stêrkabolflewîk

JÎ BOSAZBÛNAPARTÎYABOLfiÊWÎK

KARKER

ÊNHE

MÛ

WELATAN Û GELÊNB‹NDESTYEKB‹N

HEJMAR: 22 · GÛLAN 2003 · BIHA: 750.000 TL

astarêbolflewîk

SÊWETASAZÛBÎYAYENAPARTÎYABOLfiÊWÎK

KARKER

ÊNÊ

TEDÊ

WÊLATO Û SARÊ B‹NDESTOJÛBENE

AMOR: 22 · GÛLANE 2003 · BIHA: 750.000 TL

Serdaro komünistÎbrahîm Kaypakkaya’î yadkeme.

18e Gûlane xo vîrra meke!

DEFOLUN!Tüm iflgalci güçler Güney Kürdistan- Irak’tan

odalê, zilmên komandoyan yên har û fane-tîk yên ku flovenên Tirk jî cesaret bikin, bipa-rêzin, bi tefriqa xwe ya erjeng di bin sernivî-sara “Bir Komando Anlat›yor” (Devrim Ga-zetesi) de, xwest wan biparêze. Vê zile we-ha diparêze:

“Jinan leflker tevdidin. Di tevdana jinande dedektor tê bikarinîn. Ev ne raste, ku bêaxan, gundî li ber çavên herkesî tên lêdan.Îdiayên, tazîkirin û bi hev re li erdê danxu-flandin, bê esil e. Lê belê talîma rûne –rabehatiye kirin. Lê belê li hinek ciyan ku çek ûkaçxen kanûnê nehatine teslîm kirin, ev în-sanên biflik û jinên wan bi tehdîta tazîkirin ûteflîrkirinê ve hatine tirsandin (ku riyeke bitîn e) rast e. Lê belê bê tehdîtê tifltekî dinnehatiye kirin.”

Li cem vê flovenîzma hov û flirigiya sucêerjeng yê D. Avc›o¤lu û yên weke wî, M.Belli û yên weke wî, hîn bi dizî (lê belê car-din jî eflkere ye) ala netewekariya Tirk (yanetewekariyeke ku dixwaze Marksizm-Leni-nizmê bi maske bike) bi hemû hebûna xwebilind digre û wê weke “erka sosyalistan yadîrokî” dihesibînin. M. Belli ku di faflizma ni-jadperest-Turanista Turkefl de jî aliyên erênidibîne, di mesela Kurdan de weha dibêje:

“Me bêlî kir ku em ji bo civakên aktif û bitaybetî jî ji bo Kurdan perwerdekirina bi zi-manê zikmakî û çandî, di komereke merke-zî, laîk û floreflger de, di birêvebirina per-werdekirinê de bu dibînin…

Biratiya di navbera Tirk û Kurdan de, kuew digêhêje rîçên dîrokî, li Tirkiyê yekitiyanetewî, bi kîjan awayî be jî, yekitiya erdê Tir-kiyê were baltekirin, him digêhêje akamêndijî berjewendiya Tirkan, him jî ya Karden ûli vê herêma dinê rewfla emperyalîzmê xurtdike”. (bmx)

Ma ev ne flovenîzma serdest bi xwe ye?Di gotinê de aliyê wekheviya milliyettan e, birastî imtiyaza dewlet çêkirinê demokratikyên weke “yekitiya netewî”, “yekitiya erdê”ve ji holê radike, ma ev ne bi terzê herî adiye, ku parastina newekheviya navberan mil-

liyetan û imtiyazên burjuva Tirk kirin e? Sos-yalîst, ji bo lehê kîjan netewê be bila be dijîîmtiyazeke herî biçkbe jî û yê newekheviyêne. Lê belê li Tirkiyê, heta îro dewleta nete-wî çêkirin îmtiyaza netewekê, ya netewa Tirke û ew rewfla îro jî wisa ye. Em komunîst we-ke tu îmtiyazekê naparêzin. Mafê dewlet çê-kirina netewa Kurd bi hêza me ya hebûyî bi-parêzin û diparêzin. Giramiyan ji vî mafî reheye; em, pifltgiriya rewfla biîmtiyaz ya Tir-kan li ser Kurdan (û li ser milliyetên din jî)nakin, em girseyan hînî bêflik pejirandina vîmafî dikin, dînî redkirina mafê dewlet çêkiri-nê di bin îmtiyazên yekdestiya netewekêde, dikin. Hevrê Lenin wisa dibêje:

“Eger em diruflma mafê cihêbûnê nedinpêfl û wê neparêzin, wê de mê emê hatibin li-tikanetewaserdest,netenêyaburjuvaziyê, lêbelê ya derepgen feodalan û despotizmê ji”.

Burjuva me ya navçe, ya ku di karakterêmilli de û oportunistên me yên sosyalîst, lialîkî pozekî weke dijî emperyalîstan didin, lialiyê din û bi dizî di lehê burjuva Tirk de biçardestan xwe (bi eflkere) dirêjî demokrasî-yê dikin, destên xwe yên din (li pa) xwe di-rêjî paflverû û ajanên polîsan, netewekariyahov û fanatîk ya Turkefl, nijadperestiya fe-odal dikin, bi wan re flirigatiya sucan dikin.

Çawa ku bindestiya milli bi tenê îktidarênburjuva komprador û axên erdan pêktinin jîewqas flafl e. Burjuvaziya Tirk, di karakterêmilli de (Do¤an Avc›o¤lu, ‹lhan Selçuk û yênku di flopa wan de diherin, temamî neteweka-rênTirkan),oportunistênmeyênkutu ferqekewan ya biçûk ji wan tune, oportunistên weke(M. belli, H. K›v›lc›ml›, Aren-Boran yên din hînbi dizî revizyonistên fiefakê) di pêkanîna bin-destkirina milli de flirigên sucên burjuvaziyakomprador ya Tirk û axên erdan in. Ku li hem-ber netewekariya van a bi dizî jî tekoflin neyêdayîn, li ser Karker ê kedkarên tirkan jî flopênvênetewekariyê jîneyênrakirin,nikaredinav-bera karker û kedkarên jî cûre milliyetan,baweriya hev, yekitî û pifltgirî were avakirin.

Dûmahik Hêye /

GÛLAN 22 / 2003 63

‹ Ç ‹ N D E K ‹ L E R

stêrka bolflewîk

V.i.S.d.P. & Navniflan Pevnvîsî / Yaz›flma Adresi:K. ‹nan · 12 Rue de Rome · Boite Postale

No: 287 · 67000 FranceBîha / Fiyat›

750.000 TL · 2 EURO

www.geocities.com/bolsevik_partizan

De¤erli okurlar;Art›k STÊRKA BOLfiEWÎK’e

‹nternet üzerinden de ulaflabilir; heryeni say› STÊRKA BOLfiEWÎK’i ‹nternet

üzerinden de okuyabilirsiniz.

‹nternet adreslerimiz:E-Mail: h.inan@wanadoo.fr

Tel.& Fax: 0033 / 388 607404

Emperyalizm barbarl›kt›r! Görev, emperyalizme karfl› mücadeleyi yükseltmektir! 3

Emperyalist savafl bafllad›… Tüm emperyalistler Ortado¤u’dan

sömürgeci devletler Kürdistan’dan defolun 11

Emperyalist savafla karfl› PSK’nin tavr› üzerine 13

Maoist Komünist Partisi (MKP) ve ulusal sorun… 16

Türban bahane 22

Êdî bese! Mücadelemiz kad›nlar›n kurtuluflu için! 26

Cigerxwîn 100 yafl›nda… 28

Stalin’den: Ulusal sorun üzerine rapor 32

Bi agirê Newrozê, ocaxê floreflê kûrik bike! 35

Yurtd›fl›nda Newroz geceleri yap›ld›! 37

TARTIfiMA:

— “Nâz›m Hikmet ve Kürtler” yaz›s›na

Hürrem Aras’›n yöneltti¤i elefltiriler üzerine… 41

— fieyh Said ‹syan› – 1925 49

Katlediliflinin 30. y›ldönümünde de ‹brahim Kaypakkaya yoldafl

bolflevik mücadelemizde yafl›yor! 60

tîkayê derkeve. Mesela ya ku li Tirkiyê sere-ke ye, emperyalîzma AY ku çînên serdestyên Tirk bi xwe ve girêdaye, di kûrikkirina ni-jadperestiya Tirk de û di alîkariya wê demenfeata wê heye û vê erka xwe (!) bi kêf ûbi zêdeyî dike.

Mesela sosyal emperyalîzma sovyetê jibo ku li Tirkiyê ne sereke ye, li hemberî ni-jadperestiya Tirk e, lê belê li Pakistanê diflahkirina nijadperestiya Bengaldeflê de qettereddut nake. Li Tirkiyê sibe, ger nebexwediyê temamî, ji bo perçe jêbike û mafêçarenûsiya netewan, yan jî di bin maska alî-kariya tekoflina netewa bindest kirnê de, dibin kontrola xwe de alîkariya netewekariye-ke Kurd ya paflverû yan jî nijadperestiya wê,wê neke, tu xarantiya wê tune.

Polîtîka nijadperestiyê ku emperyalîzm bixwe dajo herî cûda ye. Kûçikê faflîst, Hitler,ji bo ku li dinyayê hukim bajo, bêvaca ku ni-jada Alman di dinê de ya herî bilind e, hateafirandin, “flovenîzma dewleta mezin” kuemperyalîzma AY û sosyal-emperyalîzmaSovyet dajo, biçûkdîtina gelên bindest ûmilliyetên dinê û pozê xwe bi bêedebi xisti-na nava karê wan yê hundir, mudahale kiri-na wan; tezahurên polîtîka nijadperestî yaemperyalîzmê êsta ev in!

Revizyonîstên fiefakê, ka û kês bi nav hevxistine. Bi ji çavan veflartina polîtîka nijadpe-restiyê ya çînên serdest yên Tirk ve, revizyo-nîstên fiefakê dixwazên kê rizgar bikin?

Nijadperestî ne tifltekî ku ji der ve tê binavxistin, lê belê dikare ji der ve bê alîkarî kirin.Çîn û zumrên sosyal hene ku nijadperestîxwe bi wan ve digre hene. Emperyalîzm, licî û xewta ku bi kêrê wê tê polîtîka nijadpe-restî ya van çînan kiflkifl dike û alîkariya wêdike. Ev çîn û zumre ne bi tenê di navberaTirkan de, di nava di jî heye û weke me li jorjî got bira qet flika we tune be, emperyalîzm,dema ku bi kêrê wê bê, wê di kiflkiflkirin ûalîkariya wê de qet tereddut neke. Ji bo wêye ku, di tekoflîna dijî nijadperestiyê de, be-rî her tifltî tekoflîna dijî van çîn û zumran e,

yek ji erkân tevgera proleterya yan, herî gi-rîng, teflhîrkirina van ji gelê kedkar re ye; licem vê û bi vê ve girêdayî, teflhîrkirina polî-tîka nijadperestiyê ku emperyalîzm bi xwedajo jî; teflhîrkirina, di nava netewên cûrbi-cûr de nijadperestiyê çawa bi bêedeb kifl-kifl dike û alîkariya wê dike jî; di navberakedkaran de “çanda demokratîzmê û yanavnetewî ya tevgera karkerên dinê” belav-kirin e.

Bi van sedemen ve ya ku îflas dike, ya kudivê îflas bike û ya ku wê bi temamî îflas bi-ke, ne bi tenê “polîtîka nijadperestî ya em-peryalîzmê” ye, polîtîka nijadperestî ya em-peryalîzmê û ya paflverû ya xumalî ye.

Formulasyona xweflik ya jorin, tenê bi kê-rî nijadperestên xumalî tê. Yek jî bi kêrî refl-kirina zanebûna tekoflîna proleterya tê…

5. fiampiyonên bindestkirina milli ûhevbeflen sucên wan

Li welatê me flampiyonên esas yên bin-destkirina millî, bûrjûvaziya mezin ya Tirk yabiwesfên komprador û çîna axên erdan e.Emperyalîzma AY, alîkariya polîtîka van yabindestkirina millî û ya nijadperestiyê dike ûwê kiflkifl dike. Lê belê bûrjûvaziya navçeya Tirk, ku xwedi karakterê millî ye jî, xwebejdarî eynî sûcê dike, ango bejdarî bin-destkirina millî, bi medodên hîn zirav û hîndizî ve. Bi gotina hevrê Lenîn ev:

“Weke di hemû meselan de, di mesela zi-manen de jî [ji xwe di her herêma meselamillî de] ku destekî xwe (eflkere) dirêjî de-mokrasiyê dike û destê xwe yê din (li paflxwe) dirêjî paflverû û ajanên polîsan dike,weke bazirganên dereket dike.”

Li hemû oportunistên me; Do¤an Avc›o¤-lu, Ecevit, Mihri Belli, H. K›v›lc›ml› binêhirin!Çawa li vê raveya Lenîn tên. Evana, li alîkîdijî darê destê îktidarê yê feodal, dibêjin kuewê bi tu kêrêkî neyê derdikevin, li aliyê dinnikarine xwe ji tevsiyekirina metodên bin-destkirina netewî yên hîn ziraf û kubar big-rin. Do¤an Avc›o¤lu bafl têgihêfltiye darê fe-

62 GÛLAN 22 / 2003

Günlük gazete, haftal›k ya da ayl›k dergi ol-maman›n dezavantaj›n› do¤al olarak yafl›-yoruz… Geçen say›m›z yay›na haz›rland›-

¤›nda ABD emperyalizmi önderli¤indeki Irak’akarfl› savafl haz›rl›¤› bütün h›z›yla sürüyordu.fiimdi savafl, bafllamas›n›n da ötesinde, Sad-dam rejiminin k›sa bir sürede y›k›lmas›yla bit-mifl durumda!

Tabii ki, biten savafltan anlafl›lmas› gerekenesas fley, Saddam iktidar›n›n devrilmesi veGüney Kürdistan-Irak’›n ABD emperyalizmiönderli¤indeki “ittifak güçleri” taraf›ndan iflgaledilmesidir. ‹flgal gerçeklefltikten sonra kurul-mas› gereken hükümetin biçimi ve kat›l›m›,Irak’›n bölgelere bölünüp bölünmeyece¤i, fe-deratif ya da tek merkezli mi olaca¤› ve ben-zeri sorulara net bir cevap verilmifl de¤il. Bukonuda ABD emperyalizminin iflgalci general-leri ve atanm›fl sömürge valisi… har›l har›l ça-l›fl›yor!

Irak’a karfl› savafl haz›rl›klar›n›n sürdü¤ü dö-nemde, ç›kacak savafl›n karfl›devrimci, em-peryalist bir savafl olaca¤›n›; bu savaflta tarafolunacak bir yan bulunmad›¤›n›; ne Saddamrejimini, ne de ABD ve önderli¤indeki emper-yalist sald›rganlar›n demokrasi ad›na sald›r-gan diktatörlü¤ünü istedi¤imizi; bizim emper-yalizme ve Saddam rejimine karfl› mücadele-de Irak ve Güney Kürdistanl› halklar›n, iflçi veemekçilerin yan›nda oldu¤umuzu birkaç kezaç›klad›k ve flimdi de bir kez daha ilan ediyo-ruz. Genel görüfllerimiz bilinse de, geçen sa-y›m›z›n bask›ya verilmesinden bu yanaki ge-liflmelerden baz›lar›na de¤inmemiz gerekiyor.

SAVAfi ÖNCES‹ DÖNEM…

Savafl haz›rl›klar›n›n “savafl ha ç›kt› ha ç›ka-cak” denecek bir düzeye geldi¤i ve art›kIrak-Güney Kürdistan’a sald›r›n›n kesinlefl-

ti¤i bir dönemde, savafla karfl› eylemlerde deyükselme yafland›. Dünyan›n hemen hemenher ülkesinde binlerce, onbinlerce, yüzbinler-ce ve milyonlarca insan “savafla hay›r” demekiçin alanlara ç›kt›, sesini yükseltti.

Sadece 15 fiubat’ta milyonlarca insan›n kat›l-d›¤› kitlesel eylemler gerçekleflti. Bu eylemlerson ony›llar›n en büyük kat›l›ml› kitle eylemlerioldu. Sadece emperyalizme ba¤›ml› ülkelerdede¤il, emperyalist metropollerde de milyonlar-ca insan sokaklara döküldü.

Emperyalist sald›rganl›¤›n bafl›n› çekenABD emperyalizminin, onun bafl müttefiki ‹n-giliz emperyalizminin metropollerinde de mil-yonlarca insan “savafla hay›r” diye sesini yük-seltti.

ABD’de Vietnam savafl›ndan bu yana –sa-vafl karfl›t› eylemler ba¤lam›nda– en büyükkat›l›ml› kitle gösterileri yafland›. ‹ngiltere’deLondra tarihinin en büyük savafl karfl›t› göste-rilerinden birini –bir milyon insan›n kat›ld›¤› birgösteriyi– yaflad›.

‹spanya, ‹talya, Almanya baflta olmak üzeretüm Avrupa ülkelerinde oldu¤u gibi, dünyan›ntüm di¤er köflelerinde de “savafla hay›r” diyenkitlelerin sesleri yükseldi.

Bu süreçte hemen hemen her gün bir yer-lerde savafla karfl› eylemler gerçekleflti. Keli-menin gerçek anlam›nda bir “savafl karfl›t› ha-reket” biçimleniverdi.

GÛLAN 22 / 2003 3

Emperyalizm barbarl›kt›r!GÖREV, EMPERYAL‹ZME KARfiI MÜCADELEY‹ YÜKSELTMEKT‹R!

Y A fi I Y O R ! º

Türkiye’de ise en kitlesel kat›l›ml› eylemler 1Mart’ta gerçeklefltirildi. Örne¤in Ankara, tarihi-nin en büyük kitle kat›l›ml› savafl karfl›t› göste-risine tan›k oldu.

K›saca özetlenirse, savafl haz›rl›klar› ve sa-vafl, dünya halklar›n›n ço¤unlu¤unun karfl› ol-mas›na ra¤men yürütüldü, gerçekleflti. Bu sa-vafl halklara ra¤men haz›rlanan, yürütülen em-peryalist bir savaflt›, savaflt›r.

Kitlelerin bilinç ve örgütlenme düzeyi em-peryalist savafl› engelleyebilecek düzeydede¤ildi, de¤il. Komünistler de savafl karfl›t› ha-reketi emperyalist sisteme karfl› mücadeleyeyöneltebilecek güçte ve yetkinlikte de¤iller. K›-sacas› emperyalistlerin karfl›s›nda, korkacak-lar› güç flimdilik yok! Tam da bu yüzden em-peryalistler saklamaya bile gerek duymadanamaçlar›n›, isteklerini aç›k aç›k ilan edebiliyor,atlar›n› istedikleri gibi oynatabiliyorlar.

Emperyalistler iflçilere, emekçilere ve tümhalklara karfl› birlikte hareket etseler de, ç›kar-lar›, kendi aralar›ndaki çeliflkileri gün ›fl›¤›naç›kar›yor, fliddetlendiriyor. Somut savaflta veemperyalist yeniden paylafl›m dalafl›nda daemperyalistler aras› çeliflkiler daha fazla –ör-ne¤in Afganistan’a karfl› savafla göre– gün ›fl›-¤›na ç›kt›.

Irak’a karfl› yürütülecek bir savafl›n ve busavafl›n zaferle sonuçlanmas›n›n, ABD’nin böl-gedeki egemenli¤ini perçinleyece¤inin bilin-cinde olan ve bu durumun kendi ç›karlar›nazarar verece¤ini, Irak somutunda Ortado-¤u’daki pazar paylar›n›n daralaca¤›n› hesap-layan Alman ve Frans›z emperyalistleri, sava-fla karfl› ç›kar bir görünüm sergilediler. (Ger-çekte ise örne¤in Alman emperyalizmi, hemABD emperyalizminin askeri y›¤›na¤› için ha-vaalanlar›n› kulland›rmas›, hem de do¤rudanaskeri birliklerini savafl alan›na göndermesivb. edimlerle savafl›n içinde yer ald›.) Rusyave Çin de bunlarla birlikte hareket etme yolu-nu seçtiler. Bunlar›n hepsi de “bar›fl hareke-ti”nin savafl karfl›t› tavr›n›n kendi tav›rlar›n›onaylayan bir tav›r oldu¤u oyununa baflvura-rak “bar›fl hareketi”ni sahiplenmeye kalkt›lar.

Özellikle Alman ve Frans›z emperyalistleri-nin Avrupa Birli¤i’ni kendi önderliklerindeABD’ye karfl› bir bütün / blok olarak birlefltire-memeleri ve ABD ile do¤rudan askeri olarakkarfl› karfl›ya gelebilecek durum ve konumdaolmamalar› vb. nedenlerle, emperyalisler aras›mücadele esas olarak diplomatik alana yans›-d›. Bu ba¤lamda, “diplomatik savafl›n” esasçat›flma alan› da Birleflmifl Milletler GüvenlikKonseyi idi.

Bu arada ABD emperyalizmi tek bafl›na kal-sa da, BM Güvenlik Konseyi’nin karar› olmasada savafl› bafllataca¤›n› ilan etmifl, askeri güç-lerini Ortado¤u’ya y›¤maya bafllam›flt›. Amabuna ra¤men müttefiki ‹ngiltere ile birlikte sal-d›r›lar›na, Irak-Güney Kürdistan’daki savaflauluslararas› meflruiyet görüntüsü vermek içinBM Güvenlik Konseyi’nden, Irak’›n daha önceal›nm›fl BM kararlar›na harfiyen uymad›¤› yö-nünde bir karar ç›kartmaya çal›flt›lar.

Yürütülen diplomatik pazarl›klar, ABD’ninGüvenlik Konseyi’ndeki geçici üyelere “yar-d›m” ad› alt›ndaki rüflvet teklifleri vb. de böyle-si bir karar›n ç›kmas›n› sa¤layamad›. En bafltaBM Güvenlik Konseyi’nin daimi üyelerindenRusya, Çin ve Fransa’n›n savafla “hay›r” yönlütav›rlar›, toplam 15 üye ülkenin sadece dördü-nün böylesi bir karardan yana tav›r tak›nmas›vb. tav›rlar, BM’den ABD’nin iste¤i yönündebir karar ç›karma durumunun olmad›¤›n› gös-teriyordu.

Bunun sonucunda ABD emperyalistleri müt-tefiki ‹ngiliz emperyalizmiyle birlikte böyle birkarar ç›ksa da ç›kmasa da istedikleri gibi ha-reket edeceklerini belirterek diplomatik “sava-fl›” sürdürdüler. Sonuçta yeni bir BM karar›ç›kmad› ama yeni bir karar tasar›s› sunuldu.Buna göre daha önce ABD-‹ngiltere ortakl›¤›y-la sunulan karar tasar›s›nda Irak hükümetinetan›nan zaman olan 17 Mart tarihi en fazla ikihafta daha ertelenmifl olacakt›. Ama bu yenitasar› da geçmedi. Irak hükümet yetkililerininBM silah denetçileri ile “iflbirli¤i” ça¤r›lar›naolumlu tüm yan›tlar›, savafl› engellemek içinverebileceklerini düflündükleri tavizleri verme

4 GÛLAN 22 / 2003

de, “büyük insanl›¤›n” komünist bir dün-ya mücadelesinde, her zaman yaflaya-cakt›r!

‹brahim yoldafl›n biz Kuzey Kürdistan-l›lar için önemi ve de¤eri her geçen gündaha da ortaya ç›kmaktad›r.

Y›llarca sömürgeci faflist Türk devleti-ne karfl› mücadele yürütenlerin Kemaliz-me övgüler dizmeye bafllad›klar›, TC ilebütünleflmeye çaba gösterdikleri ve dü-zenin savunucular› olman›n 盤l›klar›n›yüksek sesle att›klar› bir dönemde, ‹bra-him’in Kemalizm ve ulusal sorunda ta-k›nd›¤› tavr›n de¤eri ve önemi daha dafazla bilinçlere kaz›nmal›d›r.

‹bo, “sol” içinde flovenist Kemalizmin“antiemperyalistlik” ad›na egemen oldu-¤u bir durumda; “Kürt”, “Kürdistan” söz-cüklerinin bile tabu oldu¤u bir ortamda;“sol”un bu konuda yapt›¤› en ileri iflin“Do¤u Mitingleri” oldu¤u bir ortamda;proletaryan›n birli¤i, halklar›n kardeflli¤iad›na Kürt ulusunun varl›¤›n›n aç›kçareddedildi¤i flartlarda… Kürt ulusununvarl›¤›n›, onun ayr› devlet kurma hakk›n›aç›kça ve cesaretle savunan, ulusal so-runun gerçek çözümünün sosyalizminyolunu açacak demokratik halk devri-minde oldu¤unu gören ve gösteren ko-münist önderdir.

O bu konuda do¤ru görüflleri gelifltiriportaya koyarken, kendi çevresindeki azsay›da komünist d›fl›nda, ayn› Kemalizmkonusunda oldu¤u gibi, kelimenin ger-çek anlam›yla yaln›zd›.

Biz Kuzey Kürdistanl› komünistler, kat-lediliflinin 30. y›ldönümünde ‹brahim yol-dafl›, onun “Türkiye’de Milli Mesele” ya-z›s›n›n Kürtçesinin baz› bölümlerini ya-y›nlayarak an›yoruz. (Kürtçesi BolflevikPartizan’dan al›nd›.)

4. Polîtîka nijadperestî

ya emperyalîzmê.

Polîtîka nijadperestî ya

çînên serdest yên xumalî.

Revîzyonîstên fiefakê, du tifltên cûda,polîtîka nijadperestî ya emperyalîzmêû polîtîka nijadperestî ya çînên ser-dest yên xumalî tevlihev dikin. Behsa“armanca polîtîka emperyalîzmê ya

nijadperestî, ya ku dijminkirina hev ya gelênTirkiyê û bindestkirinê dajo” dike. Daxwazaemperyalîzmê “gelên Tirkiyê dijminê hev ki-rin û bindestkirin”, ji bo van armancên xweyên nemerd, ku ji her firsendê, ji her îmkanêkêr dibîne, diyar e. Lê belê ji bo van arman-cên xwe, bi xwe polîtîka nijadperestî dajo,saade bêvac e.

Polîtîka nijadperestî li Tirkiyê, polîtîka çi-nên serdest yên xumalî ye; polîtîka burjuva-zî di warê siyasî deya beflên herî pafldema-yî û polîtîka feodalîzmê yê; Mêla feodal û fe-odal-burjuva ye. Ji bo vî qerekterê xwe polî-tîka nijadperestî dijminê demokratîzma bur-juvaziya dilsoz e jî. Li Tirkiyê berdevkê vêhêlbûnê yên herî bêhed pêflnûma Hitler,Türkefl û partiya wî ye. Alîgiriya polîtîka ni-jadperestî di AP, MGP, CHP de û partiyênweke wan de bi awakî xurt mewcût e. Polîtî-ka nijadperestiyê, polîthika, milliyet û mille-tên din bi çoyê feodal ve bindestkirin, meli-sandin, tunekirinê yê. Yên ku li Tirkiyê dijînetewa Kurd û kêmnetewên din polîtîka ni-jadperestiyê dajon, ev çînên feodal û fe-odal-burjuvazî û partiyên wanên siyasî, ikti-darên wan in. Emperyalizm, li ciyê ku men-feata wê dest dide, polîtîka van çînan dikifl-kiflîne û alîkariya wê dike; li ciyên ku destnade menfeata wê dikare li hember vê polî-

GÛLAN 22 / 2003 61

S A V A fi º

yönlü çabalar› da savafl›n ç›kmas›n› engelle-yemedi. ABD emperyalizmi gerekçelerinitemellendirmeye gerek duymadan ve ulusla-raras› meflruiyet görüntüsüne büründürmedende savafl› bafllatmakta kararl› oldu¤unu hertavr›yla gösteriyordu.

BM’de diplomatik savafl sürerken, ABD em-peryalizminin andaki baflkan› Bush, müttefiki‹ngiltere’nin deste¤iyle Saddam’a “48 saat için-de Irak’› terk et” diye iki gün süre tan›d›.

SAVAfi SÜREC‹…

20Mart’a gelindi¤inde Saddam Irak’› ter-ketmeyece¤ini aç›klam›fl, art›k tüm ha-z›rl›klar tamamlanm›flt› ve sözkonusu 48

saatlik sürenin bitiminden 1.5 saat sonra müt-tefik güçler Irak-Güney Kürdistan’› bombala-yarak savafla bafllad›…

Emperyalistler tüm ars›zl›klar›n› eline alm›fl,iflgal savafl›n›n ad›n› “Irak’a özgürlük” olarakkoymufllard›… Art›k savafl›n ne kadar sürece-¤i, Saddam rejiminin ne kadar direnece¤i,kaç bin Irakl›n›n ölümüne karfl› kaç ABD ve “it-tifak güçlerinin” askerinin ölece¤i vb. hesapla-r› yap›l›yordu…

Savafl haz›rl›klar› sürecinde yap›lan propa-gandan›n temel düflüncelerinden biri, bir haf-ta on gün içinde Ba¤dat’›n iflgal edilece¤i veSaddam’›n ölü ya da diri ele geçirilece¤i dü-flüncesiydi.

Bu düflünce temelinde de savafl›n esas he-defi olarak Saddam rejiminin y›k›lmas›n›n sa¤-lanmas› için Ba¤dat’›n iflgal edilmesi savafl›nmerkezi hedefi idi.

Tüm hesaplar Ba¤dat’›n hangi zaman için-de ve nas›l iflgal edilece¤ine yönelikti. Bir deBirinci Körfez Savafl› ertesinde Saddam rejimitaraf›ndan kanla bast›r›lan Güney Irak’taki fii-ilerin ABD ve “müttefik güçlerin” askerlerini se-vinçle, coflkuyla, çiçeklerle karfl›layaca¤›; hal-k›n Saddam rejimine karfl› hemen ayaklanaca-¤› hesab› da vard›.

Fakat bu hesaplar –özellikle de sevinç vecoflkuyla karfl›lanmak ve iflgal ordular›n› kurta-

r›c› sayarak Saddam rejimine karfl› ayaklan-mak– tutmad›.

Özellikle savafl›n ilk günlerinde Kuveyt-Iraks›n›r›nda iflgalci güçler beklemedikleri bir dire-niflle karfl›laflt›lar. Bu ilk bafltaki direnifller, sa-vafl›n hesapland›¤› gibi bir hafta on gün içindebitmeyece¤ine iflaret ediyordu.

Ba¤dat sürekli bombard›man edildi. Hergün binin üzerinde, bazen binbeflyüzü bulan“sorti” yap›l›yordu. Yani en az›ndan bin beflyüzsavafl uça¤› Irak’a bomba ya¤d›rd›. (Yaklafl›küç haftal›k sürekli bir bombard›man sonras›n-da –Ba¤dat’a girildikten sona Ba¤dat bomba-lanmad›– toplam “sorti” say›s› 30 bin olarak ve-rildi. Yani ne kadar bomba tafl›d›¤›ndan ba-¤›ms›z olarak 30 bin kez savafl uçaklar› bom-ba ya¤d›rd›.)

Ba¤dat bombard›mana tutulurken düzenle-nen Saddam yanl›s› eylemler, ölümüne direniflyeminleri, cihat ça¤r›lar› “Ba¤dat Amerikal›laramezar olacak” yönlü aç›klamalar; bunlara, ifl-gal askerlerine karfl› intihar sald›r›s› da ekle-nince, savafl›n bir hafta on gün içinde bitece-¤i düflüncesinin yerini savafl›n zorlu geçece¤idüflüncesi almaya bafllad›.

