทระบไวในแผน

10. แผนเพอการฝกซอมอพยพ – เปนลาดบขนตอนของกจกรรมทผขารวมการฝกซอมจะตองปฏบตในชวงระหวางการฝกซอมอพยพ (ทงสมาชกของคณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบานและชาวบาน) และระยะเวลาของการฝกซอม แผนควรจะครอบคลมทกกจกรรมทจะเกดขนภายในระยะเวลาสอง (2) ชวโมง

- 33 -

บทบาทหนาทของวทยากร:

ใหความชวยเหลอและแนะนาผเขารบการอบรมเพอเตรยมพรอมการฝกซอมอพยพ โดยการใหขอมลเพอการเตรยมแผนการฝกซอมอพยพ สามารถดรายละเอยดเพมเตมและตวอยางแผนการฝกซอมอพยพไดทภาคผนวก 1 สวนท 2 ของคมอสาหรบวทยากร

- 34 -

ตวอย

างการ

ฝกซอ

มอพย

พ

เวลา

(ขณะ

ฝกซอ

ม)สถ

านกา

รณ

สงทต

องดา

เนนกา

รโดย

คณะก

รรมก

ารปอ

งกนแ

ละบร

รเทาส

าธาร

ณภยห

มบาน

9:0

0 น.

มการ

พยาก

รณวา

ไตฝน

จะพด

ผานห

มบาน

ซงทา

ใหเก

ดฝนต

กหน

กเปน

ระยะ

เวลา 3

วน

ซงจะ

สงผล

กระท

บตอร

ะดบน

าใน

แมนา

ของห

มบาน

เพมป

รมาณ

สงขน

ผใหญ

บานเ

รยกป

ระชม

คณะก

รรมก

ารปอ

งกนแ

ละบร

รเทาส

าธาร

ณภย

หมบา

นเพอ

หารอ

เกยว

กบสถ

านกา

รณ ท

บทวน

บทบา

ทภาร

กจแล

ะควา

มรบผ

ดชอบ

พรอ

มทงม

อบหม

ายหน

าท

9:10

น.ผใ

หญบา

นประ

กาศผ

าน ห

อกระ

จายข

าวให

ประช

าชนเ

ตรยม

พรอม

เนอง

จากน

าอาจ

ไหลเ

ขาทว

มหม

บานไ

ด ฝา

ยแจง

เตอน

ภยแล

ะขอม

ลขาว

สารต

ระเวน

ประก

าศรอ

บหมบ

านอก

ครงห

นง

สมาช

กฝาย

แจงเต

อนภย

รบหม

อบหม

ายให

เฝาร

ะวงส

ถานก

ารณน

าและ

รายง

านกา

รเปลย

นแปล

งตอ

ผใหญ

บาน

9:20

น.ระ

ดบนา

ทแมน

าเพมส

งขนป

ระมา

ณ 6

นวจา

กรมต

ลง(เก

ณฑก

ารวด

ความ

สงขอ

งระด

บนาน

จะขน

อยกบ

ตวชว

ดทได

รบฉน

ทามต

ในขน

ตอนก

ารเต

รยมค

วามพ

รอม)

ฝน

ยงคง

ตกอย

างรน

แรงแ

ละตอ

เนอง

ตลอด

ระยะ

เวลา 3

วน

ผใหญ

บานป

ระกา

ศเกย

วกบส

ถานก

ารณโ

ดยเน

นยาถ

งควา

มจาเป

นของ

การอ

พยพก

ลมเป

ราะบ

างหร

อผทต

องกา

รควา

มชวย

เหลอ

เปนพ

เศษไ

ปยงส

ถานท

ปลอด

ภย

ฝายแ

จงเต

อนภย

– ต

ระเวน

รอบห

มบาน

เพอแ

จงปร

ะกาศ

จากผ

ใหญบ

านอก

ครง

ฝายอ

พยพ

– ให

ความ

ชวยเ

หลอก

ลมเป

ราะบ

างให

อพยพ

ไปยง

ศนยพ

กพงท

ปลอด

ภยโด

ยควา

มชว

ยเหล

อจาก

ฝายย

านพา

หนะ

ฝายศ

นยพก

พงแล

ะฝาย

ปฐมพ

ยาบา

ลเบอ

งตน

– ให

เดนท

างไป

ยงศน

ยพกพ

งและ

เตรย

มควา

มพรอ

มเพอ

รองร

บกลม

เปรา

ะบาง

ทจะอ

พยพม

ายงศ

นย

- 35 -

ตวอย

างการ

ฝกซอ

มอพย

พ (ต

อ)

เวลา

(ขณะ

ฝกซอ

ม)สถ

านกา

รณ

สงทต

องดา

เนนกา

รโดย

คณะก

รรมก

ารปอ

งกนแ

ละบร

รเทาส

าธาร

ณภยห

มบาน

9:3

0 น.

ระดบ

นาใน

ขณะน

สงถง

รมตล

งแตย

งไมลน

ออกม

า แตม

แนวโ

นมวา

นาจะ

ลนออ

กมาในไ

มชา

ฝนยง

คงตก

หนกอ

ยางต

อเนอ

ง

ผใหญ

บานป

ระกา

ศคาส

งใหอพ

ยพ

ฝายแ

จงเต

อนภย

ตระเวน

รอบห

มบาน

เพอป

ระกา

ศคาส

งจาก

ผใหญ

บานอ

กครง

เพอใ

หทกค

นใน

หมบา

นรบท

ราบแ

ละตร

ะหนก

ถงสถ

านกา

รณ

ฝายอ

พยพเ

รมกา

รอพย

พ

ผจดก

ารศน

ยพกพ

งและ

ฝายป

ฐมพย

าบาล

เบอง

ตนรบ

ผอพย

พทศน

ยพกพ

งพรอ

มทงอ

านวย

ความ

สะดว

กโดย

แจกจ

ายนา

อา ห

าร เส

อผาแ

หง

ฝายป

ฐมพย

าบาล

เบอง

ตนตร

วจสอ

บวาม

ชาวบ

านบา

ดเจบ

ตองก

ารคว

ามชว

ยเหล

อหรอ

ไม

ฝายค

นหาแ

ละกภ

ยเตร

ยมพร

อมเพ

อการ

สารว

จ

9:40

น.นา

เรมทว

มบรเว

ณพนท

เสยง

ตอกา

รเกดอ

ทกภย

ในหม

บาน

ฝนหย

ด

ผอพย

พอยท

ศนยพ

กพง

ฝายศ

นยพก

พงรา

ยงาน

ผสญห

าย

ฝายค

นหาแ

ละกภ

ยออก

คนหา

ผสญห

าย เม

อพบผ

สญหา

ยดงก

ลาว ใ

หนาก

ลบมา

ยงศน

ยพกพ

ง

ฝายป

ฐมพย

าบาล

เบอง

ตนตร

วจสอ

บผปร

ะสบภ

ยวาไดร

บบาด

เจบห

รอไม

- 36 -

ตวอย

างการ

ฝกซอ

มอพย

พ (ต

อ)

เวลา

(ขณะ

ฝกซอ

ม)สถ

านกา

รณ

สงทต

องดา

เนนกา

รโดย

คณะก

รรมก

ารปอ

งกนแ

ละบร

รเทาส

าธาร

ณภยห

มบาน

9:5

0 น.

ระดบ

นาทว

มเรม

ลดลง

ชาวบ

านสา

มารถ

กลบบ

านได

ผใหญ

บานป

ระกา

ศผาน

หอกร

ะจาย

ขาวว

าสถา

นการ

ณคล

คลาย

สามา

รถกล

บบาน

ได

ฝายข

อมลข

าวสา

รเดนท

างไป

ยงศน

ยพกพ

งเพอแ

จงฝา

ยศนย

พกพง

เกยว

กบสถ

านกา

รณ

ฝายศ

นยพก

พงเต

รยมพ

รอมใ

หผอพ

ยพทย

อยกล

บบาน

ฝายอ

พยพช

วยเห

ลอกล

มเปร

าะบา

งกลบ

บานโ

ดยคว

ามชว

ยเหล

อจาก

ฝายย

านพา

หนะ

10:00

น.

จบกา

รฝกซ

อมอพ

ยพผใ

หญบา

นประ

ชมหา

รอกบ

คณะก

รรมก

ารปอ

งกนแ

ละบร

รเทาส

าธาร

ณภย

หมบา

นเพอ

การร

ายงา

น

- 37 -

เอกสารประกอบการบรรยาย

สวนท 0

สวนท 0 : วตถประสงคของการประชมเชงปฏบตการ

1

เมอจบการประชมเชงปฏบตการระยะเวลา 2 วนน ผเขารบการอบรมจะสามารถ

• ระบองคประกอบทกอใหเกดความเสยงตอประชากร ระบบสาธารณปโภค อาคารบานเรอน สตว และองคประกอบทมความเสยงตอภย

• พฒนายทธศาสตรเพอการจดการความเสยง อาทเชน ระบบการแจงเตอนภยลวงหนา (ขอมลการเตอนภยและการสอสารเพอการแจงเตอนภย)

• การเตรยมความพรอมขนตอนการอพยพลวงหนา

2

• จดตงคณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยประจาหมบาน โดยมการระบบทบาทหนาทและความรบผดชอบ

• รวบรวมขอมลทมทงหมดระบลงในแผนการเตรยมความพรอมสาหรบภยพบตประจาหมบาน (แผนการเตอนภยและการอพยพ)

• ฝกซอมบทบาทหนาทและความรบผดชอบของสมาชกคณะกรรมการประจาหมบาน

3

- 38 -

สวนท 1

สวนท 1: การจดทาแผนโดยใชแนวทางจดการความเสยงจากภยพบต

โดยอาศยชมชนเปนฐาน(CBDRM)

1

ทมา

• การรบมอเมอเกดเหตขนแลว(Reactive) และ การวางแผนปองกน(Proactive)

กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภยไดมความพยายามปรบเปลยนทศนคตของประชาชนจากความเชอทวา “ภยพบตเปนเรองเวรกรรม” ซงจะทาใหประชาชนรอคอยความชวยเหลอจากรฐบาลเมอเกดภยพบตเทานน (การรบมอเมอเกดเหตขนแลว)

การเปลยนความเชอและทศนคตใหเปน “ภยพบตสามารถปองกนและบรรเทาไดหากประชาชนมการเตรยมความพรอมทด” เพอรบมอกบภยทกาลงมาถง (การวางแผนปองกน)

2

การรบมอเมอเกดเหตขนแลว การวางแผนปองกน 3

แนวทางการวางแผนปองกน

• ในป พ.ศ. 2547 ปภ. ไดรเรมดาเนนโครงการ “การเสรมสรางศกยภาพของชมชนเพอการปองกนและบรรเทาภยพบต”

• เปาหมายของโครงการเพอการสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาแผนการเตรยมความพรอมสาหรบภยพบตของชมชน โดยแผนนจะตองมการทบทวนและประเมนอยางสมาเสมอ

4

การมสวนรวมของประชาชนหรอชมชน

• การจดการความเสยงจากภยพบตโดยอาศยชมชนเปนฐาน(Community Based Disaster Risk Management: CBDRM)

CBDRM เปนการจดการความเสยงภยพบตทมการจดทาและดาเนนการโดยชมชน เปนกระบวนการทชมชนทมความเสยงสามารถระบ วเคราะห และประเมน ความเสยงภยพบตเพอลดความเปราะบางและเพมศกยภาพของชมชนเพอการรบมอตอภย

5

จากภาพ ผดาเนนกจกรรมกาลงอธบายชาวบานในชมชนเกยวกบการทากจกรรม CBDRM (อ. มะขามเฒา จ.ชยนาท วนท 5-6 กรกฎาคม 2555)

6

- 39 -

สวนท 1

• การมสวนรวมของประชาชนจะทาใหแผนการเตรยมความพรอมสาหรบภยพบตของชมชนสามารถพฒนาไดงายและรวดเรว

7

แนวทางเพอการวางแผน

กอนเกดภย

ระหวางเกดภย

1. การประเมนความเสยง

4. การเตอนภย

3. การเตรยมความพรอมของประชนชน เครองมอ/อปกรณ แผน

2. การปองกนและบรรเทา

7. การประเมนความเสยหาย

5. การอพยพไปยงพนทปลอดภย6. การใหความชวยเหลอและบรรเทาทกข

8. การฟนฟใหกลบสสภาพเดม

• จะตองคานงถงทกชวงในวงจรภยพบต ไมวาจะเปนชวงกอนเกดภย ระหวางเกดภย และหลงจากเกดภย

8

กจกรรมในแตละขนตอนของการวางแผนขนตอนท 1 ขนตอนท 2 ขนตอนท 3 ขนตอนท 4 ขนตอนท 5

การอธบายสภาพชมชน การประเมนความเสยงภยของชมชนโดยการมสวนรวม

การวางแผนจดการความเสยงภยพบต

การนาแผนไปปฏบต การทบทวนและปรบปรงแผน

ผลผลต

โครงสรางทางสงคมและการเมองประวตการเกดภยพบตของชมชนความลอแหลมความสามารถ

ผลผลต

แผนทภยแผนทความลอแหลมแผนทความสยงระดบความเสยง

ผลผลต

การลดความเสยงการตดตงระบบเตอนภยแผนการอพยพ

ผลผลต

คณะกรรมการชมชนปฏบตตามแผนการดาเนนยทธศาสตรเพอนาแผนไปปฏบต

ผลผลต

แผนปจจบนทไดมาจากบทเรยนในอดต

การมสวนรวมของชมชน9

องคประกอบของแผน1. วตถประสงค2. ขอมลพนฐานของชมชน/หมบาน เชน

• ภมศาสตร• ประชากร• การประกอบอาชพ• รายได• สถานทสาคญในชมชน• ความเปราะบาง• ปฏทนฤดกาลและปฏทนภย• ขอมลอนๆ ทเกยวของ

10

3. แผนทเสยงภยของชมชน/หมบาน• พนทเสยง (ประชาชน โครงสรางสาธารณปโภค และพนทเพาะปลกในบรเวณทมความเสยงตอภย)• แผนทแสดงเสนทางอพยพและพนทปลอดภย

4. การดาเนนการตามแผนการปองกนและบรรเทาภยพบตของชมชน/หมบาน ใน 3ชวงระยะเวลาคอ• กอนเกดภย

• ขอมลการเตอนภยและการสอสารเพอการเตอนภย

• การอพยพลวงหนา• ระหวางเกดภย• หลงเกดภย

องคประกอบของแผน (ตอ)

11

องคประกอบของแผน (ตอ)

5. คณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยชมชน/หมบาน โครงสรางของคณะกรรมการแตละฝายและหนาทความรบผดชอบ

ฝายสอสารและประชาสมพนธนาย/นาง/น.ส. ...............................

..(หวหนา )

ผชวยผใหญบานคนท 1 และ 2นาย/นาง/น.ส. ............................................

(หวหนา)

หวหนาศนยปฏบตการ(ระบสถานท)

.......................................................

ฝายปองกนและเตรยมความพรอมนาย/นาง/

น.ส. ......................................(หวหนา )

ฝายเฝาระวงและแจงเตอนภย

นาย/นาง/น.ส. ....................................

..(หวหนา )

ฝายคนหาและกภยนาย/นาง/

น.ส. ......................................

(หวหนา )

ฝายสนบสนนผประสบภยนาย/นาง/

น.ส. .............................(หวหนา )

ฝายซอมบารงนาย/นาง/

น.ส. ..................................(หวหนา)

ผใหญบานนาย/นาง/น.ส. ............................................

ฝายฟนฟนาย/นาง/

น.ส. ......................................(หวหนา )

ฝายประสานงานนาย/นาง/

น.ส. ......................................(หวหนา )

ฝายอนๆนาย/นาง/

น.ส. ......................................(หวหนา )

ฝายอพยพนาย/นาง/

น.ส. ..............................

(หวหนา )

ฝายพยาบาลนาย/นาง/

น.ส. ...........................(หวหนา)

12

- 40 -

สวนท 1

ภาคผนวก

• แผนผงระบบการแจงเตอนภยชมชน (หนาท ____ ของหนงสอคมอ)

• บญชรายชอของสมาชกในชมชน โดยเฉพาะอยางยงรายชอของเดก คนชรา คนพการ และหญงตงครรภทตองใหความชวยเหลอเปนอนดบแรกระหวางการเกดภยพบต (หนาท ____ ของหนงสอคมอ)

• ยานพาหนะทใชในชวงการตอบโตตอภย (หนาท ____ ของหนงสอคมอ)

• บญชรายการอปกรณ เครองมอ และทรพยากรในชมชนทจะนามาใชเพอการตอบโตตอภยพบต (หนาท ____ ของหนงสอคมอ)

• บญชรายชอของหนวยงานทเกยวของและเบอรโทรศพทตดตอ

(หนาท ____ ของหนงสอคมอ)

13

ขอบคณ

14

- 41 -

สวนท 2: ขนตอนท 1

การอธบายสภาพชมชน

1 2

กจกรรม เดอนม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

(ระบกจกรรมของชมชน)

ระบภยทเกดขนในชมชน

3

กจกรรม เดอน

ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย.

พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

ฤดทานา

นาทวม

4

ป พ.ศ. ภยทเกดขน ผลกระทบ หมายเหตสงหาคมถงตลาคม 2554 …อทกภย ชาวบาน 40 ครอบครวไดรบผลกระทบ

พชผลทางการเกษตรไดรบความเสยหาย

นาทวมทงหมบาน

บาน 20 หลงไดรบความเสยหาย

ชาวบานบางสวนอพยพไปอยบานญาต และบางสวนอพยพไปทวดและโรงเรยน

(ระบ) ............ …………………..... ………………….... ………………….....

(ระบ) ............ …………………..... …………………..... ………………….....

(ระบ) ............ …………………..... …………………..... ………………….....

(ระบ) ............ …………………..... …………………..... ………………….....

5

P

N

E

หมบานท 1

หมบา

นท 2

หมบานท 5แผนทโดยชมชน# 3บานเรอนศนยอนามยวดสถานตารวจ

พนทเพาะปลกแมนาคาอธบายสญลกษณ

P 6

- 42 -

สวนท 2: ขนตอนท 1

ลาดบท รายการ จานวน สถานทตดตงหรอเกบเครองมอเครองใช

หมายเหต

1

2

3

4

5

ลาดบท รายการ อยท ความสามารถในการบรรทก

เจาของ

1

2

3

4

5

บญชรายการเครองมอเครองใชเพอการปองกนและบรรเทาภยพบตในชมชน

บญชรายการยานพาหนะเพอการเตรยมความพรอมสาหรบการอพยพ

7

ศกยภาพทชมชนมอย

ชอ ทอย หมายเหต

พยาบาลหรอผทผานการอบรมการปฐมพยาบาลเบองตน

แพทย

อพปร.

สถานทปลอดภยหรอศนยพกพง

เครองมอสอสาร

8

9

- 43 -

สวนท 3: ขนตอนท 2

การประเมนความเสยงโดยการมสวนรวม

1

คอโอกาสทภยพบตอาจเกดขนไดจากการเกดภยและสงผลตอประชาชนหรอทรพยสน

ไดรบผลกระทบจากภยในทางลบ

2

ความเสยงภยพบตหมายความรวมถง พจารณาภยทอาจสรางความเสยหายตอชมชน

ระบกลมคนหรอทรพยสนทอาจจะไดรบผลกระทบจากภยนน ๆ

3

การระบความเสยง ผเขารบการอบรมจะตองมการทาการประเมนความเสยง ซงเปนกระบวนการการระบบรเวณทเกดภยสถานททอาจไดรบผลกระทบทรนแรงจากภย (โดยขนอยกบประสบการณการเกดภยในอดต) และระบกลมเปราะบางหรอกลมทตองการความชวยเหลอพเศษ

4

ภย ความเปราะบาง

5

ภย ความเปราะบางความเสยง (ภยพบต)

6

- 44 -

สวนท 3: ขนตอนท 2

ผเขารบการอบรมจะตองวาดแผนทชมชนโดยระบพนททไดรบผลกระทบจากอทกภยจากประสบการณทผานมาของตน

การประเมนความเสยงเรมตนจากการกาหนดขอบเขตการเกดอทกภย

แผนทนจะใชเพอระบวาใครหรอทรพยสนใดๆไดรบผลกระทบจากอทกภย บญชรายการหรอรายชอของบคคลทไดรบผลกระทบ (จะตองระบรายละเอยดวาเปนคนชรา ทารก คนพการหรอทพพลภาพ) สตว ทรพยสน และอนๆ

7

การระบรายละเอยดแผนทภยสามารถดาเนนการไปพรอมกบการเตรยมเครองมออปกรณเพอรบมอกบภยพบต

8

P

N

E

แผนทระบความเสยงตออทกภยของหมบาน # 3

หมบานท 1

หมบา

นท 2

หมบานท 5 บานเรอนศนยอนามยวดสถานตารวจ

พนทเพาะปลกแมนาคาอธบายสญลกษณ

P9

สญลกษณ ความหมายคนหนงคน

เดกทารก

คนชรา

คนพการ

คนปวย

สตวหรอพช

ทรพยสน เชน รถยนต

10

P

N

E

แผนทความเปราะบางของหมบาน # 3

หมบานท 1

หมบา

นท 2

หมบานท 5 บานเรอนศนยอนามยวดสถานตารวจ

พนทเพาะปลกแมนาคาอธบายสญลกษณ

P 11

P

N

E

แผนทลาดบความเสยงของหมบาน # 3 พนทนาทวม

จดทตองใหความสาคญตอการอพยพเปนอนดบแรก

หมบานท 1

หมบา

นท 2

หมบานท 5บานเรอนศนยอนามยวดสถานตารวจ

พนทเพาะปลกแมนาคาอธบายสญลกษณ

P 12

- 45 -

สวนท 3: ขนตอนท 2

ลาดบท ชอ-นามสกล ทอย หมายเหต

1

2

3

นาย/น.ส................................

นาย/น.ส................................

นาย/น.ส................................

หญงมครรภ

คนพการ

คนชรา

ลาดบท ชอ-นามสกล ทอย หมายเหต

1

2

3

.............. ทารกอาย 1 เดอน

บญชรายชอผทตองรบความชวยเหลอ เคลอนยาย และอพยพกอนเปนอนดบแรกเดกทารกและเดกเลก

คนชรา หญงตงครรภ และคนพการ

13

ลาดบท ชอ-นามสกล ทอย หมายเหต

1

2

3

นาย/น.ส................................

นาย/น.ส................................

นาย/น.ส................................

14

15

- 46 -

สวนท 4: ขนตอนท 3

การจดการความเสยง

1

ลกษณะของภยแผนทภยทคาดวาจะเกดขนในอนาคต

ลกษณะชมชนแผนทความเปราะบางแผนทความสามารถ/ทรพยากร

การประเมนความเสยง การจดลาดบความ

เสยง

แผนทความเสยง

มาตรการเพอการลดความเสยง

ผลลพธขอมล

2

3

P

N

E

แผนทความเสยงตออทกภยของหมบานท# 3

School

หมบานท 1

หมบา

นท 2

หมบานท 5

พนทปลกขาว

สวนผลไมบานทมความเสยงบานเรอน

ศนยอนามยวดสถานตารวจ

พนทเพาะปลกแมนาคาอธบายสญลกษณ

Pโรงเรยน

4

5

P

N

E

แผนทความเปราะบางหมบานท # 3

หมบานท 1

หมบา

นท 2

หมบานท 5 บานเรอนศนยอนามยวดสถานตารวจ

พนทเพาะปลกแมนาคาอธบายสญลกษณ

P6

- 47 -

สวนท 4: ขนตอนท 3

7

การแจงเตอนภยและการอพยพ

การตดตงระบบเตอนภย

การเตรยมแผนฉกเฉนเพอการอพยพ มาตรการลดความเสยงระยะสน และการจดการเพอการกภยและบรรเทา

กาหนดบคคลทมหนาทรบผดชอบเพอดาเนนการตามแผน

8

9

การเตอนภยนาทวมเพอการเตรยมการอพยพ (ตวอยางจากหนงสอคมอ CBDRM หนาท 57)

การเตอนภยนาทวมเพอการอพยพ (ตวอยางจากหนงสอคมอ CBDRM หนาท 57)

10

11

สงทชาวบานควรปฏบต แจงเตอนสมาชกในครอบครวและใหทก

คนเตรยมความพรอมเพอการอพยพ ใหเตรยมพรอมเกบสงของมคาและ

เอกสารสาคญไวลวงหนา อพยพขนทสงโดยใชเสนทางอพยพทระบ

ไวในแผนการอพยพ หลงจากถงทปลอดภยแลว ใหสมาชกใน

ครอบรวทกคนรายงานตวกบผจดการศนยอพยพ

สงทฝายอพยพควรปฏบต ตรวจสอบจานวนผอพยพทงหมดโดย

บนทกชอ-สกล รวมถงเกบขอมลของจานวนเพศหญง เพศชาย เดกชาย เดกหญง ผสงอายทอายเกน 60 ป และผไดรบบาดเจบทจะตองอพยพทงหมด

ประสานงานเพอการมอบหมายหนาทใหกบฝายคนหาและกภยเพอคนหาผสญหายทอาจพลดหลงระหวางการอพยพ

รายงานจานวนผอพยพทงหมดตอผใหญบานและหวหนาของคณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยประจาหมบาน

ดแลผประสบภยใหอยในศนยอพยพ

12

- 48 -

สวนท 4: ขนตอนท 3

P

N

E

แผนทเสนทางอพยพ หมบานท # 3

หมบานท 1

หมบา

นท 2

หมบานท 5

สถานทปลอดภยพนทปลกขาว

สวนผลไมบานทมความเสยงบานเรอน

ศนยอนามยวดสถานตารวจ

พนทเพาะปลกแมนาคาอธบายสญลกษณ

Pโรงเรยน

13 14

- 49 -

สวนท 5: ขนตอนท 4

สวนท 5: ขนตอนท 4 ของการจดทาแผน

การดาเนนการตามแผน

1

โครงสรางของคณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบานโดยหลกการ(จากหนงสอคมอ CBDRM หนาท 32)……

ฝายสอสารและประชาสมพนธนาย/นาง/

น.ส. .................................(หวหนา )

ผชวยผใหญบานคนท 1 และ 2นาย/นาง/น.ส. ............................................

(หวหนา)

หวหนาศนยปฏบตการ(ระบสถานท)

.......................................................

ฝายปองกนและเตรยมความพรอมนาย/นาง/

น.ส. ......................................(หวหนา )

ฝายเฝาระวงและแจงเตอนภยนาย/นาง/

น.ส. ......................................(หวหนา )

ฝายคนหาและกภยนาย/นาง/

น.ส. ......................................(หวหนา )

ฝายสนบสนนผประสบภยนาย/นาง/

น.ส. .............................(หวหนา )

ฝายซอมบารงนาย/นาง/

น.ส. ..................................(หวหนา)

ผใหญบานนาย/นาง/น.ส. ............................................

ฝายฟนฟนาย/นาง/น.ส. ......................................

(หวหนา )

ฝายประสานงานนาย/นาง/น.ส. ......................................

(หวหนา )

ฝายอนๆนาย/นาง/น.ส. ......................................

