SERAT JANGKA RANGGAWARSITA - Javanese Manuscripts · AAK culture library I Javanese Manuscripts ...

www.alangalangkumitir.wordpress.com AAK culture library I Javanese Manuscripts

www.alangalangkumitir.wordpress.com

AAK culture library 1

SERAT JANGKA RANGGAWARSITA

JANGKA

RANGGAWARSITAN

.I. JAKA LODANG, II. KALATIDA, III. SABDA TAMA,

IV. SABDA JATI, V. KALITIDA PININGIT,

VI. WEDATAMA PININGIT.

@@@

Ingkang ngimpun lan nyukani

Centangan

B.K.

Cap-capan IV – 1961

Penerbit

KELUARGA BRATAKESAWA

jogjakarta

supaya pada emut amawasa mbenjang jroning taun windu kuning kono ana wewe putih

gagamane tebu wulung arsa angrabaseng wedhon

(“Sabda_Tama” pada 15)

PRASABEN

ANGGEN KULA ngimpun lan ngedalaken serat “jangka” punika, boten jalaran kula rumaos mangertos dateng suraosipun, utawi

boten sumedya ajak-ajak dateng para maos supados anggilut, langkung-langkung ajak-ajak gegan-geganen tanpa panimbang lan panglimbang, punika babar pisan boten. Tancebing sedya kula

namung ngrecangi memetri ingkang nama kasusatran Jawi. Kawuningana, para linangkung ingkang yasa jangka sakawit

punika saged ugi asalipun saking tampi “ilham” ingkang dipun-




alami salebetipun ..... sagebyaring kilat. Amila tangeh lamun

sageda jelas jlentreh, destun titi mangsanipun kemawon terkadang mlesed.

Ingkang anggegelani manah punika, dene katah kemawon “jangka” susulan, ingkang asal-asalipun namung saking pangotak-atik utawi pangajeng-ajenging manahipun, terkadang angewahi utawi

mewahi jangka ingkang sampun wonten, dipun-akeni damelanipun piyambak utawi dipun awadaken damelanipun tiyang sanes.

Bab nyuraos ungeling “jangka’ punika pancen angel. Para sarjana sujana anggenipun nyuraos jangka punika asring kapirid saking pipindaning kawontenan, tuwin kapirid saking tetembunganipun

ingkang sinandi. Ingkang kapirid saking pipindaning kawontenan, kados ta ungel-

ungelan “begjane ula dahulu, cangkem silite anyaplok” (Sabda Tama 12) punika gampil pambatanganipun, inggih punika : tiyang ingkang mangro tinga. Sareng ungel-ungelan “ana wewe putih”

(Sabda Tama 15), punika punapa, kula trima jembit. Ingkang kapirid saking tetembunganipun ingkang sinandi, kados

ta : kala 10 – 1 – 1955 wonten satunggaling priyagung atitel Mr. nglahiraken pamanggih wonten ing madyaning papanggihan : ngalembana kawicaksananipun Ki Pujangga Ranggawarsita, awit

wontenipun ungel-ungelan “beda-beda ardane wong sanagara” (Katatida 2) tuwin ungel-ungelan “tyas riwut rawat dahuru, korup sinerung ing goroh” (Sabda Tama 4), punika dipun tegesi P.I.R.

(Wangsanagara lan Hazairin) kala samanten, punapa dene ngrebdanipun tindak korupsi punika. Apa tumon? Kula trimah jembit, jer sanes bangsanipun sarjana sujana.

Titi mangsa ingkang kasebut ing “jangka” pinika nuwun inggih boten sadaya gampil dipun tegesi. Kados ta tumrap ungel-ungelan

ing Jaka Lodang : “sirna tata estining wong” (1850), “nir sad estining urip” (1860, “wiku sapta ngesti ratu” (1877), “nembah nukswa pujangga ji” (1802) punika sadaya gampil dipuntegesi,

awit punika sengkalan limrah. Ananging ungel-ungelan ing Sabda Tama : “taun windu kuning” punika tegesipun ingkang boten gagap-gagap : kados pundi?