Özellikle de Saddam’›n özel silahl› güçleri“Cumhuriyet Muhaf›zlar›” ve “Saddam Feda-ileri”nin korudu¤u söylenen Ba¤dat’ta ev ev,sokak sokak çat›flmalar›n yaflanaca¤› ve Ba¤-dat’ta çok kan dökülece¤i hesaplar› yap›l›yor-du. Savafl hesaplar› içindeki yan›lg›lara, bukonudaki yan›lg› da eklendi.

Savafl›n 10. gününden itibaren Ba¤dat’a yö-nelik bombard›man giderek yo¤unlaflt›r›ld› vekara harekât› için öngörülen asker say›s› yük-seltildi. Bu arada tabii ki, iflgalci güçlerin “ak›l-l›” silahlar› sadece askeri hedefleri de¤il, sivil-leri de vuruyor; ve son y›llarda emperyalistle-rin tan›m›yla “kollateral zarar” denen, istenme-yen ama engellenmesi mümkün olmayan, sa-vaflta göze al›nmak zorunda olunan zarar ço-¤al›yordu… Ya da “canl› bomba” olma ihtima-liyle sivillere makineli tüfeklerle kurflun ya¤d›r›-l›yordu… Böylece Irakl›lar›n “özgürlü¤e” ka-vuflturulmas›n›n ne anlama geldi¤i gerçe¤i de

GÛLAN 22 / 2003 560 GÛLAN 22 / 2003

18May›s 2003 tarihi, ‹brahim Kay-pakkaya yoldafl›n faflist katillercekatledilmesinin 30. y›ldönümü…

18 May›s 1973’te, Kuzey Kürdistan-Türkiye’nin de¤iflik ulus ve milliyetlerdenproletaryas› ve emekçileri en büyük ön-derlerinden birini, ‹brahim Kaypakka-ya’y› yitirdi.

1973 y›l› Ocak ay› sonunda, henüz 24yafl›ndaki bu genç komünist önderi birihbar üzerine Dersim’de yaral› olarak tut-sak alan faflist devlet güçleri, 4 ay bo-yunca O’na en a¤›r iflkenceleri uygulad›-lar. O, en a¤›r iflkence alt›nda faflistleretek s›r vermedi. ‹flkencede ve poliste

devrimci, komünist tavr›n ne olmas› ge-rekti¤ini prati¤iyle de gösterdi. ‹bo’nun“ser verip s›r vermeyen” tavr›; O’nu da, odönemdeki pek çok devrimci geçinen“önder” gibi teslim alaca¤›n› sanan faflistiflkencecileri kudurttu. 18 May›s’ta ‹bra-him’i kurflunlayarak katlettiler.

Onlar ‹brahim’in bedenini genç yafl›n-da aram›zdan söküp ald›lar. Fakat O’nundüflüncelerini, davas›n› yok edemediler,edemeyecekler. O, bugün de O’nun mü-cadelesinin sürdürücüsü olan Bolflevik-lerin, biz Kuzey Kürdistanl› Bolfleviklerinde mücadelesinde yafl›yor; ve proletar-yan›n ve ezilenlerin devrim mücadelesin-

Katlediliflinin30. y›ldönümünde de

‹brahim Kaypakkaya yoldaflbolflevik mücadelemizde

yafl›yor!

Y A fi I Y O R ! º

orta yere seriliyordu! Emperyalistlerin dilindekatletmenin ad› “kurtarmak”, iflgal etmenin ad›“özgürlük” oluyordu…

Savafl›n üçüncü haftas›na girildi¤inde Ba¤-dat kuflatma alt›na al›nd›. Yo¤un hava bombar-d›man›, karadan bombard›manla tamamlan-maya çal›fl›ld›. Sonunda 9 Nisan’da iflgalcigüçler Ba¤dat’a da girdi. Ba¤dat’ta beklenendirenifl olmad›. Bu iflgalci güçleri bile flafl›rtt›…‹flgalci emperyalist güçler Ba¤dat’a girerkenbaflta Saddam olmak üzere Saddam rejimininbafl aktörleri “kay›plara” kar›flt›… Saddam’›nölüp ölmedi¤i üzerine spekülasyonlar ald› ba-fl›n› yürüdü ve hâlâ cevaplanm›fl de¤il. Musulve Tikrit’in de teslim al›nmas› ile savafl›n ilkaflamas› bitirildi. Böylece ABD emperyalizmive müttefikleri, savafl›n ilk hedeflerinden biriolan Saddam rejiminin y›k›lmas› hedefine ulafl-t›.

Bu savafl büyük haydutlarla küçük haydutaras›nda yürüyen, iki taraf›yla da haks›z, geri-ci, karfl›devrimci, emperyalist bir savaflt›. Busavaflta bunlardan birinden yana olmak, buhaks›z, gerici savafl›n parças› olmak anlam›nageliyordu.

Sonuç olarak, Saddam rejiminin faflist te-rörüyle sindirilmifl halklar›n, güçler dengeside gözönüne al›nd›¤›nda Saddam rejiminisavunmak için savaflmamas› gayet anlafl›l›rbir fleydir. Bu ba¤lamda Saddam ekti¤inibiçti…

Saddam rejiminin emperyalist sald›rgan, ifl-galci güçlere karfl› fazla direnmeden çözülme-si, dünya hegemonyas› mücadelesindeABD’yi daha da azg›nlaflt›r›yor, “ben istedi¤imiyapar›m, bana kimse karfl› koyamaz” yönlütavr›n›, kovboyvari kabaday›l›¤›n› azd›r›yor.Bunun en aç›k örne¤i, Suriye’ye yönelik tav›r-lar oldu.

Savafl›n sonuna do¤ru –Ba¤dat’›n ele geçi-rilmesinden hemen sonra– yap›lan hesaplaragöre üç haftal›k savafl›n kaba bilançosu flöyle-dir:

Yukar›da da dikkat çekti¤imiz gibi iflgalcigüçlerin hava kuvvetleri savafl boyunca –he-

sap yap›lan güne kadar– 30 bin sorti yapm›fl-t›r. Her uça¤›n havalanmas›n›n ederi 15 bindolard›r. 750 cruise füzesi at›lm›fl ve her birininederinin bir milyon dolar oldu¤u bilgisi veril-mektedir.

Nüfusunun neredeyse üçte ikisinin fakirliks›n›r› alt›nda, bunun 1.5 milyar›n›n da açl›k s›-n›r› alt›nda yaflad›¤› bir dünyada, emperyalist-ler günlük gideri 1.1 milyar dolar olan savaflyürütmektedir… Verilen bilgilere göre sözko-nusu döneme kadar sadece ABD’nin harca-mas› 55 milyar dolard›r. Buna karfl›l›k ABD’ninIrak’ta “insani yard›m için” ay›rd›¤› miktar ise275 milyon dolard›r. K›sacas› savafla bir gün-de harcanan paran›n sadece dörte biridir.

Savaflta katledilen insanlar›n onca de¤eriyoktur emperyalist sald›rganlar için… ‹lk verile-re göre savaflta ölenlerin dökümü flöyledir:

2320 Irakl› asker, 1400 Irakl› sivil, 105 ABDaskeri, 30 ‹ngiliz askeri ve 10 gazeteci. Esir al›-nan Irakl› say›s› ise 9 binin üzerindedir.

Ayr›ca bu savaflta “ilifltirilmifl” medya çal›-flanlar›n›n say›s› da 700 olarak verilmektedir.Bu ilifltirilmifl medya ile savafl, bir oyun ya dafilmmifl gibi canl› canl›, kanl› kanl› dünyan›nher yerine, evlerimize kadar tafl›nd›… Sonuçtasavafl›n ilk aflamas› bitti ve yeni bir evre bafl-lad›.

‹fiGAL SONRASI SÜREÇ…

Savafl›n haz›rl›¤›, bafllamas› ve gidiflat› sü-recinde ortaya ç›kan gerçek, savafl›n sa-dece petrol için yap›lmad›¤›yd›. Bu savafl,

ABD emperyalizminin dünyan›n yeniden pay-lafl›m›nda konumunu daha da güçlendirmek;Ortado¤u’dan Uzak Asya’ya kadarki bölgeyedaha da fazla yerleflip nüfuz etme yönündekihesaplar›n›n bir parças›yd› ve bu hesap flimdi-lik ABD emperyalizminin lehine sonuçland›.

Bunun sonucunda da ABD kendi ç›karlar›nauygun bir yap›lanmay› gerçeklefltirmek içinçaba göstermektedir. Irak’›n yeniden yap›lan-d›r›lmas›ndan anlafl›lmas› gereken esas fley,Saddam rejimi yerine ABD emperyalizminin

hareketin önderlerinin emperyalizme karfl›bir mücadele yürüttükleri de söylenemez.

Ulusal içerik tafl›yan fieyh Said isyan›ndaa¤a ve fleyhlerin rol oynamas› ise gerekKürdistan’›n konumu ve gerekse de sosyalyap› nedeniyle anlafl›l›r bir durumdur.

‹syan›n bast›r›lmas› sonras›nda yakala-nan önderler “‹stiklal Mahkemelerinde” ale-lacele yarg›lan›p idam edildiler. Örne¤in 81san›kla ilgili iddianamede karar 28 Hazi-ran’da verildi ve fieyh Said baflta olmaküzere toplam 48 kifli idama mahkûm edildi.Çapakçur Kaymakam› Hüseyin HilmiBey’in cezas› devlete daha önce yapm›floldu¤u hizmetlerden dolay› 15 seneye çev-rildi. Böylece toplam 47 sehpa kurulmufltu.“‹dam edilecekler 28 Haziran’› 29 Hazi-ran’a ba¤layan gece Merkez HastahanesiNöbetçi Doktoru Yüzbafl› Cemil Bey tara-f›ndan ‘genel bir muayene’den geçirildi.Saat gece yar›s›n› vurdu¤unda, ‘idam mah-kumlar›’ Muhaf›z Bölü¤ü Komutan› NafizBey’in emriyle birer birer ko¤ufllar›ndan al›-narak avluya ç›kar›ld›lar ve tek s›ra halindebirbirlerine ba¤land›lar. S›ran›n en önündeFakih Hasan yer al›rken, fieyh Said ortalar-da bir yerde bulunmaktayd›… Gün a¤ar›r-ken infazlar tamamlanm›flt›.” (H›d›r Göktafl,age, sayfa 80)

‹damlar isyanlar› durduramad› ve Kürtulusunun ulusal kurtulufl mücadelesi de-vam eden bir mücadele olarak önümüzdeduruyor.

Sonuca k›sa ek:fieyh Said isyan› 1925’den 1930’a dek

ç›kan isyanlar›n temelini de oluflturmufltur.Bu isyanlar k›saca afla¤›dakilerdir:

– Nehri (fiemdinli) isyan›. 10 Haziran1925’de bafllayan bu isyan A¤ustos’ta bas-t›r›ld›.

– Raçkotan-Raman isyan›. 9-12 A¤ustos1925. Bu isyan bir önceki isyanla do¤ru-dan iliflkilidir.

– Sason ayaklanmalar›.

– Hazo isyan›. 21-25 Ocak 1926.– Haço isyan›. 10-11 Mart – 18 Nisan

1926 tarihleri aras›nda yürümüfltür.– Birinci A¤r› isyan›. 16 May›s 1926’da

bafllam›fl ve bir ay sürmüfltür.– Koçufla¤› isyan›. 7 Ekim – 30 Kas›m

1926 tarihleri aras›nda sürmüfltür.– Mutki isyan›. 26 May›s – 25 A¤ustos

1927 tarihleri aras›nda sürmüfltür.– ‹kinci A¤r› isyan›. 13 – 20 Eylül 1927 ta-

rihleri aras›nda ç›km›flt›r.– Bicar Tenkil harekat›. 7 Ekim – 17 Ka-

s›m tarihleri aras›nda fieyh Said isyan›ndankaçmay› baflaranlar› yok etme harekat›yd›.

– Asi Resul isyan›. 22 May›s – 3 A¤ustos1929.

– Tendürek harekat›. 14-27 Eylül 1929.– Savur Tenkil harekat›. 20 May›s-9 Hazi-

ran 1930.– Zilan isyan›. 20 Haziran – 18 Eylül

1930.– Üçüncü A¤r› isyan›. 7 Eylül 1930.Bu isyanlar fieyh Said isyan›n›n bast›r›l-

mas› ertesinde yeniden toparlanan kuvvet-lerin devlete karfl› savaflt›¤› ve Kürt olgusu-nun öne ç›kar›ld›¤› hareketlerdi. Bundadevletin faflist yöntemlerle Kürtleri Türklefl-tirme siyaseti merkezi bir rol oynuyordu.

fieyh Said isyan› ba¤lam›nda; genel ola-rak, ayaklanmaya kat›lan kitlede dini ö¤eön plana ç›karken, önderlikte milli yan öneç›kmaktad›r. Önderli¤i oluflturanlar›n millet-vekili ve ‹stanbul’da cemiyet üyeleri olma-lar› bu sonucu do¤uruyor. Kürt isyanlar›n-da bu ikircikli yan kendini günümüze kadarkorumufltur. Ancak günümüzde ulusal ya-n›n a¤›rl›¤› yan›nda di¤er ö¤eler tamamengeri plana kaym›flt›r.

Sonuca k›sa bir dipnot: ‹syan›n bast›r›l-mas›ndan sonra yap›lan sorgular da de¤er-lendirildi¤inde, yaz›da eksik kalan (as›l ko-nudan uzaklaflmamak için) yan tamamlan-m›fl olacakt›r!

Hewalê Seydo /

GÛLAN 22 / 2003 596 GÛLAN 22 / 2003

S A V A fi º

siyasi yan›n› haz›rlayanlar›n kiflilikleri de is-yan›n niteli¤i hakk›nda yeterince bilgi veri-yor. Yani hareketin milli yan› hakk›nda fieyhSaid’in dini rolüne tak›l›p kalmak “a¤açtanorman› görmemek” olur. ‹fadesinde kendi-sinin din için mücadele etti¤ini söylese debaflka yaz›flmalarda meselenin Kürt yan›n-da kavgas›n› verdi¤ini, fieyh Said de söyle-mektedir. Örne¤in “fieyh Said’in en yak›nve en muhtemel bir adam› olan ve Binbafl›rütbesi tevcih ederek Genç inzibat memur-lu¤una (valili¤ine) tayin etmifl oldu¤u FakihHasan Fehmi de yine ‹stiklal Mahkeme-si’nde fieyh Said’in kendisine yazd›¤› birmektupta ‘ben Kürtler için u¤rafl›yorum’dedi¤ini itiraf etmifltir.” (Mehmet Bayrak,Kürtler ve Ulusal Demokratik Mücadeleleri,sayfa 405) Buradan da anlafl›l›yor ki fieyhSaid isyan›nda dini motifler yer alsa da is-yan milli bir nitelik tafl›maktayd›. Bu nitelikbizzat devlet taraf›ndan as›l amaç olarakmahkemede öne sürülmüfl olmas›na ra¤-men kamuoyunda “irticai” bir hareket ola-rak lanse edilmifltir. Yap›lan sorguda “Sav-c› iddianamesinde ayaklanman›n ba¤›ms›zbir Kürdistan kurma hedefine yönelik oldu-¤unu söylüyordu. Savc›ya göre: ‘fiarktaki oayaklanma d›fl görünüflü itibariyle güya sa-dece dinci ve fleriatç› idi. Sanki fleriat diniAhmedi nam›na harekete geçenlerin mü-sellah bir hareketi idi. Fakat, as›l hüviyeti, içbünyesi, ruhu ve tertipçilerin maksat ve ga-yesi bak›m›ndan ise tastamam bir Kürt mil-liyetçili¤i, Kürt devleti ve hükümetçili¤i ol-maktan baflka bir fley de¤ildi…” (A. Aflan,age, sayfa 35)

3. ‹syan bölgede ç›karlar› zedelenen“toprak a¤alar›” taraf›ndan ç›kar›lm›flt›r.

Asl›nda bu iddian›n günümüzde bir ge-çerlili¤i yoktur. Çünkü faflist Türk devletininbölgedeki a¤a ve fleyhlerle iç-içe bir iliflkiiçinde olduklar› pratikte ispatlanm›flt›r. Fa-

flist Türk devleti bu yap›y› bugün de bölge-de denge unsuru olarak ve Kürt ulusununulusal mücadelesine karfl› hâlâ kullanmak-tad›r. Art›k bu tür iliflkileri gizleme gere¤ibile duymuyorlar. Mecliste grubu bulunanher partinin Kuzey Kürdistan’da kendineba¤l› a¤a ve fleyhleri bulunmaktad›r. An-cak isyan döneminde bu yalan bilinçli ola-rak yürütülmüfltür. T›pk› di¤er iddialar gibiharekete karfl› al›nacak önlem ve sald›r›metodlar›n›n meclisten kolayca geçirilmesiiçin bu da gerekiyordu. Meclisin ald›¤› ka-rarlar da bölgede varolan a¤a-fleyh yap›-s›yla bütünleflmek için çal›fl›p çabalad›¤›n›gösteriyor. Al›nan “öflür” vergisinin kald›r›l-mas› karar› bunlardan biridir. Ve devlet böl-gedeki yap›y› kendisi için her zaman biraraç olarak görüp-kollay›p bugüne kadartafl›m›flt›r. Yoksa geliflen kapitalist iliflkilerlebu yap›n›n 1925’lerden günümüze kadargelmesi mümkün olmazd›.

Sonuç olarak:fieyh Said isyan› Kürt ulusal kurtulufl ve

ba¤›ms›zl›k mücadelesinde bir dönümnoktas›d›r. Çünkü fieyh Said isyan› ertesin-de yeniden toparlanan gruplar yenidenayakland›lar ve bu ayaklanma dizisi her se-ferinde devlet güçleri taraf›ndan fliddetleve sürgünlerle bast›r›ld›. Bu en önemliayaklanma Kürtler aç›s›ndan ulusal temel-deki uyan›fl›n da bafllang›c›n› oluflturmak-tad›r. Bu nedenle Kürt ulusal kurtulufl mü-cadelesinde fieyh Said isyan› ayr› bir öne-me sahiptir ve bütün ayr›nt›lar›yla incelen-mesi, her yönüyle ayd›nlat›lmas› bizim aç›-m›zdan da gelece¤e daha emin ad›mlarlailerlememizi sa¤layacakt›r.

fieyh Said isyan› içinde dinci ö¤eler tafl›-sa da milli unsurlar da isyanda belirleyicibir rol oynam›flt›r. ‹stenen “fleriat” olsa dabu Kürtlerin devleti olarak istenmifltir.

‹ngiliz emperyalizmiyle do¤rudan birba¤ oldu¤una dair bir belge yoktur. Ancak

egemenli¤ini kabul eden, onun ç›karlar›na uy-gun davranan bir hükümet, rejim kurmakt›r.

Böylesi bir hükümet kurana kadar da ABDemperyalizmi Irak-Güney Kürdistan’› do¤ru-dan atad›¤› sömürge valisi taraf›ndan yönete-cek.

Fakat Irak-Güney Kürdistan’da ABD emper-yalizminin güdümünde ve tüm devlet s›n›rlar›-n› kapsayan co¤rafyada yaflayan de¤iflikuluslardan ve milliyetlerden halklar›, dini mez-hepleri “bar›fl” içinde birarada yaflamak içinbirlefltirmek hiç de kolay de¤il…

Bu iflin zorlu¤u, hemen iktidar bofllu¤uylaortaya ç›kan ve iflgalci güçlerin de göz yum-duklar› genifl çapl› ya¤ma eylemlerinde oldu-¤u gibi; ABD ve ‹ngiltere iflgalci güçlerinintoplad›¤› ilk Irak Konferans›’n›n fiiilerin temsil-cileri taraf›ndan boykot edilmesinde ve Sad-dam karfl›t› güçlerin Irak için de¤iflik planlar›-n›n ortaya ç›kmas›nda da görüldü.

Özellikle silahs›z eylemlerde ABD ve di¤eriflgalci güçlerin Irak’tan gitmesini isteyen kitle-lerin üzerine aç›lan ateflle onlarca kiflinin katle-dilmesi, giderek anti-Amerikan, antiiflgalci ta-v›rlar›n –ki büyük ço¤unlu¤u dinci kesimin etki-sinde olanlar›n tav›rlar› özellikle bu yönde geli-fliyor– geliflmesine yol aç›yor.

ABD emperyalistleri ve müttefiklerinin kendiistedikleri bir hükümet oluflturmak için zamanaihtiyaçlar› var, ama zaman da ne kadar uzarsaaleyhlerindeki geliflmeler, yani iflgalci güçlerekarfl› mücadele de geliflebilir ve iflgalcilerin ifli-ni daha da zorlaflt›rabilir.

Böylesi bir durumda da, ABD emperyalizmi-nin Irak-Güney Kürdistan’dan kolay ç›kmaya-ca¤›, sömürge valisi yönetimi ile iflgalci askerigüçlerin ortaklafla yönetiminin de k›sa bir sü-rede son bulmayaca¤›n› tespit emek için mü-neccim olmaya gerek yoktur. fiimdilik atanm›flsömürge valisi önderli¤inde geçici bir hükü-met kurmakla ifle bafllamak isteseler de, iflgalgüçlerinin Irak-Güney Kürdistan’dan çekilmesiiçin öngörülen ba¤›ml› / kukla hükümetin ku-rulmas›n›n da kolay olmayaca¤› aç›kt›r.

Bunlara bir de ABD-‹ngiltere emperyalist

blokunun karfl›s›nda olan emperyalist güçlerinpastadan pay alma çabalar› eklenince, iflgalciemperyalist güçlerin hedeflerine varmada da-ha çok zorluklarla karfl›laflacaklar› aç›kt›r.

Güney Kürdistan-Irak’›n “yeniden yap›land›-r›lmas›”, daha do¤rusu pastan›n paylaflt›r›lma-s› konusundaki çeliflkiler, hesaplar daha sa-vafl bafllamadan önce gündemdeydi. Dahasavafl öncesi dönemde savafl süreci ve son-ras› için baz› ihaleler ABD tekellerine verildi.Sözkonusu tekeller do¤rudan, anda ABD’yehükümet eden Bush’tan, Cheny’e, Rice’denRumsfeld’e kadar savafl flahinleriyle iliflkili fir-malard›r. Savafla karar verenler, pastan›n pay-lafl›lmas›na da karar veriyor…

‹flgalci emperyalist güçlerin rakibi emperya-list güçler de savafl sonras› pastadan pay al-ma çabas› içindeler. Böylece savafl sonras›dönemdeki pastan›n paylafl›lmas› dalafl› dahada k›z›fl›yor. Bunlar Güney Kürdistan-Irak’takiiflgalin k›sa zamanda kalkmas›ndan ve sözko-nusu sorunlar›n kendilerinin de içinde yer al-d›klar› BM güçleri taraf›ndan üzerlenilmesin-den yanad›rlar. BM üzerinden ya¤mada payalabilmek için toplant› üzerine toplant› yap›yor-lar. BM Güvenlik Konseyi ve BM toplant›lar› buyöndeki çabalar›n sürdürüldü¤ü diplomatiksavafllar›n alan› olmaya devam ediyor…

Güney Kürdistan-Irak’ta “yeniden yap›lan-d›rma”n›n nas›l flekillenece¤ini, nas›l bir hükü-met kurulaca¤›n›, iflgalin ne kadar sürece¤inive pastan›n nas›l paylafl›laca¤›n› önümüzdekidönemde hep birlikte görece¤iz…

SÖMÜRGEC‹, FAfi‹ST TC’N‹N TAVRI…

Türk hakim s›n›flar› ABD emperyalizmininIrak’a karfl› savafl haz›rl›¤› döneminde ta-k›nd›¤› tav›rlarla Irak’ta öncelikle “savafls›z”

bir çözümden yana oldu¤unu gösterdi. FakatABD emperyalizminin Irak’a sald›r› kararl›l›¤›n›gördü¤ü noktada, savafl d›fl› kalmalar›n›n ken-dilerinin ç›karlar›na zarar verece¤i hesaplar›y-la savaflta nas›l yer alacaklar›n›n hesaplar›n›yapt›lar. ABD emperyalizmi, Türkiye’yi, özellik-

GÛLAN 22 / 2003 758 GÛLAN 22 / 2003

T A R T I fi M A º

le Kuzey Kürdistan’› sald›r› üssü olarak kullan-mak, Irak’taki savaflta “Kuzey Cephesi” için lo-jistik destek, askeri y›¤›nak için kullanmak iste-di.

Bu ba¤lamda, 3 Kas›m 2002 seçimleri son-ras›nda “ben iyi tüccar›m, iyi pazarl›k yapar›m”diyen AKP lideri Erdo¤an’›n perde arkas›ndaoldu¤u hükümet s›k› sat›fl pazarl›klar› yapma-ya çal›flt›.

Birinci Körfez Savafl› dönemindeki “zararla-r›n›n” bilincinde olan Türk hakim s›n›flar›, busefer ifli daha s›k› tutmaya çal›flt›. Muhtemelzararlar›n›n tazmini için ABD’nin yard›m sözüvermesini “garanti” olarak görmeyip, yaz›l› ga-ranti istedi. Bu arada sat›fl pazarl›klar›nda si-yasi olarak da esas konu Kürt, Kürdistan ko-nusuydu. Türk hakim s›n›flar› ABD’den GüneyKürdistan’da ba¤›ms›z bir Kürt devletine izinverilmeyece¤i konusunda garanti istiyordu vee¤er Kürtler ba¤›ms›zl›k ilan etmeye kalk›fl›r-larsa, askeri zorla bast›r›lmas›n› istiyorlard›.Aksi halde Türk askeri müdahale edecekti. Buyöndeki muhtemel geliflmeleri en bafl›ndanengellemek için de, Türk ordusunun GüneyKürdistan’a girmesi de yap›lan pazarl›klar ara-s›ndayd›. K›sacas›, sömürgeci faflist Türk dev-leti bu savafl döneminde de Kürt düflmanl›¤›n›aç›kça sergiledi.

ABD’nin talebinin yerine getirilmesi içinTBMM’de ikinci tezkerenin ç›kar›lmas› gereki-yordu. ABD Türk hükümetini “çabuk davran›n”diye s›k›flt›r›yordu. Ama Türk hükümeti de –so-mutta AKP hükümeti– iki arada bir derede kal-m›flt›…

Bir yandan Türkiye ve Kuzey Kürdistan halk-lar›n›n büyük ço¤unlu¤u savafla karfl›yd›.Mecliste muhalefet partisi olan CHP “bar›fltan”yana tav›r tak›n›r oldu. AKP’nin islamc› olan ta-ban› da ço¤unlu¤u Müslüman olan bir ülkeyekarfl› sald›r› savafl›na karfl›yd› ve bu durum daSaadet Partisi taraf›ndan kullan›l›yordu.

Di¤er yandan ise ABD’nin yan›nda flu veyabu biçimde yer al›nmaz, aç›kça savafl tarafta-r› olunmaz, “müttefik güçler” aras›nda yer al›n-mazsa, savafl sonras› Irak’ta ve özellikle de

Güney Kürdistan’da olas› geliflmelerde Türkdevletinin hiçbir söz söyleme hakk› olmaya-cakt›. Türk hakim s›n›flar›, özellikle de Türki-ye’de gerçek iktidar sahipleri, ABD’nin yan›n-da olmay›p savafl d›fl›nda kal›nmas›n›n “millimenfaatlere” ters olaca¤› görüflünü savundu.Bu ba¤lamda savaflta aç›kça yer almak içinTürk hakim s›n›flar›, sorunun uluslararas› mefl-ruiyete dönüflmesi, yani bir Birleflmifl Milletlerkarar›n›n ç›kmas› için gece gündüz dua etti-ler… Ama tutmad›!

ABD’nin BM’den karar ç›ksa da ç›kmasa dasald›r›da kararl› oldu¤u görüldü¤ü yerde birad›m geri at›larak ABD’nin istedi¤i hava alan-lar› ve limanlar meselesi yürüyen pazarl›klarlak›sa sürede çözüldü. 5 fiubat’ta toplananmeclis, bu konudaki Baflbakanl›k Tezkeresi’nionaylad›. Bu tezkerenin onaylanmas›yla AKPhükümeti, Türk devletinin savafl yanl›s› oldu-¤unu aç›kça ilan etti, bunu meclisin karar› ha-line getirdi. Fakat ABD’nin esas iste¤i Türkiye,Kuzey Kürdistan üzerinden ABD askerinin Gü-ney Kürdistan’a (onlar için Kuzey Irak’a) gir-mek için konuflland›r›lmas›yd›.

Birinci tezkerenin meclis taraf›ndan onay-lanmas›ndan sonra MGK’nin de onay›yla birin-ci tezkereden ayr› ele al›nacak olan tezkerele-ri, –ABD askerinin Türkiye’de, Kuzey Kürdis-tan’da konuflland›r›lmas› ve Türk askerinin Gü-ney Kürdistan’a girmesi için tezkereler– ertele-me takti¤ine baflvuruldu. AKP hükümeti topuMGK’ya, MGK da siyasete etkide bulunmamaad›na topu meclise att›.