(หวหนา )

ฝายอพยพนาย/นาง/

น.ส. ..............................(หวหนา )

ฝายพยาบาลนาย/นาง/

น.ส. ...........................(หวหนา)

2

ผใหญบาน

ฝายประชาสมพนธ

ฝายคนหาและกภย

ฝายแจงเตอนภย

ฝายรกษาความปลอดภย

ฝายบรรเทาทกข

ฝายอพยพ

ฝายปฐมพยาบาลเบองตน

โครงสรางของคณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบานในทางปฏบตตวอยางโครงสรางหมบานแมแสลม จ.ลาปาง

3

ตวอยางของโครงสรางคณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบานโดยระบชอของสมาชกแตละฝาย

4

บทบาทหนาทและความรบผดชอบของคณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบาน

โปรดดรายละเอยดในหนงสอคมอ CBDRM หนาท 33-40

5

คณะกรรมการหมบาน บทบาทหนาทความรบผดชอบ

1. ผใหญบาน ผใหญบานทาหนาทเปนทปรกษาและประสานงานกบภาครฐบาลและภาคเอกชน รวมถงมหนาทรบผดชอบดานการประชาสมพนธ

2. ฝายการสอสารและแจงเตอนภย 2.1 คนหาและตรวจสอบขอมลขาวสารเพอการรายงานตอผใหญบาน2.2 ประสานงานกบฝายประชาสมพนธและเฝาระวงระดบนา2.3 แจงเตอนภยแกสมาชกในหมบานเพอการเตรยมการอพยพ

3. ฝายชวยเหลอและสนบสนนผประสบภย

3.1 ใหความชวยเหลอและสนบสนนอยางเรงดวนแกผประสบภยโดยเฉพาะอยางยงการจดหานาและอาหาร

3.2 ขอรบบรจาคเครองอปโภคบรโภคและแจกจายไปยงผประสบภย3.3 ประสานงานดานการชวยเหลอและสนบสนนจากหนวยงานตาง ๆ

4. ฝายอพยพ 4.1 เตรยมการเพอการเตรยมพรอมอพยพผประสบภยไปยงสถานทปลอดภย4.2 เกบขอมลสมาชกในหมบาน4.3 จดทาเครองหมายแสดงเสนทางอพยพและคาแนะนา4.4 จดเตรยมเครองมอเครองใชและทรพยากรทจาเปน เชน ยานพาหนะ เรอ เสอผา เปนตน

5. ฝายคนหาละกภย 5.1 จดหาเครองมอและอปกรณเพอการชวยเหลอผประสบภย5.2 คนหาและกภยผสญหาย

6. ฝายรกษาความปลอดภย 6.1 เพอประสานดานการจราจรและการเคลอนยายตลอดเสนทางการอพยพไปยงสถานทปลอดภย6.2 ดแลและปกปองทรพยสนของผประสบภย6.3 ดแลความสงบเรยบรอยภายในศนยพกพง

7. ฝายปฐมพยาบาลเบองตนและบรรเทาทกข

7.1 จดเตรยมอปกรณและเครองมอเพอการปฐมพยาบาลเบองตน7.2 ปฐมพยาบาลผประสบภยและดแลผปวย7.3 เยยวยาดานจตใจแกผประสบภย

8. ฝายประชาสมพนธ 8.1 แจงเตอนโดยใหขอมลทถกตองแกสมาชกในหมบานผานเสยงตามสาย

หนาทความรบผดชอบของบอรดและคณะกรรมการหม บาน( ตวอยางจากบานมวงสามป อาเภอล จงหวดลาพน)

6

- 50 -

สวนท 5: ขนตอนท 4

ขอบคณ

7

- 51 -

สวนท 6: ขนตอนท 5

สวนท 6: ขนตอนท 5 ของการจดทาแผน

การทบทวนแผน

1

แนวทางเพอการทบทวนแผน

• การซอมแผนบนโตะ

• การสรางสถานการณบทบาทสมมตการอพยพ

• การฝกซอมอพยพ

2

การซอมแผนบนโตะ (ทบทวนแผน)

การซอมแผนบนโตะเปนกจกรรมทสมาชกของคณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบานทไดรบมอบหมายบทบาทเพอการจดการในกรณฉกเฉนและมหนาทรบผดชอบทจะตองเขารวมประชมหารอในชวงกอนการเกดภยเกยวกบการรบมอและจดการในระหวางสถานการณฉกเฉน

3

ประโยชนของการฝกซอมแผนบนโตะ

• ไมมคาใชจายเนองจากเปนกจกรรมทสามารถทาไดทศาลาประชาคมหมบานหรอสถานททประชมของหมบาน

• ไมกอใหเกดความเครยดเนองจากเปนการหารอเกยวกบสถานการณฉกเฉนทอาจเกดขนเทานน

• มการระบปญหาใหมๆทอาจเกดขนระหวางการหารอพรอมทงแนวทางแกไข

4

ทรพยากรทตองการ

• สถานทประชม/ศาลาประชาคม

• แผนการเตรยมความพรอมสาหรบภยพบตหมบาน

• สมาชกของคณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยประจาหมบาน

• สถานการณฉกเฉนจาลอง

5

กรมอตนยมวทยาไดออกประกาศเตอนพายทจะพดผานหมบาน ข (หรอชอของชมชน) ซงอาจสงผลใหมฝนตกหนกอยางรนแรงและสงผลตอปรมาณนาในแมนา ค ลนตลง สรางความเสยหายแกพนททมความเสยงตอการเกดอทกภยดงทระบในแผนทเสยงภยและแผนการเตรยมความพรอมสาหรบภยพบตประจาหมบานทจดทาขนโดยชาวบานในหมบาน

สถานการณสมมต

6

- 52 -

สวนท 6: ขนตอนท 5

กจกรรมของการซอมแผนบนโตะ

• ผใหญบานจะเรยกประชมสมาชกคณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบาน ในระหวางการประชมผใหญบานจะทบทวนบทบาทหนาทและความรบผดชอบ ระบบแจงเตอนภย และขนตอนการอพยพ

• การทบทวนแผนจะมขนอกครงเพอการหารอและตรวจสอบรายชอของผทตองทาการอพยพกอนเปนอนดบแรก และตรวจสอบความพรอมของสถานทปลอดภยทจะอพยพชาวบาน รวมถงการมอบหมายหนาทของสมาชกเพอการอพยพ หวหนาคณะกรรมการจะตองตรวจสอบกบสมาชกทไดรบมอบหมายใหทาการอพยพกลมเปราะบาง

• บททดสอบนมเปาหมายเพอการทดสอบอปกรณเตอนภย และตรวจสอบความพรอมของพาหนะเพอการอพยพ

7 8

• กรมอตนยมวทยาไดออกประกาศเตอนพายทจะพดผานหมบาน ข (หรอชอของชมชน) ซงอาจสงผลใหมฝนตกหนกอยางรนแรงและสงผลตอปรมาณนาในแมนา ค ลนตลง สรางความเสยหายแกพนททมความเสยงตอการเกดอทกภยดงทระบในแผนทเสยงภยและแผนการเตรยมความพรอมตอภยพบตประจาหมบานทจดทาขนโดยชาวบานในหมบาน

ใหกาหนดบทบาทดงน:

บทบาททตองการ ผใหญบาน

ฝายแจงเตอนภย

ฝายอพยพ

ฝายปฐมพยาบาลเบองตน

ประชากรกลมเปราะบาง (หญงมครรภ เดกทารก คนชรา)

ฝายคนหาและกภย

การสรางสถานการณบทบาทสมมตการอพยพ

9

ตวอยางของสถานการณแบบยอตวอยางสถานการณท 1 ชาวบานทอาศยอยในพนทเสยงตออทกภยแสดงบทบาทสมมตของตนบทบาทสมมตทตองการ: ผเขารบการอบรมแสดงเปนหญงตงครรภ เดกทารก คนชรา และชาวบานในหมบาน

สงทตองการ1. สถานทปลอดภย2. แผนทเสนทางอพยพ3. ประกาศเตอนภย – กรณเตรยมพรอมเพอการอพยพ

ก) สงทตองทา– หวหนาครอบครวทบทวนสงทตองทาและบทบาททไดรบมอบหมายข) สงทตองเตรยมเมอมการเตรยมการเพอการอพยพค) อพยพกลมทเปราะบางทตองใหความสาคญอนดบแรกไปยงพนทปลอดภย

4. ประกาศเตอนใหอพยพก) สงทตองทา – ออกจากบานและใชเสนทางทปลอดภยเพอไปยงสถานทปลอดภยข) สงทตองนาตดตวไปดวย - เอกสาร นาดม ยา และสงของจาเปนอนๆ

10

ตวอยางสถานการณท 2 สมาชกของคณะกรรมการแสดงบทบาทสมมตของตนบทบาทสมมตทตองการ: ผเขารบการอบรมแสดงเปนสมาชกของคณะกรรมการ

สงทตองการ1. สถานทปลอดภย2. เสนทางการอพยพ3. ประกาศเตอนภย – เตรยมการเพอการอพยพ

ก) ผใหญบาน ฝายแจงเตอนภย ฝายศนยพกพง ฝายอพยพ ฝายยานพาหนะข) อพยพกลมทเปราะบางทตองใหความสาคญอนดบแรกไปยงพนทปลอดภย ค) ดาเนนการตามแผนทไดวางไว

4. ประกาศเตอนใหอพยพก) ชวยชาวบานใหอพยพออกจากพนทข) ดาเนนการตามแผนทไดวางไว

11 12

- 53 -

สวนท 6: ขนตอนท 5

13 14

ขอบคณ

15

- 54 -

สวนท 7: ขนตอนท 6

สวนท 7: ขนตอนท 6 ของการจดทาแผน

การวางแผนการปฏบตการ

1

แผนปฏบตการคอ ชดของกจกรรมทชมชนจะตองดาเนนการภายในหนงปหลงจากการเตรยมแผนปองกนภยพบตประจาหมบานเสรจสน (หรอเรยกวาการดาเนนการตามแผน) โดยมวตถประสงคเพอการสนบสนนเชงยทธศาสตรและมาตรการเพอการจดการความเสยงภยพบตทกาหนดโดยชมชนและระบไวในแผนปฏบตการ

2

ใครจะเปนผจดทาแผนปฏบตการ

• สมาชกของคณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบาน

• ควรเชญตวแทนขององคกรปกครองสวนทองถนและเจาหนาทจาก ปภ. จงหวดเขารวมการจดทาแผนปฏบตการเนองจากหนวยงานเหลานสามารถใหขอมลเพอใหผลลพธจากการจดทาแผนปฏบตการมความรดกมและประสทธภาพยงขน

3

ตวอยางแผนปฏบตการ กจกรรม กลมเปาหมาย/ผไดรบ

ผลประโยชนผรบผดชอบ/กลมท

รบผดชอบหวงระยะเวลาดาเนนการ

งบประมาณ

สรางความตระหนก

ชมชนในหมบาน คณะทางานดานการประชาสมพนธของปภม.

กอนฤดฝน/ พ.ค. – ม.ย.

ไมม

การฝกซอมการอพยพ

ชมชนในหมบาน คณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบาน

กอนฤดฝน/ พ.ค. – ม.ย.

ไมม

การขดลอกคคลอง

ชมชนในหมบาน อาสาสมครนาโดยผใหญบาน เม.ย. ไมม

การฝกอบรมการคนหาและกภย

อาสาสมครคนหาและกภย ผใหญบานประสานงานกบ ปภ. จงหวด

เม.ย./พ.ค. คาพาหนะเดนทางและคาอาหาร

การอบรมการปฐมพยาบาลเบองตน

อาสาสมครสาธารณสขหมบาน (อสม.)

ผใหญบานประสานงานกบ ปภ. จงหวดและสภากาชาด

เม.ย./พ.ค. คาพาหนะเดนทางและคาอาหาร

4

ขอบคณ

5

- 55 -

- 56 -

สวนท 2 ขอแนะนาทางวชาการสาหรบวทยากรกระบวนการ CBDRM

(CBDRM Technical Guide)

สวนท 2 สารบญ หนา

I. ความรเบองตนเกยวกบภยพบตและการจดการภยพบต ...................................................... - 57 -

1. ประวตการเกดภยพบตในประเทศไทย ........................................................................ - 57 -

ความเสยง .......................................................................................................... - 60 -

ทมา : แผนปองกนภยฝายพลเรอน 2548, กระทรวงมหาดไทย, ประเทศไทย ........................ - 60 -

ความเสยง .......................................................................................................... - 60 -

ทมา : แผนปองกนภยฝายพลเรอน 2548, กระทรวงมหาดไทย, ประเทศไทย ........................ - 60 -

2. การปองกนและบรรเทาสาธารณภยในประเทศไทย ........................................................ - 62 -

II. กรอบแนวคดดานการจดการภยพบต ............................................................................ - 69 -

1. แนวคดดานการปองกนภยพบต ............................................................................... - 69 -

2. ตวแบบตางๆ ของการจดการภยพบต ......................................................................... - 70 -

3. วงจรการจดการภยพบต .......................................................................................... - 71 -

4. วตถประสงคของการจดการความเสยงในการเกดภยพบต ................................................ - 74 -

III. แนวคดการจดการความเสยงจากภยพบตโดยใชชมชนเปนฐาน (CBDRM) ....................... - 75 -

การจดการภยพบตโดยใชชมชนเปนฐาน คออะไร? ............................................................. - 75 -

กระบวนการ CBDRM ................................................................................................... - 79 -

ขนตอนท 1: การคดเลอกชมชน - ขนตอนนมความจาเปน หากยงไมไดมการกาหนดชมชนทจะเขามารวมกระบวนการ CBDRM กอน หลกในการพจารณาคดเลอกชมชนเปนดงน ...................... - 79 -

ขนตอนท 2 : ทาความเขาใจกบชมชนและเตรยมชมชนใหพรอมกบการเขารวมกระบวนการ CBDRM ...

......................................................................................................................... - 79 - ขนตอนท 3 : การประเมนความเสยง .......................................................................... - 86 -

ขนตอนท 4 : การวางแผนจดการความเสยงจากภยพบตแบบมสวนรวม ........................... - 106 -

ขนตอนท 5 การนาแผนไปปฏบต ............................................................................ - 116 -

ขนตอนท 6 ทบทวนแผน (การตดตามและประเมนผล) ................................................. - 117 -

IV. ระบบบญชาการเหตการณ : Incident command system (ICS) ............................... - 120 -

คาศพทและนยาม ....................................................................................................... - 121 -

(เอกสารแนบทาย 1) ...................................................................................................... - 128 -

(เอกสารแนบทาย 2) ...................................................................................................... - 130 -

(เอกสารแนบทาย 3) ...................................................................................................... - 134 -

(เอกสารแนบทาย 4) ...................................................................................................... - 136 -

(เอกสารแนบทาย 5) ...................................................................................................... - 138 -

List of References: ................................................................................................ - 139 - Acknowledgment .................................................................................................. - 141 -

- 57 -

I. ความรเบองตนเกยวกบภยพบตและการจดการภยพบต

1. ประวตการเกดภยพบตในประเทศไทย

ประเทศไทยตงอยใกลเสนศนยสตรบรเวณตะวนออกเฉยงใตของทวปเอเชยและอยในเขตแนวมรสม จงมกเกดภยธรรมชาต อาท อทกภยและวาตภยอยเปนประจา ดงเชนการเกดอทกภยและแผนดนถลม ทอาเภอพปน จงหวดนครศรธรรมราช ซงมผเสยชวตจานวน 374 ราย เมอป พ.ศ. 2531 ตอมาในป พ.ศ. 2544 ไดเกดอทกภยและโคลนถลมทอาเภอวงชน จงหวดแพร มผเสยชวตจานวน 136 ราย และทตาบลนากอ นาชน อาเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ มผเสยชวตทงสนจานวน 131 ราย นอกจากน ยงมวาตภยจากพายไตฝนเกยทจงหวดชมพร ผเสยชวตจานวน 602 ราย ในป พ.ศ. 2547 ไดเกดเหตการณแผนดนไหวและคลนยกษสนาม ทซดเขาส 6 จงหวดภาคใต ชายฝงทะเลอนดามน มผเสยชวต 5,395 ราย บาดเจบ 8,457 ราย และสญหายอก 2,845 ราย และลาสดวกฤตการณอทกภยทเกดขนในป พ.ศ. 2554 จดวาเปนมหาอทกภยททาความเสยหายใหกบพนทชมชน เขตเศรษฐกจและอตสาหกรรม พนทเกษตรกรรม ทรพยสนตางๆ ตลอดจนมประชาชนเสยชวตเปนจานวนมากอยางทไมเคยปรากฏมากอนในอดต

อยางไรกตาม ภยพบตทางธรรมชาตตางๆ ทสรางความเสยหายตอชวตและทรพยสนของประชาชนในประเทศไทยเปนอยางมาก ไดแก อทกภย วาตภย และโคลนถลม ซงเปนภยทมสาเหตของการเกดเกยวโยงและตอเนองกน โดยอทกภยและโคลนถลมจะมปฐมเหตเรมมาจากจากพายและเกด ฝนตกหนก ประกอบกบสภาพแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตตางๆ โดยเฉพาะปาไม ดน นา อากาศ ถกทาลายจนเสอมโทรม สงผลใหเกดนาปาไหลหลาก นาทวมฉบพลน ดนและโคลนถลม สรางความสญเสยแกชวตและทรพยสนของประชาชน และมแนวโนมททวความรนแรงมากขนเปนลาดบ ขณะทการบรหารจดการปญหาภยพบตทางธรรมชาตของประเทศ ซงดาเนนการโดยหลายหนวยงาน ทงภาครฐ เอกชน และภาคประชาชน ยงขาดทศทางการดาเนนการปองกนและใหความชวยเหลอผประสบภยอยางบรณาการ จงไมสามารถบรรเทาและแกไขปญหาในภาวะเรงดวนเฉพาะหนาไดอยางมประสทธภาพ และประสทธผลเทาทควร

อทกภย อทกภย หมายถงภยอนตรายทเกดจากนาทวม หรอเกดจากสภาวะทนาไหลเออลนฝงแมนาหรอทางนาเขาทวมพนทซงโดยปกตไมไดอยใตระดบนา หรอเกดจากการสะสมของนาบนพนทและ ไมสามารถระบายออกไดทน การเกดอทกภยในประเทศไทยมสาเหตจากพายและลมมรสม ทาใหเกดฝนตกในปรมาณมากแตในชวงเวลาสนๆ ประกอบกบพนทแหลงตนนาลาธารทลาดชนไมมตนไมใหญปกคลม โดยในหวงเวลา 45 ปทผานมา พนทปาไมของประเทศไทยลดลงจากทเคยม 171 ลานไร หรอรอยละ 53 ของพนทประเทศในป พ.ศ. 2504 เหลอเพยง 105 ลานไร หรอรอยละ 33

- 58 -

ของพนทประเทศในป พ.ศ. 2547 กลาวคอลดลงเฉลยถงปละ 1.5 ลานไร ซงการสญเสยพนทปาอยางมาก นาไปสปญหา การพงถลมของดนและโคลนตามมา แหลงนาและลานาตางๆ เกดการตนเขนจากตะกอนดน ความสามารถในการเกบกกนาลดลง และบางแหงเกดการเบยงเบนของเสนทางการไหลของนา นอกจากน พนทลมซงเปนแหลงรองรบนาหลากในอดตถกนาไปใชประโยชน เพอเปนแหลงชมชน แหลงการผลตทางเศรษฐกจ ทงอตสาหกรรม เกษตรกรรม โครงสรางพนฐานและสงกอสรางตางๆ ซงกดขวางทาง นาธรรมชาต สงตางๆ เหลานลวนเปนปจจยเสรมสาคญททาใหเกดสถานการณนาทวมรนแรงและสรางความเสยหายเปนทวคณ ในระหวางป พ.ศ. 2532 - 2554 ปรากฏวาสถานการณอทกภยในประเทศไทยไดกอใหเกดความเสยหายรวมกนเปนมลคาถง 155,946 ลานบาท โดยปทความเสยหายเกนกวา 5,000 ลานบาท มถง 14 ป และในป พ.ศ. 2532 , 2543 , 2545 , 2553 และ 2554 มมลคาความเสยหายมากกวา 10,000 ลานบาท สาหรบป พ.ศ. 2554 นบวาสถานการณอทกภยมความรนแรงมากทสดในรอบ 60 ป โดยเกดขนในเกอบทกภมภาคของประเทศจนถงเดอนมนาคม 2555 มพนทไดรบผลกระทบจากอทกภยถง 74 จงหวด ครอบคลมเนอทกวา 11.7 ลานไร ราษฎรไดรบความเดอดรอน 16 ลานคน และมผเสยชวต 1,026 ราย นอกจากน ยงมพนทหลายจงหวดทถกนาทวมขงยาวนานกวา 3 เดอน ประมาณการวา อทกภยไดสงผลใหเกดความเสยหายคดเปนมลคาถง 23,000 ลานบาท

วาตภย วาตภย หมายถงภยทเกดจากพายลมแรง จนทาใหเกดความเสยหายตออาคารบานเรอน ตนไม และสงกอสรางตางๆ ในประเทศไทยวาตภยมสาเหตมาจากพายหมนเขตรอน ไดแก ดเปรสชน พายโซนรอน และพายไตฝน ซงเกดในหวงเดอนพฤษภาคม-ธนวาคม โดยเดอนตลาคมมโอกาสเกด มากทสด พายดงกลาวเขาสประเทศไทยทางดานตะวนออกของประเทศ โดยมแหลงกาเนดในมหาสมทรแปซฟกและทะเลจนใต ขนฝงทประเทศเวยดนาม ผานลาว กมพชา และเขาสประเทศไทย สวนพายทเกดในอาวเบงกอลหรออนดามนจะเขาสประเทศไทยทางดานตะวนตก แตมเพยงสวนนอยและเกดขนเฉพาะเดอนพฤษภาคม สาหรบพายฤดรอน ซงเปนพายฝนฟาคะนองทมความรนแรงมากกวาปกต มลมกระโชกแรง ฟาผาและมกมลกเหบ สวนใหญจะเกดในเดอนมนาคม-เมษายน โดยเกดบอยครงในภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศ นอกจากน วาตภยยงเกดไดจากลมมรสมทมกาลงแรง คอ ลมมรสมตะวนตกเฉยงใตและลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ

ในหวงระยะเวลา 23 ปทผานมา จนถงป พ.ศ. 2554 เกดวาตภยขนในประเทศไทย ถง 38,216 ครง ราษฎรไดรบผลกระทบกวา 3 ลานคน 997,214 ครวเรอน มผเสยชวตถง 912 ราย มลคาความเสยหาย 5,358 ลานบาท โดยในป พ.ศ. 2547 มความเสยหายมากทสด เกดวาตภยขนจานวน 3,834 ครง ในทกจงหวด มผเสยชวต 73 ราย มลคาความเสยหาย 398 ลานบาท

โคลนถลมหรอดนถลม

- 59 -

ดนโคลนถลม เกดขนจากดนบรเวณนนไมสามารถรบนาหนกของตวเองได มกเกดพรอมกบหรอตามมาหลงจากนาปาไหลหลาก หรอหลงพายฝนทเกดฝนตกหนกตอเนองอยางรนแรง การเคลอนตวของดนและโคลนกอใหเกดความเสยหายตอชวตและทรพยสน การเกดดนถลมในประเทศไทยในชวงกอนป พ.ศ. 2531 เกดขนในจงหวดภาคใตโดยเฉพาะจงหวดนครศรธรรมราชและพทลง แตในชวงหลงป พ.ศ. 2542 เปนตนมา พบวามการเกดดนโคลนถลมขนในจงหวดภาคเหนอทกป เชน จงหวดเพชรบรณ แพร นาน เชยงราย เชยงใหม และแมฮองสอน โดยในป พ.ศ. 2547 เกดดนโคลนถลมมากทสดคอ 13 ครง ในภาคเหนอ ดนและโคลนถลมแตละครงสรางความเสยหายอยางมหาศาล และทรนแรงทสด คอ เมอวนท 22 พฤศจกายน 2531 ทอาเภอพปน และอาเภอลานสะกา จงหวดนครศรธรรมราช มผเสยชวต 371 ราย พนทเกษตรเสยหาย 35,000 ไร บานเรอนเสยหาย 1,500 หลงคาเรอน มลคาเสยหายรวมกวา 6,000 ลานบาท และเมอ 10 - 11 สงหาคม 2544 ทบานนากอ และนาชน อาเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ มผเสยชวต 136 ราย บานเรอนเสยหาย 600 หลงคาเรอน มลคาความเสยหายรวม 600 ลานบาท

จากการเกบรวบรวมสถตของ Centre for Research and Epidemiology of Disasters แสดงภยพบตทเกดขนจากภยธรรมชาตในประเทศไทยในชวงปทผานมา (ตารางท 1)

ป

ภยพบต

จานวนผเสยชวต

จานวนประชากรทไดรบผลกระทบ

มลคาความเสยหาย

(ดอลลาร) 2011 อทกภย 813 9,500,000 40,0002010 อทกภย 258 8,970,653 3322006 อทกภย 164 - -2005 ภยแลง 0 - 4202005 พาย 0 1,500 2462004 นาทวมฉบพลน 9 500,000 -2004 นาทวมฉบพลน 2 2,000 -2004 โคลนถลม 3 110 -2004 สนาม 8,345 67,007 405,2002004 พาย 13 5,050 -2004 ไตฝน 1 4,000 -

ทมา: “EM-DAT: The OFDA/CRED International Database, Universite Catholique De Louvain, Brussels, Belgium

ระดบความรนแรงของสาธารณภย ความลอแหลม และความสามารถในการจดการดานภยพบตของไทย ดงปรากฏในตารางท 2

- 60 -

ตารางท 2 ระดบสาธารณภยและความสามารถในการจดการภยพบตของไทย

ประเภทของภย ความรนแรง ความลอแหลม ความสามารถในการจดการ ความเสยงนาทวม สง ปานกลาง ปานกลาง สง พายหมนเขตรอน สง สง ปานกลาง ปานกลางแผนดนไหว ตา ตา ตา ปานกลางดนถลม ปานกลาง ตา ตา ปานกลางภยแลง สง ปานกลาง ปานกลาง ปานกลางไฟไหม สง ปานกลาง ปานกลาง ปานกลางระเบด สง ปานกลาง ตา สง อบตเหต สง ปานกลาง ตา สง

ทมา : แผนปองกนภยฝายพลเรอน 2548, กระทรวงมหาดไทย, ประเทศไทย

ระดบความเสยงทแตกตางกนของภยทแตกตางกนควรไดรบการศกษาและจดลาดบความสาคญ ดงตารางท 3 ซงดดแปลงมาจากแผนปองกนภยฝายพลเรอนของป 2548 แสดงใหเหนถงการจดลาดบความสาคญของภยประเภทตางๆ

ตารางท 3 แสดงการจดระดบความเสยงตอภยประเภทตางๆ

ประเภทของภย ความเสยงนาทวม สงระเบด สงอบตเหต สงพายหมนเขตรอน ปานกลางภยแลง ปานกลางไฟไหม ปานกลางดนถลม ปานกลางแผนดนไหว ปานกลาง

ทมา : แผนปองกนภยฝายพลเรอน 2548, กระทรวงมหาดไทย, ประเทศไทย

- 61 -

รปท 1 แสดงภยพบตในภาคตางๆของประเทศไทย

Tsunami

- 62 -

2. การปองกนและบรรเทาสาธารณภยในประเทศไทย

พระราชบญญตปองกนและบรรเทาสาธารณภย พ .ศ . 2550 ไดประกาศใน ราชกจจานเบกษา เลม 124 ตอนท 52 ก วนท 7 กนยายน 2550 หนา 1 - 23 โดยมผลใชบงคบตงแตวนท 6 พฤศจกายน 2550 เปนตนไป (มาตรา 2 กาหนดใหพระราชบญญตนมผลใหใชบงคบเมอพนกาหนดหกสบวนนบแตวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป) มสาระสาคญ ดงน 1. ขอบเขต (มาตรา 3) พระราชบญญตดงกลาวมขอบเขตการดาเนนการปองกนและบรรเทาสาธารณภยครอบคลมเรองอบตภยและอคคภยดวย โดยยกเลกพระราชบญญตปองกนภยฝายพลเรอน พ.ศ.2522 และพระราชบญญตปองกนและระงบอคคภย พ.ศ. 2542 2. คานยาม 2.1 (มาตรา 4) “สาธารณภย” หมายความวา อคคภย วาตภย อทกภย ภยแลง โรคระบาดในมนษย โรคระบาดสตว โรคระบาดสตวนา การระบาดของศตรพช ตลอดจนภยอนๆ อนมผลกระทบตอสาธารณชน ไมวาเกดจากธรรมชาต มผทาใหเกดขน อบตเหต หรอเหตอนใด ซงกอใหเกดอนตรายแกชวต รางกายของประชาชน หรอความเสยหายแกทรพยสนของประชาชน หรอของรฐ และใหหมายความรวมถงภยทางอากาศ และการกอวนาศกรรมดวย “ภยทางอากาศ” หมายความวา ภยอนเกดจากการโจมตทางอากาศ “การกอวนาศกรรม” หมายความวา การกระทาใดๆ อนเปนการมงทาลายทรพยสนของประชาชนหรอของรฐ หรอสงอนเปนสาธารณปโภค หรอการรบกวน ขดขวางหนวงเหนยวระบบการปฏบตงานใดๆ ตลอดจนการประทษรายตอบคคลอนเปนการกอใหเกดความปนปวนทางการเมอง การเศรษฐกจและสงคมแหงชาต โดยมงหมายทจะกอใหเกดความเสยหายตอความมนคงของรฐ “องคกรปกครองสวนทองถนแหงพนท” หมายความวา องคการบรหารสวนตาบล เทศบาล เมองพทยา และองคกรปกครองสวนทองถนอนทมกฎหมายจดตง แตไมหมายความรวมถงองคการบรหารสวนจงหวด และกรงเทพมหานคร 2.2 ชมชน หมายความรวมถงหมบานตามกฎหมายวาดวยลกษณะปกครองทองทและหมบานตามกฎหมายวาดวยระเบยบบรหารหมบานอาสาพฒนาและปองกนตนเอง 3. คณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต (กปภ.ช.) 3.1 องคประกอบ (มาตรา 6) ประกอบดวย

- 63 -

นายกรฐมนตรหรอรองนายกรฐมนตรซงนายกรฐมนตรมอบหมาย เปนประธานกรรมการ รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย เปนรองประธานกรรมการคนทหนง ปลดกระทรวงมหาดไทย เปนรองประธานกรรมการคนทสอง ปลดกระทรวงกลาโหม ปลดกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ปลดกระทรวงคมนาคม ปลดกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ปลดกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ปลดกระทรวงสาธารณสข ผอานวยการสานกงบประมาณ ผบญชาการตารวจแหงชาต ผบญชาการทหารสงสด ผบญชาการทหารบก ผบญชาการทหารเรอ ผบญชาการทหารอากาศ เลขาธการสภาความมนคงแหงชาต ผทรงคณวฒอกไมเกน 5 คน ซงคณะรฐมนตรแตงตงจากผมความร ความ

เชยวชาญ หรอประสบการณทเกยวของกบการผงเมอง อธบดกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย เปนกรรมการและเลขานการ ขาราชการในกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภยจานวนไมเกน 2 คน เปน

ผชวยเลขานการ 3.2 อานาจหนาท (มาตรา 7)

กาหนดนโยบายในการจดทาแผนการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต พจารณาใหความเหนชอบแผนการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต กอนเสนอคณะรฐมนตร บรณาการพฒนาระบบการปองกนและบรรเทาสาธารณภย ระหวางหนวยงาน

ของรฐ องคกรปกครองสวนทองถน และหนวยงานภาคเอกชนทเกยวของใหมประสทธภาพ ใหคาแนะนา ปรกษา และสนบสนนการปฏบตหนาทในการปองกนและบรรเทาสาธารณ

ภย

- 64 -

วางระเบยบเกยวกบคาตอบแทน คาทดแทน และคาใชจายในการดาเนนการปองกนและบรรเทาสาธารณภย โดยความเหนชอบของกระทรวงการคลง ปฏบตการอนใดตามทบญญตไวในพระราชบญญตนหรอกฎหมายอน หรอตามท

คณะรฐมนตรมอบหมาย 4. หนวยงานกลางของรฐในการดาเนนการปองกนและบรรเทาสาธารณภย (มาตรา 11) ใหกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภยเปนหนวยงานกลางของรฐในการดาเนนการเกยวกบการปองกนและบรรเทาสาธารณภยของประเทศ มอานาจหนาทดงน

จดทาแผนการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาตเสนอ กปภ.ช. เพอขออนมตตอคณะรฐมนตร จดใหมการศกษาวจยเพอหามาตรการในการปองกนและบรรเทาสาธารณภย ใหม

ประสทธภาพ ปฏบตการ ประสานการปฏบต ใหการสนบสนน และชวยเหลอหนวยงานของรฐ

องคกรปกครองสวนทองถน และหนวยงานภาคเอกชน ในการปองกนและบรรเทาสาธารณภย และใหการสงเคราะหเบองตนแกผประสบภย ผไดรบภยนตราย หรอผไดรบความเสยหายจากสาธารณภย แนะนา ใหคาปรกษา และอบรมเกยวกบการปองกนและบรรเทาสาธารณภย

แกหนวยงานของรฐ องคกรปกครองสวนทองถน และหนวยงานภาคเอกชน ตดตาม ตรวจสอบ และประเมนผลการดาเนนการตามแผนการปองกนและ

บรรเทา สาธารณภย ในแตละระดบ และเพอประโยชนในการปฏบตหนาท กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภยจะจดใหมศนยปองกนและบรรเทาสาธารณภยขนในบางจงหวดตามความจาเปนเพอปฏบตงานในจงหวดนน และจงหวดอนทอยใกลเคยงได โดยใหศนยปองกนและบรรเทาสาธารณภยเขตเดมเปนศนยปองกนและบรรเทาสาธารณภยตาม พ.ร.บ.น (มาตรา 57) และใหมสานกงานปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวดขน เพอกากบดแล และสนบสนนการปฏบตการปองกนและบรรเทาสาธารณภยในจงหวด หรอตามทผอานวยการจงหวดมอบหมาย 5. แผนการปองกนและบรรเทาสาธารณภย กาหนดใหมการจดทาแผนปองกนและบรรเทา สาธารณภยขน 3 ระดบ ดงน 5.1 แผนการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต (มาตรา 12) โดยกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภยจดทารวมกบหนวยงานของรฐทเกยวของ ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถนแตละประเภท และหนวยงานภาคเอกชน โดยอยางนอยตองมสาระสาคญ ดงตอไปน (1) แนวทาง มาตรการ และงบประมาณทจาเปนตองใชในการปองกนและบรรเทา สาธารณภย อยางเปนระบบและตอเนอง

- 65 -

(2) แนวทางและวธในการใหความชวยเหลอและบรรเทาความเดอดรอนทเกดขนเฉพาะหนาและระยะยาวเมอเกดสาธารณภย รวมถงการอพยพประชาชน หนวยงานของรฐ และองคกรปกครองสวนทองถน การสงเคราะหผประสบภย การดแลเกยวกบการสาธารณสข และการแกไขปญหาเกยวกบการสอสารและการสาธารณปโภค (3) หนวยงานของรฐและองคกรปกครองสวนทองถนทรบผดชอบในการดาเนนการตาม (1) และ (2) และวธการใหไดมาซงงบประมาณเพอการดาเนนการดงกลาว (4) แนวทางในการเตรยมพรอมดานบคลากร อปกรณ และเครองมอเครองใชและจดระบบการปฏบตการในการดาเนนการปองกนและบรรเทาสาธารณภย รวมถงการฝกบคลากรและประชาชน (5) แนวทางในการซอมแซม บรณะ ฟ นฟ และใหความช วยเหล อประชาชนภายหลงทสาธารณภยสนสด โดยกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย จะเสนอแผนดงกลาว เพอขอความเหนชอบจากคณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต และขออนมตคณะรฐมนตร เพอใหหนวยงานของรฐและองคกรปกครองสวนทองถนทเกยวของปฏบต (มาตรา 11 และมาตรา 12) 5.2 แผนการปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวด จดทาโดยคณะกรรมการ ซงมผวาราชการจงหวดเปนประธาน และเปนผลงนามประกาศใช แผนดงกลาว ตองสอดคลองกบแผนการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต และมตองมสาระสาคญตามมาตรา 12 และสาระสาคญอนๆ ดงน (มาตรา 16 และมาตรา 17)

