SUKCESIJA ČLANSTVA U UJEDINJENIM NACIJAMA – SLUČAJ … · stiž” između Istoka i Zapada, ili...

71

Duško DIMITRIJEVIĆ1 UDK: 342.591:341.123.043Biblid 0025-8555,59(2007)Vol. LIX, br. 1, pp. 71-100

Izvorni naučni radJanuar 2007.

SUKCESIJA ČLANSTVA U UJEDINJENIM NACIJAMA – SLUČAJ SFR JUGOSLAVIJE

ABSTRACT

The author mostly deals with certain legal aspects concerningthe succession into the membership of the UN. He attaches a great im-portance to the theoretical examination of the concept of continuity andsuccession of States. He gives analysis in the inconsistent practice ofthe UN and demonstrates a new pragmatically approach in the case ofthe succession of the former SFR Yugoslavia. His study concentrates onthe legal status of the new States which have emerged from the disso-lution of the former Yugoslavia and a somewhat unresolved position ofthe Federal Republic of Yugoslavia which remains controversial issueuntil the admission into the UN. Finally, the author illustrates nowadaysSerbia’s position in the UN.

Key words: United Nations, international law, succession of states,membership of the UN, SFR Yugoslavia, SR Yugoslavia, Serbia andMontenegro.

Ključne reči: Ujedinjene nacije, međunarodno pravo, sukcesija država,članstvo u UN, SFR Jugoslavija, SR Jugoslavija, Srbija i Crna Gora.

UVOD

Po završetku Drugog svetskog rata dinamika procesa u političkoj, ekonom-skoj i socijalnoj sferi državnog života uslovila je ubrzanu promenu

1 Dr Duško Dimitrijević, naučni saradnik, Institut za međunarodnu politiku i privredu,Beograd.

72

MP 1, 2007 – Sukcesija članstva u UN – slučaj SFRJ(str. 71-100)

međunarodnih pravnih odnosa. Međunarodno pravo je poprimilo sasvim no-vi sadržaj i formu obogaćenu i upotpunjenu dotadašnjim razvojem pravne te-orije i prakse. Očuvanje mira postavljeno je kao vrhovno načelo od kojeg po-laze sva druga načela iz Povelje Ujedinjenih nacija (pax sunt servanda). Bez-bednost novog međunarodnopravnog poretka formalno osveštalog na princi-pima osnovnog konstitutivnog akta svetske organizacije o suverenim, jedna-kim i ravnopravnim državama doprinela je shvatanju da sve države imajupodjednako učešće u rešavanju najznačajnijih međunarodnih pravnih pitanja.Kroz rad međunarodnih ustanova koje se bave naučnim proučavanjemmeđunarodnog prava (International Law Association, Institute de Droit In-ternational, American Institute, Carnegie Endowment for International Pea-ce i dr.), formulisani su ključni pravci postepenog razvoja osnovnih međuna-rodnih pravnih instituta. Međunarodna praksa i običajno pravo poslužili sukao placuit gentibus u kodifikaciji i progresivnom razvoju međunarodno-pravne materije koju praktično sprovodi Komisija za međunarodno pravoUjedinjenih nacija, kao pomoćno telo Generalne skupštine. Polazeći daoblast sukcesije država ima prioritet u procesu kodifikacije međunarodnogprava, Komisija je 1949. godine započela rad na sistematizaciji postojećihpravila i formulisanju novih principa o sukcesiji država.2

S obzirom na različite aspekte procesa sukcesije, Komisija je pre pri-preme nacrta konvencije kojom zvanično započinje kodifikacija međunarod-nog prava trebalo da raspravi, koja će pravila o sukcesiji država biti najprekodifikovana. Tim povodom Komisija za međunarodno pravo je, na zaseda-nju od 7. maja 1962. godine, oformila Potkomitet za pitanja sukcesije čiji jeisključivi zadatak bio da razgraniči materiju sukcesije. Tokom 1963. godinePotkomitet je na sesijama u Ženevi sastavio detaljan analitički pregled daljegrada Komisije.3 Prema planu Potkomiteta materiju sukcesije trebalo je pode-liti na tri oblasti: 1) sukcesiju u oblasti nasleđivanja ugovora, 2) sukcesiju uoblasti nasleđivanja prava i obaveza iz izvora drugačijih od ugovora, i 3) suk-cesiju u oblasti nasleđivanja članstva u međunarodnim organizacijama.4 Dokje za prve dve oblasti Komisija utvrdila da postoji značajan interes da se pra-

2 “Documentation officiels de’l Assembleé générale”, quatrieme session, Supplément n°10, A/925, 1949, p. 3.

3 “Annuaire Commission de Droit International”, 1963. vol. II, pp. 231-235. U radu de-setočlanog Potkomiteta učestvovao je i profesor Milan Bartoš. Videti: UN Doc.A/CN.4/SC. 2 WP.5.

4 Milan Bartoš, „Rad Potkomiteta Komisije OUN za međunarodno pravo na kodifikaci-ji pravila o sukcesiji država i vlada”, Međunarodni problemi, 1963, br. 1, str. 167-169.

73


vila o sukcesiji država kodifikuju u sastav pisanih pravila de lege ferenda, zatreću oblast sukcesije, u vezi sa članstvom u međunarodnim organizacijama,takav pristup nije postojao.5

Prema mišljenju članova Komisije, oblast nasleđivanja članstva umeđunarodnim organizacijama pripadala je međunarodnopravnoj materijinasleđivanja ugovora i principa kojima se uređuju odnosi između država imeđunarodnih organizacija. Ako se članstvo države u međunarodnim orga-nizacijama ograniči isključivo na ugovorni odnos intuitu personae karaktera,taj odnos ne mora biti održiv u slučaju sukcesije država.6 Dotadašnjameđunarodna praksa očigledno nije bila ujednačena, pa je bilo teško pronaćineko pravno valjano utemeljene u pozitivnom međunarodnom pravu koje biukazivalo na postojanje međunarodnog običajnog pravila. Zaključujemo dama koliko se činilo da je pitanje nasleđivanja ugovora usko povezano sa suk-cesijom u odnosu na članstvo u međunarodnim organizacijama, jer su multi-lateralni međunarodni ugovori ujedno i konstitutivni akti o osnivanjumeđunarodnih organizacija — ne postoji neko opšte pravilo međunarodnogprava koje bi išlo u prilog takvoj tezi. Sukcesiju članstva u međunarodnimorganizacijama valjalo je otuda posmatrati kao izdvojeno pravno pitanje.7

Analiza nasleđivanja članstva u Ujedinjenim nacijama kao jedinojuniverzalnoj organizaciji zahteva razmatranje svakog pojedinačnog slučajasukcesije država. Problemi se u većini slučajeva rešavaju na relaciji država–– svetska organizacija.8 Sukcesija članstva samo se delimično vezuju zasukcesiju ugovora. Pomenuti zaključak proizilazi i iz tumačenja Bečke kon-vencije o sukcesiji država u odnosu na ugovore iz 1978. godine, koja pred-stavlja lex lata u oblasti nasleđivanja ugovornih prava i obaveza. Bečka kon-vencija propisuje da se primena kodifikovanih pravila odnosi inter alia, i naugovore kojima se konstituišu međunarodne organizacije, pa stavljanjem re-

5 Henry G. Schermers, “Succession of States and International Organizations”, Nether-lands Yearbook of International Law, 1975, vol. VI, p. 110; “Report of the Internatio-nal Law Commission on the Work of its 26th Session”, 6 May–26 July 1974, GeneralAssembly Official Records, 29th Session, Suplement nº 10, A/9610/Rev. 1, para. 25.

6 Konrad Bühler, “State Succession, Identity, Continuity and Membership in the UN”,Rapport pour le Centre d’études et de recherches de la Haye, 1999, p. 3.

7 Juraj Andrassy, Božidar Bakotić, Budislav Vukas, Međunarodno pravo, knjiga prva,Školska knjiga, Zagreb, 1998, str. 272.

8 Edwin D Williamson, “State Succession and Relations with Federal States”, Panel ofAmerican Society of International Law, Gold Room – Rayburn House Office Building,Washington, 1 April 1992, p. 9.

74


zerve u vezi s pravilom o sticanju svojstva člana međunarodne organizacije,ostavlja se pravni vacuum u pogledu prelaza članskih prava i obaveza sa-držanih u ovim ugovorima (član 4. st. 1. tač. a).9 Krajnja svrha pomenutogrešenja prati princip međunarodnog prava koji je proizišao iz međunarodneprakse i običajnog prava kodifikovanog u ranije usvojenoj Bečkoj konvenci-ji o ugovornom pravu iz 1969. godine, po kome se „ne prejudiciraju pitanjakoja bi se mogla postaviti u vezi sa ugovorima zbog nastupanja sukcesijedržava” (čl. 73).10 Stoga, u odnosu na sukcesiju članstva u Ujedinjenim na-cijama, rešenja uglavnom počivaju na pravilnoj interpretaciji pravila i princi-pa sadržanih u Povelji i drugim multilateralnim ugovorima donetim pod nje-nim okriljem. Samo u tom kontekstu može se i insistirati na ispunjavanjupropisanih uslova vezanih za sticanje svojstva člana Ujedinjenih nacija, štonaravno, kako pokazuje duga praksa svetske organizacije, ne može biti stvarpojedinačnih odluka niti volja pojedinih država članica UN.11

9 “Vienna Convention on Succession of States in Respect of Treaties”, August 23, 1978,UN Documents A/CONF.80/31, International Law Materials, vol. 17, pp. 1488-1517.“Documents officiels de la Conférence des Nations Unies sur le droit des traités”, Doc.F.70. V/5, p. 309. SFRJ je potpisala ovu Konvenciju 6. februara 1979. godine, a potomi ratifkovala 28. aprila 1980. Videti: „Službeni list SFRJ”, Međunarodni ugovori br.1/1980. SRJ je notifikacijom o sukcesiji od 12. marta 2001. godine nasledila članstvoSFRJ u ovoj Konvenciji. Videti: “Multilateral Treaties Deposited with the SecretaryGeneral”, Status as at 31 December 2001, vol. II, Part I, Ch. 23, p. 292.

10 “Vienna Convention on the Law of Treaties”, UN Documents. A/CONF.39/11 andAdds. 1-2, International Legal Materials, vol. 8, 1969, pp. 679-735. SFRJ je potpisa-la i ratifikovala Bečku konvenciju o pravu ugovora, 23. maja i 27. avgusta 1970. go-dine. Videti: „Službeni list SFRJ”, Međunarodni ugovori, br. 30/1972. Konvencija jestupila na snagu 27. januara 1980. godine. SR Jugoslavija je notifikacijom o sukcesi-ji od 12. marta 2001. godine nasledila članstvo SFRJ u Konvenciji. Videti: “Multila-teral Treaties Deposited with the Secretary General”, ibid., p. 280.