Böylece 1 Mart’a gelindi. 1 Mart öncesi, mec-liste ikinci tezkerenin onaylan›p onaylanmaya-ca¤›n›n hesaplar› yap›l›yordu. Hükümet tezke-resini (siz MGK’nin tezkeresi diye okuyun!)meclise sundu ve ço¤unluk tezkereye evet oyuverse de nitelikli ço¤unluk sa¤lanamad›¤› içintezkere kabul edilmedi. Bu sonuç ne MGK’ninne de AKP’nin istedi¤i bir sonuçtu. Ama “de-mokrasi” oyununun böyle de oynanabilece¤inigördü hakim s›n›flar…

Tezkerenin kabul edilmemesinin hemen ar-d›ndan gerek askeri yetkililer, gerekse de hü-

özel sektörün elindedir ve silah ticareti odönemde aç›k ve gizli yap›lmaktayd›. ‹ngi-lizlere karfl› savaflan M. Kemal’in ‹ngilizler-den silah ald›¤› bir dönemde kataloglar›nAmed’e gelmifl olmas› fieyh Said’in ‹ngiliz-lerle iliflkisini de¤il, silah tüccarlar›n›n sim-sarl›¤›n› gösterir. Bu iddiaya iliflkin belgeolmad›¤› için de ispat› “iddian›n kendisidir”.Bu konudaki son noktay›, fieyh Said isyan›-n›n bast›r›lmas› için göreve Fethi Okyar hü-kümeti düflürülerek, iktidara gelen ‹smet‹nönü koymaktad›r. ‹smet ‹nönü hat›ralar›n-da bu konuda flöyle demektedir: “fieyh Sa-id isyan›n› do¤rudan do¤ruya ‹ngilizlerinhaz›rlad›¤› veya meydana ç›kard›¤› hakk›n-da kesin deliller bulunamam›flt›r. Fakat,bundan flüphe edilmifl ve gerekli tahkikatyap›lm›flt›r…” (A. Aflan, age, sayfa 67)

2. ‹syan bir “irtica” hareketidir.

fieyh Said isyan›n›n niteli¤i konusundaöne sürülen di¤er iddia da isyan›n bir irticahareketi oldu¤udur. Bu iddiay› ispatlamakiçin oldukça hummal› çal›flmalar yap›ld›. Vehareketin ç›kt›¤› dönemde belki ta bafl›ndahareket bu nitelikle mahkum edildi. O dö-nemde ç›kan sol dergiler de bu koroya ka-t›ld›lar ve hareketi “gerici-yobaz” bir hare-ket olarak elefltirip ‹smet ‹nönü hükümeti-nin yan›nda yer ald›lar. “…örne¤in, daha ogünlerde, 25 fiubat 1925 tarihli Orak-Çekiç(TKP yay›n organ›, fieyh Said isyan›na kar-fl› al›nan önlemler içerisinde ç›kar›lan Tak-rir-i Sükûn kanunu çerçevesinde kapat›ld›.BN.), ‘irtican›n bafl›nda fieyh Said de¤il,derebeylik duruyor; irticaya karfl› halk hü-kümetledir’ diye manflet att›ktan sonra flun-lar› yazd›: ‘Yobazlar›n sar›klar› yobaz züm-resine kefen olmal›d›r: Yobazlar›yla, a¤ala-r›yla, fleyhleriyle, halifeleriyle, sultanlar›ylabirlikte kahrolsun derebeylik!” (Dr. K. M.Ahmad, M. Ciwan, age, sayfa 61) TKP’ninyay›n organ›nda yeralan ve komünistlerin

olay hakk›ndaki görüflü olarak tarihe geçentespit, o dönemde Komintern taraf›ndan daayn› tarzda savunulmufltur.

fieyh Said, isyan›n niteli¤i konusundakendisine yöneltilen elefltiriler ve sorgular-da fleriat istedi¤ini belirtmifltir. Oysa devlet›srarla hareketin “Ba¤›ms›z bir Kürdistan”için çal›flt›¤›n› ispatlamaya çal›flt›. fieyh Sa-id yap›lan sorgusunda “Medreseler kapa-t›ld›. Din ve vak›flar bakanl›¤› kald›r›ld› vedin mektepleri Milli E¤itime ba¤land›. Ga-zetelerde de birtak›m dinsiz yazarlar dinehakaret etmeye, peygamberlerimize diluzatmaya cüret ediyorlar. Ben bugün elim-den gelse, bizzat dö¤üflmeye bafllar ve di-nin yükselmesine gayret ederim.” (A. Aflan,age, sayfa 36) demektedir. Kuflkusuz tu-tuklu ve yenilmifl bir hareketin önderininvermifl oldu¤u bu tarzdaki ifade, hareketingerçek niteli¤i hakk›nda fazla bilgi verme-mektedir. Bu konuda en önemli çeliflkiler-den biri “fleriat” isteyen fieyh Said’in ayn›yönde çal›flan ve fleriat için savaflmaya ha-z›r Saidi Nursi’den (Kurdi) herhangi bir ta-lepte bulunmam›fl olmas›d›r. Buna karfl›mezhep kardeflli¤i dahi olmayan Aleviler-den isyana kat›l›p destek sunmalar›n› iste-mifl olmas›d›r. Örne¤in Elaz›¤’› ele geçirenfieyh fierif, Dersim Mebusu Hasan Hayri ileflu telgraf› çekmifltir: “Hozat’ta CelalzadeMehmet efendi vas›tas›yla bilimum Dersimafliretleri rüesas›na: Sükûneti muhafazaediniz, yak›nda bir heyetle Dersim’e gele-ce¤iz muvaffakaiyetler.” (age, sayfa 15)denmektedir. Alevilerden yard›m istenmesive birlikte hareket etme çabalar› Kürdistanideali için mücadeleye ça¤r› idi. Aksi taktir-de “Sünni” mezhebinden olan bir afliretinfleyhinin Alevileri ortak bir ideal için müca-deleye ça¤›rmas› aç›klanamaz. fieyh Saidad›ndan da anlafl›laca¤› gibi bölgede dinibir liderdir. Ancak fieyh Said’in bu hareke-te hangi aflamadan sonra önder oldu¤unuyaz›n›n bafl›nda k›saca yazd›k. Hareketin

GÛLAN 22 / 2003 578 GÛLAN 22 / 2003

S A V A fi º

r›, Türkiye Kürtleriyle birlefltikten sonra An-kara’ya ba¤lanmalar› gösteriliyor. Üçüncügerekçe olarak Türk hükümetinin Kürtayaklanmas›n› bahane ederek Irak s›n›r›naasker y›¤mas› öne sürülüyor.” (age, sayfa52)

Görüldü¤ü gibi Kürt ulusunun kaderihakk›nda kap› arkalar›nda herkes herkes-ten flüphelenerek siyaset yürütmektedir.Ancak ‹ngilizleri Kürt hareketine karfl› dur-maya iten baflka nedenler de var. BirinciDünya Savafl› sonunda ‹ngilizler Osmanl›topraklar›n›n büyük bir k›sm›n› iflgal ettiler.Bugünkü Güney Kürdistan da ‹ngiliz iflgalialt›ndayd›. Bu iflgale karfl› Kürtler defalarcaayakland›lar. Bunlar içerisinde en önemlile-ri flunlard›: “Kürt halk› bu bölgede, defalar-ca ayakland› ve ‹ngiliz iflgal birlikleriyle yo-¤un çarp›flmalara giriflti. Hatta bu ayaklan-malar s›ras›nda o dönemin ulusal hareketi-nin önde gelen önderlerinden fieyh Mah-mud Berzenci, biri 22 May›s 1919’da, di¤e-ri Ekim 1922’de olmak üzere iki kez Kürdis-tan’›n ba¤›ms›zl›¤›n› ve kendi hükümdarl›-¤›n› ilan etti. Birincisinde ‹ngilizler, ancakkanl› çarp›flmalardan sonra fieyh Mah-mud’un önderli¤indeki hareketi k›rabildilerve O’nu Hindistan’a sürgün ettiler. ‹kinci-sinde de ‹ngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri’neba¤l› uçaklar›n 250 kg’l›k bombalar ya¤d›-ran taarruzu sonucu fieyh Mahmud Ser-deflt’e çekilmek zorunda kald›. Ancak dahasonra tekrar geri dönen fieyh Mahmud, ta1930’a kadar ‹ngilizlere karfl› mücadeleverdi.” (Kürtler, Ça¤dafl Kürdistan Tarihi,1918-1946, Rambout, Ronahi Ya. sayfa 69-77-78)” (age, sayfa 55)

Güney Kürdistan’da Kürtlerle bu tecrü-belere sahip olan ‹ngilizlerin, ayaklanmaç›karmak için maddi bir temele sahip olma-d›klar› bir gerçektir. Bu nedenle daha son-ralar› ‹smet ‹nönü’nün de kabul etti¤i flekil-de, ‹ngilizlerin bu ayaklanman›n ç›kar›lma-s›n› istemesi bir yana ç›kmamas›n› istedik-

leri sonucu ortaya ç›k›yor.

Buraya kadar isyan›n ‹ngilizler aç›s›ndanmaddi bir temele sahip olmad›¤›n› anlatt›k.Ancak ‹ngilizlerle olan iliflkiler ba¤lam›ndaöne sürülen bir di¤er nokta da fieyh Saidisyan›n›n önderlerinin ‹ngilizlerle iliflkiyegirdikleri ve yard›m ald›klar› yönündeki id-diad›r. Bu iddian›n maddi temeli devlet ta-raf›ndan bir olayla doldurulmaktad›r. Buolay k›saca flöyledir: ‹ddiaya göre fieyhSaid isyan›n›n önderlerinden olan Seyit Ab-dulkadir ve yard›mc›s› Kör Sadi ‹ngilizlerlegörüflmeler yapm›fl ve bu görüflmelerde‹ngilizlerden yard›m istemifltir. fieyh Abdul-kadir yap›lan sorgulamas›nda görüflmelerikabul etmifltir. fieyh Said ayaklanmas›n›n‹ngilizler taraf›ndan ç›kar›ld›¤›na dair ilerisürülen en önemli kan›t budur. Ancak yap›-lan araflt›rmalar bu görüflmelerin bizzatdevlet taraf›ndan tertiplendi¤ini ortaya ç›-karmaktad›r. Bu konuda baflvurulan ‹ngilizbelgelerinde olay›n arkas›nda Türk polisi-nin oldu¤u belgeleniyor. Sözkonusu olay‹ngiliz özgün belgesi olarak da verilmekte-dir: F.O. 424/262 P. 173 No. 180. Bu belge-de ‹ngilizler Kürt Sadi (Kör Sadi) ile görü-flüldü¤ünü ancak görüflmeyi yapanlar›nTürk olduklar›n› bildirmektedirler. Yani gö-rüflmeyi ‹ngiliz k›l›¤›nda haz›rlayanlar vebelge imzalatanlar o dönemde görev ya-pan Türk ajanlard›r. Olay›n tertipleyicileride¤iflik kaynaklarda ayn› kiflide toplan›yor.Dönemin ‹stanbul Emniyet Müdürü! Bu ola-y›n Türk polisi taraf›ndan tertiplendi¤i dekendileriyle anlafl›ld›¤› söylenen ‹ngilizlertaraf›ndan belgeleniyor. Bunun d›fl›ndafieyh Said isyan›n›n ‹ngilizler taraf›ndan ç›-kar›ld›¤›na dair bir di¤er nokta da Diyarba-k›r’a fieyh Said ad›na gönderildi¤i söyle-nen silah kataloglar›d›r.

Bu iddian›n ispat› yine kendisidir. Yani id-diay› do¤rulayacak herhangi bir bilgi vebelgeye bugüne kadar ulafl›lm›fl de¤ildir.Kaldi ki silah ticareti emperyalist ülkelerde

kümet yetkilileri durumu de¤ifltirmeye, zarar›en aza indirmeye çal›flt›lar.

Bu arada AKP’nin 9 Mart’ta Siirt’te yap›lacakseçimlerle Erdo¤an’›n baflbakan olmas›n›n yo-lunun aç›lmas› amac› da vard›. Savafl›n bu ta-rihten önce ç›kmas› durumunda seçimlerin er-telenme olas›l›¤› yüksekti. Bu ba¤lamda tezke-renin meclisten ç›kmam›fl olmas›, bir ölçüdeErdo¤an’›n baflbakan olmas› ifline yar›yordu.

9 Mart’ta Siirt’teki seçim yap›ld› ve Erdo-¤an’a baflbakanl›k yolu aç›ld›. Erdo¤an’›n bafl-bakanl›¤a gelmesi, yeni AKP hükümetini kur-mas› vb. ifllemler de sözkonusu tezkerenin ye-niden meclise gelmesini ertelemeye yol aç›-yordu.

‹yi tüccar oldu¤unu ilan eden Erdo¤an sat›flpazarl›¤›nda yükseklere oynamaya kalk›ncaABD emperyalistlerini iyice k›zd›rd›… “Biz siz-siz de yapar›z” denerek Türk hükümetine “sizibir daha aramay›z” biçiminde “f›rçalar›n›” att›-lar.

Savafl bafllad›¤›nda TC ile a¤ababas› ABDaras›ndaki iliflkiler iyice so¤umufltu. Biraz daolsa aray› düzeltmenin yolu, yeni bir tezkere-nin meclise sunulmas› ve Türk hava sahas›n›nABD savafl uçaklar›na aç›lmas›yla denendi.

Bu arada Türk askerinin Güney Kürdistan’agönderilmesi de mecliste onayland›. Gerçi da-ha savafl bafllamadan önce otuz bin kadarTürk askeri Güney Kürdistan’a yerleflmifltiama buna ra¤men ABD Türk askerinin resmenGüney Kürdistan’a girmesinden yana de¤ildive “girerseniz bizimle çat›fl›rs›n›z” yönlü restiniçekti… Bunu yaparken ayn› zamanda TC ileyap›lan anlaflmaya göre, Güney Kürdistan’daTC’nin istemedi¤i bir fleye, yani ba¤›ms›z birKürdistan devletine izin verilmeyece¤i, bunuengelleme iflini de ABD’nin yapaca¤› yönündede TC’yi “rahatlat›yordu”… TC de ABD ile ara-y› yeniden düzeltme çabas› içine giriyordu.

K›saca özetlenirse, sömürgeci faflist Türkdevleti “ittifak güçleri” içinde yer ald›. Esasolarak da medyas›yla Kürt düflmanl›¤›n›, Gü-ney Kürdistan’da kendi iflbirlikçisi olan Türk-men kesimini Kürtlere karfl›, özellikle de müda-

hale etmenin zeminini yaratabilmek için Kürt-Arap ve Kürt-Türkmen çat›flmas›n› körükledi.Savafl sonras› Güney Kürdistan-Irak’ta pasta-dan pay alman›n çabas› içinde,Türk hakim s›-n›flar›. Ama ABD’nin –e¤er verirse– TC’ye ve-rece¤i pay›n pek de önemli bir pay olmayaca-¤› flimdiden söylenebilir.

KDP VE YNK’NIN TAVRIÜZER‹NE KISACA…

Dergimizi düzenli takip eden okurlar›m›zKDP ve YNK’nin genel tav›rlar› hakk›ndakigörüfllerimizi bilir. Bu ba¤lamda Birinci

Körfez Savafl› öncesi dönemdeki siyasetleri,daha sonraki dönemde özde de¤iflmedi.

Somut savafl ba¤lam›nda da ayn› siyasetsürdürüldü. ABD emperyalizminin Irak’a sald›-r› plan›n›n giderek somutlaflmas›, Saddam’›niktidardan düflürülmesi ve rejiminin y›k›lmas›çabalar› yo¤unlaflt›ktan itibaren KDP ve YNKABD emperyalistleriyle, ABD’nin bafl müttefiki‹ngiliz emperyalizmiyle ve faflist Türk devletigibi sömürgeci güçlerle aç›k ve gizli görüflme-ler yap›p pazarl›klar yürüttüler.

2002 y›l›n›n ilk yar›s› ve ortalar›nda Almanya,‹ngiltere ve ABD’de yap›lan toplant›larda, KDPve YNK’nin de içinde yer ald›¤› “Irak muhale-feti” Saddam rejimine karfl› haz›rland›. Sözko-nusu toplant›larda Irak’a sald›r› durumunda,savaflta YNK ve KDP’nin ABD ile iliflkilerininnas›l olaca¤›, Saddam sonras› dönemdeIrak’›n nas›l bir yap›ya kavuflturulmak istendi¤ivb. konularda görüflmelerde bulunuldu, pa-zarl›klar yap›ld›. Bu arada KDP ve YNK güçle-rinin Güney Kürdistan’da ABD’nin bir “karagücü” olarak hareket edip etmeyece¤inin depazarl›klar› yap›ld›. Sonuçta, –kamuoyuna tamaç›klanmayan, ama pratik tav›rlarla onayla-nan– karfl›l›kl› anlaflmalar yap›ld›. KDP ve YNK“bar›flt›r›ld›”.

Gerek savafl haz›rl›¤› döneminde, gereksede savafl sürecinde KDP ve YNK, tak›nd›klar›tav›rlarla ABD’nin “güvenilir müttefiki” oldukla-r›n› gösterdiler. Silahl› güçlerini ABD emperya-

GÛLAN 22 / 2003 956 GÛLAN 22 / 2003

T A R T I fi M A º

lizminin iflgalci güçlerinin emrine sundular veonlar›n dedi¤i temelde hareket ettiler.

Bu ba¤lamda bilinçte tutulmas› gerekenfley, KDP ve YNK güçlerinin, savafl› ABD’ninkomutas› alt›nda yürüttü¤ü gerçe¤idir. Sad-dam rejiminin k›sa sürede y›k›lmas›, ABD aç›-s›ndan “Kuzey Cephesi”ndeki sorunlar›n fazlageliflmeden kontrol alt›na al›nmas›na da hiz-met etti. Bu durum ayn› zamanda YNK veKDP’nin askeri güç olarak fazla kay›p verme-mesine de yol açt›.

Savafl sonras› Güney Kürdistan-Irak’›n yeni-den yap›land›r›lmas› ba¤lam›nda da YNK veKDP ABD ile iflbirli¤ini s›k› biçimde sürdür-mektedir. Sömürgeci faflist Türk devleti “Kürtözerk bölgesi” ya da “Kürt kenti Kerkük” gibitespitler karfl›s›nda ABD’ye “uyar›larda” bulu-nup iflgalci, floven tavr›n› sergilerken KDP veYNK’nin ABD ile iflbirli¤i yapmas›; ABD em-peryalistlerinin gözünde “güvenilir” olmak, art›puan toplamakt›r.

Soruna burjuva siyaset aç›s›ndan yaklafl›ld›-¤›nda KDP ve YNK kendi karakterleri gere¤iyapmalar› gerekeni yapt›lar, yap›yorlar. Deyimyerinde ise, kendi siyasetleri aç›s›ndan “ak›ll›”davrand›lar… Burjuva diplomatik iliflkilerde,kendileri için belki de son on y›llar›n en güçlüpozisyonunu –dünya jandarmas› ABD ve ‹ngi-liz emperyalizmiyle iflbirli¤i ve onlar›n deste-¤iyle tabii ki– elde ettiler.

Barzani ve Talabani’den baflka türlü davra-n›lmas› zaten beklenemez. Sorun odur ki, busiyaset ve konum Güney Kürdistan’›n ba¤›m-s›zl›¤› ve özgürlü¤ünü getirmiyor, getiremezde!

Bunlar›n siyaseti, küçük hayduda –Sad-dam’a– karfl› kendilerine ç›karlar› gere¤i veayn› zamanda bu ç›karlar için kullan›p destekveren büyük haydutlara –ABD, ‹ngiltere ve di-¤er müttefik güçlere– dayanma, kurtuluflu on-lardan bekleme siyasetidir.

Asl›nda savafl›n bitiminden sonraki k›sa sü-rede geliflen olaylar bile, emperyalist güçleregüvenilemeyece¤i, ezilen halklar›n kurtuluflu-nun sistem içi “çözüm”lerle mümkün olamaya-

ca¤›n› gösterdi, gösteriyor.

Bunlar›n siyasetiyle Kürt ulusu Güney Kür-distan’da özgürlü¤e kavuflamaz. Güney Kür-distan’da Kürt ulusunun gerçek kurtuluflu, birbütün olarak emperyalist sisteme, iflgalci güç-lere, emperyalistlerin denetiminde kurulacakkukla hükümete ve rejime karfl› mücadeleyle;Irak ve Güney Kürdistan’daki de¤iflik ulus vemilliyetlerden halklar›n birli¤i ve ortak mücade-lesiyle, demokratik devrimle gerçekleflebilir.

***

Irak-Güney Kürdistan’da Saddam rejimi y›-k›lsa da, bombard›manl›, tankl›, toplu savaflson bulsa da, savafl gerçekte bitmifl durum-

da de¤il.

Gerçek anlamda bir bar›fl, emperyalizm varoldu¤u sürece kazan›lamaz. Sömürü sistemiher zaman yeni savafllar üretir. Gerici, karfl›-devrimci, emperyalist savafllar kapitalizminyol arkadafl›d›r. Gerçek bar›fl› isteyenler, bar›fliçin mücadeleyi emperyalizme karfl› devrimiçin mücadele olarak yürütmek zorundad›rlar.

Bu ba¤lamda savafl karfl›t› olarak geliflen“Bar›fl Hareketi”ne damgas›n› vuran düflünce-nin, sonuç olarak kurulu sömürü sistemininayakta kalmas›na hizmet eden pasifizm oldu-¤u, bu temelde de gerçek bar›fl›n kazan›lama-yaca¤› da bilinçlere kaz›nmal›d›r.

‹flçilerin, emekçilerin muhalif hareketi, burju-vaziden bütünüyle ba¤›ms›z bir s›n›f hareketiolarak geliflmedi¤i sürece ve ölçüde, burjuva-zinin flu ya da bu siyasetinin kuyru¤unda gi-den bir hareket olur. Görev, burjuvazinin tümkesimlerinden ba¤›ms›z, iflçilerin, emekçilerinkendi s›n›f örgütlerini, s›n›f hareketini; tüm em-peryalist ve gerici güçlere karfl›, ba¤›ms›z,devrimci emekçi muhalefetini yaratmakt›r.

‹flgalci emperyalist güçler Irak-Güney Kür-distan’dan defolun! Faflist Türk ordusu Kürdis-tan’dan defol! vb. fliarlar temelinde, iflgalcile-re, sömürgecilere, emperyalistlere, k›sacas›bir bütün olarak emperyalizme karfl› mücade-leyi yükseltmek gerekiyor.

7 May›s 2003 /

bölgenin Türklere b›rak›lmas›n›n söz konu-su olmad›¤›n›… belirtiyordu.

‹smet Pafla ise yapt›¤› konuflmada Mu-sul meselesini, tarihi, etnik, dini, sosyalve ekonomik aç›dan de¤erlendiriyordu.‹smet Pafla’n›n Musul için verdi¤i rakam-lar flöyledir:

Kürt Türk Arap Yezidi M.Olmayan ToplamSüleymaniyeSanca¤› 62.830 32.960 7.210 — — 103.000Kerkük Sanca¤› 97.000 79.000 8.000 — — 184.000MusulSanca¤› 104.000 35.000 28.000 18.000 31.000 216.000Toplam 263.000 146.960 43.210 18.000 31.000 530.000

‹smet Pafla bu rakamlara dayanarak, bubölgedeki nüfusun büyük ço¤unlu¤ununKürt ve Türklerden olufltu¤unu, Türkiye Bü-yük Millet Meclisi’nin Türklerin oldu¤u ka-dar Kürtlerin de hükümeti oldu¤unu, Kürt-lerin ‘hükümet ve yönetim ifllerine etkili ola-rak’ kat›ld›klar›n› söylüyordu.” (age, sayfa74-75)

Yukar›daki veriler birbirleriyle dalafl içeri-sinde olan iki karfl›l›kl› gücün birbirlerinekarfl› kulland›klar› belgeler niteli¤indedir.Ancak belgeler bir gerçe¤i çok aç›k bir bi-çimde ortaya koyuyor. TBMM temsilcilerid›fla karfl› Kürtleri temsil ettiklerini aç›k birflekilde dile getiriyorlar. Ve TBMM Musul veKerkük’ü kaybetmek istemiyor. Konumunugüçlendirmek için daha sonraki süreçteyok sayaca¤› bir ulusun temsilcili¤i sahte-kârl›¤›na soyunuyor. Lozan’da durumunnas›l sonuçland›¤›n› kavrarsak ‹ngilizlerinayaklanmay› Musul-Kerkük için ç›kard›klar›iddias›n›n bofl bir iddia oldu¤unu görmüfloluruz.

Yukar›daki verilerle birbirlerine karfl› çe-flitli tart›flmalar yürüten Türk ve ‹ngiliz tem-silcileri bir sonuca varamad›lar! Asl›nda bubir sonuca varamamak ‹ngilizler aç›s›ndanMusul-Kerkük’ün k›sa bir zaman içinde ‹n-gilizlere ba¤lanmas› sonucunu do¤uracak-

t›. Musul meselesi ileri bir tarihte görüflme-ler yoluyla çözüme ba¤lanacakt›. E¤er gö-rüflmeler yoluyla bu gerçekleflmezse Mil-letler Cemiyeti’nin verece¤i karar do¤rultu-sunda çözülecekti. Musul sorununun “bamteli” buradad›r. Görüflmeler yoluyla çözüle-medi¤i taktirde “Milletler Cemiyeti’nin” ve-rece¤i kararla çözülecek denmesi ‹ngilizleraç›s›ndan sorunun çözümlenmifl olmas›demektir. Çünkü ‹ngiltere Milletler Cemiye-ti’nin bir üyesidir ve TBMM ise henüz bucemiyetin üyesi bile de¤ildir. Bu anlam›ylaMilletler Cemiyeti’nde ‹ngiltere aleyhine birkarar ç›kmas› mümkün de¤ildir. ‹flte ‹ngiliz-lerin Musul’u bahane ederek isyan› destek-ledikleri iddias› bu nedenle alt› bofl bir iddi-ad›r. Ancak bu iddian›n bir di¤er taraf› var.‹ngiliz belgelerinden anlafl›l›yor ki; ‹ngilizle-rin tavr›, isyan› Türklerin Musul ve Kerkük’üiflgal etmek için bilinçli ç›kard›klar› yönün-dedir. Bu konuda var olan belgede –o dö-nem bölgede görev yapan ‹ngiliz ajanlar›nD›fliflleri Bakanl›¤› ile ortaklafla haz›rlad›kla-r› bir belgede– “isyan›n Türkler” taraf›ndanç›kart›ld›¤› iddias› yer almaktad›r. Bu belge“tarihçi Ömer Kürkçüo¤lu taraf›ndan veril-mektedir: E 1360/1091/44, FO 371/10867,From Foreign Office Memorandum (M.Mor-gan). (M. Ciwan, 1925 Kürt Ayaklanmas›[Dr. K. M. Ahmad’›n tezi], sayfa 51) Buradayer alan bilgileri k›saca flöyle özetleyebili-riz: “‹ngiliz D›fliflleri Bakanl›¤›’nda haz›rla-nan rapor, Türkiye’deki Kürt ayaklanmas›-n›n ‘do¤rudan do¤ruya Türkiye taraf›ndanplanlanm›fl olabilece¤ini’ iddia ediyor…bunun için üç gerekçe ileri sürülüyor: Bugerekçelerden ilki, asilerin ele bafllar›n›n s›-n›r› aflarak ‘kardefllerini kurtarmak üzere’Musul’a girmeleri oluyor. ‹ngilizler, önceMusul’a girilece¤ini ve sonra Kürtlerin bü-tün bölgeyi Türkiye’ye teslim edeceklerinidüflünüyorlar. ‹kinci gerekçe olarak, IrakKürtlerinin Türkiye’deki baflar›l› bir ayaklan-madan sonra kendilerinin de ayaklanmala-

GÛLAN 22 / 2003 5510 GÛLAN 22 / 2003

S A V A fi º

üzerinde durmakt›r. fieyh Said isyan›n›n entart›flmal› yan›, bu isyan›n gerici bir ayak-lanma m› yoksa ulusal bir hareket mi oldu-¤udur. Bu konudaki tart›flmalar hakk›ndadevletin tezi; bu isyan›n ‹ngilizler taraf›ndanç›kar›lan gerici bir ayaklanma oldu¤udur.Faflist Türk devletinin ayaklanmay› gericinitelendirmesi kendi siyasetine ve pragma-tizmine uyan bir nitelemedir. Ancak hareke-tin ‹ngilizlerle iliflkilendirilmesinin baflka ge-rekçeleri var: o da Musul ve Kerkük sorunu-dur. fieyh Said isyan›n›n niteli¤i konusundadevletin ileri sürdü¤ü ve dönemin ço¤u solçevresi taraf›ndan da onaylanan yan “irti-cai” olmas›d›r! Bölgede kurulan cumhuriye-te karfl› “derebeylerin” ayakland›¤› iddias›-n› ileri sürenlerin büyük ço¤unlu¤unu Mark-sist sol oluflturuyordu. K›sacas› bu isyan›nniteli¤ini incelerken üç ana iddian›n ince-lenmesi belirleyicidir:

1. ‹syan ‹ngilizler taraf›ndan Musul-Ker-kük sorunu nedeniyle ç›kar›lm›flt›r.

2. ‹syan bir “irtica” hareketidir.3. ‹syan bölgede ç›karlar› zedelenen

“toprak a¤alar›” taraf›ndan ç›kar›lm›flt›r.Bu iddialar›n tamam› devlet taraf›ndan

öne sürülmüfltür. ‹syan›n bast›r›lmas› son-ras›nda bu iddialar isyana kat›lan önderle-rin idam sehpas›nda can vermesine nedenolmufltur. ‹ddialar›n devlet taraf›ndan ispatedilmesi elbetteki gerekli de¤ildi. Onlarad›na yapanlar elbette bulunacakt›. Bu ko-nuda devletin tezini do¤rular nitelikte ince-leme yapan ve bu incelemesini bir kitapolarak yay›nlayan U¤ur Mumcu’dur. U¤urMumcu’nun kitab›nda yeralan iddialar› bu-rada inceleme gere¤i duymuyoruz. Devle-tin resmi ideolojisi tan›d›¤›m›z bir ideoloji-dir. Sadece baz› noktalarda ikinci eldensözkonusu kitaptan bahsedece¤iz.

fiimdi yukar›daki iddialar›n niteli¤i konu-sunda yap›lan araflt›rmalar sonucunda veulafl›lan bilgi ve belgeler ›fl›¤›nda nas›l birsonuca varaca¤›m›za bakal›m.

1. ‹syan ‹ngilizler taraf›ndan Musul-Kerkük sorunu nedeniyle ç›kar›lm›flt›r.

Faflist Türk devletinin fieyh Said isyan›konusunda öne sürdü¤ü en önemli iddi-alardan biri, isyan›n ‹ngilizler taraf›ndank›flk›rt›larak ç›kar›ld›¤› iddias›d›r. Bu iddi-an›n dayand›¤› tek gerekçe de; ‹ngilizlerinMusul ve Kerkük’ü Türklere vermemek içinbu yola baflvurduklar›d›r. Bilindi¤i gibi Türkdevleti “Kurtulufl Savafl›”ndan galip ç›km›fl-t›. Bu anlam›yla emperyalist devletler tara-f›ndan kendilerine dayat›lan “Sevr Antlafl-mas›” geçerlili¤ini yitirmiflti. Savafltan galipç›kan Türk taraf› kurulacak devletin s›n›rlar›konusunda yeni bir anlaflma görüflmesinebafllad›lar. Bu görüflmeler ‹sviçre’nin Lo-zan flehrinde yap›lmaktayd›. Tarihe de Lo-zan Antlaflmas› olarak geçen bu antlaflmaKürtler aç›s›ndan yok olma antlaflmas›yd›.Çünkü bu görüflmelerde Türk taraf›n› tem-sil eden ‹smet ‹nönü “ben hem Türklerihem de Kürtleri temsil ediyorum” demiflsede antlaflma sonunda Kürtler yok say›lm›fl-lard›r. Bu nokta, Lozan Antlaflmas›’n›n enönemli noktalar›ndan biridir. Ancak konu-muzla ilgili olan yanla kendimizi s›n›rl› tuta-ca¤›z. Görüflmelerde en önemli noktalar-dan biri de “Musul Kerkük” sorunuydu. Bukonuda anda Musul-Kerkük’ü iflgali alt›ndatutan ‹ngilizlerle Türkler anlaflam›yorlard›.Lozan’da ‹ngilizler ve TBMM temsilcisi ‹nö-nü aras›nda çetin tart›flmalar yafland›. “Lo-zan’da ‹ngiliz temsilcisi Lord Curzon Mu-sul’daki etnik tabloyu flöyle çiziyordu:

Arap Kürt Türk H›ristiyan Yahudi ToplamMusul 170.663 179.820 14.895 57.425 9.665 432.468Erbil 5.100 77.000 15.000 4.100 4.800 106.000Kerkük 10.000 45.000 35.000 600 1.400 92.000Süleymaniye ----- 152.900 1.000 100 1.000 155.000Toplam 185.763 452.720 65.895 62.225 16.895 785.468

Lord Curzon bu istatistiklere dayanarak,Türklerin bu bölgedeki nüfusun ancak1/12’sini oluflturdu¤unu, bunun için de bu

54 GÛLAN 22 / 2003

Tüm emperyalistlerOrtado¤u’dan,

sömürgeci devletler Kürdistan’dan

D E F O L U N !

‹flçiler! Emekçiler!Ç›kaca¤› kesin olan, beklenilen em-

peryalist savafl bafllad›.20 Mart’ta ABD Baflkan› Bush’un,

Saddam’a tan›d›¤› “48 saat içinde Irak’›terket” ültimatomunun sona ermesin-den 1.5 saat sonra, ABD, ‹ngiliz, Avus-turalya savafl uçaklar›, Ba¤dat, Basra,Musul üzerine bomba ya¤d›rd›.

Emperyalist savafl; yüzbinlerce Gü-ney Kürdistan-Irak’l› iflçi ve emekçinin

ölmesi demektir. Emperyalist savafl;açl›k, sefalet, kan ve gözyafl› demektir.Emperyalist savafl; halklar›n din, dil, ›rk,milliyet temelinde birbirlerine bo¤azla-t›lmas› demektir. Emperyalist savafl; ka-d›nlara tecavüz edilmesi demektir. Em-peryalist savafl; do¤an›n tahrip edilme-si demektir. Emperyalist savafl; halklariçin y›k›m, esaret alt›nda yaflamak de-mektir.