การจดตงศนยอานวยการเฉพาะกจเมอเกดสาธารณภยขน โครงสราง และผมอานาจสงการดานตางๆ ในการปองกนและบรรเทาสาธารณภย

แผนและขนตอนขององคกรปกครองสวนทองถน ในการจดหาวสด อปกรณ เครองมอเครองใช และยานพาหนะ เพอใชในการปองกนและบรรเทาสาธารณภย

แผนและขนตอนขององคกรปกครองสวนทองถน ในการจดให มเครองหมาย สญญาณ หรอสงอนใด ในการแจงใหประชาชนไดทราบถงการเกดหรอจะเกดสาธารณภย

แผนปฏบตการในการปองกนและบรรเทาสาธารณภยขององคกรปกครองสวนทองถน

แผนการประสานงานกบองคการสาธารณกศล (ตาม พ.ร.บ. ฉบบน จงเปนหนาทขององคกรปกครองสวนทองถนโดยตรงในการปองกนและบรรเทาสาธารณภยใหแกชมชน/หมบาน ในพนทของตน) 5.3 แผนการปองกนและบรรเทาสาธารณภยกรงเทพมหานคร จดทาโดยคณะกรรมการซงผวาราชการกรงเทพมหานครเปนประธาน และเปนผลงนามประกาศใช แผนดงกลาวตองสอดคลองกบแผนการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต (มาตรา 32, 33 และ 34) 6. การบญชาการ กาหนดใหเปนอานาจหนาทของบคคลดงตอไปน

- 66 -

6.1 นายกรฐมนตรหรอรองนายกรฐมนตรทนายกรฐมนตรมอบหมาย (มาตรา 31 กรณเกดสาธารณภยรายแรงอยางยง 6.2 รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย เปนผบญชาการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต มอานาจควบคมและกากบการปองกนและบรรเทาสาธารณภยทวราชอาณาจกรใหเปนไปตามแผนการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต และมอานาจบงคบบญชาและสงการผอานวยการ รองผอานวยการ ผชวยผอานวยการ เจาพนกงาน และอาสาสมครไดทวราชอาณาจกร (มาตรา 13) 6.3 ปลดกระทรวงมหาดไทย เปนรองผบญชาการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต มหนาทชวยเหลอผบญชาการในการปองกนและบรรเทาสาธารณภย และปฏบตหนาทตามท ผบญชาการมอบหมาย โดยใหมอานาจบงคบบญชาและสงการรองจากผบญชาการ (มาตรา 13) 7. การปฏบต เปนอานาจหนาทของผอานวยการ เจาพนกงานและอาสาสมครในเขตพนทรบผดชอบ ดงน 7.1 อธบดกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย เปนผอานวยการกลาง มหนาทปองกนและบรรเทาสาธารณภยทวราชอาณาจกร และมอานาจควบคมและกากบการปฏบตหนาทของผอานวยการ รองผอานวยการ ผชวยผอานวยการ เจาพนกงาน และอาสาสมคร ไดทวราชอาณาจกร (มาตรา 14) 7.2 ผวาราชการจงหวด เปนผอานวยการจงหวด รบผดชอบในการปองกนและบรรเทาสาธารณภย ในเขตจงหวด (มาตรา 15) 7.3 นายกองคการบรหารสวนจงหวด เปนรองผอานวยการจงหวด มหนาทชวยเหลอผอานวยการจงหวดในการปองกนและบรรเทาสาธารณภย (มาตรา 18) 7.4 นายอาเภอ (หมายรวมถงปลดอาเภอผ เปนหวหนาประจากงอาเภอ) เปนผอานวยการอาเภอ รบผดชอบและปฏบตหนาทในการปองกนและบรรเทาสาธารณภยในเขตอาเภอ และมหนาทชวยเหลอผอานวยการจงหวดตามทไดรบมอบหมาย (มาตรา 4 ประกอบกบมาตรา 19) 7.5 ผบรหารทองถน ขององคกรปกครองสวนทองถนแหงพนท (นายกองคการบรหารสวนตาบล นายกเทศมนตร นายกเมองพทยา และหวหนาผบรหารขององคกรปกครองสวนทองถน แหงพนทอนทมกฎหมายจดตง) เปนผอานวยการทองถน มหนาทปองกนและบรรเทาสาธารณภยในเขตทองถนของตน และมหนาทชวยเหลอผอานวยการจงหวด และผอานวยการอาเภอตามทไดรบมอบหมาย (มาตรา 4 ประกอบกบมาตรา 20 ) 7.6 ผวาราชการกรงเทพมหานคร เปนผอานวยการกรงเทพมหานคร รบผดชอบในการปองกนและบรรเทาสาธารณภยในเขตกรงเทพมหานคร (มาตรา 32)

- 67 -

7.7 ปลดกรงเทพมหานคร เปนรองผอานวยการกรงเทพมหานคร มหนาทชวยเหลอผอานวยการกรงเทพมหานครในการปองกนและบรรเทาสาธารณภย โดยจะมอบหมายรองปลดกรงเทพมหานครเปนผชวยปฏบตดวยกได (มาตรา 35) 7.8 ผอานวยการเขตในแตละเขตของกรงเทพมหานคร เปนผชวยผอานวยการกรงเทพมหานคร รบผดชอบในการปองกนและบรรเทาสาธารณภยในเขตรบผดชอบ และมหนาทชวยเหลอผอานวยการกรงเทพมหานครตามทไดรบมอบหมาย (มาตรา 36 และมาตรา 37) 7.9 เจาพนกงาน ใหผอานวยการมอานาจแตงตงเจาพนกงานเพอปฏบตหนาทในการปองกนและบรรเทาสาธารณภยในเขตรบผดชอบ โดยหลกเกณฑการแตงตงและการปฏบตหนาทของ เจาพนกงานใหเปนไปตามระเบยบของกระทรวงมหาดไทย (มาตรา 39) 7.10 อาสาสมคร ใหผอานวยการจดใหมอาสาสมครในพนททรบผดชอบ เพอชวยเหลอ เจาพนกงานในการปองกนและบรรเทาสาธารณภย และปฏบตหนาทอนตามทผอานวยการมอบหมาย และตามทกาหนดในระเบยบของกระทรวงมหาดไทย (มาตรา 41) 7.11 องคการสาธารณกศลหรอบคคลทมาชวยเหลอการปฏบตหนาทของเจาพนกงาน ในระหวางเกดสาธารณภย สามารถชวยเหลอหรอบรรเทาสาธารณภยไดตามทผอานวยการหรอเจาพนกงานทไดรบมอบหมายไดมอบหมายภารกจให (มาตรา 42) 8. การปองกนและบรรเทาสาธารณภย 8.1 เมอเกดหรอคาดวาจะเกดสาธารณภยขนในเขตขององคกรปกครองสวนทองถนแหงพนทใด ใหเปนหนาทของผอานวยการทองถนขององคกรปกครองสวนทองถนแหงพนทนน เขาดาเนนการปองกนและบรรเทาสาธารณภย โดยผอานวยการอาเภอ และผอานวยการจงหวดมอานาจหนาทเชนเดยวกบผอานวยการทองถนในเขตอาเภอพนทของตน และในเขตจงหวด แลวแตกรณ (มาตรา 21 และมาตรา 22) 8.2 กรณท พน ท ท เ กดหรอจะเกดสาธารณภยอย ในความรบผดชอบของผอานวยการทองถนหลายคน ผอานวยการทองถนคนหนงคนใดจะใชอานาจหรอปฏบตหนาทตามมาตรา 21 ไปพลางกอนกได แลวใหแจงผอานวยการทองถนอนทราบโดยเรว และกรณผอานวยการทองถนมความจาเปนตองไดรบความชวยเหลอจากเจาหนาทของรฐหรอหนวยงานของรฐทอยนอกเขตขององคกรปกครองสวนทองถนแหงพนทของตน ใหแจงใหผอานวยการอาเภอ หรอผอานวยการจงหวด แลวแตกรณเพอสงการโดยเรวตอไป (มาตรา 22) 8.3 ผอานวยการในเขตพนททตดตอหรอใกลเคยงมหนาทสนบสนนการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแกผอานวยการซงรบผดชอบในการปองกนและบรรเทาสาธารณภยทเกดขนนน (มาตรา 23) 8.4 เมอเกดสาธารณภยขน เจาพนกงานทประสบเหตมหนาทตองเขาดาเนนการเบองตนเพอระงบภยนน แลวรบรายงานใหผอานวยการทองถนเพอสงการตอไป และในกรณจาเปน

- 68 -

เจาพนกงานมอานาจดาเนนการใดๆ เพอประโยชนในการคมครองชวตหรอปองกนอนตรายทจะเกดแกบคคลได (มาตรา 24) 8.5 กรณเจาพนกงานจาเปนตองเขาไปในอาคารหรอสถานททอยใกลเคยงกบบรเวณทเกดสาธารณภยเพอทาการปองกนและบรรเทาสาธารณภย ใหกระทาไดตอเมอไดรบอนญาตจากเจาของหรอผครอบครองอาคารหรอสถานทแลว เวนแตไมมเจาของหรอผครอบครองอยในเวลานน หรออยภายใตการควบคมของผอานวยการ และหากทรพยสนทอยภายใตสถานทนนเปนสงททาใหเกดสาธารณภยไดงาย ใหเจาพนกงานมอานาจสงใหเจาของหรอผครอบครองขนยายทรพยสนนนออกจากอาคารหรอสถานทดงกลาวได หากเจาของหรอผครอบครองไมปฏบตตาม เจาพนกงานมอานาจขนยายทรพยสนนนไดตามความจาเปนแกการปองกนและบรรเทาสาธารณภย โดยเจาพนกงานไมตองรบผดชอบบรรดา ความเสยหายอนเกดจากการกระทาดงกลาว (มาตรา 26) 8.6 ใหผอานวยการในเขตพนททรบผดชอบสารวจความเสยหายจากสาธารณภย ทเกดขนและทาบญชรายชอผประสบภยและทรพยสนทเสยหายไวเปนหลกฐาน พรอมทงออกหนงสอรบรองใหผประสบภยไวเปนหลกฐานในการรบการสงเคราะหและฟนฟ (มาตรา 30) 8.7 ความสมพนธระหวางหนวยงานในพนทกบหนวยทหารในการบรหารจดการสาธารณภย (มาตรา 46) กาหนดใหหนวยทหารเขามามสวนรวมตงแตขนตอนการจดทาแผน และกรณเกดสาธารณภยขน หากตองมหนวยทหารเขารวมดาเนนการ กาหนดใหตองจดทาเปนบนทกขอตกลงรวมกนระหวางผวาราชการจงหวดในฐานะผอานวยการจงหวด หรอผวาราชการกรงเทพมหานครในฐานะผอานวยการกรงเทพมหานคร กบผบงคบบญชาของทหารในเขตพนททเกยวของ เวนแตเปนกรณการสงการของนายกรฐมนตรหรอ รองนายกรฐมนตรซงนายกรฐมนตรมอบหมาย

- 69 -

II. กรอบแนวคดดานการจดการภยพบต 1. แนวคดดานการปองกนภยพบต จากความเสยหายรายแรงและความถของการเกดภยพบต กระบวนทศนดานการจดการภยพบต จงเปลยนแปลงจากการปฏบตในการจดการเหตฉกเฉนมาเปนการเนนการปองกนและการลดความเสยงในการเกดภยพบต นอกจากน ยงการเนนมาตรการเชงรกอนไดแกการปองกน การลดผลกระทบ และการเตรยมความพรอมโดยการสรางเสรมความสามารถของชมชนหรอองคกรในการลดความลอแหลมและความเสยง ภยพบตคออะไร?

ภยพบตคออปสรรคทยบยงการทาหนาทของชมชนหรอสงคม ทาใหเกดความสญเสยทางชวตมนษย ทรพยสน เศรษฐกจ และสงแวดลอม ซงเกนความสามารถของชมชนหรอสงคมจะรบมอดวยทรพยากรทมอยได ภยพบตเกดจากกระบวนการความเสยง เปนผลลพธจากการรวมกนของภยธรรมชาต สภาพความลอแหลมและการหยอนหรอขาดความสามารถหรอมาตรการในการลดผลกระทบดานลบทอาจเกดจากความเสยงภย

ยทธศาสตรนานาชาตเพอลดความเสยงตอภยพบตของสหประชาชาตไดใหนยามเบองตนสาหรบกจกรรมทดาเนนการกอนเกดภย ซงบอยครงพบวามการใชคาแทนกน (UNISDR, 2002: 25).

การบรหารความเสยง: คอ การจดการองคประกอบตางๆอยางเปนระบบอนไดแกการตดสนใจทางการบรหาร องคกร ทกษะการปฏบตงาน และความรบผดชอบเพอนานโยบาย กลยทธและการดาเนนงานเพอใหเกดการลดความเสยงจากภยพบต

การลดความเสยงจากภยพบต: คอการพฒนาและประยกตใชนโยบาย กลยทธและการดาเนนงานเพอลดความลอแหลมและความเสยงทงสงคมเพอหลกเลยง (ปองกน) หรอจากด (บรรเทาและเตรยมความพรอม) ผลกระทบของภย โดยดาเนนการภายใตบรบทของการพฒนาอยางยงยน

การปองกน คอกจกรรมททาเพอการหลกเลยงผลกระทบของภยและภยพบตจากสงแวดลอม ภยพบตทางเทคโนโลยและภยพบตดานชวอนามย

การบรรเทา มาตรการทงในเชงโครงสรางและไมใชโครงสรางเพอการจากดผลกระทบของภยจากธรรมชาต สงแวดลอมทถดถอย และภยจากเทคโนโลย

- 70 -

การเตรยมความพรอม คอกจกรรมและมาตรการทกาหนดขนลวงหนาเพอรบมอกบผลกระทบของภย รวมทง การแจงเตอนภยลวงหนาอยางมประสทธภาพและทนทวงท รวมทงการอพยพประชาชนและทรพยสนออกจากพนทอนตรายเปนการชวคราว

2. ตวแบบตางๆ ของการจดการภยพบต

การจดการภยพบต หมายถงกจกรรมทดาเนนการอยางกวางขวางทงกอนเกดภย ขณะเกดภย และหลงการเกดภยพบต เพอปองกนและลดความสญเสยชวตและทรพยสน บรรเทาความยากเขญและชวยใหการฟนฟสามารถดาเนนการไดอยางรวดเรว

การรบมอ/ตอบโตเหตฉกเฉน (Emergency Response) หมายถงการบรการและกจกรรมตางๆ ทดาเนนการหลงการเกดภยเพอชวยเหลอผประสบภยพบต ตวอยางเชน การคนหาและกภย การซอมแซมสาธารณปโภคพนฐาน เชนสะพาน ถนน สายไฟ การแจกจายอาหาร เสบยงตางๆ การใหการดแล ดานสขภาพ การดแลดานสขภาพจตและสงคม การดาเนนการในศนยอพยพหรอศนยชวยเหลอฉกเฉน เปนตน การฟนฟ (Rehabilitation) หมายถงการดาเนนการเพอใหเกดการใหบรการพนฐานเพอใหประชาชนทไดรบผลกระทบสามารถกลบฟนคนสภาพและดาเนนชวตได ตวอยางเชน การซอมแซมอาคารบานเรอนของผประสบภย การซอมแซมสงสาธารณประโยชนในชมชนใหสามารถใหบรการไดอก และการชวยใหกจกรรมทางเศรษฐกจและสงคมกลบคนมาอกครง

การสรางใหม (Reconstruction) เปนมาตรการถาวรในการซอมหรอทดแทนทอยอาศย อาคารสถานท และโครงสรางพนฐานทเสยหายจากเหตภยพบตเพอใหกจกรรมทางเศรษฐกจของชมชนสามารถกลบมาดาเนนตอไปได

การเตรยมความพรอม (Preparedness) มาตรการเพอจากดผลกระทบของภยพบตโดยการวางโครงสรางการรบมอทรวดเรวและมประสทธภาพในสถานการณฉกเฉน ตวอยางเชน การสรางหรอเสรมสรางความสามารถขององคกรททาหนาทดแลระบบเตอนภยลวงหนา การอพยพ และการบรรเทาทกข การจดทาแผนเพอรบมอภยพบต การจดเตรยมเสบยงอาหารและสงจาเปนเพอใหสามารถนามาใชไดในสถานการณฉกเฉน การสอสารในยามฉกเฉน การอบรมอาสาสมคร การซอมแผน การฝกซอมแผน ตามสถานการณจาลอง และการใหความร ตลอดจนการสรางความตระหนก

การบรรเทา (Mitigation) หมายรวมถงมาตรการทลดผลกระทบเชงลบของภยตางๆ มาตรการนอาจมทงมาตรการเชงกายภาพ เชน การสรางเขอนปองกนนาทวม การออกแบบอาคารใหปลอดภย การออกกฎหมาย รวมทงมาตรการทไมใชมาตรการเชงโครงสราง เชน การอบรม การจดหนวยงานหรอองคกรอาสาสมคร การสรางความตระหนกในหมสาธารณชน การสรางโครงการเพอความมนคงทางอาหาร และการรณรงคการพฒนาตางๆ

- 71 -

การปองกน (Prevention) หมายถงกจกรรมทดาเนนการเพอปองกนไมใหภยพบตสงผลกระทบเกดขนกบชมชน และสงกอสรางตางๆ ตวอยางเชน มาตรการทางดานความปลอดภยในอตสาหกรรม มาตรการการควบคมอาหาร และมาตรการปองกนอทกภย มาตรการเกยวกบการใชประโยชนจากทดน โครงการบรรเทาความยากจน และการกระจายทรพยสนและทรพยากรใหเทาเทยมกน เชน การใหบรการสาธารณปโภคพนฐาน เปนตน ทงน การปองกนและการบรรเทาผลกระทบจากภยพบตมความเชอมโยงโดยตรงกบกจกรรมเพอการพฒนาของชมชน

3. วงจรการจดการภยพบต

วงจรการจดการภยพบตแสดงใหเหนถงชดของกระทาเพอควบคมเหตการณภยพบต แมวาวงจรการจดการภยพบตจะเปนวงจรปดหรอเปนวงกลม ซงในสาขาของการจดการภยพบตนน หมายถง การบรณาการขอมลสะทอนกลบและการเรยนรซงเกดขนในระบบตลอดเวลา รปแบบวงจรนจงมกจะใชเนนทกจกรรมหรอการกระทาและหลงเหตเกด ในขณะทวงจรการจดการภยพบตเปนทรจกกนทวไปในการจดการภยพบตทเนนกจกรรมในระหวางเกดเหต กอนและหลงการเกดเหต มการสรางตวแบบอนๆ มาอธบายการจดการภยพบต ซงเกยวเนองกบการปรบเปลยนกระบวนทศนในการจดการปญหาภยพบต จากการเปนฝายรบมาเปน การจดการเชงรก รปท 2 วงจรการจดการภยพบต

ในขณะทวงจรการจดการภยพบตไดแสดงถงกจกรรมการจดการภยพบตในระยะกอน ระหวาง และหลงการเกดภยพบต ซงขณะนมรปแบบการจดการภยพบตแบบใหม ทมงเนนการบรหารจดการในภาวะฉกเฉนโดยเนนการจดการภยพบตเชงรก

- 72 -

ตวแบบ Contract-Expand Model เปนตวแบบการจดการภยพบตทใชในแอฟรกาใต (Kotze & Holloway, 1996). ทเรยกวา “ตวแบบบบและขยาย” เนองจากแนวคดพนฐานของตวแบบนอยทมาตรการปองกนการเกดภย การบรรเทา การตอบโต และการฟนฟสามารถดาเนนการไดตลอดเวลาในชมชนทมความเสยงภย อยางไรกตาม การเนนหรอขยายองคประกอบในการจดการภยพบตในชวงเวลาตางๆ ขนอยกบความสมพนธระหวางภยและความลอแหลมของชมชน

รปท 3 ตวแบบ Contract-Expand Model ตวแบบนมสมมตฐานวา

ภยพบตเกดขนเมอภยมความรนแรงเกนกวาทความสามารถของชมชนจะรบมอและจดการได เชน เมอความลอแหลมตอภยมสงขน

ทกองคประกอบของการลดภยพบตสามารถดาเนนไปไดในเวลาเดยวกนแตอาจจะเนนองคประกอบบางตวไมเทากน

การใหนาหนกกจกรรมใดๆ กตามขนอยกบความสมพนธระหวางภย ความลอแหลมของชมชนทมความเสยงและหนาทความรบผดชอบของหนวยงานทเกยวของ

- 73 -

ตวแบบ Disaster Crunch and Release แนวคดของตวแบบนใชกนเปนทแพรหลายในการอธบายสาเหตของภยพบต ซงพฒนาโดย Blakie, Cannon, Davis and Wisner, ซงเปนผเขยนหนงสอเรอง “At Risk: Natural Hazards, people’s vulnerability and disasters” ตวแบบนเหมอนกบการกดดนและการผอนคลาย ซงแสดงใหเหนวา ความลอแหลม (การกดดน) จะตองไดรบการคนหา และระบ (การผอนคลาย) เพอนาไปสการลดความเสยง ตวแบบ Disaster Crunch สนนษฐานวาปรากฏการณภยธรรมชาต เชน พายไซโคลน หรอแผนดนไหว โดยตวมนเองแลวนนไมใชภยพบตในขณะเดยวกน ชมชนกมความลอแหลมมาเปนเวลา หลายป เมอยงไมมเหตปจจยและภยมากระตน จงไมมภยพบตเกดขน ความลอแหลมและสาเหตหลกตางๆ จะตองไดรบการหยบยกมาพจารณาดวยมาตรการลดความเสยงทงระยะสนและระยะยาว

ตวแบบ Disaster Crunch and Release แสดงใหเหนถงกลยทธในการลดความลอแหลม ผลลพธทไดจากตวแบบ คอ ความปลอดภย และความสามารถของชมชน เพอตอสกบเงอนไข/สถานการณทไมปลอดภยและความลอแหลมของชมชน

ตวแบบทไดรบการพฒนาแลวจะแสดงใหเหนกระบวนการเกดความลอแหลมและตวแบบนสามารถนามาใชเพอวตถประสงคในการฝกอบรมดวย

รปท 4 ตวแบบ Disaster Crunch and Release

- 74 -

4. วตถประสงคของการจดการความเสยงในการเกดภยพบต

1. เพอใหสามารถระบและเขาใจถงภยทตองเผชญในแบบบรณาการเปนองครวม 2. เพอปองกนและบรรเทาภยพบต รวมถงการเตรยมพรอมรบมอกบการเกดภยพบตโดยการ

เสรมสรางความสามารถของทองถน 3. เพอสรางความรวมมอและประสานงานทกระดบ มตในการบรหารจดการภยพบต

5. ลกษณะของการจดการความเสยงจากภยพบต 1. เนนแนวทางของภยทกประเภท 2. เนนแนวคดการมองอยางใหเปนองครวมเพอความเขาใจ 3. เนนแนวคดเชงบรณาการ 4. เนนแนวคดการตานทานภยพบต

- 75 -

III. แนวคดการจดการความเสยงจากภยพบตโดยใชชมชนเปนฐาน (CBDRM)

การจดการภยพบตโดยใชชมชนเปนฐาน คออะไร?

คาอธบายโดยสงเขปของ CBDRM คอการจดการความเสยงตอภยพบตทวางแผนและดาเนนการโดยชมชน เปนกระบวนการชมชนซงมความเสยงภยจะไดเรยนรดวยตวเอง สามารถระบ วเคราะห และประเมนความเสยงตอภยพบต เ พอจะนาไปสการลดความลอแหลมและเพมความสามารถของชมชนเอง องคประกอบทสาคญของกระบวนการนคอ “การมสวนรวมของประชาชน” โดยสมาชกในชมชนจะตองเขามามสวนเกยวของกบทงกระบวนการอยางกระตอรอรน หมายความวาชมชนจะตองเปนหวใจของการตดสนใจและการดาเนนกจกรรมเพอลดความเสยงตอการเกดภยพบต จงจะเรยกไดวาเปนการใช “ชมชนเปนฐาน” การลดความลอแหลม และเสรมสรางความสามารถศกยภาพของชมชน เมอนามารวมกนแลวกจะเปนการลดความเสยง ตามแนวคดดงน รปท 5 แนวคดการลดความเสยง

- 76 -

อกแนวหนงซงสามารถชใหเหนความสมพนธระหวางความเสยงตอภยพบต ภย ความลอแหลมและความสามารถคอแสดงดวยสมการ ดงน ภย x ความลอแหลม

ความเสยงตอการเกดภย = ความสามารถ

การกระทาใดๆ ทดาเนนการเพอลดความลอแหลมและเพมความสามารถจะนาไปสสงทเรยกวา “การจดการความเสยงตอการเกดภยพบต”

เหตใดจงตองเปน CBDRM? การมสวนรวมของชมชนในการวางแผนเตรยมความพรอมเกดขนมากวาสองทศวรรษแลว การเตรยมความพรอมไดรบการสนบสนนจากมวลชนและการประเมนอยางรวดเรวแบบใหชมชน มสวนรวม (Participatory Rapid Assessment) หรอทรจกกนในชอยอวา PRA ในระดบชมชนทาใหมคาถามเกดขนคอ เหตใดจงตองเปนกจกรรมระดบชมชนและเหตใดจงตองเปนการมสวนรวม คาตอบของคาถามนปรากฏอยตามหลกความเปนจรงทวา ชมชนรจกสถานการณของตนเองดกวาผอน ดงนนชมชน จงสามารถใหขอมลทแนนอนแมนยาเกยวกบวฒนธรรมของชมชน วถชวต แบบแผนการปฏบต เหตการณทไมไดมการบนทกเปนทางการซงเกดขนในชมชน ตลอดจนโครงสรางทางสงคม นอกจากน ในระดบสากล ผททางานเกยวของกบภยพบตและหนวยงานชวยเหลอตางๆตางยอมรบวา CBDRM เปนแนวทางทดในการจดการความเสยงจากภยพบต ในขณะท CBDRM

มงเนนท “ทนและเวลาน” กรอบการทางานเฮยวโกะเพอกจกรรมในชวงป ค.ศ. 2005-2015 ไดระบใหสรางความสามารถในการฟนตวในระดบชมชน ขอแนะนาขอท 3 ของกรอบการทางานเฮยวโกะ กลาวไววา “ใหสรางความเขาใจและความตระหนก โดยการพฒนาหรอเสรมสรางโครงการจดการความเสยงตอภยพบตโดยใชชมชนเปนฐาน”

รปแบบทสาคญของ CBDRM คออะไร ? เชนเดยวกบตวแบบดงเดมของการจดการภยพบตทเนนการจดการกบภย ความลอแหลมและการระบวธการปองกนภย CBDRM กยงคงพดถงประเดนดงกลาวอย แตการจดการภยพบตไดพฒนาไปสเรองการจดการความเสยงตอการเกดภยพบต ซงความเสยงถอเปนปจจยหลกในการเลอกกระบวนการจดการ ดงนน สงสาคญทสดในกระบวนการ CBDRM คอ การพฒนาแผนซงตงอยบนพนฐานของขอมลทไดจากการวเคราะหความเสยงตอภยพบตของชมชนนนๆ ดงนน CBDRM

จงยงคงเกยวของกบภย ความลอแหลม ความสามารถในการรบมอ ทางเลอกในการบรรเทาภย กจกรรมการเตรยมความพรอม กลยทธในการปองกน แตเนองจากวธนมงเนนทการมสวนรวมของชมชน จงม

- 77 -

ลกษณะอนเพมเตม ในกระบวนการดวย ซงจะกลาวถงในขนตอนตางๆ ในกระบวนการ CBDRM

ตอไป. คณลกษณะของ CBDRM

การมสวนรวมของประชาชน – ชมชนเปนผมบทบาทหลก สามารถแลกเปลยนประโยชนของการลดความเสยงและการพฒนา

มการจดลาดบความสาคญไดทกกลมลอแหลม เชน เดก สตร คนชรา คนพการ ชาวนา เปนตน

ใหความสาคญกบความสามารถของชมชนทมอย และกลยทธในการเอาตวรอด และการจดการกบปญหา

มาตรการลดความเสยงของแตละชมชนจะมลกษณะตางกนเพราะเปนเรองเฉพาะของชมชน ขนอยกบการวเคราะหความเสยงตอภยพบตของชมชนนนๆ

จดมงหมายของ CBDRM คอการลดความลอแหลมและเพมความสามารถใหปจเจกบคคล ครวเรอน ชมชนและสงคม โดยใชมาตรการระยะสน ระยะกลาง ระยะยาว และมาตรการ เชงโครงสรางและมาตรการทไมใชโครงสราง

เปาหมาย คอ การสรางสงคมทมแรงตานทานภยพบตและชมชนไดรบการพฒนา เชอมโยงการลดความเสยงตอภยพบตเขากบการพฒนา บทบาทของคนนอกชมชน คอการสนบสนนและการสงเสรมใหเกดกระบวนการเทานน

หลกการของ CBDRM กระบวนการและเนอหาไดมาจากการมสวนรวมของชมชน เปนการตอบสนองความรสกและความตองการของชมขน มบรณาการของกจกรรมการจดการภยพบตทงกอนเกด ขณะเกด และหลงเกดภยพบตเขากบ

ชมชนอนและระบบจดการภยพบตตางๆทมอย เปนการดาเนนการเชงรก เนนการปองกน การบรรเทาและการเตรยมความพรอม มความสมบรณ คอมทงมาตรการททงเนนและไมเนนโครงสราง ทงระยะสน กลาง ยาวทเนน

การวเคราะหความลอแหลม เปนกระบวนการทใชสหวทยาการ และอาศยหลากหลายภาคสวน โดยพจารณาจากบทบาท

ของผเกยวของ การรวมรวบภมปญญาทองถนใหเขากบวทยาศาสตรและเทคโนโลย และการสนบสนนจากภายนอกชมชน

เปนการมอบอานาจ โดยการเพมทางเลอกและความสามารถ เนนการเขาถงบรการทางสงคม การควบคมสงแวดลอม รวมถงเปนการสรางความเชอมนในการมสวนรวมกบผอน

เปนการพฒนาชมชนใหไดรบการปกปอง มการวเคราะหความลอแหลมเพอโอกาสในการพฒนา

- 78 -

คดเลอกหมบานและผเขารวมกจกรรม

แผนการจดการภยพบต (ระบการลดความเสยงดานภยพบต)