Tumrap serat : “jangka” ingkang nama Kalatida Piningit tuwin

Wedatama Piningit, atur kula dateng para maos perlu kula ambali malih : sampun ngantos anggega lan kuwatos, amargi : a. Jangka wau sampun kliwat, tetela boten wonten punapa-punapa.

b. Snajan redi Merapi kala-kala bade kurda, nanging Pamarintah tansah anjagi lan damel ririgen saperlunipun.

c. Mirsanana centangan kula tumrap “jangka” wau ing kaca 34-35-36.

Ingkang ngimpun. Karangbolotan, akhir Juni 1957.

@@@

I. JAKA LODANG

B E B U K A

Ronggh jleg tumiba | gagaran santosa | wartane meh teka | sikara karoda | tatage tan katon | barang-barang ngerong | saguh tanpa

raga | katali katawar | dadal amekasi | tanda murang tata. G A M B U H

1. Jaka Lodang gumandhul | praptaning pang ngethengkrang sru

muwus | eling-eling pasti karsaning Hyang Widhi | gunung

mendhak jurang mbrenjul | ingungsir praja prang kasor. 2. Nanging awya kliru | sumurupa kanda kang tinamtu | nadyan

mendak mendaking gunung wis pasti | maksih katon

tabetipun | beda lawan jurang gesong. 3. Nadyan bisa mbarenjul | tanpa tawing enggal jugrugipun |

kalakone karsaning Hyang wus pinasti | yen ngidak

sangkalanipun | sirna tata estining wong. S I N O M

1. Sasedyane tanpa dadya | sacipta-cipta tanpolih | kang reraton-

raton rantas | mrih luhur asor pinanggih | bebendu gung

nekani | kongas ing kanistanipun | wong agung nis gungira |




sudireng wirang jrih lalis | ingkang cilik tan tolih ring cilikira.

2. Wong alim-alim pulasan | njaba putih njero kuning | ngulama mangsah maksiat | madat madon minum main | kaji-kaji ambataning | dulban kethu putih mamprung | wadon nir

wadorina | prabaweng salaka rukmi | kabeh-kabeh mung marono tingalira.

3. Para sudagar ingargya | jroning jaman keneng sarik | marmane

saisiningrat | sangsarane saya mencit | nir sad estining urip | iku ta sengkalanipun | pantoging nandang sudra | yen wus tobat tanpa mosik | sru nalangsa narima ngandel ing suksma.

MEGATRUH

1. Mbok parawan sangga wang duhkiteng kalbu | jaka Lodang

nabda malih | nanging ana marmanipun | ing weca kang wus

pinesthi | estinen murih kelakon. 2. Sangkalane maksih nunggal jamanipun | neng sajroning

madya akir | wiku Sapta ngesthi Ratu | ngadil parimarmeng

dasih | ing kono kersaning Manon. 3. Tinemune wong ngantuk anemu kethuk | malenuk samargi-

margi | marmane bungah kang nemu | marga jroning kethuk

isi | kencana sesotya abyor.

CENTANGAN (1). Bubukanipun serat “Jaka Lodang” punika mesi sandi-sama.

Wiwitaning garis mangadep mungel “Ranggawarsita basa Kadaton”, dening pungkasaning garis mangandap mungel “Basa Kadaton Ranggawarsita”.

(2). Limprahipun serat “Jaka Lodang” inggih namung dumugi sekar Megatruh pada angka 3 punika. Nanging serat “Jaka Lodang”

wedalan “Maha Dewa” tanpa bubuka, sarta wewah sekar Asmaradana kados ing ngandap punika :

ASMARADANA 1. Ingkang bisa nemu iki | nora saben sok uwanga | kudu ana

pilihane | kang weruh jangkaning jaman | eling kanti waspada |




tindak tuwajuh lan jujur | ingkang antuk kamurahan.