Emperyalizm barbarl›kt›r!

GÛLAN 22 / 2003 11

EMPERYAL‹ST

SAVAfi

BAfiLADI!

T A R T I fi M A º

Görev, emperyalist barbarl›¤a, em-peryalist savafla karfl› antiemperyalistmücadeleyi gelifltirmek, yükseltmek;emperyalist savafla karfl› devrimci sa-vafl fliar›n› yükseltmektir.

ABD emperyalizmi barbarl›¤›n›n yü-zünü “demokrasi”, “insan haklar›”, “ba-r›fl”, “özgürlük” gibi maskelerle gizle-meye çal›fl›yor. ABD emperyalizmininIrak’a sald›rmas›n›n temel nedeni; Orta-do¤u’da egemenli¤ini pekifltirmek,dünya egemenli¤i için avantaj sa¤la-mak, kendi denetimi d›fl›na ç›kan Sad-dam’› y›karak, yerine kendisinin dedi¤i-ni yapacak, kukla bir yönetim olufltur-makt›r. Güney Kürdistan-Irak’ta sürdü-rülecek emperyalist savafl ç›kar savafl›-d›r. Bu savafl petrol savafl›d›r! Bu savaflhaks›z, gerici, karfl›devrimci bir savafl-t›r.

Bu savafla karfl› ç›kmak herkesin gö-revidir. Emperyalist savafla karfl› ç›kma-m›z, Saddam’›n yan›nda yer alaca¤›-m›z, onu destekleyece¤imiz anlam›nagelmez. Bu savaflta desteklenecek yanyoktur. Savafl büyük haydutlarla, küçükhaydut Saddam aras›nda olacakt›r.Saddam diktatörlü¤ünü y›kmak emper-yalistlerin görevi de¤il, Güney Kürdis-tan ve Irak halklar›n›n görevidir. Bu sa-vaflta bizim yan›m›z; Güney Kürdistan,Irak iflçi ve emekçilerinin yan›d›r.

‹flçiler! Emekçiler!Frans›z ve Alman emperyalizminin,

savafla karfl› ç›k›yor görünmeleri sahte-kârl›kt›r. Alman emperyalizmi, savaflpastas›ndan alaca¤› pay olmad›¤› için,savafla karfl› ç›k›yor görünmektedir. Oesasta Ortado¤u’da ABD emperyaliz-minin egemenli¤ini pekifltirmesinden

korkmaktad›r. Alman emperyalizmi fluveya bu flekilde, savafl taraf›ndad›r.Kendi hava sahas›n› ABD’ye kulland›-ran, üsleri ABD kullan›m›na açan, Ku-veyt’te askerleri bulunan Alman devleti-dir. Bu nedenle Alman emperyalizminiatefl hatt›ndan çekerek, hedef tahtas›nasadece ABD ve ‹ngiltere”yi koymakyanl›flt›r. Unutmayal›m ki, “bafl düflmankendi ülkendedir!”

‹flçiler! Emekçiler!Sömürgeci Türk devleti ABD emper-

yalizminin ufla¤›d›r. Pastadan pay kap-mak için, ABD ile yürüttü¤ü pazarl›kla-r›n sonucu ne olursa olsun, o efendisi-ne hizmette kusur etmeyecektir. Sömür-geci faflist Türk devletinin bu savaflta,esas amac› biçimi ne olursa olsun “ba-¤›ms›z bir Kürt devleti”nin kurulmas›n›engellemektir. Yürüttü¤ü bütün askerihaz›rl›klar bunun içindir. Güney Kürdis-tan’a girmek istemesinin, iflgal etmekistemesinin nedeni budur.

Emperyalist savafla karfl› ç›kal›m. Em-peryalizmde “hukuk”, “özgürlük” yok-tur. Emperyalizmde belirleyici olan em-peryalist ç›karlard›r.

– Kahrolsun emperyalist savafl!– Yaflas›n devrimci savafllar!– Kahrolsun emperyalizm!– Sömürgeci Türk devleti Kürdis-

tan’dan defol!20 Mart 03/

PARTÎYA BOLfiEWÎK

(KURD‹STANA BAKUR)

TARAFTARLARI

ruldu. ‹stiklal Mahkemelerinden biri Ankaradi¤eri de ‹syan Bölgesi ‹stiklal Mahkemesiolarak oluflturuldu.

Ankara’da bu geliflmeler yaflan›rkenfieyh Said de Diyarbak›r yak›nlar›na kadarilerlemiflti. Ancak ordunun Diyarbak›r için-de büyük bir haz›rl›k yapt›¤› tart›flma götür-mez bir gerçekti. fieyh Said’in Diyarbak›r’ayöneldi¤i biliniyordu. Diyarbak›r isyan ba¤-lam›nda kilit bir noktay› oluflturuyordu.fieyh Said önderli¤indeki ayaklanmada el-de edilen baflar›lara Diyarbak›r’›n ele geçi-rilmesi eklenirse çok önemli bir mevzi ka-zan›lm›fl olacakt›. Devlet kuvvetleri de ku-flatmanin geri püskürtülmesi karfl›s›nda is-yan›n da¤›laca¤› ve önderlerinin yakalan-mas›na bafllanaca¤›n› hesapl›yordu. Bunedenle kuflatman›n geri püskürtülmesiiçin büyük bir y›¤›nak yap›ld›.

Bu kuflatma ve sald›r› isyan›n kaderinibelirledi: “fieyh Said kuvvetleri 7 Mart ge-cesi, Diyarbak›r’›n dört kap›s›na birden hü-cüm ettiler. Ordu kuvvetleri ile fliddetli çar-p›flmalar oldu. ‹syanc›lardan bir grup, birara kanalizasyon boflluklar›ndan flehre gir-meyi baflard›ysa da, k›sa bir süre sonra ye-nilgiye u¤rad›lar. ‹syanc›lar flehirden aç›lantop atefli yüzünden 8 Mart günü da¤›ld›lar.11 Mart günü, fieyh Said birliklerini toparla-y›p yeni bir sald›r›ya geçtiyse de, bunda dabaflar›l› olamay›p geri çekilmek zorundakald›. Diyarbak›r yenilgisinden sonra fieyhSaid’e, di¤er cephelerden de yenilgi ha-berleri gelmeye bafllad›. Hükümet kuvvet-leri toparlan›p her cephede taarruza geçi-yorlard›.” (age, sayfa 23)

Diyarbak›r sald›r›s›n›n baflar›s›zl›kla so-nuçlanmas› üzerine di¤er cephelerde dedurum isyanc›lar›n aleyhine gelifliyordu.Varto bölgesinde Varto ele geçirildiysede bölgedeki Alevi Hormek ve Lolan afli-retlerinin ordu birlikleriyle yapm›fl oldukla-r› karfl› taarruzla tekrar ordu kuvvetlerinineline geçti.

H›n›s, Ergani ve Çemiflkezek bölgelerin-deki birlikler da¤lara do¤ru geri çekildiler.

Ordu birlikleri isyanc›lar›n denetiminegeçen flehirleri bir bir ele geçiriyorlard›. Elegeçirdikleri köyleri yakmay› da ihmal etmi-yorlard›. Bu konuda ordunun kendi kaynak-lar› da bilgi veriyor: “8. Kolordunun O¤nutdo¤rultusunda ilerleyen müfrezesine (1.alaya) fieyh Baba komutas›nda100 kadarasi taarruz ettiyse de müfreze bunlar› defve O¤nut güneyine kadar takip etmifl buarada, ayaklanmaya kat›lan Fars ve Sa¤-nis köyleri yak›lm›flt›r. (abç)

9’uncu Kolordunun 12. müfrezesi taraf›n-dan ‘…Malazgirt asilerden temizlenmiflHasananl› Halit’e ait ayaklanmaya kat›lanKufltiban köyü yak›lm›flt›r.’ (abç) ‘Befliribölgesinde tedip harekât› ile görevli 12.Alay komutas›ndan al›nan rapora göre: 11Nisan’da 6 saat süren bir çarp›flmadansonra Senikan afliretinden dört, Raçko-tan afliretinden üç olmak üzere yedi kö-yün yak›ld›¤› bildirilmektedir.” (abç)(age, sayfa 25)

Bu örnekler faflist Türk devletinin KuzeyKürdistan’da yak›p insans›zlaflt›rd›¤› köylerkonusunda geçmifle dayanan bir “tecrü-be”ye sahip oldu¤unu göstermeye yeterli-dir. Kürt isyanlar›n›n bast›r›lmas›nda yak-ma-y›kma ve yok etme siyaseti her zamanmerkezi siyaset olarak uygulanagelmifltir.Cumhuriyet tarihi boyunca bu siyasetin de-¤iflmedi¤ine siyasetle biraz ilgilenen her-kes tan›kt›r! Faflist Türk devletinin sadeceyak›p-y›kmad›¤›n›, bir “hukuk” devleti ol-mas›n›n vermifl oldu¤u h›zla yakalad›¤› is-yanc›lara karfl› ne kadar h›zl› davrand›¤›n›ve bir gecelik ya da bir kaç saatlik mahke-melerle idam› bir “çözüm” olarak uygulad›-¤›n› ileride görece¤iz.

‹syan›n nas›l bafllad›¤› ve geliflti¤i konu-sundaki bilgiyi yukar›da k›saca vermeyeçal›flt›k. Bu yaz›da as›l amaç fieyh Said is-yan› konusunda en tart›flmal› olan nokta

GÛLAN 22 / 2003 5312 GÛLAN 22 / 2003

S A V A fi º

‹syan ç›kt›ktan sonra, k›sa bir sürede ge-nifl bir alana yay›ld›. fieyh Said adamlar›ylabirlikte Genç iline girerek burada yönetimidevrald› ve Kürt yöneticiler atad›. fieyh Sa-id’in Genç’e giriflini Hasretyan M.fierif’tenyapt›¤› al›nt›yla “14 fiubat’ta fieyh Said, sa-y›lar› onbine varan beraberindekilerleGenc’e el koydu.” (sayfa 11) diye aktar›yor.

‹syan bölgesinde durum bu iken, Ankarabafllang›çta olay› küçümsedi. Bu konudagazetelerde yeralan haberler de s›radanbir vaka olarak yans›tt›lar. Örne¤in 13 fiu-bat’ta bafllayan isyan ilk kez 16 fiubat’tagazetelerde yer ald›. 16 fiubat 1925 tari-hinde Cumhuriyet Gazetesi’nde isyan fluflekilde veriliyordu:

“Ankara 15 (Hususi Muhabirimizden)-fiubat’›n onüçüncü günü Ergani’nin Piranköyündeki jandarma müfrezesile o civaragelen fieyh Said Bediüzzaman ve avanesiaras›nda bir müsademe olmufl, telefon vetelgraf hatlar› tahrip edilmifltir. Yetiflen kuv-vetler üzerine fleyh ve avanesi kaçm›fllar-d›r. Telgraf ve telefon hatlar› tamir edilmifl-tir. Mütecavizlerin fliddetle takibine devamedilmesi ve tenkili (yola getirilmesi) emro-lunmufltur.” (age, sayfa 57)

Olay kamuoyuna bu flekilde yans›t›l›r-ken, içerde ise bölgeye çok yo¤un askeriy›¤›nak yap›l›yordu. “Harekat, Erzurum,Erzincan, Sivas, Diyarbak›r ve Mardinüzerinden sevkedilecek birlikler taraf›ndangerçeklefltirilecek, hava kuvvetleri de der-hal harekete geçecekti. Mardin üzerindenhareket edecek birlikler güney demiryoluile nakledilecekti. Güney demiryolu iseSuriye s›n›r›ndan geçiyordu. Suriye o za-manlar Frans›z mandas›ndayd›.” (AzizAflan, fieyh Said Ayaklanmas›, Aral›k1991, ‹stanbul, sayfa 19)

Bu arada Ankara’da baflka geliflmelerde yaflan›yordu. Olay›n geliflmesi karfl›-s›nda gerekli tedbirleri almad›¤› ve olay›nüstüne yeterince gitmedi¤i düflünülen za-

man›n baflbakan› Fethi Okyar ve kabine-sine elefltirilerin dozaj› art›yordu. Bu s›ra-larda ‹stanbul’da bulunan ‹smet ‹nönüAtatürk taraf›ndan Ankara’ya ça¤r›ld›. Ge-nelkurmay›n olay› ciddi bulduklar› yönlütavr› ile birlikte gerekli önlemler konusun-da ‹çiflleri Bakanl›¤›n›n yay›nlam›fl oldu¤ubir genelge mecliste o dönem muhalefetolan Terakkiperver Cumhuriyet F›rkas›’n›nda oylar›yla kabul edildi. Muhalefetin ön-derli¤ini yapan Kaz›m Karabekir; “hükü-metin her türlü tedbirini destekleyecekleri-ni, örfi idarenin ilan›n› do¤ru bulduklar›n›aç›klad›.” (age, sayfa 17)

Fethi Okyar hükümetine karfl› getirilenbeceriksizlik elefltirileri karfl›s›nda hükümetald›¤› önlemlerin yeterli oldu¤unu savunduise de daha sert önlemlerin al›nmas› için ve-rilen önerge “60 oya karfl›l›k 94 oyla kabuledildi” (age, sayfa 19). Bunun üzerine FethiOkyar 3 Mart 1925 tarihinde istifa etti. ‹smet‹nönü 4 Mart 1925 tarihinde yeni hükümetinbaflbakan› olarak kabinesini tan›tt›. Hükü-metin ilk icraatlar›ndan biri “Takrir-i SükûnKanunu”nu ç›karmak oldu.

Bu kanunun üç maddesi 22 oya karfl›l›k122 oyla kabul edildi. Kanun:

“Madde 1- ‹rticaa ve isyana ve memleke-tin nizam-› içtimas›n› ve huzur ve sükûnunuve emniyet ve asayiflini ihlale bahis bil’u-mum teflkilat ve teflvikat ve teflebbüs veneflriyat› Hükümet, Reissicumhurun tasti-kiyle, re’sen ve idareten men’e me’zundur.

‹flbu af’ai erbab›n› Hükümet ‹stiklal Mah-kemesine tevdi edebilir.

Madde 2- ‹flbu kanun tarihi neflrinden iti-baren iki sene müddetle mer’iyülicrad›r.

Madde 3- ‹flbu kanun tatbîkine ‹cra Vekil-leri Heyeti me’murdur” (age, sayfa 20)

Kanunun kabulünden hemen sonra mu-halif bas›n tamamen susturuldu. O dönem-de ç›kan Tevhid-i Efkâr, ‹stiklal, Son Telg-raf, Ayd›nl›k, Orak-Çekiç, Sebül gazetelerikapat›ld›. Hemen iki istiklal mahkemesi ku-

52 GÛLAN 22 / 2003 GÛLAN 22 / 2003 13

Geliyorum diyen emperyalist savaflbafllad›. ABD emperyalizminin vemüttefiklerinin Irak’a sald›raca¤› ke-sindi. Ortado¤u’ya yap›lan askeri y›¤›-nak, savafl haz›rl›klar›, yürütülen dip-

lomasi faaliyeti bunu gösteriyordu. 20 Martöncesinde savafl ç›kar m›, ç›kmaz m›? de¤il,ABD’nin ne zaman sald›raca¤› tart›fl›l›yordu.

Yaklaflan savafla karfl› her parti, örgüt,çevre tav›r tak›nd›. Tav›r tak›nan partilerdenbiri de PSK idi. Burada k›saca PSK’nin sava-fla karfl› tak›nd›¤› tav›r üzerinde duraca¤›z.

Savafl›n nedenleri konusunda PSK GenelSekreteri Kemal Burkay flunlar› yaz›yor:

“Amerika’n›n bunu insanl›k ad›na, demok-rasi ve insan haklar› ad›na yapmad›¤› aç›k.Olup bitenler, biraz 11 Eylül’ün Amerikantoplumunda yaratt›¤› korku ve pani¤in, da-ha çok da ABD’nin -en baflta da silah vepetrol tekellerinin ç›karlar›na uygun olarak,daha 11 Eylül’ün çok öncesinde düflünül-müfl, hatta planlanm›fl, Bush yönetimincedevreye konan- dünyay› yeniden dizayn et-me planlar›n›n ürünü.

ABD Saddam rejimini y›kmakta ve kendi-sine yandafl bir yönetimi iflbafl›na getirmek-te kararl› görünüyor. Bu, Irak’tan öte etkileri-ni tüm bölgede gösterecek, statükoyu de-¤ifltirecek gibi. Ço¤u ça¤d›fl›, ilkel, zorbabölge devletlerinin (Türkiye’nin, ‹ran’›n, Su-udi Arabistan’›n ve ötekilerin) telafl› bu.”(Dema Nû Gazetesi, Say› 47, 15 fiubat2003, Sayfa 2)

Savafl›n nedenini bu flekilde koyan birisi-nden beklenen tav›r, bu somut savafla karfl›olmas›d›r. Ama normalde olmas› gereken,

Burkay flahs›nda PSK’de tersine dönmekte,savaflta ABD’nin yan›nda konaklanmaktad›r.

Burkay’›n tavr› flöyledir:“Böyle bir durumda ne yapmal›? Emper-

yalizme karfl› ç›kma ve Irak’l› sivilleri ve ço-cuklar› savunma ad›na, Irak’›n bu ac›mas›z,kanl› rejimini savunur duruma m› düflmeli?Yoksa, zaten yapt›klar›yla 30-40 y›ld›r sava-fl›n, y›k›m›n –ülkenin yüzbinlerce asker gen-cinin hayat›n›n yan› s›ra– bizzat ülkenin ço-cuk, kad›n ve yafll›lar›n ölümünün nedeniolan; ülkesinin insanlar›n› zindanlarda, en-fallerde on binler halinde yok eden; hattaonlar›, Halepçe’de, Dolê Balisan’da oldu¤ugibi kimyasal silahlarla kitleler halinde k›yan;yani yapt›klar›yla Irak’› bir cehenneme çevi-ren Saddam’›n ve rejiminin gitmesi hat›r›naABD’ye mi destek olmal›?” (agg, sayfa 2)

Burkay’dan aktard›¤›m›z al›nt›da o; em-peryalizme karfl› ç›kmay›, Irak’l› sivil ve ço-cuklar›n yan›nda olmay›, onlar›n ölmemesiniistemeyi birlefltirmekte, bunu da Saddamrejimini savunma durumuna düflme olarakadland›rmaktad›r. Bu tav›r PSK’nin geneltavr›d›r. PSK’nin yay›n organlar›nda yazanyazarlar›n hemen hemen tümü, emperyaliz-me karfl› ç›kmay›, emperyalist savafla karfl›ç›kmay›, ABD emperyalizminin Irak’a sald›r-mas›na karfl› ç›kmay›, Saddam rejiminin ya-n›nda olma olarak alg›lamaktad›rlar ve öylede propagandas›n› yapmaktad›rlar…

Ucuz bir numara!Savafla karfl› ç›kmay› Saddam rejimini sa-

vunma pozisyonu olarak alg›layan, nitele-yen Burkay; bunun karfl›s›na seçenek ola-rak “Saddam rejiminin gitmesi hat›r›na

Emperyalist savafla karfl›PSK’n›n tavr› üzerine…

T A R T I fi M A º

ABD’ye mi destek olmal›?”y› koymaktad›r.Burkay’›n kendi mant›¤›na göre karfl› kar-

fl›ya koydu¤u seçenekler ba¤lam›nda tak›n-d›¤› tav›r fludur:

“Bence ne birini, ne ötekisini yapmal›”(ayn› yerde)

Yani; emperyalizme karfl› ç›kma ve Irak’l›sivilleri ve çocuklar› savunma ad›na, Sad-dam rejimini savunur duruma düflülmemeli.Saddam rejiminin gitmesi hat›r›na ABD’yedestek olunmamal›d›r. Burkay’›n koydu¤useçenekler ba¤lam›nda, ne birini, ne deötekisini yapmal›dan ç›kmas› gereken so-nuç budur. Mant›ken olmas› gereken bu.Fakat Burkay’›n yazd›klar›n›n devam› okun-du¤unda karfl›m›za flu tav›r ç›k›yor:

“Ama e¤er ABD, So¤uk Savafl dönemininbir ürünü olan ve palazlanmas›nda kendipay› da bulunan bu diktatörlü¤ü yok ede-cekse, bunun için gözyafl› dökmeye gerekyok. Belki böylece Irak halk›n›n trajedisi deson bulur.

Evet, ABD kendi ç›karlar› için savafl›yor,ama savafl›n sonuçlar›, bölge aç›s›ndan sta-tükonun ve mevcut gerici, ça¤d›fl› diktatör-lüklerin bir süreç içinde y›k›m›na yol aça-caksa, böylesi bir de¤iflim hiç de fena ol-maz! Bunun yüzde yüz garantisi yok elbet.Bu, de¤iflimden yana güçlerin durumuna,tutumuna ba¤l› ayn› zamanda.” (ayn› yerde)

Burkay kendi mant›¤› çerçevesinde koy-du¤u seçeneklere, bu seçeneklere karfl›“ne birini, ne ötekisini yapmal›” tavr›na ken-disi uymamakta, aç›kça de¤il ama, dolayl›olarak ABD’nin Irak’a sald›r›s›n›n yan›ndayeralmaktad›r. Saddam rejiminin suç orta¤›olan ADB emperyalizminin sorumlulu¤unuyer yer cümle aralar›nda vurgulayan Bur-kay’›n tavr›, ABD emperyalizminin Ortado¤usiyasetine hizmet eden, onu savunan bir ta-v›rd›r. Bu tavr›n ad› emperyalizm kuyrukçu-lu¤udur.

Burkay sadece Saddam rejiminin de¤il,bölgedeki diktatörlüklerin de ABD taraf›n-dan y›k›lmas›n› istemektedir. ABD emperya-

lizmi örne¤in Suudi Arabistan yönetimini ne-den y›ks›n ki? ABD’nin derdi yönetimin “ça¤-d›fl›” olup olmamas› de¤il, “ça¤d›fl›” da olsa,o yönetim arac›l›¤›yla ç›karlar› do¤rultusun-da siyasetini yürütüp yürütmeyece¤i mese-lesedir. Saddam rejimini de y›kmak isteme-sinin nedeni, bu yönetimin faflist olmas› de-¤il, kendi kontrolünün d›fl›na ç›km›fl olmas›-d›r. Rejimin bu niteli¤ine ra¤men, SaddamABD’nin kontrolü d›fl›na ç›kmam›fl olsayd›,yerel büyük bir haydut olmaya özenmesey-di, ABD’nin Saddam ile hiçbir problemi ol-mazd›. Bugün yaflan›lan savafl da olmazd›.

Düzen içi çözüm aray›fl›, reformizm, dev-rim perspektifinden yoksunluk; do¤al olarakPSK ve Burkay’›n emperyalizmden medetuman tav›r tak›nmas›n› beraberinde getirmifl-tir. Dün Rus sosyalemperyalizmi, bugün ABDemperyalizmi… PSK bir türlü emperyalizminkuyrukçulu¤undan kurtulamamaktad›r.

Burkay sadece emperyalizm kuyrukçulu-¤u yapm›yor, ayn› zamanda somut ba¤lam-da ABD emperyalizmini ve müttefiklerini te-mize de ç›kar›yor. Burkay Saddam rejimi vb.rejimleri, gerici, ça¤d›fl› diktatörlük olarakde¤erlendirirken, emperyalist iflgali, emper-yalizmi “ça¤dafl”, “ilerici” gösterme konu-muna düflüyor. Küçük haydutun iktidardanalafla¤› edilmesi durumunu alk›fllamaya ha-z›rlan›rken, bunu yapacak büyük haydutuda alk›fllamaktad›r. Küçük zorbaya karfl› bü-yük zorban›n kuca¤›na s›¤›n›yor…

Emperyalizmden medet umdu¤u için deBurkay, Irak’tan sonra ABD emperyalistleri-ne tavsiyede bulunmakta, bölgedeki “ça¤-d›fl›, ilkel, zorba bölge devletlerinin (Türkiye,‹ran, Suudi Arabistan ve ötekilerin)” y›k›lma-s›n› talep etmektedir. Unuttu¤u bir noktavar. fiu veya bu ülkenin yönetim biçimi isterça¤d›fl›, ister zorba, ister ilkel olsun, istersede faflist olsun, bütün bu yönetim biçimleriy-le, emperyalistler istediklerini yapt›rabiliyor-larsa, kendi ç›karlar› do¤rultusunda siyaset-lerini uygulatabiliyorlarsa, yönetim biçimionlar için sorun de¤ildir. Emperyalizm kitle-

Said bunlar› satmak için her y›l Halep’e ka-dar gidip gelmesi nedeniyle oldukça geniflbir çevrede tan›n›yor ve say›l›yordu. Kendi-sinin tutuklanmaktan çekinmesi üzerine biraraflt›rmaya koyuldu. Bitlis ve Genç’tekiadamlar› üzerinden durumu ö¤renmeyeçal›flt›. O¤lu Ali R›za’y› da ‹stanbul’a gön-dererek oradaki durumu ö¤renmeye çal›fl-t›. Bu arada kendisi de köy köy dolafl›ppropaganda yapmaktad›r.

“Bunun için, fleyhli¤inin merkezi olan H›-n›s’›n Solhan köyünden kalkan fieyh Said,fiusar bölgesinden geçerek Çabakçur’a veoradan da Drahani’ye (o zamanlar il olanGenç’in merkezi) geldi. Nakflibendi fieyhidaha sonra Diyarbak›r’›n Lice ilçesine, Ha-ni kasabas›na u¤rayarak Diyarbak›r’a 30kilometre uzakl›ktaki Piran’a ulaflt›.

Piran’da fieyh Said’in kardefli Abdurra-him oturmaktayd›. Kardeflinin evine konukolan fieyh Said’in beraberindeki adamlar›da di¤er evlere da¤›t›lm›fllard›. ‹flte bu s›ra-da Piran’a gelen bir jandarma müfrezesifleyhle beraber olan baz› Kürtler hakk›nda‘tutuklama müzekkeresi’ oldu¤unu ve bun-lar› tutuklamak istedi¤ini belirtmiflti…

Haklar›nda tutuklama karar› bulunan kifli-lerin bulundu¤u ev zaten bu görüflmelerolurken sar›lm›flt›. Evdekilerle jandarmalararas›nda ç›kan çat›flmaya Abdürrahim demüdahale edince ifller kar›flt› ve bir subay-la iki er öldürülürken, iki er de yaraland›.”(age, sayfa 56)

Böylece haz›rl›¤› tam yap›lmayan ve ide-olojik önderleri tutuklu bulunan bir isyançok erken bir flekilde bafllam›fl oldu. Piran-’da s›k›lan kurflunlarla bafllayan isyan›n ta-rihi hemen hemen bütün araflt›rmac›lar ta-raf›ndan 13 fiubat 1925 olarak verilmekte-dir. Bir istisna olarak bu tarih Nuri Dersi-mi’nin “Dersim Tarihi” isimli kitab›nda 8 fiu-bat 1925 olarak verilmektedir.

‹syan›n bafllama tarihiyle ilgili bir tart›flmasözkonusu de¤il, ancak araflt›rmac›dan

araflt›rmac›ya farkl›l›klar yine de mevcuttur.Örne¤in fieyh Said’in tutuklu bulunan Yu-suf Ziya ve Cibranl› Halit Bey’e adam gön-derip isyan› bafllatma yönünde görüfl iste-di¤ini H›d›r Göktafl yazmazken, Aziz Aflanfieyh Said Ayaklanmas› isimli kitab›nda“fieyh Said, Piran köyüne gelmeden önce,Bitlis’te tutuklu bulunan Cibranl› Halil, Yu-suf Ziya’ya bir adam›n› göndermiflti. Bit-lis’ten dönen fieyhin adam›, Cibranl› Halilve Yusuf Ziya’dan isyan haz›rl›klar›n› h›z-land›rmalar›n› Diyarbak›r üzerinden Suriyeile temasa geçmeleri emrini getirtmifl, bu-nun üzerine fieyh Said, Hasananl› Halit’e,Malazgirt üzerinden Bitlis’e girip Cibranl›Halil ve arkadafllar›n› kurtarma emri ver-mifltir.” (sayfa 11) fleklinde vermektedir.

Ermeni tarihçi Hasretyan da isyan›n bafl-lamas›n› H›d›r Göktafl’›n aktard›¤› flekliylebaflka bir deyimle tutuklu bulunan YusufZiya ve Cibranl› Halil’in isyan›n bafllat›lma-s› yönünde bir ça¤r›ya yer vermiyor. Böylebir ça¤r›n›n olmamas› akla daha mant›kl›gelmektedir. Çünkü 1922’de kurulan “Kürt‹stiklal Cemiyeti (Hasretyan’da da Kürt ‹s-tiklal (AZADI) Cemiyeti verilmektedir) haz›r-l›k aflamas›nda iken önderleri yakalan›pcezaevine düflüyorlar. fieyh Said bölgeyidolaflt›¤› için kendisi de yap›lan haz›rl›kla-r›n yeterli olmad›¤›n› biliyordu. Ve fieyh Sa-id istemedi¤i halde isyan bafllam›flt›r. ‹sya-n›n bu flekilde bafllam›fl olmas› fieyh Said’iisyan›n önderi yapm›flt›r.

Buraya kadar olan anlat›mla ilgili olarakesas›nda bir tart›flma sözkonusu de¤ildir.Hemen hemen bütün araflt›rmac›lar isyan›nbafllamas›n› bu flekilde vermektedirler. ‹s-yan›n haz›rl›klar›n›n yetersiz oldu¤u ve iste-nmeyen bir anda bafllamas›n›n yenilgininde en büyük nedenlerinden biri oldu¤u ko-nusunda görüfl birli¤i hakimdir. fieyh Saidisyan›n›n yenilgi nedenlerinin derinlemesi-ne araflt›r›lmas› bu isyan›n niteli¤i üzerineyap›lan tart›flmalar›n gölgesinde kalm›flt›r.

GÛLAN 22 / 2003 5114 GÛLAN 22 / 2003

S A V A fi º

“1922 y›l›nda, Erzurum’da, Kürtlerin hak-lar›n› korumak ve ayr› bir devlet kurulmas›n›sa¤lamak için ‘Kürt ‹stiklal Cemiyeti’ isimlibir parti kurulmufltu. Cibranl› Miralay HalitBey baflkanl›¤›nda kurulan bu partiye Bitlismebusu Yusuf Ziya gibi önde gelen Kürtisimleri de kat›lm›flt›.

K›sa sürede, Bitlis, Darahin, Eleziz, Diyar-bak›r, Urfa ve Siirt’in yan›s›ra bir çok yerdeörgütlenen cemiyet, çal›flmalar›n› daha ge-nifl bir alana yaymak için u¤rafl›yordu. Bu s›-ralarda ç›kan Nasturi isyan›n› bast›rmaklagörevlendirilen birliklerde görev yapan Kürtsubaylar› da gittikleri yerlerde Kürt ‹stiklalCemiyeti’nin propagandas›n› da yapmak-tayd›. Bu subaylar Yüzbafl› ‹hsan Nuri, Van-l› Rasim, Hurflit, Tevfik Cemil ve Bitlis mebu-su Yusuf Ziya’n›n kardefli R›za’yd›.