11 Milan Bartoš, „Sukcesija država u stadijumu dekolonizacije”, Međunarodna politika,1968, br. 444, str. 19–21; Stevan Đorđević, „Sukcesija država i svojstvo članice UN”,Jugoslovenska revija za međunarodno pravo, 1965, br. 2-3, str. 248–258; StevanĐorđević, „Rad UN na kodifikaciji pravila o sukcesiji država i vlada”, Anali Pravnog fa-kulteta, Beograd, 1972, br. 1-3, str. 207–217; Prvoslav Davinić, „Završna faza na izradipravila o sukcesiji država u pogledu ugovora”, Godišnjak Instituta za međunarodnu po-litiku i privredu, Beograd, 1975, str. 691–705. Momirka Marinković, „Konvencija o suk-cesiji država u odnosu na međunarodne ugovore”, Godišnjak Instituta za međunarodnupolitiku i privredu, Beograd, 1978. str. 483–490; Milan Šahović, „Sukcesija država u od-nosu na međunarodne ugovore”, Međunarodna politika, 1978. br. 684, str. 13–15; Ko-sta Obradović, „Pitanje sukcesije država u svetlosti rada komisije UN za međunarodnopravo”, Jugoslovenska revija za međunarodno pravo, br. 1-3, 1979, str. 112–113.

75


USLOVI ZA ČLANSTVO U UJEDINJENIM NACIJAMA

Generalno posmatrajući, za prijem u članstvo Ujedinjenih nacija zah-teva se ispunjenje uslova propisanih članom 4. st. 1. Povelje. Navedenom od-redbom članstvo je otvoreno svim miroljubivim državama koje prihvate oba-veze sadržane u Povelji, potom državama koje su po oceni Ujedinjenih naci-ja sposobne i voljne da navedene obaveze i izvršavaju. Prijem država kandi-data sprovodi se u koordiniranom delovanju glavnih organa svetske organi-zacije na osnovu odluke dvotrećinske većine prisutnih članica Generalneskupštine (član 18. st. 2. Povelje), a po prethodnoj preporuci Saveta bezbed-nosti (član 4. st. 2. Povelje).

U ranijim vremenima bilo je dosta poteškoća oko tumačenja i iz-vršavanja pomenutih odredaba Povelje. Budući da preporuke o prijemu no-vih članova predstavljaju odluke o suštinskim pitanjima svetske organizaci-je, Savet bezbednosti ih donosi kvalifikovanom većinom uključujući i po-tvrdne glasove svih svojih stalnih članica (član 27. st. 3. Povelje). U uslovi-ma hladnoratovske politike velikih sila, kada je problem prijema u Ujedinje-ne nacije u velikoj meri bio ispolitizovan, pojedini stalni članovi Saveta bez-bednosti koristili su pravo veta da bi sprečili prijem i kandidaturu novihdržava u članstvo organizacije. Između 1946. i 1955. godine, Sovjetski Sa-vez je iskoristio pravo veta 47 puta protiv zahteva za prijem država u UN izzapadnoevropskog bloka. SAD su sa druge strane, uporno sprečavale posti-zanje potrebne većine za ulazak Bugarske, Mađarske i Rumunije u svetskuorganizaciju. Samo nekoliko država uspelo je da se „provuče” u UN za vre-me Korejskog rata, pedesetih godina prošloga veka (npr. Island, Švedska iTajland – 1946. godine, Jemen i Pakistan – 1947. godine, Burma – 1948. go-dine, Izrael – 1949. godine i Indonezija – 1950. godine). Prijem novih državau svetsku organizaciju pretvoren je na taj način u svojevrsnu „bitku za pre-stiž” između Istoka i Zapada, ili nešto preciznije rečeno, između supersila –Sjedinjenih Američkih Država i Sovjetskog Saveza. Savet bezbednosti timeje faktički u potpunosti bio blokiran.12

Iako se formalno položaj članica osnivača, potpisnika DeklaracijeUjedinjenih nacija od 1. januara 1942. godine i Povelje UN iz 1945. godine,nije razlikovao od položaja novih država koje su u toku procesa dekoloniza-cije primane u svetsku organizaciju, ne može se sa sigurnošću tvrditi da iz-

12 Marie–Claude Smouts, “The General Assemby: Grandeur and Decadence”, in: PaulTaylor, A.J.R. Groom (eds.), The United Nations at the Millennium, Principal ograns,Contnuum, London and New York, 2000, pp. 27–29.

76


vorno članstvo nije pružalo nešto „više prava” originalnim članicama, budućida su one bile u poziciji da odlučuju o prijemu i nasleđivanju članstva u svet-skoj organizaciji. Doda li se još da su iz ciljeva Povelje Ujedinjenih nacija iz-vlačena i neka rezidualna ovlašćenja koja nisu, bar ne izričito navedena u nje-nom tekstu, a koja su navodno bila nužna da bi svetska organizacija moglaiole normalnije delovati, onda su nedoumice oko tumačenja Povelje u vezi saprijemom novih članica vremenom rasle. Zato je rezolucijom broj 171, od17. novembra 1947. godine, Generalna skupština zatražila savetodavnomišljenje od Međunarodnog suda pravde smatrajući da je to jedini način dase problemi dugotrajnije reše. Tim povodom upućeno je sledeće pitanjeMeđunarodnom sudu pravde:

„Da li je osnovano da članica Ujedinjenih nacija učini zavisnimsvoju saglasnost za prijem od uslova koji nisu izričito predviđeni u članu 4.st. 1. Povelje, odnosno, da li je moguće da nakon što se ustanovi da su pro-pisani uslovi ispunjeni, potvrdan glas uslovi zahtevom za prijemom drugihkandidata?”

Po interpretaciji Međunarodnog suda pravde od 28. maja 1948. godi-ne, postavljeni uslovi za prijem država u svetsku organizaciju ograničeni super se. Kada se uslovi ispune, trebalo bi da Savet bezbednosti preporuči Ge-neralnoj skupštini donošenje odluke o prijemu. U odnosu na uslovljavanjepotvrdnog glasa zahtevom za prijem drugih kandidata, Sud je potvrdio da ta-kav zahtev predstavlja novi uslov nespojiv sa slovom i duhom Povelje. Uslo-viti potvrdan glas za prijem države kandidata prijemom drugih državasprečavao bi članstvo da potpuno i slobodno razmatra svaki slučaj samostal-no u okviru propisanih uslova.13

Problem članstva u Ujedinjenim nacijama pokrenuo je i mnoga dru-ga pravna, ali i politička pitanja. Tako je, 22. novembra 1949. godine, Gene-ralna skupština od Međunarodnog suda pravde zatražila još jedno savetodav-no mišljenje. Povod je bio sadržan u sledećem:

„Da li se prema članu 4. st. 2. Povelje jedna država može primiti učlanstvo Ujedinjenih nacija odlukom Generalne skupštine, ako Savet bez-bednosti nije dao preporuku za njen prijem zato što država kandidat nije do-bila potrebnu većinu, ili zato što je jedan stalni član glasao protiv rezolucijekojom se proporučuje njen prijem?”

13 “Conditions of Admission of State to Membership in the United Nations”, Internati-onal Court of Justice Reports, 1948, pp. 47. etc.

77


Nakon razmatranja situacije, Međunarodni sud pravde je dao saveto-davno mišljenje, 3. marta 1950. godine, u kome je potvrdio da preporuka Sa-veta bezbednosti po prirodi stvari mora da prethodi odluci Generalne skupšti-ne. Drugim rečima, preporuka je prethodni uslov za odluku Generalneskupštine kojom se prijem države kandidata ostvaruje. Ako bi se Generalnojskupštini priznalo pravo da jednu državu primi u članstvo bez preporuke Sa-veta bezbednosti, Savet bi se lišio važnog ovlašćenja koje mu daje Povelja,a njegova uloga u vršenju jedne od osnovnih funkcija svetske organizacije nebi značila baš ništa. „Savet bezbednosti bi proučavao slučaj, podnosio iz-veštaje, davao savete i izražavao mišljenja, a što nije u skladu sa značenjemodredbe iz člana 4. st. 2. Povelje”.14

Na osnovu izloženih stavova Međunarodnog suda pravde, prijem učlanstvo Ujedinjenih nacija pokrenuo je i dosta značajna međunarodna pita-nja u vezi s regulisanjem odnosa između Istoka i Zapada. Usvajanje rezolu-cije Generalne skupštine od 8. decembra 1955. godine simbolično jeoznačilo početak napuštanja hladnoratovske politike u odnosu na pojedi-načne zahteve država kandidata za prijem u svetsku organizaciju. Sledeći no-vi pravac u svetskoj politici predstavlja preporuka Saveta bezbednosti, 14.decembra 1955. godine, Generalnoj skupštini za prijem 16 država kandidatau članstvo UN, što je u praksi nazvano „paket aranžmanom” (package deal).Ako se izuzmu neki pojedinačni slučajevi prijema (npr. Kine, Kuvajta, Ban-gladeša, Vijetnama, dve Koreje i dve Nemačke), praksu Ujedinjenih nacijasve do 1990. godine uglavnom je karakterisala rutinska procedura. Od 1990.godine do 1993. godine, promene u radu svetske organizacije bile su potak-nute novim slučajevima sukcesije država nastalim sa procesom ujedinjenjadve Nemačke, dva Jemena, raspadom SSSR i prijemom u članstvo devetbivših sovjetskih republika, uključujući i tri Baltičke države – Letonije, Li-tvanije i Estonije. Raspad SFR Jugoslavije i Čehoslovačke u pomenutom pe-riodu otvorio je sasvim nova pitanja u vezi sa članstvom u svetskoj organi-zaciji. Takođe, prijem dve Koreje i prijem nekih mikro-državica – Lihtenštaj-na, Monaka i Andore, Maršalskih ostrva, Mikronezije i Palau, pokrenuo jenovi „talas” interesovanja za problematiku članstva u Ujedinjenim nacijama.

Na nove slučajeve prijema u članstvo nadovezalo se i pitanje sukcesi-je članstva u svetskoj organizaciji. U skladu sa koncepcijom o univerzalnostiUjedinjenih nacija, nasleđivanje članstva moglo se upravljati prema nekim od

14 “Competence of the General Assembly for the Admission of a State to the United Na-tions”, International Court of Justice Reports, 1950, pp. 7. etc.

78


sledećih principa: 1) prema principu automatskog nasleđivanja, 2) prema prin-cipima predviđenim za prijem novih država u članstvo, i 3) prema principukontinuiteta članstva povezanim sa kriterijumima neophodnim za prijem – sveu zavisnosti od vrste sukcesionih promena (npr. ujedinjenja već postojećihdržava članica u novu državu, raspada država članica na više novih država,odvajanja dela državne teritorije i nastanka novih nezavisnih država).

