Muhtasari wa Small Arms Survey • Nambari 40 • Aprili 2014 1

Milipuko isiyotarajiwa katika maeneo ya kuhifadhi zana za kivita (Unplanned Explosions at Munitions Sites - UEMS)

ni jambo muhimu la kiusalama kwa serikali na ni changamoto kubwa ya usalama kwa jamii ya kimataifa. Utafiti huu wa Silaha ndogo ndogo umerekodi zaidi ya matukio 500 kama hayo kwa kipindi cha miaka 35, kuanzia 1979 hadi 2013. Uchambuzi wa takwimu hizi unaonekana katika Kijitabu kilichotoka kutoka kiitwacho “Unplanned Explosions at Munitions Sites: Excess Stockpiles as Liabilities rather than Assets” kilicho na majedwali , michoro, ramani, na viambatisho vingine muhimu, mlundikano mkubwa wa silaha hauna umuhimu wowote na sio Rasilimali.1 Milipuko inayotokana na silaha hizi imetokea katika nchi 100 (angalia Ramani 1), na imesababisha vifo vya maelfu ya watu, maelfu ya watu kujeruhiwa, watu kukimbia makazi, mamilioni ya fedha za kigeni kutumika katika gharama za usafirishaji, kutegua mabaki ya mabomu, kununua silaha zingine na kufidia zilizolipuka. Rasilimali hizo zingeweza kutumika kwa namna nyingine yenye manufaa zaidi. Baadhi ya matukio ya milipuko yamesababisha mawaziri wa seri-kali, maofisa wa kiraia, na maafisa wa kijeshi kukamatwa na kuondolewa madarakani.

Kielelezo cha UEMS inazungumzia kuhusu tatizo kubwa zaidi la uharibifu unaosababishwa na mlipuko mmoja. Matukio yanaonyesha fikra zisizo furahisha za watunga sera kuhusu viwango vinavyofaa vya akiba na viwango hatari vya ziada. Matukio mengi hutokea kwa sababu mataifa mengi huchukulia akiba zao za zana za kivita kama rasilimali badala ya madhara, bila kujali muda gani zimehifadhiwa na jinsi zilivyohifadhiwa.

Kutambua na kuteketeza akiba ya ziada kunafaa kuwa hatua muhimu ya mara kwa mara kwa ajili ya usimamizi mzuri wa silaha. Wakati silaha zinawekwa bila kujali kiwango, ubora, na usalama wa hifadhi, usimamizi

Kielelezo cha Kuripoti Tukio la UEMS

NAMB

ARI 4

0 •

APRI

LI 2

014

unapungua. Katika hali kama hiyo, huwa kuna uwezekano wa uhamishaji silaha wenye utata na uwezekano wa kubadilisha matumizi kwa bahati mbaya au bila idhini.

Kijitabu hiki kinatumiwa kwa sababu tatu za msingi. Ya kwanza, kinalenga kusaidia utendaji bora kwa kufafanua ukubwa na uwezo wa changamoto ambayo watunga sera hupitia, na kinahamasisha mataifa kusimamia akiba zao za silaha ndogo kwa ufanisi. Ya pili, utafiti unakusudiwa kutumiwa kama zana ya dondoo. Kwa mfano, hali halisi inaonekana kwa mataifa 37 yanayotekeleza shughuli zinazohusiana na UEMS (angalia Mchoro 2). Na ya tatu, kitabu hiki kinatumiwa kama zana ya mafunzo.

Kielelezo cha Kuripoti TukioKielelezo cha Kuripoti Tukio la UEMS (UEMS Incident Reporting Template - UEMS IRT) (angalia Mchoro 1) kinatolewa ili kusaidia uwekaji wa rekodi sahihi na kushiriki takwimu zilizo kwenye mfumo.

Taarifa sahihi kwenye kila tukio la UEMS zinahitajika ili kuboresha jitihada za uzuiaji wa matumizi ya silaha ndogo. Uchambuzi wa takwimu za majanga yanayotokana na matumizi ya silaha ndogo duniani unatoa michango miwili muhimu. Umuhimu wa kwanza: Kuongezeka kwa ufahamu wa maru-dio ya matukio haya kunaweza kupunguza madhara yanayohusiana na milipuko na hati-maye, inafaa kuhamasisha mamlaka husika kuboresha utendaji wao hususan usalama wao wa kimwili na usimamizi wa akiba ya silaha (Physical Security and Stockpile Management - PSSM). Umuhimu wa pili: Uchambuzi wa takwimu za kimataifa unaweza kudhihirisha mitindo au mbinu mbalimbali zinazotumika katika matukio ya UEMS, jambo ambalo linaweza kuboresha uwezo wa kutambua hali hizo ambazo zinaweza kuongeza idadi ya matukio.

