Sosiologi Hukum Edit 2013 November - Prof. Nurhasan 12 Sep 2015

8/16/2019 Sosiologi Hukum Edit 2013 November - Prof. Nurhasan 12 Sep 2015

1/72

SOSIOLOGI HUKUM

OlehNurhasan Ismail


2/72

KAJIAN HUKUM SEBAGAI ILMU PENGETAHUAN

ORTHODOX JURISPRUDENCE(Normative Theoritical Study of

Law)

SOCIOLOGICAL JURISPRODENCE

(Normative & Theoritical Study withSocial Emphasis = Roscoe Pound)

SOCIO LEGAL STUDIES(Pragmatic Social I vestigatio of

Law i !ctio = Oliver W. Holmes )

SOCIOLOG! O" LA#$Em%iri&al The'ri(i&al S(u)* '+

La, in S'&ial C'n(e-(.

NORMALOGI(Law as it should "e )

NOMOLOGI (Law as it is)

LEGAL REALISM(Study # $eality of Law through

i ductive process = Karl N. Llewellen )

L!% 'ST E # o ceptualist # "ased o pree*isti g a"stract legal pri ciples +e eral # applied for everyo e i all of state territory Logic # applied through deductive reaso i g !political # free from moral , political factors

(sa gat me e-a -a pada -epastia hu-um. /e ga ada ya-epastia hu-um0 -eadila dapat terwu1ud)

riticism agai st 23 # (4) artificial , tech ical processes fordomi atio of state logic5 (6) impractical7irreleva t for social eedLaw must "e # (4) "ased o society8s actual eeds5 (6) orie ted to

preserve , protect the i terests of civili9ed society (Soc i terests)

riticism agai st 23 # the life of law has ot "ee logic, ge eral ,apolitical5Law must "e "ased o practical , cha gi g e*perie ce # (4) co sidervarious competi g eeds , i terests5 (6) orie ted to give more usefulto a particular society i terests i a particular time

$e1ect the Logico:/eductive Syllogism of legal a-i g:Impleme ti gLaw must "e # (4) i ever:cha gi g process5 (6) orie ted to attaidesired actual social e ds5 (;) developed through o"servatio olegal a-ers , people do & predict social impacts of the law

Study a"out law:i :actio from outside of legal lifeStudy aimed to u dersta ds the society life through o"servi gits lawI Short # Study o causal relatio "etwee society a d law


3/72

OBYEK SOSIOLOGI HUKUM

MAS!ARAKAT /

STRUKTURPERILAKU

HUKUM

Ada Kepentingan Bersama dlm kehidupan :

1. Ketertiban Sosial(Statis)

2. Perubahan Sosial(Dinamis)

Pengaruh Pola Penge-lompokan Sosial

Terhadap Hukum :Horizontal & vertikalBudaya Hukum Cq.Nilai SosialPengaruh PerubahanSosial-Politik-Ekonomi

Terhadap Hukum

Aspek Sosial Politik Pemaknaan Hukum(Soetandyo Wignjosoebroto, 2002,Hukum : Paradigma,Metode, Dinamika Masalahnya, Huma, Jkt : 4-8)


4/72

ORIENTASI & METODE KAJIAN SOSIOLOGIHUKUM

Menemu0an %en1elasan 2 $3. %eranan *an4 )i5eri0an 'leh hu0um (erha)a%0'n)isi s'sial e0'n'mi %'li(i0 )an %er0em5an4ann*a6 $7. 0'n)isi s'sial 5u)a*ae0'n'mi %'li(i0 *an4 men1a)i +a0('r %en1elas (erha)a% 0'n)isi su5s(ansi /%ela0sanaan $%ene4a0an. hu0umHa0e0a(n*a 2 Orien(asin*a a)alah 8 Theory Building 9 : %em5an4unan (e'rimen4enai %en4aruh hu0um (erha)a% 0'n)isi s'sial e0'n'mi %'li(i0 mas*ara0a(a(au %en4aruh s'sial 5u)a*a e0'n'mi %'li(i0 (erha)a% hu0um )an%er0em5an4ann*a;A)a < $(i4a. (in40a(an (e'ri *ai(u 2 $3. Small Theory; (2) Middle Theory; (3)Grand Theory

KONSEPHukum/Sosiologi

s( !"i!#$l

B$"%$ g!"u'

KONSEPSosiologis/Huku

m( !"i!#$l

T$"%$ g!"u'

PROPOSISIPern*a(aan ((4 hu5un4an an(ara

0e)ua =le5ih >aria5el

Du0un4an"a0(a

TEORI KECILMETODEDESKRIPTIF

METODE

EKSPLANATIF


5/72

Perila0u Hu0um : Res%'n A0('r Terha)a% Se1umlah "a0('r S'si'l'4is

K'n)isi S's Bu)a*a E0'n'mi ?P'li(i0 : 0'n(ri5usi )ari 5e0er1an*a hu0um

LEGISLASI

APARAT PELAKSANA

HK MAS!ARAKAT

S'&ial"'r&es

S'&ial"'r&es

S'&ial"'r&es

Le4al &'n)u&( : is n'( 'nl* res%'n '+ r'le '&&u%an(s (' le4aln'rm +'rmerl* +'rmula(e) 5u( als' resul( '+ (a0in4 a&&'un( ('

s'&ial +'r&es 2 e&'n'mi&@ %'li(i&@ an) le4al &ul(ure

PERAT PERUU AN


6/72

Persan)in4an an(ara N'rmal'4i )4 N'm'l'4i

NORMALOGI

O5*e0 2 N'rma N'rmahu0umAsas Asas Hu0um

Tu1uan Hu0umOrien(asi 2 Mela0u0an Penilaian

Benar Salahn*a Peri

la0u hu0um S*ara(n*a 2

Memahami hu0umse&;0'm%rehensi+ Memahami 0'nsis(ensi h0

Me(')e 2 Pres0re%(i+ De)u0(i+=S*l'4isme

NOMOLOGI

O5*e0 2 Perila0u hu0um 2 A0(ual/ Ter)'0umen(asi

Mas*ara0a( $s(ru0(ur .

Orien(asi 2Mem5an4un Te'riS*ara(n*a

Hu0um : 5a4iansis(em

s'sial Perila0u h0 : 5a4ian

%e rila0us'sial

Me(')e 2 Des0ri%(i+ E0s%lana(i+

Te'ri 2 S'si'l'4i Hu0um

Klasi0 )an K'm(em%'rer

Te'ri 2 D'0(rin Hu0um


7/72

HUKUM

INDI IDUBasis +'r &'n)u&(in4 /%re)i&(in4 le4al &'nse

uen&es '+ his=her5eha>i'r

JUDGES Basis +'r Ma0in4Le4al De&isi'n ('

)e(ermina(e &er(ain&ase

LEGAL COUNSELLOR Basis +'r Gi>in4le4al a)>i&es ('his=her Clien(s

JURISTS Basis +'r De>el'%in4le4al S&ien&e 'r le4al

)'&(rines

MENUNDUKKAN KEHIDUPAN PADA HUKUMA(au

MENUNDUKKAN HUKUM PADA KEHIDUPAN

LEGISLATI E Basis +'r in(er+erin4 /

in uen&in4 s'&ie(*5eha>i'r (' a&hie>e

&er(ain 4'als


8/72

HUKUM SEBAGAI OB!EK KAJIAN

KESENIAN HUKUMHukum '! )! *i+$m%!+k! s$#!g!i “Art of Making dan ImplementingLaw”. Di *!l!m )! m$ ,!ku% -!. T$k ik -

. P$ )usu ! k$+$ +u! P$"!+u"! P$"UU! m$l!lui %$ gu#!'!i*$0i*$1 k$i gi ! 1 *! k$%$ +i g! m$ 2!*i "umus! o"m!3 P$ $g!k! 'ukum m$l!lui %$ ggu !! logik! *$*uk+i4 *$ g!

Sillogism$ u +uk m$ il!i #$ !" +i*!k )! %$"il!ku#. Poli+ik Hukum -

M$ $ +uk! %ili'! k$%$ +i g! )! g m$ 2!*i +u2u! 'ukum3 M$ $ +uk! %ili'! ,!"! *! %"i si%3 %$ ,!%!i! k$%$ +i g!

