Short Story – Cebuano| Sa lalaking naligsan sa may interseksyon I ...

Short Story – Cebuano| Sa lalaking naligsan sa may interseksyon

“As I said at the beginning, there’s no real moral or lesson to be learned from all this. But this is something that actually happened to him. Something that happened to all of us.”A Folklore for My Generation: A Pre-History of Late-Stage CapitalismHaruki Murakami

I.

GILILI niya sa bintana sa pasaheroang dyip nga iyang gisakyan ang nahimutangan sa

aksidente. Tayming kay stop ang light. Gikaras sa iyang panan-aw ang ensaktong dapit.

Interseksyon sa V. Rama ug N. Bacalso Avenue. Kanang may habog nga traffic light.

Kanang may gipangdemolis nga panimalay sa may kurbada paingon lusot Brgy. San

Nicolas. Nagdahom siya nga wala na ang lawas sa kadtong lalaking gabuy-od sa dalan

human naligsan sa 10F nga iyang gisakyan padulong sa iyang trabahoan ganihang

buntag. Wala na ang sling bag niining nabugtas, miluwa sa mga libro ug mga papeles

nga nagkatag sa dalan, gipadpad sa hangin. Pasado alas nuybe na sa kagabhion. Alas

otso medya sa buntag nahitabo ang maong disgrasya.

Namasin siya nga masigpatan kon aduna pa bay lama sa dugo sa mismong lugar

nga gilagpotan sa lalaki. Apan wala na. Wala nay timailhan sa nahitabong aksidente.

Wala nay handomanan niadtong makalilisang nga kabuntagon.

Sa kadtong guwapang estudyante’s San Carlos tapad niyang misinggit “My God!

My God!” dayon tabon sa iyang nawong aron di makit-an ang lalaking nagkadugo sa

dalan, o di ba kaha sa kadtong tigulang sa atbang-eskina nga nakapanguros og ahat kay

of 23

nakasaksi sa panghitabo, basin og nahikalimtan na nila ang maong aksidente. Sa

kadtong mga batang Badjao nga manaygonay ug ni Manong tindero’g mineral water

nga dayon mialirong sa naligsan, basin og usa lang kadto sa mga naandan nilang talan-

awon sa kadalanan nga sama sa uban lumalabay lang. Apan kaniya, hangtod karon,

ingon sa adunay kabahin sa iyang hunahuna o sa iyang galamhan ba kaha o sa asang

dapitang di niya matuod ang naligsan usab ug mipabilin sa maong interseksyon.

Mibalik na man unta sa normal niining kalihokan ang tibuok kadalanan. Galaray sa

highway ang mga sakyanan kansang mga pasahero mga tawong naggikan sa tagsa-

tagsa nilang pakig-asdang sa kinabuhi. Mga komyuter sa dyip sagad mga estudyante

ug mga trabahanteng sama niyang di kaapord og awto. Mga propesyonal nga ang

kaharuhayng matagamtaman sa pagsakay og taksi ingon sa usa ka pribilihiyong

gitagana alang kanila. Mga drayber og pribadong mga sakyanan nga buot nang

makapahulay human sa ilang panisikay-sikay sa tibuok adlaw. Mga manguliay sulod sa

bus kansang biyahe tulo o lima pa ka oras depende sa gilay-on sa ilang padulngan. Ug

ubay-ubay ka mga motoristang mulusot-lusot sa panon sa mga sakyanan ingon sa

nakighagwa sa kamatayon.

Sa kanunay, hago iyang lawas matag uli gikan sa eskuylahan. Mukabat sab traynta

minutos iyang biyahe padulong uli sa ilang giabangang studio-type nga apartment sa

may Pardo. Maayo lang gali kay tua si Alma, iyang kapuyo, nga maoy muhilot-hilot

niya human sa ilang pagpanihapon dayon sa ilang pagkatulog.

of 23

Kung maregular na ko, mupalit gyod kog awto, sa iyang hunahuna. Apan sayod siya sa

iyang kaugalingon nga kutob ra siya sa pagpangandoy kay bisan pa man og maregular

siya sa iyang pagkamaestro, dili gihapon paigo iyahang sweldo palit bisag second hand

man lang nga awto. Basin og sa pagpatubil lang paingon ang binuwan niyang

madawat. Maregular ba kaha ko sunod semester?

Mibulhot ang 10F nga iyang gisakyan pagkidlap sa green light. Tulin ang dagan sa

dyip nga matag karon ug unya muhunong kay adunay mukawas o musakay ba kaha

nga pasahero. Taliwala sa kasaba sa kadalanan, bisan unsa na lang ang musantop sa

iyang alimpatakan. Trabaho. Iyang badlungong mga estudyante. Leksiyon niya ugma.

Dedlayn sa test paper sa mga gradweyting. Iyang tatay sa Dumanjug. Si Alma. Abang

sa balay sunod semana. Ilang konsumo. Iyang doctoral. Ang kabahin nila ni Mary Jane.

Labaw sa tanan, kadtong complaint letter.