Katika miaka 35 iliyopita, vyombo vya habari havijaweza kutoa taarifa zilizofanyiwa utafiti wa kina kwa jamii badala yake wanatoa maoni na uvumi wa mwanzo kuhusu sababu za tukio na sio taarifa kamili. Vyombo vya habari vinalenga kutoa taarifa za vifo, uharibifu wa mali au miundombinu. Taarifa kamili hupa-tikana baada ya upelelezi na kwa kawaida taarifa hizo hutolewa kwa umma kwa nadra.

Kwa kawaida serikali husita kutoa taarifa za uchunguzi. Kuthibitisha hili, kwa mfano, wanaweza wasitoe taarifa kwa sababu za

HATU

A NA

PR

OGRA

MUR

esea

rch

Not

es

2 Muhtasari wa Small Arms Survey • Nambari 40 • Aprili 2014

Mcho

ro 1.

Kie

lele

zo c

ha K

urip

oti T

ukio

la U

EMS

2.W

api?

(Tu

kio

la U

EMS

lilito

kea

wap

i?)

Nch

i:

Jiji a

u m

ji:

Jina

la k

ituo

/ene

o:

4.K

wa

nin

i? (K

wa

nin

i tu

kio

la U

EMS

lilito

kea?

)

(k.m

. uha

ribi

fu w

a za

na z

a ki

vita

; uhi

fadh

i mba

ya a

u m

iund

ombi

nu m

ibov

u; n

yenz

o ku

tum

iwa

viba

ya a

u ku

angu

shw

a; m

atuk

io y

a nj

e ki

maz

ingi

ra (k

ama

vile

maf

urik

o au

mot

o);

usal

ama

mdo

go; m

azin

gira

mab

aya

ya k

ufan

yia

kazi

)

1.L

ini?

(Tu

ko la

UEM

S lil

itoke

a lin

i?)

Tare

he (m

mm

m/m

m/s

s):

Saa

(ss:

dd

) [k

wa

mfu

mow

a sa

a 2

4]:

Hal

i ya

hew

a (k

.m. k

iasi

cha

joto

°C

, upe

po, m

vua,

rad

i):

/

:

/

3.N

ani?

(Ni n

ani a

nay

emili

ki a

u k

usi

mam

ia e

neo

na

vitu

vili

vyo

mo

?)

3.1.

Ni n

ani a

naye

mili

ki a

u ku

sim

amia

ene

o?

Mm

iliki

t

aifa

s

io t

aifa

msi

mam

izi (

kam

a ni

tofa

uti)

Mae

lezo

(k

.m. a

ina)

pol

isi

jesh

i k

ampu

ni b

inaf

si

kig

eni (

k.m

. kik

osi c

ha k

udum

isha

am

ani)

kun

di le

nye

sila

ha

wen

gine

(k.m

. mak

ampu

ni y

a ki

taifa

), ta

ja:

wen

gine

(k.m

. gen

ge la

jina

i),

taja

:

3.3.

Ni z

ana

zipi

za

kivi

ta

zilih

ifadh

iwa

hapo

?A

ina

ya n

yenz

o a

u za

na z

a ki

vita

:K

iwan

go/k

ipim

o (m

akad

irio

ya ju

mla

, yan

ayot

oa ta

kwim

u yo

yote

inay

opat

ikan

a):

Mao

ni (k

.m. u

mri

, asi

li, a

ina,

na

hal

i ya

zana

za

kivi

ta)

nde

ge

vifa

ru n

a m

izin

ga

kiw

ango

(kw

a id

adi)

uzi

to (k

wa

tani

)

tham

ani (

onye

sha

kwa

fedh

a)

mku

sany

iko

wa

sila

ha m

balim

bali

mili

puko

na

baru

ti

mab

omu

ya k

uteg

a ar

dhin

i s

ilaha

za

maj

ini

sila

ha n

dogo

ndog

o na

nye

pesi

hai

julik

ani

3.2.

Zan

a hi

zo z

a ki

vita

zin

awek

wa

kati

ka je

ngo

la a

ina

gani

?

3.2.