) 5ILSA5AT HUKUMI i K!2i! u +uk m$ 2!6!# '!k$k!+ *!"i 'ukum1 il!i0 il!i )! g

+$"k! *u g *!l!m 'ukum (k$%!s+i! 'ukum1 k$!*il! 1 k$m! 4!!+! 1!+!u mo"!l !+!u +! %! il!i 1 *!s!" k$ku!+! m$ gik!+ (%$"s$+u2u!6!"g!1 l$gi+im!si %$m#$ +uk1 1 *! %$m!ks! 'ukum (!%!"!+ $g!"! 7sum#$"

) ILMU PENGETAHUANM$ gk!2i 4!k+! +$"k!i+ *$ g! 'ukum *! li gku g! +$m%!+ 'ukum

*i#$ +uk *! *i#$"l!kuk! m$l!lui %$ ,!+!+! *! m$ $"! gk!'u#u g! ! +!"! k$*u! )! -!. Ju"is%"u*$ ,$ (Ilmu Hukum - Posi+i8$ Ju"is%"u*$ ,$ 7 Sosiologi,!l

2u"is%"u*$ ,$ 7 So,io0L$g!l A%%"o!,' 7 L$g!l R$!lism#. Sosiologi 'ukum,. A +"o%ologi 'ukum

*. S$2!"!' 'ukum$. Psikologi 'ukum


9/72

STATUS KEILMUAN SOSIOLOGI HUKUM

SOSIOLOGI HUKUM SEBAGAI CABANG ILMU MUNCUL SEBAGAI RESPON ATAS 2Pen'la0an 'leh 2 $3. S'si'l'4i un(u0 men1a)i0an hu0um s54 '5*e0 0rnhu0um 5u0an "a0(a S'sial6 $7. Ilmu Hu0um u(0 menem%a(0an +a0(as'si'l'4is se5a4ai +a0('r 5er%en4aruh 0rn %'la %i0ir hu0um 5ersi+a( )e)u0(i+@se)an4 s'si'l'4i 5ersi+a( in)u0(i+ Ban*a0n*a %ers'alan hu0um *4 memerlu0an %en1elasan )ari s(ru0(urmas*ara0a( 2 men4a%a %ene4a0an hu0um 0uran4 e+e0(i+ a(au men4a%a(er5en(u0 hu0um *4 &en)erun4 men4un(un40an 0el'm%'0 *4 mam%uBan*a0 %ers'alan s'sial se%er(i sema0in mara0n*a 0'n i0 s'sial *an4memerlu0an %en1elasan )ari su5s(ansi hu0um a(au %erila0u a%ara( lem5a4ahu0um

KEMUNCULAN SBG CABANG ILMUDIILHAMI OLEH TULISAN 2

Karl Mar- ? Ma- #e5er ? EmileDur0heim

DI EROPAH MULAIBERKEMBANG DEKADE

3 i(&h $3 7. Ha5ermas $3 F.

DI AMERIKA MULAI DEKADE3 F an

Pemi0iran )ari S'&i'l'4i&al Juris%r')en&e Le4al

Realism S'si' Le4al S(u)ies

$a,al a5a) 7F.Pener1emahan (ulisan Ma-#e5er 0e )alam 5hs In44eris

$3 . Phili% Sel ni&0 $3 .

#illiam M E>an $3 7. D'nal) Bla&0 $3 7. Phili%%e N'ne( $3 . Tal&'(( Pars'n $3 .

DI INDONESIA MULAIBERKEMBANG DEKADE

3 F an Mu&h(ar Kusumaa(ma1a

$3 . Sa(1i%(' Rahar)1' $3 F. S'er1'n' S'e0an(' $3 .

S'e(an)*' #i4n1's'e5r'('


10/72

TEORI TEORISOSIOLOGI HUKUM


11/72

SIMBOLISASI KEHIDUPAN SOSIAL MANUSIA

Dalam Mi('l'4i !unani@ a)a DE#A JANUS *an4 5ermu0a )ua

SELALUTERSENYUM

SELALU9EMBERUT

8D#IMUKA9 De,a Janus meru%a0an sim5'lisasi )ari 0ehi)u%an s'sialmanusia@ *an4 selalu )i,arnai 'leh )ua 0'n)isi 0'n(ra)i0(i+ 2

K'n)isi harm'nis (er(i5 5er0eseim5an4anK'n i0 0e(i)a0(er(i5an 0e(i)a0seim5an4an

Ke)ua 0'n)isi *ai(u )i sa(u sisi '!"mo is )en4an sisi lain Ko :iksalin4 (ari0 menari0 un(u0 salin4 men)'minasi )alam 0ehi)u%ans'sial manusia se5a4ai 0el'm%'0;Bah0an 8D,imu0a9 1u4a men1a)i sim5'l 0ehi)u%an in)i>i)ual se(ia%'ran4

Pa)a saa( (er(en(u@ ha(i nurani manusia merasa aman (en(eram)amai


12/72

TIPE MAS!ARAKAT DAN "UNGSI HUKUM

5UNGSI HUKUM A. INTEGRASI – K NSENS!S3;H0 : 0eran40a 0er1a *4 ne(ral u(0 8The Grea(es( T'(al '+ in(eres(s9

7;Mem5eri0an %erlin)un4an (h) 0e%en(in4an *45er5e)a )4 &ara 2 Peli5a(an semua In)i>i)u

=0el'm%'0 Dlm Pela0sanaan / K'n(r'l

i)u=0el'm%'0

". K N#LIK – $AKSAAN

;H0 : Keran40a 0er1a )ari The P',er+ul

;Melin)un4i 0e%en(; *4 )i0em5an40an 8(he P',er+ul9 )4 &ara 2 "'rmalisasi 0e%en(; Ts5 %ema0saan 0e(aa(an mas*;

;Su5s(ansi H0 : Re e0si )ari 0ein4inan TheP',er+ul

TIPE MASYARAKAT

A. INTEGRASI –K NSENS!S3; A)an*a K'nsensus Nilai S'sial

7; A)an*a Ker1asama Me,u1u)0anKe%en(in4an Seluruh In)i>i)u )an0el'm%'0


13/72

TEORI STRUKTURAL "UNGSIONALIS

Aliran *an4 San4a( Mem%er&a*ai 5ah,a 0ehi)u%an s'sial manusia%enuh )i,arnai 'leh 0eharm'nisan 0e(er(i5an 0eseim5an4an s'sialK'n i0 0e(e4an4an 0erusuhan %erila0u men*im%an4 (e(a% a)a /5erlan4sun4 namun han*a se0e)ar 80em5an49 0ehi)u%an s'sialmanusia

"un4si 0'n i0 0e(e4an4an 0erusuhan a)alah %eran4san4 5a4i%eru5ahan 0ema1uan 0ehi)u%an s'sialK'n i0 0e(e4an4an 0erusuhan s'sial %erila0u men*im%an4menim5ul0an 4an44uan (erha)a% 0eharm'nisan s'sial $ social

disorder/disorganization)Se(ia% 0el'm%'0=mas*ara0a(=5an4sa 5eru%a*amen4a(asi=men4a0hiri )en4an men)'r'n4 0reasi %en&i%(aan 2

Ins(rumen 0elem5a4aan =(e0n'l'4i 5aru6Nilai nilai s'sial 5aru *an4 le5ih sesuai

Tu1uann*a 2 a4ar (er&i%(a %eru5ahan 0e arah (er1a)in*a0eharm'nisan 0e(er(i5an 0eseim5an4an s'sial *an4 5aru 5ai0e0'n'mi s'sial mau%un %'li(i0

Peranan *an4 harus )imain0an 'leh hu0um lem5a4an*aMen1a4a 0e5erlan4sun4an 0eharm'nisan=0e(er(i5an=0eseim5an4ans'sial melalui 0'n(r'l s'sialMen4arah0an a4ar %eru5ahan 0e arah 0'n)isi s'sial=e0'n'mi=%'li(i05aru 5er1alan )en4an (er(i5 )an men4arah %a)a 0'n)isi *an4)iin4in0anMen&e4ah (er1a)in*a 0'n)isi 9an'mie9 )alam %r'ses (er1a)in*a


14/72

TEORI KON"LIK

Aliran *an4 +i*!k m$m%$",!)!i a)an*a 0eharm'nisan 0e(er(i5an0eseim5an4an s'sial *an4 sesun44uhn*a namun m$)!ki i 5ah,a0ehi)u%an s'sial han*a )i,arnai 2 $3. k$+$g! g! 0%$"s$+$"u! /%$"musu'! 0%$"s!i g! an(ara ”the Ha es” )en4an”the Ha es!not” " an(ara *an4 90ua( se&ara s'sial e0'n'mi %'li(i09)en4an 9*an4 lemah9@ an(ara Pen4uasa )en4an *an4 Di0uasai6 $7.%ere5u(an 0e%en(in4an *4 men1a)i sum5er 0e0uasaanKe(e4an4an Perse(eruan=%ermusuhan s'sial )a%a( 5ersi+a( -

l!+$ 0arena masih (ersim%an )alam 0esa)aran in)i>i)u in)i>i)u

*an4 men1a)i an44'(a=,ar4a 0el'm%'0 *an4 5er5e)a0e%en(in4ann*a; : K'n i0 La(en=P'(ensialm! i4$s 0e(i0a 0e(e4an4an=%erse(eruan )iu1u)0an )alam (in)a0an0'n40re( 5eru%a 0e0erasan (erha)a% 0el'm%'0 lain : K'n i0Mani+es=A0(ual