การตดตามและประเมนผล

การนาแผนไปปฏบต

การอธบายและทาความเขาใจกบหมบาน

การประเมนความเสยง

กระบวนการลดความเสยงจากภยพบตโดยใชชมชนเปนฐาน ในขณะทชมชนสนใจเรองการทากจกรรมดานการจดการภยพบต ซงรวมถงการตอบโตสถานการณฉกเฉนเทาทจาเปน แตกยงใหความสาคญยงอยทการลดความเสยงตอการเกดภยพบต กระบวนการลดความเสยงโดยใชชมชนเปนฐาน ประกอบดวย 6 ขนตอนทตอเนองกน ซงสามารถนาไปปฏบตเพอปองกนหรอลดความสญเสยใหนอยทสด หรอแมแตลดความเสยงทจะเกดขนในอนาคต แตละขนตอนมความตอเนองสมพนธกนจากขนตอนหนงไปยงอกขนตอนหนง เมอนาขนตอนเหลานนมารวมกนอยางเปนลาดบแลวกจะสรางระบบการวางแผน และการปฏบตเพอเปนเครองมอในการลดความเสยงจากภยพบตทมประสทธภาพ กระบวนการลดความเสยง ประกอบดวย 1. การรเรมกระบวนการ - คดเลอกชมชน 2. จดทาขอมลพนฐานหมบาน - ทาความเขาใจชมชน 3. ประเมนความเสยง - การประเมนภย การประเมนความลอแหลม และความสามารถของชมชน 4. การวางแผนลดความเสยง - การเตรยมความพรอมมาตรการบรรเทา และการปองกน ทงระยะสน กลาง และยาว การระบหนาทความรบผดชอบใหคณะกรรมการและบคลากร องคกรและทรพยากร (ในตาราบางเลมแยกขอนออกเปน 2 ขอ คอ การวางแผนลดความเสยง และการจดตงองคกรชมชนในการจดการภยพบต) 5. การนาแผนไปปฏบต การสรางเสรมองคกร ซงรบผดชอบในการจดการความเสยงจาก ภยพบตตางๆ ใหมความเขมแขง 6. การตดตามและประเมนผล - เปนการเฝาตดตามการเปลยนแปลงของความเสยงตอภย ความลอแหลม ความสามารถทเพมขนหรอลดลง

รปท 6 กระบวนการ CBDRM

- 79 -

ดงทแสดงโครงสรางในขางตน การเตรยมการและการจดการอบรม CBDRM เปนขนตอนแรกทสาคญทสดของกระบวนการทงหมด รายละเอยดดงตอไปนจะอธบายขนตอนหลงจากประสบความสาเรจในการจดการฝกอบรม

กระบวนการ CBDRM

ขนตอนท 1: การคดเลอกชมชน - ขนตอนนมความจาเปน หากยงไมไดมการกาหนดชมชนทจะเขามารวมกระบวนการ CBDRM กอน หลกในการพจารณาคดเลอกชมชนเปนดงน 1.1 ประวตการเกดภยพบตในพนท ชมชนควรมประสบการณเกยวกบภยพบตมากอน ทงท เพงผานมาและในอดตกาล ในการประเมนนน ปภ. ควรใชประโยชนจากแผนทความเสยงตอภยพบต เพอพจารณาความนาจะเปนทจะเกดภยทอนตรายรายแรงกวาเดมซงชมชนยงไมเคยประสบมากอน 1.2 พนทนารองนนยงไมเคยไดรบการอบรม CBDRM มากอน ยงไมมการจดทาแผนปองกน ภยพบตของชมชนโดยกระบวนการ CBDRM นอกจากนน ยงไมเคยมการดาเนนกจกรรม CBDRM ในพนทดงกลาว 1.3 การใหความรวมมอของเจาหนาทและผนาชมชนทจะใหเขารวมในกระบวนการ CBDRM อยางเตมใจ ประชาชนในชมชน โดยเฉพาะอยางยงผใหญบานและผนาชมชนตองใหความสนใจอยางสง ในการปองกนภยพบตและการเขารวมกระบวนการ CBDRM ชมชน ควรใหเวลาและทรพยากร ในกระบวนการโดยตลอด

1.4 การเขาถง - หลกเกณฑนใชสาหรบวทยากรกระบวนการจากภายนอก หมายความวาวทยากรจากภายนอกสามารถเขาไปถงชมชนไดอยางปลอดภย รวดเรวและมปญหานอยทสด

ขนตอนท 2 : ทาความเขาใจกบชมชนและเตรยมชมชนใหพรอมกบการเขารวมกระบวนการ CBDRM 2.1 การเตรยมชมชน ขนตอน CBDRM ขนตอนน เรยกวา “การเตรยมพรอมทางสงคม” เนองจากกระบวนการ CBDRM ตองการและอาศยเวลาจากชมชนเปนสาคญ ดงนน ชมชนจงตองเขาใจและยอมรบกระบวนการ กอนทจะดาเนนการอบรม CBDRM จรงๆ การเตรยมชมชนสามารถดาเนนการตามขนตอนดงน

(1) เขาพบผใหญบาน/ประธานชมชนเพอชแจงวตถประสงคของการเขามาในชมชน (2) ขอใหผใหญบาน/ประธานชมชนเรยกประชมกบหวหนาครอบครวของทงชมชน

- 80 -

(3) อธบายกจกรรม CBDRM ทจะจดขนเละเพอขอฉนทามตวาจะดาเนนการกจกรรมอยางไรพรอมทง เมอการประชมสนสดลง ใหกาหนดบคคลทจะเปนอาสาสมครขบเคลอนการดาเนนกจกรรมตางๆ

(4) ขอความคดเหนจากชมชนเกยวกบกจกรรมทจะตองดาเนนการ (5) ขอคามนสญญาจากชมชนวาจะใหความสาคญกบกจกรรมน

การเตรยมชมชนไมใชกระบวนการสนๆ จงจาเปนอยางยงทวทยากรกระบวนการจะตองปรากฏตวในชมชนอยางสมาเสมอโดยไมเปนการรบกวนการดาเนนชวตปกตประจาวนของชมชน โดยปกตชาวบานจะเปดเผยและยอมรบบคคลภายนอกตอเมอไดสรางความไววางใจซงกนและกนแลว

กระทรวงศกาธการไดจดทาคมอและสอการสอนเพมเตมสาหรบการจดการภยพบตในสถานศกษาซงมโรงเรยนหลายแหงเรมใชสอการสอนดงกลาว ซงกจกรรม CBDRM ควรสรางความรวมมอกบโรงเรยนในกจกรรมตางๆ

รปท 7 คมอ (ซาย) และสอการสอนเพมเตม (ขวา)

2.2 การทาความเขาใจชมชน ในสวนนมงเนนการทาความเขาใจกบชมชนในเรองประวตการเกดภยพบต วฒนธรรมการปองกนภย ภมปญญาทองถนในการจดการกบภยพบต ขนมธรรมเนยมประเพณการปฏบตทอาจจะเปนการตอกยาความลอแหลมของการเกดภยในชมชน นอกจากนน ขนตอนนยงเนนท

- 81 -

คณลกษณะของประชาชนในชมชน ซงขอมลเหลานจะชวยใหวทยากรกระบวนการเขาใจชมชนกอนดาเนนการพฒนา แผนปองกนภยพบตของชมชน (ปภ. จะใชคาวา “แผนปองกนและบรรเทาสาธารณภยของชมชน”)

- 82 -

ในกระบวนการ CBDRM ผเขารบการอบรมจะตองเดนสารวจรอบหมบานหรอพนททไดรบ มอบหมาย เพอสารวจพนทและรวบรวมขอมล โดยการสอบถาม สมภาษณ และสงเกตองคประกอบตางๆในชมชน ขอมลทไดจากการเดนสารวจจะนามาใชสนบสนนขอมลทางสงคม เศรษฐกจทจะไดจากหนวยงานราชการระดบทองถนหรอจากผใหญบาน กระบวนการนเรยกวา ‘การเดนสารวจชมชน’ (Community Walk) วธการนเหมาะกบการอบรมทมผเขารบการอบรมมาจากนอกพนท ซงอาจจะไมมความรหรอไมมความคนเคยกบชมชนทไดรบการคดเลอกเปนพนทนารองในการดาเนนกระบวนการ CBDRM นอกจากนยงเปนประโยชนอยางยง ทจะไดรบขอมลโดยตรงจากผ ท มประสบการณภยพบต

อยางไรกตาม การมผเขารบการอบรมมาจากหมบานหรอชมชนเดยวกน กยงไดรบประโยชนจากการเดนสารวจชมชนเชนกน เพราะสามารถทจะทบทวนและใหขอมลเกยวกบภยทผานมา หรอการเปลยนแปลงขอมลดานสงคม และประชากรของชมชนได ทงน ในการดาเนนสารวจชมชนวทยากรกระบวนการควรมการเตรยมคมอ ในการเดนสารวจชมชนใหผเขารบการอบรมใชเปนแนวทางในการเกบขอมลดวย

กรอบแนวคดการสรางความเขาใจกบชมชน (CBDRM, field Practitioner’s Handbook. ADPC 2004)

กลมสงคม เชอชาต ชนชน ศาสนา ภาษาทใช ใครเปนคนกลมใหญ ใครเปนคนกลมนอย ความสมพนธระหวางกลมเปนอยางไร

วฒนธรรม โครงสรางทางความสมพนธระหวางครอบครวและชมชนเปนอยางไร มการแบงแยกหรอเรยงลาดบการบงคบบญชาหรอไม พฤตกรรมทวไป การเฉลมฉลองในงานเทศกาล การแสดงความคดเหน เปนอยางไร

กจกรรมทางเศรษฐกจ การดาเนนชวต กจกรรมทเกยวของ การแบงงานในสงคม ความสมพนธระหวางการทามาหา เลยงชพ และฤดกาล

ลกษณะพเศษ สถานทตงบานเรอนเปนอยางไร สาธารณปโภคเปนอยางไร (โรงเรยน วด โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจาตาบล ทอพยพหลบภยเปนอยางไร) พนทเกษตรกรรม

บคคลหรอกลมทมความลอแหลม ใครเปนบคคลทนาจะมความลอแหลมมากทสด พจารณาจากสถานทตงทอยอาศย การทามาหาเลยงชพ เชอชาต และจดยนทางวฒนธรรม ฯลฯ

- 83 -

ตวอยาง :

หมายเหต: รายการตรวจสอบขอมลทตองจดเกบและคาถามสาหรบสมภาษณใหไวในเอกสารประกอบแนบทาย การวาดแผนทชมชน

หนงในวธการในการอธบายชมชนนนทาไดโดยการวาดทกอยางทเปนคณสมบตหรอลกษณะของชมชนลงในกระดาษ ซงวธนเรยกวา “แผนทชมชน” โดยแผนทควรจะแสดงถงถนน โครงสรางพนฐาน เชน สถานตารวจ วด ศาลาหมบาน โรงเรยน และอนๆ คณสมบตดานสงแวดลอมสามารถเพมรายละเอยดได เชน แมนา ลาธาร ชายหาด ทะเล เนนเขา ภเขาและอน ๆ ในการเตรยมความพรอมหรอพฒนาแผนทชมชนสามารถทาไดโดยมตวเลอกดงน

แนวทางการเดนสารวจชมชน

1. ใหเดนรอบๆ ชมชน โดยใหใชแผนทพนฐานทเตรยมไวเปนแนวทางประกอบ หากไมมแผนทชมชน ใหชาวบานวาดแผนทไวกอนในชวงการเตรยมขอมลทางสงคม

2. ขณะทอยในพนท ใหทาเครองหมายลงบนแผนท โดยใหระบตาแหนงของบาน วด โรงเรยน สะพาน พนทการเกษตร พนทเลยงสตว รานคาและอนๆ โดยใหใสขอมลทกอยางทสามารถสงเกตเหนลงใน แผนท เพอใชอธบายชมชนได

3. บรรยายรายละเอยดทจะใสในแผนท หรออาจจะเขยนในกระดาษบนทกแยกตางหากไวกอน โดยขอมลเหลานจะถกนาไปใชภายหลง ตวอยางเชน บานชนเดยว บานสองชน เปนตน

4. หากภยทศกษาคอนาทวม ใหระบความสงของระดบนาทวมในแตละพนท โดยใหมองหาตาแหนงท นาทวมถง หากไมสามารถเหนไดดวยตา ใหสอบถามจากผอยอาศยในบรเวณดงกลาว หากทาการศกษาภยอนๆ ใหหาขอมลเกยวกบความรนแรงของภยดวย

5. หาขอมลวา มเดก ทารก ผพการ คนเจบ คนปวยหรอคนชราในบานหรอไม ขอมลเหลาน ควรมอยในแผนทดวย

6. สมภาษณชาวบานในพนทวาเขาปฏบตอยางไรบางเมอไดรบขาวสารการเตอนภยเกยวกบนาทวมหรอพายทกาลงจะมาถงหมบาน

7. สมภาษณชาวบานในพนทวาเขาละทงบานเมอมภยใกลมาถงตวหรอไม หากมการอพยพ เขาอพยพ ไปทไหน และใหสอบถามดวยวาอพยพกอนนาทวมหรอเมอนาทวมแลว

- 84 -

ตวเลอกทหนง : การใชแผนททยดตามหลกวทยาศาสตรทมการจดทาโดยกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย ใหผเขารบการฝกอบรมทาสาเนาของแผนท (ขนาด 1:10,000) จากแผนททมอยแลวโดยแสดงเฉพาะคณสมบตดานภมประเทศของหมบาน (ถนน แมนา ลาหวย ฯลฯ ) a) ใชแผนททมอยแลว

1. ใชกระดาษทมลกษณะใสและสามารถระบาย ดวยดนสอสตด วาดหรอระบายเสนแมนา ถนน เชนสดาสาหรบถนนและสฟาสาหรบ แมนา และ ลาหวย 2. ตดสญลกษณคาอธบาย ถนน แมนาและลาหวย 3. ตดคาอธบายแผนท

b) การใชแผนทออนไลน

แมวาการใชแผนททางอากาศอาจไมถกตองในบางสวนและภาพถายทางอากาศเชน แผนทของ google and แผนทของyahoo จากอนเตอรเนต ซงสามารถนามาจดทาแผนทชมชนได ซงขณะนนนมการใชสมารทโฟนกนอยางแพรหลายในประเทศไทย และคณภาพของแผนทกสามารถนามาใชอางองในกจกรรม CBDRM ได

ตวเลอกทสอง : ในกรณทไมมแผนททยดตามหลกวทยาศาสตร

1. ขอใหคนในหมบานวาดแผนทของหมบานลงในกระดาษขนาดใหญ 2. วาดคณสมบตทสาคญลงบนแผนทเหลาน เชน ถนนสายหลก และ ถนสายรอง (รวมถงถนน

สายเลกหากม) แมนา และ ลาหวย หรอทะเล หรอแหลงนาตางๆ 3. พนท ภเขา ระบทตง ของภเขา 4. สถนนใชสดา ในขณะทแมนา และลาหวยหรอแหลงนาตางๆ ใชสฟา 5. ตดสญลกษณคาอธบายถนนและคณสมบตอน ๆ ของหมบาน 6. ตดคาอธบายแผนท

สญลกษณมาตรฐานตอไปน สามารถใชในการแสดงตาแหนงในแผนทได

รปท 8 แผนทบานกองหนองและบานกอทงในจงหวดลาพน จาก Google map ใน

โทรศพทมอถอ

- 85 -

รปท 9 สญลกษณทใชแสดงสาธารณปโภค โครงสราง และทรพยากรทสาคญ โครงสราง การใชทดนและทรพยากร สญลกษณ

บาน อาคาร โรงเรยน โบถส ถนนสายหลก ถนนสายรอง ถนน ทางเดน สะพาน แมนา ทางนา (ไมตอเนอง) วด ศาลากลาง ทวาการอาเภอ สถานตารวจ โรงพยาบาล

P

- 86 -

รปท 10 ตวอยางแผนทชมชนทวาดดวยมอ

ขนตอนท 3 : การประเมนความเสยง ความเสยง คอ โอกาสหรอความเปนไปไดทเหตการณใดเหตการณหนงทจะเกดขนในอนาคตและนามาซงผลกระทบทางลบตางๆ ตอประชาชน วถชวตของชมชน ทรพยสน สงแวดลอม หรอเศรษฐกจ (ผลกระทบทางลบทเกดขน เชนการตาย การบาดเจบ ความสญเสย และภยอนตราย ฯลฯ)

ทาไมจงตองมการประเมนความเสยง ? การประเมนความเสยงเปนกระบวนการสาคญเพราะจะทาใหทราบขอมลดงตอไปน

1. ภยทคกคามชมชน 2. ภยนนสามารถกอใหเกดความเสยหายทางกายภาพ ทางสงคม และเศรษฐกจอยางไรบาง 3. พนทใดลอแหลมตอการเกดอนตรายมากทสด

4. มลคาความเสยหายทจะเกดและทจะหลกเลยงไดหากมการดาเนนการปองกน ในอนาคต

การประเมนความเสยงเปนความรบผดชอบรวมกนระหวางรฐบาลและชมชนทมความเสยง ดงนน จงจาเปนทจะตองใหชมชนเปนผนาในการวเคราะหความเสยงดวยตวเอง

- 87 -

กระบวนการประเมนความเสยง ประกอบดวยการประเมนตามลาดบตอไปน (1) การประเมนภย (2) การประเมนความลอแหลม (3) การประเมนความเสยง

ภย คอ อนตรายตางๆทเกดขนตามธรรมชาต และมผลกระทบตอชวต ความเปนอยของมนษย

การประเมนภยคออะไร การประเมนภยคอ การตรวจสอบวาพนทใดอาจจะไดรบผลกระทบจากภยบางประเภท และโอกาสทจะเกดภยนนมมากนอยเพยงใด และเมอเกดแลวจะมความรนแรงเพยงใด การประเมนภยเกยวของกบลกษณะของภยแตไมใชผลกระทบทเกดกบสภาพแวดลอมทางกายภาพ เศรษฐกจและสงคม

รปท 11 โครงสรางการประเมนความเสยงในการดาเนนกจกรรมทแสดงเขาและสงออก

Input ปจจยนาเขา

ลกษณะของภย

แผนทภยทอาจจะเกด

Output ผลผลต

ลกษณะของชมชน แผนทความลอแหลม แผนทความสามารถและทรพยากร

การประเมนความเสยง

แผนทความเสยง

ทางเลอกในการลดความเสยง

ระดบความเสยง

- 88 -

การประเมนภยเปนกจกรรมแรกในกระบวนการประเมนความเสยงทควรตองดาเนนการแตกอนทจะ ประเมนภย ควรจะตองทาความเขาใจกบวตถประสงคของการประเมนภย ดงตอไปน

เพอระบพนททอาจจะประสบภยเฉพาะบางประเภท

เพอระบวาภยนนจะใหญมากเทาใด (ความรนแรงและขอบเขต)

เพอระบวาภยนนจะเกดบอยครงเพยงใด (ความถของการเกดภย) สาหรบหมบานทมประสบการณกบภยหลากหลายประเภท ควรมการดาเนนการประเมนภยหลากหลายประเภทเชนกน เพอจะไดระบลาดบความสาคญใหชดเจนวาภยประเภทใดเปนภยสาคญทจะตองดาเนนการปองกนอยางเรงดวน ในการประเมนภย ทงผมหนาทจดการภยพบตและผเขารบการอบรมจะตองรวบรวมขอมลและจดระเบยบขอมลเพอใหใชไดงายตอการประเมน ขอมลเพอการประเมนภยนนสามารถหาไดจากแหลงขอมลตอไปน :

บนทกทางประวตศาสตร

ความรในทองถน หรอประสบการณของประชาชนในพนท

แผนทภยทจดทาโดยหนวยงานทมความรความชานาญทางวทยาศาสตร

รายงานทางวชาการหรอรายงานสาธารณภย

ตารางมาตรการประเมนภยทแสดงไวน เปนตวอยางของการประเมนภยแบบหลากหลาย จากคะแนนทงหมด คะแนนทสงทสด จะเปนภยทเกดถและรนแรงทสดในหมบาน และควรเปนภยทตองดาเนนการ ทาแผนปองกนเปนลาดบแรก ฐานหรอตวชวดทใชในระดบความรนแรงทแตกตางกนเปนสงทผเขารบการฝกอบรมจะตองตดสนใจดวยตวเอง คนในหมบานตองตรวจสอบความรนแรง (ในกรณของนาทวม) ตองตรวจสอบความลกของนาททวม พวกเขารวาระดบนาทวมทเปนอนตราย อนตรายมากหรอไมเปนอนตรายแตอยางใด

ความถของการเกดขนอยในระดบทจะตดสนใจโดยผเขารบการฝกอบรม

การใหคะแนนและฐานคะแนนจะแตกตางกนในแตละหมบานเนองจากการรบรของอนตรายทแตกตางกนในแตละชมชน

- 89 -

ภย ความถและระยะเวลาทเกด

คะแนนความถ

พนททไดรบผลกระทบ

ความรนแรงของภย

คะแนนความรนแรง

คะแนนรวม(ความถ x ความรนแรง)

ดนถลม ปละครงชวงฤดฝน

4 พนท 1 ลก 1 เมตร; ความเรว

2 ม/วนาท

2 8

ปละครงชวงฤดฝน

4 พนท 2 ลก 1.5 เมตร; ความเรว

1 ม/วนาท

2 8

ไฟปา ปละครงชวงฤดรอน

4 พนทภเขา ผนปา 3เฮกเตอร ถกไฟไหมเปนเวลา 1 สปดาห

3 12

นาทวม ปละ 2 ครง ชวงฤดฝนและมลม

มรสม

5 ทงหมบาน ลก 4 เมตร 3 15

ตารางท 4 ตารางการประเมนภย

ตารางการประเมนภยทแสดงขางตนเปนตวอยางการประเมนภยหลายประเภท ในการรวมคะแนนทงหมด เราจะใหคะแนนมากทสดกบภยทมความถสงและมความรนแรงมากโดยวดจากประสบการณในหมบาน ดงนนการ วางแผนปองกนภยชนดใดนน จงขนอยกบคะแนนทมากทสด ตาราง 5 ตารางแสดงความรนแรง (นาทวม)

คะแนนความรนแรง (นาทวม) ระดบความรนแรง 1 ลก < 0.5 ม. 2 ลก > 0.5 to ≤ 2.0 ม. 3 ลก > 2.0 to ≤ 3.0 ม. 4 ลก > 3.0 to ≤ 4.0 ม. 5 ลก > 4.0 ม.

- 90 -

ตารางท 6 ตารางแสดงความรนแรง (ไฟปา)

คะแนนความรนแรง (ไฟปา) ระดบความรนแรง 1 ไหม 1 เฮกเตอรในหนงสปดาห 2 ไหม 2 เฮกเตอรในหนงสปดาห 3 ไหมมากกวา 2 เฮกเตอรในหนงสปดาห

* 1 เฮกเตอร = 10,000 ตารางเมตร หรอ 6 ไร 1 งาน ตารางท 7 ตารางแสดงความถของภย

คะแนนความถ จานวนครง 1 1ครงภายใน 10 ปหรอนานกวา 2 5-10 ป3 3-5 ป4 1-2 ป5 2 ครงหรอมากกวาสองครงตอป

เมอไดกาหนดลาดบความรนแรงของภยแลว จงดาเนนการประเมนภยตอไปได มาตรวดดานลางนคอเกณฑทแนะนาใหใชในการประเมนอยางละเอยด ตารางท 8 ตารางแสดงเกณฑการประเมนภย

ประเภทของภย: นาทวม พนทนาทวม ความหนกหนวงของ

นาทวม (ความลกของระดบนา)

ระยะเวลาทนาทวมขง ความรนแรงของ

นาทวม ถนนหนาศาลาหมบาน ลก 3 เมตร 2 วน 5 สวนในเขตพนท 2 ลก 2 เมตร 2 วน 3 ทกพนทในพนท 1 ลก 1 เมตร 1 วน 1 ถนนหลกในพนท 3 ใกลตลง

ลก 4 เมตร 3 วน 6

- 91 -

ระดบความรนแรง: 1 = นอยกวาหรอเทากบ 1 ม. เปนระยะเวลาไมเกน 2 วน 2 = นอยกวาหรอเทากบ 1 ม. เปนระยะเวลานานกวา 2 วน 3 = มากกวา 1 ม. แตไมเกน 3 ม. เปนระยะเวลาไมเกน 2 วน 4 = มากกวา 1 ม. แตไมเกน 3 ม. เปนระยะเวลานานกวา 2 วน 5 = มากกวา 3 ม. เปนระยะเวลาไมเกน 2 วน 6 = มากกวา 3 ม. เปนระยะเวลานานกวา 2 วน

ผลของการประเมนภยจะใชในสวนตอไป (c) การประเมนความสามารถและการประเมนความเสยง เปนระดบความรนแรงของภย (a) (ตารางท 15)

ผลจากการประเมนภยจะแสดงในรปแบบตารางทเรยกวา “แมททรกซการประเมนภย” ดงตวอยางขางตนหรออาจจะใชการแสดงผลการประเมน เปน “แผนทภย” กได อยางไรกตาม การแสดงผลในรปแบบแมททรกซ จะเหนภาพรวมไดชดเจนกวาแบบแผนทภย หากแตแผนทภย จะเหมาะสมสาหรบการนาเสนอมากกวา

ในการเตรยมความพรอมแผนทเสยงภยมขอเสนอแนะ ตอไปน ทางเลอกทหนง :แผนทเสยงภยทแสดงใหเหนความรนแรงของนาทวม

1. การใชแผนทชมชนทไดรบการพฒนาโดยผเขารบการฝกอบรมในการทาสาเนาหรอผเขารบการฝกอบรมสามารถใสขอมลความเปนอนตรายลงบนแผนทชมชนไดโดยตรง ผเขารบการฝกอบรมสามารถทาตามทางเลอกนได แมวาวทยากรกะบวนการสามารถใหคาแนะนาในการเลอกได

2. จากผลของการสมภาษณชมชนหรอประสบการณจากนาทวมทผานมา (ประสบการณดานภยทมความอนตราย) คนหาความเสยงบนแผนททแสดงใหเหนความรนแรงของอนตรายทควรจะสอดคลองกบขอมลทมอยใน แมททรกซการประเมนภย หลงจากทตาแหนงของการเกดอนตรายบนแผนทใชดนสอวาดการเชอมตอจากตวเลข เชน ลากความเชอมตอหมายเลข 1 ไปเชอมตอทหมายเลข 2 และอน ๆ

3. สหรอสของพนทลอมรอบทอยในหมายเลขเดยวกน เชน หมายเลขพนททสงทสด จะใชสแดง หมายเลขพนททสงทสดในลาดบทสองจะใชสนาตาลและอนๆ การกาหนดสจะเปนไปตามคาแนะนาของผเขารบการฝกอบรมซงความสอดคลองของสควรจะมโทนสทไดตกลงกนไวและใชเหมอนกนทงหมด

4. คาอธบายแผนท

- 92 -

ตวเลอกทสอง: แผนทเสยงภยทแสดงใหเหนเพยงขอบเขตภาพถายทางอากาศของนาทวม

1. การใชแผนทชมชนทไดรบการพฒนาโดยผเขารบการฝกอบรมในการทาสาเนาหรอผเขารบการฝกอบรมสามารถใสขอมลความเปนอนตรายลงบนแผนทชมชนไดโดยตรง ผเขารบการฝกอบรมสามารถทาทางเลอกนได แมวาวทยากรกะบวนการสามารถใหคาแนะนาในทางเลอกอนได

2. จากผลของการสมภาษณชมชนหรอประสบการณจากนาทวมทผานมา (ประสบการณดานภยทมความอนตราย) การตดตามการขอบเขตของนาทวมโดยไมมขอมลเกยวกบความลกของนาทวมในหลายๆสถานท

3. จดเตรยมคาอธบายเนอหาของแผนท 4. คาอธบายแผนท

รปท 12 ตวอยางของแผนทเสยงภยจากนาทวมแสดงใหเหนความรนแรงของนาทวม แผนทนถกวาดลงกระดาษทแยกออกมา

- 93 -

ผลลพธของแผนทเสยงภยจะถกนามาใชเปนขอมลอางองสาหรบกจกรรมการทาแผนทความเสยง ในชมชน แผนทเสยงภยจะชวยใหกระบวนการในการระบพนททมแนวโนมทจะไดรบผลกระทบและสามารถทาใหระบพนทในการเตรยมความพรอมหรอการบรรเทาภยได การจดทาแผนทภย ควรดาเนนการ ดงน วธการท 1 : ใชแผนทพนฐานทจดทาโดยหนวยงานราชการ เชน ปภ

1. จดหาแผนทพนฐาน (อตราสวน 1:10,000) ใหแกผเขารบการอบรม แผนทพนฐานน แสดงเพยงลกษณะทางกายภาพของหมบาน เชน แมนา คลอง ทางเดน ถนน เทานน 2. ใชดนสอสลากเสนทเปนแมนา ถนน โดยใชสฟาสาหรบแมนา และสดาสาหรบถนน 3. ทาเครองหมายถนนและแมนา 4. ลงขอมลจากการสมภาษณชมชน และประสบการณภยพบตในอดต โดยใหใสตวเลขความรนแรงของภยทตาแหนงของสถานทตางๆ ในแผนทซงควรเปนขอมลทสอดคลองกบขอมลทไดจากตารางแมททรกซการประเมนภย หลงจากนน ใหใชดนสอดา ลากเสนใหเชอมตอตวเลขทเหมอนกนไวดวยกน เชน ลากเสน เชอมหมายเลข 1เขาไวดวยกน หมายเลข 2 เขาไวดวยกน 5. ระบายสพนททเปนหมายเลขเดยวกน ตวอยางเชน พนททเปนตวเลขสงสดใหใชสแดง รองลงมาเปนสนาตาล เปนตน แตอยางไรกตาม การเลอกใชส ตองเกดจากฉนทามตจากผเขารวมประชมและทกคนตองรบทราบการใชสญลกษณนเหมอนๆกน

รปท 13 ตวอยางแผนทเสยงภยอทกภย ซงแสดงใหเหนขอบเขตของพนททไดรบผลกระทบจากอทกภย (ซงวาดลงไปในแผนทชมชน)

- 94 -

วธการท 2 : ใชแผนทภยทจดทาโดยหนวยงานราชการ เชน ปภ 1. ใหแผนทภยพนฐานททาจากระบบ GIS (อตราสวน 1:10,000) แกผเขารบการอบรม แผนทพนฐานนแสดงเพยงลกษณะความรนแรงและความหนกหนวงของภย เครอขายถนน และแนวแมนา ลาธาร 2. ใชดนสอสลากเสนทเปนแมนา ถนน โดยใชสฟาสาหรบแมนา และสดาสาหรบถนน 3. ทาเครองหมายพนททเปนถนน แมนา ลาคลอง

วธการท 3 : กรณทไมมแผนทตามหลกวทยาศาสตรทจดทาโดยหนวยงานราชการ 1. ใหผเขาอบรมวาดแผนทของหมบานบนกระดาษแผนใหญ 2. ใสโครงสรางทสาคญลงไปบนแผนท เชน ถนนสายหลก สายรอง รวมทงทางเดนตางๆ ทม อยจรง แมนา ลาธาร ทะเล หรอพนทใกลแนวชายหาด 3. ถาพนทเปนภเขา ใหระบตาแหนงของภเขาไวดวย 4. ใชดนสอสวาดเสนทเปนแมนา ถนน โดยใชสฟาสาหรบแมนาและพนทอนๆ ทเปนนา และใชสดาสาหรบถนน 5. ใชขอมลจากการสมภาษณชมชน และประสบการณภยพบตในอดต ใหใสขอมลตวเลขแสดงความรนแรงของภย ซงเปนขอมลทสอดคลองกบขอมลทไดจากตารางแมททรกซการประเมนภยบนตาแหนงของสถานทตางๆ หลงจากนนใหใชดนสอดาลากเสนใหเชอมตวเลขทเหมอนกนไวดวยกน 6. ระบายสพนทบรเวณทเปนหมายเลขเดยวกน ตวอยางเชน พนททเปนตวเลขสงสดใหใชสแดง รองลงมาเปนสนาตาล เปนตน โดยการเลอกใชส ตองไดรบฉนทามตจากผเขารวมประชมกอนและทกคนตองรบทราบการใชสญลกษณนเหมอนๆกน