1. H

ali y

a en

eo

la h

ifadh

i? la

kud

umu

la

mud

a

3.2.

2. N

i shu

ghul

i za

aina

gan

i zili

zofa

nyik

a ha

po

?

kuh

ifadh

i

kuc

haka

ta

kup

akia

/kup

akua

3.2.

3. M

uund

o w

a je

ngo

la h

ifad

hi

ulik

uwaj

e?

jeng

o lil

iloje

ngw

a kw

a m

adhu

mun

i ya

hifa

dhi

jeng

o lil

iloje

ngw

a kw

a m

adhu

mun

i men

gine

mba

li na

hifa

dhi

gha

la

hai

julik

ani

Muhtasari wa Small Arms Survey • Nambari 40 • Aprili 2014 3

5. N

ini?

(N

i nin

i kili

cho

toke

a ka

ma

mat

oke

o y

a m

lipu

ko?)

5.1.

Ene

o lil

iloat

hiri

wa

ni k

ubw

a ki

asi g

ani?

5.2.

Ni n

ani a

liath

iriw

a na

mlip

uko?

5.3.

Ni m

iund

ombi

nu g

ani i

lihar

ibiw

a

na m

ilipu

ko?:

Nus

u ki

pen

yo c

ha m

lipuk

o (k

m)

(uku

bwa

wa

shin

ikiz

o la

hew

a/m

gand

amiz

o w

a he

wa

kuto

ka e

neo

la m

lipuk

o)

Vifo

(jum

la)

ndi

yo

hap

ana

hai

julik

ani

Kam

a ni

ndi

yo, i

dadi

ya

waf

anya

kazi

kat

ika

en

eo h

ilo w

alio

kufa

idad

i ya

raia

, wat

u w

alio

kufa

was

io

waf

anya

kazi

Ain

a ya

miu

ndo

msi

ngi i

liyo

hari

biw

a

(cha

gua

yote

inay

ohus

ika)

shu

le

mak

azi

hud

uma

za a

fya

k

itovu

cha

usa

firi

min

gine

, taj

a:

Nus

ukip

enyo

cha

usa

amb

aaji

w

a he

wa

ya m

abo

mu

(km

)

(uku

bwa

wa

eneo

lilil

oath

iriw

a na

risa

si, m

ilipu

ko, s

ilaha

, na

vifu

s/m

abak

i, vi

navy

osab

abis

ha h

atar

i end

elev

u)

Maj

eruh

i (ju

mla

) n

diyo

h

apan

a h

aiju

likan

i

Kam

a ni

ndi

yo, i

dadi

ya

waf

anya

kazi

wa

en

eo h

ilo w

alio

jeru

hiw

a

idad

i ya

raia

, was

io w

afan

yaka

zi

wal

ioje

ruhi

wa

Kiw

ango

cha

uha

rib

ifu

(and

ika

fedh

a)

Mao

ni

5.4.

Mat

okeo

men

gine

ya

UEM

S ni

yap

i?

Jib

u la

ser

ikal

i

u

chun

guzi

wa

kius

alam

a

uch

ungu

zi w

a ki

sher

ia

Fid

ia

ndi

yo

hap

ana

hai

tum

iki

Kam

a ni

ndi

yo, n

i fam

ilia

ngap

i zili

poke

a fid

ia?

Kam

a ni

nd

iyo,

ni f

amili

a ng

api z

ilip

okea

fid

ia?

Mat

oke

o y

a ki

sias

a (k

.m. m

aafis

a w

akuu

kuk

arip

iwa,

kus

hush

wa

vyeo

, kut

uhum

iwa,

au

kuf

ungw

a je

la)

Mat

oke

o m

engi

ne (k

.m. y

a ki

maz

ingi

ra, k

iuch

umi,

kija

mii,

au

kiaf

ya)

Mto

a ta

arif

a, m

aele

zo y

a m

awas

ilian

o

Jina

Taas

isi

Anw

ani y

a po

sta

Sim

u

Bar

ua p

epe

6.V

ipi?

(Je

, Tai

fa n

a ja

mii

ya k

imat

aifa

ilis

emaj

e?)