Kinsa man ang nagsuwat ato? sa iyang kaugalingon.

Kompiyansa siyang mupatigbabaw gihapon ang kamatuoran. Aduna gihapon siyay

hugot nga pagtuo sa hustisya ug kaangayan. Makasalig kang hatagan kini nako og patas

nga pagtagad. Aduna kitay due process, pu’ng pa sa iyang tsirman. Misuol og balik iyang

migraine nga ganihang udto pa nagsigeg hasol kaniya. Mibalik sa iyang panumdoman

kadtong lalaking naligsan ganihang buntag.

Kamubo ra gyod diay sa kinabuhi!

of 23

Mipiyong siya kay daw mabuak iyang ulo. Unya, mikurog ang selpon sulod sa

iyang bulsa. Iya kining gikuot. Gikan kang Alma, nagkanayon: NBASA NKO TNAN NINYONG

MGA BALAK! I THOT ADUNAY PDULNGAN AKONG PAGPAABOT. IM SORRY IF I HAD TO DO

IT. IM SORRY IF I HAVE TO LEAVE U. GUDBYE!

II.

Kon may usa ka sugilanon si Murakami kansang kamatuoran hingpit ang pagkapukaw

sa iyang galamhan, o di ba kaha kansang karakter lig-on ang koneksyon sa iyang

kasingkasing ug kalag, kini na seguro ang “A Folklore For My Generation” niini.

Tungod sa lawom nga epekto sa maong sugilanon kaniya, iya kining gipaambit ug

gipabasa sa iyang mga estudyante sa Criticism of Fiction nga klase. Karong kataposang

klase niya sa 8 to 9 sa gabie, gituki nila ang maong sugilanon.

Nahitabo ang sugilanon sa dekada saysenta nga matod pa sa tagsugid niini, mao

ang dekada nga yano lang apan mabulukon ang pagpakabuhi sa taw – kon diin ang

hinungdan ug ang epekto sa mga penomenon daw suod nga managhigalaay, ug ang

teorya ug reyalidad kanunayng nanaggakos sa usag-usa ingon sa kini ang labing

natural nga butang dinhi sa kalibotan.

Nasagmuyo siya kay maihap ra sa iyang tudlo ang mga estudyanteng tataw nga

mibasa sa maong sugilanon. Apan bisan og maisip nga kini ang labing ngil-ad niyang

of 23

adlaw, kay dili lalim iyang nasinati sukad pa ganihang buntag nga nakaligis iyang

gisakyang dyip ug hangtod ganiha sa meeting niya kang Dr. Kintanar nga mipahibalo

kaniya mahitungod sa usa ka letter of complaint, mas gilugwayan pa niya iyang

pasensiya.

“Taas man gud siya, Sir!” kasagarang reklamong nadunggan niya sa klase daw ang

bili ug kanindot sa usa ka sugilanon mahukman lang sa iyang gitas-on ug gimub-on.

Hinuon, sa iyang tan-aw, sa kasamtangang panahon, lisod na gyod pag-awhag og

basa sa mga kabatan-onan. Daghang mga lingla sa teknolohiya ug kalingawan sa

medya nga labawng ginahatagan nilag pagtagad ug importansya. Gali, mituo siyang

dako ang impluwensiya sa Internet kon nganong daghan kanila ang walay interes

karon sa pagbasa. Ug tungod pod daw aning mga “instant” sa atong modernong

panahon maong mingmubo ang pasensiya sa mga taw, labaw na gyod kanilang mga

batan-on. Ilaha daw ang henerasyon sa mga apurado, sa mga masuknaon, apan

kuwang sa pagpakabana ug wala nay pagtamod sa kanindot sa mga yanong butang nga

iya sa kinabuhi.

“Sir, to be honest, wala ko kasabot sa story,” sa labing sipat niyang tinun-an nga

motungha lang kon tinghawong na sa major exam.

Lisod gyod tuod tugkaron ang gilawmon sa mga sugilanon ni Murakami. Nabantog

ang Hapon nga pikyonista tungod sa iyang mga sugilanong sagad ang tema mulibod

gikan sa suryal ug sa tinagaw paingon sa kalibotanong pagpakabuhi sa taw. Mga

of 23

sugilanong kansang kamatuoran gipahipi ug gilumloman sa kinauyokang bahin sa

pulong ug diwa. Para niya nga usa ka Literature teacher ug mahiligon sa pagbasa ug

pagpanulat, tulubagon sa mga mambabasa ang pagkaykay ug pag-irok sa maong

kamatuoran. Bulahan daw kadtong makatugkad, kadtong adunay mapupo. Labaw na

gyod kadtong kinabuhi nausab.

“But understanding a story is like understanding life!” Nabundak niya iyang

tingog. Lagmit bunga sa kahasol sa iyang migraine. Lagmit naupsan na gyod siya sa

pailob. Mituo siyang tanang butang sa kalibotan adunay kinutoban.