แผนทภยน จะใชเพออางองในการดาเนนกจกรรมการจดทาแผนทเสยงภยของชมชน แผนทภยชวย ในกระบวนการกาหนด/ระบพนทมแนวโนมจะไดรบผลกระทบจากภยพบต และในขณะเดยวกนกชวยกาหนดพนทเพอดาเนนการเตรยมความพรอมและการลดผลกระทบอกดวย

การวเคราะหความลอแหลม ความลอแหลม หมายถง ปจจยหรอภาวะใดๆ ททาใหความสามารถทจะปองกน/รบมอหรอตอบสนองตอภยทเกดขน ไดนอยลง การวเคราะหความลอแหลมเปนการตอบคาถามทวา ใครหรออะไรจะไดรบผลกระทบจากภย จานวนเทาไร และชมชนจะไดรบผลกระทบมากนอยเพยงใด ในการวเคราะหความลอแหลมจาเปนตองมขอมลดานเศรษฐกจและสงคมประกอบการวเคราะหดวย เพราะจะไดสามารถทาการประเมนไดอยางใกลเคยงความจรงวาจะมองคประกอบทางชมชน (การตงถนฐาน ทรพยสน

- 95 -

ทรพยากร) ใดบางทจะไดรบความเสยหายหรอสญเสยจากการเกดภย ซงสามารถทาไดดวยการเปรยบเทยบผลกระทบของภยทมตอการตงถนฐานและสภาพแวดลอม

ความลอแหลมแบงไดเปน 4 ประเภท ดงน

1) ความลอแหลมทางกายภาพ หมายถง สถานทตงหรอสภาพทางกายภาพของอาคาร สถานท สาธารณปโภค หรอสภาพผอยอาศยในชมชนทมโอกาสความเปนไปไดทจะไดรบผลกระทบจากภย อนจะนาไปสผลกระทบทางลบหรอนาไปสภยพบตได

ก. ตวอยางความลอแหลมดานทตง อาท การสรางบานเรอนรมตลงซงเกดนาทวมเสมอ ในฤดฝน หรอการตงบานเรอนอยตามพนทลาดเชงเขาทมโอกาสเกดดนถลม เปนตน

รปท 14 ภาพความลอแหลมทางกายภาพ

ข. นอกจากน ลกษณะทางกายภาพของบานเรอนหรอสาธารณปโภคทมความลอแหลมตอภยบางประเภท รปท 15 สะพานไมทสงขละบรซงเปนสะพานไมทยาวทสดในประเทศไทย

- 96 -

2) ความลอแหลมทางสงคม ประชากร หมายถง คณลกษณะของประชาชนทอยอาศยในชมชนทอาจมโอกาสไดรบอนตรายจากภย ตวอยางของความลอแหลมประเภทน ไดแก

ความชรา

ความพการ ทงรางกายและจตใจ ทเปนอปสรรคตอการดาเนนชวตตามปกต

เดกและทารก

ครอบครวทมหวหนาครอบครวคนเดยว

หญงมครรภและหญงทเพงคลอดบตร

รปท 16 ประชากรทมความลอแหลม

3) ความลอแหลมทางเศรษฐกจ ไดแก การทธรกจ การจางงาน และตนทนทางเศรษฐกจของชมชน มโอกาสไดรบผลกระทบจากภย ตวอยางเชน การสญเสยการจางงานของผนาครอบครวเมอโรงงาน ถกเพลงไหม หรอแผนดนไหว หรอความสญเสยทางรายไดเมอผลผลตทางการเกษตรถกทาลายจากอทกภยดนถลม

- 97 -

4) ความลอแหลมทางทศนคต หรอทรจกกนวาเปนความลอแหลมทางพฤตกรรม หมายถง

การกระทาของประชาชนทเกดขนจากขาดความเขาใจหรอการรบรผดๆ ไมเชอถอ หรอ ทศนคตความไมใสใจ ตวอยางเชน การทผคนไมใสใจกบการเตอนภยเพราะเชอประสบการณเดม หรอเพราะความ ไมนาเชอถอของหนวยงานทรบผดชอบ ในการแจงเตอนภย ทศนคตดงกลาวทาใหเกดความลอแหลมแกประชาชน เพราะการเตอนภยเปนเครองมอทบอกลวงหนาวาภยกาลงจะมาถง ดงนน หากประชาชนไมเชอการเตอนภย กจะไมสามารถตอบสนองตอคาเตอนไดอยางเหมาะสม

จากทกลาวมาขางตน จะเหนไดวาการวเคราะหความลอแหลม ขนอยกบขอมลและความเขาใจในลกษณะของชมชน ดงนน กอนทวเคราะหความลอแหลม จงควรดาเนนการดงตอไปน:

หาขอมลดานประชากรใหมากทสดเทาทจะทาได รวมถงขอมลอาชพและการใชประโยชนจากอาคาร บานเรอน (จานวนคนทอาศยอยในบาน และจานวนคนงานตอหนงธรกจ)

ทารายการของ “องคประกอบทมความเสยง” ไมวาจะเปน ประชาชน โครงสราง สาธารณปโภค โครงสรางพนฐาน สถานทใหบรการแกชมชน และอนๆ

รวบรวมสรปผลกระทบทงหมดทอาจเกดขน ความลอแหลมมความเฉพาะตวตามแตละประเภทของภย หมายความวาองคประกอบบางอยางอาจมความลอแหลม และไดรบผลกระทบเมอเกดแผนดนไหวแตอาจไมไดรบผลกระทบจากอทกภย

ดงนน เมอดาเนนการวเคราะหความลอแหลม จงตองพงระลกเสมอวากาลงประเมนความลอแหลมจากภยประเภทใด ดงนน การประเมนความลอแหลมตามวตถประสงคเชนน จงอาจจะใชแมททรกซในการประเมนความลอแหลม ดงตวอยางตอไปน

รปท 17 ความลอแหลมทางเศรษฐกจ

- 98 -

ตารางท 9 ตารางการประเมนความลอแหลม

ประเภทของภย : นาทวม ประเภทของความลอแหลมทประเมน : กายภาพ สถานท องคประกอบทลอแหลม

บาน สถานทสาคญวด โรงเรยน

สะพาน ระบบ-เสยงตามสาย

ประชาชน พช ธรกจ สตว

ชอสถานท จานวน ประเภทของสถานทสาคญ และจานวน

จานวนรวม พนทเพาะปลก

ประเภทของธรกจ และจานวน

ชนดและจานวน

หมายเหต: สามารถเพมจานวนชองไดตามความตองการทจะวเคราะหความลอแหลมในแตละองคประกอบสาหรบการวเคราะหความลอแหลมประเภทอน อาจจะใชแมททรกซดงตอไปน

ตารางท 10 ตารางการวเคราะหความลอแหลม

ประเภทของภย : นาทวม ประเภทของความลอแหลมทประเมน : สงคม ประชากร

สถานท องคประกอบทลอแหลมชอสถานท คนชรา คนชราทปวย ชราและพการ ทารก

หมายเหต : สามารถเพมจานวนชองไดตามความตองการทจะวเคราะห เชน เดก เดกทพการ เดกทปวย ผชาย ผหญง หญงมครรภ และองคประกอบอนๆ

- 99 -

การจดทาแผนทความลอแหลม องคประกอบดานความลอแหลมสามารถบรรจลงบนแผนทภยพบตได แนวทางในการจดทา

แผนทความลอแหลมดงน 1. ใชแผนทภยจากแมททรกซการประเมนภย 2. ใสขอมลบาน สะพาน วด เดก คนแก ทารก โรงเรยนและสถานทอนๆ ทสงเกตไดจากการเดนสารวจชมชนหรอขอมลจากแมททรกซความลอแหลม 3. นบจานวนสงกอสราง และขอมลประชากรสงคมในพนทหนง เพอเปรยบเทยบกบพนทอน

ตารางท 11 ตวอยางแมททรกซความลอแหลม

ประเภทของภย : นาทวม องคประกอบทมความลอแหลม

รวม

ประชาชน ทรพยสน สตว พช จานวน

ประชากรรวม

ผใหญ คนชรา ทารก เดก คนพการ

พนท 1 23 10 5 2 5 1 4 4 1 32พนท 2 4 3 0 0 1 0 1 0 0 5พนท 3 9 6 1 2 0 0 2 2 1 14

4. กาหนดระดบของความลอแหลม ตวอยางเชน นอยกวาหรอเทากบ 5 = 1 6-10= 2 11-15 = 3 16-20 = 4 มากกวา 20 = 5 จานวนตวเลขทมากขนหมายถงระดบความลอแหลมทมากขนดวย

ตารางท 12 ตารางแสดงระดบความลอแหลม

สถานท ความลอแหลมรวม ระดบความลอแหลม พนท 1 32 5พนท 2 5 1พนท 3 14 3

- 100 -

ผลของการประเมนภยจะใชในสวนตอไป (c) การประเมนความสามารถและการประเมนความเสยง ระดบความลอแหลมของภย (b) (ตารางท 15)

เพอใหงายแกการอางอง เราสามารถนาสญลกษณมาตรฐานมาใชในการทาแผนทความลอแหลม ใหเปนมาตรฐาน และทกคนมความเขาใจตรงกน

สญลกษณทางสงคมประชากรของชมชน

สญลกษณ ความหมาย ประชาชน 1 คน

เดกทารก

หญงมครรภ

คนชรา

คนพการ

คนปวย

สตวหรอพช

รถยนต

ธรกจ

พชเศรษฐกจ

รปท 18 สญลกษณสาหรบขอมลทางประชากรและสงคมของชมชน

$

- 101 -

ตวอยาง : แผนทความลอแหลมทแสดงตาแหนงขององคประกอบทลอแหลมตอภยโดยใชสญลกษณมาตรฐาน

รปท 19 ตวอยางแผนทความลอแหลม

การประเมนความเสยง (การประเมนความสามารถและการประเมนความเสยง)

ในการประเมนความเสยง จะตองใชสมการแสดงความสมพนธระหวางความเสยงตอภยพบตและความลอแหลม ตามแนวคดดงกลาว ความเสยงตอภยพบตขนอยกบการประเมนภยและความลอแหลม

ภย x ความลอแหลม ความเสยงตอภยพบต = ความสามารถ

สาหรบการประเมนความเสยง นอกจากจะใชขอมลดานความรนแรงของภยและระดบความลอแหลมแลว ความสามารถยงเปนตวแปรสาคญอกประการหนง

ความสามารถ คอ ทรพยากรหรอระบบทเปนระเบยบในชมชนทสามารถนามาใชในการตอบสนองสถานการณฉกเฉนเพอการปองกนและบรรเทาภย ขอมลในการประเมนความสามารถนมาจากชมชนเอง ซงจะเหนไดวา การเดนสารวจชมชนและการสมภาษณชาวบานจงมความจาเปนอยางยง

- 102 -

ตารางท 13 ตวอยางแมททรกซวดความสามารถของชมชน

ประเภทของภย:……………………………..ทรพยากร ม ไมม มสเตอรเตอนภย สถานทรองรบการอพยพทปลอดภย เครอขายสอสารเพอการเตอนภยทมประสทธภาพ ชดคนหาและกภย ประชาชนเขาใจความหมายของสญญาณเตอนภย เชนความหมายของสญญาณไซเรน

ประชาชนเขาใจการปฏบตเมอไดรบคาสงใหอพยพ มแผนการเตอนภยและแผนการอพยพของหมบาน ประชาชนอพยพเมอไดรบคาสงใหอพยพ ในชมชนมภาวะผนา ในชมชนมผทไดรบการอบรมเรองการปฐมพยาบาล แพทย พยาบาล ผชวยมความพรอมในการชวยเหลอ มทรพยากรอนเพอชวยในการตอบโตสถานการณฉกเฉน

จานวนคะแนนรวมของชองทตอบ “ใช” กาหนดเปนระดบของความสามารถไดดงน 1 = 1 ถง 2 คะแนน 2 = 3-4 คะแนน 3 = 5-6 คะแนน 4 = 7-8 คะแนน 5 = มากกวา 8 คะแนน สาหรบการประเมนความเสยง ใชตารางตอไปน:

ตารางท 14 ตารางแสดงผลการประเมนความสามารถ

สถานท จานวนทตอบ “ใช” ระดบความสามารถ

พนท 1 3 2 พนท 2 2 1 พนท 3 4 2

ผลของการประเมนภยจะใชในสวนตอไป (c) การประเมนความสามารถและการประเมนความเสยง ระดบความสามารถ (c) (ตารางท 15)

- 103 -

ตารางท 15 แมททรกซการประเมนความเสยง

ประเภทของภย สถานท หรอพนท

ความรนแรงของภย (a)

ระดบความลอแหลมของภย

(b)

ระดบความสามารถ

(c)

ความเสยง [(a) x (b)]/(c)

พนท 1 5 5 2 12.5 พนท 2 1 1 1 2 พนท 3 6 3 2 9

การจดทาแผนทเสยงภย (risk mapping) ใชแผนทพนฐานแผนใหม ใหใสตวเลขทไดจากการประเมนความเสยงดงตารางขางตนลงบนแผนท หลงจากนนใหกาหนดตวเลขหรอชวงความเสยง เปนความเสยงสง กลาง และตา ตามเกณฑตวอยาง เชน

ตารางท 16 ตวอยางเกณฑระดบความเสยง

1-5 ความเสยงตา6-10 ความเสยงปานกลางมากกวา 10 ความเสยงสง

เชนเดยวกบการทาแผนทภย ใหลากเสนเชอมตวเลขเดยวกนไวดวยกน เชน โยงหมายเลข 1 ทงหมดเขาดวยกน แลวกาหนดสญลกษณสใหกบพนทเสยงภยระดบตางๆ

การกาหนดสในพนทความเสยงตางๆ ตวอยางดงน :

ตารางท 17 ตวอยางรหสสในความพนทความเสยงตางๆ

สแดง พนททมความเสยงสงสเหลอง พนททมความเสยงปานกลางสเขยว พนททมความเสยงตา

ใหระบายสตามพนท ตวอยางเชน พนททเปนสแดงคอพนททมความเสยงสง รองลงมาคอสสม และ สเหลองตามลาดบ การกาหนดสญลกษณส ตองไดรบฉนทามตจากผเขารบการอบรมและทกคนตองเขาใจความหมายของสตรงกนดวย

- 104 -

เมอมการวเคราะหระดบความเสยงแลว ขนตอนตอไปคอการระบความลอแหลมและชองวางในดานความสามารถ กระบวนการทเกยวของในการระบความลอแหลมและชองวางนมหลายทางเลอก รายละเอยดจะอยในขนตอนตอไปทเรยกวา การวางแผนเพอการปองกนภยพบต ภาพประกอบในหนาถดไปแสดงใหเหน การเชอมโยงระหวางการประเมนตาง ๆ กบการลดผลกระทบจากภยพบต

- 105 -

ลกษณะของภยความถ การเตอนลวงหนา ระยะเวลา สาเหต

ภยนนปองกนไดหรอไม ถาได ใหระบมาตรการปองกน หากปองกนไมได ใหระบมาตรการลดผลกระทบและทาแผนรบมอเมอจาเปน

ใครหรออะไรบางทมความลอแหลม (องคประกอบทมความเสยง) ระดบความเปราะบาง มาก ปานกลางหรอนอย ตนเหตของความเปราะบาง ระบพนฐานของเหตและแรงกดดน

สามารถลดความลอแหลมนนไดหรอไม เชน การโยกยายถนฐานในกรณทความเปราะบางนนเกนกวาทจะรบได หรอควรทาอะไรเพอลดความลอแหลม เชน คนหามาตรการทระบมตของความเปราะบาง

ความสามารถทมอย ณ ปจจบนมอะไรบาง ควาสามารถทมอยในปจจบนชวยใหชมชนรบมอกบ ภยพบตไดอยางไร ชองวางระหวางความสามารถกบภยคออะไรบาง

สงทจาเปนในการเสรมความสามารถของชมชนใหรบมอกบความเสยงภยมอะไรบาง สงทควรทาเพอชใหเหนถงชองวางของความสามารถนน

การประเมนความเสยงสามารถผสานเขากบมาตรการลดความเสยงไดอยางไร รปท 20 ความสมพนธระหวางการประเมนความเสยงและการมาตรการลดความเสยง

1. การประเมนภย ขอมลดานภย 2. การประเมนความลอแหลม

3. การประเมนความสามารถ

- 106 -

ขนตอนท 4 : การวางแผนจดการความเสยงจากภยพบตแบบมสวนรวม

การจดการความเสยงจากภยพบต คอ กจกรรมทมความหลากหลายซงออกแบบมาเพอการควบคมสถานการณฉกเฉนและใชเปนกรอบแนวทางในการชวยเหลอผทมความเสยงตอ ภยพบตใหสามารถหลกเลยงหรอฟนสภาพจากผลกระทบของภยได การจดการความเสยงจาก ภยพบตเปนการดาเนนการทงในขนกอนเกดภย ระหวางเหตการณฉกเฉนและหลงเหตการณฉกเฉนผานพนไปแลว

วตถประสงคของการจดการภยพบต คอเพอลดความสญเสย (ความสญเสยชวต ความเสยหายทางกายภาพ และความเสยหายทางเศรษฐกจ) บรรเทาความทกขยากลาบาก และเพอใหฟนคนสสภาพเดมเรวไดโดย การวางแผนซงเปนเครองมอในการจดการภยพบตเพอใหเกดผลสมฤทธตามวตถประสงคดงกลาว (อางองจาก: Disaster Management Center (1982) Self Study Courses:

Aim and Scope of Disaster Management. University of Wisconsin.)

การวางแผนจดการภยพบตจะสรางกรอบแนวทางการปฏบตการทมประสทธภาพสาหรบกจกรรมทเกยวของกบความเสยงทกๆ ดาน ทงกจกรรมทตองดาเนนการกอน หลงและระหวางสถานการณฉกเฉน ดงนนผลผลตของการวางแผนดงกลาวคอ “แผนการจดการความเสยง” ซงจะตองมลกษณะดงตอไปน

ชดเจน – สามารถเขาใจและปฏบตตามไดงาย

ยดหยน - เปดชองสาหรบการปรบแกตามสถานการณ

ทบทวนใหเปนปจจบน – จะตองสะทอนความเปลยนแปลงของระดบความเสยงในชมชนอนเนองมาจากการทชมชนไดเสรมสรางขดความสามารถในการตอบโตสถานการณฉกเฉน ใหสงขน

มการฝกซอมอยางสมาเสมอ – กจกรรมตางๆ ควรมการเตรยมฝกซอมปฏบตอยาง สมาเสมอเพอสรางความมนใจในการปฏบตไดอยางมประสทธภาพ ซงสามารถทาไดโดยการฝกซอมแผนบนโตะ (Table Top Exercise: TTX) หรอซอมแผนการอพยพภายใตสถานการณจาลอง

การวางแผนจดการความเสยงเปนผลมาจากการประเมนความเสยง เมอทกคนมความเขาใจในปญหาและระบความเสยงไดแลว กระบวนการวางแผนจะมงไปสการหาทางเลอกเพอลดความเสยง ทางเลอกในการลดความเสยงแบงออกไดเปน 3 ประเภท ไดแก

การปองกน – กจกรรมททาเพอการหลกเลยงผลกระทบของภยและภยพบต จากสงแวดลอม ภยพบตทางเทคโนโลย และภยพบตดานชวอนามย

นยามเหลานปรบมาจาก United Nations International Strategy for Disaster Reduction

- 107 -

การบรรเทา* - มาตรการเชงโครงสรางและไมใชโครงสรางเพอการจากดผลกระทบของภยจากธรรมชาต สงแวดลอมทถดถอย และภยจากเทคโนโลย การเตรยมความพรอม* – กจกรรมและมาตรการทกาหนดขนลวงหนาเพอรบมอ

กบผลกระทบของภย หมายรวมถงการแจงเตอนภยลวงหนาอยางมประสทธภาพและทนทวงท และการอพยพประชาชนและทรพยสนออกจากพนทอนตรายเปนการชวคราว

รปท 21 ทางเลอกในการลดความเสยง

การจดทาแผน

ทางเลอกในการลดความเสยงเมอจดทาแผนเปนดงน 1. การลดความเสยงระยะยาว

1.1 กาหนด ปรบปรง หรอบงคบใชระเบยบและกฎหมายใหเครงครด 1.2 จดใหมการฝกอบรมเรองเทคนคการลดความเสยงในทกระดบทเกยวของกบ กจกรรมตางๆ ในการจดการความเสยง 1.3 ประสานกลยทธและมาตรการลดความเสยงในสวนตาง ๆ ดงน แผนพฒนาเมอง การวางแผนและกระบวนการใชประโยชนจากทดน โครงการพฒนาตางๆทเกยวของ

2. การเตอนภยและการเตรยมความพรอม 2.1 สรางระบบเตอนภย 2.2 แผนฉกเฉนเพอการอพยพ มาตรการลดความเสยงระยะสน และการจดการดาน กภยและบรรเทาทกข

การปองกน การบรรเทา การเตรยมความพรอม

- 108 -

2.3 กาหนดผทรบผดชอบในการปฏบตตามแผน 2.4 จดการทบทวนแผนการปฏบต “desk top” ใหกบหนวยงานทรบผดชอบ วเคราะหผลทไดรบ และพฒนาปรบปรงแผน

3. การใหความรและอบรมชมชน 3.1 จดเตรยมและเผยแพรขอมลขาวสารเพออธบายเรองตางๆดงน :

ภย โอกาสในการลดความเสยง ระบบเตอนภยและกจกรรมทตองดาเนนการ

3.2 ฝกอบรมผนาชมชนในพนทเสยงภย 3.3 จดการฝกซอมแผน เชน การฝกซอมการอพยพประชาชน วเคราะหประเมนผล และปรบปรงการจดการภยพบตในชมชน

ในระดบชมชนการวางแผนการจดการความเสยงจากภยพบตเปนไปตามกรอบแนวทาง ดงน

รปท 22 กรอบแนวในการจดการความเสยงจากภยพบต

การวางแผนโดยละเอยดและการนา กลยทธในการลดความเสยงไปปฏบต

ตดตามการปฏบตงาน ทดสอบระบบและประเมนประสทธภาพ

ระบมาตรการในการลดความเสยง ปรบปรงระบบเตอนภยและสงเสรมการเตรยมความพรอมใหแกชมชน

การใหความรและฝกอบรมชมชนการแจงเตอนและการเตรยม ความพรอม (การอพยพ)

- 109 -

ระบบเตอนภยลวงหนา คอ กจกรรมทเปนระบบและตอเนอง เพอบอกกลาวถงอนตรายทจะเกดขน ภายในมเวลาทพอเพยงตอการดาเนนการทเหมาะสมเพอทจะรกษาชวตและทรพยสนทอาจไดรบผลกระทบจากภยพบตใหนอยทสด

องคประกอบพนฐานของระบบเตอนภยลวงหนาในชมชน 1. การคาดการ พยากรณ (เชน การพยากรณอากาศ การเสนอขาว) 2. การตรวจพบ (เชน การสงเกตปรมาณนาฝน การเฝาระวงระดบนาทวม หรอสงบอกเหต อนตรายทอาจจะเกดขน) 3. การตดตอสอสาร (เชน การถายทอดขอมลไปยงทมตอบโต) 4. การตดสนใจ (ไดแกการตดสนใจทจะอพยพหรอไมอพยพ) 5. การเคลอนยาย (เชน การอพยพชมชน)

ระบบเตอนภยลวงหนาในชมชน ประกอบดวย 1. ผเฝาระวงภย : สงเกตปรมาณนาฝน, ระดบนาในมาตรวด, สภาพของแมนาและสง บอกเหตอน ๆ 2. เครอขายการตดตอสอสาร : ถายทอดขอมลไปยงทมตอบโต และหนวยงานดาน ภยพบต 3. การตดสนใจ : ชมชนจะตดสนใจวาจะอพยพหรอไมบนพนฐานของการสงเกตและ การพยากรณ 4. การตอบสนอง : ชมชนอพยพไปยงทพนทรองรบการอพยพเมอมการแจงใหอพยพ

ระบบเตอนภยลวงหนาเพอการปองกนภยพบต

ศนยปฏบตการศนยปฏบตการฉกเฉนฉกเฉน

การตดสนใจ

คณะกรรมการ ปองกนภยฯหมบาน

VDPM

ไซเรน

วทยสอสารเสยงตามสาย

คนเฝาเครองวดปรมาณนาฝน

การสงเกตแมนา

(คนเฝาดแมน า)

ผใหญบาน

การรบมอทเหมาะสม

การเฝาระวงภยธรรมชาต การตดสนใจ การแจงเตอนภย การรบมอ

วงแจงขาวตามบาน

รปท 23 ระบบเตอนภยลวงหนา

- 110 -

การอพยพ (Evacuation) การอพยพหนภย คอการยายผคนชวคราวจากพนททอนตรายไปยงทพกทปลอดภยเพอการปกปองชวต การอพยพของชมชนทไดรบผลกระทบจากภย อาจจะเปนหนงในเรองทยากมากทสดตอการปฏบตการตอบโตตอภย การอพยพ ตองสามารถดาเนนการตอบสนองตอการเตอน ททนเวลา การอพยพทดนนจะตองม

ระบบการเตอนภยททนเวลาและแมนยา เสนทางการอพยพหนภยทชดเจน จานวนประชากรทประมาณไวชดเจน ศนยอพยพหนภยทปลอดภย มอาสาสมครและทมการอพยพชวยจดการการอพยพ กาหนดพาหนะเพอใชในการอพยพไว

การซอมอพยพประชาชน แบงออกเปน 2 ประเภท ดวยกน กลาวคอ 1) การฝกซอมอพยพอยางงาย - ประชาชนจะหยดการดาเนนกจกรรมทกาลงกระทาอยและอพยพไปยงพนทปลอดภยตามสญลกษณทกาหนดไวทนท การฝกซอมอพยพประชาชนประเภทนเปนการทดสอบการตอบสนองของประชาชนตอการแจงเตอนภย 2) การฝกซอมอพยพอยางเตมรปแบบ เปนการฝกซอมซงเปนการอพยพ ตามสถานการณ/เหตการณภยทสมมตขน ซงความรนแรงของภยจะเปนตวกาหนดใหมการอพยพประชาชน การฝกซอมอพยพชนดน เปนการทดสอบระบบการสอสารและการแจงเตอนภย คณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบาน และการตอบสนองของประชาชนตอการแจงเตอนภย

ประเดนสาคญในการอพยพประชาชน ประกอบดวย 1. รายชอผทอยอาศยในเขตพนทเสยง หรอมแนวโนมจะไดรบอนตรายจากพนทประสบภย 2. ศนยอพยพหนภยทปลอดภย – บรรทดฐานของศนยอพยพหนภยทเหมาะสม ประกอบดวย

ตงอยในพนททจะไมไดรบผลกระทบจากอนตราย อกนยหนงคอพนทอยนอกเขตทอนตราย

มสงอานวยความสะดวกดานสขอนามยทพอเพยง เปนพนททสามารถเขาถงไดโดยงาย และไมมโอกาสทจะถกตดขาดขณะเวลา

ทเกดอนตราย นาดมสะอาดเขาถง พนทสาหรบประกอบอาหาร

- 111 -

3. พาหนะทใชในการอพยพ - ชวยเหลอผอพยพใหอพยพไดอยางรวดเรวและใหความอนเคราะหคนปวย สตรมครรภ เดก ทารกและคนพการ 4. เสนทางการอพยพหนภย คอเสนทางทไดกาหนดไวลวงหนาจากพนทอนตรายไปสศนยอพยพซงเสนทางนจะตองปลอดภยจากอนตรายตางๆ และสามารถเดนทางไดสะดวกรวดเรว 5. ระบบรกษาความปลอดภย – หมบานใหการสนบสนน รบรองความปลอดภย ของบานเรอนทปลอยทงไวขณะทอพยพไปยงศนยอพยพ 6. ทมอพยพ องคกรชมชน อาท คณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบานควรทจะมความพรอมและรบผดชอบตอความปลอดภยของประชาชนขณะอพยพ

การคดกรองในการอพยพ

มาจาก Triage เปนคาภาษาฝรงเศสแปลวา คดกรอง การคดกรองในการอพยพหมายถงกระบวนการประเมนประชากรทมความเสยงอยางรวดเรวเพอจดลาดบความสาคญในการอพยพ กระบวนการนสามารถดาเนนตอเนองไปตลอดเวลาเนองจากลาดบความสาคญอาจจะเปลยนแปลงไดเมอสถานการณเปลยนไป

วธการคดกรองในการอพยพ

ความสาคญลาดบท 1. คอกลมทมความเจบปวยอยางรนแรง มการตดเชอหรอมอาการบาดเจบสาหส เปนกลมทตองใชรถฉกเฉนหรอรถพยาบาลในการเคลอนยายไปยงสถานพยาบาลทใกลทสดและ เรวทสด เพอใหไดรบการรกษาพยาบาล กลมนจะไมเคลอนยายไปยงศนยอพยพ ผบาดเจบสาหสอาจจะตองใชเฮลคอปเตอรทางทหารเพอสนบสนนการเคลอนยายกได

ความสาคญลาดบท 2. คอกลมทมอาการเจบปวยทไมรนแรงแตตองไดรบการดแลเปนพเศษ ทศนยอพยพ กลมนตองใชยานพาหนะในการชวยอพยพแตอาจจะเปนยานพาหนะขนาดเลก

ความสาคญลาดบท 3. คอกลมคนปกตทอาศยอยในพนทมเสยงสง กลมนสามารถจดไดตามพนทหรอละแวกทอย คนทอยละแวกเดยวกนสามารถใชยานพาหนะรวมกนเพอเดนทางไปยงศนยอพยพเดยวกนได กลมนใหใชยานพาหนะขนาดใหญเพอจะไดบรรทกไดในคราวเดยว

ความสาคญลาดบท 4. คอกลมคนปกตทอาศยอยในพนทมเสยงปานกลางคอนขางตา ซงอาจจะอพยพหลงกลมอนได สามารถไปทอพยพไดโดยการเดนหรอยานพาหนะขนาดเลก

- 112 -

อปกรณทใชสนบสนน 1. เฮลคอปเตอรทางทหาร ในกรณอพยพฉกเฉน 2. รถพยาบาลสาหรบคนปวย 3. รถบรรทก รถเลก จากภาครฐและภาคเอกชน 4. เครองเขยน ปากกา ดนสอสาหรบลงทะเบยนผอพยพ 5. อาหารและนาดมสาหรบทมคดกรอง 6. เชอกและบนไดสาหรบรถบรรทก 7. ไฟฉาย 8. เครองมอปฐมพยาบาล 9. วทยมอถอและอปกรณสอสาร 10. เสอฝนและหมวกนรภย

ทมคดกรอง คณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบาน จะตองจดใหมทมคดกรองผอพยพ ใหออกจากเขตพนทอนตรายหรอใหไปยงจดทกาหนด เพอใชยานพาหนะขนผอพยพไปยงพนทปลอดภย ทมคดกรองผอพยพอาจจะประกอบดวย ฝายแพทย ฝายอพยพ ฝายความปลอดภยและฝายสอสาร

หนาทของสมาชกทมคดกรองผอพยพ อาจแบงออกเปนฝายตาง ๆ ดงน

ฝายแพทย 1. ระบผอพยพทมอาการเจบปวยหรอความรนแรงของการเจบปวยและสงไปยงจดนดพบ

เพอรอการเคลอนยาย และตดสนใจวาจะเคลอนยายตอไปยงศนยอพยพหรอโรงพยาบาล 2. จดหารถพยาบาลหรอยานพาหนะฉกเฉนอนๆใหกบผปวย 3. นาผอพยพทปวยหนกจากพนทคดกรองไปยงโรงพยาบาล

