TCNV 6866-2001

TCVN tiªu chuÈn viÖt nam

TCVN 6866 : 2001

AN TOµN BøC X¹ - GIíI H¹N LIÒU§èI VíI NH¢N VI£N BøC X¹ Vµ D¢N

CHóNG

Radiation protection – Dose limits for radiation workers and public

Lêi nãi ®ÇuTCVN 6866 : 2001 do Ban kü thuËt tiªu chuÈn TCVN/TC 85 N¨ng lîng h¹t nh©n biªn so¹n trªn c¬ së tham kh¶o tiªu chuÈn cña C¬ quan N¨ng lîng Nguyªn tö Quèc tÕ (IAEA) BSS – 115 “C¸c tiªu chuÈn an toµn quèc tÕ c¬ b¶n trong viÖc b¶o vÖ phßng chèng t¸c h¹i bøc x¹ ion ho¸ vµ an toµn ®èi víi c¸c nguån bøc x¹” - 1996, Tæng côc Tiªu chuÈn §o lêng ChÊt lîng ®Ò nghÞ, Bé Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i trêng ban hµnh.

2

tiªu chuÈn viÖt nam tcvn 6866 : 2001

An toµn bøc x¹Giíi h¹n liÒu ®èi víi nh©n viªn bøc x¹ vµ

d©n chóngRadiation protection - Dose Limits for Radiation worker and public1 Ph¹m vi ¸p dôngTiªu chuÈn nµy quy ®Þnh çc giíi h¹n liÒu ®èi víi nh©n viªn bøc x¹ vµ d©n chóng.Çc giíi h¹n liÒu trong tiªu chuÈn nµy kh«ng ¸p dông ®èi víi çc bÖnh nh©n ®îc chÈn ®o¸n vµ ®iÒu trÞ b»ng nguån bøc x¹ hoÆc dîc chÊt phãng x¹.Çc giíi h¹n liÒu trong tiªu chuÈn nµy còng kh«ng ¸p dông ®èi víi viÖc kiÓm so¸t chiÕu x¹ tiÒm tµng còng nh trong trêng hîp sù cè bøc x¹.2 ThuËt ng÷ vµ ®Þnh nghÜa2.1 Giíi h¹n liÒu (Dose limit)Lµ gi¸ trÞ kh«ng ®îc phÐp vît qu¸ cña liÒu hiÖu dông hoÆc liÒu t¬ng ®-¬ng ®èi víi çc ç nh©n nhËn ®îc tõ çc c«ng viÖc bøc x¹ ®îc kiÓm so¸t.2.2 LiÒu hÊp thô, D (Absorbed dose) lµ ®¹i lîng vËt lý c¬ b¶n, tÝnh b»ng jun trªn kilogam (J.kg -1, ®îc gäi lµ gray (Gy), x¸c ®Þnh nh sau:

dED =

dmtrong ®ã dE lµ n¨ng lîng trung b×nh ®îc truyÒn bëi bøc x¹ i«n ho¸ vµo mét thÓ tÝch ph©n tè cña vËt chÊt;dm lµ khèi lîng vËt chÊt cña thÓ tÝch ph©n tè ®ã. 2.3 LiÒu t¬ng ®¬ng, HT,R (Equivalent dose) Lµ ®¹i lîng HT,R, tÝnh b»ng jun trªn kilogam J.kg-1), ®îc gäi lµ siv¬ (Sv), x¸c ®Þnh nh sau:

HT,R = DT,R WR

trong ®ã DT,R lµ liÒu hÊp thô do lo¹i bøc x¹ R g©y ra, lÊy trung b×nh c¬ quan hoÆc m« T;WR lµ träng sè bøc x¹ ®èi víi bøc x¹ lo¹i R.