Mihilom ang tibuok klase. Takulahaw migilaw ang mga mata sa iyang mga tinun-

an samtang inanay nilang gipatuhop ang iyang gipamulong. Kon nasabtan ba nila ang

iyang buot ipasabot o mas nakapaubos ba hinuon og samot sa ilang interes sa pagbasa,

kana usa ka dako niyang tulukibon nianang tungora.

Apan sayod siya sa kamatuoran nga siya mismo wala pa makatugkad sa mga

tanghaga sa kaugalingong kinabuhi. Kon nganong hangtod karon, ingon sa adunay

kuwang, ingon sa aduna pa gihapoy kamatuorang nag-ung-ong nga lisod kaykayon. Sa

iyang pangedaron, luyo sa iyang mga naangkon nga kalamposan ug kadaogan, ingon

sa aduna gihapoy lapad nga haw-ang diha sa iyang dughan. Aduna siyay buot makab-

ot. Aduna siyay gigukod. Apan kini idlas. Ug sa kanunay iyang pailob ginasukod

taliwala sa kapaspas sa kinabuhi niining modernong panahon.

of 23

Patay gyod to! Patay gyod to ba! miduwa-duwa sa iyang panumdoman ang siyagit sa

kauban niyang pasahero ganihang buntag.

III.

Maghapit tulo na sab siya ka tuig sa pagkamaestro dinhi sa usa ka iladong

pang-Katolikong unibersidad sa siyudad sa Sugbo. Ikatulong eskuylahan na kini niya

sulod sa unom ka tuig nga pagmaestro. Sa mga panggobernong tunghaan siya unang

nagtudlo kon diin tataw nga mas gamay ang sweldo. Magdawatan lang siya kaniadto

og dili mumenos sa katorse mil matag buwan. Apan bisan og miabot na kini sa kapin

dise-otso mil, dili lang gihapon paigo iyahang sweldo.

Kay lagi, lisod ang kinabuhi sa siyudad. Kada lihok gasto. Hapit tanang butang

adunay presyo. Kwarta ang nagpadagan sa kinabuhi sa taw. Kon magkuwang o wala

gyod siya niini, mismo ang siyudad ang muonay sa pagtukob kaniya. Maong

mahinungdanon nga mukayod ug manginabuhi. Kinahanglang magtigom kay kon dili,

iyawat mapasmo!

Puno siya sa ideyalismo ug pangindahay sa unang tulo ka tuig. Sauna wala

nakadepende iyang katagbawan sa gitas-on sa iyang binuwang sweldo kon dili sa

tiunay nga kalipay nga iyang maangkon sa pagkamaestro. Tinuod, malipayon siya

kaniadtong nagtudlo pa siya sa mga pampublikong tunghaan bisan og ubos ra ang

iyang madawat. Apan pipila ka tuig ang minglabay ug hinay-hinay nga napukan ang

of 23

maong kalipay ug katagbawan tungod sa iyang mas dakong tinguhang magmadaugon

batok sa kamangtas sa siyudad.

Gidungagan pa gyod sa pagka-stroke sa iyang tatay sa miaging duha ka tuig.

Komplikasyon sa hypertension segun pa sa doktor. Atake’s kasingkasing ang namatyan

sa iyang apohan ug sa duha pa niya ka mga uyoan. Kaliwat lage nila. Matag-buwan,

ang katunga sa iyang sweldo ginapadala niya sa iyang nanay sa Dumanjug alang sa

mentenans sa iyang tatay ug sa mga galastoan sa balay.

Busa, nakahukom siyang dinhi sa pribadong tunghaan nga iyang kasamtangang

gitrabahoan siya magparegular. Kinahanglan niyang magpakapraktikal. Kinahanglang

dili na siya mag-usik og panahon. Importanteng aduna na siyay permanenteng trabaho.

Alang sa iyang tatay. Alang nilang duha ni Alma. Alang sa ilang kaugmaon. Maong

iyang giutngan ang tulo ka tuig o unom ka sagunson nga semestre nga maoy

gikinahanglan sa iyang probationary period. Kay lagi gawas nga mas dako ang sweldo,

maayo sad ang mga benepisyong madawat dinhi. Adunay mga incentives. Minilyon

ang makobra sa mga muretiro.

Usa si Alma sa mga nagsugyot niya nga mupabilin sa maong tunghaan. Hapit na

gyod ka maregular, Langga, ni Alma pa usa ka gabiing gimasahe siya niini. Kataposan na

lang ni nimo karong semestera, di ba? Matuman na gyod atong pangandoy nga magpakasal!

Gipasaligan niya si Alma nga menyoan sa panahon nga maregular na siya sa iyang

trabaho. Sulod sa lima ka tuig nilang pagpuyo-puyo, mapasalamaton siya sa iyang uyab

of 23

sa walay utas niining pagpaabot. Andam kong maghulat. Ayaw kabalaka. Nakasabot ko sa

atong kahimtang, ni Alma pa.