2. Aywa sira banjur wedi | samar nora kapanduman | elinga marang kodrate | Pangeran luwih kuwasa | adil tanpa upama | sapa angestokna dawuh | sayekti antuk nugraha.

3. Nugrahanira Hyang Widi | tan kena kinira-kira | margane sewu dadalane | Yogja den sebar darana | aywa kasesa-sesa | grusa-grusu narung binuh | ngrusakke tanceping tekad.

WEWAHAN

Wonten serat Jaka Lodang ingkang sanes yasanipun Ki Pujangga R.Ng. Ranggawarsita, isi sekar : (1) Dandanggula, (2) Pangkur, (3)

Maskumambang, (4) Kinanthi, (5) Blabak, (6) Pucung, (7) Mijil, (8) Durma, (9) Asmaradana, (1)) Gambuh, (11) Sinom, (12) Megatruh, (13) Pututgelut, sami nigang pada gunggung 39 pada.

Ing wiwitanipun pupuh Gambuh inggih mungel, “Jaka Lodang gumandul, praptaning pang ngetangkrang sru wuwus sami kados

Jaka Lodang hiyasan Ranggawarsitan. Nanging inggih namung 2 pada lingsa ing sekar Gambuh punika kemawon ingkang sami kaliyan “Jaka Lodang” Ranggawarsitan. Sanes-sanesipun boten

wonten ingkang sami. Dene isinipun serat wau ringkesipun kados ing ngandap punika :

Ken Limaran ing Dekah Dadapan nyapu, nanging tansah pulih malih larahanipun. Lajeng ngucapaken pasang giri : sinten ingkang

saged nulungi damel resik, yen priya dadosa jatu-krama, yen wanita dadosa saderek sinarawedi.

Jleg, wonten wanara nama Jaka Lodang : dateng tanpa sangkan, sage ngleksanani pasang-giri wau. Ken Limaran lajeng dados simahipun Jaka Lodang. Ing wanci dalu, Jaka Lodang meling

dateng simahipun, supados enjingipun ngintun dateng sabin, piyambakipun bade anggaru.

Enjingipun, Ken Limaran ngintun sayektos, nanging Jaka Lodang boten woten ing ngriku. Lajeng katungka Raden Putra (Panji Ino Kartapati) kanti punakawan, Ki Jodehsanto, rawuh ing ngriku, nitih




kuda. Ken Limaran katantun bade kapundut garwa : purun.

Wusana Jaka Lodang jleg dateng. Raden putra trangginas bade ngayati jemparing, Jaka Lodang

lajeng prasaja, yen piyambakipun punika dutaning Dewa, kinen manggihaken Ken Limaran kaliyan Raden Putra. Sampun pinasti jodo, benjing saged nurunaken ratu salebetipun pitung jaman.

Jaka Lodang lajeng medaraken “jangka” salebetipun pitung jaman punika.

Pungkasanipun serat punika wau (sekar pututgelut) ungelipun : Prapteng kono jangkane wus titi | pama gancaring wayang |

carangane kang dinapur | neng jroning rat Jawa | tekeng jaman wekasan | trahira tumaruntun.

Punika ngewrat sandi-asmaning pangriptanipun, manggen wonten ing pungkasaning garis, mungel : “Tiyang Purwasantun” (= Purwasari, Surakarta), inggih punika K.R.T. Tandanagara Bupati

Nayaka, pangiketipun nalika taksih asma R.T. Suradipura Buoati Anom.

Panjenenganipun rumiyin asmanipun M.Ng. Reksadipraja inggih Ki Jagawigata.