Ako se po objektivnim i subjektivnim kriterijumima o postojanjumeđunarodnopravnog identiteta utvrdi da država predstavlja istu državu sadržavom prethodnicom, u svetskoj organizaciji se po pravilu obezbeđuje nje-no kontinuirano članstvo. Automatska sukcesija članstva posmatrajući stric-to sensu, u ovom slučaju ne bi bila dovedena u pitanje, pošto sa teritorijalnimpromenama ne prestaje da postoji država čiji je pravni subjektivitet u svet-skoj organizaciji već ranije priznat. S druge strane, sukcesija članstva u Uje-dinjenim nacijama od strane novih država mogla bi zavisiti od ispunjenja raz-ličitih uslova koji se isključivo ne moraju oslanjati na prijemne uslove propi-sane Poveljom. Budući da su uslovi za prijem u članstvo tokom vremenaevoluirali i da su sadržinski prošireni u pogledu prihvatanja međunarodno-pravnih obaveza, značaj prijema u Ujedinjene nacije raste i prijem se sve višepostavlja kao prima facie dokaz o postojanju države kao subjekta međuna-rodnog prava.15 Prijem u članstvo Ujedinjenih nacija odatle se sve više uslo-vljava prihvatanjem osnovnih ciljeva i principa Povelje, ali i nekim od uslo-va postavljenih za međunarodno priznanje novih država. Navedena praksaUjedinjenih nacija ne znači odmah i uvođenje kolektivnog priznanja u mate-riju prijema u članstvo, već samo potvrdu spremnosti država sukcesorki dase ponašaju u skladu sa postojećim normama opšteg međunarodnog prava,čiji sintetički izraz predstavlja upravo Povelja. S obzirom da sposobnost i vo-lju novih država da prihvate i izvršavaju pomenute međunarodne obavezeocenjuju postojeće države članice posredstvom relevantnih organa Ujedinje-nih nacija, onda, s proceduralne tačke gledišta, prijem novih država u svet-sku organizaciju ne može biti u zavisnosti od jednostranih izjava novihdržava.16 Drugim rečima, Ujedinjene nacije ne prihvataju sistem akcesije ilipristupanja organizaciji, već kriterijum admisije ili prijema, što je s materi-jalno-pravnog stanovišta Povelje, više ispravno. Suštinski, međutim, kriteri-jumi za prijem novih država u članstvo Ujedinjenih nacija propisani su Po-

15 Ian Brownlie, Principles of Public International Law, Oxford University Press, 2003,p. 94.

16 Christian Hillgruber, “The Admission of New States to the InternationalCommunity”, European Journal of International Law, vol. 9, nº 3, 1998, p. 504.

79


veljom, pa otuda klasični kriterijumi o postojanju država ne mogu imati od-govarajuću snagu sve dok države ne dobiju međunarodno priznanje.17

S obzirom na izložena zapažanja, problemi sukcesije članstva u Uje-dinjenim nacijama zahtevaju izdvojenu analizu. To se naročito odnosi na oneprobleme koji su pokretali pravne rasprave prilikom formulisanja principauniverzalne organizacije.

PRINCIPI ŠESTOG KOMITETA GENERALNE SKUPŠTINE O SUKCESIJI ČLANSTVA U UN

Principi su nastali na samom početku rada Ujedinjenih nacija kada jepostavljeno pitanje prijema u članstvo novih država nastalih podelom ili ot-cepljenjem dela teritorije država članica svetske organizacije. Posle Drugogsvetskog rata Velika Britanija je prenela vlast Britanskoj Indiji, koja je od1926. godine uživala status dominiona u sastavu Britanske imperije, pa po-tom i Britanske zajednice naroda (Commonwealth). Sve do 15. avgusta1947. godine Velika Britanija je bila garant njene nezavisnosti, kada je došlodo podele teritorije Britanske Indije na Indiju i Pakistan. Ubrzo potom, Mi-nistarstvo inostranih poslova Pakistana poslalo je poruku Generalnom sekre-taru UN u kome se izražava mišljenje da bi oba dominiona trebalo da posta-nu članice Ujedinjenih nacija. U slučaju da se pakistanski stav o automatskojsukcesiji ne uvaži, Pakistan je insistirao da se njegovo mišljenje sadržano uporuci Generalnom sekretaru UN uzme kao formalni zahtev za prijem u svet-sku organizaciju. Za vreme debate pred Savetom bezbednosti, Francuska jepodržala pakistansku argumentaciju za automatskim nasleđivanjem članstvau Ujedinjenim nacijama. Većina članica Saveta bezbednosti nije se,međutim, složila sa francuskim stanovištem. Državama oponentima auto-matske sukcesije bilo je mnogo prihvatljivije mišljenje pomoćnika General-nog sekretara za pravne poslove, dr Ivana Kernoa (Ivan Kerno), po kome sastanovišta međunarodnog prava u međunarodnom položaju Indije nije bilonikakvih promena. Indija je nastavila da postoji kao država sa svim pravimai obavezama iz članstva u Ujedinjenim nacijama. S druge strane, Pakistan jepredstavljao novu državu, bez članstva u Ujedinjenim nacijama. Da bi postaočlan UN sa svim pravima i obavezama iz članstva, Pakistan je prema mišlje-nju Kernoa morao da podnese zvaničnu molbu za prijem u članstvo, shodno

17 Ruiz Fabri, “État (Création, Succession, Compétences), Genèse et Disparition del’État à l’Époque Contemporaine”, Annuaire français de droit international, vol. 38,p. 172.

80


uslovima iz člana 4. Povelje. Kada je Savet bezbednosti primio molbu Paki-stana za prijem u Ujedinjene nacije, nije konsultovao Komitet za prijem no-vih članica već je jednoglasno doneo odluku kojom se preporučuje prijemPakistana u Ujedinjene nacije – 21. avgusta 1947. godine. Rezolucijom br.108 (II) od 30. septembra 1947. godine, Generalna skupština je potvrdila daIndija i Pakistana od 15. avgusta predstavljaju dve odvojene suverene države,tzv. ko-sukcesorke Britanske Indije, s tim, što Indija nastavlja međunarodno-pravni kontinuitet stare države, doduše pod novim imenom, dok Pakistanpredstavlja novu državu naslednicu u svetskoj organizaciji.

U toku rasprave pred Prvim (političkim) komitetom Generalneskupštine, 6. i 7. oktobra 1947. godine, formulisano je sledeće pitanje na ko-je je odgovor trebalo da dâ Šesti (pravni) komitet: „Koja su to pravila po ko-jima će se u budućnosti rukovoditi svetska organizacija prilikom prijema no-vih država nastalih podelom država članica?” Diskusija je započela izjavomspecijalnog izvestioca Šestog komiteta Žorža Kekenbeka (Georges Kaecken-beeck) iz Belgije. Specijalni izvestilac je sugerisao usvajanje principa čija jesadržina pretočena u pismo upućeno od predsedavajućeg Šestog komiteta,Prvom komitetu Generalne skupštine. U pismu od 8. oktobra 1947. godine,Šesti komitet konstatuje:

„1. Da se uzima kao opšte pravilo u skladu sa pravnim principima, dadržava koja je članica Ujedinjenih nacija ne prestaje da bude članicasamo zato što je njen Ustav ili granica bila predmet promena, i da ne-stanak države kao priznatog subjekta u međunarodnog prava mora bi-ti potvrđen pre prestanka njenih prava i obaveza.

2. Da kada nastane nova država, bez obzira na teritoriju i stanovništvokoje obuhvata, i činjenicu da li je, ili nije činila deo države članiceUjedinjenih nacija, nova država ne može tražiti status članice unutarsistema Povelje, izuzev ako nije formalno primljena u Ujedinjene na-cije u skladu sa odredbama Povelje.

3. Izvan toga, svaki slučaj se mora ceniti po sopstvenoj suštini.”18

U kontekstu podele Indije i Pakistana, navedeni principi sugerišu daje postojala čvrsta prezumpcija o kontinuitetu članstva u UN u slučaju pode-le države. Indija je sačuvala kontinuitet i zadržala je svojstvo osnivača Uje-

18 “The Succession of States in relation of Membership in the United Nations”, Memo-randum prepared by the Secretariat, 3 December 1962, Document A/CN.4/149, p. 8;“The Effect of Independence on Treaties”, International Law Association, London,1965, pp. 222–226.

81


dinjenih nacija, dok je Pakistan primljen u članstvo svetske organizacije 30.septembra 1947. godine. Princip kojim su nove države obavezne da podne-su formalni zahtev u članstvo UN ima sličnosti sa privatnopravnim princi-pom primogeniture. Analogijom proveden princip primogeniture u oblast na-sleđivanja članstva u Ujedinjenim nacijama predstavljao bi pravilo po komesamo jedna država može pledirati na međunarodnopravni kontinuitet u član-stvu svetske organizacije — sve ostale države nastale podelom države pret-hodnice moraju zahtevati prijem u članstvo prema proceduri propisanoj Po-veljom UN.19

Slučaj odvajanja Pakistana od Indije predstavlja precedent koji jeimao široku primenu u praksi Ujedinjenih nacija.20 Principi koji su iz njegaproizašli, međutim, nisu bili bez pravnih manjkavosti. Velika Britanija se,kao bivša metropola, priklonila mišljenju da su Indija i Pakistan ravnoprav-ne države naslednice Britanske Indije. Za Veliku Britaniju navedena prome-na nije bila od značaja za položaj Indije u Ujedinjenim nacijama. Zakonomo nezavisnosti od 18. jula 1947. godine (Indian Independence Act), Britan-ska Indija je preobražena u Indijsku Uniju u čijem sastavu je bio Pakistan iHindustan. Sa podelom Indijske Unije – 15. avgusta 1947. godine, ParlamentVelike Britanije potvrdio je da će se postepeni prenos vlasti izvršiti zaključnosa 30. junom 1948. godine.21 Sporazumom o devoluciji ili prenosu vlastiizmeđu Indije i Pakistana predviđeno je i nasleđivanje članskih prava Britan-ske Indije u međunarodnim organizacijama. Pošto se Indija smatraladržavom prethodnicom, u tom svojstvu je i preuzela prethodno zaključenemeđunarodne ugovore i članstvo u međunarodnim organizacijama. U odno-su na ostale članice Ujedinjenih nacija ugovor o devoluciji nije imao auto-matsko dejstvo. Pakistan odatle nije ni mogao automatski naslediti prava iobaveze iz članstva u međunarodnim organizacijama, već je morao zatražitiredovan prijem kao nova država članica. Pošto je postojala neujednačenapraksa u drugim međunarodnim organizacijama, primera radi u Međunarod-noj uniji za telekomunikacije, principi zauzeti u Ujedinjenim nacijama nisudobili opšteobaveznu snagu. Naime, u Međunarodnoj uniji za telekomunika-cije zauzeto je potpuno suprotno stanovište u odnosu na Ujedinjene nacije –

19 Michael P. Schraf, “The Dissolution of States and Membership in the United Nati-ons”, Cornell International Law Journal, vol. 28, 1995, pp. 33. etc.

20 Poznatiji primeri odvajanja su secesije Singapura od Malezijske Federacije 1965. go-dine i Bangladeša od Pakistana, 1974. godine.

21 K.P. Misra, “Succession of States: Pakistan's Membership in the United Nations”, Ca-nadian Yearbook of International Law, vol. 281, 1965, p. 288.