Keharm'nisan 0e(er(i5an 0eseim5an4an *an4 (am%a0 han*alah se5uah9Kesemuan9 *an4 0'n40re( / a5a)i a)alah K'n i0 mem%ere5u(0an0e%en(in4an *4 m1) sum5er 0e0uasaan 5ai0 e0'n'mi mau%un %'li(i0Ke)u)u0an / Peranan Hu0um 2

Hu0um han*alah 5a4ian=%r')u0 %'li(i0 *an4 men1a)i '5*e0 %ere5u(anHu0um 5erisi 0e(en(uan *an4 men1a)i ins(rumen 5a4i %emenan4%ere5u(an 0e0uasaan un(u0 melin)un4i 0e%en(in4an 0el'm%'0n*aUn40a%an 9 the la# is only a tool o$ certain grou% con&dential game

designed to co er u% certain grou% interest” arian 2 Ins(rumen(alisme hu0um@ s(ru0(uralisme %'s( m')ernisme


15/72

PANDANGAN PARA AHLISOSIOLOGI HUKUM


16/72

KARL MARX

Kehi)u%an mas*ara0a( )i,arnai 'leh 0'n(ra)i0si 0'n(ra)i0si / 0'n i0 0e%en(in4anan(ara 2 Pemili0 M')al >s Buruh@ Pen4uasa >s !an4 Di0uasai@ Kelas A(as >s KelasBa,ah $SUPRASTRUKTUR:BASIS.Ke(era(uran a(au 0eharm'nisan )alam mas*ara0a( han*alah se5uah Ke Semu an0arena 0'n i0 an(ar 0el'm%'0 a(au an(ar 0elas (erus 5erlan4sun4

K'n i0 0e%en(in4an men)'r'n4 0e arah (er1a)in*a %ersain4an un(u0 men4uasai0e0uasaan Ne4ara $IN"RASTRUKTUR. se5a4ai S(ra(e4i 8melin)un4i9 )an 8men1a4a0e5erlan4sun4an9 0e%en(in4ann*a 0el'm%'0 a(au 0elas *an4 memenan40an%ersain4anPOSISI HUKUM : 5a4ian IN"RASTRUKTUR *an4 5er+un4si se5a4ai 8ins(rumen9 /se0ali4us '5*e0 %ersain4an )ari 0el'm%'07 un(u0 2

Melin)un4i 0e%en(in4an %en4uasa 5eser(a 0el'm%'0 %en)u0un4n*aMene0an )an men4e0s%l'i(asi 0e%en(in4an 0el'm%'0 lain )en4an &ara

0riminalisasiKel'm%'0 D'minan A0an men4uasai Ne4ara men1a)i0an Hu0um Se5a4ai Ins(rumenmelin)un4i 0e%en(in4an mere0a mem5eri %erla0uan is(ime,aHu0um han*a )iliha( )ari +un4si ne4a(i+n*a 2 $3. laran4an=0e,a1i5an men4un(un40an0el'm%'0 (((6 $7. san0si %i)ana 5er+un4si se5a4ai %em5enar 5a4i (u1uan (erse5u(

KELAS KELASSUPRASTRUKTUR S

Persain4an

NEGARAIN"RASTRUKTUR

HUKUM


17/72

EMILE DURKHEIM I

SOLIDARITASSOSIAL

$NilaiPen*a(u.

MEKANIK

ORGANIK

TERTIBHARMONIS

TERINTEGRASI

HKREPRESI

"

HKRESTITUTI"

Kehi)u%an Mas*ara0a( selalu 5era)a )alam 0'n)isi (era(ur harm'nis@ se)an40an 0'n i0han*a 5ersi+a( semen(ara *an4 a0an mem5a,a %a)a %eru5ahan a(au 0ema1uan;Keharm'nisan=0e(era(uran (er&i%(a 0arena a)an*a s'li)ari(as s'sial *an4 men4an)un4 nilai%en*a(u 2 $3. M$k! ik *an4 mene0an0an 0e5ersamaan %erla0uan 0husus 5a4i 0el'm%'0(er(en(u +un4si men*e5ar )ari se(ia% 0e4ia(an s(a(us s'sial 5er%eran %en(in46 $7.O"g! ik *an4 mene0an0an %a)a in)i>i)ualisme@ %ersamaan se(ia% in)i>i)u@ +un4si 0husus)ari se(ia% 0e4ia(an s(a(us s'sial (i)a0lah %en(in4Kel'm%'0 mas*ara0a( )en4an S'li)ari(as S'sial *an4 5er5e)a menun(u( 0ara0(er Hu0um*an4 5er5e)a 2 $3. Hu0um R$%"$si4 %a)a mas*ara0a( Me0ani0 *4 mene0an0an s! ksim$ 2$"!k! $se0ali4us %em5alasan.6 $7. Hu0um R$s+i+u+i4 %a)a mas*ara0a( Or4ani0 *4mene0an0an s! ksi %$muli'! k$"ugi! *an4 )i)eri(aPelan44aran hu0um menim5ul0an 4an44uan (h) 0e(era(uran / 0eham'nisan melalui5en(u0 san0si *an4 sesuai 4an44uan a0an hilan4 )an 0ehi)u%an 0em5ali n'rmalHUKUM AKAN BER"UNGSI E"EKTI" MEMELIHARA KETERTIBAN=KEHARMONISAN KALAU HUKUM


18/72

EMILE DURKHEIM

Peru5ahan S'sial : menin44al0an 0'n)isi *an4 a)a menu1u %a)a0'n)isi *an4 5aru 2 mas*ara0a( me0ani0 menu1u 'r4ani0@ (ran)isi'nalmenu1u m')ern@ '('ri(er menu1u )em'0rasi@ 0ehi)u%an mem5u1an4menu1u 5er0eluar4aPeru5ahan s'sial )ise5a50an +a0('r in(ernal )an=a(au e0s(ernal )imulai )ari 2 $3. 0e(i)a0%er&a*aan a(au 0erisauan (erha)a%0ehi)u%an=(a(anan s'sial *an4 a)a )alam men1amin 0e5erlan4sun4anhi)u%=0e%en(in4an6 $7. menin44al0an %'la 0ehi)u%an s'sial *an4 lama5eser(a nilai s'sial asas =n'rma hu0um6 $


19/72

HUKUM"ORMAL

RASIONAL

PROTESTANICETIQUE

PEMBANGUNAN EKONOMIKAPITALIS

Pem5erian '('n'mi

0%) 'ran4 u(0mem 5an4unhu0um >ia0e5e5asan5er0'n(ra0

Pen4a(uranPeranan Ne4aramen1amin 0e5erlan4sun4an%em5 e0'n'mi

A)a a4en )i (in40a(

ne4ara u(0men1amin%ela0sanaan0'n(ra0

MAX #EBER


20/72

SIBERNITIKA PARSON

HUKUM SEBAGAIPENGINTEGRASI

SOSIAL ; UU

Sum#$" D!)!Al!m&S!" SISTEM

S SIAL

"UNGSI ADAPTASI

MAS!ARAKAT 2Res%'n / Tun(u(anPu5li0 Un(u0Peru5ahan

$S'B S ST M*+,+M .

5UNGSIPENETAPAN

TUJUAN& S!" SISTEM

$ LITIK

LEGITIMASI POLITIK DANKONSTITUSIONAL ; Jik! A*!