ฝายอพยพ 1. ระบกลมทมความลอแหลม 2. รบผดชอบการลงทะเบยนประชากรทจะอพยพ 3. กาหนดสถานทปลอดภยตามแผนอพยพ

ฝายยานพาหนะและขนสง 1. จดหายานพาหนะสาหรบการอพยพ 2. จดระเบยบการอพยพจากพนทคดกรองไปยงพนทปลอดภยหรอศนยอพยพ 3. ตรวจสอบการอพยพใหแนใจวาผหญง เดก คนชราและคนพการไดรบการดแลดานความ ปลอดภยในขณะอพยพ 4. ตรวจสอบยานพาหนะใหอยในสภาพปลอดภย และพรอมสาหรบการขนสง

ฝายรกษาความปลอดภย

- 113 -

1. ดแลดานการรกษาความปลอดภยในพนทอพยพ พนทคดกรองการอพยพและดแลทรพยสนของผอพยพระหวางการอพยพจากจดหนงไปอกจดหนง

2. รกษาระเบยบและความสงบเรยบรอย 3. สอดสองผทมพรธและดาเนนการควบคมตว หากจาเปน 4. ตรวจสอบผตกคาง ในพนทคดกรองเมอทมอพยพประกาศวาการอพยพสมบรณแลว 5. ตดตามและใหการรกษาความปลอดภยแกทมคดกรอง

ฝายการสอสาร 1. ดาเนนการตดตอสอสารกบ อบต. คณะกรรมการปองกนภยหมบานและทมคดกรอง 2. สงขาวความคบหนาและสถานการณใหตาบลและผใหญบาน เกยวกบกระบวนการอพยพ และจานวนผอพยพเปนระยะๆ เพอใหแนใจวาศนยอพยพสามารถรองรบการอพยพได

ทนเวลา 3. กาหนดสญญาณเตอนภยในระยะตางๆเพอเพมความตระหนกในประชากรทอยในพนทเสยง ใหไปยงพนทปลอดภยทไดกาหนดไวแลว

ฝายลงทะเบยนผอพยพ เมอผอพยพมาถงพนทปลอดภย จะตองจดใหมการลงทะเบยนผอพยพโดยคณะกรรมการ

ในศนยอพยพ การลงทะเบยนมความสาคญคอ o เปนการจดทารายชอหลกของผอพยพโดยทนท o เพอเปนขอมลทชวยใหตดสนใจไดวาการอพยพเสรจสนสมบรณหรอไม o เพอใหการจดระเบยบและจดลาดบการอพยพใหเปนไปอยางเรยบรอย

การฝกซอมตามสถานการณสมมต (Simulation Exercise)

การฝกซอมตามสถานการณสมมต มประเดนในการพจารณา ดงน 1. สรางสถานการณสมมตทคลายคลงกบสถานการณแผนการเตอนภยและแผนอพยพทกลาวถง การฝกซอมแบบนมวตถประสงคในการทดสอบการตดตอสอสารจากเครองเตอนภยไปยงหนวยงานตางๆ ทดแลรบผดชอบเรองการอพยพ การบรรยายเรองราวคลายบทละครของสถานการณฉกเฉนนสามารถทดสอบการไหลของการสอสาร (ตวอยางของการฝกซอมตามสถานการณสมมตปรากฏอยในเอกสารแนบทาย) ในการจดทาบทของสถานการณฉกเฉนจะมลกษณะ ดงน

สมาชกของชมชนจะไดมสวนรวมในการฝกซอมตามสถานการณสมมต ทกคนจะไดรบบทบาทและไดแสดงปฏกรยาตอบโตตอเหตการณทถกกาหนดขน

- 114 -

การฝกซอมแผนตามสถานการณสมมต ไมควรใชเวลาเกน 2 ชวโมงและภายหลง การฝกซอมจะตองมการประชมสรปผลการฝกซอม เพอรบทราบขอบกพรอง และนาไปปรบปรงแกไขแผนใหสมบรณตอไป การฝกซอมฯ ไมใชการแสดงบทบาท ดงนน ผเขารวมการฝกซอมจะตองจรงจงและ

ปฏบตหนาทและบทบาทตามความเขาใจของตนและแผนทไดกาหนดไว

2. ผอานวยการฝกซอมจะตองตรวจสอบการดาเนนการใหเปนไปตามบทในการฝกซอม

การฝกซอมอพยพ คอ การสาธตโดยใชคนในกลมเปาหมายจานวนมาก เพอทราบวากลมเปาหมายในแผนจะปฏบตอยางไรเมอเกดการอพยพในสถานการณจรง ทงน ผทมสวนรวมในการฝกซอมคอผทไดรบผลกระทบจากสถานการณทอนตรายจรง

ประเดนสาคญทตองคานงถงระหวางการฝกซอม ไดแก 1. แผนการอพยพ 2. ระบบการเตอนภยลวงหนา 3. ประชาชน – คณะทางานดานการแจงเตอนภย คณะทางานทมอานาจในการตดสนใจ

อพยพและประชาชนทอยอาศยในพนทเสยงภย

อยางไรกตาม การฝกซอมจะไดประสทธผลและสมจรงมากทสดเมอประชาชนไมทราบถงการฝกซอมลวงหนา ซงเปนวธทดทสดทจะทดสอบปฏกรยาตอบสนองของประชาชนตอการเตอนภย

การใหความรและการฝกอบรมในชมชน การใหการศกษาและความรแกชมชนเปนมตหนงในการสรางความตระหนกเรองการจดการ ความเสยงจากภยพบตแกชมชน การสรางความตระหนกมงทการสรางจตสานกในการตอบโตทเหมาะสมตอการเตอนภยในหมสาธารณชน นอกจากน ความตระหนกยงเปนการกระตนใหประชาชนไดเรยนรทกษะในการรบมอกบภยอนตรายการสรางความตระหนกกอใหเกดความคดทวา “ความรคอการกระทา” การสรางความตระหนกจะนาสาธารณชนไปสการลงมอปฏบตตามความรทมอยอยางเหมาะสม

วตถประสงคของการสรางความตระหนก ประกอบดวย 1. เพอใหสาธารณชนทราบเกยวกบการดาเนนการทเหมาะสมตอสถานการณท

อนตราย 2. แนะนาและสอนเกยวกบธรรมชาตและลกษณะของภยทอาจจะนามาซงภยพบต

- 115 -

3. กระตนสาธารณชนใหเขารวมกจกรรมเพอการเตรยมความพรอมในการปองกน ภยพบต 4. สรางความเขาใจในหมประชาชนใหรจกความหมายของการเตอนภยและมาตรการปองกนตางๆ

5. เปลยนแปลงพฤตกรรมทตองการในหมสาธารณชน เพอสรางชมชนทมการ ตอบสนองอยางเหมาะสม ตอการคกคามของภย ซงสามารถทาไดจากการสรางความตระหนกและการเตอนภยโดยปราศจากการกระตนจากภายนอก อยางไรกตาม การสรางความตระหนกมหลายวธ ไดแก

ผานสอการอาน เชน โปสเตอร ใบปลว และหนงสอเลมเลกๆ

ผานโสตทศนเชน การนาเสนอขอมล วดโอ หรอโทรทศน วทย

ผานการแสดงบทบาทหรอ การฝกซอมตามสถานการณสมมต ขนตอนการสรางความตระหนก เมอมรายละเอยดของทางเลอกในการลดความเสยงแลว ขอมลตางๆ จะถกจดระเบยบ รวบรวม และบรณาการเขาดวยกนเปน “แผนการเตรยมความพรอมสาหรบภยพบตในชมชน” เพอเปนแนวทางใหแกวทยากรกระบวนการ รางเคาโครงของแผนฯ ดงกลาวอยในรปแบบ ดงน

ลงมอปฏบต (4)

เชอ (3)

เขาใจ

รวาตองทาอยางไร (2)

เรมตระหนก

ร/รบทราบปญหา (1)

- 116 -

ขนตอนท 5 การนาแผนไปปฏบต

กจกรรมทอยในแผนการตองอาศยคนจานวนมาก เพอใหการนาแผนไปปฏบตมประสทธภาพ ดงนนบคคลทไดรบมอบหมายจะตองปฏบตตามแผน โดยหากถอวาแผนดงกลาวเปนแผนทมรากฐานจากชมชน แลวองคกรชมชนทจะมประสทธภาพเชนกน

องคกรทมรากฐานจากชมชน องคกรทมรากฐานจากชมชน ประกอบดวยกลมคนผใหบรการทางสงคมในระดบทองถนโดยอาจมาจากอาสาสมคร องคกรทมรากฐานมาจากชมชนนไมไดหมายความเพยงสถานทตงขององคกรเทานน หากแตหมายถงองคกรซงชมชนเปนเจาของดวย กลาวคออาสาสมครตองรบผดชอบตอการดาเนนการใดๆทงหมดของชมชน

เนอหาในแผน o สวนท 1

ประวตการเกดภยพบต การประเมนภยและความเสยง

o สวนท 2 โครงสรางชมชน เพอการปองกนภยพบต

o สวนท 3: แผนการเตรยมพรอมตอภยพบต กอนเกดภย ขณะเกดภย หลงการเกดภย ระบบเตอนภยลวงหนา (ผงเสนทางการสอสาร) การอพยพลวงหนา (ขนตอนการปฏบต)

o สวนท 4: แผนการดาเนนการเตรยมพรอมสาหรบภยพบต o เอกสารแนบ

แผนทภย แผนทเสยงภย สมาชกคณะกรรมการปองกนภยหมบาน (ปภม.) และบทบาท

หนาท ความรบผดชอบ รายชอบคคลและพนทเสยงภย แผนทเสนทางอพยพ รายชอบคคลทสาคญและเบอรโทรศพทตดตอ

- 117 -

องคกรชมชนมรากฐานมาจากแนวคดซงตงอยบนความตองการของชมชนอนทจะปองกนหรอหลกเลยงภยพบตทจะเกดขนในอนาคต บทบาทหนาทขององคกรชมชน คอ การนาแผนไปปฏบตและแนะนาแนวทางใหชมชนมความปลอดภย รวมถงวธการนาสซงความปลอดภยนนดวย องคกรชมชนทมประสทธภาพและสามารถการดาเนนการเปนผลสาเรจไดนนจงตองพจารณาประเดนสาคญดงตอไปน

1. ใครเปนผแจงเตอนภย 2. ใครเปนผรบผดชอบการอพยพ 3. ใครเปนผบรหารศนยอพยพหนภยในกรณทเกดการอพยพหนภยแบบฉกเฉน 4. ใครเปนผรบผดชอบดานการรกษาความปลอดภยของชมชนระหวางภาวะฉกเฉน 5. ใครเปนผใหบรการรกษาพยาบาลเบองตนในกรณทบาดเจบเลกนอย 6. ใครเปนผคนหาผสญหาย 7. ใครเปนผแจงขอมลเกยวกบสถานการณทเกดขนใหชมชนทราบ

องคกรชมชนจงตองประกอบดวยฝายตางๆ เพอตอบสนองความตองการดงกลาว ดงน ฝายแจงเตอนภย ฝายอพยพ ฝายบรรเทาทกข ฝายรกษาความปลอดภย ฝายปฐมพยาบาลเบองตน ฝายงานกภย ฝายขาวสารและขอมล

นอกจากน องคกรชมชนจะตองมผนาทเขมแขงเปนทรจกคนเคยในชมชน รวมทงมประสบการณในการเปนผนา และมหนาททบทวนบทบาทและความรบผดชอบแตละฝาย ซงรายละเอยดของหนาทและความรบผดชอบนนไดรวมอยในเอกสารแนบทายหมายเลข 4 แลว

ขนตอนท 6 ทบทวนแผน (การตดตามและประเมนผล)

แมวาจะมการปองกนภยพบตในชมชนแลวกตาม แตเมอขอมลความลอแหลมของชมชนเปลยนไป ระดบความเสยงกยอมเปลยนแปลงตามไปดวย ดงนน จงตองมการทบทวนการเปลยนแปลง และตดตามการปฏบตตามแผน ตลอดจนประเมนประสทธภาพของแผนอยางสมาเสมอ

ในกระบวนการ CBDRM การตรวจสอบและประเมนแผนควรดาเนนการโดยใหทกคนทเกยวของเขามามสวนรวม (การประเมนแผนแบบมสวนรวม) คณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบานมบทบาทสาคญในชมชน จงตองมการพบปะกนอยางสมาเสมอเพอทบทวนแผน

- 118 -

ดงนน คณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหมบาน ควรตรวจสอบความเปลยนแปลงทเกดขนในชมชน โดยพจารณาวา การเปลยนแปลงนน กระทบเนอหาของแผนหรอไม สงทตองตรวจสอบ ไดแก

ความเปลยนแปลงดานความลอแหลม เชนอาจจะมเดกเกดใหมในหมบาน เดกเลกๆ โตขนเปนวยรน มคนยายเขายายออก

ขดความสามารถทเพมขนในการจดการสถานการณฉกเฉน

การนาเทคโนโลยมาใหทจะชวยใหมการสอสารทดขน

การเปลยนแปลงผนา

ผลทไดจากการตรวจสอบดงกลาวทาใหทราบจดแขง จดออนของแผน ทาใหสามารถนามาปรบปรงกจกรรม และปรบเปลยนแผนทมอยในปจจบน ใหมประสทธภาพยงขน

การทบทวนแผน

เปนการทบทวนความสามารถในการตอบสนองของคณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยหม บ านและช มชน ซ งม ว ธ ทบทวนอย 2 แนวทาง เ พ อต ดตามการเปลยนแปลง ซงไดแก

1) การฝกปฏบตการบนโตะ 2) การซอมอพยพตามสถานการณจาลอง

การฝกปฏบตการบนโตะ คออะไร? จดประสงคของการจด “การฝกซอมปฏบตการบนโตะ” คอการตรวจสอบแผนการปองกนและบรรเทาสาธารณภยของหมบานวายงมความเปนไปไดในทางปฏบตหรอไม โดยมเปาหมายเพอสรางความเขาใจรวมกน และความคาดหวงสาหรบการทางานในอนาคตเพอใหการรบมอกบภยพบตทงภยจากธรรมชาตและภยจากมนษยใหดาเนนการไดอยางสอดประสานระหวางผนาชมชน อาสาสมคร ประชาชน รวมทงอาสาสมครปองกนภยฝายพลเรอนดวย โดยการฝกปฏบตการบนโตะนเนนทการตอบโตตอภยพบตในภาพรวม กระบวนการตดสนใจ การประสานงานและการตดตอสอสารกบสมาชกในชมชน กลาวคอเปนการทดสอบ การสอสาร การประสานงานการตอบโตกบภยพบต การระบปญหา และการแกปญหา ไมใชเปนการทดสอบรายละเอยดของขนตอนการดาเนนการ

การฝกซอมปฏบตการบนโตะนเปนการอภปรายขนตอน กระบวนการทระบไวในแผนปองกนและบรรเทาสาธารณภยของหมบาน และบทบาทของคณะกรรมการฯ หรอองคกรททาหนาท

- 119 -

ปองกนภยพบต ซงจะตองระบปญหาทอาจจะเกดขนในการปฏบตการโตตอบภยพบต ซงจะชวยใหสมาชกแตละคนมสวนรวมในการปฏบตงานในสถานการณฉกเฉน วตถประสงคของกจกรรมน คอ

ใหแตละคนเขาใจบทบาทและหนาทความรบผดชอบของตนเองระหวางเกดเหตฉกเฉน

ทดสอบการประสานงานและสอสารใหมประสทธภาพในกรณฉกเฉน ทงระหวางสมาชกในทมและกบชมชน

นอกจากน ในขณะทดาเนนการตามขนตอนของการวางแผนจดการความเสยงจาก

ภยพบตแบบมสวนรวม จาเปนตองมการมอบหมายใหสมาชกบางคนทาหนาทประเมนเพอดวาสมาชกอนทมบทบาทหนาทตามแผนนน ไดปฏบตตามแผนหรอไม กจกรรมททามประสทธภาพหรอไมแบบการประเมนกจกรรมนคอเอกสารแนบหมายเลข 5

ผลของการประเมนจะนามาอภปรายหลงการฝกซอมอพยพตามสถานการณจาลองแลว

หรอในกรณเกดเหตจรง จะมการสรปผลหลงดาเนนการอพยพเสรจสนแลว

- 120 -

IV. ระบบบญชาการเหตการณ : Incident command system (ICS) ระบบบญชาการเหตการณ คอ ระบบการจดการสาหรบการบงคบบญชา (Command) การควบคม (Control) การประสานงาน (Coordination) เพอตอบสนองตอการทหนวยงานหลายๆ หนวยทมารวมปฏบตงานในสถานการณเฉพาะ โดยมเปาหมายรวมกนในการระงบสถานการณ ปกปองชวต ทรพยสน และสงแวดลอม หรอหมายถงระบบการจดการภาวะฉกเฉนทไดมาตรฐานซงออกแบบมาเพอใหรฐบาลสามารถตอบสนองตอสถานการณฉกเฉนอยางรวดเรว

ขอดของระบบบญชาการเหตการณ 1. ชวยใหรฐบาลดาเนนการตอบโตภยพบตไดอยางรวดเรวและมประสทธภาพ 2. ทาใหหนาทและความรบผดชอบขอเจาหนาทและหนวยงานทรบผดชอบตอการตอบโตในภาวะฉกเฉน มความชดเจน 3. ปรบปรงระบบการประสานงาน 4. ชวยใหการตดตามขอมลเปนไปไดอยางแมนยามากขน 5. ปรบปรงความรบผดชอบ การวางแผน การควบคมคาใชจายการปฏบตงานและการ สนบสนนดานสงของอปกรณตางๆ ใหมประสทธภาพ

ความสาคญของ ICS ICS เปนหนทางหนงทจดระบบการปฏบตหนาทของหนวยปฏบตงาน เพอใหสามารถมองเหนทกแงมมของการตอบโตตอเหตการณฉกเฉน และทาใหหนวยงานทเกยวของสามารถตดตอสอสาร ประสานงานและปฏบตงานตามภารกจไดสาเรจลลวง

ใครจะเปนคนสงการ? โดยปกตผบญชาการเหตการณ (Incident Commander) คอคนทรบผดชอบตอทกกระบวนการและแงมมในเหตฉกเฉน รวมทงตงวตถประสงคในการปฏบตการฉกเฉน การจดการกจกรรมการโตตอบเหตฉกเฉน การใชทรพยากรรวมทงความรบผดชอบตอทกคนทเกยวของ

ผบญชาการเหตการณมหนาทรบผดชอบ ดงน 1. ประเมนสถานการณ และกาหนดความสาคญ โดยเฉพาะดานความปลอดภยของ

ผปฏบตงาน ผคนทมาดเหตการณ และคนทเกยวของทงหมด 2. ควบคมเหตการณโดยรกษาความปลอดภยและจดการทรพยากรอยางมประสทธภาพ

และประหยด 3. แนใจวามมาตรการรกษาความปลอดภย 4. ประสานงานกบฝายทเกยวของทงภาครฐและเอกชน

5. ตดตามสถานการณฉกเฉนและสงการใหมการเสรมกาลงและทรพยากรหากจาเปน 6. สงการใหเลกปฏบตการ หากจาเปน

- 121 -

คาศพทและนยาม

ความเสยงทยอมรบได Acceptable Risk

ระดบของความเสยหายทสงคมหรอชมชนสามารถยอมรบไดโดยพจารณาจากเงอนไขทางดานสงคม เศรษฐกจ การเมอง วฒนธรรม เทคนคและสภาพแวดลอมประกอบแลว

ความสามารถ Capacity

ความเขมแขงและทรพยากรภายในชมชน สงคมหรอองคกรทเมอประกอบกนแลวสามารถลดระดบความเสยงหรอผลกระทบของภยพบต

การสรางความสามารถCapacity Building

ความพยายามทมงใหเกดการพฒนาทกษะในมนษยหรอโครงสรางทางสงคมภายในชมชนหรอองคกรใหสามารถลดระดบความเสยงได

การทาแผนทชมชน Community Mapping

เครองมอทใชเพอชวยใหเหนทรพยากร บรการ ความลอแหลมและความเสยงในชมชน ซงอาจจะรวมถง คลนค สถานบรการทางการแพทย โรงเรยน แหลงนา สถานทหลบภยรวมทงการระบความเสยงของประชาชน และของพนท เชน ความเสยงตอนาทวม ภยทางสขภาพ เปนตน

ความสามารถในการรบมอ Coping Capacity

วธการทชาวบานหรอองคกรใชทรพยากรทมอยและความสามารถในการเผชญผลกระทบของภยธรรมชาตทอาจกลายเปนภยพบต โดยทวไป หมายรวมถงการจดการทรพยากร ทงในเวลาปกตและในเวลาวกฤต การสรางเสรมความสามารถในการรบมอจะสงผลใหเกดความความสามารถในการฟนตวใหทนทานตอผลกระทบของภยทงทเกดจากธรรมชาตและเกดจากการกระทาของมนษย

ภยพบต Disaster

อปสรรคทยบยงการทาหนาทของชมชนหรอสงคม ทาใหเกดความสญเสยทางชวตมนษย ทรพยสน เศรษฐกจ และสงแวดลอม ซงเกนความสามารถของชมชนหรอสงคมจะรบมอดวยทรพยากรทมอยได

ภยพบตเกดจากกระบวนการความเสยง เปนผลลพธจากการรวมกนของภยธรรมชาต สภาพความลอแหลมและการหยอนหรอขาดความสามารถหรอมาตรการในการลดผลกระทบดานลบทอาจเกดจากความเสยงภย

การจดการภยพบต Disaster Risk Management

กระบวนการทเปนระบบในการใชการตดสนใจ การจดองคกร ทกษะการปฏบตการ และความสามารถในการดาเนนการตามนโยบาย มาตรการ และความสามารถในการรบมอของสงคมและชมชนเพอลดผลกระทบของภยธรรมชาตและภยจากสงแวดลอมและเทคโนโลย กระบวนการนประกอบดวยกจกรรมทงแบบทเปนสงกอสรางและไมใชสงกอสรางเพอหลกเลยง (ปองกน) หรอลด (บรรเทาและเตรยมความพรอม) ผลกระทบจากภย

- 122 -

การลดความเสยงจาก ภยพบต (การลดภยพบต) Disaster risk reduction (disaster reduction)

กรอบแนวคดในการพจารณาความเปนไปไดในการลดความลอแหลมและความเสยงภยของสงคม เพอหลกเลยง (ปองกน) หรอลด (บรรเทาและเตรยมความพรอม) ผลกระทบจากภย ภายใตแนวคดการพฒนาทยงยน

กรอบการทางานเรองการลดความเสยงตอภยพบตประกอบดวยการดาเนนการตอไปน ซงปรากฏอยในสงพมพของ ISDR เมอป 2002 ชอ "Living with Risk: a global review of disaster reduction initiatives", หนา 23:

ความตระหนกถงความเสยงและการประเมนความเสยงรวมทงการวเคราะหภย ความลอแหลมและความสามารถ;

การพฒนาความร ไดแก การใหการศกษา การฝกอบรม การวจย และใหขอมล; ความรบผดชอบสาธารณะและกรอบการทางานของสถาบน รวมทงนโยบายของ

องคกร ระเบยบ กฎหมายและการดาเนนการของชมชน; การใชมาตรการ เชน การจดการสงแวดลอม การใชพนท การวาง- ผงเมอง

การปกปองสาธารณปโภคสาคญ การประยกตใชความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย การสรางพนธมตร เครอขายและเครองมอทางการเงน;

ระบบเตอนภยลวงหนา ไดแก การพยากรณ การกระจายขาวเตอนภย มาตรการเตรยมความพรอมและความสามารถในการตอบโต

การเตอนภยลวงหนา Early Warning

การใหขอมลททนเวลาและมประสทธภาพ ผานทางสถาบนทไดรบมอบหมาย ซงจะทาใหบคคลทมความเสยงตอภยสามารถดาเนนการอยางใดอยางหนง เพอหลกเลยงหรอลดความเสยง หรอเตรยมดาเนนการอยางใดอยางหนงเพอการตอบโตอยางมประสทธภาพ ระบบเตอนภยลวงหนามองคประกอบทเกยวเนองจากเปนลกโซ ไดแก การเขาใจและรแผนทภย การตรวจตราและพยากรณเหตการณทจะเกดขน การประมวลและกระจายขอมลทเขาใจไปยงผมอานาจทางการเมอง และประชาชน การดาเนนการตอบสนองการเตอนภยทเหมาะสมและทนเวลา

องคประกอบทมความเสยง Elements-at-risk

ประชาชน อาคาร สงกอสรางทางวศวกรรม กจกรรมทางเศรษฐกจ สตว การบรการสาธารณะ และสงอนใดทตกอยในอนตรายจากภย

ภาวะฉกเฉน Emergency

เปนเหตการณทเกดขนกะทนหนและไมสามารถทานายลวงหนา ทาใหตองใชมาตรการเพอลดผลกระทบในทนททนใด

การจดการภาวะฉกเฉนEmergency Management

การจดองคการและการจดการทรพยากรและความรบผดชอบในการดาเนนการทกๆ ดานทเกยวของกบภาวะฉกเฉน โดยเฉพาะการเตรยมความพรอม การตอบโตและการฟนฟ

- 123 -

การปฏบตการในภาวะฉกเฉน Emergency Operation Center (EOC)

สงอานวยความสะดวกทจดตงขนอยางเปนทางการเพอกาหนดทศทางและการประสานกจกรรมทกอยางระหวางเกดเหตฉกเฉนในชวงกอนเกดเหตและการ ตอบโตภยพบต

นาทวมฉบพลน Flash Flood

นาทวมระยะสนแตมการทวมรวดเรว ทาใหเกดนาเออลน ซงยากแกการพยากรณ

นาทวม Flood

ระดบนาทขนสงในลานา ทะเลสาบ อางเกบนาหรอเขตชายฝง

ภย Hazard

เหตการณ อบตการณหรอการกระทาของมนษยทอาจจะกอใหเกดความเสยหายแกชวต ทาใหเกดการบาดเจบ ทาใหทรพยสนเสยหาย ทาใหเกดอปสรรคทางสงคมและเศรษฐกจ หรอการทาลายสภาพแวดลอม

ภยอาจหมายรวมถงสภาพทยงไมเกดแตอาจจะกลายเปนสงคกคามในอนาคตและอาจมตนกาเนดทแตกตางกน (ทางธรณวทยา ทางอตนยมวทยา หรอชววทยา) หรอเกดจากกระบวนการทางธรรมชาต (เชน การเสอมโทรมของสงแวดลอมและภยจากเทคโนโลย) ภยอาจจะเปนเหตการณเดยว หรอตอเนองหรอรวมกนกไดทงตนเหตและผลกระทบ ภยแตละชนดขนอยกบสถานทเกด ความรนแรง ความถ และความนาจะเปน

การวเคราะหภย Hazard Analysis

การระบ การศกษาและการตรวจสอบภยเพอกาหนดความนาจะเปน แหลงกาเนด ลกษณะและพฤตกรรม

การทาแผนทภย Hazard Mapping

กระบวนการทาแผนทภยประเภทตางๆ และความเสยงทอาจจะเปนอนตรายกบคน ทรพยสน สาธารณปโภค และกจกรรมทางเศรษฐกจ การดาเนนการดงกลาวอาจทาโดยมชมชนเขารวม และสามารถทาใหไดรายละเอยดในระดบตางๆกน เพอแสดงความถ ความนาจะเปน ความรนแรงและ/หรอระยะเวลาทเกด

ขอมลทางประวตศาสตร(ขอมลชมชน) Historical Profiling (Community Profiling)

เครองมอในการเกบรวบรวมขอมลวามเหตการณใดบางทเกดขนมาแลวในอดต วตถประสงคของการทาขอมลนคอการใหชมชนไดระบเหตการณ ภยและความเสยงทงหมดทเกดและทงรองรอยไวในชมชน การทาขอมลชมชนจะทาใหทกคนโดยเฉพาะคนรนหลง ไดร เขาใจและชนชมการพฒนาการการเจรญเตบโตของชมชน เปนประโยชนในการตรวจสอบความเปลยนแปลงดานสงแวดลอม พฤตกรรมของชมชน และเหตผลของการเปลยนแปลง กาวเคราะหรปแบบของชมชนสามารถชวยใหเกดความตระหนกทสงผลตอการตดสนใจของคนในชมชน เมอมการทาแผนปองกนภยพบต

- 124 -

การสมภาษณผใหขอมลหลก Key Informant Interviews

กระบวนการเกบรวบรวมขอมล (ขอเทจจรง) เกยวกบชมชนหรอกลมคน ดวยการหาผใหขอมลหลกและการสมภาษณ ซงคนทใหขอมลหลกน เปนคนในชมชนทมความรเกยวกบปญหาตางๆเปนอยางด และเตมใจใหคาตอบแบบโดยปราศจากอคต

การลดผลกระทบ Mitigation

มาตรการทใชสงกอสรางและไมใชสงกอสรางในการจากดผลกระทบจากภยธรรมชาต สภาพแวดลอมเสอมโทรมและภยจากเทคโนโลย

ภยธรรมชาต Natural Hazards

กระบวนการหรอเหตการณทางธรรมชาตทเกดขนในชนบรรยากาศซงอาจจะทาใหเกดเหตการณทสรางความเสยหายได ภยธรรมชาตแบงไดตามแหลงกาเนด ไดแก ธรณวทยา อตนยมวทยาและชววทยา เหตการณทเปนภยน มความแตกตางกนตาม ความรนแรงหรอความเขมขน ความถ ระยะเวลา พนททไดรบผลกระทบ อตราการกอตว ความแตกตางตามเวลาและสถานท

องคกรนอกภาครฐ Non-governmental Organization (NGO)

องคกรทไมแสวงหาผลกาไร ทดาเนนการในระดบทองถน ระดบชาตและระดบสากล แตกตางจากองคกรภาครฐบาล เพราะไมมขอผกมดกบรฐบาล

การประเมนความเสยงจากภยพบตแบบมสวนรวม Participatory Disaster Risk Assessment (PDRA)

กระบวนการทผมสวนเกยวของเกบขอมลและวเคราะหขอมลความเสยงจากภยพบตเพอทาแผนปฏบตเพอการลดหรอกาจดความเสยงภย เปนทงการเจรจาและการปรกษาหารอ ประกอบดวยบคคลทมความเสยง เจาหนาท และผมสวนเกยวของทงหมด

ประชากรทมความสยงPopulation-at-risk

ประชากรกลมทชวต ทรพยสนและการทามาหากนไดรบการคกคามจากภย

การเตรยมความพรอม Preparedness

กจกรรมและมาตรการททาลวงหนาเพอใหเกดการโตตอบภยพบตทมประสทธภาพ รวมทงการแจงเตอนภยอยางมประสทธภาพและทนเวลา และการอพยพประชาชนและสงของออกจากสถานทเสยงภยชวคราว

การปองกน Prevention

กจกรรมททาขนเพอหลกเลยงผลกระทบจากภยและวธการทจะลดภยพบตจากสงแวดลอม เทคโนโลยและชววทยา การลงทนเพอมาตรการปองกนภยพบตเหมาะกบพนททมความเสยงตอภยเปนประจา ทงนขนอยกบการประเมนทางสงคมและเศรษฐกจ การใหความรและสรางความตระหนกแกสาธารณชนนน เปนสวนหนงในการสราง”วฒนธรรมแหงการปองกนภย”

- 125 -

ตนไมปญหา Problem Tree

แผนผงตอเนองทแสดงความสมพนธระหวางแงมมทแตกตางของประเดนปญหา เครองมอนมประโยชนในการนาผเขารบการอบรมใหสามารถวเคราะหสถานการณและชวยชมชนใหสรางภาพของปญหาทพวกเขาเผชญ ซงจะทาใหสามารถมองหารากเหงาของปญหา เพอใชในการลดความลอแหลม