82


prihvaćena je teza o automatskom nasleđivanju članskih prava od strane obedržave, i Indije, i Pakistana.22

Polazeći od stava da svaki slučaj sukcesije valja razmatrati samostal-no i s obzirom na posebne okolnosti koje određeni slučaj prate, odstupanjaod predloženih principa Šestog komiteta nisu bila neuobičajena u kasnijojpraksi svetske organizacije.23 Razlozi verovatno proizilaze iz činjenice da suprincipi Šestog komiteta bili formulisani u periodu „hladnog rata” i dekolo-nizacije i okolnosti što su principi bili svojstveni pre svega tom periodu svet-ske politike. Rasprave o njihovoj pravednosti ili nepravednosti otuda gotovoda su pravno i irelevantne. Nemogućnost primene usvojenih principa u vezis podeljenim državama, a pogotovu u odnosu država koje su bile izdeljeneizmeđu konfrontiranih blokova (primera radi, slučajevi Nemačke, Vijetnamai Koreje), ne znači da se ne može ozbiljno raspravljati da li su i u kojoj meriprincipi bili u skladu sa pozitivnim kretanjima međunarodnog prava. Njiho-va pravna obaveznost najbolje se očituje u praksi svetske organizacije, koja ipored pojedinačnih odstupanja pokazuje postepeni napredak u primeni prin-cipa univerzalnosti. S tim u vezi je i naredni deo studije o sukcesiji članstvaSFR Jugoslavije u Ujedinjenim nacijama.

SUKCESIJA SFR JUGOSLAVIJE I ČLANSTVO U UN

U toku trajanja jugoslovenske krize na početku devedesetih godina20. veka, pokretnuto je pitanja članstva Socijalističke Federativne RepublikeJugoslavije (SFRJ) u Ujedinjenim nacijama. SFRJ je do tada slovila za jed-nu od njenih uglednijih članica čiji je originalni status datirao još od 25. ju-na 1945. godine, kada je Jugoslavija potpisala, a 19. oktobra iste godine, i ra-tifikovala Povelju UN. Posle niza bezuspešnih političkih pregovora između

22 “Documents of the International Telecommunications Conference at Atlantic City”,1947, pp. 216–17

23 Povodom disolucije Ujedinjene Arapske Republike (UAR), 1961. godine, u praksiUjedinjenih nacija došlo je do odstupanja od utvrđenih principa Šestog (pravnog ) ko-miteta. Samo nakon tri godine od ujedinjenja Egipta u UAR, Sirija je zatražila nezavi-snost. U noti upućenoj predsedniku Generalne skupštine UN, Sirija se pozivala načinjenicu da je kao Republika Sirija bila originalni član Ujedinjenih nacija i da je na-stavila članstvo u formi zajedničke unije sa Egiptom pod nazivom Ujedinjena ArapskaRepublika. Nakon proglašavanja nezavisnosti, 28. septembra 1961. godine, Sirija jesmatrala da nije promenila državni status. Istupajući kao Sirijska Arapska Republika,ona je zahtevala status originalnog člana u svetskoj organizaciji. Zahtev Sirije bio jeočigledno u suprotnosti sa principima proizašlim iz indijsko-pakistanskog precedenta.

83


jugoslovenskih federalnih jedinica oko redefinisanja odnosa u federaciji,došlo je do postepenog odvajanja, a potom i do nasilnog raspada SFR Jugo-slavije. U rešavanju političkih konflikata bila je angažovana i šira međuna-rodna zajednica. Na početku, Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija kao vr-hovni organ svetske organizacije zadužen za očuvanje mira pokušao je daspreči širenje sukoba. U tom pogledu, doneo je niz obavezujućih odluka čijaje imperativna priroda praktično nalagala svim novim državama nastalim napodručju bivše Jugoslavije poštovanje osnovnih pravila i principa opštegmeđunarodnog prava.24

Sukcesioni proces per se nije isključivao mogućnost vodećih međuna-rodnih organizacija da učestvuju u utvrđivanju i oblikovanju ad hoc principakoji bi se ticali prenosa prava i obaveza bivše SFRJ. Na jugoslovenskom pri-meru pokazalo se čak celishodnim formiranje Arbitražne komisije kao kon-sultativnog tela Konferencije o bivšoj Jugoslaviji. Uloga Arbitražne komisijesastojala se u davanju mišljenja svim zainteresovanim stranama u jugosloven-skom procesu o sadržini i dometu pozitivnih pravila međunarodnog javnogprava. Suočeći se s različitim aspektima krize koji su pratili „razbijanje bivšeJugoslavije”, Arbitražna komisija je često morala da pribegava rešenjima zakoja u ranijoj praksi nisu postojali pravni presedani. Iako suštinski nije težilauvođenju nekih novina, Arbitražna komisija je postojeća pravila i principe„prilagođavala” uslovima u kojima se odvijao proces sukcesije SFR Jugosla-vije.25 Često su se njene konstatacije i preporuke u delovima poklapale sa od-

24 “United Nations Security Council Resolutions”, 713, 25 September 1991; 721, 27November 1991; 724, 15 December 1991; 727, 8 January 1992; 740, 7 February1992; 743, 21 February 1992; 749, 7 April 1992.

25 Obrad Račić, „Relevantno pravo sukcesije država u oblasti državne imovine, arhivai dugova”, u: Sukcesija i kontinuitet Savezne Republike Jugoslavije, Institut zameđunarodnu politiku i privredu, Beograd, 2000, str. 102. Po prof. Račiću, Arbitražnakomisija je nastala pre sticanja nezavisnosti država, bez valjanog kompromisaizmeđu strana u sporu po pitanju sastava arbitraže, pravne procedure i prava, što jeneuobičajeno u međunarodnoj praksi. Sa njim se donekle slaže i prof. Obradović ko-ji smatra da se tu nije radilo o arbitraži u uobičajenom smislu, već o organu sui gene-ris koji je stvoren kao savetodavno telo Konferencije o Jugoslaviji, ali s nekim nad-ležnostima koje podsećaju na one koje se inače poveravaju arbitražnim telima. Timeje ovaj autor bliži realnom stanju, jer od samog početka rada tzv. Badinterove Arbi-tražne komisije, bez obzira na njen nesrećno usvojeni naziv, ona nije delovala kao ar-bitraža, već pre svega kao savetodavno telo Mirovne konferencije za bivšu Jugosla-viju. Videti: Konstantin Obradović, „Problemi vezani za sukcesiju SFRJ”, u: MilanŠahović (ur), Međunarodno pravo i jugoslovenska kriza, Institut za međunarodnu po-litiku i privredu, Beograd, 1996, str. 285.

84


lukama i zvaničnim stavovima najviših organa međunarodnih organizacija.Uzimajući u obzir da je primena pravila o prelazu međunarodnih prava i oba-veza po običajnom međunarodnom pravu u zavisnosti od pravne kvalifikaci-je tipa sukcesije, mišljenja Arbitražne komisije o sukcesiji SFRJ a fortiori subila oslonac za sukcesiju članskih prava u Ujedinjenim nacijama.26

Najreprezentativnije u tom pogledu je mišljenje Arbitražne komisijebroj 1, od 29. novembra 1991. godine, kojim je komisija utvrdila da se SFRJugoslavija nalazi „u procesu raspada”. Potom je tu i mišljenje broj 8, od 4.jula 1992. godine, gde je Arbitražna komisija zaključila da se proces raspada-nja okončao, odnosno, da je „proces došao do kraja, pa da valja konstatovatida SFRJ više ne postoji”. Kako sukcesija SFRJ nije usledila na istovetan načinkao slučajevi sukcesije SSSR-a i Čehoslovačke, već je proces raspada trajaoizvesno vreme, Arbitražna komisija je pošla od činjenice da sukcesiju državau jugoslovenskom slučaju valja ceniti u svetlosti okolnosti u kojima su državesukcesorke nastajale.27 Ovakvim pristupom sukcesija SFRJ podvedena je podtip teritorijalnih promena koji se u običajnom međunarodnom pravu označavadisolucijom. Sa disolucijom država prethodnica prestaje da postoji i nastajudve ili više države sukcesorke od delova njene teritorije. Sukcesija za svakuod država sukcesorki znači zamenu države prethodnice u odgovornosti zameđunarodne odnose teritorije na koju se sukcesija država odnosi.28

26 SR Jugoslavija je prihvatala nadležnost Arbitražne komisije sve do donošenja mišlje-nja br. 8, 9. i 10, 4 jula 1992. godine. U mišljenju br. 8, vidi se da je SRJ odbila pri-hvatiti nadležnost Arbitražne komisije već 8. juna 1992. godine. To je potvrđeno u ne-koliko navrata i kasnije. Tadašnja Vlada SRJ je nakon 4. jula 1992. godine, zvaničnoizjavila da je mišljenja Arbitražne komisije ne obavezuju, odnosno da ne predstavlja-ju pravni osnov za meritornu odluku, te da ih smatra doktrinarnim u smislu čl. 38(d)Statuta Međunarodnog suda pravde. Videti: Milenko Kreća, Badenterova arbitražnakomisija – kritički osvrt, Jugoslovenski pregled, Beograd, 1993. Kako SRJ nije biladosledna u svom stavu, jer se i dalje upuštala u delovanje Arbitražne komisije, Arbi-tražna komisija se proglasila nadležnom s obzirom na prirodu funkcija koje su joj do-deljene. Najeksplicitniji primer su mišljenja od broja 11–15. Videti: Kosta Obradović,“Problemi vezani za sukcesiju SFRJ”, op. cit., str. 287.

27 „Mišljenja Arbitražne komisije od br. 1 do br. 7”, Međunarodna politika, 1992, br.1001, str. 13–19. „Mišljenja Arbitražne komisije od br. 8 do br. 10”, ibid., br. 1005-6,str. 26–28. „Mišljenja Arbitražne komisije od br. 11 do br. 15”, Revue Générale deDroit International Public, Paris, n° 4, 1994.

28 Arbitražna komisija je naglasila da je probleme sukcesije potrebno rešavati spora-zumno i u skladu sa opšteprihvaćenim pravilima i principima međunarodnog pravakodifiovanim u većem delu u Bečkoj konvenciji o sukcesiji država u odnosu na ugo-vore iz 1978. godine i Bečkoj konvenciji o sukcesiji država u odnosu na državnu imo-

85


Polazeći od zatečenog stanja Arbitražna komisija je utvrdila da stica-nje nezavisnosti svake države sukcesorke SFRJ predstavlja pravnu činjenicuna kojoj se zasniva sukcesija SFR Jugoslavije. Za Hrvatsku i Sloveniju nastu-panje sukcesije vezano je za 8. oktobar 1991. godine (datum kada je istekaotromesečni rok predviđen Brionskom deklaracijom o suspenziji deklaracija onezavisnosti, od 7. jula 1991. godine). Za Makedoniju sukcesija je nastupila17. novembara 1991. godine (datum donošenja i stupanja na snagu novogUstava), za Bosnu i Hercegovinu to je bio 6. mart 1992. godine (datum obja-vljivanja rezultata referenduma o nezavisnosti od 29. februara i 1. marta 1992.godine), dok je za SR Jugoslaviju datum sukcesije vezan za 27. april 1992. go-dine, kao datum kada je SRJ donela novi Ustav i kada je savezna država re-organizovana na parlamentarnim principima.29 S obzirom da se u slučaju ras-pada država ni jedna država sukcesorka ne može smatrati jedinim nasledni-kom države prethodnice — što je Arbitražna komisija i konstatovala u mišlje-nju br. 9, članstvo SFRJ u međunarodnim organizacijama moralo je bitiokončano u skladu sa njihovim statutarnim aktima.30 In fine, u mišljenju br.10. od 4. jula 1992. godine, Arbitražna komisija je zaključila da SR Jugosla-vija (Srbija i Crna Gora) predstavlja novu državu, te da njeno priznanje zavi-si od kriterijuma opšteg međunarodnog prava i ocena spremnosti prihvatanjapreporuka sadržanih u odlukama donetim od strane Evropske zajednice.