K$s$su!i! A +!"! Su# Sis+$mSosi!l D$ g! Su# Sis+$m

Eko omi 7 Su# Sis+$m Poli+ik

SUB SISTEMBUDAYA

PELEMBAGAANHUKUM MENJADI

NILAI SOSIAL :DasarBer%erila0uPen*usunan Pera(Pela0sanaan

LEGITIMASI KULTURAL Jik! No"m! Hukum

B$"%"os$s/T$"+! !m M$ 2!*iB!gi! Sik!%0P$"il!ku

In(ernalisasi

Pen4ua(an

Pen1a5aran

Pen4ua(an

TUJUAN YANG

HENDAKDI9APAI


21/72

ROBERT K MERTON

Perila0u $(in)a0an. s'sial manusia selalu mem%un*ai ma0na : a)a (u1uan(u1uan *an4 hen)a0 )i&a%ai : selalu 5er'rien(asi %a)a 0e%en(in4an (er(en(u5ai0 *an4 5ersi+a( in)i>i)u a(au 0el'm%'0 a(au seluruh mas*ara0a(;Men4a%a Karena %erila0u s'sial ,ar4a mas*ara0a( meru%a0an %r')u0 )ari

nilai s'sial=s'li)ari(as s'sial *an4 (er)a%a( )alam mas*ara0a(; Tu1uan a(au 0e%en(in4an )a%a( )i5e)a0an men1a)i 7 2

Tu1uan=Ke%en(in4an Mani+es : sesua(u a(au 0'n)isi (er(en(u *an4 se&ara(e4as )in*a(a0an in4in )iu1u)0an

Tu1uan=0e%em(in4an La(en=Tersem5un*i : sesua(u a(au 0'n)isi (er(en(u *an4(i)a0 se&ara (e4as )in*a(a0an namun se1a0 semula )iin4in0an un(u0 (eru1u)a(au 0arena 0e5e(ulan (eru1u) ; Ke%en(in4an ini )a%a(5er)am%a0 %'si(i+ a(au ne4a(i+ (erha)a% 0e%en(in4an mani+es a(au0e%en(in4an 5ersama;

Hu0um $%erila0u hu0um *an4 (erama(i a(au (er'0umen(asi. se5a4ai %r')u0 )ari(in)a0an s'sial ,ar4a mas*ara0a( (er5u0a un(u0 2 2

)i+un4si0an 5a4i %en&a%aian 0e%en(in4an mani+es )an=a(au 0e%en(in4anla(en (er(en(u6men4hasil0an 0e%en(in4an la(en (er(en(u 5ai0 *an4 5er)am%a0 ne4a(i+mau%un %'si(i+

Dalam 0ai(ann*a )en4an 0e%en(in4an lain *an4 5er)am%a0 ne4a(i+ 5a4i0e%en(in4an mani+es a(au mas*ara0a(@ a)a 5e5era%a ma0na 2 $3. Sa(1i%('Rahar)1' : i(u menun1u00an a)an*a 5a(asan 0emam%uan hu0um un(u0me,u1u)0an 0e%en(in4an mani+es sehin44a *an4 (eru1u) 1us(eru 0e%en(in4anla(en6 $7. %en4i0u( Mar- : i(u menun1u00an 5ah,a hu0um )a%a( )i+un4si0anse5a4ai ins(rumen mani%ula(i+=men*em5un*i0an 0e%en(in4an sesun44uhn*a;"a0('r *an4 menen(u0an : 0emam%uan i)en(i 0asi )an men4an(isi%asi)am%a0 ne4a(i+ (im5ul )ari %en44unaan hu0um a(au %em5erla0uan hu0um;Ar(in*a 2 $3. Sema-in rendah -emam%uan identi&-asi -e%entingan laten yangda at ter adi" sema-in tin i -e a alan hu-um me#u ud-an -e entin an

ROBERT K MERTON


22/72

ROBERT K. MERTON

Hu0um Se5a4ai Sis(em mem%un*ai 7 $)ua. +un4si 0'n(r'l s'sial3; "un4si K'n(r'l S'sial Mani+es 2 +un4si *an4 )in*a(a0an )en4an (e4as

*ai(u mem5an4un %erila0u 0'n+'rmi(as mas*ara0a( un(u0me,u1u)0an 0e%en(in4an 0e%en(in4an *an4 )in*a(a0an se5a4ai(u1uan

7; "un4si K'n(r'l S'sial La(en 2 +un4si *an4 (i)a0 )in*a(a0an namun )%(mem5an4un %erila0u (er(en(u )an me,u1u)0an (u1uan (er(en(u;

) "un4si Mani+es) Su5s(ansi 2 %e)'man *an4 (e4as ((4 &ara 5er%erila0u ser(a

%en4arahan@ %en4en)alian@ )an %en4a,asan %erila0u) Orien(asin*a 2 mem5an4un %erila0u 0'n+'rmi(as

) Hasiln*a 2 hu0um men1a)i ala( *4 e+e0(i+ me,u1u)0an 0e%en(in4an*an4 )iin4in0an) "un4si La(en

) Su5s(ansi 2 %e)'man 5er%erila0u (i)a0 5ersum5er )ari hu0um *an4 a)anamun )ari 0e5iasaan a(au 0ese%a0a(an ,ar4a mas*ara0a( 0arenaNorma '(k(m dinilai a)ing ata( tidak dipa'ami ole' ma)*arakat +)(litn*a Kontrol So)ial &terkait dg a)pek *ang )akral ata( pri,a-*

indi,id(al + '(k(m dinilai tidak dapat memen('i kepent )o)ial ) Orien(asi 2 %erila0u n'n 0'n+'rmi(as (h) hu0um Ne4ara 0arena

lema'n*a penegakan '(k(m/ namun %erila0u n'n 0'n+'rmi(as(erse5u( )a%a( 5er+un4si 2a; Ne4a(i+ 0arena (i)a0 5er0'n(ri5usi %a)a

0e(er(i5an=0eharm'nisan=in(er4rasi s'sial5; P'si(i+ 0arena 5er0'n(ri5usi (erha)a% 0e%en(in4an s'sial mas*ara0a(

(erse5u(;) Hasiln a 2 hu0um an )i5an un mas ara0a( )a a( men a)i ala( 2


23/72


24/72

TEORI 8SISTEM HUKUM9 "RIEDMANA)a unsur )ari 8Sis(em Hu0um9 2 Tu1uan Hu0um@ Su5s(ansi Hu0um@S(ru0(ur Hu0um@ / Bu)a*a Hu0um@ )en4an < unsur *an4 (era0hirsalin4 men)u0un4

Tu1uan Hu0um )a%a( )i&a%ai se&ara e+e0(i+@ 1i0a 2 $3. su5s(ansihu0um )i5an4un a(as )asar nilai s'sial )alam Bu)a*a Hu0umMas*ara0a( se(em%a(6 )an $7. 1i0a s(ru0(ur $lem5a4a hu0um. 5eser(aSDM men4in(ernalisasi nilai s'sial )alam Bu)a*a Hu0um Mas*ara0a(se(em%a(

TUJUAN

HUKUM

SUBSTANSIHUKUM

BUDA!AHUKUM

SDMLEMBAGA

HUKUM

"ENOMENA I 2Pr')u0 Hu0um (erus menin40a( s(ru0(ur 0elem5a4aan hu0um (erus )i(a(a ulan4 SDM(erus )i)i)i0 Namun (i)a0 menem%a(0an Bu)a*a Hu0um Ban4sa=&'re >alue lem5a4a se5a4ai )asarA)a 0e4a4alan 0arena Su5s(ansi Lem5a4a Hu0um s)h Baru namun Nilai S'sial$Bu)a*a. lama *an4 )i4una0an

"ENOMENA IIPeru5ahan Bu)a*a Hu0um )ila0u0an se%er(i Lelan4 Ja5a(an 5er)asar0an Orien(asi

Ka%asi(as Me,u1u)0ann*aPe1a5a( a0an 5e0er1a )an mem%en4aruhi SDM sesuai )en4an K'mi(men Orien(asi sh4


25/72

LEGAL OBEDIENCE

9OMPLIEN9EO5e)ien&e (hr'u4h

C'er&i'n

IDENTI5I9ATIONO5e)ien&e (hr'u4h5eha>i'r imi(a(i'n

'+ '(hers

LEGAL9ONS9IEOUSNES

SO5e)ien&e &'mes 'u(+r'm 'nes &'ns&ien&e

KONTROLSOSIAL

Men4arah0anMen4en)ali0a

nMema0sa

PRE ENTI"

S'sialisasi

In(ernalisasi

REPRESI"Penin)a0an

a(asPerila0u

Men*im%an4

KONTROL SOSIAL DAN KEPENTINGANSOSIAL

SO9IALINTEREST R$gul!"i+)

H!"mo i

P"o*u,+i8i+)


26/72

KONTROL

SOSIALPRE ENTI"

SOSIALISASI

Pen4e(ahuan Pemahaman

INTERNALISASIMem5an4un

Si0a% Perila0u

Pen)i)i0an "'rmal Pen)i)i0an In+'rmal Pen*uluhan Hu0um Me)ia Sesama #ar4a Keluar4a

R'le M')elGr'u%="i4ure "un4si Lin40una4n

S'sial Me)ia >ia

Celaan=Pu1ian

Kel'm%'0Persau)araanPen)e0a(anm'ral=a4amaKeha)iran Pe(u4asA(asan

Mem5an4un

Perila0u#ar4aMas*ara0a(


27/72


28/72


29/72

HUKUM

PERUBAHANSOSIAL

KONDISISOS EK P

OL BARUSBG

BENTUKPERUBAHAN

PERUBAHANPERILAKU

Irrasi'nal?Rasi'nal$Ma0simalisasiKe%.