Serat wau nalika kaecap lan kawedalaken dening pangecapan Mardi Mulya ing Ngayogjakarta (± taun 1922) kanamakaken, serat Jaka Lodang. Sareng kawedalaken dening Toko Buku “Sadu Budi”

sarta kaecap ing pangecapan “Marseh” Surakarta, (taun 1940) kanamakaken serat “Jangka Ketek Ogleng”.

Pancen lampahing cariyos ing serat punika wau sairib kaliyan lampahing cariyos tontonan kala jaman alitan kula, ingkang nama tontonan Ketek Ogleng. Bedanipun : Ing tontonan Ketek Ogleng,

ingkang dipun kintun punika Raden Putra, ingkang ngintun anama Endang Lara Tompe. Wonten ing margi pun Endang dipun begal dening Ketek Ogleng, salajengipun pun ketek kaprajaya dening

Raden Putra. Wasana nyumanggakake.




11. Beda lan kang wus santosa | kinarilan ing Hyang Widhi | satiba malanganeya | tan susah ngupaya kasil | saking mangunah prapti | Allahu paring pitulung | marga samaning titah | rupa sabarang pakolih | parandene maksih taberi

ikhtiyar. 12. Sakadare linakonan | mung tumindak mara ati | angger tan

dadi prakara | karana riwayat muni | ikhtiyar iku yekti |

pamilihing reh rahayu | sinambi budi daya | kanthi awas lawan eling | kanti kaesthi antuka parmaning Suksma.

13. Ya Allah ya Rasulullah | kang sipat murah lan asih | mugi-mugi aparinga | pitulung kang anartani | ing alam awal akhir | dumunung ing gesang ulun | mangkya sampun awredha | ing wekasan kadi pundi | mula mugi wontena pitulung tuwan.

14. Sageda sabar santosa | mati sajroning ngaurip | kalis ing reh aruraha | murka angkara sumingkir | tarlen meleng malat sih |

15. sanityaseng tyas memasuh | badharing sapu dhendha | antuk mayar sawetawis | borong angga sawarga mesi martaya.

CENTANGAN :

(1) Sasumerep kula serat-serat “Kalatida” cap-capan, ing pada 1 garis 1 punika sami kaserat “Mangkya dreajating praja”, namung “Kalatida” wedalan Pustaka Nasional Surabaya kaliyan

serat punika ingkang kaserat “Mangkya dalajatingpraja”. Kinten-kula leres “dalajat”, amargi darajat ateges : ngalamat.

(2) Woten serat “Kalatida” ingkang ing pada 1 garis 5-6-7 punika mungel : “ponang parameng kawi, kawilet ing tyas malat-kung, kongas kasudranira”.

(3) Serat “Kalatida” seratan tangan kagunganipun R.Ng.

Dwijawiyata, pensiunan Kepala Sinder pamulangan ing Ngayogyakarta, wonten 13 pada. Inggih punika : saderengipun mungel “Mangkya darajating praja” mungel

makaten : Wahyaning arda rubeda | ki pujangga amengeti | mesu cipta

mati raga | medar warananing gaib | ananira sakalir |

ruweding sarwa tumuwuh | wiwaling kang warana | dadi

badaling Hyang Widi | amedarken pari-bawaning bawana.




Miturut keterangan ingkang kagungan, serat “Kalitida” 13 pada

wau ugi sampun nate kaecap ing Surakarta, panjenenganipun asli nurun ingkang sampun cap-capan wau.

(4) Sadaya serat “Kalitida” ing pada pungkasan garis pungkasan, mungel : borong angga suwarga mesi martaya, punika mesi sandi-asmanipun ingkang mangripta (R.Ng. Ranggawarsita).