Mp

ango

wa

hatu

a za

dha

rura

ul

itek

elez

wa?

ndi

yo

hap

ana

hai

tum

iki

Mta

alam

u w

a EO

D*

alik

uwa

kati

ka

eneo

kab

la?

ndi

yo

hap

ana

hai

julik

ani

Uha

mis

haji

wa

wak

imb

izi

Kam

a ni

ndi

yo, w

atu

wan

gapi

?

ndi

yo

hap

ana

hai

tum

iki

Wat

u w

alio

ham

ishw

a

ndi

yo

hap

ana

hai

tum

iki

Kam

a ni

ndi

yo, w

atu

wan

gapi

?K

ama

ni n

diyo

, uha

mis

haji

u

likuw

a w

a m

uda

au

w

a ku

dum

u?

Uo

ndo

lew

aji w

a U

XO

**

n

diyo

h

apan

a h

aitu

mik

i

Mae

lezo

(k.m

. win

gi a

u uz

ani

kwa

tani

)

Mao

ni (k

.m. m

ajin

a ya

was

hirik

i wan

aosa

idia

, iki

jum

uish

a w

ashi

riki w

a nd

ani,

kita

ifa, a

u ki

mat

aifa

)*E

xplo

sive

ord

nanc

e di

spos

al /

Kan

uni z

a ku

hari

bu M

izin

ga n

a M

abom

u; *

*Une

xplo

ded

ordn

ance

.

Kuhusu Small Arms SurveyNi kituo cha ubora duniani ambacho madhumuni yake ni kutoa taarifa adilifu, yenye ushahidi na inayohusu sera kuhusu vigezo vyote vya silaha ndogo ndogo na vita vya silaha. Ni chanzo muhimu cha kimataifa cha kutoa taarifa, utaalamu na uchambuzi wa masuala ya silaha ndogo ndogo na vita vya silaha. Utenda kama rasilimali kwa serikali, watengeneza sera, watafiti na asasi za kiraia. Makao makuu yake yapo Geneva, Uswisi katika taasisi ya elimu ya juu ya masomo ya Kimataifa na Maendeleo.

Small Arms Survey ina wafanyakazi wa kimataifa wenye ujuzi wa mafunzo ya ulinzi na usalama, sayansi ya kisiasa, sheria, uchumi, masomo ya maendeleo, sosholojia na elimu ya jinai pamoja na ushirikiano na mtandao wa watafiti, taasisi za wabia, mashirika yasiyo ya kiserikali na serikali katika nchi zaidi ya 50.

Kwa maelezo zaidi, tafadhali tembe-lea tovuti ya www.smallarmssurvey.org.

Mara ya kwanza kuchapishwa kwa lugha ya Kiingereza: Aprili 2014

Toleo hili katika lugha ya Kiswahili: Septemba 2015

SifaWaandishi: Eric G. Berman, Benjamin King, na Pilar Reina

Wahariri: Nsia Humphrey Shoo (humphreyncia@ymail.com) na Nivoneia Yonazi Kikaho

Muundo na mpangilio: Rick Jones (rick@studioexile.com)

Maelezo ya mawasilianoSmall Arms SurveyMaison de la Paix Chemin Eugène-Rigot 2E CP 136 – 1211 GenevaSwitzerland

simu +41 22 908 5777 faksi +41 22 732 2738info@smallarmssurvey.org www.smallarmssurvey.org

104

Unp

lann

ed E

xplo

sion

s at

Mun

itio

ns S

ites

HA

ND

BO

OK

UEMS-RELATED ACTIVITIES MSAG was created to assess how international instruments promoting stockpile management could be implemented effectively. MSAG contributes to standard-setting efforts, develops training mod-ules for donor nations, implements common projects, and provides a platform to exchange knowl-edge and expertise. MSAG offers classroom- and field-based training to decision-makers, practi-tioners, and managers. MSAG nations can provide comprehensive support in the establishment of proper life-cycle management of weapons and munitions. MSAG’s half-yearly meetings (the 18th was held in November 2013) improve coordination, facilitate pooling of resources, and help to prevent costly duplication of efforts. (These meetings benefit from expertise from international and regional institutions as well as from civil society organizations.) A typical project cycle for a country receiving assistance from MSAG would include an assessment visit, awareness raising, project planning, training and technical advice, supporting implementation, and reassessment and evaluation of changing needs and progress made.