Bu cemiyete k›sa bir süre sonra aralar›n-da fieyh Said’in de bulundu¤u, Melkanl›fieyh Abdullah, Palulu fieyh fierif, Çabak-çuran Çan fieyhleri de kat›ld›lar.” (Nuri Der-simi’den aktar›l›yor.) (H›d›r Göktafl, Kürtler‹syan-Tenkil, sayfa 53, Alan Yay›nc›l›k, 3.Bas›m, ‹stanbul, Ekim 1991)

Kürdistan’daki örgütlenmenin bafl›n› ayn›zamanda mebus (milletvekili) olan Yusuf Zi-ya çekiyordu. Yusuf Ziya Ankara’dan ‹stan-bul’a giderek de¤iflik muhalif gruplarla gö-rüflmeler yapt›ktan sonra Erzurum’a geçi-yor. Yusuf Ziya gerek konumu ve gereksede iliflkileri ba¤lam›nda Kürdistan’daki ça-l›flmalarda merkezi bir rol oynuyor. Bu tarih-lerde mecliste Kürtler ve Kürtlerin TC devle-ti s›n›rlar› içerisindeki konumu henüz tamnetlik kazanmam›flt›r. Yusuf Ziya meclisteKürt milletvekili olarak bulunmaktad›r.

Yusuf Ziya 1924 sonbahar›nda Erzurum’adöndükten sonra bu bölgede te¤men olankardefli R›za’ya bir telgraf çeker. KardefliR›za ve beraberindekiler telgraf› yanl›fl an-larlar ve bir ayaklanma ça¤r›s› olarak kav-rarlar. Nasturi isyan›n› bast›rmakla görevliolan Te¤men R›za ve arkadafllar› isyan›

bast›rmay› bir kenara b›rak›p da¤a ç›karlar.Bu yanl›fl anlafl›lma belki de ulusal sonu ha-z›rlayan cinste bir yanl›fl anlafl›lmayd›. Çün-kü 1922 y›l›nda kurulan parti, henüz gereklihaz›rl›klar bir yana, herhangi bir stratejiyede sahip de¤ildi. Mücadelenin nas›l yürütü-lece¤i ve kimler taraf›ndan önderli¤in al›na-ca¤› belli de¤ildi. Bu anlam›yla bu yanl›flanlafl›lma harekete bir katk› sunmad›¤› gibidevletin hemen yo¤un sald›r›s›na neden ol-mufltur.

“Zamans›z bafllang›ç nedeniyle kaydade¤er herhangi bir baflar› elde edilmezken,Te¤men R›za’ya çekilen telgraf ‘suç unsuru’kabul edildi. Bunun üzerine, Yusuf Ziya ya-kaland› ve Askeri Harp Divan›’nda yarg›lan-mak üzere 10 Ekim 1924 tarihinde Bitlis’egönderildi. Bu geliflme üzerine tutuklamala-ra devam edildi ve cemiyetin önde gelenisimlerinden Mutkanl› Hac› Musa, MiralayHalit Bey ve baz› Bitlis’liler Askeri Harp Diva-n›’na sevkedildi.” (age, sayfa 54)

Bu geliflmeler karfl›s›nda fieyh Said ken-disine karfl› da bir harekete giriflilece¤i en-diflesi tafl›maktayd›. Nitekim yakalanan ön-derlerin yarg›lanmalar› s›ras›nda fieyh Saidve Hasananl› Halit’in ifadelerine de baflvu-ruluyordu. Hasananl› Halit kendisine gön-derilen davete cevap vermedi. Ancak fieyhSaid yafll›l›¤›n› gerekçe göstererek bulun-du¤u alandaki mahkemede ifade vermeyiönerdi. Çünkü fieyh Said, mahkemeye git-mesi durumunda kendisinin de tutuklana-ca¤› endiflesi tafl›yordu.

Hasananl› Halit eldeki birliklerle haz›rl›kyap›l›p Bitlis’e sald›rarak tutuklular›n kurta-r›lmas›n› istiyordu. Bu yöndeki düflüncesitutuklu bulunan Miralay Halit Bey taraf›n-dan onay bulmad›. Böylesi bir kuvvetle sal-d›rman›n baflar› flans›n›n olmad›¤›n› bildir-di.

fieyh Said Nakflibendi fieyhiydi. Bu ne-denle bölgede oldukça nüfuz sahibiydi.Elinde büyük koyun sürüleri bulunan fieyh

lere “ça¤dafl”, “uygar” diye sunulmaktad›r.Emperyalizmin barbarl›k oldu¤u gözlerdengizlenmektedir.

Sözkonusu ülkelerdeki gerici, zorba rejim-lerin y›k›lmas› görevi de o ülkelerde yaflayanhalklar›n görevidir. Emperyalistlerin bu ba¤-lamda karar verme ve yapt›r›m hakk› yoktur.Saddam rejimini devirmek de Irak ve GüneyKürdistan’da yaflayan halklar›n iflidir, göre-vidir… Halklar›n kurtuluflu “ithalat ve ihra-catla” olmaz!

Savaflta desteklenecek yan yok!

Yürüyen savaflta ne ABD ve müttefiklerin-den ne de Saddam’dan yanay›z. Savafl bü-yük haydutlarla, küçük haydut aras›nda yü-rümektedir. Olan karfl›devrimin kendi içindehesaplaflmas›d›r. Bu hesaplaflmada biz ta-raf de¤iliz. Kuflkusuz sald›rganlara karfl›Saddam kendisini savunmaktad›r. Fakat, birsavaflta kimin önce sald›rd›¤›, kimin savun-ma pozisyonunda oldu¤una bak›larak, hak-l›, haks›z ayr›m› yap›lmaz. Önemli olan sava-fl›n hangi siyaset temelinde yürütüldü¤üdür.Savafl meselesine bu aç›dan bakt›¤›m›ziçin, bu savaflta desteklenecek yan yokturdiyoruz.

Bizim taraf›m›z bellidir. Biz Güney Kürdis-tan ve Irak haklar›n›n, iflçilerinin, emekçileri-nin yan›nday›z. Onlar›n emperyalist savaflflartlar›nda, devrimci savafl fliar›n› yükselt-melerinden yanay›z. Emperyalizme karfl›mücadeleyi yükseltmelerinden yanay›z. Ba-¤›ms›z devrimci örgütlenmelerini yaratmala-r›ndan yanay›z.

Ayn› zamanda biz flunu da söylüyoruz:Hiçbir emperyalist gücün Güney Kürdis-

tan-Irak’a sald›rma hakk› yoktur. Sald›rgan-lar, iflgalciler derhal Güney Kürdistan-Irak’tan defolmal›d›r. ‹flçilerin, emekçilerinbilinç ve örgütlenme seviyesi Saddam reji-mini y›kacak düzeyde de¤il diye, emperya-list sald›rganl›¤›, emperyalist savafl› masumgörmek, savafl› desteklemek ne ilericilik, ne

de devrimciliktir. Bunun ad› emperyalizmkuyrukçulu¤udur. Burkay ve PSK bunu yap-maktad›r.

Burkay’›n tavr› ne yaz›k ki, tüm parçalar-daki Kürt örgütlerinin ço¤unlu¤unun tavr›d›r.Savaflta ABD amac›na ulafl›r, Saddam’› y›-karsa, “parlamentarist ve federal bir Irak”kuracakm›fl. Kürtlere de “demokrasi” verile-cekmifl!! Örne¤in Nejdet Buldan “Saddamölmemeli!..” bafll›kl› yaz›s›nda (Deng, Say›68, Ocak-fiubat 2003) Irak’a aç›kça demok-rasinin gelece¤inden bahsetmektedir.

“Demokrasiye kavuflacak bir Irak’ta, Kürt-lerin özgürlü¤ünün Kürdistan’›n di¤er parça-lar›ndaki Kürtlere bir soluk ald›rmas›, orada-ki iflgalcilerin ve Kürtlerin de kendilerini yeni-den gözden geçirmelerini sa¤layacakt›r.”

Kürdistan’›n dört sömürgeci devlet aras›n-da paylaflt›r›lmas›n›n sorumlusunun emper-yalizm oldu¤u, Kürt ulusunun bölünüp par-çalanmas›n›n sorumlusunun emperyalizmoldu¤u unutulup gitti. Emperyalizmden me-det umuluyor. Emperyalizmin Kürtlere “de-mokrasi” getirece¤inden dem vuruluyor.

Kürdistanl› iflçi ve emekçilerin bilinçlerikarart›l›yor. Emperyalizmde belirleyici olan,emperyalist ç›karlard›r. Bugün Güney Kür-distan’da ABD emperyalizmi Kürt kart›n› kul-lan›yorsa, bu ABD’nin Kürtleri çok sevdi¤iiçin, onlar›n kendi devletlerine sahip olmala-r›n› istedi¤i için de¤il, Saddam’› y›kmak ve“Irak’› yeniden biçimlendirmede” kendi ç›-karlar› aç›s›ndan Kürtlere ihtiyac› oldu¤uiçindir. Bu ihtiyaç ortadan kalkt›¤›nda Kürtkart› bir kenara konulacakt›r. Bundan kimse-nin kuflkusu olmas›n. Tarihe bak›n! Bununörneklerini bolca görürsünüz!

Gerçek demokrasiyi emperyalistler geti-remez. Ulusal sorunu emperyalistler çöze-mez. Sorunu yaratanlar›n, sorunu çözece¤i-ni ummak safdilliktir. Kürdistan’a demokrasive özgürlük devrimle gelir. Gerisi bofl veham hayaldir.

31 Mart 2003 /

GÛLAN 22 / 2003 1550 GÛLAN 22 / 2003

T A R T I fi M A º

16 GÛLAN 22 / 2003

Maoist Komünist Partisi (MKP)ve ulusal sorun…

TKP(ML)yapt›¤› 1. Kongre ileparti ismini de¤ifltire-rek Maoist Komünist

Partisi (MKP) ismini ald›. Verilen bilgiye gö-re; Kongre “proleter dünya devriminin en ile-ri kalelerinden biri olan Dersim’de 15 Eylül2002 tarihinde baflar›yla”(!!) sonuçlanm›fl.

Biz MKP’nin 1. Kongresi’nde, ulusal sorunüzerine al›nan kararlar, ulusal soruna yakla-fl›mlar› üzerine elimizde bulunan belgelerüzerinden tav›r tak›naca¤›z. Dayand›¤›m›zbelgeler flunlard›r:

“MKP 1. Kongre Belgeleri 3, TKP(ML)’denMaoist Kömünist Partisi’ne, Bu tarih bizim!”ve “MKP 1 Nolu Bas›n Aç›klamas›, MaoistKömünist Partisi 1. Kongresi Marksizm Leni-nizmin Maoizmin Zaferiyle Sonuçland›!”

Yaz›m›zda her yanl›fla de¤inmeyece¤iz.Kendimizi, kimi temel yanl›fllara tav›r tak›n-makla s›n›rlayaca¤›z.

ULUSAL SORUNUN ÖZÜ NED‹R?

‹brahim Kaypakkaya yoldafl, ulusal sorun-da meseleye Marksizm-Leninizm pers-pektifiyle yaklaflm›fl; Kürt ulusunun varl›-

¤›n›, uluslar›n kendi kaderini tayin hakk›n›nyanl›zca ayr›lma hakk› anlam›na geldi¤inisavunmufl; ulusal sorunun çözümünü prole-ter devrime ba¤l› olarak ele alm›fl vb. Kema-lizm konusunda oldu¤u gibi ulusal sorundada buzu k›ran bir ifllevi yerine getirmifltir.

Ulusal sorunda ‹brahim yoldafl›n kimi yan-l›fllar› da vard›r. Bu yanl›fllar ulusal sorundaortaya konulan görüfllerin do¤rulu¤unu orta-dan kald›rmamaktad›r. Bu yanl›fllardan biride ulusal sorunun özünün ne oldu¤u mese-lesi ile ilgilidir.

‹brahim Kaypakkaya yoldafl, emperya-lizm döneminde eskimifl ve geçersiz halegelmifl olan “… milli bask›lar›n esas hedefiezilen, ba¤›ml› ve uyruk milletin burjuvazisi-

GÛLAN 22 / 2003 49

GiriflKuzey Kürdistan tarihinde çok önemli bir

yere sahip olan fieyh Said ayaklanmas›hakk›nda oldukça genifl araflt›rmalar günü-müzde mevcuttur. Bu araflt›rmalar›n bir k›s-m› yabanc› tarihçi ve araflt›rmac›lar taraf›n-dan yap›lm›flt›r. Bu araflt›rmalar›n büyük birk›sm›n›n k›sa bir tarih öncesine kadar Ku-zey Kürdistan-Türkiye’de (KK-T) yay›nlan-mas› mümkün olmam›flt›r. Bunun nedenifaflist Türk devletinin Kürt ulusu ve di¤erulus ve milliyetlere karfl› uygulam›fl oldu¤uinkâr politikas›d›r. Bu politika nedeniyleKürt ulusunun tarihi hakk›ndaki araflt›rma-lar›n yay›nlanmas› engellenmifltir. Kürtlerhakk›ndaki ilk araflt›rmalar›n yabanc› bili-madamlar›nca yap›lm›fl olmas› ve bir çoknoktada baflvurulan kaynak olmas›n›n enönemli nedenlerinden birisi budur.

Aksi bir düflünce Kürtlerin kendi tarihle-riyle ilgilenmedikleri sonucunu ç›kar›r kiKK-T’deki siyasi çal›flmalar ba¤lam›ndagerçe¤i yans›tmaz. Yap›lan çal›flmalar›n vearaflt›rmalar›n büyük bir ço¤unlu¤unu ille-gal alandaki yay›nlar oluflturdu ve oluflturu-yor. Kuzey Kürdistan kelimesi hâlen yasakbir kelime ve cezai ko¤uflturmalar› teflkileden “siyasi bir co¤rafi tan›mlama olarak”siyasi literatürdeki yerini almaktad›r. Ya-saklar›n zay›flamas›yla birlikte, özellikle1990’l› y›llardan sonra Kürtler ve Kürt tarihihakk›nda adeta bir patlama yafland›. Arafl-t›rma ve incelemelerin sonuçlar› çok do¤al-d›r ki araflt›rmay› yapan kiflinin s›n›fsal ba-k›fl aç›s›yla do¤rudan iliflkilidir.

Bu nedenle tarih bilimi hakk›ndaki genelbir yarg›y› burada genel geçerlili¤iyle ka-

bul etmek yanl›fl olmaz: “Tarih bilimi, bilim-ler içerisinde en yanl› olan bilim dal›d›r”. Bugenel kan› baflvurulan kaynaklar›n güveni-lirli¤ini de s›n›rlamaktad›r.

Kürtler hakk›nda yap›lan araflt›rmalar›nen büyük zorlu¤unu tarih bilimi hakk›ndakigenel kan› oluflturmuyor. En büyük etken-lerden biri de bilgi ve belgelerin ço¤ununfaflist TC’nin arflivlerinde ve denetimindeolmas›d›r. Elinde bilgi ve belge bulunduranemperyalist ülkelerin gerek TC ile olan ilifl-kileri gerekse de bölgedeki ç›karlar›, bu bil-gi ve belgelere ulaflmada, kullan›lmas›ndazorluk ç›kard›¤›, yanl›l›¤› konusunda flüp-heye yer b›rakmad›¤› okuyucunun bilincin-de olmal›d›r.

Bu giriflle yanl›fl bir anlafl›lmay› ortadankald›rmak gerekiyor. Bu yaz›n›n haz›rlan-mas› bir tarihçinin konuya yaklafl›m›yla de-¤il, yap›lan araflt›rmalar sonucunda ortayakonan sonuçlar›n bizim aç›m›zdan hanginoktaya tekabül etti¤ini ortaya koymakt›r.Di¤er yan tamamen tarihçilerin iflidir. Bu ya-z› bir tarihçinin bak›fl aç›s›yla de¤il Kürdis-tan Bolfleviklerinin konuya iliflkin bak›fl aç›-s›n› ortaya koymak ve bu yöndeki çal›flma-ya bir zemin sunmak amac›yla yaz›lm›flt›r.Yaz› her durumda bir son nokta yaz›s› de-¤ildir. Tart›flmaya ve gelifltirilmeye aç›kt›r.

fieyh Said isyan›Bu isyan› araflt›ran araflt›rmac›lar›n ço¤u

bir noktada birlefliyorlar. Bu isyan›n ön ha-z›rl›klar›n›n önceden bafllad›¤› ve bu haz›r-l›klara daha do¤rusu bu haz›rl›klar› yapanörgütlenmeye fieyh Said’in daha sonra ka-t›ld›¤›d›r.

fiEYH SA‹D ‹SYANI – 1925

P O L E M ‹ K º

lar›ndaki içerik ile k›srak bafl›na benzetti¤imemleketin “as›l” sahipleri olarak Türkleriöne ç›karan tavr› gösterilebilir. Nâz›m Hik-met’in bu fliirindeki “Bu memleket bizim” de-di¤i yerde esas›nda Türklerin d›fl›ndakihalklar› arka plana atma durumu vard›r. Herbir halk›n gerçekli¤ini ayr› ayr› belirtme vebu anlamda ortak bir sahiplenme olay› yok-tur. Türk olmayanlar›n da sahiplenildi¤i gibibir imaj›n ç›kt›¤› yerlerde de asl›nda kastedi-len co¤rafyan›n Türklere ait oldu¤una hiz-met amac› güdülmektedir. Ad› geçen fliirin-de, Türk olmayanlar, Nâz›m’›n kastetti¤ico¤rafyada bizzat Nâz›m’›n kaleminden bi-rer eklenti gibi gösterilmektedir.

Baflka birtak›m fliirlerinde de di¤er ulusla-r› eklenti gibi gösteren yaklafl›m›na örneklerverilebilir; bu örnekleri ço¤altmak mümkün-dür. Ancak yaln›zca fliirlerinde de¤il, mek-tuplar›nda da benzer tutumunun devam et-ti¤ini, yani Türk unsurunu sürekli önde tutan,her fleyi onunla aç›klayan ve tan›mlayan birhat tutturdu¤unu rahatl›kla tespit edebiliriz.Kemal Tahir’e yazd›¤› baz› mektuplarda budurum tespit edilebilir. K›saca aktaral›m:

“Yoksa mektuplar›ndan ö¤renilmek iste-nen fley, memleketime ve sahici Türk mille-tine karfl› duydu¤um aflk›n çeflidi ve dere-cesi midir? Memleketimi ve Türk halk›n› nekadar sevdi¤imi anlamak, … Her Türk va-tandafl› vatan›n› ve halk›n› benim sevdi¤im,senin sevdi¤in kadar sevseydi… Ve bir ke-re daha yaflas›n hayat, yaflas›n Türkiye veyaflas›n namuslu Türk milleti, büyük Türki-ye’li halk.” (Naz›m Hikmet, Kemal Tahir’eMektuplar, sf. 202, 232-233)

Bir kez daha rahatl›kla tespit edilebilece¤igibi co¤rafyay› Türk milleti ile özdefllefltiri-yor; Türkiye denince esasta Türk’ü anl›yorve Türk olmayanlar kayda de¤er bir önemtafl›m›yor… Yukar›ya aktard›¤›m›z yerde birkez daha görüyoruz ki Nâz›m Hikmet sorunaenternasyonalizm temelinde yaklaflm›yor.

Nâz›m Hikmet’in birçok fliirinde esas›ndaTürklere ait oldu¤unu iflledi¤i ve üzerindeyaflad›¤› co¤rafyan›n Türkün vatan› oldu¤u-

nu düflündü¤ü vatan›na karfl› çok büyük birilgi gösterdi¤i malum. Yurt sevgisini ifadeeden çok fliiri mevcuttur. Memleket hasretiise zaten bilinen bir durum. Devrimci bir fla-ir ve de politikac› olarak memleketine karfl›sevgi ile dolu olmas›nda yanl›fl bir fley yok;yanl›fl olan düfltü¤ü milliyetçi tutumlar ve di-¤er ulus, halklar› inkar eden durufludur.Ama bu yanl›fll›klar ise bir komünistin yapt›-¤› hatalar de¤il, devrimci birinin yanl›fllar›olarak de¤erlendirilmelidir.

Özetlemek gerekirse; bir dizi etkenin yan-yana gelmesi neticesinde ulusal sorun ba¤-lam›nda Nâz›m Hikmet sosyalfloven-Türkmilliyetçili¤inden kurtulamam›flt›r. Ölümüneyak›n somut olarak Kürtler hakk›nda yazd›¤›baz› fleylerin ise komünist anlamda bir öze-lefltiri süzgecinden geçirildi¤ini kan›tlar her-hangi bir belgeye rastlamad›k. Bu anlamdaKürtler özgülünde özelefltirel temelde Türkmilliyetçili¤inden kurtuldu¤unu söyleyeme-yiz. Dahas›, sorun tek bafl›na Kürtler de de-¤ildir; mesele Kürtlerin yan›nda di¤er ulusve ulusal özelliklere sahip olmayan topluluk-lar›n durumu üzerine, genel olarak ulusalsorun konusundaki duruflunun özde bir de-¤ifliklik geçirmedi¤idir.

Nâz›m Hikmet’in ulusal sorunda, halklar›ngerçekli¤inin ele al›nd›¤› vb. ba¤›nt›lardaenternasyonalist / komünist oldu¤unu iddiaedenlerin neredeyse tamam› duygusal vezorlama savunular eflli¤inde “inad›na” birNâz›m sahiplenmesi duygusu ile hareket et-mektedirler ve kesinlikle ikna edici olama-maktad›rlar. Evet, Nâz›m’›n komünistli¤i art›ktart›fl›labilmeli ve bu konu “tabu” olmaktanç›kar›lmal›d›r. Baz›lar›n›n yapt›¤› gibi toptanbir Nâz›m savunusu terkedilmek zorunda-d›r. Ayr›ca birtak›m yuvarlak ve genel kav-ramlarla (örne¤in “halk”, “biz”, “onlar” gibi)enternasyonalist oldu¤u yaklafl›mlar›n›n daikna edici olmad›¤› art›k görülmelidir. Sonuçolarak; Nâz›m’› enternasyonalist, komünistnitelendirmek onun gerçekli¤iyle çeliflir.

Nisan sonu 2003, Alixan /

dir”, “Milli hareketler özünde her zaman bur-juvazinin damgas›n› tafl›maktad›r” tespitleri-ni yapmakta, “Milli bask›n›n amac› nedir?”bafll›¤› alt›nda yürüttügü tart›flmada da,“meselenin özünün pazara kimin hakim ola-ca¤›” sorunu oldu¤unu söylemektedir. ‹bra-him yoldafl›n bu ba¤lamda yapt›¤› tespitleremperyalizm ça¤› aç›s›ndan yanl›fl olan tes-pitlerdir. ‹brahim yoldafl›n çizgisindeki butespitler, teorik bir yanl›fl olarak durmakta-d›r. Bu teorik yanl›fll›k, ‹brahim yoldafltamant›ki sonuçlar›na götürülmemektedir.

‹brahim Kaypakkaya’y› savunduklar›n›söyleyenlerin, onun ad›n› a¤›zlar›ndan düflür-meyenlerin bu konudaki tav›rlar›na bakal›m.

TKP(ML) ve yeni ad›yla MKP ulusal soru-nun özünün pazar sorunu oldu¤unu söyle-mektedir. Ulusal sorunun özü pazar sorunuolarak görüldü¤ü için, “ezilen ulus burjuvazi-si ile ezen ulus burjuvazisi aras›ndaki çeliflki”bafll›ca çeliflkiler ile birlikte ele al›nmaktad›r.

“... ezen ulus burjuvazisiyle ezilen ulusburjuvazisi aras›ndaki çeliflme öyle basitçeüzerinden atlan›lacak, tespit edilse de edil-mese de olur türünden yads›nacak veyabafll›ca olmayan onlarca irili ufakl› çeliflkiçerçevesinde izah edilecek bir çeliflme de-¤il, devrimimizin bafll›ca çeliflmelerinden bi-ridir.” (TKP(ML)’den MKP’ye, Bu tarih bi-zim!, sayfa 187)

MKP’nin tespit etti¤i temel çeliflmeler; fe-odalizmle genifl halk y›¤›nlar› aras›ndaki çe-liflki, emperyalizmle halk aras›ndaki çeliflki,burjuvazi ile proletarya aras›ndaki çeliflki,egemenlerin kendi aralar›ndaki çeliflkilerolarak tespit edilmektedir. (ayn› yerden)

Ezilen ulus burjuvazisiyle ezen ulus burju-vazisi aras›ndaki çeliflme de bundan böyleaktard›¤›m›z temel çeliflmelerle birlikte eleal›nacakt›r.

MKP kendilerinin hâlâ “yükselen kapita-lizm” flartlar›nda yaflad›klar›n› san›yor!

Stalin yoldafl emperyalizm dönemi önce-si, yükselen kapitalizm dönemindeki ulusalhareketler için flu tespitleri yapar:

“Mücadele, bir bütün olarak al›nan uluslararas›nda de¤il, egemen uluslar›n ve geri itil-mifl uluslar›n hakim s›n›flar› aras›nda de¤il,egemen uluslar›n ve geri itilmifl uluslar›n ha-kims›n›flar›aras›ndabafllad›vealevlendi. (…)

Burjuvazi baflrolü oynayan aktördür. Gençburjuvazi için temel sorun pazard›r. (…)

fiimdiye dek söylenenlerden (ulusal hare-ketin ortaya ç›kmas› ve geliflimi ba¤lam›ndayap›lan de¤erlendirmelerden / BN), yyüükkssee--lleenn kapitalizm flartlar›nda ulusal mücadele-nin burjuva s›n›flar aras›nda bir mücadele ol-du¤u aç›kl›k kazanmaktad›r. Bazen burjuva-zi proletaryay› ulusal harekete katmay› bafla-r›r ve bu durumda ulusal mücadele d›flardanbak›ld›¤›nda ‘tüm halk›n mücadelesi’ imifl gi-bi gözükür. Fakat yaln›z d›flardan bak›ld›¤›n-da. Özünde ise daima, esas olarak burjuva-zinin yarar›na ve onun r›za gösterdi¤i bir bur-juva mücadelesi olarak kal›r.” (Ulusal Sorunve Sömürge Sorunu, Leninizm Dizisi, 6. Def-ter, sayfa 26, 27, 30, ‹nter Yay›nlar›) (aoç)

Stalin yoldafl›n al›nt›lad›¤›m›z yerde yapt›-¤› tespitlerin ç›k›fl noktas›n›n “yükselen kapi-talizm” flartlar› oldu¤u bilince ç›kar›lmal›d›r.Bu tespitler sadece bir dönem için, “yükse-len kapitalizm” dönemindeki ulusal hareket-ler için geçerlidir. Bu tespitlerden; içindeyaflan›lan ça¤dan, dönemden ba¤›ms›z ola-rak her zaman ulusal sorunun özünün burju-valar aras›nda pazara hakim olma mücade-lesi oldu¤u sonucunu ç›karmak yanl›flt›r. Buyanl›fll›¤›, do¤rusu gösterilmesine ra¤men,MKP derinlefltirerek sürdürmektedir.

‹çinde yaflad›¤›m›z ça¤ “yükselen kapita-lizm” ça¤› de¤il, emperyalizm ve proleterdevrimleri ça¤›d›r. Emperyalizm dönemi ilebirlikte ulusal sorununun özünde, çözümyönteminde de¤ifliklikler gündeme gelmifltir.

“Böylece ulusal sorun özel bir sorun, birdevletin iç sorunu olmaktan ç›k›p, genel veuluslararas› bir sorun haline, ba¤›ml› ülkele-rin ve sömürgelerin ezilen halklar›n›n em-peryalizmin boyunduru¤undan kurtulufludünya sorunu haline geldi.” (age, sayfa 8)

GÛLAN 22 / 2003 1748 GÛLAN 22 / 2003

T A R T I fi M A º

Stalin yoldafl, emperyalizm dönemi için,ulusal sorunun bir ülkenin iç sorunu olmak-tan ç›k›p ba¤›ml› ve sömürge ülkelerdekiezilen halklar›n emperyalizmin boyunduru-¤undan kurtulma sorunu haline geldi¤initespit ederken, ayn› zamanda ulusal hare-ketin temel ordusunu köylülük oluflturdu¤uiçin, ulusal sorunun özünün bu anlamdaköylü sorunu oldu¤u tespitini de yapar.

Bugün hâlâ burjuvazinin bafl›n› çekti¤i ulu-sal hareketler vard›r. Ve bu hareketler yay-g›nd›r. Stalin emperyalizm ça¤›nda ulusalsorunun özünün “köylü sorunu” haline geldi-¤ini belirtirken, bunu hiçbir flekilde bu ça¤-da “burjuvazinin pazar dalafl›n›n belirleyicirol oynayaca¤› herhangi bir ulusal hareket”olamaz anlam›nda söylemiyor. Stalin’in söy-ledi¤i ve bütün ulusal hareketlerin prati¤ininde do¤rulad›¤› fludur: Emperyalizm ça¤›ndaulusal sorun ancak proleter dünya devrimi-nin bir parças› oldu¤u koflullarda, ulusal ha-reket devrimci oldu¤u, emperyalist sistemegerçekten darbe vurdu¤u flartlarda gerçekbir çözüme kavuflur, gerçek çözüm yönün-de ad›mlar at›l›r. Art›k, emperyalizm öncesidönemde, oldu¤u gibi, burjuvazinin önderli-¤inde ulusal sorun gerçekte çözülemez.

Emperyalizm ça¤›nda burjuvazinin önder-li¤inde kurulmas› mümkün olan yeni burjuvaulusal devletler; kendi ulusal az›nl›klar›naulusal bask› uygulamaks›z›n, komflular› aley-hine geniflleme için çaba olmaks›z›n, emper-yalist “büyük” güçlere ba¤l› olmaks›z›n var-l›klar›n› sürdüremez. Burjuvazinin önderli¤in-de ulusal hareketlerle gerçek anlamda ba-¤›ms›z ulusal devletler kurma dönemi tarihtekalm›flt›r. Gerçek anlamda ulusal ba¤›ms›zl›kancak proleter devrimin parças› olan birdevrimle, emperyalizmi bir bütün olarak kar-fl›s›na alacak bir devrimle mümkündür. Ulu-sal sorun özü itibariyle “köylü sorunudur”tespitinin içeri¤i, anlam› böyle kavranmal›d›r.

Emperyalizm ve proleter devrimleri ça¤›ile birlikte, ulusal sorunu çözecek tek güç ifl-çi s›n›f›d›r. Ulusal sorunu çözme görevi pro-

letaryan›n omuzundad›r.MKP ulusal sorunun özünü pazar sorunu

olarak görerek emperyalizm öncesi dönemegitmekte, “ezilen ulus burjuvazisiyle ezenulus burjuvazisi aras›ndaki çeliflmeyi” temelçeliflmeler içerisine alarak ‹brahim yoldafl›nyanl›fl›n› uç noktas›na do¤ru götürerek tari-hin gerisine düflmektedir. Bu tavr›n bir di¤eranlam› da ulusal sorunun çözümünü burju-vaziye havale etmektir.

KUZEY KÜRD‹STAN’DAÖRGÜTLENME YA DA SEKS‹YON

“‹NCELT‹LM‹fi M‹LL‹YETÇ‹L‹K” M‹?