ความตระหนกสาธารณะPublic Awareness

กระบวนการใหขอมลแกประชาชนทวไป เพอเพมระดบความตระหนกเกยวกบภยและการปฏบตเพอลดความเสยงตอภย สงนเปนหนาทของภาครฐในการรบผดชอบตอหนาทการรกษาชวตและทรพยสนของประชาชนในเหตภยพบต กจกรรมสรางความตระหนกทาใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมไปสการสรางวฒนธรรมการลดความเสยง กจกรรมเหลานไดแก การใหความรแกประชาชน การกระจายขอมลขาวสาร การใหเอกสารสงพมพ และการสรางศนยขอมล เครอขาย ชมชน และการมสวนรวม

แบบสอบถาม Questionnaire

แบบฟอรมทใชกรอก ใชเพอเกบรวบรวมขอมลดานประชากรและทศนคต รวมทงความสนใจทมตอคาถาม แบบสอบถามเหมาะกบการเกบขอมลทเปนความคดเหนสวนตว และใชสะดวก ชวยใหไดขอมลทสมาเสมอมากกวาการสมภาษณ

การฟนตว Recovery

การตดสนใจและการดาเนนการททาหลงจากภยพบตไดผานพนไปแลวเพอให คนสภาพหรอปรบปรงสภาพแวดลอมทมกอนเกดเหตภยพบต ในขณะเดยวกนกคานงถงการลดความเสยงตอภยพบตในคราวหนาดวย การฟนตว (การฟนฟและการสรางใหม) เปนโอกาสในการสรางและสอดแทรกมาตรการลดความเสยงตอภยพบต

การสรางใหม Reconstruction

การกระทาทดาเนนการเพอใหชมชนฟนคนสภาพหลงจากการชวงของการฟนฟ กจกรรมททาไดแก การสรางทพกถาวร การสรางสาธารณปโภคตางใหใชการไดดงเดม และการทาใหกลบสสภาพเดมกอนกอนเกดภย

การฟนฟ Rehabilitation

การดาเนนการและการตดสนใจททาหลงจากเกดภยดวยการฟนคนสภาพชมชน ทเกดภยพบตใหอยในสภาพทสามารถอยอาศยไดเชนเดม ในขณะเดยวกนกอานวยการใหเกดการปรบตวใหเขากบสงแวดลอมทเปลยนไปตามความจาเปน

บรรเทาทกข/การตอบโตRelief/Response

การใหความชวยเหลอหรอการแทรกแซงระหวาง หรอหลงเกดเหตเพอใหผไดรบผลกระทบสามารถดารงชวตอยไดตามความจาเปน จะเปนระยะสน หรอยาวกได

- 126 -

ความเสยง Risk

ความนาจะเปนของสงทจะเกด หรอความเสยหายทคาดวาจะเกดขน (การเสยชวต บาดเจบ ทรพยสน สภาพแวดลอม สภาพการดารงชพ กจกรรมทางเศรษฐกจหรอการเสยหายทเกดกบสงแวดลอม) อนเนองมาจากปฏกรยาระหวางภยธรรมชาตหรอภยจากการกระทาของมนษย กบสภาพความลอแหลม

ความเสยงสามารถแสดงไดเปนสมการ คอ ความเสยง = ภย x ความลอแหลม บางตารา ไดรวมแนวคดของการเปดชองใหความเสยงเพออางถงแงมมดานกายภาพของความลอแหลม

กอนทจะพดถงอนตรายทมตอกายภาพ จาเปนตองเขาใจดวยวา ความเสยงมอยในระบบสงคมทสามารถตกทอดและสรางขนมาได เรองของความเสยงจงมมตทางสงคม คนทกคนจะมความรบรตอความเสยงไมเหมอนกนและมสาเหตของความเสยงตางกนไป

การประเมนหรอการวเคราะหความเสยง Risk Assessment/Analysis

วธการทระบธรรมชาตและขอบเขตของความเสยงโดยวเคราะหภยทอาจจะเกดขนและประเมนเงอนไขของความลอแหลมทจะคกคามหรอเปนอนตรายตอชวต ทรพยสน สภาพแวดลอม

กระบวนการประเมนหรอวเคราะหความเสยงขนอยกบการทบทวนลกษณะของภย เชน สถานทเกด ความรนแรง ความถ และความนาจะเปน และการวเคราะหมตทางสงคม เศรษฐกจ กายภาพและสภาพแวดลอม รวมทงวเคราะหความสามารถในการรบมอกบสถานการณภยพบตดวย

การทาแผนทความเสยงRisk Mapping

กระบวนการทาแผนทองคกระกอบหรอพนททความเสยงตอภยโดยมการระบระดบความเสยงเปนตา กลาง สง กจกรรมน จะทาไดดมากหากมชมชนรวมทาแผนทและใหชมชนเปนผนากจกรรม แผนทอาจประกอบไปดวยทรพยากร สาธารณปโภค และคาบรรยายสภาพของสงตางๆเหลานน

การคนหาและกภย Search and Rescue

กระบวนการกาหนดจดและคนหาเหยอภยพบต อาจรวมถงการปฐมพยาบาล ใหการชวยเหลอทางการแพทยเบองตน หากจาเปน

การฝกซอมสถานการณจาลอง Simulation Exercise

แบบฝกหดสาหรบซกซอมการตดสนใจ และการซอมเหตการณภยพบตในชมชนทเกดการคกคามจากภย เพอจาลองสถานการณภยพบต เพอใหเกดการประสานงานทมประสทธภาพมากขน ทงในกลมเจาหนาทและชาวบาน

ความลอแหลม Vulnerability

สภาพทกาหนดโดยปจจยทางกายภาพ สงคม เศรษฐกจและสงแวดลอม หรอกระบวนการทเพมความออนแอของชมชนตอผลกระทบของภย

สาหรบปจจยทางบวก ทเพมขดความสามารถของผคนใหรบมอภยพบตได ใหดนยามคาวา ความสามารถ

- 127 -

การทาแผนทความลอแหลม Vulnerability Mapping

หมายถงการทาแผนททางธรณวทยา ทรพยากร และประชากรหรอครวเรอนในพนทลอแหลมทอาจจะไดรบผลกระทบจากภยธรรมชาตได

การเตอน Warning

การกระจายขอความทแจงใหทราบวาภยกาลงจะถงตว ซงอาจจะรวมถงการแจงขอความทมคาแนะนาและมาตรการปองกนดวย

- 128 -

(เอกสารแนบทาย 1)

รายการตรวจสอบเพอเกบขอมลจากการเดนสารวจชมชน

โปรดเชค รายการ

1 สงเกตประเภทของบาน ระบตาแหนงในแผนทพนฐานโดยใชสญลกษณ

- บานช นเดยว

- บานสองช นหรอมากกวาสองช นขนไป

2 ตาแหนงทต งของบาน - จดขอมลแยกตางหากในสมดบนทก

สวนทยกพน - สงกวาแนวถนนทใกลทสด

- ตากวาแนวถนนทใกลทสด

3 สงเกตรองรอยของภยธรรมชาตททงไวจากเหตการณคร งกอน แลวระบลงในแผนทพนฐาน 4 สงเกตสถานททเปนตนไม พนทเกษตรกรรม และระบลงในแผนทพนฐาน

5 สมภาษณผอาศยเพอหาขอมลตอไปน

5.1 จานวนผอยอาศยภายในบาน

จานวนผชาย

จานวนผหญง จานวนเดกทารก จานวนคนชรา จานวนคนพการ จานวนสตรต งครรภ 5.2 กจกรรมสรางรายไดแกครอบครว

การจางงาน รานอาหาร รานขายของชา ภาคการเกษตร จานวนและชนดของสตวเลยง 6 สมภาษณผอาศยเพอหาขอมลเกยวกบภยพบต

ปฏกรยาของประชาชนเมอรบทราบขาวสารจะเกดภยธรรมชาต

มการอพยพกนหรอไม

อพยพไปทไหนบาง อพยพกนเมอไร

ประชาชนรบทราบการเกดภยธรรมชาตทใกลเขามาถงไดอยางไร 7 สมภาษณเกยวกบประสบการณภยพบต

7.1 ภยพบตรนแรงอยางไร

นาทวม – ลกกเมตร

- 129 -

โปรดเชค รายการ

ถามดนถลม – ความรนแรงเปนอยางไร ดนถลมลงมาเรวแคไหน 7.2 ภยธรรมชาตน นอยในชมชนนานแคไหน

นาทวม – ทวมกวน ดนถลม – กนเวลากนาทหรอกช วโมง

- 130 -

(เอกสารแนบทาย 2)

ตวอยางสถานการณฉกเฉนเพอการฝกซอมการเตอนภยและการอพยพ

เมอเวลา 12 นาฬกา วนพธท 8 สงหาคม 2540 ผใหญบานไดรบแจงจาก อบต. ความวา

วนท 8 สงหาคม 2540 กรมอตนยมวทยามประกาศแจงเตอนวา พายโซนรอน แมคเจนดา

คาดวา จะขนฝงทางจงหวดภาคใตของประเทศไทยเชาวนพฤหสบด

ขณะน พายโซนรอน แมคเจนดา อยในอาวไทยและกาลงเคลอนตวดวยความเรว 20 กโลเมตรตอ

ช วโมง และคาดวาจะถงประเทศไทยทจงหวดสราษฎรธานและชมพรในวนพรงน

เจาหนาทอาวโสของกรมอตฯ ไดกลาวกบผสอขาววา พายแมคเจนดามแนวโนมจะมกาลงแรงเขาส

จงหวดชมพรและสราษฎรธานในเวลาประมาณ 10 นาฬกา วนพรงน โดยคาดวาพายลกนมความรนแรง

เทยบเทาพายไตฝ นเกยซงไดสรางความเสยหายใหพนทภาคใตของประเทศไทยเมอหลายปกอน

สานกตรวจอากาศไดแจงเตอนประชาชนทอยอาศยบรเวณชายฝงภาคใตของประเทศโดยเฉพาะท จงหวดสราษฎรธาน ชมพร และประจวบครขนธ ใหระมดระวงฝนตกหนก นาทวมฉบพลน รวมท งนาปาไหล

หลากในชวง 2-3 วนขางหนา และควรตดตามขอมลจากกรมอตนยมวทยาอยางใกลชด

ผวาราชการจงหวดชมพรส งการใหเจาหนาทระดมความพรอม และสรรพกาลงอยางเตมทเพอชวย

อพยพประชาชนหรอใหความชวยเหลออนใดทจาเปนสาหรบเหตฉกเฉนในพนททอาจจะไดรบผลกระทบ กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภยแจงเตอนและแนะนาใหประชาชนออกจากพนททเสยงตอนาทวมและใหเพม

ความระมดระวงเปนพเศษเพอรองรบสถานการณนาทวมฉบพลน

ผใหญบานในพนทเสยงภยจะตองเตรยมพรอมรบมอพายโซนรอนลกน

ในขณะเดยวกน ตารางระดบนาสามารถอานคาไดดงน

จนทร 6 ส.ค. องคาร 7 ส.ค. พธ 8 ส.ค. พฤหส 9 ส.ค.

นาขน 6:58 น.

21:06 น. 7:57 น.

21:21 น.

9:00 น.

21:33 น.

10:16 น. 21:41 น.

นาลง

2:54 น. 13:51 น.

3:23 น. 14:22 น.

3:55 น. 14:51 น.

4:28 น. 15:16 น.

- 131 -

ขนตอน เวลา

(ขณะ

ฝกซอม)

สถานการณสมมต สงทตองดาเนนการ ผเกยวของหลก หมายเหต

1 9:05 ไดรบขอมลจาก อบต เมอ

วนท ๘ สงหาคม 2548

ทางโทรศพท

ผใหญบาน

เรยกประชม

คณะกรรมการ

ปองกนภยหมบาน (ปภม)

ผใหญบาน

2 9:15 ประชมคณะกรรมการ

ปองกนภยหมบานประชม

ทศาลาเอนกประสงค

1. ทบทวนบทบาท ภารกจและ ความรบผดชอบ 2. มอบหมาย หนาท

ปภม 1. ฝายแจงเตอนภยแจง เตอนประชาชนตาม พนททไดรบมอบหมาย วาพายกาลงจะเขา มาถง 2. คนเฝาระวงระดบนา ในแมนาเฝาระดบนาท คลองรบรอและคลอง ทาแซะ 3. ฝายอพยพจดเตรยม สถานทรองรบการ อพยพ และทบทวน รายชอบคคลทตอง ไดรบการชวยเหลอ ตามลาดบ 4. ฝายบรรเทาทกข เตรยมความพรอม ดานทรพยากรสาหรบ การอพยพและ ตรวจสอบรายชอผ อพยพทจะรบเขามา ในแตละศนยอพยพ 5. ฝายอนๆ ทาหนาท สนบสนนฝายแจง เตอนภยและฝายการ อพยพ

- 132 -

9 สงหาคม 2548

เวลา 8.00 น. อาเภอทาแซะ จงหวดชมพร มเคาลางพายโซนรอน แมคเจนดา ตงแตเชา โดยมฝนตกหนกตอเนองและลมกระโชกแรง เครองวดปรมาณนาฝนทบานหนองเรยงอานคาได 100 มม. ในหวงเวลา 24 ช วโมงทผานมา ผใหญบานส งใหฝายเฝาระวงระดบนาใน

คลองใหรายงานสถานการณระดบนาอยางสม าเสมอ ซงขณะนนระดบนายงไมลนคลอง แมวาโรงเรยนจะเปดสอนตามปกต แต

ผปกครองบางสวน ไมไดสงเดกมาโรงเรยน ขณะทมนกเรยนและครบางสวนมาถงแลว

ขนตอน เวลาขณะ

ซอม สถานการณสมมต สงทตองดาเนนการ ผเกยวของหลก หมายเหต

3 9:10 ผใหญบานเรยกประชม ปภม และตดสนใจดาเนนการตามแผนการอพยพ

ประชาชน (แผน 1)” 1

4 9:20 - เรมอพยพผทตองการ

ความชวยเหลอเปนพเศษ

- อพยพครและนกเรยน

ฝายแจงเตอนภย

ประกาศใหประชาชน

อพยพผทตองการ

ความชวยเหลอเปน

พเศษ รวมท ง

นกเรยนและครทอย

ในโรงเรยน

ฝายอพยพและฝาย

คนหาและกภย

ใชยานพาหนะสารวจ

ไปรอบๆหมบานเพอ

รบประชาชนทตกคาง

จากบานไปยงศนย

อพยพ

ฝายบรรเทาทกขดแล

ประชาชนในศนย

อพยพ เชน แจกจาย

นาและอาหาร

ปภม และคนท

ตองการความ

ชวยเหลอเปนพเศษ

ขณะน เปนเวลาเชาของวนท 9

สงหาคม นายงไมทวมแตระดบ

นาถงขดอนตรายแลว

5 9:40 ผใหญบานไดขอมลจากผ

เฝาระวงระดบนาในคลอง

วาระดบนาถงขดอนตราย

แลว

ปภม เรมแผนอพยพ

ประชาชน (แผน 2) ฝายอพยพ ฝาย

บรรเทาทกขและฝาย

คนหาและกภย

ดาเนนการตามแผน

ปภม เวลานจะมลมกระโชกแรงแตนา

ยงไมทวม

6 9:41- เรมการอพยพ ใหชาวบานเรมอพยพ ปภม. และชาวบาน - เกดนาทวมภายหลงจากอพยพ

- 133 -

10:20 ไปยงศนยอพยพท

กาหนดไวแลวและ

พรอมท ง แจกจาย

อาหาร นาดมและ

เสอผาแหง

ไปยงศนยอพยพหมดแลว - ทกคนอยในทหลบภย ณ

ศนยอพยพจนกวานาจะลดและ

พายผานพนไปแลว

7 10:30 วนตอมา กรมอตฯ แจงวา

พายผานพนไปแลวและ

ระดบนาเรมลดลง (ใหยน

เวลาเพอการฝกซอม)

ประชาชนทะยอย

กลบและเรมทาความ

สะอาดบานเรอน

วนท 10 สงหาคม พายผานไป

ยงมหาสมทรอนเดยแลว

8 11:00 ประเมนผลการฝกซอม

(ใชแบบประเมนสาหรบผ

สงเกตการณและผเขารวม

ฝกซอม)

พรอมกน ณ ปรมพธ เพอปด

การดาเนนการฝกซอม

1แผนอพยพประชาชน (แผน 1)

อพยพคนทตองการความชวยเหลอเปนพเศษกอน ใหอพยพนกเรยนทอยในโรงเรยน ถามเดกอยในโรงเรยน

2 ระดบอนตรายคอ 1 เมตรจากรมตลง

3 แผนการอพยพประชาชน (แผน 2)

อพยพประชาชนทเหลอท งหมบาน

- 134 -

(เอกสารแนบทาย 3)

เคาโครงตนแบบแผนปองกนภยพบตหมบาน

(ตวอยางนแสดงเฉพาะเนอหาหลกทจาเปน)

1. ระเบยบ กฎหมายทเกยวของ

2. วตถประสงคของแผนปองกนภยหมบาน 3. ขอมลเกยวกบชมชน (รวมทงแผนททแสดงสภาพแวดลอมทางกายภาพของหมบาน) จานวนประชากร

ชวงอาย เพศชาย (จานวน) เพศหญง (จานวน) ประเภท

1 วนถง 2 ป ทารก

2-12 ป เดก

12 ปขนไป ผใหญ

60 ปขนไป ผสงอาย

กจกรรมทางเศรษฐกจ:

กจกรรมทางเศรษฐกจ จานวนครวเรอน

ทาสวน รบจาง ธรกจขนาดยอม - รานคา - อนๆ

โครงสรางทางการปกครองและสงคม:

เจาหนาทภาครฐ (ทมา) หนาทความรบผดชอบ เลอกต ง แตงต ง องคกรชมชน

- 135 -

4. ประวตการเกดภย (รวมทงแผนทภยพบต)

ปทเกดภยพบต สาเหต พนททไดรบผลกระทบ ผลกระทบทเกด

5. ขอมลดานความเสยง จานวนประชากรทมความเสยง

พนท/ละแวก จานวนชาย/หญง เดกและคนชรา

คนพการ คนปวย สตรมครรภ

องคประกอบอนๆทมความเสยง

พนท/ละแวก สตว พชเศรษฐกจ ธรกจ ขาวของเครองใช ทรพยสน เชน

รถยนต

6. มาตรการลดความเสยง ระบบเตอนภยลวงหนา (ใสแผนผงการเตอนภยและฝายการสอสาร)

การอพยพลวงหนา (ใสภาพแสดงพนทรองรบการอพยพ ทต งและเสนทางอพยพ รวมท งรายละเอยดเกยวกบกระบวนการอพยพ

การจดต งองคกรชมชนเพอการปองกนภยพบต

7. ขอบเขตการดาเนนการ สงทตองดาเนนการกอน หลงและระหวางเกดเหตการณฉกเฉนท งโดยองคกรและสมาชกในชมชน

8. เอกสารประกอบ ( บทบาทและความรบผดชอบขององคกรชมชนเพอการปองกนภยพบต รายชอผทเกยวของพรอมทตดตอและ

หมายเลขโทรศพท และรายชอบคคลทมความเสยงและทอยของสถานทรองรบการอพยพ)

- 136 -

(เอกสารแนบทาย 4)

บทบาทหนาทของคณะกรรมการปองกนภยหมบาน (ปภม.)

ผใหญบาน ทาหนาทเปนผบญชาการเหตการณ

1. ตงศนยปฏบตการฉกเฉน เพอส งการ อานวยการใหคณะกรรมการปองกนภยหมบาน (ปภม.) ปฏบตตามหนาท 2. ประสานงานกบตาบล อาเภอ 3. ประสานงานกบหนวยงานอนๆทเกยวของ 4. ส งการ และดแลรบผดชอบการเตอนภย อพยพ

หนาทผนาแตละกลม

1. กาหนดเสนทางอพยพใหชดเจน และแจงใหประชาชนทราบ 2. จดทารายชอผตองการความชวยเหลอตามลาดบความสาคญ เชน ผพการ เดก คนชรา 3. จดหาสงอานวยความสะดวก 4. ใหความรวาจะตองปฏบตอยางไรเมอไดรบสญญาณเตอนภยตางๆ และวธการอพยพ เมอเกดเหต 5. ตรวจสอบจานวนผอพยพใหออกจากพนทเกดเหตอยางปลอดภยใหครบถวน

ฝายเฝาระวงและเตอนภย (ชอ - นามสกล) บทบาทหนาท

1. ใหความรประชาชนเรองความหมายของสญญาณเตอนภยแบบตางๆ และการปฏบตตามสญญาณ 2. ดแลรกษา บารงอปกรณเตอนภยใหพรอมใชอยเสมอ เชน ไซเรน 3. จดใหมการซอมการเตอนภย ตามความจาเปนและเหมาะสม

ฝายคนหา และกภย (ชอ - นามสกล) บทบาทหนาท

1. ดแลรบผดชอบคนหา ชวยเหลอ บาดเจบ ผสญหาย

ฝายอพยพ(ชอ - นามสกล) บทบาทหนาท

1. วางแผนเสนทางอพยพ และกาหนดเสนทางอพยพ พนทรองรบการอพยพ และตงศนยปฏบตการ

เพอ การอพยพ 2. ชวยลาเลยงประชาชนตามลาดบความสาคญในการใหความชวยเหลอ ตลอดจน และขนยายสงของ

ท จาเปน

- 137 -

ฝายรกษาความปลอดภย(ชอ - นามสกล) บทบาทหนาท

1. ปองกนชวตและทรพยสนในพนทอพยพ และพนทเกดเหต 2. อานวยความสะดวกในการอพยพประชาชน

ฝายบรรเทาทกข(ชอ - นามสกล) บทบาทหนาท 1. จดหาทพกผอพยพ 2. รบสงของบรรเทาทกข ยา อปกรณ และสงของยงชพ เชน จดหาอาหารประกอบเลยง

ฝายปฐมพยาบาล(ชอ - นามสกล) บทบาทหนาท 1. ดแลเกยวกบการปฐมพยาบาลผบาดเจบ และเจบปวยเบองตน 2. ดแลสขอนามยใหแกผอพยพ

ฝายสอสารประชาสมพนธ(ชอ - นามสกล)

คณะกรรมการปองกนภยหมบาน (ปภม.)

ผบญชาการเหตการณ

ผใหญบาน

ฝายเฝาระวงและเตอนภย ฝายการอพยพ ฝายบรรเทาทกข ฝายสอสารและประชาสมพนธ

ฝายคนหาและกภย ฝายรกษาความปลอดภย ฝายคนหาและกภย

- 138 -

(เอกสารแนบทาย 5)

พนท:

วนท:

ชอผประเมน: อปกรณทใชในการส งการอพยพ:

การประเมนการซอมอพยพ

รายการ ใช ไมใช

I. ทวไป (โปรดเลอก)

1. การซอมอพยพทาไดโดยครบถวนสมบรณ

2. การซอมอพยพทาไดโดยครบทกพนท

3. มปายหรอสญลกษณบอกเสนทางอพยพอยางชดเจน

4. ผอพยพใชเสนทางตามทกาหนด

5. ทมอพยพพาคนไปยงทปลอดภย

6. มการกาหนดพนทปลอดภยใหผอพยพอยเปนกลม

7. มปายหรอสญลกษณบอกพนทปลอดภยอยางชดเจน

8. ผอพยพอยในทปลอดภยเปนกลมตามทกาหนดไว

9. มการนบจานวนผอพยพอยางถกตอง

10. มกระบวนการดแลผอพยพในพนทปลอดภย

11. มกระบวนการดแลผอพยพทเปนผพการอยางชดเจน

12. ครพานกเรยนไปยงทปลอดภย

13. เครองมอสอสารทางานได

II. หนาท

1. ผอพยพไปสถานทอพยพ

2. มการลงทะเบยนเมอถงสถานทปลอดภย

3. ทมอพยพมรายชอผอพยพ

4. ทมอพยพมการรวมพลและสอสารกลบไปยงศนยบญชาการฉกเฉน

5. ผอพยพอยในทปลอดภยจนกระท งม”คาส งเลกอพยพ”

6. ผอพยพใชเสนทางอพยพ

7. ทมอพยพอยในจดทกาหนดเพอชวยแนะนาผอพยพ

8. มการแลกเปลยนขอมลทศนยบญชาการฉกเฉนตลอดเวลา

- 139 -

การประเมนการซอมอพยพ

รายการ ใช ไมใช

9. มการบนทกการแลกเปลยนขอมลทศนยบญชาการฉกเฉน

10. มการแลกเปลยนขอมลระหวางศนยบญชาการฉกเฉนกบหนวยงานภายนอก

ความเหนอนๆ:

- 140 -

List of References: 1. Abarquez, Imelda and Zubair Murshed. Community-based Disaster Risk Management – Field

Practitioners’ Handbook. ADPC. 2004. 2. Basic Definition of Disaster Risk Reduction. ISDR 2004.

3. Blaikie, P., T. Cannon, I. Davis, and B. Wisner. At Risk: Natural Hazards, People’s Vulnerability and

Disasters. Routledge: London. 1994 4. Civil Defense Plan 2005. Civil Defense Secretariat. Ministry of Interior, Thailand.

5. Department of Disaster Prevention and Mitigation as cited in Iglesias, Gabrielle. Lessons on Resilience

from the 2011 Central Thailand Flood. ADPC.

6. Disaster Management Center (1982) Self Study Courses: Aim and Scope of Disaster Management. University of Wisconsin.

7. Harmonization Toolkit. IFRC. 8. Internationally Agreed Glossary of Basic Terms Related to Disaster Management. IDNDR: 1990-2000. 9. Incident Command System. USAID. IOTWS. Fact sheet. 10. Leaving Disasters Behind Chapter Two: Key Concepts of Disaster Risk Reduction and Management.

ECHO.www.ecbproject.org/publications/. 11. Marcus Oxley. A conceptual Framework for Disaster Risk Reduction. Presented during the UN WCDR,

Tearfund UK. 2004 12. Training of Trainers Manual. GTZ. 2004. 13. University of Wisconsin, Disaster Management Center. Self-Study Courses: Aims and Scope of Disaster

Management. 1982.

14. Von Kotse, Astrid and Ailsen Holloway. Reducing Risk Participatory learning exercise for disaster mitigation in Southern Africa. International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies. Geneva 1996.

15. What Terms Do We Use in Disaster Management? Church World Service Emergency Response Program.

16. www.em-dat.net. The OFDA/CRED International Database, Universite Catholique De Louvain, Brussels,

Belgium

- 141 -

Acknowledgment Contributors, translators and validators from the counterpart DDPM are:

1. Mr. Anusorn Kaewkangwan 2. Mr. Komson Suwanampa 3. Mr. Veroj Saithongthae 4. Mr. Chortnarin Kerdsom 5. Ms. Chatchadaporn Boonyavaha 6. Ms. Aungsumalin Angsusingha 7. Mr. Wichit Sutthaso 8. Mr. Pitsanu Poolthong 9. Mr. Rittichai Thammasang 10. Mr. Natchanon Sonprasert 11. Ms. Wilairat Kehasatien 12. Ms. Kamonwan Jitpakdee 13. Ms. Pallarin Phukit 14. Ms. Oranuth Lo-ounlum 15. Ms. Kamolwan Klapsri 16. Ms. Pimnipa Autsaran 17. Mr. Chonlatis Ponsucharit 18. Ms. Kornisnan Wilawan 19. Ms. Duangnapa Uttamangkapong 20. DDPM provincial office staff at Chumporn, Mae Hong Sorn, and Phuket, Lampang and Lamphun. 21. Village Headmen from the pilot areas of Baan Nam Hu, Pai, Mae Hong Sorn, Baan Nong Rieng, Tha Kam,

Tha Sae, Chumporn, and Baan Thachat Chai, Mai Kao, Phuket, Baan Muang Sampee and Ban Kornong at Lamphun Province, Baan Chaichumpoo and Maesalem and Baan Chofa/Chokfa at Lampang Province

22. 14. VDPM members from the pilot communities Reference Photos:

1. CBDRM photographs showing community participation were contributed by DDPM staff from the Policy Bureau, Research and Development Bureau, Directing Center, Mae Hong Sorn DPM Office, Pai district Office,and Tambon Tha Kam Office

2. Other photographs researched through the internet are credited as:

a. Drought photograph:

b. Tsunami photograph:

c. Flood: After: Richard Barrow Thaiphotoblog

http://www.thaiblogs.com/index.php/2005/03/21/drought_

continues_in_thailand?blog=5

http://blog.lib.umn.edu/brek0075/architecture

- 142 -

d. Road Accident: AP Photo/Wichai Taprieu

e. Forest Fire:

f. Landslides in Uttaradit and Sukhotai: ADPC Report may 2006

g. Satellite Photograph of Typhoon: Wikepedia

Illustrations made by: Mr. Roumpong Phachprim

www.warthai.org/images/ForestFire/heinavesi.jpg

www.thaiphotoblogs.com/media/buscrash_2.jpg

สวนท 3 ทกษะและเทคนคของวทยากรกระบวนการ

(CBDRM Facilitation Techniques)

สวนท 3 สารบญ

หนา I. คานยาม ............................................................................................................................ - 143 -

II. ทกษะและเทคนคของวทยากรกระบวนการ ............................................................................. - 145 -

III. การจดกระบวนการในการอบรมเชงปฏบตการ ........................................................................ - 151 -

- 143 -

I. คานยาม วทยากรกระบวนการ หมายถง บคคลททาหนาทในการดาเนนการประชม หรอดาเนนการแลกเปลยนเรยนรอยางสรางสรรค บคคลผนไมจาเปนทตองมคณวฒ หรอเปนผเชยวชาญแตเปนผ ทมความสามารถในการจดกระบวนการควบคมกระบวนการประชมตงแตตนจนเสรจใหสามารถดาเนนการไปไดอยางมประสทธภาพสวนใหญจะมหนาทในการเปนผสนบสนนหรอเปนพเลยง และการกระตนใหผเขารวมฝกอบรมไดมการแลกเปลยนความคดกนอยางจรงจง วทยากรกระบวนการม 2 ประเภท คอ 1. วทยากรกระบวนการแบบผเชยวชาญและใหความร (ผเชยวชาญเปนวทยากรกระบวนการแบบหวหนาทม)

2. วทยากรกระบวนการในการประชมเชงปฏบตการ (เปนผจดการในการประชมเชงปฏบตการ)

คณสมบตของวทยากรกระบวนการ

1) มทกษะในการสอสารทดรจกวธการททาใหทกคนมปฏกรยาโตตอบกนดวยสมพนธภาพทดสรางความเชอถอไววางใจ

2) รจกการใชคาถามทเหมาะสมและกระตนใหเกดการคด รจกใชคาพดทกระชบตรงประเดนชดเจน ฟงและจบประเดน เชอมโยงความคดและสรปไดด

3) มความยดหยนทางความคด คดในแงด รบฟงความคดเหนของคนอนมจนตนาการทางดานความคด ไมครอบงาความคดของผอน

4) มบคลกภาพทเปนมตร มอารมณขน ไวตอความรสกของสมาชกทเปลยนไป รจกการคลคลาย สถานการณและผอนคลายบรรยากาศเครงเครยด