WEWAHAN :

Woten serat nama “Kalabrasta” nanging dereng nate kawedalaken warni serat mirungan, nalika ± taun 1910 nate kaewratwoten ing ari-warti “Darma Kanda” Surakarta, ± taun1930 nate kaewrat

wonten ing ari warti :Sedya Tama” Ngayogyakarta. Ing jaman merdika punika nate kawedalaken awor serat-aerat jangka sanesipun, dados sabuku. Tuwin nate kaewrat wonten ing kala

warti “Panyebar Semangat” Surabaya. Serat “Kalabrasta” punika sekaripun Sinom kados “Kalatida”

katahipun inggih 12 pada kados “Kalatida”. Bokmanawi ingkang ngripta dereng nate mrangguli “Kalatida ingkang 13 pada. Dene suraosipun angosok-wangsul serat Kalatida. Ing pada pungkasan

mungel makaten : Ilang kasmalaning nusa | yen minum tirta martani | warsitaning

Kalabrasta | sirna sagunging prihatin | pan ing mangkya wus

wanci | pambudi kamulyan umum | aywa katungkul pada | ambudi

ajining diri | kang amangun dwijaning atmaja tama.

Ing garis pungkasan “kang amangun dwijaning atmaja tama” punika mesi sandi asmaning pangarangipun, inggih punika

saderek Mangunatmaja, tilas lurah ing Karangwungu, bawah kabupaten Klaten, panuntunipun paguron “Sarekat Abangan”, kasebut ing serat “Falsafah Sitijenar” wedalan Kulawarga

Bratakesawa. Dados pangarangipun serat “Kalabrasta” punika priyantun jaman

sapunika kemawon. Suraosipun : manawi para saderek Jawi sami kersa necep kawruh Sarekat Abangan (+minum tirta martani) bade sirna sadaya prihatos lan bebendu ing tanah Jawi punika. Para

necep kawruh wau sinebut atmaja tama. Makaten punika




(2) Sandi-asma punika pancenipun kenging kangge titikan ingkang permati, nanging emanipun katah sandi asma ingkang gadungan. Boten kirang-kirang serat waosan tembang ingkang wonten sandi asmanipun Ranggawarsitan ananging

sanes iyasanipun R.Ng. Ranggawarsita. Ugi woten “jangka” sekar Gambuh 5 pada mawi sandi asma

Ranggawarsitan gadungan, nate kaewrat wonten ing ari warti “Darma Kanda” ing Surakarta taun 1900 langkung welasan, ungelipun makaten :

1. Rong netra wus tumlakup | merem dipet ngatas mring Hyang

Agung | nyuwun uning wahananira ing wuri | byar sumilak

katon lugu | bakal ananing lalakon. 2. Galagate ing pungkur | wahanane jaman saya kisruh | akeh

laku kang sungsang bawana balik | wanodya yun ngarah luhur

| temah priyane keh asor. 3. Warnanen tyasing kakung | keh amirib pra wadon satuhu |

cupar memet wetuning butuh tinliti | wit samar paparingipun |

Hyang Suksma yen tan dumawoh. 4. Singlaring tyas puniku | nyudakaken tumuruning wahyu | sirna

gempang pangandele mring Hyang Widhi | marma jagade

barubuh | keh laku ingkang mbesejol. 5. Tatas katresnanipun | wonge cilik mring bangsa ngaluhur | wit

kang ngembat praja yekti kurang adil | akeh raja tinarungku |

ngono karsane Hyang Manon. Makaten ungeling “jangka” wau. Miturt kasumerepan kula, ingkang

andamel : salah satunggaling guru Sekolah Rakyat, asli Surakarta. Wusana nyumanggakaken.

@@@

IV. SABDO JATI

M E G A T R U H




14. Waluyane mbenjang lamun ana wiku | mumuji ngesthi sawiji | sabuk lebu lir majenun | galibedan tudang tuding | anacahken sakehing wong.

15. Iku lagi sirep jaman Kala-bendu | kala-suba kang gumanti | wong cilik bisa gumuyu | nora kurang sandhang bukti | sedyane kabeh kelakon.

16. Pandulune Ki Pujangga durung kemput | mulur lir benang tinarik | nanging kaserang ing umur | andungkap kasidan jati | mulih sajatining enggon.