MKP’nin Kuzey Kürdistan’da örgüt-lenme perspektifi nedir? Bu soruya kendi belgelerinden

yan›t arayal›m.“Devlet s›n›rlar› aç›s›ndan proletarya me-

seleye nas›l bakar? Ayr› milliyetlere göre ay-r› milli örgütlenmeleri reddeder. Her milletve milliyetten iflçilerin ulusal de¤il s›n›f örgü-tü olan partilerde kenetlenmesini savunur.Bunu yaparken de ulusal eflitsizlikler, bölge-sel farkl›l›klar› görmezden gelemez. Her biryerdeki özgül görevleri do¤ru saptar. MLMrehberli¤inde onu somutla birlefltirerek güç-lenir. Ezen ulus burjuvazisi ile ezilen ulusburjuvazisi çeliflmenin bafll›ca çeliflmeleriçerisinde görülmesi bu gerçekli¤in bilinceç›kar›lmas›n›n ürünüdür.” (agk, sayfa189)

MKP genel bir do¤ru olan milli örgütlen-meyi de¤il, tüm ulus ve milliyetlerden iflçile-rin, emekçilerin s›n›f örgütlerinde birlefltiril-mesi, ortak örgütlenmesi gerekti¤i geneldo¤rusu arkas›na saklanarak Kuzey Kürdis-tan özgülünde ayr› bir örgütlenmenin gerek-li oldu¤unu es geçmektedir. MKP ulusaleflitsizlikleri, bölgesel farkl›l›klar› görüyor.Ama bu farkl›l›klar›n gerektirdi¤i örgütlen-meyi reddediyor. Tav›rlar› flöyle:

“Parti içerisinde yanl›fl e¤ilimlerden biride Kürt ulusal sorununa iki asgari bir azamiprogram ve bunun için de seksiyon örgüt-

yap›lmaya çal›fl›l›yor. Ama bu flekilde biryaklafl›m ile Nâz›m’›n komünist anlamda,enternasyonalist temelde yurt sevgisini iflle-di¤ini kan›tlaman›n mümkün olmad›¤›n› birtürlü kendine sormuyor H. Aras. Sorgulama-d›¤› için, olaya elefltirel yaklaflmad›¤› için deozanl›¤›, büyüklü¤ü vb. Nâz›m’› bu konudada savunmak için yeterli oluyor.

Yurt sevgisi ba¤lam›ndaki tart›flma somu-tunda Nâz›m’›n kimi fliirlerinin önemle ince-lenmesi gerekir. Elbette fliirlerindeki zengindonan›m görülmeli ancak bu zenginli¤iniçeri¤i perdelememesi gerekir.

Tart›flmam›z ba¤lam›nda gündeme gelenfliirlerden biri ‘Davet’ fliiridir. Bu fliirde Kürtulusunun inkar›n›n bulundu¤u tespitimizeAras karfl› ç›k›yor ve “En iyisi fliiri bir kez da-ha tümüyle okumak” diyor. Aktarmadansonra arkadafl›n yapt›¤› yorum ise flöyle:

“Bu fliirde ozan Türkleri mi, Kürtleri mi,yoksa her ikisini de mi kastediyor? Bu fliirdeböyle bir sorunun yeri olabilir mi? Ozan›n ›s-rarla yapt›¤› vurgulamada geçen “Biz” sözüyetmiyor mu bize? Halk iflte, halktan insan-lar... “Bir a¤aç gibi tek ve hür ve bir ormangibi kardeflçe” yaflayacak olan halk... Böy-lesi bir özlemi yaln›zca onlar duyarlar çün-kü; burjuva de¤il. Nâz›m yaln›zca bunu söy-lüyor, bu kadar söylüyor.”

Nâz›m’›n anlad›¤› anlamda Türk milletininyurdunu sevmek ve sahiplenmek, o milletesahip ç›kmak, o milletin mücadelesini des-teklemek vs. gayet bariz ve anlafl›l›r bir fle-kilde bu fliirde de ortaya konmaktad›r. Söz-konusu fliirde de, bu çerçevede kesinliklemükemmel bir biçimde meseleye yaklafl›l-maktad›r. ‹flin bu taraf›na itiraz eden kim?Yaz›m›zda bu yönlü elefltirimiz olmad›. Yaz›-da ve bu makalede söyledi¤imiz / anlatmakistedi¤imiz fludur: Nâz›m Hikmet yaflad›¤›co¤rafyan›n ve resmi devlet s›n›rlar›n› kendi-ne esas alan biri olarak, Türk milletinin d›fl›n-daki milletleri ve ulus özelli¤ine sahip bulun-mayan milliyetleri inkardan gelmifltir! Erme-nileri, Kürtleri, Rumlar›, Araplar›, Asurlar› vedi¤er kimilerini sahiplenmemifltir. D›flar›s›,

baflka ülkelerdeki halklar›, milletleri nere-deyse en ince ayr›nt›s›na kadar iflleyen Nâ-z›m, ifl üzerinde yaflad›¤› topraklardaki ulu-sal gerçekli¤i ifade etmeye geldi¤inde ger-çekçili¤ini ve evet enternasyonalistli¤ini birkenara b›rakm›flt›r.

Ortaya koydu¤umuz bu temel içerikselyaklafl›m›m›z› kendince haks›z göstermekiçin H. Aras karfl› itirazlar getiriyor. Getirdi¤iitirazlar›n neler oldu¤unu yaz›ya almaya ça-l›fl›yoruz. Yukar›da aktard›¤›m›z yerde dezoraki bir Nâz›m savunusu var. Tepeden t›r-na¤a zengin donan›ml› Nâz›m sahiplenilme-si bu kez “Biz sözü yetmiyor mu?”ya dönü-yor! Ya da “Halk iflte…” savunusu öne ç›ka-r›larak Nâz›m aklanmak isteniyor. Ve bu me-yanda savunu sürüyor.

Sözkonusu fliire tekrar bak›labilir.Ad› geçen fliir H. Aras’›n yaz›s›nda var.

Tekrar buraya almaya gerek yok. fiiirde, Nâ-z›m’›n di¤er uluslar› inkar eden tavr›n› gör-mek mümkün. Örneklemek gerekirse “Dörtnala gelip uzak Asya’dan” sat›rlar›nda bunugörebiliyoruz. Asya’dan gelenlerin Türkleroldu¤una dair bilgiler var. Gelenlerin at s›r-t›nda (hepsi olmasa da!) yolald›klar› az çokbiliniyor. Ne ilginçtir ki at s›rt›nda gelenTürkler, geldikleri ve yerlefltikleri yerin co¤-rafyas›n›n at boynuna benzedi¤ini de Nâ-z›m’›n fliirinde görüyorlar… Belirtilen yerdenKürtlerin, Ermenilerin, Asurlar›n ve Rumlar›ngelmedi¤i malum. Sonradan gelip yerleflen-ler Türkler. Geldiklerinde Kürtler, Ermeniler,Asurlar ve Rumlar zaten varlar ve yerleflikdurumdalar. Ama çok sonradan gelenler,somut olarak Türkler için “bu memleket bi-zim” diyebilmektedir Nâz›m. Sözkonusu fli-irinde tarihsel ça¤r›fl›mlarla resmi Türkiyeco¤rafyas›n›n Türklere ait oldu¤unu iflle-mektedir. Esas olan bu tav›rd›r.

‹lgili fliirinde di¤er halklar› inkar eden tutu-munun asl›nda Nâz›m’›n gençlik y›llar›ndakulland›¤› kimi argümanlarla uyum içerisin-de oldu¤u rahatl›kla tespit edilebilir. Örne-¤in “O¤uzlar›n ahfad›” veya “Yine Türkün si-nesi vatan aflk›yla dolacak” türünden sat›r-

GÛLAN 22 / 2003 4718 GÛLAN 22 / 2003

P O L E M ‹ K º

lu¤unun Nâz›m’› genel olarak sahiplendi¤inibiliyoruz. Herkesin kendince bir savunma,sahiplenme, koruma anlay›fl›, duruflu, prati-¤i var. Bu tart›flmaya, ayr›nt›lara girmeyegerek yok, fakat ortak bir paydada bulufl-tuklar›n›, bunun ad›n›n da Nâz›m’› sahiplen-mek / korumak oldu¤unun alt›n› çizmek ge-rekiyor. Burada geleneksel olarak Nâz›m’asahip ç›kma tekrar›n›n, yerleflmifl bulunan“komünist” ve büyük flair fleklindeki de¤er-lendirme kal›plar›n›n, resmi ideolojinin karfl›tavr›n›n ve bütün bunlar›n sonucu olarakduygular›n harekete geçiflinin büyük rolünü-etkisini muhakkak tekrar tekrar gözönünegetirmek laz›m.

H. Aras arkadafl›n yaz›s›na yerlefltirme ih-tiyac› duydu¤u ara bafll›¤› okuyunca yukar›-daki sat›rlar› yazmak bir zaruret haline geldi.Evet, Aras arkadafl bu genel tablonun için-de olmasa da yak›n etki alan›nda oldu¤unukoydu¤u ara bafll›kla göstermifl oluyor.

Nas›l m›?Ozanca da yazsa, bilmem ne büyük flah-

siyet olarak da yazsa ve hatta kendine bü-yük marksist-leninist falan da dese herhan-gi birinin milliyetçili¤e düflmesi, milliyetçihatalar içine girmesi mümkündür. Dahas›,komünist-marksist-leninist iddias›n› kimseyekapt›rmak istemedi¤i halde rafine milliyetçive sosyalfloven kimli¤e / çizgiye sahip y›¤›n-la yap› var ve bu asl›nda yad›rganmamal›d›rda. Her kendine komünist diyenin komünistolmayaca¤› malum. Nâz›m da bu genelle-meden muaf tutulamaz. Uluslararas› komü-nist hareketin tarihinden ve de yak›n KK-Tdevrimci hareketinin tarihinden çok iyi bili-yoruz ki, milliyetçi, sosyalfloven, revizyonist,oportünist olduklar› halde komünist / mark-sist-leninist iddias›n› kimseyle paylaflmak is-temeyen y›¤›nla çevre vard›-bulunmaktad›r.

Nitekim, gerçekten de çok büyük flair ol-mas›na ra¤men ve kendince komünist oldu-¤unu iddia etmesine ra¤men anlad›¤› an-lamda Türkiye denen co¤rafyada ulusal so-run ba¤lam›nda Nâz›m Hikmet milliyetçi birkonuma düflebilmifltir. Ayr›ca, belirtmeye bi-

le lüzum yok, Nâz›m’›n ozanl›¤›, ona milliyet-çili¤e düflmeme garantisi vermez..

Gelelim Nâz›m’›n milliyetçili¤ine…“Nâz›m Hikmet ve Kürtler” makalesinde

konuyu bir miktar ele almaya çal›flt›k. Buradabir-iki noktaya daha temas etmeye çal›flal›m.

Kimileri aç›s›ndan ad›na yurt sevgisi de-nen yaklafl›mlar› içinde tek ulus (söylemindeesas olarak tek millet) merkezli yaklafl›m›ana ekseni oluflturur. Türk merkezli yurt sev-gisinin (çok uluslu ve üstelik Türk ulusu d›-fl›ndaki ulus ve milliyetlerin çok ciddi soyk›-r›m ve katliamlardan geçirildi¤i bir co¤raf-yada) Nâz›m’da belirgin oldu¤u bir olgudur.fiüphesiz her kesim kendi bak›fl aç›s›na gö-re sözkonusu yurt sevgisine de¤iflik anlam-lar vermekte, farkl› içeriklerde sonuçlar ç›-karmaktad›r. Yurt sevgisi ba¤lam›nda ger-çekten de bir sevgi olgusunun varoldu¤unuve bunu Nâz›m’›n iyi bir flekilde dile getirdi-¤ini tespit etmek laz›m. Biz, Nâz›m’da yurtsevgisi yoktur demiyoruz. Türk milletininyurdu anlam›nda bildi¤i ve kabul etti¤i yur-duna karfl› gerçekten de müthifl bir sevgi iledoludur. Ama meseleye yurt dedi¤i yerinTürk’ün yurdu olmad›¤› penceresinden ba-k›ld›¤›nda; bu yurt denen co¤rafyada birkaçyurt bulundu¤unun kabul edilmesi temelin-de yaklafl›ld›¤›nda bu müthifl sevgisinin en-ternasyonalist anlamda bir sevgi olmad›¤›n›saptamak zorunday›z. H. Aras arkadaflla buanlamda esas›nda içerikte farkl›laflmakta-y›z. Bu farkl› iki yaklafl›m›n özü üzerine kafayorulmal›d›r. Dikkatler bu noktaya çevrildi-¤inde, H. Aras arkadafl›n “inad›na” bir Nâ-z›m savunusu ile yurt sevgisi ba¤lam›ndada Nâz›m’› aklamaya çal›flt›¤›n› görüyoruz.

H. Aras arkadafl ne diyor:“Tepeden t›rna¤a ozand›r Nâz›m Hikmet.

Böylesine zengin bir donan›mla yurt sevgi-sini iflleyen fliirler de yazm›flt›r elbet.”

Nâz›m’›n yurt sevgisi ba¤›nt›s›nda do¤ruposizyonda oldu¤unun ispat› görüldü¤ü gi-bi “tepeden t›rna¤a ozan” olarak gerekçe-lendiriliyor. Ya da “zengin donan›m” öne ç›-kar›l›yor; bu çerçevede nedenlerle savunu

lenmesini savunan oportünist anlay›flt›. Buanlay›fl daha çok PKK’n›n silahl› mücadele-yi bafllatmas›yla boy verdi. Ezilen ulus milli-yetçili¤inden etkilenerek sözüm ona do¤rubir siyaset ortaya koymaya çal›flanlar, üzer-lerinde tart›flt›klar› ‘inceltilmifl milliyetçili¤in’fark›nda olamad›lar.” (MKP 1 Nolu Bas›nAç›klamas›, sayfa11)

Burada seksiyon örgütlenmesinin oportü-nist olarak adland›r›lmas›, inceltilmifl milli-yetçilik olarak suçlanmas› üzerinde durmak-ta yarar var.

Kürdistan, Birinci Dünya Savafl› sonras›n-da, topraklar› 4 sömürgeci devlet aras›ndapaylaflt›r›lan, bölünüp parçalanan bir ülkedir.Kuzey Kürdistan sömürgeci Türk devletininiflgali alt›ndad›r. Kuzey Kürdistan, Kürdis-tan’›n bir parças›, sömürgeci Türk devletininsömürgesidir. Kuzey Kürdistan Türkiye’ninbir parças› de¤il, iflgal alt›nda bulunan, ilhakedilen, sömürgelefltirilen ayr› bir ülkenin,Kürdistan’›n Kuzey parças›d›r. Kendisine ko-münist diyen bir parti bu gerçeklere uygunsiyaset belirlemek ve uygulamak zorundad›r.

Kuzey Kürdistan’da sömürge olgusunu,ulusal sorunu dikkate alan ayr› bir örgütlen-me gereklidir. Kuzey Kürdistan’daki örgüt-lenme sadece Kürtleri de¤il, bu co¤rafyaüzerinde yaflayan tüm ulus ve milliyetlerdeniflçileri ve emekçileri bir s›n›f örgütünde ör-gütleyecektir. Kuzey Kürdistan’daki düfl-man ile Türkiye’deki düflman birdir: Faflistsömürgeci Türk devleti. Ortak düflmana sa-hip oldu¤umuz için, ortak devrim diyoruz.Halklar›m›z›n birleflik devrimi diyoruz. KuzeyKürdistan’da ayr› bir parti, Türkiye’de ayr›parti. Bölge partilerinin üzerinde birleflik,merkezi bir parti. Bu örgütlenme tarz› ulusalsorunda ikili görevin, ayn› zamanda hayatageçirilmifl tarz›d›r.

MKP soruna hâlâ “Türkiye” penceresin-den bak›yor. Ulusal sorunda ikili görevinönemini görmüyor. Tek partiyi savunarak,Kuzey Kürdistan’›n önemini görmüyor.Kuzey Kürdistan’›n ayr› bir ülke oldu¤u

gerçe¤ini görmüyor.Kuflkusuz seksiyon örgütlenmesinden ne

anlafl›ld›¤› da önemlidir. Ama Marksizm-Le-ninizm bilimi aç›s›ndan seksiyon örgütlen-mesini savunmak ne oportünizmdir, ne de“inceltilmifl milliyetçili¤in” ifadesidir. Bu, çokuluslu bir devlette her komünist örgütlenme-nin bilince ç›karmas› ve ona uygun davran-mas› gereken bir düflüncedir. Yani k›sacaözetlenirse, ad›na ister seksiyon densin, is-terse de parti densin, iki ayr› ülke varsa, ikiayr› örgütlenme de gereklidir. Düflman›nbirli¤i, bir devletin varl›¤› ortak bir program›ve bir devrimi gerektirdi¤i için de bu iki ör-gütün çal›flmalar›n›n ortak mücadele alan›-na kanalize edilmesi gerekir. Bunun için debu iki ayr› örgütün birleflti¤i bir Birleflik Mer-kezi Partinin gereklili¤i ortaya ç›kar.

Seksiyon örgütlenmesini savunmak ne in-ce ne de kal›n milliyetçiliktir. Tersine ama,e¤er s›n›f örgütlerinde örgütlenme ad›na ay-r› bir ülkede, o ülkenin ulusal özelliklerini gö-zönüne alan bir örgütlenme –ad› seksiyonya da ne olursa olsun– reddedilirse, Türkflovenizminin savunuculu¤u yap›lm›fl olur.

Kuzey Kürdistan’da ayr› bir örgütlenmeyap›ld›¤›nda s›n›f örgütlerinde örgütlenmeksanki mümkün de¤ilmifl gibi, Kürdistan ad›duyuldu¤unda akla hemen milliyetçi temel-de örgütlenme gelmektedir. “Milliyetçili¤e”karfl› olma ad›na da flovenizmin savunucu-lu¤u konumuna düflülmektedir.

“Parmak basmakta bir kez daha yararvar. Partimiz teorik-ideolojik düzlemdeprogramatik siyasi görüfllerimizde her nekadar ezilen ulus olan Kürt ulusu için do¤rubir bak›fl aç›s› ortaya koymuflsa da, bu konuda pratik-politik gereklerinin yerine getirildi-¤i ne yaz›k ki söylenemez. Bu konuda yol-dafl Kaypakkaya’n›n do¤ru bilimsel görüflle-ri pratikle gelifltirip ne kendi taban›m›za nede baflta Türk iflçi ve emekçileri olmak üze-re Türk, Kürt ve çeflitli milliyetlerden ezilenhalklara yeterli bir siyasi etkide bulunulama-d›. Bu noktada önemli derecede sosyal flö-

GÛLAN 22 / 2003 1946 GÛLAN 22 / 2003

T A R T I fi M A º

venizmin etkisi vard›. Bu daha çok da parti-miz içerisindeki Türk kökenli yoldafllar üze-rinde mevcuttu.” (agk, sayfa 184)

MKP’nin ‹brahim yoldafl›n ulusal sorundaortaya koydu¤u marksist-leninist görüflleri-yle uzaktan yak›ndan hiçbir iliflkisi yoktur.‹brahim’in bu konudaki hatalar› bile bugün-kü MKP’nin tavr›ndan daha ileridir… ‹bra-him yoldafl›n yaflad›¤› dönemde ulusal ha-reket ortada yokken, ‹brahim yoldafl ulusalsorunda do¤rular› ortaya koymufltur.

MKP ise, ulusal hareketin 15 y›l boyuncasilahl› mücadele yürüttü¤ü koflullarda, Kürtsorununun dünya kamuoyunun gündemineoturdu¤u bir ortamda, hâlâ sosyal flove-nizmden kurtulamam›flt›r.

Örne¤in MKP için Kuzey Kürdistan’dabölgenin ulusal özelliklerini gözönüne alanayr› bir örgütlenmeyi savunmak yanl›flt›r, in-celtilmifl milliyetçilik ve oportünizmdir… Bunedenle de seksiyon örgütlenmesini reddet-mektedirler. Yukar›da da de¤indi¤imiz gibibu tav›r Türk flovenizminin savunuculu¤u-dur. Yani yukar›daki al›nt›da söylendi¤i gibisadece MKP’nin geçmiflinde “sosyal flove-nizmin” etkisi yoktur. MKP’nin Birinci Kong-resi’nin tak›nd›¤› tav›rda sosyal flovenizminetkisi de¤il, sosyal flovenizmin kendisi var!

MKP’nin ‹brahim yoldafl›n gerisine düfltü-¤ü bir nokta da, uluslar›n kendi kaderlerinitayin hakk› ile ilgilidir.

‹brahim yoldafl kendi kaderini tayin hakk›-n›n sadece ve sadece ayr› devlet kurmahakk› anlam›na geldi¤ini berrak bir flekildeortaya koymufltur. O ayn› zamanda Türkiye-li komünistlerin esas olarak savunmas› ge-reken tavr›n, Kürt ulusunun ayr› devlet kur-ma hakk› ile tüm milliyetlere tam hak eflitli¤ioldu¤unu da ortaya koymufl ve buna uygundavranm›flt›r.

MKP ne yap›yor? Lenin’in belirtti¤i gibi“Ço¤u kez yanl›fl yorumlara yol açan” ulus-lar›n kendi kaderlerini tayin etme hakk›n› sa-vunmakla kendisini s›n›rl›yor.

‹brahim yoldafl›n ismini a¤›zlar›ndan dü-

flürmeyenlerin, çokça ‹bo’yu savundu¤unusöyleyenlerin tavr› böyle.

Bolflevikler ise ‹brahim yoldafl›n ulusal so-runda ortaya koydu¤u do¤ru görüflleri dahada ileriye tafl›yarak, yanl›fllar›ndan ar›narakbugünkü seviyeyi yakalad›lar.

MKP’N‹N PKK DE⁄ERLEND‹RMES‹

MKP’nin PKK de¤erlendirmesi,TKP/ML’nin de¤erlendirmesi ileöz olarak ayn›d›r. TKP/ML 1.

Merkez Komitesi 8. toplant›s›nda (1979 so-nu) PKK’nin “ajan provokatör örgüt” oldu¤utespitini yapt›. Bu tespit yap›ld›¤›ndaPKK’nin kendi belgeleri yeterince incelen-memiflti, eylemleri konusunda da yeterli bil-gi yoktu. ‹spatlanacak tek fley PKK’nin dev-rimci örgütlere karfl› fliddet uygulad›¤›yd›.Bu eylemlerin karfl›devrimci eylemler olma-s›, PKK’nin genel olarak “ajan provokatör ör-güt” de¤erlendirmesinin yap›lmas›n› hakl›ç›karmayan bir tav›rd›.

Bu tav›r, bugün Bolflevik saflarda olanyoldafllar taraf›ndan elefltirilmesine, karfl›-devrimci eylemlerden yola ç›k›larak bir ör-gütün genel de¤erlendirmesinin yap›lmas›-n›n yanl›fl oldu¤unun söylenmesine ra¤men,karar, TKP/ML 1. MK ço¤unlu¤unun karar›olarak yürürlükte kald›. Daha sonraki dö-nemde PKK’nin de¤erlendirilmesi ba¤la-m›nda TKP/ML’nin bazen devrimci, bazende karfl›devrimci olarak de¤erlendirdi¤i de-¤iflik tav›rlar› olmufltur.

Bu bilgiyi aktard›ktan sonra MKP’nin tavr›-na geçebiliriz.

“1. Merkez Komitemiz dönem dönem ulu-sal burjuva parti ve hareketlere karfl› da sek-ter bir politika ve pratik sergiledi. Örne¤inPKK’y›1980y›l›n›nortalar›nado¤rukarfl›-dev-rimci de¤erlendirerek PKK’ye karfl› her alan-da mesafeli durmaya çal›flt›.” (agk, sayfa 76)

PKK önderli¤indeki ulusal mücadele1988’den itibaren kitleselleflti¤inde, 1990’l›y›llar›n bafl›nda, “karfl›devrimci” de¤erlen-

de¤iflmez, de¤iflmiyor. Nâz›m baflkalar›naait yaklafl›mlar› tafl›yor, tafl›rken gayet yanl›flbir ifl yap›yor. Yoksa, bayan ö¤retmen, Peri-han, Jandarma Haydar ve ötekilerin nelerdedikleri zaten bariz olarak belirtiliyor.

Konuflan baflkalar›n›n sözleri içerik olarakönem tafl›yor. ‹çerik Nâz›m’›n yaklafl›mlar›y-la uyumlu gözükmektedir. Haliyle bu uyu-mun sonucu olarak bayan ö¤retmenlerin vePerihanlar›n sözleri fliire tafl›n›yor. Tafl›nansözler e¤er mahkum edilse, örne¤in “Türkmilliyetçili¤i yap›l›yor, öteki ulus ve milliyet-ler inkar ediliyor” vb temelinde bir elefltiriyetabi tutulmak maksad›yla fliire al›nsa bizimaç›m›zdan hiç sorun olmaz. Nâz›m, Türk flo-venizmine ve sosyalfloven tutumlara karfl›esasl› ve örnek al›nacak bir mücadele yürüt-medi diyoruz; yürütemez de çünkü kendiside ayn› cenderenin içinde idi. Sahip bulun-du¤u handikap genel hatt›n› zaten belirle-miflti ve bu hat Nâz›m Hikmet’in Kemalistpolitikalar›n etkisinde kalan kiflili¤i ve bu ik-tidar›n y›k›lmas› ba¤lam›nda sahip oldu¤ukarars›z-liberal tutumunun ulusal sorun so-mutuna s›r›tarak yans›mas›yd›…

Elefltiriye muhatap dialoglara gelince…“Peki ama anne, vatan? Vatan› çi¤nerse

düflman?”“Her kar›fl›n› vatan›n kan›m›zla sular›z.

Türk ölür, bafl e¤mez.”Resmi Türkiye s›n›rlar› dahilinde bir millet

görüyorlar ve bu milletin ad› Türk! Bir vatantespit ediyorlar ve bu vatan Türk’ün vatan›!Vatan için ölen ama bafle¤meyen bir Türkkanaatine var›yorlar vs. Bunlar›n tafl›y›c›s›ise Nâz›m!

fiiir, örne¤imizde görüldü¤ü gibi destanvb. ürünler arac›l›¤›yla da bilinç tafl›nd›¤›malum. Kendine komünist yak›flt›rmas› ya-pan Nâz›m da eserleriyle bilinç tafl›yor. El-bette araçlar›nda zenginlik var ve bununarac›l›¤›yla derdini yo¤un iflleyip iyi anlat›-yor. Bu anlat›m›n içinde yanl›fl fleyler de ya-p›yor ve biz bu yanl›fllar›n neler oldu¤unubulup ortaya koymaya çal›fl›yoruz. Bu çal›fl-ma içinde, ele ald›¤›m›z konu somutunda

da ne tür yanl›fll›klar yapt›¤›n› ortaya koyma-ya çabal›yoruz. Karfl›m›za Türk milliyetçili¤i-ni ça¤r›flt›ran, di¤er uluslar› ve milliyetleriyok sayan sat›rlar ç›kt›¤› için de elefltirimiziyöneltiyoruz. Nâz›m’›n konuflturdu¤u, veyakonuflanlar içinde özel olarak buldu¤u ba-yan ö¤retmenin sözlerine arac›l›k etmekleiyi bir bilinç tafl›mad›¤›n› tespit ediyoruz. Busözler inkarc› politikalarla hesaplaflmayade¤il, bilakis inkar›n devam›na hizmet edi-yor. Nâz›m’›n buna alet olmas›na itiraz edi-yor, tavr›n› yanl›fl buluyoruz.

Bizim için temel mesele Nâz›m’›n bu söz-leri fliirine tafl›mas› ve hesaplaflmadan pro-paganda imkan› sunmas› bu anlamda dö-nemin milliyetçi rüzgar›ndan kopamayarakflovenizme hizmet etmesidir.

Bu ba¤›nt›da son bir noktaya daha de¤in-mekte fayda var. H. Aras flöyle bir tespit ya-p›yor:

“Hem her “Türk” sözünün geçti¤i yerden›rkç›l›k, Türkçülük anlam› m› ç›kar?”

Ç›kmaz!Ç›ksayd›, ç›karsayd›k uluslararas› komü-

nist hareketin önderlerinden ulusal ve ülke-sel bazda komünist niteliklere sahip önder-lere kadar pekço¤unu bir ç›rp›da “›rkç›” vefalanca ulus flovenisti ilan eder, böylece ye-ni bir keflifte bulunurduk!? Hay›r sevgili Hür-rem Aras, kesinlikle her Türk sözünün geçti-¤i yerde ›rkç›l›k ve de Türkçülük yakalamakiçin pusuya falan yatm›fl de¤iliz. Nâz›m’daTürkçü e¤ilimler tespit ediyoruz ve bunu ör-neklemeye çal›fl›yoruz. Yazd›¤›m›z yaz›dabunun bir dizi örneklerini vermeye çal›flt›k.Türk sözcü¤ü geçiyor diye de Nâz›m hak-k›nda ›rkç› oldu¤u fleklinde bir tespit yap-mad›k.

H. Aras’›n yaz›s›ndaki bir di¤er ara bafll›kise flu:

“4- “Nâz›m’›n Ozanca Söyleyifllerinde Mil-liyetçilik Arama””

Resmi Türkiye Cumhuriyeti devleti s›n›rla-r› dahilinde (Kuzey Kürdistan eksenli ilericipolitik çevreleri d›flta tutarsak) siyaset ya-pan ilerici, devrimci kesimlerin ezici ço¤un-

GÛLAN 22 / 2003 4520 GÛLAN 22 / 2003

P O L E M ‹ K º

dan biridir. Ad› geçenin durumunu bilmemi-ze ra¤men kendisinden aktarma yapt›k. Buismin bu tart›flma ba¤lam›nda isim düzeyin-de bize karfl› kullan›laca¤›n› beklememeklene kadar iyimser oldu¤umuzu, ifli safl›k de-recesinde ele ald›¤›m›z› itiraf etmemiz la-z›m. Bu olay›n kiflisel boyutu. Tart›flmayagelince… Sevgili H. Aras arkadafl›n bu ne-gatif ismi bizim yaklafl›m›m›z› etkisiz k›lmakamac›yla m› yoksa do¤al ak›fl› içinde mi kul-land›¤›n› bilmiyorum. Ama e¤er bilinçli ola-rak elefltirilerimizi geçersiz saymak maksa-d›yla bu ismi ara bafll›¤a tafl›d›ysa hiçte iyibir ifl yapmad›¤›n› söylemek zorunday›m.

‹flin özüne, içeri¤ine gelince.Görüfllerimi Do¤an Avc›o¤lu’na dayand›r-

mad›¤›m› okur rahatl›kla tespit edebilir. Bel-li noktalarda benzer fleyler söylemek ise da-yand›rma anlam›na gelmez, gelmemeli. Tar-t›flt›¤›m›z ba¤›nt›da referans›m›z Avc›o¤lude¤ildir, do¤rudan Nâz›m’›n kendisidir. Ga-yet aç›k ve net bir fley söyledik; Nâz›m Hik-met Türkçülük ak›m›n›n etkisinden kurtula-mam›flt›r! Baflkalar›yla k›yaslama içine / ifli-ne ise girmedik. Buna gerek de yok. Haliyleortada Aras arkadafl›n “havada b›rak›lan so-ru”su falan da yok. Biz ne Avc›o¤lu’nu ve nede Gökalp’i tart›flma konusu yapmad›k, Nâ-z›m’la iliflkilendirerek de tart›flmad›k. Onuniçin H. Aras’›n “Alixan bu tutars›z yarg›lar›nneresine kat›l›yor?” sorusunun muhatab› de-¤iliz; ama mademki ›srarla sorular artt›r›la-rak tekrarlan›yorsa söyleyelim: Nâz›m’› birba¤›nt›da de¤erlendirmeye çal›fl›yoruz vebu çerçevede baflka baz›lar›n›n da ne dedi-¤ini aktar›yoruz, aktar›lan görüfller elbettekisahiplerini ba¤lar. Olgu bu. Hal böyle olun-ca sorular›n muhataban›n yanl›fl yerde aran-d›¤›n› belirtmek zorunday›z.