ADHERENTS TO COMMITMENTS AND RECIPIENTS OF ASSISTANCE

MSAG members (Austria, Belgium, Canada, Denmark, Germany, France, Hungary, Ireland, Norway, Poland, Spain, Sweden, Switzerland, UK, and the United States) review their course modules an-nually to ensure that they adhere to latest international standards and best practice. Although all MSAG members are also OSCE members, recipients of MSAG assistance need not be members of that organization. Officials from some 30 countries in the OSCE ‘region’ as well as Africa have participated in MSAG-sponsored courses at regional training centres (e.g. RACVIAC in Croatia, International Peace Support Training Centre in Kenya, and NATO School in Germany, and at MSAG members’ training facilities. Countries receiving direct and sustained support to manage their weapons and munitions stores include—but are not limited to—Bosnia and Herzegovina, Ethiopia, Moldova, Tajikistan, and Turkmenistan.

PUBLICATIONS AND MATERIALS OF NOTE MSAG. 2013. Coursebook on Physical Security and Stockpile Management of Arms, Ammuni-

tion and Explosives.

Information accurate as of 16 December 2013

Multinational Small Arms and Ammunition Group (MSAG)

HEADQUARTERS

n/a

WEBSITE

www.msag.es

POC

NAME n/a

TITLE n/a

msag@msag.es

n/a

SHORT DESCRIPTION

MSAG, established in 2005, is an apolitical, informal, and multinational platform which strives to develop training modules, support standard setting, share experience, and co-ordinate assistance concerning PSSM. Its 15 members contribute according to national priorities and capacities.

kiusalama hasa wanapotoa taarifa muhimu zinazohusu hifadhi za zana za kivita au vikwazo vya kisheria vinavyowakumba watu binafsi au taasisi kama sababu za kuzuia utoaji sahihi wa taarifa.

UEMS IRT imeundwa kuweka viwango na kuhamasisha ukusanyaji wa taarifa za matukio kama hayo. Muundo mzuri wa UEMS IRT unapunguza wasiwasi ambao mataifa yame kuwa nao na unawasaidia wanahabari kutambua vipengele zaidi vinavyo-takiwa kuhusu matukio ya UEMS.

Kielelezo kinawawezesha watu wasio wataalamu kutoa taarifa vizuri zaidi. kwa faida zaidi, kielelezo kizu-ri kinawezesha mamlaka kuwasilisha muhtasari kamili kuhusu tukio, bila kutoa taarifa kamili za uchunguzi kwa ukamilifu wake.

UchunguziAthari za UEMS ni kubwa na maran-yingi huwa za muda mrefu. Vyombo vya habari hulenga athari za mwanzo za tukio, kama vile vifo na majeruhi waliopatikana kutokana na mlipuko wa awali. Hii inalengavifo na majeruhi;

ni kiashirio muhimu cha gharama za UEMS na ndiyo maana ni muhimu kutafuta njia za kuzuia. Ni wakati tunapoangalia madhara ya muda mrefu ya kijamii , kiuchumi, kisiasa na kijeshi, hata hivyo, kuna uwezekano wa kuelewa gharama kamili ya UEMS na kwa nini kukumbana nazo kunafaa kupewa kipaumbele katika ajenda za kitaifa, kikanda na kimataifa. Hadi leo, UEMS IRT imeundwa kusaidia kutoa unasaji mzuri wa takwimu na uwekaji mzuri wa kumbukumbu.

Vidokezo1 Muhtasari 6, ‘Milipuko isiyotarajiwa katika

maeneo ya kuhifadhia zana za kivita,’ unaopatikana kwa lugha mbalimbali, unatoa ufupisho.

VyanzoMuhtasari huu wa Utafiti umetengenezwa

kulingana na toleo la mfululizo la Kijitabu cha Small Arms Survey la “Unplanned Explosions at Munitions Sites (UEMS): Excess Stockpiles as Liabilities rather than Assets”, lililohaririwa na Eric G. Berman na Pilar Reina.

Mchoro 2. Wasifu wa sampuli : Mhusika anayetekeleza au kutoa shughuli na huduma zinazohusiana na UEMS*

Ramani 1. Matukio ya UEMS kwa nchi, 1979–2013

* Wasifu huu, pamoja na nyingine 36 katika Kijitabu, hautumiki kama msimamo au hati rasmi ya mhusika aliye kwenye wasifu.

4 Muhtasari wa Small Arms Survey • Nambari 40 • Aprili 2014• Swahili translation

Matukio 10 au zaidiMatukio 6–9Matukio 2–5Tukio 1Hakuna matukio yaliyorekodiwa

Umefadhiliwa na Office of Weapons Removal and Abatement (PM/WRA)

Uchapishaji huu unaunga mkono Programu ya SaferGuard ya Umoja wa Mataifa