5) วางตวเปนกลาง ไมตดสนความคดใดวาถกหรอผดไมตดสนคณคาของคานยมเชงจรยธรรม

6) เชอมนในศกยภาพผดอยโอกาส เคารพในศกดศรความเปนมนษยของทกคน

7) มความสามารถในการพดจงใจคน โนมนาวใหคนตงใจฟงและการเรยนรรวมกน

8) มความสามารถในการยดหยนปรบเปลยนกาหนดเวลาและกระบวนการไดตามความจาเปนและสถานการณซงจะทาใหกระบวนราบรน เกดการมสวนรวมอยางเตมท

- 144 -

บทบาทของผทจะเปนวทยากรกระบวนการ CBDRM

บทบาท เหตผล 1. ดาเนนการประชมแบบมสวนรวม 2. กระตนใหเกดการแลกเปลยนทางความคด 3. เปนผเปดประเดน-จบประเดน-สรปประเดน 4. พเลยง-ทปรกษา 5. เชอมประสานกนไดทกกลม 6. ควบคมเวลาและสถานการณ 7. สรางบรรยากาศ

1. เพอใหทกคนมความรสกถงความเปนเจาของรวมกน2. เพอสรางความเขาใจในเนอหาสามารถตรวจสอบความคดของทกคน วามความชดเจนมากนอยเพยงใด 3. เพอการพดคยจะไดมประสทธภาพ การตงประเดนหรอหวขอตองเขาใจงาย ไมเสยเวลาตโจทยสามารถจบเอาประเดนเนอหาทสาคญของการระดมความคด พรอมทงสรปเนอหาใหตรงและเกดการเชอมโยง 4. เมอสมาชกแสดงอาการ สงสยผเปนวทยากรตองอธบายคลายความสบสนได ซงกหมายความวาจะตองทาการบาน หรอเตรยมขอมลมาเปนอยางด 5. เมอมความแตกตางกนในทางความคดหรอการแบงแยกเปนกลมวทยากรทดจะตองเชอมประสานความคด เพอนาไปสการทางานรวมมอกนอยางมพลง 6. เมอการพดคยหรอการประชมเรมตนพดเรองเกาซาซากวทยากรจะตองคอยสงเกตวาผเขารวมประชมและระยะเวลากบเนอหาใหเกดความสมดล 7. ปจจยททาใหแผนนนเสรจ คอบรรยากาศตองเปนกนเองมความเสมอภาค ใหเกยรต ใหโอกาสซงกนและกน

นอกจากคณสมบตและบทบาทของวทยากรทกลาวมาแลว ในการเปนวทยากรกระบวนการทดนน ยงตองอาศยทกษะเฉพาะดาน ซงคมอฉบบนจะเปนแนวทางสาหรบวทยากรดงกลาวมรายละเอยด ดงน

- 145 -

II. ทกษะและเทคนคของวทยากรกระบวนการ วทยากรกระบวนการผเชยวชาญและใหความร

A. การนาเสนออยางมประสทธภาพ วทยากรกระบวนการการจดการภยพบตโดยอาศยชมชนเปนฐาน ตองนาเสนอขอมลและใหความรระหวางการประชมดงกลาว ในระหวางการเตรยมความพรอมชมชนหรอระหวางการประชมกบผเขารบการอบรมและผมอานาจในการตดสนใจทงในระดบประเทศและระดบทองถน ดงนน เพอใหวทยากรกระบวนการ ในฐานะผนาเสนอและใหความรและกลมเปาหมายไดอยางมประสทธภาพ จะตองมทกษะและเทคนคทจาเปน โดยอาศยกรอบแนวทาง 4 P ดงน

การวางแผน (Plan) การเตรยมตว (Prepare) การนาเสนอ (Presentation) การฝกฝน (Practice)

1. การวางแผน (Plan)

ผเขารบการฝกอบรม-สงแรกทตองคดเเพอนาเสนอหรอนาเสนอรายละเอยดใหกบผฟง ตองทราบวาผฟงของคณจะเปนผ มสวนรวมหรอเปนผทรบฟง จานวนคนทจะเขารวม คณมความรเกยวกบหวขอทจะนาเสนอดแคไหน พวกเขามความรมากแคไหน อาย เพศและระดบความสามารถเปนขอมลทสาคญ อะไรคอวตถประสงคหรอความคาดหวงของผทมสวนรวมและสงทพวกเขา ตองการทจะรคออะไร

สถานท- การฝกอบรมจะจดขนทใด มความสะดวกและผเขารบการฝกอบรมเดนทางมาไดหรอไม มการอานวยความสะดวกหรอไม เชน สถานททใชมไฟฟา มผนงจะตดแผนทหรอขอมลไดหรอไม ตองคดถงการปรบตวใหเขากบสถานการณและสถานทจดการฝกอบรม

ตารางและความพรอมของผเขารบการฝกอบรม – วทยากรกระบวนการตองอานวยความสะดวกดานการวางแผนดานความพรอมของผเขารบการฝกอบรม บางคนหรอสวนใหญจาเปนทจะตองออกไปทางาน ในกรณน วทยากรกระบวนการตองทาการปรบเวลาในการฝกอบรม เชนปรบเปลยนเปนจดในชวงเยน หรอ วนหยดสดสปดาห การวางแผนการฝกอบรมควรพจารณาจากการมสวนรวมมากทสดของคนในหมบาน

- 146 -

2. การเตรยมตว (Prepare) แผนการนาเสนอ - ในการเปนวทยากรกระบวนการการจดการภยพบตโดยอาศยชมชนเปนฐาน จะตองเตรยมการนาเสนอโดยคานงถงประเดน ดงตอไปน (1) เปาหมายและวตถประสงคของการประชม วทยากรกระบวนการจะตองทาความเขาใจกบเปาหมายและวตถประสงคของการประชมใหชดเจน เพอทจะออกแบบการประชมหรอกจกรรมใหสามารถบรรลวตถประสงคทตงไว (2) เน อหาสาระการประช มประกอบดวย - ระยะในการนาเสนอตอท ประชม - ขอมลสาคญทตองการนาเสนอ - สงทผเขารวมประชมตองการทราบ/ ไดรบจากการประชม เทคนคทจาเปน - เมอทราบประเดนการนาเสนอแกทประชม วทยากรกระบวนการจะตองเตรยมกาหนดโครงราง การนาเสนอคราวๆ และทบทวนขอมลทงหมดใหดกอนจดทาการนาเสนออยางเตมรปแบบ - การนาเสนอตอทประชมตองประกอบดวย 3 สวน คอ บทนา เนอหาหลก และบทสรป (3) การใชโสตทศนปกรณชวยในการนาเสนอ โสตทศนปกรณเปนเครองมอหรอทรพยากรทใชในการนาเสนอเขาสเนอหาหลกในการประชม อปกรณโสตฯ ทดจะตอง - ชวยใหผ เขารวมการประชมรบทราบแนวความคดอยางยอ (โดยใชแผนภาพ/ แผนผง) - ทาใหผเขารวมการประชมสามารถจดจาสงทวทยากรพดไดงาย (การใชสายตามองภาพ อารมณขน และการใชสตางๆ) - เสนอสงทเปนจรง (ภาพถาย แผนงาน และแผนท) - นาเสนอขอมลทสาคญและมความจาเปน (ตวเลข การกาหนดประเดนทชดเจน รายละเอยดงบประมาณ) - เชอมโยงแนวความคดทซบซอนได (หวขอ การสรางแผนผง หวขอ) - เปรยบเทยบขอมล (แผนผง กราฟ ฯลฯ)

วทยากรกระบวนการทบทวนเนอหาและตอนขนตอนกอนการอบรม

- 147 -

- การสรป (สโลแกนสน ๆ หวขอ และสงทจะตองดาเนนการตอไป) - การแนะนา (ชอและหวขอสไลด) - ภาพถาย (งานศลป ภาพถาย ตวอยาง) - คานยาม (ดรรชน ฯลฯ) - การสรางแรงกระตน (โดยการใชสโลแกน โลโก ฯลฯ) เทคนคทจาเปนในการจดทาสไลด Power point เพอเสนอตอทประชม - กรณทมตวหนงสอมากเกนไปทาใหผเขารวมการประชมหนเหความสนใจจากการนาเสนอขอมล และมงไปทการอานตวหนงสอเพยงอยางเดยว ดงนน จงควรทาการนาเสนอใหเปนแบบงาย ๆ กระชบ และชดเจน

- ตวหนงสอทใชควรจะสามารถทอานไดจากทายหอง ตวหนงสอขนาดเลกทสดควรมขนาด 18 ขนาด 28 หรอขนาด 32 จะดทสด โดยปกตการจดลาดบขนาดของตวอกษรควรเปนดงน หวขอ ขนาด 44 ขนาดตวอกษรในการนาเสนอขนาด 32 และหวขอยอย ขนาด 28

- การใชตวอกษรควรทจะใชลกษณะอกษรแบบเดยวกน แตสามารถปรบใชตวอกษรหนา ตวอกษรเอนหรอขดเสนใตอกษร สาหรบประเดนทตองการเนนยาได

- การใชส เพอใหการนาเสนอมความนาสนใจ เนนประเดนสาคญ และเพมความเปนมออาชพ มกฎ 4 ประการในการใชสดงน

1. ใชสเดยวกนสาหรบหวขอ ตวอกษร และพนหลง 2. ไมควรใชสหลายสในการนาเสนอในประโยคเดยวกน 3. ไมควรใชสเกนกวา 4 ส ตอ 1 สไลด 4. เลอกใชองคประกอบของสทเหมาะสม เพอใหการนาเสนอชดเจน - ใชระยะเวลาในการนาเสนอใหเหมาะสม และฝกซอมนาเสนอกอนการนาเสนอจรง

3. การนาเสนอ (Presentation) วธการทจะนาเสนอขอมลใหแกผเขารวมการประชม เมอวทยากรเรมบรรยาย ผเขารวมการประชมจะฟง และสงเกตทาทางของวทยากร ดงนน วทยากรกระบวนการจะตองทราบและเขาใจวาตองการจะสอสารอะไรแกผเขารวมอบรม การนาเสนอจงตองอาศย และทาทางประกอบครงหนงของการนาเสนอขอมล ภาษากาย การเคลอนไหวสามารถแสดงถงทศนคตและแนวความคดของผนาเสนอได วทยากรกระบวนการ จงตองใหความสนใจกบประเดน ดงน

- 148 -

1. นาเสยง - นาเสยงการพดตองชดเจนเพอใหทกคนเขาใจ - พดเสยงดงฟงชดเพอใหทกคนไดยน - พดชา ๆ ใหทกคนสามารถตามและเขาใจประเดนทนาเสนอได

2. ใบหนา - ยมแยม - อยาแสดงททากลว - อยาแสดงอาการสบสนในสงทกาลงพด 3. สายตา - มองผเขารวมประชมระหวางการ นาเสนอตลอดเวลา (ไมควรอานโนต ตลอดเวลา) - ควบคมการสบตา (โดยการมองใครสกคน) 4. ทาทาง - ยนตวตรง - อยายนบงโสตทศนปกรณ - อยายนเคาะเทา หรอเดนไปมาในหองประชม 5. มอ - อยาขยบมอไปมาบอยเกนไป - ไมควรเลนปากกา หรอเลนกญแจ เหรยญ ในกระเปา 6. การแตงกาย - การแตงกายทเหมาะสม - สวมเครองประดบนอยทสด โดยเฉพาะหามใสสฉดฉาดเพราะจะทาใหผเขารวมประชมหนเหความสนใจ 7. ทศนคต - แสดงความรสกกระตอรอรนในหวขอทนาเสนอ - แสดงความมนใจในตวเอง - ควบคมทาทางใหนง - แสดงความเปนมออาชพกบผเขารวมประชม

การนากลมสนทนา

- 149 -

เทคนคทเปนประโยชนในการนาเสนอตอทประชม - ควรปลอยใหทาทางเปนธรรมชาต - พยายามอยาจาโนตยอ - สงเกตภาษากายของผเขารวมประชม - ดวาผเขารวมประชมแสดงอาการเบอหรอไม (เชนเขาหองนาบอยๆ ยายทนง และทาทางอนๆ) เมอผเขารวมประชมมทาทางวาเบอ ใหเปลยนจงหวะ หยดพก

หรอ ออกกาลงกาย เลนเกม - สงเกตผเขารวมประชมแสดงทาทางสบสน (ทาทางงง ไมเขาใจ) ถาเหนทาทาง เหลานใหหยดการนาเสนอและถามทประชมวาขณะนการประชมดาเนนมาถง หวขอหรอประเดนไหนแลวเพอสรางความชดเจน

- สรปการประชมและหยดชวขณะ เมอถงประเดนทสาคญ ควรหยดการบรรยายชวขณะและตงคาถามแก ผเขารวมประชม เพอสรางความตนตว และทดสอบความเขาใจของผเขารวมประชม

- ระมดระวงพฤตกรรมของตนเอง โดยหยดการบรรยาย ชวคราวในกรณทรสกตนเตน ประหมาหรอไมสามารถควบคมตวเอง เมออยในสถานการณทมความขดแยง - หนหนาเขาหาผฟงอยเสมอ รอใหเขยนขอมลบนกระดานเสรจกอนทจะ หนมากลบมาหาผฟงหรอดสไลดใหเรยบรอย กอนทพดกบผฟงอกครง

4 การฝกซอมในการนาเสนอตอทประชม (Practice) เพอใหการนาเสนอประสบความสาเรจ การฝกซอมนาเสนอ (Practice) กอนนาเสนอจรงจง

เปนสงสาคญ ซงจะทาใหวทยากรกระบวนการทราบประเดนสาระทตองการนาเสนอและสามารถใชทกษะในการนาเสนอไดอยางมประสทธภาพ ซงม 2 แนวทางดงน

- การฝกหดเชงรบ เรยกวา การนก หรอ จนตนาการ (Visualization) โดยใหหลบตาและจนตนาการถงแผนการทจะดาเนนการระหวางการนาเสนอ

- การฝกหดเชงรกเปนการฝกหด ทเรยกวา การจาลองเหตการณ (Mock Presentation) โดยสามารถฝกหดตอหนาเพอน ครอบครว กระจก หรอใชกลองวดโอ และสอบถาม ความรสกของผฟง เพอประเมนการนาเสนอ หากฝกหดตอหนากระจกใหสงเกตทาทางของตนเองขณะนาเสนอดวย อยาลมวา ยงฝกหด ยงประสบความสาเรจ

5 KEY POINTS

- 150 -

B. การกระตนใหผเขารวมการประชมมสวนรวม หมายถง กลยทธทจะทาใหผเขารบการอบรมรสกผอนคลายมความสข และใหความรวมมอแกวทยากรในการดาเนนกระบวนการ เพอใหเกดการแลกเปลยน เรยนร ตลอดจนการแสดงความคดเหนของผเขารวมประชมอยางเทาเทยมกน สะทอน/ทบทวน/เชอมโยงประเดนเปนไปตามวตถประสงคของผเขารวมประชม รวมถงบรหารประเดน/แกไขขอขดแยงของความคดดวยความราบรน นมนวล ซงประกอบดวยหลกการสาคญ 10 ประการ ไดแก 1. กระตนความสนใจแกผเขารวมการประชม โดยการสรางจนตนาการในการประชม สรางบรรยากาศการประชมใหมชวตชวา ทงนอาจใชการเลนเกม การแขงขน หรอวธการสรางสรรคแบบอน ๆ 2. แจงใหผเขาเขารวมประชมทราบถงวตถประสงคของการประชมใหชดเจน เพอใหทราบวา จะสามารถบรรลวตถประสงครวมของการประชมไดอยางไร 3. สรางความคาดหวงทเปนจรง กลาวคอ วตถประสงคในการประชมควรทจะสามารถบรรลผลไดภายในหวงระยะเวลาการประชม 4. ใหผเขารวมประชมมสวนรวม อาท การตงคาถาม กระตนใหทประชมอภปรายแลกเปลยนความ คดเหน

5. แนะใหทประชมแลกเปลยนความคดเหนเกยวกบ ประโยชน ในการเขารวมประชมครบหลกสตรและการจดการภยพบตโดยอาศยชมชนเปนฐาน ชวยชมชนไดอยางไร 6. เตรยมความพรอมผเขารวมประชม ดวยการสราง บรรยากาศกระตนใหแสดงความคดเหน และเกดสมพนธภาพทดระหวาง ผเขารวมประชมโดยอาจใชเพลงเสรมกจกรรมสนทนาการ เพอใหผเขารวม อบรมผอนคลาย รสกถงความเปนกนเอง และกลาแสดงออก

7. วทยากรกระบวนการจะตองเปดเผยตวเองและใหผเขารวม ประชมทราบวาวทยากรมความยนดทไดมาดาเนนกระบวนการ CBDRM ในครงน นอกจากนจะตองแสดงความกระตอรอรนในการใหการตอนรบผเขารวมประชมอยางอบอน รวมถงเลาประสบการณของวทยากร และประโยชนของการจดการภยพบตโดยอาศยชมชนเปนฐาน 8. ใหทประชมทราบวาวทยากรเปนผควบคมการประชม โดยแนะนาถงแนวทางปฏบตในการประชมรวมกน 9. สรางความเชอมโยงระหวางการบรรยายในแตละชวง โดยอางถง หรอทบทวนการบรรยาย ครงกอน และกลาวถงความเชอมโยงกบการบรรยายในปจจบน ทบทวนวตถประสงคการประชมจะเปนประโยชนอยางไรและการประชมนจะชวยใหบรรลวตถประสงคอยางไร

10. แสดงถงความใสใจของวทยากร โดยใหความสนใจความตองการของผเขารวมการประชม และบนทกถงภาษากายและทาทางของผเขารวมประชมไวดวย

- 151 -

III. การจดกระบวนการในการอบรมเชงปฏบตการ การจดกระบวนการเปนการจดระเบยบขนตอนและกจกรรมตางๆเขาดวยกนและการจดการองคประกอบ เวลา สถานทและทรพยากร รวมทงบคคากรทกอยางเขาดวยกนอยางมประสทธภาพ

A.การจดการประชมเชงปฏบตการ การจดประชมเชงปฏบตการเปนการผสมผสานการจดการประชมและการบรหารการประชม

1. การจดการประชมเชงปฏบตการ

ประเดนคาถามทวทยากรกระบวนการจะใชเพอพจารณาเพอจดการประชมเชงปฏบตการ คอ • ทาไม? เปนการอางถงวตถประสงคของการประชมเชงปฏบตการ : วตถประสงคสดทายของการ

จดการประชมเชงปฏบตการการจดการภยพบตโดยอาศยชมชนเปนฐาน คอ การไดแผนทชมชนหรอไม ? • ใครเขารวมการประชม ? บนพนฐานของวตถประสงคเปาหมายของการประชม ผทจะไดรบเชญเขารวมการประชมเปน

ใคร ควรจดทาบญชรายชอบคคลดงกลาว โดยมรายละเอยดขอมลของผเขารวมประชม ทงนเพอจะเปนแนวทาง ในการจดการประชมเชงปฏบตการไดอยางเหมาะสม

• จานวนผเขารวมประชม ? จานวนผเขารวมประชมเปนตวแปรสาคญ การประชมทผเขารวมประชมนอยเกนไปเปนการ

บนทอนความสาเรจของการประชม ในขณะทหากมผเขารวมการประชมมากเกนไป จะทาใหเกดความมสวนรวมในการประชมนอย การจดประชม CBDRM ทดจะตองใหผเขารวมการประชมมโอกาสไดอภปรายแลกเปลยนความคดเหน

ตารางขางลางตอไปนเปนตวชวด จานวนผเขารวมประชมทเหมาะสมคอ 13 - 15 คน จานวน ทแนะนาคอ

จานวนผเขารวมประชม ระดบการมสวนรวมของผเขารวมประชม7-10 ผเขารวมประชมจะมโอกาสพดแสดงความคดเหน

ทกคน คนทพดนอยจะไดพดแสดงความคดเหนบาง และอาจมคน 1 ถง 2 อาจไมไดพด

11-18 ผเขารวมประชม 5 หรอ 6 คน จะมโอกาสไดแสดงความคดเหน ผเขารวมประชม 3 หรอ 4 คน อาจรวมแสดงความคดเหน

- 152 -

19-30 ผเขารวมการประชม 3 หรอ 4 คน จะเปนผนาในการแสดงความคดเหนในการประชม

มากกวา 30 โอกาสทจะรวมแสดงความคดเหนมนอย

• จดการประชมเมอไหร และใชระยะเวลานานเทาไหร ? การจดการประชมการจดการภยพบตโดยอาศยชมชนเปนฐาน ขนอยกบความพรอมของ

ผเขารวมประชม ทรพยากรบคคล การเกดภยพบตในฤดกาลตาง ๆ และระยะเวลาในการเตรยมจดการประชมเปนสาคญ ดงนน หวงระยะเวลาในการจดการประชมควรคานงถงกจธระของผเขารวมประชม เพราะผเขารวมการประชม บางทานอาจไมสะดวกถาการจดประชมนนใชเวลานาน ฉะนนจงอาจจะจดการประชมหลายวนหรอแบงออกเปนชวงๆ สน เพอใหผเขารวมอบรมเขารวมการประชมไดอยางสมาเสมอ

• สถานทจดการประชม สถานทจดการประชมนอกจากจะหมายถง อาคารและหองประชมแลว หมายรวมถงการจด

สถานทในการประชม อปกรณ ขนาดความจของหอง และสงอานวยความสะดวกดวย • เทคนคทเปนประโยชน

เมอวทยากรกระบวนการสามารถตอบประเดนคาถามดงกลาวไดแลวขางตน กสามารถดาเนนการเชญผเขารวมประชม และอานวยการสาหรบการประชมตอไป ตารางขางลางนเปนแนวทางสาหรบการจดการประชมเชงวชาการ

กอนจดการประชม 2 เดอน

- กาหนดวนเวลาและสถานทในการประชม - จดการประชมเพอกาหนดวาระการประชมเชงปฏบตการ - พจารณาดานงบประมาณและแหลงงบประมาณ - สงกาหนดการเบองตนใหทองถนทราบ

กอนจดการประชม 1 เดอน

- สงจดหมายเชญพรอมรายละเอยดและกาหนดการเบองตน - ประสานและจดหาอปกรณโสตทศนปกรณสาหรบการประชม เชน โปรเจคเตอร กระดาษ ฟลปชารท เปนตน - การตดตอยนยนผบรรยายและวทยากร

กอนจดการประชม 2 อาทตย

- ประเมนจานวนผเขารวมประชม หรอสงจดหมาย/ e-mail เพอตดตามผล (หากจาเปน) - สงอาหารหรอเครองดมอาหารวางสาหรบการประชม

กอนจดการประชม 1อาทตย

- รวบรวมเอกสารประกอบการประชมสาหรบผเขารวมประชมทงหมดและจดพมพกาหนดการลาสด - ประสานรายละเอยดการประชมกบพนทรวมถง โทรศพทเพอประสานกบผเขารวมการประชมทสาคญ

- 153 -

วนประชม

- จดโตะสาหรบลงทะเบยน เอกสารลงทะเบยน และแจกเอกสารประกอบการประชม- จดสถานทสาหรบแสดงโครงการ/นทรรศการ จดทนงสาหรบผเขารวมประชม แสง และอปกรณโสตฯ

หมายเหต : ประเดนพจารณาเพมเตมในการจดประชม 1. สถานท

• สถานทจดการประชมเปนสถานททผเขารวมการอบรมมความคนเคยหรอไม หรอจะตองมขอมลเสนทาง หากจาเปนควรจะมแผนทเสนทางไปยงสถานทจดการประชมในจดหมายเชญดวย

• ในกรณทสถานทจดการประชมไมสะดวกในการเดนทางผจดการอบรมควรจะใหมยานพาหนะรบสงผเขารวมประชม หรอแนะนาเสนทางแกผเขารวมประชม

• สาหรบการเลอกหองประชม เลอกหองทมขนาดเหมาะสมกบจานวนผเขารวมการอบรม คอ ไมใหญจนเกนไป หรอเลกจนรสกอดอด

2. การเตรยมหองประชมและสถานท วทยากรกระบวนการตองใหความสาคญกบการ

จดทนงสาหรบการประชม การรบร ไดยนขอมลทนาเสนอของผรบการอบรม เนองจากสงเหลานบงชถงความสาเรจหรอลมเหลวของการประชม

• จดทนงสาหรบการประชมเปนวงกลมหรอโตะกลม เพอกระตนใหทประชมมสวนรวมแลกเปลยนความคดเหนอยางเทาเทยมกนและมโอกาสสรางความคนเคยซงกนและกน

• พจารณาพนทวางในหองวางใหเพยงพอสาหรบใชแขวนฟลปชารท ขอมล หรอสอนาเสนออนทสาคญ (โดยอาจใชเทปตดเพอไมทาลายผนง) เพอสรางบรรยากาศทเออใหเกดความคดสรางสรรค

• อาหารวาง/เครองดม – ความหวอาจจะทาใหผเขารวมอบรมเบยงเบนความสนใจ โดยถาจาเปนตองจดอาหารจะตองพจารณาประเดนดงตอไปน

- ใครเปนผจดเตรยมอาหาร - การจดเตรยมอาหารใหทนเวลา

- การเสรฟอาหาร – การจดอาหารสาหรบผเขารวมประชม หรอ การจดสถานทสาหรบ รบประทานอาหารการจดสถานทสาหรบเครองดม/อาหารวางเพอความสะดวกผเขารวมประชม - คนทาความสะอาด

- 154 -

• ผจดการประชมควรจดและทดสอบอปกรณโสตกอนการประชมแตละวนหรอมอบหมายผเขารวมประชมทาหนาทน B. การบรหารการประชม การจดประชมจะประสบความสาเรจไดนนขนอยกบความรสกทดของผเขารวมประชม ผเขารวมประชมตองการสภาพแวดลอมทมความสะดวกสบาย การควบคมผทมบทบาทเดนในการประชม การกระตนใหเกดการมสวนรวมแสดงความคดเหนไดด แสดงออกอยางไมเขนอาย และเปนไปอยางมระเบยบ ราบรนไดนน วทยากรกระบวนการจะตองใชกฏของการประชมแกปญหา โดยใหผเขารวมการประชมชวยกนตงกฏดงกลาวรวมกน โดยทวไปเปนดงน

- ยกมอหากตองการตงคาถาม หรอแสดงความคดเหน - พดทละคน - ควรกลบเขาทประชมตรงเวลาหลงจากอาหารกลางวน

หรอพกรบประทานอาหารวาง - ใหความเคารพซงกนและกน - รบฟงความคดเหนของคนอน เทคนคสาหรบกาหนดกฎเกณฑการประชม - วทยากรควรเรมโดยการใหทประชมทราบถงการกาหนดกฎเกณฑการประชม (กตกา

มารยาท) ททกคนตองปฏบตตาม โดยใหผเขารวมอบรมเขยนกฎเกณฑทประชมควรปฏบตลงในฟลปชารทและตดไวทผนงหอง

- ตงคาถามถงความสมครใจของผเขารวมประชม 1 ทาน เพอใหแสดงความคดเหนในเรองการ ตงกฎเกณฑการปรบปรง หากไมมใครพดเลอกมา 1 คน เพอเรมการประชม

- เขยนกฎเกณฑการประชมลงในฟลปชารท ใหทประชมใหความเหนชอบ - ทบทวนกฎเกณฑการประชมรวมกนและหากทประชมเหนชอบ ใหตดกฎเกณฑการ

ประชมในบรเวณททกคนสามารถมองเหน

1. การตดตามผล ในฐานะทเปนวทยากรกระบวนการ เปาหมายของการประชม คอ การใหผเขารวมประชมสามารถบรรลผลลพธของการประชม ซงวทยากรจะตองตดตามกระบวนการประชม และสรางความสมดลในการมสวนรวม โดยแทรกแซงกระบวนการกลม เมอเกดสถานการณ ดงน

- 155 -

การพดคยนอกกลม – สมาชกในกลมคยกบสมาชกในกลมอนในขณะทเพอนในกลมนาเสนอตอทประชม

แลกเปลยนความคดเหนอยางตอเนองโดยไมมขอสรป – อยาละเลยความเหนของบคคลใดบคคลหนง และทาทไมสนใจปฏกรยาของผเขารวมประชมหรอวทยากร

การกลบเขาหองประชมลาชา – ภายหลงจากพกรบประทานอาหารวาง/อาหารกลางวน

ผเขารวมประชมบางคนพดมากเกนไป – ทาใหคนอนไมมสวนรวมในการแสดงความคดเหนและพดออกไปนอกเนอหา

เทคนคการควบคมสถานการณขางตน หากเกดเหตการณดงกลาวขางตน ใหวทยากรกระบวนการพยายามทบทวนกฎเกณฑการ

ประชม และจดการกบสถานการณตางๆ ดงน

สถานการณ ตวอยาง การแกไขปญหา *1. การพดคยนอกกลม 1.1 นาย ก แยกตวพดคยกบ

กลมอนขณะทกลมตวเองกาลงนาเสนอ

ถากระทาเพยงคนเดยวหาโอกาสพดคยกบเขาชวงเบรค เพอไมใหทาอก

1.2 ถามการแยกคยเปนกลมเลกๆ ในเรองตางๆ

ดเหมอนวาผเขารวมการประชมกาลงเบอหรอสนใจในเรองอนไมสนใจในเรองทนาเสนอ ใหหยดพก

2. แลกเปลยนความคดเหนอยางตอเนอง โดยไมมขอสรป

ผนาเสนอและผเขารวมประชมใชเวลาในบางประเดนนานเกนไป บางครงมการพดขดจงหวะ

สรางอารมณขนในทประชม โดยอางกฎเกณฑการประชมวาควรฟงในสงทผอนพด หากเปนประเดนทสาคญ ใหคาแนะนาอยางสภาพวาควรกลาวถงประเดนน (เขยนลงในกระดาษวาจะอภปรายประเดนนตอไปภายหลงในวนสดทายกอนปดการประชม)

3. การกลบเขาหองประชมลาชา

ผเขารวมประชมกลบเขาหองประชมชาภายหลงจากพกรบประทานอาหารวาง

บอกทประชมอยางสภาพวาเบรคหนาควรกลบเขาหองประชมใหตรงเวลา

4. ผเขารวมประชมบางคนควบคมการอภปราย

ผเขารวมประชมบางคนพดมากเกนไปและควบคมการอภปราย

ใหโอกาสผเขารวมประชมอนไดแสดงความคดเหน โดยเรยกหาอาสาสมครทานอน

- 156 -

2. การจดทาขอมล และการจดบนทก ในระหวางการประชม ควรมการบนทกความคดเหนของผเขารวมประชมไวเพอเปนขอมลในการอางอง หรอไวใชในการบรณาการผลลพธทไดจากการประชม วทยากรกระบวนการอาจเขยนความคดเหนดงกลาว ลงฟลปชารท และนาไปตดไวทผนง อยางไรกตามในปจจบนอาจใชอปกรณอเลกโทรนกสในการเกบขอมล ทงนตองมนใจวาสามารถดงขอมลทบนทกไวมาใชไดเมอตองการ

- 157 -

เอกสารอางอง

1. Basic Facilitation Skills. International Association for Facilitation. http://www.iaf-world.org/files/public/FacilitatorMnl.pdf 2. Facilitating a Workshop How To Kit. NWT Literacy Council. www.literacy.ca/ 3. Facilitation 201: Approaches and Techniques. Idealist on Campus. 4. Group Facilitation Skills for Student Leaders. Jeff E. Brooks and Kevin G. Shollenberg. 1998 5. Teachers Pocketbooks Free Resource. http://www.pocketbook.co.uk/teachers/ 6. The Effective Facilitator. Repatio Ltd. 2004 7. The Facilitator Excellence Handbook. Jossey-Bass Pfeiffer. 1998. pg. 11 8. Training Facilitation Skills. RECOFT e-News. November 2006 9. What is a Facilitator? SIL International.1999.

ANNEX 5

CBDRM Manual