3

Khi trêng bøc x¹ gåm nhiÒu lo¹i bøc x¹ víi çc träng sè bøc x¹ WR kh¸c nhau th× liÒu t¬ng ®¬ng ®îc x¸c ®Þnh theo:

HT = WR DT.R

R

2.4 LiÒu hiÖu dông, E (Effective dose) Lµ ®¹i lîng E, tÝnh b»ng jun trªn kilogam (J.kg-1), ®îc gäi lµ siv¬ (Sv), x¸c ®Þnh lµ tæng liÒu t¬ng ®¬ng cña tõng lo¹i m« nh©n víi träng sè m« t-¬ng øng:

E = WT HT

T

trong ®ã HT lµ liÒu t¬ng ®¬ng cña m« T WT lµ träng sè m« cña m« T.

2.5 Träng sè bøc x¹, WR (Radiation weighting factor)Lµ çc hÖ sè nh©n (xem trong b¶ng 1) ®èi víi liÒu hÊp thô dïng ®Ó tÝnh hiÖu qu¶ t¬ng ®èi cña çc lo¹i bøc x¹ kh¸c nhau trong viÖc g©y ¶nh h-ëng ®Õn søc khoÎ con ngêi.

B¶ng 1

Lo¹i bøc x¹ vµ d¶i n¨ng lîng HÖ sè träng sè bøc x¹WR

Poton víi n¨ng lîng bÊt kú 1Chïm ®ienÑ tö víi n¨ng lîng bÊt kú (a)

1

N¬tron < 10 keV 10 keV ®Õn 100 keV

100 keV ®Õn 2 MeV 2 MeV ®Õn 20 MeV 20 MeV

51020105

Çc h¹t proton kh¸c víi çc h¹t proton giËt lïi,cã n¨ng lîng trªn 2 MeV

5

Çc h¹t anpha, çc m¶nh ph©n h¹ch, çc h¹t nh©n nÆng

20

(a) kh«ng tÝnh ®Õn çc ®iÖn tö «-zª (auger) ph¸t ra tõ nh©n ®Õn DNA, mµ ®èi víi chóng, viÖc xÐt vi liÒu ®Æc biÖt sÏ ®îc ¸p dông

4

NÕu muèn tÝnh träng sè bøc x¹ ®èi víi n¬tron, cÇn cã mét hµm liªn tôc, cã thÓ sö dông phÐp gÇn ®óng sau ®©y:

WR = 5 + 17e- {ln (2E)} 2 /6

trong ®ãE lµ n¨ng lîng cña n¬tron ®îc tÝnh b»ng MeV.§èi víi çc lo¹i bøc x¹ cã n¨ng lîng kh«ng n»m trong b¶ng th× WR cã thÓ ®îc lÊy b»ng Q t¹i ®é s©u 10mm trong qu¶ cÇu ICRU vµ cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc sau:

Q = 1 Q (L) DL dL D 0

trong ®ã D lµ liÒu hÊp thô;L lµ hÖ sè truyÒn n¨ng lîng tuyÕn tÝnh trong m«i trêng níc v« h¹n, ®îc biÓu diÔn b»ng keV.m-1

Q (L) lµ hÖ sè phÈm chÊt, ®îc cho trong tµi liÖu ICRP No.60DL lµ ph©n bè liÒu D theo L. ®èi víi L 10Q(L) = 0,32 L – 2,2 ®èi víi 10 < L <100300 L ®èi víi L 100Chó thÝch - khèi cÇu ICRV lµ khèi cÇu cã ®êng kÝnh 30 cm lµm b»ng vËt liÖu t-¬ng ®¬ng m« cã khèi lîng riªng b»ng 1g.cm-3 vµ thµnh phÇn khèi lîng nh sau: 72,6% «xy; 11,1% cacbon; 10,1% hydr« vµ 2,6% nit¬2.6 Träng sè m«, WT (Tissue weighting factor)Çc hÖ sè nh©n (díi ®©y) cña liÒu t¬ng ®¬ng ®èi víi mét c¬ quan hoÆc tæ chøc m« dïng cho môc ®Ých an toµn bøc x¹ ®Ó tÝnh ®é nh¹y c¶m bøc x¹ kh¸c nhau cña çc c¬ quan vµ tæ chøc m« ®èi víi çc hiÖu øng ngÉu nhiªn cña bøc x¹.