17. Amung kurang wolung ari kang kadulu | emating pati patitis | wus katon neng lokil makpul | angumpul ing madya ari | amerengi ri Budha Pon.

18. Tanggal kaping lima antaraning luhur | sela-ning tahun jimakir | talu uma aryang jagur | sengara winduning pati | netepi ngumpul sak enggon.

19. Cinitra ri Budha kaping wolulikur | sawal ing tahun jimakir | candraning warsa pinetung | sembah mukswa pejangga ji | Ki Pujangga pamit layon.

CENTANGAN (mirsani kaca 25) Manawi kula kapareng matur bares, sayaktosipun kula dereng

yakin manawi serat “Sabda Jati” punika hiyasanipun swargi R.Ng. Ranggawarsita, amargi miturut pangenyam-kula : beda kaliyan serat-serat sanesipun hiyasanipun swargi wau. Kinten kula “Sabda

Jati” punika damelipun saderek ingkang mewahi “Kalatida” dados 13 pada (mirsani kaca 14), sedyanipun ngluhuraken Ki Pujangga, dipun gambar-0gambar anggenipun saged miyak warana tuwin

lepas pandulunipun “mulur lir benang tinari”. Punapa inggih tampi ilham punika kados makaten gambaranipun?

Dene titikan ingkang gampil kita raosaken, inggih punika bab pamasanging sandi asma ing pada wiwitan, garis 1,2,4,5, punika boten manut patokan. Ingkang sampun-sampun, manawi Ki

Pujangga masang sandi asma sapada boten wonten ing wiwitaning garis punika, amesti dawah pedotaning wirama :

Aywa pegat ngudiya ronging baudyayu, manawi manut patokan

umpamnipun : aywa mirong ngudiya marang budyayu;




Marganing suka basuki, manawi patokan umpananipun : den wrin

marganing basuki;

Dimen luwar kang kinayun, sampun leres.

Kalis ing panggawe sisip, manawi miturut patokan upamanipun :

ulah brata myang prihatos.

Ananging sarehning para sarjana sujana sami kagungan panganggep, bilih “Sabda Jati” punika karanganipun swargi, malah

pada 14 punika kadamel rerenggan banciking reca Ranggawarsita ing museum Sriwedari Surakarta, jalaran ungel-ungelan “galibedan tudang-tuding, anacahken sakebhing wong” punika kaangep

pralambangipun pemilihan umum, kula inggih namung nyumanggakaken.

@@@

V. KALA-TIDA PININGIT

S I N O M

1. Sinom susulan wirayat | Kala-tida kang piningit | calon kang gumantya nata | maksih sinengker Hyang Widi | ing ura-uru mbenjing | kang sumela dadya ratu | turune ping sadasa |

nutuigaken wibawa mukti | pangarange Dyah Behi Ranggawarsita.

2. Duk kalanira angarang | wonten Landi sing Ustenril | Wenen

nenggih kutanira | mlancong mring nagari Jawai | cekak minggah mring wukir | nyuwun premisi Sang Prabu | ningali kawahira | pucaking ardi Merapi | wangsulira pun tuwan asung

carita. 3. Dateng nJeng Gusti kaping pat | enget kula sangkalani | gusti

mbenjing ngesti nata | critane kang ardi mbenjing | kobong

wit saking agni | slira catur ngesti ratu | pecahing ardi sigar | Yogya Kedu risak sami | yen ing Sala risake mung sawatara.

4. Nulya nJeng Gusti kaping pat | pangandikanira aris | dumateng

Ranggawarsita | dulunen telenging ati | eningna aja gingsir | samdika umatur nuhun | Radyan Ranggawarsita | panca-driya kang kaesti | sapandurat tan antara ntuk wewengan.