Uzimajući u obzir da je još 16. decembra 1991. godine, ministarskiSavet Evropske zajednice usvojio „Deklaraciju o Jugoslaviji” i tzv. Smerni-ce o priznanju novih država u Istočnoj Evropi i Sovjetskom Savezu, kojimsu modifikovani tradicionalni kriterijumi o priznanju novih država, svedržave naslednice bivše SFRJ bile su dužne da pre rešavanja statusa u vo-

vinu, arhive i dugove iz 1983. godine. Videti: “Vienna Convention on Succession ofStates in Respect of Treaties (1978)”, United Nations Document A/CONF. 80/31, In-ternational Legal Materials, vol. 17, pp. 1488–1517; “Vienna Convention on theSuccession of States in Respect of State Property, Archives and Debts (1983)”, Uni-ted Nations Document A/CONF. 117/14, International Legal Materials, vol. 22, pp.306, etc.

29 Rodoljub Etinski, „Datumi sukcesije prema mišljenju Badinterove komisije”, u: Suk-cesija i kontinuitet Savezne Republike Jugoslavije, Institut za međunarodnu politiku iprivredu, Beograd, 2000, str. 76–90.

30 Arbitražna komisija je istovremeno preporučila svim državama sukcesorkama bivšeSFRJ da rade na postizanju sporazumnih rešenja sukcesije primenom osnovnih prin-cipa i pravila međunarodnog prava koja su sadržana u Bečkoj konvenciji o sukcesijidržava u odnosu na ugovore iz 1978. godine i Bečkoj konvenciji o sukcesiji država uodnosu na državnu imovinu, dugove i arhive iz 1983. godine.

86


dećim međunarodnim organizacijama prihvate međunarodne obaveze propi-sane u Povelji UN, Helsinškom Finalnom aktu iz 1975. godine i Pariskoj Po-velji iz 1990. godine, ali i obaveze u pogledu poštovanja demokratskih stan-darda, ljudskih i manjinskih prava iz nacrta Konferencije za bezbednost i sa-radnju u Evropi.31 Uz navedene obaveze, bila je naglašena i dužnost prihva-tanja standarda u pogledu razoružanja, poštovanja nepovredivosti granica, iobaveza dogovornog rešavanja posledica sukcesije država. Poštovanje posto-jećeg pozitivnog prava uz prihvatanje napred propisanih obaveza EZ, posta-lo je otuda prethodni uslov za dobijanje međunarodnog priznanja. Akt pri-znanja koji per definitionem predstavlja javni, opcioni, i pre svega, političkidržavni akt, pretvoren je u svojevrsnu analizu usklađenosti ponašanja novo-nastalih država s imperativnim normama opšteg međunarodnog prava. Izve-deni zaključak odnosi se pre svega na pravila i principe kojima se izričito za-branjuje upotreba sile i pretnje u odnosima sa drugim državama. S obziromda je o prihvatanju navedenih obaveza ocenu davala i Arbitražna komisija,priznanje država se u odnosu na tradicionalno prihvaćeni međunarodnoprav-ni koncept o deklarativnom priznanju država pomerilo više ka konstitutivnojkoncepciji, postavši tako prejudicijelni politički akt međunarodne zajednicekojim se potvrđuje spremnost novih država za uključenjem u šire međuna-rodne odnose.32

Konstatujući da je u pomenutom slučaju zaista i došlo do prihvatanjanavedenih uslova u kojima su, inter alia, sadržane i preporuke Arbitražne ko-

31 “Declaration on the Guidelines on the Recognition of New States in Eastern Europeand in the Soviet Union”, UN Security Council Document S/23293, 17 December1991, Annex II (1992), International Legal Materials, vol. 31, pp. 1486–87; “Decla-ration on Yugoslavia”, UN Security Council Document S/23293, 17 December 1991,Annex I (1992); reprinted in European Journal of International Law, 1992, vol. 4, p.73; Međunarodna politika, br. 998/1000, 1991, str. 28.

32 Roland Rich, “Recognition of States: The Collapse of Yugoslavia and the SovietUnion”, European Journal of International Law, vol. 4, n° 1, 1993, pp. 36–66; I.A.Shearer, Starke's International Law, London, 1994, p. 125; Milan Šahović, “La re-connaissance mutuelle entre les Républiques de l’ex-Yugoslavie”, Annuaire Françaisde Droit International, 1996, pp. 228–233; Milan Šahović, „Raspad SFRJ i stvaranjenovih država”, u: Milan Šahović (ur), Međunarodno pravo i jugoslovenska kriza, In-stitut za međunarodnu politiku i privredu, Beograd, 1996, str. 38–43; Oliver Ribbe-link, “State Succession and the Recognition of States and Governments”, in: PilotProject of the Council of Europe, Kluwer Law International, The Hague, 1999, p. 44;Alain Pellet: “Legal Opinion on Certain Questions of International Law Raised by theReference”, in: Self-determination in International Law Qubec and Lessons Learned,The Hague, 2000, p. 112.

87


misije, Evropska zajednica je priznala Sloveniju, Bosnu i Hercegovinu i Hrvat-sku. Prijem novih država u Ujedinjene nacije bio je preporučen od Saveta bez-bednosti. Generalna skupština je postupak sprovela usvajanjem odgovarajućihrezolucija (rezolucije br. 753, od 18. maja 1992. godine u odnosu na Hrvatsku;rezolucije br. 754, od 18. maja 1992. godine u odnosu na Sloveniju i rezoluci-je br. 755, od 20. maja 1992. godine, u odnosu na Bosnu i Hercegovinu). Ko-načno, nekadašnje jugoslovenske republike primljene su u članstvo Ujedinje-nih nacija 22. maja 1992. godine, rezolucijama Generalne skupštine br. 46/236,46/237 i 46/238. Prijem „Bivše Jugoslovenske Republike Makedonije” u Uje-dinjene nacije odložen je sve do 8. aprila 1993. godine, kada je Generalnaskupština potvrdila njen prijem rezolucijom br. 47/225. Prolongiranje procesausledilo je na zahtev Saveta bezbednosti da Grčka i Makedonija moraju da na-stave da sarađuju sa kopredsedavajućima Nadzornog komiteta Međunarodnekonferencije o bivšoj Jugoslaviji po pitanju rešavanja spora oko naziva države.Ovakav stav međunarodne zajednice usledio je kao odgovor povodom tvrdnjeda ime „Makedonija”, u relaciji sa istoimenom grčkom provincijom, budi aspi-racije bivše jugoslovenske republike prema teritoriji susedne države.

Pokušaj SR Jugoslavija da posle ovih događaja očuva međunarodno-pravni kontinuitet državnopravnog subjektiviteta sa SFR Jugoslavijom ostaoje bez uspeha. Gubitak originalnog statusa u Ujedinjenim nacijama trajno jesankcionisan rezolucijama Saveta bezbednosti br. 757, od 30. maja 1992. go-dine, 777, od 19. septembra 1992. godine i 821, od 28. aprila 1993. godine.33

Potvrđujući da je „država ranije poznata kao SFR Jugoslavija prestala da po-stoji”, Savet bezbednosti je odbio zahtev SR Jugoslavije (Srbije i Crne Go-re) za automatskim nastavkom članstva bivše SFRJ u svetskoj organizaciji.Ovakvo delovanje Saveta bezbednosti usledilo je verovatno kao posledicaučešća SRJ u oružanim sukobima na prostorima bivše Jugoslavije.34 Postu-pajući u skladu sa preporukom Saveta bezbednosti, Generalna skupština jeodlučila da SR Jugoslavija ne učestvuje dalje u njenom radu. U rezoluciji br.47/1 od 22. septembra 1992. godine, Generalna skupština se definitivnoopredelila da SR Jugoslavija, kao i sve ostale države sukcesorke bivše SFRJpodnese molbu za prijem u njeno članstvo.35 U rezoluciji br. 47/1 predviđeno

33 „Rezolucije Saveta bezbednosti UN o krizi u bivšoj Jugoslaviji (i drugi dokumenti)”,Beograd, Institut za međunarodnu politiku i privredu, 1994, str. 21, 36, 62.

34 James Crawford, The Creation of States in Interanational Law, Clarendon Press,Oxford, 2006, p. 709.

35 Benedetto Conforti, The Law and Practice of the United Nations, Martinus NijfoffPublisher, Leiden/Boston, 2005, p. 47.

88


je i da se pitanje statusa SRJ ponovo razmotri na Savetu bezbednosti do kra-ja 47. zasedanja Generalne skupštine. Međutim, pitanje nikada nije stavljenona dnevni red Saveta bezbednosti, već je prepušteno njegovom kontinuira-nom razmatranju, bez jasno utvrđenih vremenskih granica.

Prilikom usvajanja rezolucije br. 47/1, izloženi pristup bio je kritiko-van kao nespojiv sa ranijom praksom i principima vezanim za prijem u član-stvo Ujedinjenih nacija.36 Značajno neslaganje postojalo je i između stalnihčlanica Saveta bezbednosti. Tako je Ruska Federacija prihvatila koncept re-zolucije, ali u kontekstu suspenzije članskih prava i isključivo u odnosu naučešće u radu Generalne skupštine, za razliku od SAD koje su izričito zahte-vale da se SR Jugoslaviji oduzme članstvo u Ujedinjenim nacijama, i da potom osnovu, SR Jugoslavija izgubi pravo da učestvuje u radu Generalneskupštine.37 Kao tradicionalno uzdržana članica Ujedinjenih nacija, Kina jebila protiv isključivanja SR Jugoslavije iz članstva svetske organizacije. Onaje zauzela pragmatično stanovište da je potrebno podržati jugoslovensko pri-sustvo u radu drugih organa UN, van Generalne skupštine i njenih pomoćnihtela. Stanovište Velike Britanije počivalo je na konceptu da je rezolucija iz-nuđena zbog neopravdanog zahteva SR Jugoslavije da bude u kontinuitetu sabivšom SFR Jugoslavijom.38 Francuska se našla na istoj strani sa VelikomBritanijom pošto se otvoreno zalagala za diskontinuitet članstva SRJ sa SFRJu Ujedinjenim nacijama.39

Budući da učešće SRJ u radu drugih organa Ujedinjenih nacija posleusvajanja rezolucije br. 47/1, nije dovedeno u pitanje, 25. septembra 1992. go-dine, misije Hrvatske i Bosne i Hercegovine pri UN zatražile su od Generalnogsekretara da potvrdi isključenje Jugoslavije iz Ujedinjenih nacija.40 SR Jugosla-vija je sa druge strane zahtevala širu interpretaciju usvojene rezolucije General-

36 Yehuda Blum, “UN Membership of the 'New' Yugoslavia: Continuity or Break”,American Journal of International Law, 1992, vol. 86, nº 4, pp. 830–833; MilenkoKreća, “Succession and Continuity of Yugoslavia: A Commentary from the Aspectsof International Law”, Jugoslovenska revija za međunarodno pravo, br. 39, 1992, str.178–194.