Hürrem Aras’›n yaz›s›n›n mant›¤›, kurgusuNâz›m’› koruma temeline dayand›¤› için herf›rsatta bu savunma güdüsü kendisini apa-ç›k gösteriyor. Yaz›s›ndaki üçüncü ara bafl-l›k da ayn› sahiplenmenin tipik bir d›flavuru-mu gibi. Ara bafll›k flöyle düzenlenmifl:

“3- ‘Naz›m’›n Kimi fiiirlerinde Geçen Kifli-

lerin Düflünceleri’”‹lk görünüflte ak›ll›ca bir koruma duvar›na

çarpt›¤›n›z hissini uyand›r›yor bu bafll›k. Öyleya, baflkalar› konuflmufl, bundan Nâz›m’ane? Nâz›m konuflanlar›, konuflulanlar› masu-mane bir flekilde ve fakat flairane yetene¤iy-le sanat ürünü haline getirivermifl! Verilenmesaj bu; “hay›r benim amac›m bu de¤ildi”diyorsa / diyecekse Aras arkadafl o baflkamesele, ama bu bafll›¤›n mevcut sunumundabu ç›kar. Ancak, hemen belirtelim ki her nemaksatla olursa olsun, bu ara bafll›kla da ko-ruma kayg›s›n›n merkezde durdu¤u Nâz›msavunusuna iyi bir araç kazand›r›lmam›flt›r.

H. Aras’tan aktarmaya devam edelim:“Alixan’›n fliirinin aktar›lan bölümündeki

“methiye”’nin Nâz›m’a de¤il, konuflturdu¤u“bayan ö¤retmen”’e ait oldu¤unu anlaya-mad›¤›n› akl›m›n ucundan bile geçirmiyo-rum. Herhalde Manzaralar’daki o bölümüntümünü okumam›fl.”

Bir yandan “akl›ndan geçirmemek” ve fa-kat di¤er yandan ise “tümünü okumam›fl”saptamas›n› yapmak… Do¤rusu birincisidir.‹htimalen de olsa “okumam›fl” sözcü¤ünüd›fltalamak laz›m. Konu hakk›nda, üstelikbizzat sözkonusu ürün somutunda okuma-dan bir fleyler yazman›n bizim iflimiz olma-d›¤›n› tahmin etmeliydi sevgili Hürrem Aras.‹flin ciddiyeti ortada ve buna uygun davran-man›n kaç›n›lmazl›¤› da. Üstelik gayet iddi-al› bir fley söylüyoruz, Nâz›m hakk›nda pekkimsenin söylemeye cesaret etmedi¤i birtez ileri sürüyoruz; bu durumda yar›m yama-lak hareket edilemeyece¤ini, buna hakk›m›zolmad›¤›n› bilmesi gerekir. Ama aç›k ki iyini-yetle hareket etti¤i için ve de üstelik akl›n›nucundan bile geçirmedi¤i için kala kala ge-riye okumamak kal›yor.

‹flin bu taraf›na iliflkin bu kadar› yeterli. Kime ait oldu¤una gelince. Ortada bir ol-

gu var, o da flu: fliirin, sözlerin yazan›, tafl›-yan›, arac›s›… Nâz›m. Baflrolde, belirleyiciolan Nâz›m. Birilerini konuflturuyor. Kabul kikonuflanlar›n sözlerini al›yor. Sözlerin baflka-lar›na ait oldu¤unu kabul edelim. Hiç bir fley

dirmesinin yerini “ulusal devrimci hareket”de¤erlendirmesi ald›. ‹mral› süreci ile birlik-te bu de¤erlendirme de rafa kald›r›larakPKK “ulusal reformist hareket” olarak adlan-d›r›ld›. K›saca MKP ve öncülü TKP(ML)’ninPKK de¤erlendirmesi zikzaklarla doludur.Bir uçtan, baflka bir uca savrulma vard›r.

“Bir ezilen ulusun hareketini karfl› devrim-ci olarak de¤erlendirmek için o hareketinemperyalizme darbe vurmamas›, onunla ifl-birli¤i içerisinde olmas› ve proletaryan›n(komünistlerin) propaganda/ajitasyon ve ör-gütlenme faaliyetlerini engellemesi gerekir.Bir ulusal hareket e¤er emperyalizme darbevurmuyor ve proletarya devriminin geliflme-sine hizmet etmiyorsa bu gibi ulusal hare-ketler reformist olarak de¤erlendirilir.” (agk.sayfa183)

PKK ‹mral›’ya kadar aktard›¤›m›z al›nt›dakikriterlerin tersi ile de¤erlendirildi¤i için, ulu-sal devrimci hareket olarak de¤erlendirildi.PKK “komünistlerin propaganda ajitasyonve örgütleme faaliyetini” engellemesine ra¤-men, emperyalizme darbe vuruyor düflün-cesiyle ulusal devrimci hareket ilan edildi.

PKK’n›n belirleyici özelli¤i, onu en iyi ta-n›mlayan tan›mlama bu hareketin burjuvamilliyetçisi bir örgüt olmas›d›r. Ne devrimcide¤erlendirmesi, ne de karfl›devrimci de-¤erlendirmesi PKK’y› tan›mlamak için yeter-li de¤ildi.

Bolflevikler PKK’n›n burjuva milliyetçiözelli¤ini öne ç›kararak, de¤erlendirmelerinibu özün üzerine kurdular. Onun yürüttü¤ümücadelenin, ulusal bask›ya karfl› gelen,Kürt ulusunun haklar› için mücadeledeki de-mokratik yan›n› desteklediler. 1993 y›l›nagelindi¤inde PKK çizgi olarak bütünüyle re-formist bir hatta oturdu. Reformist çizgiPKK’y› ‹mral› sürecine götürdü.

Bir örgütün tek bafl›na silahl› mücadeleyürütmesi onun devrimci oldu¤unun ispat›de¤ildir. Dünyan›n çeflitli yerlerinde gerici,dinci, fleriatç› örgütler silahl› mücadele veri-yor. Bu, bu örgütlerin devrimci oldu¤u anla-

m›na gelmiyor. Ne için silahl› mücadele?Hangi siyasi çizgi ile silahl› mücadele? Na-s›l bir toplumsal sistem için mücadele? vb.sorular› bu örgütleri de¤erlendirmek içinanahtar sorulard›r.

PKK 1980’li y›llarda yürüttü¤ü silahl› mü-cadele ile sömürgeci devlete darbe vuruyor-du. Sömürgeci devlete vurulan darbe, sö-mürgeci gücü destekleyen emperyalistlerede vurulan darbe anlam›na geliyordu. Bir ya-n›yla sorun böyle. Di¤er aç›dan PKK tutarl›antiemperyalist bir örgüt de¤ildi. Rusya’y›sosyalist olarak görüyordu. Sosyal emperya-lizmin desteklemesi koflullar›nda bu deste¤eaç›kt›. Sömürgeci devletlerle girdi¤i iliflkiler,flu veya bu emperyalist ülkeden gelecekyard›ma haz›r olmas› nedenleriyle PKK birbütün olarak emperyalizmi hedeflemiyordu.

Bu olgular bilindi¤inde PKK’y› “ulusaldevrimci hareket” olarak adland›rman›nyanl›fll›¤› ortaya ç›kar.

MKP PKK’n›n reformist hatta oturdu¤u dö-nemde, “ulusal devrimci hareket” tan›mla-mas›n› sürdürmüfl, reformist çizgi ‹mral› ilesonuçland›¤›nda, bu sefer de “ulusal refor-mist hareket” de¤erlendirmesini yapm›flt›r.

Bir bütünlük içinde ele al›nd›¤›nda MKP’ninPKK de¤erlendirmesi objektif de¤erlendir-meden uzakt›r. MKP tarihi PKK de¤erlendir-mesi ba¤lam›nda zikzaklarla doludur.

MKP’nin 1. Kongre’sinde ulusal sorunba¤lam›nda, elimizde bulunan belgelerdekimi temel yanl›fllar bunlard›r. Bu yanl›fllarde¤erlendirildi¤inde MKP’nin ilerleme yeri-ne, sürekli geriye do¤ru gitmeye devam et-ti¤ini tespit edebiliriz.

Olumluluk olarak adland›r›labilecek tekfley ise, “Türkiye Kürdistan›” kavram› yerine,Kuzey Kürdistan kavram›n›n kullan›lmas›d›r.Kuzey Kürdistan kavram› kullan›lmas›na ra¤-men, “Türkiye penceresi” bak›fl aç›s› ile ulu-sal soruna bakmaya devam etmektedirler.

MKP 1. Kongresi ile ‹brahim yoldafltan ö¤-renemedi¤ini bir kez daha ortaya koymufltur.

Nisan 2003 /

GÛLAN 22 / 2003 2144 GÛLAN 22 / 2003

T A R T I fi M A º

yapmaya çal›flt›k, çal›fl›yoruz. ‹mkanlar ölçü-sünde genel olarak Nâz›m’›n bütün yaflam›boyunca ifade ettiklerini vb. dikkate alarakbütünlüklü bir resim ç›ks›n istedik. Hal böy-le olunca çocukluk, ilk gençlik y›llar›, olgun-lu¤u, ailesi, iliflkileri vs. hepsi dikkate al›n-mak zorundayd›. Bu çal›flma içinde dikkati-mizi flu çekti: Türk olmayan uluslar ba¤la-m›nda gösterilen tav›r somutunda Nâz›m’›nenternasyonalist bir nitelikte olmad›¤›n› /davranmad›¤›n› gördük. Bütün yaflam› süre-cince bu konuda nas›l davrand›¤›n›, nelersöyledi¤ini vb. ortaya ç›karmaya çal›flt›k vebu çal›flma içinde çocukluk / gençlik y›llar›-n› da ele ald›k. ‹ster “çocuk Nâz›m”, isterse“delikanl› Nâz›m” ya da “b›y›¤› yeni yeni ter-lemifl Nâz›m” densin, bütün mesele bu hemçocuk hem delikanl› hem de b›y›¤› yeni ter-leyen Nâz›m’›n yazd›klar›n›n bizim için öne-mi var, olmak zorunda. Bir dönemini gözar-d› edemeyiz veya te¤et geçmek de olmaz.Ve belirtti¤imiz dönemine iliflkin yapt›¤›m›zçal›flmada Nâz›m’›n sonraki yaflam›nda davarl›¤›n› sürdüren güçlü unsurlar tespit ettikve bu tespiti kamuoyuyla paylaflt›k.

Çocuk, delikanl›, b›y›¤› yeni terleyen Nâ-z›m duygusall›¤›n›n arkas›na s›¤›nmaya ge-rek yok. Delikanl› çocuk (!) Nâz›m’da Türk-lük olgusunun varoldu¤unu ve olgun Nâz›mdöneminde de bu alandaki olumsuzlu¤undevam etti¤ini söyledik, söylüyoruz; e¤eryanl›fl bir fley söylüyorsak yine belgeler üze-rinden bunun kan›tlanmas›n›, yanl›fl›m›z›nbize gösterilmesini bekleriz. Nâz›mseverlikduygusall›¤› eflli¤inde aktif propagandayöntemleriyle ikna olunamayaca¤› art›k gö-rülmeli, iflin özü-önemi kavranmal› ve ger-çekten elefltirel olunmal›d›r.

Nâz›m üzerine yazd›¤›m›z yaz›da belli ko-nularla kendimizi s›n›rlad›k. Örne¤in sanatüzerine bir tart›flmaya girmedik. Bir noktadavarolan bir devaml›l›¤› somut olarak ortayakoymaya çal›flt›k. Bunun görülmesini iste-dik. H. Aras ise yazd›¤› yaz›da bir ölçüde ›s-rarla iflin bu taraf›n› görmeme tavr› içine gi-riyor. fiöyle diyor:

“Öyle ya, insanlar çocukluklar›ndaki ya-flamlar›n›n izlerini flu ya da bu ölçüde dav-ran›fl ve kifliliklerinde yaflat›rlar; fakat 11,12… yafllar›ndaki düflüncelerini de tüm ya-flam boyu sürdürürler mi?”

Mesele, neleri sürdürdü¤ünü somut birflekilde ortaya koymakt›r. E¤er gerçektende belirtilen yafllardaki bir insan sonraki ya-flam›nda da ayn› / benzer düflüncelerini,e¤ilimlerini vs. sürdürüyorsa, sürdürebiliyor-sa yap›lacak tek fley sürdürüyor iddias›n›ndo¤rudan kan›tlanmas› iflini yapmakt›r. El-bette “sürdürebilir mi?” karfl› sorusununmant›k çerçevesinde yeri var ve bu ölçüdeanlamak gerekir. ‹flin biyolojik taraf› ise ta-mamen uzmanlar›na ait bir meseledir ve im-kanlar dahilinde t›p dünyas›na da baflvuru-labilir. Ama tart›flt›¤›m›z noktada H. Aras ar-kadafl›n “tüm yaflam boyu sürdürürler mi?”sorusunun isabetsiz oldu¤unu düflünüyo-rum. Nâz›m’› koruma, savunma kayg›s›ndankaynaklanan bu sorunun geçici bir savun-ma arac› olarak devreye sokulmufl olmas›kötüdür. Ele ald›¤›m›z konuda, yaflam›n›nbafllar›ndaki e¤ilimlerinin sonraki dönemler-de de devam etti¤ini kan›tlara dayanarakortaya koydu¤umuz bir yerde hâlâ “11,12… yafllar›ndaki düflüncelerini de tüm ya-flam boyu sürdürürler mi?” demenin iknaedici ne anlam› var? Sürdürmemiflse, bunubelgelere dayanarak çürütürsün, o kadar.Bu bak›mdan yafl kategorilerinin do¤al sa-vunma mekanizmas›n› terkedip tart›flman›nözünü yakalamak gerekiyor…

H. Aras yaz›s›nda ara bafll›klara ihtiyaçduydu¤u yerde flu ara bafll›¤› da kullanm›fl:

“2- ‘Do¤an Avc›o¤lu’nun Tan›kl›¤›’”Devam ediyor:“Alixan Do¤an Avc›o¤lu’ndan bir al›nt› ya-

p›yor. Böylece anl›yoruz ki al›nt›da söyle-nenlere kendisi de kat›l›yor.”

Nâz›m tart›flmalar›nda, ad› geçenleriniçinde devrimci kamuoyunda pek makbulolmayan, ad› kötüye ç›km›fl ve gerçekten dekötü bir kimlik sahibi olanlar›n say›s› hayliyüksektir. ‹flte Do¤an Avc›o¤lu da bunlar-

GÛLAN 22 / 2003 4322 GÛLAN 22 / 2003

K A D I N º

T Ü R B A N B A H A N E !AKP hükümeti ile kemalistler aras›ndaki iktidar dala-

fl›nda“türban”sorunu“hassasnokta”olmayadevamedi-yor. Son olarak medyan›n k›flk›rtmas›yla da 23 Nisan’daufakçapl›bir “kriz”yafland›vezordakalanMeclisBaflka-n› 23 Nisan davetini gerçeklefltirmek için türbanl› “kar›s›-n›” evde b›rakaca¤›n› aç›klad›. Ancak baz› kemalistlerbuna ra¤men tav›r ald› ve davete kat›lmad›lar. Bu ba¤-lamda“türbansorunu”üzerindenikikesimdenerkeklerinkendi iktidar dalafl›n› yürüttüklerini izliyoruz. Kemalistlertürban› “laik cumhuriyet” düflmanl›¤›n›n yegane sembo-lü olarak görmekte / göstermekte ve her zaman yapt›kla-r› gibi sorunu bask› ve yasaklarla çözmeye çal›flmakta-d›rlar.

Her ne kadar kad›nlar öne sürülse de, onlar› gerçek-te kad›nlar›n “özgürlü¤ünün” vs. hiç de ›rgalamad›¤›gayet aç›kt›r.

Kemalistlerin yöntemleri son tahlilde erkeklerin ken-di aralar›ndaki iktidar dalafllar›n›n faturas›n›n kad›nla-ra ç›kar›lmas› anlam›na gelmektedir. Olay gayet aç›k-t›r: Bu süreçte “türban”l› kad›nlar d›fllan›rken, bu ide-olojinin sahibi olan erkeklere kap›lar aç›kt›r…

“Türban sorunu”nun flu ya da bu flekilde gündemdekalmaya devam edece¤inden hareketle bu ba¤lamdakomünistlerin yaklafl›m›n›n nas›l oldu¤unu okurlar›m›-z›n bilgisine sunmakta fayda görüyoruz. GeçmiflteSovyetler Birli¤i’nde Do¤u Halklar› Cumhuriyetleri’ndeçarflaf ve peçeye karfl› mücadelenin nas›l yürütüldü-¤ünü “Rusya’da 1917 Sosyalist Ekim Devrimi ve Ka-d›nlar›n Kurtuluflu” adl› kitaptan aktar›yoruz.

sterka bolflewîk

ca¤›n› belirtmem gerekiyor. Ayr›ca ortayaatt›¤›m›z iddiay› neredeyse tek bafl›na ço-cukluk ve aile iliflkileri kapsam›nda dar birbiçime sokarak hakl›l›k sorusunu ard›na ya-p›flt›rmakla da Aras arkadafl›n yanl›fl yapt›-¤›n› düflünüyorum. Yaz›da, gayet aç›k bir bi-çimde çocukluk, gençlik y›llar› ve bu dö-nemdeki aile iliflkilerinin etkisiyle edindi¤iTürk ulusçulu¤u yönündeki e¤ilimlerini son-raki dönemde de –kimi farkl›l›klarla birlikte–korudu¤unu öne sürdük. Bu anlamda orta-da bir devaml›l›k olay›n›n varoldu¤unu vemevcut belgeler üzerinden kan›tlad›¤›m›z›ortaya koyduk, koyuyoruz.

Nâz›m’›n çok uluslu co¤rafyada do¤du-¤unu, büyüdü¤ünü ve evet yaflad›¤›n›, üste-lik aktif ve ileri derecede, hatta çok az kim-senin sahip oldu¤u koflullar› da (olumlu-olumsuz) bizzat paylaflarak bulundu¤u birTürkiye gerçekli¤inde Türk ulusu d›fl›ndakiuluslara ve milliyetlere karfl› ilgisiz kald›¤›n›söylüyoruz. Bu ilgisizli¤in pek çok nedenle-ri aras›nda çocuklu¤unda ve gençlik y›lla-r›nda ve evet aile çevresinde edindiklerininde pay›n›n oldu¤unu belirttik. Asl›nda H.Aras arkadafl da “iliflkilendirerek” aç›klad›-¤›m›z› belirtti¤i yerde, esas›nda evet bir yer-de, sözkonusu ba¤lamda bir iliflkilendirmeyapmakla kendimizi s›n›rlad›¤›m›z› aç›kla-m›fl oluyor. Örne¤in aile çevresinde Kema-listlerin adamlar› var ve bunlar Nâz›m üze-rinde etkide bulunuyorlar. Gençlik dönemin-de de sonraki y›llarda da bu etkiyi rahatl›klatespit edebiliyoruz. Sorunu belgelere daya-narak kan›tlamaya çal›flt›k. E¤er daha fazlaveri isteniyorsa bu da mümkün. Ama bütünmesele at›fta bulunulan ilk gençlik y›llar›n-daki (H. Aras çocukluk y›llar›n› öne ç›karsada) Türkçü e¤ilimlerinin sonraki y›llarda de-¤iflik biçimlerde varl›¤›n› korudu¤udur. E¤erbu iddiam›z çürütülecekse, iflin bu taraf› ileu¤rafl›lmal›d›r; biyolojik vurgu ile olumlu so-nuç almak mümkün de¤il, olmuyor da…

H. Aras, Nâz›m’›n gençli¤indeki fliirleriiçin “yay›nlanmaya de¤er görmemifl” diyor.Olabilir. Neden de¤er görmedi¤ini tart›flma-

d›k. Tart›flmayal›m demiyoruz. Fakat iflin butaraf› ele al›nd›¤›nda sorunun bütün boyut-lar›yla birlikte ortaya konmas›n›n da flart ol-du¤unu düflünüyoruz.

Yaz›da konunun bir baflka boyutu ile ilgili-yiz. Yay›nlamamas›yla sorunumuz yok. Ya-y›nlasa da yay›nlamasa da gençli¤inde yaz-d›klar› (hadi karalad›klar› diyelim), ürettikleriiçinde sonraki döneme sarkan bir fleylerinolup-olmad›¤›n› tart›fl›yoruz. Bu anlamda“yay›nlanmaya de¤er görmedi¤i” savunusutart›flt›¤›m›z ba¤›nt›da ikna edici de¤ildir.Yazd›klar›nda bir devaml›l›k var m›d›r yokmudur? Biz bunu tart›fl›yoruz. Ve haliyle önesürdü¤ümüz tezlerin do¤ru veya yanl›fll›¤›y-la u¤rafl›lmas›n› bekliyoruz. Yani Nâz›m’›nTürk’e, Türk milletine, Türk diline ve anlad›¤›anlamda yurduna (Türkün yurdu!) karfl›gösterdi¤i ilgi, sevgi, alaka ve sahiplenme-nin biçim ve içeri¤ine dair yazd›klar›m›z so-mutunda tart›fl›lmas›n› bekliyoruz.

Peki H. Aras ne yap›yor?Yazd›klar›m›z›n içeri¤ini zay›flatmak için

Nâz›m’›n biyolojik yan›n› öne ç›kar›yor; üste-lik komediye buland›rarak hepten ifli ç›kma-za sokuyor. Yazd›klar›n› okuyal›m:

“Alixan bu yoldaki fliirlerden bol bol al›nt›katm›fl yaz›s›na. Neler dememifl ki o fliirler-de çocuk Nâz›m, b›y›¤› yeni yeni terlemeyebafllam›fl delikanl› Nâz›m?”

Birincisi; soruna belgeler üzerinden yak-laflt›¤›m›z, Nâz›m’a iftira etmedi¤imiz vedo¤rudan Nâz›m’a ait ürünler aktararakkendisi hakk›nda söz söyledi¤imiz Aras ar-kadafl taraf›ndan da kabul edilmifl oluyor.

‹kincisi; aktard›¤›m›z fliirlerinde, Nâz›m’›n,Aras’›n ifadesiyle “neler dememifl ki” kabu-lünde de görüldü¤ü gibi öne sürdü¤ümüztezlerin de bu kabul içinde bulundu¤u kabuledilmifl oluyor.

Üçüncüsü; elefltirilerimiz karfl›s›nda yapt›-¤› biyolojik savunma ile iflin içeri¤iyle de¤il,biçime s›¤›narak s›rf Nâz›m’› koruma/aklamadürtüsüylehareketetti¤ini kabuletmifloluyor.

Genel bir Nâz›m de¤erlendirmesi de¤il,belli konularda bir Nâz›m de¤erlendirmesi

42 GÛLAN 22 / 2003

Kad›nlar› toplumun eflit haklara sahipbirer üyeleri olarak kültürel, siyasi veekonomik geliflmeye dahil etmeninönkoflulu, onlar›n eski, kölelefltirenâdet ve geleneklerinden kurtulmas›-

na yard›mc› olmakt›. Do¤u’nun müslümanhalklar› aras›nda en köklü, en yayg›n gele-neklerden biri, kad›nlar›n çarçaf ve peçeyleörtünmesiydi. Çarflaf ve peçe islam dinindekad›nlar›n sahibi olan erkek d›fl›nda, erkek-lerce görülmesini engelleme anlam›nda “if-fetlili¤inin” bir sembolüyse, kad›nlar›n kurtu-luflu için mücadele edenlerin gözünde kad›-n›n kölelefltirilmesinin bir sembolüydü. Çar-flaf ve peçe kadar yayg›n olmayan çokkar›-l›l›k veya kad›nlar›n küçük bir bölümü tara-f›ndan da savunulan bafll›k paras› gelene¤iile “örtünme”, kad›nlar›n büyük ço¤unlu¤utaraf›ndan kan›ksanm›fl köklü bir gelenekti.Komünist Kad›nlar›n 2. Uluslararas› Konfe-rans›’na Do¤u’dan kat›lan 74 delegenin çar-çaf ve peçeyle tamamen örtünmüfl olarakgelmeleri bunun en çarp›c› örne¤idir. Bunedenle çarflaf ve peçenin yasa gücüyleyasaklanmas› yoluna gidilmiyordu. Komü-nist Partisi nüfusun ço¤unlu¤unun ve özel-de de kad›nlar›n büyük ço¤unlu¤unun be-nimsemifl olduklar› bu gelene¤e karfl› yasagücüyle mücadele edilemeyece¤i görüflün-deydi. Komünist Partisi bu alanda ideolojikmücadele ve ayd›nlatma kampanyas›yla,kad›nlar›n bizzat kendilerinin çarflaf ve pe-çeyi ç›kar›p atmalar› hedefini güdüyordu.Çarflaf ve peçeye karfl› mücadele içindehalk kitleleri içinde yap›lan propagandadada kitlelerin dini duygular›n› incitmemeyebüyük dikkat gösteriliyordu. Bu ba¤lamdakomünistlerin yolunu Lenin’in flu sözleri ay-d›nlat›yordu:

“Dini önyarg›larla savafl›rken son derecedikkatli olmal›y›z; bu mücadelede dini duy-gular› incitenler çok zararl› ç›karlar. Müca-dele, propaganda ve e¤itim yoluyla yürütül-melidir. Mücadeleyi keskin yöntemlerle yü-rütürsek, kitleleri karfl›m›za alabiliriz. Bu gibimücadele yöntemleri, kitlelerin din temelin-de bölünmüfllü¤ünü derinlefltirir, oysa bizimgücümüz birlikte yatar. Dini önyarg›lar›n enderin kayna¤›, yoksulluk ve cahilliktir; ifltesavaflmak zorunda oldu¤umuz bela budur.”

Çarflaf ve peçeye karfl› mücadelede ko-münistler esas olarak flu üç gerekçe üzerin-de duruyorlard›:

1) Çarflaf ve peçenin sa¤l›¤a zararl›l›¤›; 2)halk›n dini gerekçelerine karfl› Kuran’daçarflaf ve peçenin öngörülmedi¤i, bununsonradan getirildi¤i, 3) kad›n›n kiflilik onuru.Orta Asya, Azerbaycan ve Özbekistan’daçarflaf ve peçeye karfl› kampanya Jenot-yel’in muazzam ön çal›flmas›yla 1926 8Mart’›nda doru¤a varm›flt›r.

8 Mart 1926’da “Kahrolsun Çadra ve Pa-rança” fliar› alt›nda düzenlenen büyük yürü-yüfller, Do¤u’nun emekçi kad›nlar› aç›s›n-dan tarihi bir yere sahiptir. Do¤u Cumhuri-yetleri’nin bir dizi kentinde ayn› gün düzen-lenen ve binlerce kad›n›n kat›ld›¤› bu kitleselgösteriler, yürüyüfle kat›lan kad›nlar›n çarflafve peçelerini ç›kar›p meydanda yakmalar›ile sona ermifltir. Bu eylemi yaflayan bir ko-münist kad›n eyleme iliflkin an›s›n› flöyle ifa-de ediyor:

Binlerce, onbinlerce kad›n bugün —ki bu-nun haz›rl›¤› aylarca önceden bafllam›flt›—çadra ve parançalar› içinde muazzam vetehlikeli bir 盤 gibi Orta Asya’n›n flehirlerinin—Samarkand, Buhara, Taflkent, Kokhandvs.— dar sokaklar›ndan, meydanlar›ndan ve

GÛLAN 22 / 2003 23

Çarflaf ve peçeye karfl› mücadele

T A R T I fi M A º

pazarlar›ndan ak›yor, ak›yorlard›. Ama bukaranl›k ve halen çehresiz-gözsüz kitleninüzerinde bir bayraklar denizi vard›: Nefretedilen bir ‘Büt’e karfl› protesto. Ve t›pk› ç›p-lak ve ot bürümüfl bir topra¤›n üzerindeki k›-z›l bir çiçek parseli gibi bu garip yürüyüfl ko-lunun ortas›nda aç›k yüzleri, k›rm›z› eflarpla-r› ve flu ya da bu ölçüde kararl› ad›mlar›ylabir grup kad›n ilerliyordu: Geçmifllerine birçizgi çekme cesaretini flimdiden göstermiflolan ve gökyüzüne art›k kara kafes arkas›n-dan bakmak zorunda olmayanlar!

Müzik sesleri ile birlikte bu görülmeyecekgibi olmayan insan kitlesi, saflar›ndaki çoksay›da erkek ve çocukla birlikte bayraklarlave yerli hal›larla süslenmifl meydanda yerle-rini ald›lar ve kad›nlar›n nefes kesen bir geri-limle olacaklar› beklemeye bafllad›lar. Sonrabüyük miting bafllad›. Meydan› çevreleyentribünden gürleyen, flevkli ve ama cesaretverici, yeni, al›fl›lmam›fl sözler yükseliyordu.Yüreklere iflleyen ve bitmek bilmeyen bircoflku yaratan sözler… Ve atefllenen f›rt›nabir türlü yat›flmak bilmezken ve ‘Yaflas›n’ 盤-l›klar› yafll›, y›k›k flehir surlar›ndan çöle kadaryay›ld›¤›nda —iflte o zaman hücum bafllad›.

‹flte, orada, uçufluyorlar! Bafllang›çta tit-rek ve çekingen bir flekilde, ama sonra git-tikçe artan bir çoflkuyla kad›nlar›n kamuoyuönünde üstlerinden ç›kar›p f›rlatt›klar› köleli-¤in sembolleri —parança, çaçvan ve çad-ralar! Onlar› çabucak yükselen bir da¤ gibiüstüste y›¤d›lar, üzerine benzin döktüler vebir anda alevler yükseldi ve burada art›k ta-fl›namaz gelen yüzy›ll›k gelenekten hep bir-likte kurtuluflun kara dumanlar› p›r›l p›r›l par-layan ilkbahar semas›na do¤ru yükselmeyebafllad›… Fakat efli görülmemifl bu ateflinkarfl›s›nda, utanç, korku ve sevinçle yürek-leri de alev alevdi, çocukluklar›ndan beri ilkdefa aç›kça yüzlerini göstermeye cesareteden, zindandan kurtulan ve hatta yabanc›bir sesi izleyip tribüne ç›kan bu kad›nlar›n…

Sokaklarda ve kulüplerde, iflletmelerde vetoplant›larda sevinçli bir coflku egemendi.

Do¤u, varl›¤›n›n en derin köklerinden kopa-r›lm›flt›. O günlerde Fergana’daki ‘PravdaVostokya’ flöyle yaz›yordu:

‘Partisiz kad›nlar›n Yerel Konferans› azönce sona erdi. Bu Konferans›n en büyüközelli¤i, kat›lan tüm delegelerin, Konferans-ta erkekler de olmas›na ra¤men, paranças›zve yüzlerini örtmeden kat›lm›fl olmas›d›r.’

1928 8 Mart’›nda ayn› eylemler daha bü-yük kitlesel kat›l›mlarla tekrarlanm›flt›r. Ga-zeteler çarflaf ve peçeye karfl› kampanyay›gündemde tutuyor, kampanyan›n baflar›lar›hakk›nda bilgi veriyorlard›. Buna ra¤men bukampanya hiç de pürüzsüz yürümemifl,mollalar da buna karfl› kampanyalar örgüt-lemifllerdir. Çarflaf ve peçesiz kad›nlara so-kak ortas›nda sald›r›l›yor, kad›nlar kocalar›-n›n ve ailelerinin korkunç bask› ve fliddetinemaruz kal›yorlard›. Çarflaf ve peçeye karfl›“hücum” hareketi karfl›s›nda mollalar›n k›fl-k›rtt›klar› erkeklerin birço¤unun tavr› en özflekliyle flu sözlerde dile gelmektedir: ‘Art›kRus kad›nlar›na ihtiyac›m›z yok, kendi oros-pular›m›z var!’ 1927 y›l›nda sadece Özbe-kistan’da bu nedenle öldürülen kad›nlar›nsay›s› 14’tü.