5. Umatur leres pun tuwan mbenjing kalamun marengi | bade




21. Wong agung remen mbebahak | marang raja brananira wongcilik | ilang labeting budyayu | kisruh adiling Nata | pra kawula katah kang nandang margiyuh | kawrattan kang sapu-denda | kenging pajeg rupi kalih.

22. Katah gelaring kawula | kumpul-kumpul ting galubrag ting kacemil | pan wis ilang kemilipun | wit kapidih pranatan | ingkang ngasta pangadilan kwasa ngukum | wis pasrah mring

seje bangsa | pan wis makaten kang jangji. 23. Ing tanah Jawa ketaman | ingkang ngasta nyakra

(mang)gilingan (ra)neki | rikala kala jaman rumuhun | swarga

eyang paduka | tabe-tabe nJeng Sinuwun Sultan Agung | ketaman pranatanira | Juru-taman kang sayekti.

24. Puniku pinanggihira | ngantos mbenjing dumugi Nata kaping | sawelas Kangjeng Sinuwun | punika sadaya wrat | pra kawula katah susah manahipun | ananging punika jaman | mung sakedap meh ngengkoki.

25. Wangsule wahyu Nurbuwah | mulih mulya praja ing tanah Jawi | namung wus pindah kadatun | ing Surakarta risak | apan dadya wana tuwin dados dusun | santun praja ing Ketangga |

Nata kalih wlas mandiri. 26. Pulih gemah sarta harja | tata tentrem suka manahe tyang alit |

sirna kang samya laku dur | murah sandang lan pangan | wit

wong agung asih mring kawulanipun | gung paring dana tan kendat | murah pajegireng siti.

27. Sajung pajege satengah | tanpa uba-rampe lan biwit-biwit (?)| sirna ingkang raja pundut | tuwin pra luhur Jawa | pisah nggone saudara lan guprenur | kabeh ingkang bangsa sabrang | samya mulih sirna gusis.

CENTANGAN :

Serat “Kala-tida Piningit” punika anggen kula manggih wonten ing lacinipun redaksi ari warti “Sedya Tama” Ngayogya, kala taun 1930, awor naskah warni-warni ingkang dipun pekir. Wujudipun

inggih cekak namung 11 pada sekar Sinan punika. Dene serat “Weda-tama Piningit” punika anggen kula nurun

kangunganipun R. Dibyaharjiya ing Ngayogya, kala taun 1951, seratan latin tik-tikan. Panjenganipun nurun saking pundi, kulo boten nyuwun katrangan, ananging kula saged nginten-inten : asal

usulipun saking “Wedda-tama Piningit” aksara Jawi cap-capan.




Amargi kala taun ± 1940 kula sampun nate sumerep serat wau

ingkang cap-capan kadasaraken wonten sangajengipun Hotel Pasar Pon Surakarta, ananging kula boten nyatitekaken sinten Penerbitipun, kaecap ing pundi, taun pinten ngecapipun.

Serat warni kalih punika wau kula katutaken wonten ing serat “Jangka Ranggawarsitan” amargi wonten ing serat-serat ngriku ugi

kasebutaken makaten. Ananging sinten kemawon saged mastani bilih serat-serat wau sanes yasanipun swargi Ranggawarsita. Kirang langkungipun wicalan wanda sekar, ingkang kula sukani

tanda, saged dipun awadakane bokmanawi saking lepatipun nurun, ananging miturut pangenyam kula wonten titikanipun makaten :

a. Pangarangipun dereng kulina ngarang, kacihna wadag wadehing damelanipun. b. Pangarangipun boten katah kawruhipun, kacihna anggenipun

mastani tiyang Ustentrik : Landi, tuwin gadah panginten bilih Clacap utawi Tlacap (Kt.Pin. pada 9, Wt.Pin. pada 8) wonten redinipun latu. Bokmanawi ingkang dipun kajengaken punika redi

Krakatau. c. Pun pangarang kirang mangretos kraton Sala, kacihna

anggenipun nyebut lan ngrumpaka imbal sabdanipun S.D.I.S.