37 “Resolution of the UN Security Council”, S/PV 3116, 19 September 1992, pp. 2, 4,12, 13.

38 “Resolution of the UN General Assembly”, A/47/PV.7, 47th Session, Agenda Item 8,1992, pp. 141–144,

39 “Resolution of the UN Security Council”, S/PV 3116, 19 September 1992, pp. 12–15.

40 “Resolution of the UN General Assembly”, A/47/474, 47th Session, Agenda Item 8,1992, para 2.

89


ne skupštine.41 O pravnim posledicama rezolucije br. 47/1 zvanično tumačenjeje dao Podsekretar za pravne poslove Ujedinjenih nacija, Karl Avgust Flajšauer(Carl-August Fleishchhauer), 29. septembra 1992. godine. Rezolucija br. 47/1po njemu predstavlja preporuku kojom Generalna skupština potvrđuje stav daSRJ ne može automatski naslediti članstvo u Ujedinjenim nacijama i da trebapodneti molbu za prijem u ovu međunarodnu organizaciju. Ona nema reperku-sije shodno čl. 5. i 6. Povelje Ujedinjenih nacija o suspenziji ili okončanju član-skih prava. Pitanje članstva SRJ u Ujedinjenim nacijama, prema mišljenju prav-nog savetnika, trebalo se rešiti u skladu sa čl. 4. Povelje UN. U konkretnomslučaju, učešće u svetskoj organizaciji je uslovljeno prethodnim odgovorom napitanje, da li nova država prihvata sve obaveze sadržane u Povelji? Ako bi došlodo pozitivnog odgovora, postojala bi i mogućnost da se problem jugosloven-skog članstva u Ujedinjenim nacijama konačno reši.

Na osnovu iznetih stanovišta stalnih članica Saveta bezbednosti imišljenja Podsekretara za pravne poslove proizilazi sasvim kontradiktoranzaključak — SR Jugoslaviji je prestalo članstvo u Ujedinjenim nacijama iona bi trebalo da podnese molbu za prijem u Ujedinjene nacije. Istovreme-no, SR Jugoslavija je bila isključena iz rada Generalne skupštine i njenih po-moćnih tela, ali ne i iz rada drugih organa i tela UN. Rezolucija br. 47/1očigledno pravno nije zadirala u obaveze prema specijalizovanim agencija-ma.42 Takođe je bilo vidljivo da rezolucija nije u potpunosti pratila PoveljuUjedinjenih nacija i da nije bila u skladu sa dotadašnjom praksom svetske or-ganizacije.43 Formalno bi mogla biti protumačena i kao vid nezadovoljstvaiskazanog od većine država članica zbog neprincipijelnog ponašanja SR Ju-goslavije tokom jugoslovenske krize. Rezolucija br. 47/1 praktično je pred-stavljala neku vrstu upozorenja izvučenog iz šireg političkog konteksta i nebaš doslednog tumačenja osnovnog statutarnog akta. Njenim usvajanjem Ge-neralna skupština nije odbacila mogućnost naknadnog „obnavljanja” član-skog statusa države prethodnice.44

41 Ibid., A/47/478, S/24599, 47th Session, Agenda Item 8, 1992, para 1.

42 “Letter from the Under-Secretary-General, The Legal Counsel, addressed to the Per-manent representatives of Bosnia and Herzegovina and Croatia to the UN”, A/47/485,29 September 1992.

43 Obrad Račić, „SR Jugoslavija: Diskontinuitet članstva u Ujedinjenim nacijama”, Ju-goslovenska revija za međunarodno pravo, br. 1-2, 1993, str. 42–55.

44 Michael C. Wood, “Participation of former Yugoslav States in the United Nations andin Multilateral Treaties”, Max Planck Yearbook of United Nations Law, vol. I, 1997,p. 251.

90


Postojeće stanje SR Jugoslavija je praktično iskoristila u svojoj argu-mentaciji vezanoj za očuvanje međunarodnopravnog kontinuiteta u Ujedinje-nim nacijama i drugim međunarodnim organizacijama. Razlozi oportunitetaopredeljivali su njeno pravno delovanje, pošto se SRJ uporno pozivala na„Deklaraciju narodnih predstavnika Srbije i Crne Gore o osnovnim, neposred-nim i trajnim ciljevima zajedničke države”, donete istovremeno sa UstavomSRJ 27. aprila 1992. godine. U Deklaraciji je jednostrano potvrđen međuna-rodnopravni kontinuitet SRJ sa SFRJ u pogledu svih međunarodnih prava iobaveza bivše SFR Jugoslavije, što per se, bez priznanja međunarodne zajed-nice, nije moglo dovesti do posledica na međunarodnom pravnom planu.

Da bi razrešio de facto status SR Jugoslavije u Ujedinjenim nacijama,a držeći se konstatacije iz ranije usvojene rezolucije br. 47/1, Savet bezbed-nosti je rezolucijom br. 821, od 21. aprila 1993. godine, preporučio General-noj skupštini da donese odluku kojom bi potvrdio da SR Jugoslavija ne možeučestvovati u radu Ekonomskog i socijalnog saveta. Usvajanjem rezolucijeGeneralne skupštine br. 47/229, prestala su ovlašćenja predstavnika SRJ daučestvuju na sednicama Ekonomskog i socijalnog saveta. Nastala situacijadodatno je osnažila sumnju o prekidu međunarodnopravnog kontinuiteta SRJsa SFRJ.

Posle ovih događaja Generalna skupština je pozvala države članice daglasaju za usvajanje nove rezolucije kojom bi se razrešilo pitanje međunarod-nopravnog kontinuiteta u odnosu na multilateralne međunarodne ugovorečija je ugovornica bila SFRJ. Usvajanjem rezolucije br. 48/88, 20. decembra1993. godine, pitanje kontinuiteta u odnosu na međunarodne ugovore nije upotpunosti rešeno. Pokušaj Generalnog sekretara da SRJ karakteriše za iden-tičnu državu sa SFRJ izazvao je žučne proteste od strane predstavnika državakoje su se zalagale za pravni diskontinuitet SRJ u Ujedinjenim nacijama. Si-tuacija se nije promenila ni nakon usvajanja rezolucije Saveta bezbednosti br.1022, od 22. novembra 2005. godine, kojom su suspendovane sankcije pro-tiv SRJ uvedene na osnovu čl. 41. Povelje UN. Početkom 1996. godine Sek-tor ugovora Biroa za pravne poslove Sekretarijata UN izdao je u svojstvu de-pozitara pregled prakse Generalnog sekretara kao depozitara međunarodnihugovora. U pregledu se navodi da SRJ ostaje država prethodnica posle otce-pljenja delova prethodne Jugoslavije. Pošto zvanično nije doneta suprotnaodluka nadležnog organa UN, niti tela formiranih na osnovu međunarodnihugovora ili od strane samih država ugovornica, odnosno od strane kompe-tentnih predstavnika međunarodne zajednice, Generalni sekretar je zadržaostatus quo u pogledu službene evidencije deponovanih međunarodnih ugo-

91


vora bivše SFR Jugoslavije.45 Iako su ostale države sukcesorke SFRJ sa nor-malizacijom bilateralnih odnosa sa SR Jugoslavijom izrazile spremnost daprihvate neku vrstu njenog državnog i istorijskog kontinuiteta, one se nisusložile sa očuvanjem međunarodnopravnog kontinuiteta SRJ sa SFRJ u Uje-dinjenim nacijama.46 Povodom zadržavanju istovetnog statusa deponovanihugovora SFRJ u službenoj evidenciji UN, Slovenija, Hrvatska, Bosna i Her-cegovina i Makedonija uputile su protestnu notu Generalnom sekretaru 28.oktobra 1996. godine, u kojoj su izrazile negodovanje sa usvojenim stano-vištem. Takva praksa uveliko prejudicira međunarodnopravni kontinuitetSRJ sa SFRJ, što je po njima bilo u suprotnosti sa usvojenim rezolucijamasvetske organizacije. Na urgenciju stalnog predstavnika SAD u UN, uz po-dršku nekih drugih zemalja, poput Nemačke i Gvineje, došlo je do brisanjanavedene konstatacije i izdavanja „kvazi-ispravke” (errata), čime je napra-vljen svojevrsni presedan u praksi Sekretarijata UN.47

Sa političkim promenama u SR Jugoslaviji, septembra 2000. godine,promenjen je i zvaničan kurs prema problemu sukcesije SFR Jugoslavije.Odricanjem SR Jugoslavije od zahteva za međunarodnopravnim kontinuite-tom, stvorene su pretpostavke za sukcesiju članstva SFRJ u međunarodnimorganizacijama, ali i za rešavanje svih drugih otvorenih pitanja u vezi sa suk-cesijom.48 27. oktobra 2000. godine SRJ je podnela molbu za prijem u Uje-dinjene nacije. Posle toga, 31. oktobra, Savet bezbednosti je kvalifikovanomvećinom usvojio rezoluciju kojom je preporučio prijem SR Jugoslavije (Sr-bije i Crne Gore) u članstvo Ujedinjenih nacija. Time je indikativno započeo

45 “Summary of Practice of Secretary-General as Depositary of Multilateral Treaties”,United Nations Documents: ST/LEG/8, 1996, para 297–8.

46 “United Nations Documents”, S/1996/250; S/1996/291; A/51/318-S/1996/706;A/51/461-S/1996/830.

47 “United Nations Documents”, A/50/910; A/51/95; A/50/930; A/50/928; S/1996/251;S/1996/263; S/1996/260.Videti: Marc Weller, “International Response to the Disso-lution of the Socialist Federal Republic of Yugoslavia”, American Journal of Interna-tional Law, n° 86, 1991, p. 596.

48 U skladu sa rezolucijom Saveta bezbednosti br. 1022 iz 1995. godine, o sporazum-nom rešavanju otvorenih pitanja sukcesije, Bosna i Hercegovina, Republika Hrvat-ska, Republika Makedonija, Republika Slovenija i Savezna Republika Jugoslavijapotpisale su u Beču, 29. juna 2001. godine Sporazum o pitanjima sukcesije SFR Ju-goslavije. Sporazumom su utvrđeni osnovni principi i obaveze država naslednica priimovinskopravnoj deobi nasleđa SFR Jugoslavije (SFRJ). Videti: Duško Dimitrije-vić, „Sukcesija SFR Jugoslavije u svetlosti pravila međunarodnog prava”, GodišnjakUdruženja za međunarodno pravo Srbije i Crne Gore, br. 1, 2004, str. 116–44.