Gisuta niya ang oras sa iyang relo: alas singko kinse. Taas-taas pa ang paabuton

alang sa sunod niya nga klase. Gitik-op niya ang libro ni Haruki Murakami human niya

mabasa ang usa sa mga sugilanon niini. Ang kahasol sa mga panghitabo sa tibuok

adlaw daw wala makakunhod sa iyang kahinam nga ipaambit sa iyang mga estudyante

unyang gabie ang mga kamatuoran mahitungod sa kinabuhi nga gisamin sa maong

sugilanon.

Gihilot-hilot niya iyang agtang lakip iyang tangkugo kay misugmat og balik iyang

migraine. Suol kini nga moduaw-duaw kaniya matag karon ug unya sukad pa sa

miaging mga semana. Sa makadaghang higayon giawhag siya ni Alma nga

magpakonsulta sa doktor. Sa makadaghang higayon pod niya kini gibalibaran. Dungag

sa gasto lang daw. Kay lagi, para niya, normal ra kini sa mga tawong himasa sama niya.

Kabahin na pod daw kini sa kinabuhi sa usa ka magtutudlo. Mefenamic ra konoy

remedyo.

Ug sama sa iyang migraine, hasol sab ang matag higayong maghinuklob siya sa

estado sa iyang trabaho. Sama karon. Hasol hunahunaon ang kamatuoran nga angayan

na man unta siyang maregular. May pipila ka mga kauban niya ang naregular na bisan

og wala pa kini nakaabot sa unom ka semestre. May mga hungihong nga lagi kusog

ilang kapit sa administrasyon maong naswertehan. Sama na lang kang Ma’am Elvira

of 23

nga ig-agaw sa asawa sa ilang tsirman. Bisan og duha pa lang gani kini ka tuig

nagtudlo, naregular na dayon kay lagi media practitioner kaniadto ug walay laing

makatudlo og MassCom. “Need” lagi daw sa department.

Apan siya nga misalig sa diwa sa kaligdong ug pagpaningkamot, kinahanglang

magpaabot. Walay katungod ang susama niya nga mukwestiyon o mupiyait. Siya nga

mituo sa gahom sa kaangayan, kinahanglang muluom aron puhon siya pod

maswertehan. Bisan pa man og dugay na unta niyang nahuman iyang Masters nga

maoy basic requirement sa pagpanudlo sa kolehiyo ug libro na lang ang kuwang aron

mahuman niya iyang Doctoral. Bisan pa man og maayo unta siyag performance ug taas

iyang mga evaluation gikan sa iyang mga estudyante.

Usa ka dakong himaya ang naghulat sa tawong mapailubong nagpaabot, nahinumdom

siya sa gipamulong ni Dr. Kintanar kaganiha sa ilang meeting.

IV.

Unang nakailog sa iyang atensiyon ang itom nga name plate ibabaw sa lamesa:

GREGORIO M. KINTANAR, Ph. D., Ed. D. Sa ubos: Chairman, Department of

Communication, Languages and Literature. Ikaduha: ang mga tropeyo ug plake nga

gipatong sa estante sa tuong bahin sa lawak.

Dili man unta kini ang unang higayon nga nakasulod siya sa hamugawayng opisina

sa ilang tsirman, apan sa matag sulod niya dinhi, dili niya malikayang mahingangha sa

of 23

kadaghang pasidungog nga gibalandra halos sa matag suok. Model Teacher of the Year.

Excellence in Service Award. Best Researcher in the Philippines. Toastmaster Awardee.

Most Outstanding Academician in Cebu. Wala niya malikayang itandi ang iyang

kaugalingon sa iyang tsirman. Anam-anam siyang mihiyos sa iyang gibarogan.

Carpe diem! sa iyang hunahuna. Matag abli sa semestre magpa-filmshowing siya sa

Dead Poets Society nga usa sa mga kinaham niyang pelikula ni Robin Williams.

Pampadasig sa iyang mga estudyante. Pampadasig sab sa iyang kaugalingon. Gali,

tungod sa maong pelikula, usahay tawgon siya sa iyang mga estudyante og “O Captain!

My Captain!”

Nakahukom siyang makighinabi kang Dr. Kintanar kabahin sa estado sa iyang

regularisasyon. Kinahanglang dili ni niya palabyon. Kinahanglang lunggubon niya

kining higayon.

Kon dili pod tungod ni Mary Jane, kauban niyang maestra sa ilang departamento

nga naabtan niyang naghilak kaganiha, dili unta ni niya buhaton. Gahilak kining

misumbong kaniya kay wala daw tugoti sa iyang bana nga muadto sa Maynila aron

personal nga mutan-aw sa iyang idolong si Sarah Kay. Natandog siya sa gipakitang

kaikag sa maong maestra, sa dedikasyon niini sa pagkab-ot sa iyang pangandoy: ang

mahimamat ang usa ka tawong nakapatandog ug nakapausab sa iyang kinabuhi. Sama

niya, paborito sad ni Mary Jane ang maong pelikula ni Robin Williams.

Carpe diem...Seize the day...tingog ni Mary Jane sa iyang hunahuna.

of 23

Mihunong sa pagsuwat si Dr. Kintanar sa dihang nakamatikod kini sa iyang

presensiya.