B¶ng 2

Tæ chøc m« hoÆc c¬ quan Träng sè m«WT

C¬ quan sinh dôc 0,20Tuû sèng (®á) 0,12Ruét kÕt 0,12Phæi 0,12D¹ dµy 0,12Bäng ®¸y (bµng quang) 0,05

5

Tæ chøc m« hoÆc c¬ quan Träng sè m«WT

Vó 0,05Gan 0,05Thùc qu¶n 0,05TuyÕn gi¸p 0,05Da 0,01BÒ mÆt x¬ng 0,01Çc bé phËn cßn l¹i 0,05

2.7 ChiÕu x¹ nghÒ nghiÖp (Occupational exposure) Lµ tÊt c¶ çc lo¹i chiÕu x¹ ®èi víi nh©n viªn bøc x¹ trong qu¸ tr×nh lµm viÖc.2.8 ChiÕu x¹ d©n chóng (Public exposure)Lµ sù chiÕu x¹ ®èi víi çc thµnh viªn d©n chóng tõ çc nguån bøc x¹, kh«ng kÓ chiÕu x¹ nghÒ nghiÖp, chiÕu x¹ y tÕ vµ phßng bøc x¹ tù nhiªn ë khu vùc b×nh thêng, nhng cã tÝnh tíi chiÕu x¹ g©y ra bëi çc nguån bøc x¹ vµ çc c«ng viÖc bøc x¹ ®· ®îc cÊp phÐp vµ chiÕu x¹ trong çc tr-êng hîp can thiÖp.2.9 ChiÕu x¹ tiÒm tµng (Potential exposure)Lµ sù chiÕu x¹ kh«ng ®îc dù tÝnh tríc nhng cã thÓ x¶y ra tõ mét sù cè bøc x¹ hoÆc mét nguån phãng x¹ tù nhiªn, vÝ dô: háng hãc çc thiÕt bÞ chøa nguån phãng x¹ hoÆc sai sãt khi vËn hµnh. 3 Giíi h¹n liÒu3.1 ChiÕu x¹ nghÒ nghiÖp3.1.1§èi víi nh©n viªn bøc x¹ChiÕu x¹ nghÒ nghiÖp ®èi víi mäi nh©n viªn bøc x¹ ph¶i ®îc kiÓm so¸t sao cho

a) 20 mSv lµ liÒu hiÖu dông toµn th©n trong mét n¨m ®îc lÊy trung b×nh trong 5 n¨m liªn tôc kh«ng ®îc vît qu¸ 20 mSv;

b) LiÒu hiÖu dông toµn th©n trong mét n¨m riªng lÎ bÊt kú kh«ng ®îc vît qu¸ 50 mSv; c) LiÒu t¬ng ®¬ng trong mét n¨m ®èi víi thuû tinh thÓ cña m¾t kh«ng ®îc vît qu¸ 150 mSv; d) LiÒu t¬ng ®¬ng trong mét n¨m ®èi víi ch©n tay hoÆc da kh«ng ®îc vît qu¸ 500 mSv.3.1.2§èi víi ngêi häc viÖc, häc sinh, sinh viªn tõ 16 ®Õn 18 tuæi§èi víi ngêi häc viÖc ®îc ®µo t¹o ®Ó lµm c«ng viÖc bøc x¹ hoÆc häc sinh, sinh viªn cã tuæi tõ 16 ®Õn 18 cÇn ph¶i sö dông nguån bøc x¹

6

trong khi häc tËp hoÆc nghiªn cøu, viÖc chiÕu x¹ nghÒ nghiÖp ph¶i ®îc kiÓm so¸t sao cho: a) LiÒu hiÖu dông trong mét n¨m kh«ng ®îc vît qu¸ 6 mSv; b) LiÒu t¬ng ®¬ng trong mét n¨m ®èi víi thuû tinh thÓ cña m¾t kh«ng ®îc vît qu¸ 50 mSv; c) LiÒu t¬ng ®¬ng trong mét n¨m ®èi víi ch©n tay hoÆc da kh«ng ®îc vît qu¸ 150 mSv. 3.2. Çc t×nh huèng ®Æc biÖtTrong çc t×nh huèng ®Æc biÖt, c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc vÒ an toµn vµ kiÓm so¸t bøc x¹ cã thÓ xem xÐt phª chuÈn ®iÒu chØnh giíi h¹n liÒu nh sau:

a) thêi kú trung b×nh ®Ó tÝnh liÒu quy ®Þnh ë ®iÒu 3.1.1 (a) :- LiÒu hiÖu dông chi nh©n viªn bøc x¹ lµ 20 mSv/n¨m ®îc lÊy

trung b×nh trong 10 n¨m lµm viÖc liªn tôc vµ trong mét n¨m riªng lÎ trong thêi gian ®ã kh«ng cã n¨m nµo ®îc vît qu¸ 50 mSv.

- Khi liÒu hiÖu dông tÝch luü cña nh©n viªn bøc x¹ kÓ tõ khi b¾t ®Çu cña thêi kú lÊy trung b×nh cho ®Õn khi ®¹t tíi 100 mSv th× ph¶i xem xÐt l¹i. NÕu søc khoÎ vÉn b×nh thêng, kh«ng cã biÓu hiÖn ¶nh hëng cña phãng x¹, kh«ng cã sù thay ®æi c«ng thøc m¸u .. th× ®îc tiÕp tôc c«ng viÖc ®· lµm.

b) Sù thay ®æi t¹m thêi giíi h¹n liÒu ph¶i ®îc c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc an toµn vµ kiÓm so¸t bøc x¹ quy ®Þnh nhng kh«ng ®îc vît qu¸ 50 mSv trong mét n¨m vµ thêi kú thay ®æi t¹m thêi kh«ng ®îc vît qu¸ 5 n¨m.

3.3. ChiÕu x¹ d©n chóng3.3.1 §èi víi d©n chóng

a) liÒu hiÖu dông toµn th©n trong mét n¨m kh«ng ®îc vît qu¸ 1 mSv;

b) trong çc trêng hîp ®Æc biÖt, liÒu hiÖu dông cã thÓ t¨ng tíi 5 mSv cho mét n¨m riªng lÎ, nhng liÒu hiÖu dông trung b×nh cho 5 n¨m liªn tôc kh«ng vît qu¸ 1 mSv trong mét n¨m;

c) liÒu t¬ng ®¬ng trong mét n¨m ®èi víi thuû tinh thÓ cña m¾t kh«ng ®îc vît qu¸ 15 mSv;

d) liÒu t¬ng ®¬ng trong mét n¨m ®èi víi ch©n tay hoÆc da kh«ng ®îc vît qu¸ 50 mSv.

3.3.2§èi víi ngêi th¨m, ngêi trî gióp bÖnh nh©nGiíi h¹n liÒu ®îc lËp ra trong ®iÒu nµy sÏ kh«ng ¸p dông cho nh÷ng ngêi ch¨m sãc bÖnh nh©n, cã nghÜa lµ nh÷ng ç nh©n bÞ chiÕu trong khi t×nh nguyÖn trî gióp bÖnh nh©n (kh¸c víi nh÷ng c«ng viÖc hoÆc nghÒ nghiÖp cña hä) trong khi tiÕn hµnh çc xÐt nghiÖm hoÆc ®iÒu trÞ, hoÆc kh¸ch ®Õn th¨m bÖnh nh©n. Bëi vËy:

- LiÒu cña mét ç nh©n bÊt kú tham gia ch¨m sãc, hç trî bÖnh nh©n vµ kh¸ch ®Õn th¨m cÇn ph¶i ®îc kiÒm chÕ sao cho liÒu

7

bøc x¹ kh«ng vît qu¸ gi¸ trÞ 5 mSv trong c¶ thêi kú bÖnh nh©n ®îc chÈn ®o¸n hoÆc ®iÒu trÞ;

- LiÒu ®èi víi c¸c trÎ em ®Õn th¨m bÖnh nh©n ®ang sö dông dîc chÊt phãng x¹ còng ph¶i ®îc kiÒm chÐe ë møc nhá h¬n 1 mSv.

8

TCNV 6866-2001

Documents

Transcript of TCNV 6866-2001