92


proces ukidanja političkih barijera koje su postojale u odnosima sa ostalimdržavama sukcesorkama bivše SFRJ, te značajnim brojem članica međuna-rodne zajednice. Definitivan prijem SRJ u članstvo Ujedinjenih nacija usle-dio je 1. novembra 2000. godine, usvajanjem rezolucije Generalne skupštinebr. 55/12. Pitanje statusa SR Jugoslavije u Ujedinjenim nacijama na ovajnačin trajno je skinuto s dnevnog reda svetske organizacije. SR Jugoslavijaje tretirana kao nova država čiji se prijem u članstvo UN ima sprovesti shod-no uslovima iz čl. 4. Povelje. Drugim rečima, SRJ je svojim demokratskimpotencijalom i miroljubivom politikom pokazala da je država sposobna ivoljna da prihvati i izvrši sve obaveze sadržane u Povelji UN. U međunarod-nopravnoj praksi, ovakvo postupanje se očitovalo usvajanjem pseudo-auto-matskog pristupa u pogledu sukcesije multilateralnih ugovora.49

SR Jugoslavija je 4. februara 2003. godine promenila ime u državnazajednica Srbija i Crna Gora. Promena imena SR Jugoslavije u državnu za-jednicu istovremeno je evidentirana u službenoj klasifikaciji Ujedinjenih na-cija. Izmena je usledila posle usvajanja Povelje državne zajedice Srbija i Cr-na Gora, koja ad ultra, nije imala negativne posledice po već priznatimeđunarodni subjektivitet države i stečena članska prava SRJ u svetskoj or-ganizaciji. Suštinske promene usledile su nešto kasnije, nakon referendumaodržanog u Crnoj Gori, 21. maja 2006. godine. Crna Gora je sa referendu-mom iskoristila pravo istupanja iz državne zajednice na osnovu Zakona osprovođenju Ustavne povelje državne zajednice Srbija i Crna Gora.50 U sta-vu 5. člana 60. Zakona, propisano je da: „država članica koja iskoristi pravoistupanja ne nasleđuje pravo na međunarodnopravni subjektivitet, a sva spor-na pitanja posebno se regulišu između države sledbenika i osamostaljenedržave”. Istupanje iz državne zajednice za Crnu Goru značilo je sticanje ne-zavisnosti de jure i de facto. U pismu od 3. juna 2006. godine, predsednik Re-publike Srbije izvestio je Generalnog sekretara da će, “članstvo Srbije i CrneGore u Ujedinjenim nacijama biti nastavljeno od strane Republike Srbije, sobzirom da je Crna Gora na isti datum proglasila nezavisnost.” Navedeno

49 Hanna Bokor Szegö, “Continuation et Succession en Matière de TraitésInternationaux”, in: Geneviève Burdeau et Brigitte Stern, Dissolution (eds), Continu-ation et Succession en Europe de l 'Est, Paris, 1994, p. 15. Za SR Jugoslaviju, prav-ne posledice sukcesije država u odnosu na višestrane ugovore bivše SFRJ nastupilesu datumom davanja notifikacije o sukcesiji, 8. marta 2001. godine, odnosno, od 12.marta, kada je notifikacija bila primljena od Generalnog sekretara UN.

50 „Zakon o sprovođenju Ustavne povelje državne zajednice Srbija i Crna Gora”,Službeni list Srbije i Crne, br. 1, 2003.

93


stanovište čini se pravno ispravnim uzimajući u obzir citiranu odredbu Zako-na o sprovođenju Ustavne povelje, ali i pravila i principe opšteg međunarod-nog prava. Crna Gora s aspekta međunarodnog prava o sukcesiji država nijepravna sledbenica međunarodnog subjektiviteta državne zajednice Srbija iCrna Gora, već je potpuno nova država. Stoga, Crna Gora može biti tretira-na isključivo kao država sukcesorka. Navedeno stanovište potvrđeno je i urezoluciji Generalne skupštine br. 60/264 od 28. juna 2006. godine, kojom jeCrna Gora primljena u Ujedinjene nacije nakon što je Generalna skupštinapotvrdila njen status nove države. S druge strane, Srbija je kao državnoprav-ni sledbenik državne zajednice Srbija i Crna Gora zadržala sva prava i oba-veze koje proizilaze iz članstva u svetskoj organizaciji, te je time potvrdiladržavnopravni kontinuitet međunarodnopravnog subjektiviteta sa državomprethodnicom.

ZAKLJUČAK

Kao što je to bio slučaj sa svim drugim oblastima međunarodnog pra-va, tako se i u oblasti sukcesije članstva u Ujedinjenim nacijama sukobljavajunove koncepcije koje nastaju kao posledica progresivnog razvoja savremenihmeđunarodnih odnosa. Sa doktrinarne strane sukcesija država bi jedino bilamoguća ako ne postoji identičnost sa državom prethodnicom. Sukcesija pravai obaveza u pogledu članstva u međunarodnim organizacijama podrazumevakontinuitet prava i obaveza različitih država, pre i posle teritorijalnih promenakoje dovode u pitanje državni identitet. Postojanje državnog identiteta s drugestrane, ukazuje na međunarodnopravni kontinuitet država članica, što per se,nema za posledicu nasleđivanje članstva u međunarodnim organizacijama. Od-nosi koji danas postoje u vezi sa sukcesijom članstva u međunarodnim organi-zacijama, uključujući i Ujedinjene nacije, a posebno položaj novonastalihdržava povodom i sledstvom tih odnosa, pokazuju da je na ovom područjudošlo do relativiziranja principa nastalih u ranijoj epohi. Odsustvo kodifikova-nih pravila dovelo je do teškoća u međunarodnoj praksi. Na ovu činjenicu uka-zuje i predmetna analiza o nasleđivanju članstva SFRJ u svetskoj organizaciji.Iako ne postoje opšta pravila o sukcesiji članstva u međunarodnim organizaci-jama, neka načela ipak se mogu izlučiti iz njihovih statutarnih akata i dosa-dašnje prakse. Pravna praksa Ujedinjenih nacija iskristalisala je tokom pret-hodnih godina niz egzaktnih kriterijuma na osnovu kojih je sa sigurnošću možeutvrditi postojanje, odnosno nepostojanje državnog identiteta nakon teritorijal-no-političkih promena (npr. u zavisnosti od opstanka suštinskog dela teritorije,uključujući i istorijsko-teritorijalno središte, prisustva većinskog dela stanov-

94


ništva, glavnih materijalnih izvora, većinskog dela oružanih snaga, sedišta vla-de i najvećeg broja centralnih institucija, te posebno značajno — postojanjasporazuma o prenosu ili devoluciji članskih prava u svetskoj organizacijiizmeđu delova ili entiteta države prethodnice). Utvrđivanje identiteta članstvau Ujedinjenim nacijama ima i praktičan značaj, jer omogućava državama za-državanje stečenih članskih prava. Primeri nasleđivanja članstva bivše SFR Ju-goslavije u Ujedinjenim nacijama i neprihvatanje međunarodnopravnog konti-nuiteta SR Jugoslavije sa SFRJ, odnosno nasleđivanje članstva državne zajed-nice Srbija i Crna Gora i priznanje međunarodnopravnog kontinuitetata Srbijesa SCG, to na najbolji način ilustruju.

U širem pravnom kontekstu, delovanje svetske organizacije trebalo bibiti univerzalno, pa ne postoje neki ozbiljniji razlozi zbog kojih države sukce-sorke ne bi nasleđivale članska prava i obaveze po principima koji se prime-njuju za nasleđivanje multilateralnih međunarodnih ugovora. Sistematizacija ipostepeni razvoj pravila i principa o sukcesiji članstva u Ujedinjenim nacijamana način kojim bi se obezbedili interesi novonastalih država, ali i međunarod-ne zajednice kao celine, odnosno kojim bi se omogućila adekvatna primenapravila i principa postavljenih u Povelji, u budućnosti bi mogli postati jedan odprioriteta kodifikatornog delovanja Komisije za međunarodno pravo UN.

LITERATURA

1. Stevan Đorđević, „Rad UN na kodifikaciji pravila o sukcesiji država i vla-da”, Anali Pravnog fakulteta, Beograd, 1972, br. 1-3.

2. Stevan Đorđević, „Sukcesija država i svojstvo članice UN”, Jugosloven-ska revija za međunarodno pravo, 1965, br. 2-3.

3. Rodoljub Etinski, „Datumi sukcesije prema mišljenju Badinterove komi-sije”, u: Sukcesija i kontinuitet Savezne Republike Jugoslavije, Institut zameđunarodnu politiku i privredu, Beograd, 2000.

4. Prvoslav Davinić, „Završna faza na izradi pravila o sukcesiji država u po-gledu ugovora”, Godišnjak Instituta za međunarodnu politiku i privredu,Beograd, 1975.

5. Obrad Račić, „SR Jugoslavija: Diskontinuitet članstva u Ujedinjenim na-cijama”, Jugoslovenska revija za međunarodno pravo, 1993, br. 1-2.

6. Obrad Račić, „Relevantno pravo sukcesije država u oblasti državne imo-vine, arhiva i dugova”, u: Sukcesija i kontinuitet Savezne Republike Jugo-slavije, Institut za međunarodnu politiku i privredu, Beograd, 2000.

95


7. Momirka Marinković, „Konvencija o sukcesiji država u odnosu nameđunarodne ugovore”, Godišnjak Instituta za međunarodnu politiku iprivredu, Beograd, 1978.

8. Milenko Kreća, „Badenterova arbitražna komisija – kritički osvrt”, Ju-goslovenski pregled, Beograd, 1993.

9. Milenko Kreća, “Succession and Continuity of Yugoslavia: ACommentary from the Aspects of International Law”, Jugoslovenska re-vija za međunarodno pravo, 1992, br. 39.

10. Milan Šahović, „Raspad SFRJ i stvaranje novih država”, u: Milan Šaho-vić (ur.), Međunarodno pravo i jugoslovenska kriza, Institut za međuna-rodnu politiku i privredu, Beograd, 1996.

11. Milan Šahović, “La reconnaissance mutuelle entre les Républiques del’ex-Yugoslavie”, Annuaire Français de Droit International, 1996.

12. Milan Šahović, „Sukcesija država u odnosu na međunarodne ugovore”,Međunarodna politika, 1978, br. 684.

13. Milan Bartoš, „Rad Potkomiteta Komisije OUN za međunarodno pravona kodifikaciji pravila o sukcesiji država i vlada”, Međunarodni proble-mi, br. 1, 1963.

14. Milan Bartoš, „Sukcesija država u stadijumu dekolonizacije”, Međuna-rodna politika, 1968, br. 444.

15. Konstantin Obradović, „Problemi vezani za sukcesiju SFRJ”, u: MilanŠahović (ur.), Međunarodno pravo i jugoslovenska kriza, Institut zameđunarodnu politiku i privredu, Beograd, 1996.

16. Duško Dimitrijević, „Sukcesija SFR Jugoslavije u svetlosti pravilameđunarodnog prava”, Godišnjak Udruženja za međunarodno pravo Sr-bije i Crne Gore, 2004, br. 1.

17. Yehuda Blum, “UN Membership of the 'New' Yugoslavia: Continuity orBreak”, American Journal of International Law, 1992, vol. 86, nº 4.

18. Ruiz Fabri, “État (Création, Succession, Compétences), Genèse et Dispa-rition de l’État à l’Époque Contemporaine”, Annuaire français de droitinternational, vol. 38.

19. Roland Rich, “Recognition of States: The Collapse of Yugoslavia and theSoviet Union”, European Journal of International Law, vol. 4, n° 1, 1993.