“Good afternoon, Sir!” pangatahoran niya, ug dayon milingkod sa tuong

lingkoranan atubangan sa lapad nga lamesa.

“Maayo nga ania ka karon dinhi, Brod,” sa iyang tsirman. Batasan na niini ang

pagtawag og “Brod” sa mga maestro ug “Sis” sa mga maestra sa iyang departamento.

Miyembro lagi silang Dr. Kintanar ug iyang asawa sa Couples for Christ. Pamaagi pod

daw niini aron mas masuod sa iyang mga sakop. Istratehiya niini aron ipakitang usa

siya ka maabi-abihon. Nan, usa ka lider nga maduolan.

Maglima na sab ka tuig kining tsirman sa ilang departamento. Kapin sa napulo ka

tuig nga nagtudlo sa maong tunghaan una nabutang sa maong puwesto. May mga

hugunhugon nga siya ang mupuli kang Dr. Retoya sa pagka-dean sa College of Arts

and Sciences nga kagabii lang namatay tungod sa colon cancer.

“I was about to ask my secretary to call you,” padayon ni Dr. Kintanar.

May nagsaulog sulod sa iyang dughan. Ngano kaha? sa iyang hunahuna. Tungod

kaha sa akong regularisasyon?

“This is your last semester before you finally complete your probationary period.

And I exactly know that feeling. Kanang pila na lang ka lakang ang kuwang ug maabot

na gyod nimo ang finish line.”

Mas mipaspas ang hinagubtob sa iyang dughan.

of 23

“A-actually Sir, mao sad kana ang rason nganong mianhi ko. I wanted to talk to you

about it.” segun niya sa wala nay pag-ukon-ukon.

“Ang tinuod, Brod, I’d sent my endorsement letter for your regularization last week

pa. It must be by now on the President’s table for approval.”

Buot niyang mungisi, mukatawa, magsaulog. Human sa unom ka tuig nga

pagpaabot, sa kataposan, aduna na gyod siyay permanenteng trabaho.

“T-thank you, Sir.”

Nag-ung-ong kilid sa iyang mga mata iyang mga luha. May kahigwaos ug kabalaka

nga nabagtok sa iyang dughan sulod sa katuigan ang inanay nga nahilis, gihulipan og

kadaogan.

Iyang naamgo nga dili diay tinuod ang sulti-sulti sa uban nga kuno gamiton ni Dr.

Kintanar iyang posisyon aron masanta ang regularisasyon sa mga magtutudlong dili

siya pabor ug pasudlon ang kadtong iyang ganahan. Sama na lang daw sa iyang pag-

umangkong si Sir Joseph nga usa sab ka Literature teacher ug kandidato sab sa

pagkaregular. Una lang siya og usa ka tuig niini.

Ay kuyaw Sir kon ma-bypass ka ni Sir Joseph! segun pa sa usa ka maestrang tabian

kaniya kaniadto. Blood is thicker than water baya!

“But, I’m afraid I have to retract the letter.”

Kalit naputol iyang paghanduraw sa gisulti ni Dr. Kintanar.

of 23

“Retract the letter, Sir?” giklaro niya kay basin og nasayop ra siya sa iyang

nadunggan.

“As teachers, especially in a Catholic school like ours, we have to be the role models.

It is our responsibility to act with utmost decency and professionalism,” mihunong kini

sa makadiyot ug mitutok kaniya usa mipadayon. “This institution does not condone

any act of immorality.”

Immorality? buot niyang ipangutana sa iyang tsirman. Apan naamang siya sa iyang

gilingkoran. Bisan og adunay mga bati nga ikasulti ang uban kang Dr. Kintanar, para

niya, dili malimod nga larawan kini sa usa ka matarong nga akademisyan. Ehemplo sa

usa ka lider nga ginatahod. Ligdong. Adunay baroganan sa ngalan sa iyang propesyon.

Sa iyang pagka-tsirman, may pipila na sab ka mga kaso sa mga magtutudlo sa iyang

departamento ang iyang nahusay. Ang sumpaki nilang Ma’am Rosales ug Ma’am

Toledo. Ang isyu sa moonlighting ni Sir Cimafranca. Ug niining ulahi, ang giingong

pagbaton og uyab nga usa ka estudyante ni Dr. Agustin nga nakapalagpot gyod niya sa

tunghaan ug giingong nang-ahente na lang karon og insurance sa St. Peters.

“How young are you, Brod, by the way?”

Nakurat siya sa maong pangutana ni Dr. Kintanar. Kalmado gihapon ang tingog

niini. Walay timailhan nga kini nasuko o nanulisok ba kaha.

“T-twenty-eight, Sir,” iyang tubag.

of 23

“Nasayod ka ba nga I was also at your age when I became a regular faculty in this

university?” Wala siya masayod unsay itubag. Wala siyay ideya unsay padulngan niini.