T)0 Pr')u0(i+ ?

Pr')u0(i+$Pen44u naan(e0n'l'4i 5aru

Su5sis(en ? Pasar$Massal %asar.

Kiner1a San(aiKiner1a Tin44i

PERUBAHAN BERTAHAP MEN!ELURUH

Pem5er)a*aan0emam%uan

0'm%e(ensi insen(i+%a)a 0el'm%'0

mas*ara0a( )i (em%a(%eru5ahan )iin4in0an

(er1a)iPERUBAHAN BERTAHAP

PARSIAL=MEN!ELURUHMeman+aa(0an

0eha)iran 0el'm%'0

mas* *4 su)ahmem%un*ai %'la%erila0u Baru *4)iin4in0an un(u0

men)'r'n4 %eru5ahan%erila0u mas* l'0alPERUBAHAN CEPAT

PARSIALMen*erah0an

Se%enuhn*a %eru5ahan(erse5u( 0e%a)a

0el'm%'0 *an4 su)ahmem%un*ai %'la

%erila0u 5aru


30/72


31/72

BAGAIMANA MENJELASKAN DAMPAK NEGATI"

• Kesen1 Pen4uasaan

SD•Kemis0inan mas* l'0al

• K'n i0 S(ru0(ural• Mr1inaln*a usaha 0e&il• E0s%l'i(asi Pe0er1a

HUKUMSEBAGAIALAT REKA!ASASOSIAL

Pem5erla0uan Hu0umM')ern Se& PenuhPa)a Mas* Ma1emu0

Uni+'rmi(as 2 Berla0usa(u sis(em h0 *4sama 5a4i semua

0el'm%'0=,ila*ahA0i5a(n*a2(ersin40irn*a %erananh0 l'0al Transa0si'nal2 hasil%ersai n4an0e%en(in4an an(ar 0elA0i5a(2 a)a

%enun)u0an 0el'm% *40alah %) 0e%en(i n4an0el'm%'0 *4 menan4Uni>ersali(as2 semua'ran4 )ian44a% sama0e)u)u0an=0emam%uanA0i5a(n*a2 'ran4 *45enar7 ()0 mam%u(er(u(u% a0ses


32/72

Ba4aimana Cara Keluar )ari 1e5a0an Hu0um M')ern )anMen4a0hiri Dam%a0 Ne4a(is

Pen4alaman Dlm Se1arah Ne4ara Ma1u

Ke5i1a0an AVrma(i+ >ia 0Hu-um1es%onsi$” un(u0 mem5an(u *an4

lemah=0'r5an )ari 5erla0un*a Hu0umM')ern

Ke5i1a0an Pem5er)a*aan >ia 0Hu-um1e e-ti$” un(u0 menin40a(0an

Kemam%uan 0el'm%'0 *an4 lemah=0'r5an

melalui %eranan 0el'm%'0


33/72

POLA PENGELOMPOKAN SOSIALDAN HUKUM


34/72

HUKUMSEBAGAI ALAT

KONTROLSOSIAL

BERSI5ATDIKHOTOMIS

AKOMODATI"PADA KELAS

DOMINAN

EKSPLOITATI" REPRESI" PADAKAUM PROLETAR

KEPATUHAN

REAL

KEPATUHANSEMU

KETERTIBAN/

KEHARMONISAN SEMU

Yg !*!'! )!Ko :ik

KARL MARX

THE GERMAN "ORESTAL THIE"T ACT O" 3 < Tu1uan UU ini un(u0 0e%en(in4an %u5li0 2 ala( 0'n(r'l un(u0 0'nser>asi hu(an@men&e4ah %en4am5ilan 0a*u *4 ille4al )an (i)a0 (eren&ana@ men&e4ah%en4uran4an 0esu5uran (anah;Reali(asn*a 2 UU i(u men4an)un4 0'n(ra)i0si 0'n(ra)i0si

#ar4a mas*ara0a( )i%a0sa un(u0 (i)a0 men4am5il 0a*u )i hu(an )en4an0riminalisasi (h) %en4am5ilan 0a*u (an%a i1in %en4uasa a(au %iha0 *an4 )i5erii1in ;;Pa)ahal men4am5il 0a*u )an 0e0a*aan alam lainn*a 5ersum5er)ari ommon 'se 1ight Pemili0 I1in *an4 (er)iri )ari Kel'm%'0 D'minan )iun(un40an 0arena )en4an

5e5as men4am5il 0a*u@ men4hu0um se(ia% %en&uri 0a*u )an 0e0a*aan hu(anlainn*a@ (ermasu0 menerima )en)an*a;

Hu0um han*a men1a)i ala( 0'n(r'lun(u0 mem5enar0an )'minasi )ane0s%l'i(asi 'leh 0elas )'minan(erha)a% 0aum %r'le(ar

ALIRAN INSTRUMENTALIS


35/72

ALIRAN INSTRUMENTALIS(L$m#!g! Hukum Ti*!k P$" !' N$+"!l k" s$k$*!" !l!+ K$lom%ok

Domi ! Law and Law Implementation =

Nothing more than dominant group confidential game designed solely tocover up their interest through subordination of state institutions Product of competation process among two groups of! actor s! or moreand the most powerful actor s! will "e winner and its interest willdominate the Law Ma#er or Legal $nforcer

Pene4a0Hu0um

AKTOR 3

AKTOR 7

U%a*aLan4sun4

U%a*a Ti)a0 lan4

sun4

Tun)u0 %a)a KemauanA0('r D'minan

Ca((2 Pu5li0 )%( m1) a0('r*4 men)'r'n4 Pene4 H0$Ha0im )ll u(0 5er(in)a0 ()0ne(ral $men4hu0um. mes0i)ari sisi h0 ()0 5ersalah :0asus 0'ru%si (((

SUPRASTRUKTURIN"RASTRUKTUR

ALIRAN HEGELIAN MAR=IS


36/72

G S(L$m#!g! Hukum Ti*!k P$" !' N$+"!l

H0 / Lem5a4a Hu0um : ala( *4 men4an)un4 mis(i 0asi$mem5in4un40an / mani%ula(i+. *4 men)a(an40an )am%a0 *4

5er5e)a 5a4i 0el'm%'0 0el'm%'0 *4 5er5e)a

Pene4a0Hu0um

AKTOR 3

AKTOR 7

U%a*aLan4sun4

U%a*a Ti)a0 lan4

sun4

Mem5an4un 0'nse% *4 (am%a0a)il namun Dam%a0n*a 5er5er)a

An(ara (h) A0('r D'minan /5u0an

ALIRAN STRUKTURALIS


37/72

(Hukum/L$m#!g! Hk Pu )! K$m! *i"i! R$l!+i4

%#&Lem"aga %u#um = alat negara ut# mewu'ud#an #epentingan $#onomiPoliti#! tertentu dg cara mem"angun #ondisi sosial(e#onomi yg #ondusif dan

mencegah #onfli# sosial ) mendorong #ontrol pu"li# Ada * varia"el pendorong netralitas + ,epentingan Lem"aga -! ) ,el Pengontrol,epentingan Lem"aga dpt "er#esesuaian dg #epent #elompo# a#tor tertentu

Pene4a0Hu0um

AKTOR 3

AKTOR 7

U%a*aLan4sun4

U%a*a Ti)a0 lan4

sun4

Pr'sesSele0 siBer)asar

Kesesuaian)4 Pilihan

Ke

%en(in4anLem5a4a

TUJUANHUKUM

Sama

KELOMPOK PENGONTROL$Sia%a .