20. “Reference”, in: Self-determination in International Law Qubec and Les-sons Learned, The Hague, 2000.

96


21. Oliver Ribbelink, “State Succession and the Recognition of States andGovernments”, in: Pilot Project of the Council of Europe, Kluwer LawInternational, The Hague, 1999.

22. Michael P. Schraf, “The Dissolution of States and Membership in theUnited Nations”, Cornell International Law Journal, 1995, vol. 28.

23. Michael C. Wood, “Participation of former Yugoslav States in the UnitedNations and in Multilateral Treaties”, Max Planck Yearbook of UnitedNations Law, 1997, vol. I.

24. Marie-Claude Smouts, “The General Assemby: Grandeur and Decaden-ce”, in: Paul Taylor, A.J.R. Groom (eds.), The United Nations at the Mil-lennium, Principal ograns, Contnuum, London and New York, 2000.

25. Marc Weller, “International Response to the Dissolution of the SocialistFederal Republic of Yugoslavia”, American Journal of InternationalLaw, 1991, n° 86.

26. Kosta Obradović, „Pitanje sukcesije država u svetlosti rada komisije UNza međunarodno pravo”, Jugoslovenska revija za međunarodno pravo,1979, br. 1-3.

27. Konrad Bühler, “State Succession, Identity, Continuity and Member-ship in the UN”, Rapport pour le Centre d’études et de recherches dela Haye, 1999.

28. K. P. Misra, “Succession of States: Pakistan’s Membership in the UnitedNations”, Canadian Yearbook of International Law, 1965, vol. 281.

29. Juraj Andrassy, Božidar Bakotić, Budislav Vukas, Međunarodno pravo,knjiga prva, Školska knjiga, Zagreb, 1998, str. 272.

30. James Crawford, The Creation of States in International Law, ClarendonPress, Oxford, 2006.

31. Ian Brownlie, Principles of Public International Law, Oxford UniversityPress, 2003, p. 94.

32. A. Shearer, Starke’s International Law, London, 1994.

33. Henry G. Schermers, “Succession of States and International Organizati-ons”, Netherlands Yearbook of International Law, 1975, vol. VI.

34. Hanna Bokor Szegö, “Continuation et Succession en Matière de TraitésInternationaux”, in: Geneviève Burdeau et Brigitte Stern, Dissolution(eds), Continuation et Succession en Europe de l 'Est, Paris, 1994.

97


35. Edwin D Williamson, “State Succession and Relations with Federal Sta-tes”, Panel of American Society of International Law, Gold Room –Rayburn House Office Building, Washington, 1 April 1992.

36. Christian Hillgruber, “The Admission of New States to the InternationalCommunity”, European Journal of International Law, 1998, vol. 9, nº 3.

37. Benedetto Conforti, The Law and Practice of the United Nations, Marti-nus Nijfoff Publisher, Leiden/Boston, 2005.

38. Alain Pellet: “Legal Opinion on Certain Questions of International LawRaised by the Reference”, in: Self-determination in International LawQubec and Lessons Learned, The Hague, 2000, p. 112.

39. „Mišljenja Arbitražne komisije od br. 1 do br. 7”, Međunarodna politika,1992, br. 1001. „Mišljenja Arbitražne komisije od br. 8 do br. 10”,Međunarodna politika, 1992, br. 1005-6. „Mišljenja Arbitražne komisijeod br. 11 do br. 15”, Revue Générale de Droit International Public, Pa-ris, 1994, n° 4.

40. „Službeni list SFRJ”, Međunarodni ugovori, br. 30/1972 i br. 1/1980;Službeni list Srbije i Crne Gore, br. 1/2003.

41. „Rezolucije Saveta bezbednosti UN o krizi u bivšoj Jugoslaviji (i drugidokumenti)”, Beograd, Institut za međunarodnu politiku i privredu,1994.

42. “Vienna Convention on the Succession of States in Respect of StateProperty, Archives and Debts (1983)”, United Nations DocumentA/CONF. 117/14, International Legal Materials, vol. 22.

43. “Vienna Convention on the Law of Treaties”, UN Documents.A/CONF.39/11 and Adds. 1-2, International Legal Materials, vol. 8,1969.

44. “Vienna Convention on Succession of States in Respect of Treaties”, Au-gust 23, 1978, UN Documents A/CONF.80/31, International Law Mate-rials, vol. 17.

45. “Vienna Convention on Succession of States in Respect of Treaties(1978)”, United Nations Document A/CONF. 80/31, International LegalMaterials, vol. 17.

46. “United Nations Security Council Resolutions”, 713, 25 September1991; 721, 27 November 1991; 724, 15 December 1991; 727, 8 January1992; 740, 7 February 1992; 743, 21 February 1992; 749, 7 April 1992.

98


47. “United Nations Documents”, S/1996/250; S/1996/291; A/51/318-S/1996/706; A/51/461-S/1996/830.

48. “United Nations Documents”, A/50/910; A/51/95; A/50/930; A/50/928;S/1996/251; S/1996/263; S/1996/260.

49. “The Succession of States in relation of Membership in the United Nati-ons”, Memorandum prepared by the Secretariat, 3 December 1962, Do-cument A/CN.4/149.

50. “The Effect of Independence on Treaties”, International Law Associa-tion, London, 1965.

51. “Summary of Practice of Secretary-General as Depositary of MultilateralTreaties”, United Nations Documents: ST/LEG/8, 1996.

52. “Resolution of the UN Security Council”, S/PV 3116, 19 September1992.

53. “Resolution of the UN General Assembly”, A/47/PV.7, 47th Session,Agenda Item 8, 1992.

54. “Resolution of the UN General Assembly”, A/47/474, 47th Session,Agenda Item 8, 1992, para 2. Ibid., A/47/478, S/24599, 47th Session,Agenda Item 8, 1992, para 1.

55. “Resolution of the UN Security Council”, S/PV 3116, 19 September1992.

56. “Report of the International Law Commission on the Work of its 26thSession”, 6 May–26 July 1974, General Assembly Official Records, 29thSession, Suplement nº 10, A/9610/Rev. 1, para. 25.

57. “Multilateral Treaties Deposited with the Secretary General”, Status as at31. December 2001, vol. II, Part I, Ch. 23.

58. “Letter from the Under-Secretary-General, The Legal Counsel, addressedto the Permanent representatives of Bosnia and Herzegovina and Croatiato the UN”, A/47/485, 29 September 1992.

59. “Documents officiels de la Conférence des Nations Unies sur le droit destraités”, Doc. F.70. V/5, p. 309.

60. “Documents of the International Telecommunications Conference atAtlantic City”, 1947.

61. “Documentation officiels de’l Assembleé générale”, quatrieme session,Supplément n° 10, A/925, 1949.

99


62. “Declaration on Yugoslavia”, UN Security Council Document S/23293,17 December 1991, Annex I (1992); reprinted in European Journal of In-ternational Law, 1992, vol. 4; Međunarodna politika, 1991, br.998/1000.

63. “Declaration on the Guidelines on the Recognition of New States in Ea-stern Europe and in the Soviet Union”, UN Security Council DocumentS/23293, 17 December 1991, Annex II (1992), International Legal Ma-terials, vol. 31.

64. “Conditions of Admission of State to Membership in the United Nati-ons”, International Court of Justice Reports, 1948.

65. “Competence of the General Assembly for the Admission of a State to theUnited Nations”, International Court of Justice Reports, 1950.

66. “Annuaire Commission de Droit International”, 1963, vol. II.

APSTRAKT

Autor istražuje najvažnije pravne aspekte pitanja sukcesije članstva u UN. Po-sebnu pažnju posvećuje teorijskom razmatranju koncepta kontinuiteta i sukcesijedržava. Autor ukazuje na nedoslednosti prakse u okviru UN i posebno u slučaju sukce-sije bivše SFR Jugoslavije. U studiji je pažnja usmerena na pravni status novih državakoje su nastale raspadom bivše Jugoslavije i u izvesnoj meri nerešenog položaja Save-zne Republike Jugoslavije. Ovo pitanje je predstavljalo kontroverzu sve do njenog pri-jema u UN. Na kraju autor prikazuje sadašnji položaj Srbije u UN.

Dr. Duško DIMITRIJEVIĆ

SUCCESSION OF MEMBERSHIP OF THE UNITED NATIONS – THE CASE OF SFR YUGOSLAVIA

SUMMARY

The dissolution of the Socialist Federal Republic of Yugoslavia raises many le-gal problems of international law, of which succession issues is an important one. Theinternational response to the Yugoslav crises was largely articulated through the EC Ar-bitration Commission legal opinions in relation to dissolution of SFRY. After the Arbi-tration Commission and the other international organs, including UN Security Council,have considered that SFR Yugoslavia has ceased to exist and that therefore, none of theStates existing on her territory can claim to be identical with the former Yugoslavia, theissue of the succession into the membership of the UN received new attention. Becau-se of fact emerging States were equal successor to the former State, redefinition of therelations between the successor States and the universal organization was necessity. The

100


rules concerning succession into the membership of the UN unfortunately, no containsin the provisions of UN Charter. The questions of succession into the membership of theUN are governed by the principles that have developed over time. In positive internati-onal law having regard to the needs of legal and political systems, the stability of legalrelationships as general rule maintenance the principle of de jure continuity. The princi-ple of continuity embodied by the sixth (Legal) Committee of the General Assemblywhen considered the situation of the partition of British India in 1947. Since the Indiaprecedent, political criteria in practice of the UN has prevailed the legal conditions laiddown in UN Charter. Article 4 of the Charter provides that membership of the organiza-tion is open to all peace-loving States which accept the obligations contained in the pre-sent Charter and, in the judgment of the Organization, are able and willing to carry outthese obligations. The Assembly and the Council have full discretionary power in deter-mining whether the State is able and willing to fulfill the Charter obligations. After thefirst UN precedent, UN system has supplemented legal conditions to membership suc-cession. In the “Yugoslav case”, the conditions was obviously motivated by politicalfactor but not simply disregarded the Charter conditions and UN precedent. When theformer Yugoslav Republics emerged as new States, the international community testedtheir ability to respect of the UN Charter and the other commitments contained in thepositive international law instruments. The relevant resolutions of the main body of theUN (resolutions 756, 777 and 821 of the UN Security Council and the resolutionsA/47/1 and A/48/88 of the General Assembly) and the legal opinion of the Under-Secretary General for Legal Affairs, which author analysis continuing logic of the UNprecedent, make clear that all successor States of the former Yugoslavia could participa-te in the UN only and after admission process has been finished. Admission to member-ship in the UN thus was a prima facie evidence of their statehood. “The Yugoslav case”on that way, plays an essential role in valuation of the statehood and can be one of thegreatest catalysts for all further ‘development rules’ of international law. At last, in com-parison with the traditional criteria for succession into the membership of the UN, the“new approach” only fixes the existing practice and instigates high evaluation of gene-ral international law.

SUKCESIJA ČLANSTVA U UJEDINJENIM NACIJAMA – SLUČAJ … · stiž” između Istoka i Zapada, ili...

Documents

Transcript of SUKCESIJA ČLANSTVA U UJEDINJENIM NACIJAMA – SLUČAJ … · stiž” između Istoka i Zapada, ili...