“Ug sama nimo,” padayon ni Dr. Kintanar, “I was way ahead of my age. I already had

my Masters sa dihang nagsugod kog tudlo dinhi. Maong nagtuo ko na i-endorso ko

dayon sa akong tsirman that time. Pero wala. And I told myself: maybe it wasn’t

enough. So, I decided to get a Ph.D.” May garbo sa nawong ni Dr. Kintanar samtang

nagsud-ong sa iyang kagahapon. “And after two years and a half, I became one of the

youngest Ph.D. holders in the Philippines. I thought that time I’d proven enough not

only to my chairman and to the department, but most especially to myself. But, it wasn’t

enough.”

Misandig si Dr. Kintanar sa iyang swivel chair. Giukang niini iyang antepara ug

gitrapohan gamit ang usa ka panyolito.

“Pero sama sa nahitabo nimo, she let me wait until I fully satisfied my probationary

period. Believe me, usa ka dakong himaya ang naghulat sa tawong mapailubong

nagpaabot.”

Kalit mingduaw sa iyang panumdoman ang mga pait niyang kasinatian sa mga

katuigang pagpaabot. Sa mga katuigang pakigbatok sa kamangtas sa pagpakabuhi sa

siyudad.

Adunay gikuot si Dr. Kintanar sa iyang drawer. Usa ka sobre. Gitunol kini kaniya.

“Take your time to read that,” segun niini.

of 23

Hingpit na nga nahulipan og kabalaka ang kaganihang pagsaulog sa iyang dughan.

Gibasa niya ang suwat sulod sa sobre. Ingon sa giluiban siya sa iyang gininhawa.

Naglumbaanay ang pinitik sa iyang kasingkasing ug ang dagan sa iyang hunahuna.

“It’s a complaint letter sent anonymously to my office. About your alleged affair

with Mrs. Villafuerte. Of course, makasalig kang hatagan kini nako og patas nga

pagtagad. Aduna kitay due process. As your Chair, buot nakong masayod ka

mahitungod ani before it reaches the office of the dean. Please expect from us doing

thorough investigation on this matter.”

Nahinumdom siya sa hinungdan kon nganong nagpamiyembro silang Dr. Kintanar

ug iyang asawa sa Couples for Christ. Tungod daw kay nasakpan sa ilang tsirman ang

iyang asawa nga nagluib kaniya.

Buot niyang mudepensa sa kaugalingon diha-diha dayon. Buot niyang panalipdan

iyang reputasyon. Apan padayon siyang naamang. Walay pulong nga migawas gikan sa

iyang baba. Gipaabot niyang hingpit nga makatuhop ang matag pulong sa maong

suwat. Naghasol sa iyang hunahuna ang tingog sa kadtong kauban niyang maestra:

Blood is thicker than water baya!

Si Dr. Kintanar ang mibuak sa mubong kahilom bunga sa iyang padayong

pagkaamang.

“I’ve heard you’re studying Murakami’s stories for your dissertation.”

“Y-yes, Sir,” sa kataposan mingtubag na siya.

of 23

“Ah, ‘Dabchick’?”

Wala siya magdahom nga tigbasahan diay pod si Dr. Kintanar ni Murakami. Ug ang

sugilanong “Dabchick” mismo ang nahinumdoman niini. Sa iyang tan-aw, kini ang

sugilanong nagtangag og usa ka dayag nga kamatuoran sa kinabuhi: nga tanang

pagpaabot sa tawo walay pulos kay may mga butang nga mahitabo sa kinabuhi nga dili

niya mahisabtan, nga dili niya mapugngan, nga dili niya malikayan. Haom kaniya sa

pagkakaron.

“Yes, Sir. Usa na sa iyang mga sugilanon.”

“Usa sa akong mga paborito,” nagngising butyag ni Dr. Kintanar. “For me, his

stories seem to be absurd. They just don’t make sense on the surface. Tinagaw kon baga.

Pero, suwayig kaykay. Adunay nagpahiping kamatuoran. Ingon ana man gyod seguro

ang kinabuhi, di ba?”

Naglutaw gihapon iyang hunahuna. Hangtod karon nasangit gihapon kini,

nagtuyok-tuyok daw lilo taliwala sa mga pulong sulod sa suwat. Nabalaka siya sa iyang

trabaho. Nabalaka siya kang Mary Jane.

Kinsa man ang nagpadala aning complaint letter? Nganong nasayod man siya kabahin

namo ni Mary Jane? sa iyang hunahuna. This just doesn’t make sense! Nganong karon pa

man? Karon pa hinuon nga hapit na ko...

“Usa sa mga karakter nga mitatak gyod nako kadtong nganlag Yoshiko Fujiwara,”

ni Dr. Kintanar. “Kadtong sa ‘A Folklore For My Generation’ niya.”

of 23

V.

Si Yoshiko Fujiwara, kining hinigugma sa lalaking higala sa tagsugid sa sugilanon ni

Murakami nga kasamtangan niyang ginabasa, usahay mahunahunaan niyang si Mary

Jane kini. Ug siya mao ang lalaki.