Sesuai =(i)a0 )4 0e%en(0el'm% a0('r (er(en(u

T)0sam

a


38/72

BENTUK KONTROL SOSIAL !G E"EKTI"

TINGKATANKEPATUHAN HK

COMPLIENCE• Pa(uh (an%a

0esa)aran (u1• Di)'r'n4

Or(u=Guru=Pim%inan=%e(u4as

IDENTI"ICATION• Kesa)aran u(0men*esuai 0an )4

lin40un4an• Di)'r'n4=)i%a0sa

lin40 0'muni(asn*a

LEGALCONSCIEOUSNESS• Kesa)aran (u1uan

%a(uh h0• Di)'r'n4 ha(i

nuranin*a

BENTUKMAS!ARAKAT

Pa4u*u5an

Pa(em5a*an

In+'rmal

+'rmal

BESARN!A

KEANGGKOMUNITAS

Besar Luas

Ke&il Ter5a(as In+'rmal

+'rmal

Sel+C'n(r'

l

Sel+C'n(r'

l


39/72

BENTUKKEKUASAAN

9IRI09IRI KARAKTERHUKUM

9IRI09IRI

TRADISIONAL

Dila0u0an se&araIn)i >i)ual =K'le4ialDasar 2 (ra)isi )an0e(urunan=0emam%uan

Ti)a0 a)a %r'se)ur

%ela0sanaan0e0uasaan *4 5a0u

HUKUM"ORMAL

IRASIONAL

hu0um )i5an4un se&ara%ers'nal 'leh %en4uasaDasar 2 +racle ( sa5)a )e,a=%eramal.@ 'ran4 5i1a0=,ah*u

Ti)a0 a)a s(an)ar %ene4a0anhu0um

HUKUMSUBSTANSIIRASIONAL

hu0um )i5an4un se&ara%ers'nal 'leh %en4uasaDasar 2 am%uran dari moral"

%oliti-" ideologi" %andanganemosional Ti)a0 a)a s(an)ar %ene4a0anhu0um

MODERN$Ra(i'nal

Le4al .

Dila0u0an 'leh'ran4 (er)i)i0 /

%r'+esi'nalDasar 2 %era(uran%er un)an47an *4rasi'nalA)a %r'se)ur%ela0 sanaan0e0uasaan *4 5a0u

HUKUMSUBSTANSIRASIONAL

Hu0um )i5an4un )alam n'rma*an4 5ersi+a( umumDasar 2 n'rma=s%iri( a4ama@nilai 0eari+an@ %ame'=1ar4'n%'li(i0S(an)ar %ene4a0an h0$Pre&e)en&e. / mem5eri0anPre)i0(a5ili(as

HUKUM"ORMAL

RASIONAL

Hu0um )i5an4un )alam n'rma*an4 5ersi+a( umumDasar 2 Pera(uran Perun)an4an*4 )isusun se& )e)u0(i+=rasi'nal

S(an)ar %ene4a0an h0$Pre&e)en&e. / mem5eri0an

MAX #EBER I


40/72


41/72

KARL MARX II

HUKUMNEGARA ALAT LEGITIMASI

Kemis0inan

Hu5un4anE0'n'mi

E0s%l'i(a(i+

Ne4ara Men*erah0an Ke,enan4an K%) Se(ia%'ran4 u(0 mem%er1'an40an 0e%an(in4an melalui8K'n(ra0=Per1an1ian9• Men)a%a(0an 0eun(un4an sesuai

0emam%uann*a• Mema0sa 'ran4 5e0er1a se&ara ma0simal )4

u%ah minimalNe4ara Men1amin a4ar K'n(ra0 )a%a( Terla0sanaNe4ara Mema0sa 1i0a salah sa(u %iha0

#an%res(asi


42/72

KETIDAK MANDIRIAN

NEGARA

KEBERPIHAKA

N HUKUM

INSTRUMENTALIS

Perla0uan Te5an4 PilihKe1am %) *4 lemah namun

lem5u( %) *4 0ua("asili(as me,ah 5a4i *4 0ua(Kriminalisasi (h) %erila0u *4

lemah

Ne4ara (i)a0 %un*a0e%en(in4an sen)iri

Ne4ara arena

%ersain4an 0e%en( an(ar0el'm%'0

Ke%en( Ne4ara : 0e%en(0el'm%'0 *4 0ua(

• Pem5elian Pasal• Pen&i%(aan %erse%sie0'n'mi a0an am5ru0 1i0a ()0 a)a +asili(as

5a4i in>es('r

• Asin4 5er%eranan%en(in4

PENGEMBANGAN KELOMPOK PENGONTROLMen4'n(r'l=Men)'r'n4 Pem5en(u0=Pene4a0 Hu0um

5er'rien(asi %a)a 0ea)ilan 0eman+aa(an


43/72

NEGARARELATI"MANDIRI

KEBERPIHAKAN HUKUM

Perla0uan Te5an4 PilihCen)erun4 lem5u( %a)a *4

0ua("asili(as 5a4i *4 0ua(

Kriminalisasi (h) %erila0u *4lemah

NEGARA PUN!A KEPENTINGAN Men1a4a Ke5erlan4sun4an

Pem5an4unan E0'n'mi A0umulasi Pen)a%a(an

Un(u0 Me,u1u)0anKe%en(in4an Ne4ara

)iha)a%0an %a)a Ken)alaS(ru0(ural 2

Pemenuhan 0e%en((er4an(un4 %) 0el'm%'0 *4

0ua( Ne4ara hrs men&e4ah

0'n i0 an(ar *4 0ua( a(auan(ara *4 0ua( )4 *4 lemah

Ne4ara 5er4era0 an(arare%resi+ a(au a0'm')a(i+ (h)

*4 lemah

STRUKTURALIS


44/72

NEGARARELATI"MANDIRI

KEBERPIHAKAN HUKUM

Perla0uan Te5an4 PilihCen)erun4 lem5u( %a)a *4

0ua("asili(as 5a4i *4 0ua(

Kriminalisasi (h) %erila0u *4lemah

NEGARA PUN!A KEPENTINGAN Men1a4a Ke5erlan4sun4an

Pem5an4unan E0'n'mi A0umulasi Pen)a%a(an

MEMBANGUN HUKUM !GMANIPULATI"

Pen44unaan K'nse% *an4 Tam%a0 A)il namun

se5enarn*a Ti)a0 Hu0um Diran&an4 %un*a

)am%a0 5er5e)a (erha)a%0el'm%'0 *an4 5er5e)a

HEGELIAN MARXIST


45/72

PERUBAHAN SOS EKO POL DAN PENGARUHN!A

TERHADAP PERUBAHAN HUKUM


46/72

MASA TRANSISIPERUBAHAN

PERILAKU$HUKUM.ABNORMAL

TRANSISI Dari Ka('li0 0e Pr'(es(an

Desa 0e Pusa( In)us(ri Keluar4a Besar 0e Keluar4a

In(i

Bunuh Diri

A)a A%a D4 Transisi

Ti)a0A)an*a

Pe)'man$Hu0um.

Perila0u !4Dise%a0a(i

ANOMI$Tan%a N'rma.

EMILE DURKHEIM II

PERUBAHAN HUKUM / "AKTOR SOSIOLOGIS


47/72

PERUBAHAN HUKUM / AKTOR SOSIOLOGIS

BENTUK7 PERUBAHAN HUKUM

Pem5erian ma0na 5aru=In(er%re(asi

Per4an(ian:%enam5ahan=%en4uran4anrumusan 0'nse%=0e(en(uan

Pena an : (i)a0 mem5erla0u0an0e(en(uan (er(en(u $se&araresmi=)iam7.

Peru5ahan seman4a(='rien(asi=s(ra(e4i Tan%a Peru5ahan N'rma )asarn*a

Pen&i%(aan Hu0um Baru U(0 Men4a(urK'n)isi *4 su)ah a)a


48/72

Pem5erian ma0na Baru) , (?) ''/ >?0yg semula ha ya ; ayatPe gura ga isi Pasal 6 ''/ = P$td- me yusu + N

Pena an = Pem5iaranTida- Ter1a"ar-a ya -ete tua P<selama 2rde aruPe empata ayat (4) Pasal ;; ''/ di

e ara +adi gPemati:suria Program La dreform

Peru5ahan Seman4a( $*4men)asari %ela0sanaan hu0umSema gat Populis -e Elitis

Sema gat Statesasi -e Privatisasi


49/72

BENTUK PERUBAHAN HUKUM Ti)a0 Ter1a)i Peru5ahan Pa)aN'rma Hu0um namun (er1a)i2 $3. %eru5ahanma0na=in(er%re(asi6 $7.%ena an (h) hu0um *4 a)a %en44unaan nilai n'rmahu0um 5aruPenam5ahan su5s(ansi

hu0um *4 5ersi+a( 2 $3.Melen40a%i *4 su)ah a)a6 $7.%en4e&ualian (h) hu0um *4a)a se5a4ai s(ra(e4i (ransisi;Pen4ha%usan su5s(ansihu0um *4 a)a 0rn )inilai(i)a0 sesuaiPen44an(ian n'rma hu0um*an4 5ersi+a( 2 $3. %arsial )4re>isi6 $7. ('(al