Kangjeng Susuhunan, K.G.P.A.A. Mangkunagara, tuwin R.Ng. Ranggawarsita : boten kantenan. d. Pun pangarang gesang salebetipun abad 20 Masehi, kacihna

ing Kt.Pin. wonten tembungipun : permisi, model, gipermen (pada 2-6-10); ing Wt.Pin. wonten tembungipun premisi, penyakit, propesor, guprenur (pada 3-14-16-27).

Miturut keterangan kula, sumiyaripun “jangka” punika wau anyarengi sumiyaripun pawartos bilih S.D.I.S. Kangjeng Susuhunan

PB X bade daup akaliyan putri dalem S.D.I.S. Kangjeng Sultan HB VII. Pun pangarang ngenta-enta sinten ingkang bade jumeneng PB XI benjing, tuwin ngenta-enta lalampahan manawi pikraman wau

saestu kalampahan, ingkang sajakipun pun pangarang boten nyuwaweni. Dene daup dalem PB X akaliyan putri dalem HB VII ingkang lajeng kajumenengaken G.K.R. Emas punika saestu

kalaksanan nalika 17 Besar Jimawal 1845 (29-10-‘ 15). e. Panginten kula Kt. Pin. punika wedalipun ngrumiyini, lajeng

dipun monceraken dening pangarangipun Wt. Pin. mawi kaewahan




lan kawewahan miturut sakajengipun piyambak, kados ta :

(1). Kt. Pin. “kali agung” (pada 9) = lepen ageng, ing Wt. Pin. ewah dados “kali Tanggung ranireki” (pada 5) = lepen anama Tanggung.

(2). Kt. Pin. “netra nem ngesti raja” (pada 11) = taun Jawi 1862, ing Wt. Pin. Ewah dados “netra nenem narendra nitih esti” (pada 16) = taun .......(?).

(3). Kt. Pin. Nyariyosaken datengipunsarjana Ustenrik punika kala jamanipun P.B. IX, M.N. IV lan Ranggawarsitan, kala taun Jawi “benjing gusti ngesti nata” (pada 3) = taun ....... (?); sarjana wau

ameca panjeblugipun redi Merapi ing taun Jawi “slira catur ngesti ratu” (pada 3) = tahun 1848; ananging manawi miturut wirayat Jawi panjeblugipun ing taun Jawi “netra nem ngesti raja” (pada 3) = taun

1862, pinuju krama dalem P.B. X daup putri Ngayogya. Dene ing Wt. Pin. kacariyosaken bilih datengipun sarjana Ustenrik punika ing taun Jawi “esti catur sabdanireng narpati” (pada 9) = taun

1748, panjeblugipun redi Merapi ing taun Jawi “esti catur asta nata” (pada 9) = taun 1848, manawi miturut wirayat Jawi ing taun Jawi “netra nenem narendra nitih esti” (pada 16) = taun ...... (?), ugi

wekdal krama dalem P.B. X daup putri Ngayogya. Centangan : Kala taun Jawi 1748 punika dereng jaman P.B. IX, M.N. IV lan Ranggawarsitan, inggih punika jaman P.B. V, M.N. II lan Yasadipura

I-II. (4). Taun Ebe (Be) ingkang kasebut ing Kt. Pin. pada 11 punika

sampun terang lepat panuruhipun, leresipun Eje (Je). Dene

tembung “kilen praja” (Kt. Pin pada 8 , Wt. Pin pada 13) punika bokmanawi rumiyin mungel “kilen Praga”.

Wusana nyumanggakanen.

@@@

SERAT JANGKA RANGGAWARSITA - Javanese Manuscripts · AAK culture library I Javanese Manuscripts ...

Documents

Transcript of SERAT JANGKA RANGGAWARSITA - Javanese Manuscripts · AAK culture library I Javanese Manuscripts ...