Kaniadto, daghan ang nag-ingon nga pareson sila ni Mary Jane. Sama nilang

Yoshiko ug sa iyang boypren sa hayskul nga maisip nga “spiritual twins” kay lagi

perpekto sila sa usag-usa, Miss Clean ug Mister Clean segun pa sa tagsugid, sila usab ni

Mary Jane giisip sa ilang mga colleagues sa department nga sila daw maoy gitagana sa

usag-usa, nga sila daw ang magkadayon ugma damlag. Posible unta kini kaniadto kon

wala pa si Alma sa iyang kinabuhi.

Literature sab ang ginatudlo ni Mary Jane. Hilig pod niya ang pagbasa ug

pagsuwat. Aduna siyay taas nga respeto sa mga babayeng magsusulat, labaw na sa mga

balakista. Sama nilang Dickinson, Plath, Sexton, o di ba kaha nilang Tiempo ug

Almerino, mas matud-anon daw sa ilang gibati ang usa ka babayeng magbabalak. Mas

lig-on og bukog. Mas kagumkom ang tingog.

Nahinumdom siya niadtong mga panahon nga magbinayloay sila ni Mary Jane og

mga balak. Mga balak kabahin sa ilang kahingawa, kaguol, ug kalipay. Sa ilang mga

pangandoy sa kinabuhi. Sa ilang mga kapakyasan. Gali, hangtod karon, gitapigan

gihapon niya kining ilang mga balak labaw na kadtong mahitungod sa gugma.

of 23

Dinhi sa ilang mga balak napadayag nila ang mga butang nga dili nila malitok o

mabutyag sa opisina, sa presensiya sa ilang mga kaubang magtutudlo, o mismo sa ilang

atubangan. Kaniadto, dinhi sa ilang mga balak aduna silay kaugalingong kalibotan. Usa

ka kalibotang walay paghukom ug walay paglubad. Usa ka kalibotang lahi sa ilaha ni

Alma.

Apan, sa dihang nahisayran ni Mary Jane ang kabahin nila ni Alma, anam-anam

nga kining kalibotan mihiyos ug nahanaw. Duha ka buwan human adto, namenyo si

Mary Jane kang Sir Raul Villafuerte nga usa ka Chemistry teacher. Nasayod siyang

dako na ang kalainan sa bag-ong kalibotan ni Mary Jane sukad kini namenyo.

Karong lunchtime, naabtan niyang naghilak kini sa kaugalingong cubicle.

“Jane,” tawag niya dayon pikpik sa abaga niini, “Unsay problema, Ma’am?”

“Nganong dili man siya makasabot?” tubag niini nga gabakho, gitabonan ang

nawong sa duha ka mga kamot. “Nganong dili na man lang siya musuporta?”

Milingkod siya sa bakanteng lingkoranan tapad ni Mary Jane. Miatubang ang

maestra kaniya. Naghawid kinig usa ka libro. “No Matter The Wreckage” ni Sarah Kay.

“This can be my only chance to see Sarah Kay in person. Pero dili ko niya tugtan

molarga sa Maynila.” Morag bata nga misumbong, nagpalaban kaniya si Mary Jane.

Buot unta niyang muagik-ik kay namuot sa kamabaw sa hinungdan kon nganong

naghilak kini. Abi niyag unsa! Apan gipugngan niya ang kaugalingon. Nasayod siyang

aduna kini mas lawom nga hinungdan.

of 23

“If there’s one person I want to meet,” padayon niini, “it’s her! Wala lang siya

masayod kon unsa kadako ang impluwensiya ni Sarah Kay kanako.”

May kalayo sulod sa iyang dughan ang kalit midilaab. Ingon sa mibalik human

dusliti ang kaniadtong pagbati niya alang kang Mary Jane, ang iyang pagdayeg alang sa

maestra. Sa iyang hunahuna, lig-on gyod tuod ang bukog sa susama ni Mary Jane.

Gikahibudngan niya nianang tungora kon nganong may mga pagbati nga

gipanamkon sauna sulod sa mubong panahon ang kalit lang moduaw ug temporaryong

mohulip sa usa ka pagbating gisapnay unta sulod sa katuigan. Nanghinaot siya nga

kini temporaryo lang unta. Apan, sa iyang kasingkasing, gikahidlawan niya kining

pagbati. Hangtod karon ingon sa lab-as pa kini susama sa kagahapon.

“You know what, Sir? Bahala na! Bahala na unsay iyang ikasulti nako. But I have to

take my chance. Muadto kog Maynila sa musugot siya o dili!”

Sa iyang panan-aw, misamot kaambongan si Mary Jane. Dalaygon kini ug labing

halangdon. Sa iyang panan-aw, si Mary Jane ug si Yoshiko nahimong usa. Si Yoshiko

nga namenyo sa lain. Si Yoshiko nga pipila ka tuig ang milabay human mamenyo

mingtawag sa iyang kanhi hinigugma ug miagda niini sa pagbisita kaniya aron iyang

tumanon ang iyang gisaad: ang makighilawas niini kon mamenyo na siya sa lain.