"AKTORPEN!EBAB

KEBUTUHANINTERNAL

ADAN!APERUBAHANSOSPOLEK

HUBUNGAN PERUBAHAN HK DG "AKTOR SOSIOLOGIS


50/72

HUBUNGAN PERUBAHAN HK DG AKTOR SOSIOLOGIS

Aliran Le4alismeLem5a4a H0 :

sis(em *4 '('n'm /(er(u(u% )4 unsur 2

Norma perat per'' yg-omprehe sif

!parat pem"e tu- h- !parat pela-sa a h-

!hli h- dg do-tri h-

K'nse0uensin*a 2D4 unsur7 (s5@

lem5a4a h0 )%(5e0er1a men*ele

sai0an %ermasalahan

*4 mun&ul (ermasu0*4 )ia0i5a(0an 'leh%eru 5ahan s's e0

%'l (an%a(er%en4aruh 'leh

%eru 5ahan i(usen)iri

Ins(rumen(alismeLem5a4a H0 :

ins(rumen )ariins(i(usi s'sial@ %'li(i0@ / e0'n'mi sh4 2

td- oto om ter"u-a me erima

pe garuh

K'nse0uensin*a 2 Peru5ahan *4(er1a)i )lm

s(ru0(ur=sis(em s's%'l e0 selalu )ii0u(i

'leh %eru5ahanhu0um Arah %eru5ahan

hu0um se1alan )4%eru5ahan

0e%en(in4an=(u1uan )r0el'm%'0 )'minan

Au('%'ie(ismeLem5a4a h0 : sis(em

*4 m')era( )4unsur7

Tu1ua ya se diri Nilai dasar ya se diri

!parat pem"7 pe ega-/o-tri hu-um

Namun (er5u0a (h)lin4 0un4an s's e0

%'l

K'nse0uensin*a 2 H0 meres%'n (h)

%eru5ahan s's e0 %'l

/ mem5u0a )iri 5a4i0e mun40inan%eru5ahan

Peru5ahan )inilaia)a (i)a0n*a

)u0un4an (h) (u1uan/ nilai )asar h0 i(u

sen)iri


51/72

PERUBAHAN HUKUM / "AKTOR SOSIOLOGIS

PERUB;EKONOMI

PERUB;POLITIK

PERUB;SOSIAL=BUDA!A

STATE ASAGENT O"CHANGE

TERGANTUNGKEPENTINGAN

NEGARA

BENTUK PERUBAHAN HUKUM Ti)a0 Ter1a)i Peru5ahan Pa)aN'rma Hu0um namun (er1a)i2 $3. %eru5ahanma0na=in(er%re(asi6 $7.%ena an (h) hu0um *4 a)a %en44unaan nilai n'rmahu0um 5aruPenam5ahan su5s(ansihu0um *4 5ersi+a( 2 $3.Melen40a%i *4 su)ah a)a6 $7.%en4e&ualian (h) hu0um *4a)a se5a4ai s(ra(e4i (ransisi;Pen4ha%usan su5s(ansihu0um *4 a)a 0rn )inilai(i)a0 sesuaiPen44an(ian n'rma hu0um

*an4 5ersi+a( 2 $3. %arsial )4re>isi6 $7. ('(al

KONTROL 7DESAKAN

KELOMPOKKEPENTINGAN


52/72

PERUBAHAN EKONOMI DAN HUKUM


53/72

PERUBAHAN EKONOMI PERUBAHAN NILAISOS.

PERUBAHAN HUKUM

Orientasi Kebijakan

Pembangunan Ekonomi Pemerataan Pemi!ikanSumber "a#a Ekonomi

Ni!ai Sos Pagu#uban

Ko!ekti$istik Partiku!aristik

Askri%ti&

Hukum Po%u!is Pemberian

Pe!uang Ke!om%ok Lema'Se(. Sosia! Ekonomi Pemargina!anPeranan Ke!om%okKuat

Orientasi KebijakanPembangunan Ekonomi

Pertumbu'an Ekonomi

Ni!ai Sos Patemba#an In)i$i)ua!istik Uni$ersa!istik A('ie$ement

Hukum E!itis PemberianPe!uang

Ke!om%ok Kuat Se(Sosia! Ekonomi Pemargina!an

Ke!om%ok Lema'

TEORI SIBERNITIKA TALCOTT PARSON$T ' i Ti ) 0 S' i l


54/72

$Te'ri Tin)a0an S'sial.

SUB SISTEMEKONOMI

SUB SISTEMPOLITIK

SUB SISTEMSOSIAL

SUB SISTEM

BUDA!A

"UNGSI ADAPTASILin40un4an "isi0

Lin40un4an S'sialPeru5ahan S's;e0;%'l

"UNGSI PEMBERIANLEGITIMASI

Pr'ses Penen(uan Pene(a %an Pilihan 2

$a. Tu1uan6 $5. Prinsi%6$&. Cara

"UNGSIPENGINTEGRASI

Pen4arahan Pen4en)alian Perila0u

#ar4a Mas*Pen*usunan Pe)'man

Pe rila0u $HUKUM.

"UNGSIPELEMBAGAAN

In(ernalisasi Pe)'man$h0. m1) si0a%

Perila0uPem5en(u0an nilai s'sial

5aru

BUDA!A

HUKUM

PERILAKUHUKUM

PEMBENTKEBIJAKAN=

HUKUM

PERLAKUANLINGKUNG

AN

3ara- 3ara- Tam"aha atas Ti ggi


55/72

e datarTam"aha

e datarasil

Pe 1umlaha

atas


56/72

P$E IS ! 2$ P$E IS IN2$


57/72

HIRARKHI PEMBENTUKHUKUM

Sema0in Ke Ba,ahSema0in Ban*a0 Jumlahn*a $Ke A(asSema0in Se)i0i(.

KELSEN

HIRARKHI PERATURANPER UU AN

Sema0in O%erasi'nalPera( PerUUan Sema0inBan*a0 Jumlahn*a

P!"l$m$

K$m$ +$"i!

Di+2$ 0Di+2$

P$m*! P"o80K!#/Ko+!

A)a Pem5a4ian0e,ena n4an 2Pem5en(u0 H0 *4

le5ih (in44i han*amen4a(urNILAI=ASAS *4 hrs)i1a5ar0an %)NORMA )lm %era(%ela0sanaann*a

UUD

UU0UUPP

PERPRES

PERDA PRO INSIPERDA KAB/KOTA

A)a K''r)inasi=Ke(er%a)u an er(i0al=H'ris'n(al An(arPem5en(u0 Hu0um

A)a K'nsis(ensier(i0al= H'ris'n(al

Su5s(ansi Hu0um

A)a Ke%en(in4an=Nilai@ / Asas *an4sama s54Pe)'manA)a si0a% salin4

0'n(r'l /a0'm')asi

Ba4aimana Men1elas0an


58/72

In0'nsis(ensi An(arPera(uranPerUUan

Pasal < UUPA8Pen4a0uan S54Pe merin(ahan(er5a ,ah %)

MHA HU

Pasal 3 B $7. UUD8Pen4a0uan )an

Pen4h'r ma(an (h)MHA HU s54 Lem5a4aPemerin(ahan 9

Pasal 3 UU7 =7FF

8Men*ama0an MHA)4 in)i>i)u=5a)an

hu0um9

Pasal < UU3=3

8Men*ama0an MHA)4 Lem5a4aPen)i)i0an=

%eneli(ian=Kea4amaan9


59/72


60/72

INKONSISTENSISUBSTANSI

HUKUM$H'ris'n(al /er(i0al .

SEKTORALISMEPEMBANGUNANPERAT PER UU

MATERIALISASIPEMBANGUNANPERAT PER UU

PERILAKU HUKUMLEMBAGA SOSIAL

KELOMPOKKEPENTINGAN

Pe gutama aa -epe tse-tor se diri &

me ga"ai-a se-tor lai

I strume tasi perat per '' mema-simal:

-a -epe ti ga diri-elompo-

PENGARUH MASA TRANSISI SOSIAL TERHADAPPERILAKU HK ABNORMAL


61/72

PERILAKU HK ABNORMAL

PERILAKU HUKUMABNORMAL !G KHAS KORUPSI BERJAMAAH

DI KALANGAN

KON"LIK INSTITUSI HK

BARU DG !G LAMA

PENEMPATAN SATU

BIDANG HK s54 8 4 6

S'7 1 S7 84 S”

PENEGAKAN HK !G BLM

SISTEMIK

MASA TRANSISI

P'li(i0 O('ri(er0e

Dem'0rasi

elu !da ya pedoma

erperila-u yg sama/lm e 1ala -a Pera a


62/72

TANAHLONGSOR

/ BANJIR

HUTANGUNDUL=MIN KA#

HIJAU

LINGKKOTA

KUMUH

PEMAN"RUANGPUBLIK

LALU LIN TAS SEM

RA#UT

PEMAKAI JALAN SEMAU GUE

ASET NEGHILANG

PEN!ALAHGUNAAN

CERMIN PERILAKU TDK TERTIB=PATUH HUKUM

( l l ) ( ( h


63/72

Hu5un4an K'n(r'l S'sial )4 Tin40a( Ke%a(uhan

TINGKATKEPATUHAN HK

C'm%lien&e$Unsur Di%a0sa.