Kon natigom ba niya sulod sa usa ka balak nga iyang namugna ang tanang kalipay,

katagbawan, ug katumanan nga iyang nabati niadtong usa ka gabiing gisaw-an nila kini

of 23

ni Mary Jane, sulod sa kuwarto niini, niadtong mitambong og seminar si Sir Villafuerte

sa Maynila, kana wala niya masayran.

Kon natapok ba sa maong balak tanang posibleng katarongan kon nganong sa

kalibotan ni Mary Jane mas malipayon ug gawasnon siya; kon nganong ang pisikal nga

kalibotan diha-diha nga mahanaw ug pulihan niining suryal nga kalibotan nila nga

walay paghukom ug walay paglubad, sukwahi sa kalibotan nila ni Alma nga daw ang

iyang kinabuhi walay bulok, walay tumong, ug walay padulngan, kana usa ka

pangutanang nag-ung-ong sa iyang hunahuna hangtod karon.

May mga kamatuoran tuod sa kinabuhi ang magpabiling tulukibon ug lisod

tugkaron. Sama sa konsepto sa gugma. Sama sa konsepto sa takna ug higayon.

VI.

Misugat niya pag-abot sa opisina ang usa ka masulub-ong balita nga mitaliwan na

kagabii si Dr. Retoya, ang dean sa CAS, human sa duha ka semanang pakigbatok niini

sa kamatayon sulod sa ICU. Kapin sa napulo na sab kini ka tuig naglingkod isip dean.

Dako ang nahimong kotribusyon ni Dr. Retoya sa pagpalambo sa ilang college ug sa

paghatag og dungog sa ilang eskuylahan. Usa ka higante. Usa ka emperyo. Giisip nga

usa sa mga haligi sa ilang tunghaan ang gikutkot sa usa ka balatian ug hingpit nga

gitumpag ug gipukan sa kamatayon.

of 23

May uban, lakip niya, ang andam mopusta nga si Dr. Kintanar nga adunay duha ka

doctorate ang posibleng mohulip kang Dr. Retoya sunod semestre. Naa say uban ang

nakiglalis nga si Dr. Garcia daw sa Behavioral Sciences. Naay uban ang nagtuo nga si

Dr. Lariego sa Mathematics and Sciences Department nga mas dugay naglingkod isip

tsirman ang mas angayan sa maong puwesto. Puros mga doctor. Kon dili tag-usa, tag-

tinagurha. Puros adunay mga pangalan. Puros gamhanan. Puros lig-on. Puros pod

adunay kapit sa administrasyon.

Ako kaha kanus-a ma-doctor? sukit niya sa iyang kaugalingon samtang naminaw sa

iyang mga kaubang mga maestrong nagdebate sa ilang opisina.

VII.

Alang niya, usa ka dakong mangtas ang siyudad. Matag adlaw kinahanglang

makigbugno siya niini. Kinahanglang dili magpapildi aron dili siya lamyon.

Ug kining pakiggubat niya batok sa maong mangtas magsugod bisan sayo pa sa

kabuntagon. Sa pagmatag sayo human sa pila lang ka oras nga pagkatulog kay lagi

nagtseking sa mga papel sa iyang mga estudyante o di ba kaha nag-andam alang sa

iyang klase sunod adlaw. Sa paspas nga pagkaon sa iyang pamahaw morag wala nay

usap-usap, o usahay kon wala na gyoy oras, sa pag-inom na lang sa iyang kape

masudlan lang gyod iyang tiyan aron dili maabtan sa rush hour. Apan, maabtan lang

of 23

diay gihapon. Sa pag-inilogayg sakay og dyip kuwang na lang tunlon niya iyang garbo

ug mukapyot aron lang gyod dili ma-late sa klase.

Mangtas ang dagway sa kadalanan!

Sa kanunay, galaray sa highway ang mga sakyanan kansang mga pasahero mga

tawong padulong sa tagsa-tagsa nilang pakig-asdang sa kinabuhi. Mga tawong sama

niya nga adunay buot makab-ot. Mga tawong sama niya nga adunay kanunay gigukod.

Apan kini kanunayng idlas.

Adlaw-adlaw, sukdon iyang pailob samtang gasakayg dyip padulong sa iyang

trabahoan taliwala sa katrapik sa highway. Sukdon ang gimub-on sa iyang pailob

samtang maghinuklob siya sa estado sa iyang trabaho. Sukdon sab ang gitas-on niini

samtang mamalandong siya unsa pa kalayo kaniya ang kalamposan.

Daghang higayon nga daw maupsan na siya sa pailob. Daghang higayon ang ingon

sa mosurender na lang siya sa kaaway kay lagi padulong na siya sa iyang pagkapukan.

Labaw na kon layo pa siya sa iyang padulngan. Ug ang gisakyang dyip di makairog.

Nasangit sa matag interseksyon sa highway. Ug ang oras sa iyang relo paspas ang

dagan.

(KATAPOSAN)

of 23

Short Story – Cebuano| Sa lalaking naligsan sa may interseksyon I ...

Documents

Transcript of Short Story – Cebuano| Sa lalaking naligsan sa may interseksyon I ...