I)en(i &a(i'n$Ta0u( Teralinasi )rLin40un4an S'sial.

Le4al C'ns&i'usness

$D'r'n4an )r )alam)irin*a.

"'rmalS'&ial C'n(r'l

(Ku gsi Pe e:ga- -)

In+'rmalS'&;C'n(r'l(Li g-u ga

Sosial)

Sel+ C'n(r'l$Sociali9atio

& I ter ali9atio )

POLITIK BIA!A TINGGI

BIROKRASI BIA !A TINGGI

KONDISI SOSEK $


64/72

RE#ARD

"inan&ial= N'n "inan&ial

!da Per"edaa atr Patuh-7 erprestasi /g Tida-

e doro g g lai er: prestasi via patuh h-

SANKSI

Pilihan Ben(u0 / CaraPela0sanaan

$K'nsis(en=Sesuai=Se4era.

• e 1era-a "agi y"s• Efe- 1era secara Sosial

CATATANPELIBATAN SECARA

SINIRGIS SEMUAINSTITUSI DALAM

PEMBERIAN RE#ARD/ SANKSI

$S54 K'n)i(e )i Semua Ins(i(usi=Termasu0

Di Tem%a( Ker1a.

IN"ORMAL SOCIAL CONTROL


65/72

Mem5an4un Si0a% Pe)uli Mas*ara0a(U(0 Men&e4ah Pelan44aran

Ke(erli5a(an Seluruh#ar4a Mas*ara0a(Mela0u0an K'n(r'l

Pen4asin4anPelan44ar )r Per4aulan

Per4un1in4an (h) Perila0u *4 Men*im%an4

Pa%an Perin4a(an 2

N4e5u( Ben1'( Pemasan4an P'lisi

Ti)ur

K'n(r'l iaKel'm%'0 In+'rmal

Pe&alan4 Di Bali

Nei4h5'urh'')C'mmi((ee )i Cina

Peli5a(an Me)ia MassaMelalui

Pem5en(u0an O%ini

Kri(i0 Ter5u0a Th)Pen*im%an4an

CATATANLe5ih E+e0(i+ )ila0sana0an Dilin40un4anTer5a(as Melalui

Pem5er)a*aan Peran Kel'm%'0Ke&il

SEL" CONTROL


66/72

NORMAPERAT;PERUU

MAS!ARAKAT

KEMUNGKINAN

Di(erima Se&ara %enuh

Di(erima %arsial / Pem5auran )4 n'rma mas*Di('la0 se&ara %enuh

TERGANTUNG

$3. Siner4i )4 N'rma S'sial lain $7. Mem5eri %erlin)un4an 0e%en(in4an

mas*ara0a(6

S'sialisasi /In(ernalisasi

KEMANDIRIAN /NETRALITASPEMBENTUK/PELAKSANA/PENEGAK HUKUM


67/72

PEMBENTUK/PELAKSANA/PENEGAK HUKUM

NETRALITAS Mam%u Be0er1a Se&ara Pr'+esi'nal 2

Orien(asi %) (u1uan $0ea)ilan /Keman+aa(an.

Mam%u Mem5e5as0an Diri )ariPen4aruh Ke0ua(an E0s(ernal / In(ernal

EKSTERNAL Tari0 Menari0

Ke%en(in4an P'li(i0 Tari0 Menari0Ke%en(in4anE0'n'mi=Ka%i(al

INTERNALPen4aruh Ke%en(in4anLem5a4a *4 5er(en( )4 %u5li0 @mis )ana s(ra(e4is ins(i( ima4e5uil)in4 $(ar1e( %0r.Bu)a*a $Nilai 0ea)ilan. Lem5a4a *4 5er(en( )4 %u5li0 20'ru%(i+=KKN

Ke0ua(anE0s(ernalIn(ernal

Ter%en4aruha(au

Ter5e5as

Man)iri

Men1a)iIns(rumen

Ke0ua(an S'sial


68/72

Ne(rali(as 5er%'(ensi Hilan4 0e(i0a Pem5en(u0=Pene4a0 H0


69/72

Ne(rali(as 5er% (ensi Hilan4 0e(i0a Pem5en(u0 Pene4a0 H0Dalam Mas* Or4ani0 Menera%0an S'li)ari(as Me0ani0

Lem5a4aPem5en(=Pene 4a0 H0 P)

Mas*Or4ani0

Men4a)'%siNilai S'li)ari(as

Me0ani0

NETRALITASLEMBAGAMELEMAH=

HILANG

Ren(an (h) mun&uln*a Ne%'(isme /K'lu si *4 men)'r'n4 Pr')u0 H0n*a5er%iha0 %) 0e%en(in4an 0el'm%'0(er(en(u

Ber0em5 5u)a*a %a(ernalis(i0 *4men)' r'n4 si0a% h'rma(5erle5ih7an=Sun40an (h) mere0a*an4 5ers(a(us s'sial e0'n'mi

(in44i

Ne(rali(as 1u4a 5er%'(ensi Hilan4 0e(i0a Pem5en(u0=Pene4a0


70/72

Lem5a4aPem5en(=Pen

e 4a0 H0%a)a Mas*

Me0ani0

Men4a)'%si NilaiS'li)ari(as

Or4ani0

Ne(rali(as 1u4a 5er% (ensi Hilan4 0e(i0a Pem5en(u0 Pene4a0H0 Dalam Mas* Me0ani0 Menera%0an S'li)ari(as Or4ani0

NETRALITASLEMBAGAMELEMAH=

HILANG

Pem5en(u0=Pene4a0 H0 (elah m1)a0('r %en&i%(a ultural 4ag *4 m1)sum5er 0e (i)a0a)ilan %)mas*ara0a(Pr')u0 hu0umn*a menin40a(0anin(ensi (as 0'n i0h'ris'n(al=>er(i0alHilan4n*a a0ses mas* (h)sum5er)a*a (er(en(u


71/72

APAKAH HUKUM DAPATBERPERANAN LANGSUNG

PADA TERJADIN!APERUBAHAN SOSIAL

PANDANGAN POSITI ISMEHu0um Ti)a0 Pun*aPeranan Lan4sun4 Pa)a

Ter1a)in*a Peru5ahanHu0um han*alah %e)'man*an4 5ersi+a( Pasi+ :men4ha rus0an %erila0u(er(en(uA0(i>i(as H0 (er4an(un4%a)a 0e0uasaan%ela0sanan*aPeru5ahan *an4 (er1a)i5u0an a0i5a( lan4sun4)ari hu0um namun a0i5a()ari a0(i>i(as %ela0sana

PANDANGAN HUKUM KRITIS Hu0um se5a4ai ins(rumen0ehi)u%an %un*a %erananlan4sun4 %a)a %eru5ahan5ai0 *an4 %'si(i+ mau%unne4a(i+ K'm%'nen Hu0um 2su5s(ansi= n'rman*a@0elem5a4aan %ela0 sana@)an Bu)a*a Hu0ummeme4an4 %eranan %)(er1a)in*a %eru5ahan


72/72

ASPEK

Tu1uann*a

O5*e0

Me0anisme

5UNGSI KONTROL

Memelihara=Men1a4a0e(era(u ran=0e(er(i5an

%'la hu5 s'sial

Perila0u a4ar sesuaiN'rma

Ti)a0 a)a Sen40e(a%elan44aran

Men4arah0an Perila0uMen4a)ili=Menilai%erila0u men*im%an4=melan44ar)en4an 5er%a('0ann'rma *4 5erla0uPem5erian san0si

5UNGSI REKAYASASOSIAL

Men&i%(a0an %eru5ahan)ari 0'n)isi s'sial

e0'n'mi %'li(i0 lama 0earah *an4 5aru

Peru5ahan %erila0umas*ara0a( *4 se1alan )4

(u1uan

Men)'r'n4 menin44al0an%'la %erila0u lama

Ter5en(u0n*a %erilau 5arumelalui2%ela*anan *4 '%(imal6insen(i+=+asili(as=0emu)ahanmen4uran4i %en4enaan

"UNGSI HUKUM

Sosiologi Hukum Edit 2013 November - Prof. Nurhasan 12 Sep 2015

Documents

Transcript of Sosiologi Hukum Edit 2013 November - Prof. Nurhasan 12 Sep 2015