(…)Komünist Partisi çarflaf ve peçeye karfl›

yasak koyarak mücadele etme yönteminireddetmesine karfl›n, daha ileriki y›llarda busorun Parti ve Kad›n Kollar›nca yeniden tar-t›flma gündemine getirilmifl ve kitleler önün-de tart›fl›lm›flt›r. Jenotyeller çevresinde ör-gütlü bir dizi Özbekistanl› kad›ndan çarflaf›nyasaklanmas› talebi geliyordu:

‘‹ktisadi ve toplumsal z›tl›klar›n çok çarp›c›bir biçimde üstüste bindi¤i, ve bu f›rt›nan›nbüyük bir coflkuyu zincirlerinden bofland›r-d›¤› Buhara’da, gezgin kollar fleklinde örgüt-lenen kad›nlar, çarflaf ve peçenin yasalarcayasaklanmas›n› talep ediyor ve bizzat kendi-leri eyleme geçerek gerçek bask›nlar örgüt-lüyorlard›. Bu harekete henüz kat›lmam›flolan kad›nlar›n sokak ortas›nda çarflaflar› y›r-t›l›p ç›kar›l›yor, evlere veya dü¤ün vb. e¤len-

24 GÛLAN 22 / 2003 GÛLAN 22 / 2003 41

Stêrka Bolflewîk’in 18. say›s›nda “Nâz›mHikmet ve Kürtler” bafll›¤›n› tafl›yan Alixanimzal› yaz› üzerine Stêrka Bolflewîk’in 19.say›s›nda Hürrem Aras imzal› bir yaz› yay›n-land›. H. Aras, Alixan’›n yaz›s›na neden ka-t›lmad›¤›n›, ayr›ld›¤› yanlar› ve elefltirilerinikendince ortaya koymaya çal›fl›yor. Önce-likle flunu belirtmekte yarar var: görüflleriniyaz›l› hale getirerek ilgili konudaki tart›flma-ya kat›lm›fl olmas› olumludur.

Bu yaz›da H. Aras arkadafl›n yaz›s›ndakikimi noktalara tav›r tak›nmak istiyorum. Ko-nuyu Nâz›m Hikmet ve Kürtler yaz›s›nda k›s-men ayr›nt›l› olarak ele ald›¤›m› düflündü¤ümiçin, burada esas olarak H. Aras arkadafl›nöne sürdü¤ü konular üzerinde duraca¤›m.

Nâz›m Hikmet somutunda, onun fliir ve di-¤er çal›flmalar›nda Türk ulusunu öne ç›ka-ran tutumunu ve onu ulusçulu¤a iten etken-lerin neler oldu¤unu ortaya koydu¤umuzyerde, Nâz›m’›n çocukluk, gençlik dönemive aile iliflkilerine de bakmak yanl›fl de¤ildir;bilakis gereklidir. “Nâz›m Hikmet ve Kürtler”yaz›s›nda da rahatl›kla görülebilece¤i gibikesinlikle bu y›llar›-iliflkileri Nâz›m de¤erlen-dirmesinde ç›k›fl noktas› yapmad›k.

Gençlik y›llar›na bakt›¤›m›zda Nâz›m’daTürk ulusuna ve ülkesine karfl› tavr›n›n, Türkolmayan uluslara karfl› ilgisinin ve yaklafl›m›-n›n sonraki y›llarda da devam etti¤ini, ben-zer bir çizginin üzerinde durdu¤unu tespitettik, ediyoruz. Ulus olarak yaln›zca Türk

ulusunu gördü¤ünü ve esas›nda bu çizgisi-ni gençlik y›llar›ndan itibaren edinip sonunakadar götürdü¤ünü ortaya koymaya çal›flt›k.Gençlik döneminde olgunlaflmaya (gençliky›llar›n›n mutlaka olgunlaflma anlam›na gel-medi¤ini hat›rda tutarak.) bafllad›¤› zaman,hatta art›k örgütlü ileri bir kadro oldu¤u dö-nemde de Türk ulusçulu¤u bak›m›ndan ger-çek bir enternasyonalist gibi davranmad›¤›-n› anlatmaya, ortaya koymaya çal›flt›k. TKPiçinde iken bu partinin ulusal sorun ba¤la-m›ndaki bütün günahlar›na ortak oldu¤unu,bu olumsuz tavr›n›n sürdü¤ünü ve ciddi birözelefltiri ile aflmad›¤›n› orta yere sergileme-ye çal›flt›k. Ulusal sorun ba¤lam›nda Kema-lizmi sorgulamad›¤›n› ortaya koyduk…

Bütün bunlar dikkate al›narak H. Aras’›nyaz›s›na bak›ld›¤›nda kendisini hakl› göste-rebilecek bir durufl içinde olmad›¤›n› tespitetmek kaç›n›lmaz hale geliyor.

K›saca H. Aras arkadafl›n yazd›klar›nabakal›m. fiöyle diyor:

“Alixan, üzerinde yaflan›lan co¤rafyadabaflkaca uluslar›n varl›¤›na karfl› Nâz›m’› ilgi-siz k›lan, onu ulusçulu¤a iten etkenleri O’nunyaflad›¤› çocukluk dönemi ile, aile bireyleri-nin kiflilikleri ile iliflkilendirerek aç›kl›yor.

Peki bunda hakl› m›?Bence de¤il.” (SB, say› 19)Meseleyi, hakl›-haks›z derekesine indir-

geyip iflin içine bir nebze duygu boyutu kat-man›n tart›flmaya pek bir yarar›n›n olmaya-

Afla¤›da okurlar›m›z›n gönderdi¤i iki yaz›y› yay›nl›yoruz. Nâz›m Hikmet tart›flmas›n› sürdü-ren yaz› ile fieyh Said ‹syan›’n›n de¤erlendirildi¤i yaz›y› yay›nlarken, sözkonusu yaz›lar›nyaz›y› yazanlar› ba¤lad›¤›n› belirtmek istiyor ve di¤er okuyucular›m›zdan da tart›flmalarakatk›da bulunmalar›n› talep ediyoruz. — stêrka bolflewîk

“Nâz›m Hikmet ve Kürtler” yaz›s›na

Hürrem Aras’›n yöneltti¤i elefltiriler üzerine…

K A D I N º

û gelêbindestê dinêne. Rizgarîya karker ûkedkar û gelêbindestan gîfltîyan û Kürdis-tan û Kurdan bi floreflê dibî. fiera me ji bofloreflêye. Îro roj roja tekoflîna antîemper-yalizmêye, roja tekoflîna floreflêye.

Ala floreflê bilinke! Bi agire Newrozê ocaxê floreflê nixaf

ke!”Gecelere Almanya’da Bolflevik Parti ‹n-

flas› ‹çin Yay›n Organ› “Trotz Alledem”(“Herfleye Ra¤men”) taraf›ndan gönderilenmesaj, “teknik” bir nedenle Nürnberg ge-cesine ulaflamad›¤› için sadece Duis-burg’taki gecede okundu. Sözkonusu me-saj flöyledir:

“De¤erli arkadafllar, de¤erli yoldafllar,Almanya’da Bolflevik Parti ‹nflas› ‹çin

mücadele yürüten “Trotz Alledem” (“Her-fleye Ra¤men”) gazetesi olarak sizleri mili-tan devrimci bir coflkuyla selamlar›z.

Newroz dolay›s›yla düzenledi¤iniz kutla-ma eylemlerinizin baflar›l› geçmesini dili-yor, “Newroz’da emperyalist savafla karfl›mücadeleyi yükseltelim!” fliar›n›zla hemfi-kir, sizlerle omuz omuza oldu¤umuzu aç›k-lar›z.

Her yerde emperyalist savafla savafl!Çünkü emperyalist savafl emperyalist bar-barl›k demektir. Emperyalist barbarl›k, ya-flanan ve her gün artarak yaflanan ve en-gellenmedi¤i flartlarda tüm insanl›¤›, onunyaratt›¤› tüm de¤erlerle birlikte yok olmayagötürecek olan bir barbarl›kt›r. Emperyalistbarbarl›k tüm ülkelerin iflçilerinin ve ezilenhalklar›n ortak can düflman›d›r.

Emperyalist sistemin pis kâr emelleri içinsavafllar yürütmesine, bu savafllarda on-binlerce iflçinin, emekçinin, köylünün hun-harca katledilmesine, açl›¤a, sefalete, y›k›-ma sürüklenmesine sessiz kalamay›z! Ses-siz kalmak onaylamak demektir!

Emperyalist savafla savafl! Emperyalistdünya sistemine savafl demektir.

Bugün kimi emperyalist devletler “sava-

fla karfl›” olduklar›n›, savafl istemedikleriniaç›kl›yorlar. Onlar›n bu tavr› tam bir sahte-kârl›k tavr›d›r.

Emperyalist Fransa’n›n Afrika’n›n bir diziülkesinde yürüttü¤ü gerici, karfl›devrimcisavafllar henüz unutulmad›. Bu savafllardaakan kanlar henüz kurumad›.

Emperyalist Rusya’n›n Çeçen halk›na kar-fl› yürüttü¤ü haks›z savafl hâlâ devam edi-yor.

Emperyalist Almanya bugün en büyüksavafl k›flk›rt›c›lar›ndan biridir. Dünyan›n enbüyük silah sat›c›lar›ndan biridir. Almanemperyalizmi yaln›zca 2002 y›l› bütçesin-den 88 milyar Euro silah sanayine ay›rm›fl-t›r. Güney Kürdistan’da, Halepçe’de Kürthalk›n›n bafl›na ya¤an zehirli gaz bombala-r› Alman firmalar›n›n yard›m ve katk›lar›ylaüretilmifltir.

Emperyalist savafla savafl! Emperyalistgerici, karfl›devrimci savafllar, emperyalistsistemin kaç›n›lmaz yol arkadafllar›d›r. Em-peryalizmde bar›fl yoktur! Emperyalist sis-temin bir tek alternatifi Sosyalizmdir!

Emperyalist savafla savafl! Hemen flim-di!

Yaflas›n enternasyonal dayan›flma!

Herfleye Ra¤men, 10.03.2003”

Özetle de¤erlendirildi¤inde, geceler,emperyalist savafla karfl› devrimci, ko-münist düflüncelerin, proleterya enter-

nasyonalizminin yayg›nlaflt›r›lmaya çal›fl›l-mas›n›n yan›s›ra, kültürel program ba¤la-m›nda da demokrat, devrimci bir progra-m›n –eksikliklerine, yanl›fll›klar›na ra¤men–sunuldu¤u; genel de¤erlendirmede olumlugeçen geceler oldu.

Eksikliklerimizi bilince ç›kard›¤›m›z ölçü-de gelecekte daha iyi geceler yapabilece-¤imizin bilinciyle mücadeleyi ilerletelim!

Nisan 2003 /

celere giriliyor, o de¤erli parançalar toplana-rak avlularda yak›l›yor veya bu ifl için özelolarak haz›rlanm›fl dikimevlerinde parança-lardan yoksullar için giysiler dikiliyordu.’

Ama hükümet kad›nlar›n bu talebini, yaniparança ve çadran›n yasaklanmas›n› redde-diyordu. Komünistler aç›s›ndan parança veçadraya karfl› yasakla mücadele edilip edil-meyece¤i elbette ilkesel bir sorun de¤ildi.Onlar ama, günün koflullar›nda bu köylü ge-lene¤ine karfl› yasaklamadan mücadeleedilmesinin daha do¤ru olaca¤›n› düflünü-yor ve kitlelere karfl› uygulanan despotik ey-lemleri reddediyorlard›. Çarflaf› yasaklamakiçinde bulunulan koflullarda sadece erkek-leri karfl›s›na almayacakt›, bu ayn› zamandaçarflaf ve peçeyi ç›karmaya henüz haz›r ol-mayan kad›nlara da yönelecekti. Bu neden-le Komünist Partisi, Kad›n Kollar› ve Sovyetbas›n› çarflaf ve peçeye karfl› ajitasyon-pro-paganday› örgütler ve kad›nlara köleli¤insembolü çarflaf ve peçeyi atma ça¤r›s›ndabulunurken, buna haz›r olan kad›nlar› erkek-lerin estirdi¤i teröre karfl› koruma göreviniyerine getirmeye çal›fl›yorlard›. fiuras› aç›kt›ki, bir dizi kad›n çarflaf ve peçeyi atmayahaz›r olmas›na karfl›n, çevrenin bask›s›ndankorkarak buna cesaret edemiyorlard›:

“Çadra’ya karfl› ajitasyon amac›yla dü-zenlenen özel kad›n toplant›lar›nda kad›nlarflöyle diyorlard›: ‘Biz çadray› ç›karmaya ha-z›r›z fakat çevremizden korkuyoruz.’ Buradaerke¤in despotizminin yayd›g› korku dilegelmektedir.”

(…)Kad›nlar›n korunmas›n›n yeterince garanti

alt›na al›namad›¤› o günün koflullar›nda ge-nel bir çarflaf ve peçe yasa¤›n›n getirilme-mifl olmas› görüflümüzce do¤rudur, ki çar-flaf ve peçeye karfl› eylemler s›ras›nda 1929y›l›nda Orta Asya’da 300’den fazla aktif ka-d›n katledilmifltir. Ayr›ca genel bir çarflaf vepeçe yasa¤›nda kimin cezaland›r›laca¤› so-runu da ortaya ç›kmaktad›r. Dini âdet ve ge-leneklere ba¤l›l›¤›yla henüz çarflaf ve peçe-

yi atmaya haz›r olmayan kad›n m›, yoksa ka-d›nlar› çarflaf ve peçe ile örtünmeye zorla-yan erkekler mi? Görüflümüzce böylesi birgenel yasak o günün koflullar›nda ço¤u du-rumda erkek despotizminden korkular› veyaâdetlere ba¤l›l›klar› nedeniyle çarflaf ve pe-çeyi atmayan kad›nlara yönelecekti. Bu ne-denle komünistlerin, yeni yaflam biçimlerinibask› ve zorla de¤il, ellerindeki tüm imkan-larla ayd›nlatma ve ajitasyon-propaganday-la yerlefltirme yöntemine baflvurmufl olma-lar› gayet isabetlidir. Komünist saflardakierkek ve kad›nlara ise komünizmin gerekle-rine uyma ça¤r›s›nda bulunulmufl ve Partidisiplinini koruyan idari tedbirler iflletilmifltir.

(…)1927 ve 1928 y›llar›ndaki eylemler erte-

sinde çevrenin bask› ve terörü nedeniylekad›nlar›n birço¤u yeniden çarflaf ve peçe-ye dönmesine ra¤men, bu kitle hareketi “ye-ni”nin er geç zafer kazanaca¤›n› müjdele-yen bir dönüm noktas› olmufltur. 1930’lu y›l-larda Do¤u Cumhuriyetleri’nde sanayinin vekollektiflefltirme hareketinin geliflmesi, okulve e¤itim a¤›n›n kurulmas›, mollalar›n veyerli gericilerin halk kitleleri üzerindeki etki-lerinin k›r›lmas› ile birlikte genç nesil peçeve çarflaf zorunlulu¤undan tamamen kurtul-mufl ve buna karfl› mücadeleyi art›k kendieline alm›flt›r. 1936 y›l›na gelindi¤inde art›kÖzbekistan’›n baflkenti Buhara’da bir tekçarflafl› / peçeli kad›na rastlamak mümkünde¤ildi. Komünist Partisi’nin önderli¤indeyürüyen çetin ve uzun süreli mücadele so-nuçta baflar›ya ulaflm›flt›.

Çarflaf ve peçeyi yasaklama yoluna bafl-vurmayan, buna karfl› ideolojik mücadele veayd›nlatma kampanyalar›n› esas alan Ko-münist Partisi ve Sovyet iktidar›, kad›nlar› fi-ziken kötürümlefltiren vahfli geleneklere kar-fl› en bafl›ndan itibaren radikal bir mücade-le yürütmüfltür. (…) /

(“Rusya’da 1917 Sosyalist Ekim Devrimive Kad›nlar›n Kurtuluflu”, sayfa 133-140,Dönüflüm Yay›nlar›)

GÛLAN 22 / 2003 2540 GÛLAN 22 / 2003

N E W R O Z ’ 0 3 º

Newroz, direniflin ve mücadelenin öneç›kar›ld›¤› bir temelde ele al›n›rsa; iflte o za-man gerçekten de Newroz atefli devrimoca¤›n› körüklemeye hizmet edecektir.

Bu duygu ve bilinçle düzenledi¤imizNewroz gecesine hoflgeldiniz!”

Gecelerin Türkçe konuflmas›, gecelereça¤r›daki düflüncelerin daha da genifl-letilmifliydi. Kürtçe konuflma ise flöyle-

dir:“Heval û hogir ê bergend û dildar! Bi navê komîta sazumana flevê ez we

hemûyan bi cofla floreflger û floreflvan si-lav dikim.

Dehaq’ên roja me li ser qiyameta gîrî ûflîn û xwîna gelan kêf û zevqan dikin.

Emperyalîst ê barbarî, dinê re qabîbo di-ke. Çavên emperyalîstan qet ter nabin. Ewji bo berjewendîya xwe dine mahf dikin.Çavên gîfltî emperyalîstan li Rojhîlat a Na-vîn e. Lewra, li Rojhîlata Navîn petrol heye.Ji bo petrolên Rojhîlata Navîn li destê em-peryalîstan çi hatiye wî dikin.

Amerîkana emperyalîst ewê îsal Newro-zê bi xwinê boyexke. Va haydutê mezîndevê xwe bi xwîna gelan ketîye, çavê xwetebayê din nabîne. Leflkerê xwe û top û ti-fangê xwe top dora Rojhîlata Navîn kiriye.Van xwinxwaran îro-sibe li Kurdistana Ba-flûr û li Irakê ewê xwîna gelan birijînin.

Van emperyalîstan bi sextekarîyê gelêndinê dixapînin. Ew diben “em li hember te-rorîzme fler dikine.” Va zaf derewe. Ew ji bomenfeata xwe fler dikin. Ew ji bo menfeataxwe kanun û nizama ku bixwe danîne vî jîdidevsînin. Dügelê ku nehatin hesabê xwewan bi zore zeft dikin, dihelîflînin. Bi flerênbêhek de bi sedan, bi hezaran mirovan di-kujin. Ew, bi xwîna karker û kedkar û gelê-bindest xwedî dibin. Ew, ji bo hikumranî-ya dine fler dikin. Dest emperyalîstê di me-zin de çekên ku dine mahfke heye. Çeksa-zê herî mezin ew bixwene. Ew, gelên dine

li ser bingeha dîn û ziman û neteweperestîû nîjadperestîye hev re dikin dijmin. Gelêndine ber didin hev û bixwe jî sêri keyf ûzevka xwe dikin. Vanê saxek îflan didin kuterorîstê herî emperyalîst bixwene.

Li ser mafên mirovan û demokrasî û herwekî din emperyalistên hemû roj bi roj pro-pagandan dikin ku “em ji bo van tekoflînêdikinê” .

Bafle jî, van gotinan rastin?Na! Vana gîfltî jî derevê zafin.Qet dûr meçûn. Kurdistan li ber çavane.

Kurdistan kirine çar parçe û her parçek da-ne bin destê mêtingehkarîkî. Amerîkanaemperyalîst ji bo petrolên Rojhîlata Navîn,Kurdistana Baflûr xwe re kiriye bingeh.Dewleta Tirkê faflîst û metîngehkar li Kur-distana Bakur roj bi roj xwîna Kurdan dirijî-ne. Kurdistanê tar û mar dikin. Kanê, li kuye mafên mîrovan, li ku ye demokrasî? Em-peryalîstên Amerîkayê îro ji bo menfeataxwe li Kurdistana Baflûr dest li piflta Kur-dan dixinin û van dajon nav flerê û didinekufltinê. Tirkê mêtingehkar dibên ku “em, jibo Kurdan heqêk hema ji yekî dayînê nax-wazinê.” Ew, bi aflkerahî koletîya Kurdandixwazin. Amerîkayê emperyalîst jî dibejîku: “hûn qet metirsin, em heqêk nuh nadi-nê Kurdan.”

Welat, welatê meye hema, ew bernadinku em bibine xwedîyê welatê xwe!

Li dest emperyalîstan mafên mîrovanewaye!

Heval û hogîrino!Bi kurtî, gotina me ewaye: Ji emperyalîs-

tan dostî nabî. Ew dijminê gelêbindestin.Amerîkayê çav berdaye petrolê KurdistanaBaflûr û Irakê. Ev dixwazî ku vê derê gîfltî-yê bigirî dest xwe. Va rê ya rêya hikumra-nîya dinê ye. Amerîkana emperyalîst ji bohikumranîya dinê fler dike. Va flera, fleraemperyalîstane, va flera, flera bêheqe. NeSaddam ê dîktator ne jî rejîmê emperyalîs-tê gîfltî! Ew gîfltî jî dijminê karker û kedkar

GÛLAN 22 / 2003 3926 GÛLAN 22 / 2003

K A D I N º

De¤iflik uluslardaniflçi, emekçi kad›nlar!8 Mart 2003’te de emperyalist bar-

barl›k olanca ç›plakl›¤›yla devam edi-yor…

ABD emperyalist devletinin bafl›n›çekti¤i emperyalist, karfl›devrimci ittifakGüney Kürdistan-Irak’a yönelik imha

savafl›n›n haz›rl›klar›n› bütün h›z›yla sür-dürmektedir. Güney Kürdistan-Irakco¤rafyas›nda askeri iflgalini ad›m ad›mgerçeklefltirmekte olan ABD emperya-list devleti ve müttefikleri her an fiili ola-rak savafl›n start›n› verecek flekilde ha-z›r beklemektedirler. Bu ittifak›n andakisavafl haz›rl›klar›na karfl› ç›kan, bafl›n›

ÊDÎ BESE!MÜCA D E L E M ‹ Z K A D I N L A R I N K U R T U L U fi U ‹ Ç ‹ N !

roz atefliyle devrim oca¤›n› körükleye-lim!

fiubat 2003”

Bu ça¤r› temelinde yap›lan propagan-da-ajitasyon çal›flmas›yla do¤al olarakseminerler için ulafl›lan kitleden daha

fazla kitleye ulafl›labildi. ‹ki geceye toplam300 kifli kat›ld›. Seminerlere, tart›flma top-lant›lar›na kat›l›ma göre daha iyi olsa da,yap›labilecek ifllerin, çal›flmalar›n yap›lma-s› durumunda kat›l›m daha iyi olabilirdi. Buba¤lamda, sözkonusu eksikliklerden gele-cek dönem için dersler ç›karmak geceleriörgütleyen yoldafllar›n görevidir. Bu gece-ler bir bak›ma deneyim edinmek için bir“bafllang›ç” olarak da görülmelidir.

Gecelerin program› kabaca, davet edi-len, dayan›flmada bulunan sanatç›, müzikgruplar›n›n yan›s›ra, Kürtçe, Türkçe, Al-manca konuflmalar, fliirler, skeç, folklor veslayt gösterisinden oluflmufltu.

Programdaki konuflmalar d›fl›nda Duis-burg’taki gecede flu aç›l›fl konuflmas› dayap›ld›:

“Newroz vesilesiyle düzenledi¤imiz bugeceyi, emperyalist savafl tamtamlar›n›nçald›¤› bir ortamda gerçeklefltiriyoruz. Ba-fl›n› Amerikan emperyalizminin çekti¤i birgrup emperyalist devlet Güney Kürdistan-Irak co¤rafyas›na gerici ve haks›z bir sa-vafl› dayatman›n haz›rl›klar›n› yap›yor. ABDemperyalistleri bölgeye daha çok yerlefl-mek için bu kez do¤rudan askeri iflgal vesavafl yolunu tercih ediyor. Güya ABD em-peryalistlerinin Güney Kürdistan-Irak’a sa-vafl açmas›na karfl› ç›kt›¤›n› söyleyen di¤eremperyalist devletler de asl›nda bu sava-fl›n içinde yeralmaktad›rlar. Büyük emper-yalist devletlerin tamam› bölgedeki ç›karla-r›n› korumak için her zaman fliddete ve sa-vafla baflvurma, savafl haz›rl›klar› içindebulunma tutumlar›n› sürdürdüler. Bugün debölge somutunda güçlü bir emperyalist re-

kabet devam etmektedir. Emperyalistlerinç›karlar›n› korumak için dalaflmalar›nda vebölgeye sald›rmalar›nda fatura hep halkla-ra ç›kar›lmaktad›r. Bölge gerici rejimleriyle,sömürgeci devletlerle emperyalistler ara-s›ndaki iflbirli¤i neticesinde karfl›devrimcisavafllar›n yükü halklar›n s›rt›na y›k›ld›.Bundan 15 y›l önce gerçeklefltirilen 16Mart 1988 Halepçe katliam› bunun en aç›kkan›t›d›r. Bugün güya savafla karfl› ç›kt›¤›n›iddia eden baz› Avrupal› emperyalist dev-letler, özelde Alman ve Frans›z emperya-listleri Halepçe katliam›n›n sorumlular› ara-s›ndad›rlar. Kimyasal silahlar› kullananSaddam rejimi kadar Irak sömürgecilerinebu silahlar› teslim eden emperyalist devlet-ler de o kadar suçludurlar. Bu suçlular,suçlar›na yenilerini katmaya devam etmek-tedirler. Kimyasal silahlar›n üretimini sür-dürmektedirler. Silahlanmaya çok büyükbütçeler ay›rmaktad›rlar. Ve bugün GüneyKürdistan-Irak’a sald›r› haz›rl›¤›nda oldu¤ugibi, yeni silahlar›n› deneyeceklerini aç›kçailan etmektedirler. Güney Kürdistan-Irakco¤rafyas›nda yeniden kimyasal ve benze-ri gelifltirilmifl yeni silahlar›n kullan›laca¤›,yeni Halepçelerin yaflanaca¤› endiflesigüçlü bir olas›l›kt›r.

Yeni bir Newroz arifesinde Arap, Kürt vedi¤er bölge halklar›n›n savafl›n vahfletiniad›m ad›m hissetmeleri karfl›s›nda duyar-s›z kal›namaz. Bulundu¤umuz her alandaemperyalistlerin bölgede bafllatmak iste-dikleri emperyalist savafla karfl› mücadeleedelim.

Bugün, bu salonda düzenledi¤imizNewroz etkinli¤inin as›l amac› da emperya-list sald›rganl›¤a, iflgale ve savafl 盤›rtkan-l›¤›na karfl› ç›kmay› amaçlamaktad›r.

Bu Newroz etkinli¤inde, görevlerimiz-den biri de sömürgeci devletlerin, somutolarak sömürgeci Türk devletinin GüneyKürdistan’da giriflti¤i askeri iflgale karfl›ç›kmakt›r.

Almanya-Fransa emperyalist devletleri-nin çekti¤i ortakl›k grubu ise bu somut-taki savafla taraf olmad›¤› büyük aldat-macas› ile asl›nda bölgedeki ç›karlar›n›farkl› bir flekilde garanti alt›na almayaçal›flmaktad›r. Bugünkü koflullarda Gü-ney Kürdistan-Irak somutunda tam an-lam›yla emperyalistler aras› bir rekabetbir dizi boyutuyla a盤a ç›km›fl durum-dad›r. Aç›k ki, emperyalist rekabetin fa-turas› da yine halklara ç›kar›lmak isten-mektedir.

Bölgenin sömürgeci devletleri dekendilerini olas› bir savafl durumunagöre konumland›rm›fl durumdad›rlar.Özellikle ‹ran ve Türk sömürgeci devlet-leri Güney Kürdistan’›n belli “s›n›r” böl-gelerini askeri abluka alt›na alm›fl bulu-nuyorlar. Türk sömürgeci devleti nere-deyse bütünüyle kendisini Güney Kür-distan somutuna kilitleyerek askeri ifl-galin kal›c›l›¤› tehdidi eflli¤inde savafl盤›rtkanl›¤› yapmaktad›r…

Emekçi kad›nlar;ABD emperyalist devletinin ve andaki

müttefiklerinin bölgenin petrolleri, di¤erenerji kaynaklar› ve zenginlikleri üzerin-de tam bir denetim sa¤lamak için bu-gün ihtiyaç duyduklar› savafl daha çokölüm, daha fazla k›r›m ve açl›k, sefaletanlam›na gelmektedir. Emperyalist sa-vafl bir kez daha kitlesel katliamlar›ngerçekleflmesi demektir. Bir kez daha,her bak›mdan bölgenin emperyalistbarbarl›¤›n y›k›m›na u¤ramas› demektir.Evet bir kez daha kad›nlar›n, iflçi veemekçi kad›nlar›n en fliddetli flekildeemperyalist savafl makinesinin zulmü-ne u¤ramas› demektir. Bu savaflta da,her emperyalist ve karfl›devrimci savafl-

ta oldu¤u gibi halklar›n, somut olarakda Güney Kürdistan-Irak halklar›n›n ba-fl›na bombalar ya¤acak, insanlar katle-dilecektir.

Bütün sahtekârl›klara karfl›n, bu sava-fl›n ard›ndan Güney Kürdistan-Irak’a“bar›fl ve demokrasi” gelmeyecektir.Kad›nlar›n kurtuluflu bak›m›ndan daesas›nda bu savafl›n olumlu kazan›mla-r›n›n olmayaca¤› daha bugünden görül-mektedir. Güney Kürdistan-Irak co¤raf-yas›ndaki kad›nlar›n gerçek kurtulufluda mutlak surette baflar›l› bir devrimineseri olacakt›r.

Emekçi kad›nlar;Bu y›l 8 Mart’›, bir kez daha haks›z ve

karfl›devrimci bir savafl›n öngünlerindekarfl›l›yoruz…

8 Mart 2003; bir kez daha emperya-list barbarl›¤a karfl› devrimci savafllar›ntek alternatif oldu¤unu savunmak vehayk›rmak zaman›d›r.

8 Mart 2003; bir kez daha kahrolsungerici, karfl›devrimci savafllar, yaflas›ndevrimci savafllar fliarlar› do¤rultusun-da alanlarda olman›n zaman›d›r!

8 Mart 2003; bir kez daha erkek ege-men emperyalist sistem içinde reformk›r›nt›lar›yla oyalanmay› de¤il, gerçekkurtuluflumuz için mücadeleyi, devrimiseçme bilinci ile kuflanman›n-örgütlen-menin zaman›d›r.

Mart 2003 /

PARTÎYA BOLfiEWÎK

(KURD‹STANA BAKUR)

TARAFTARLARIGÛLAN 22 / 2003 2738 GÛLAN 22 / 2003

N E W R O Z ’ 0 3 º

28 GÛLAN 22 / 2003

C ‹ G E R X W Î N º

Gerçek ad› fiehmus Hesen olan Ci-gerxwîn, yoksul bir ailenin çocu¤uolarak 1903 y›l›nda dünyaya gelir.Do¤um y›l› ba¤›nt›s›nda kimi farkl›(1900 y›l›nda do¤du¤unu ileri süren-

ler de var.) bilgiler olmakla birlikte, genelde1903 y›l›nda do¤du¤u etraf›nda bir kan› ha-kim durumdad›r.

Mardin’e ba¤l› Amude nahiyesinin Hesareköyünde do¤an fiehmus Hesen yaflam›n›nilk y›llar›n› bu köyde sürdürür. ‹lk gençlik y›l-lar›nda önce babas›n› (babas›n›n ad› He-sen.) bir süre sonra ise annesini (Eyflan)kaybeder.

Anne ve babas›ndan yoksun, afl›r› dene-bilecek bir yoksullu¤un getirdi¤i zorluklar vefeodal iliflkilerin yaratt›¤› cendere içinde ha-yat›n bir dizi çilesini ve çetinli¤ini çocuklu-¤unda ve daha ilk gençlik y›llar›nda çokyönlü bir flekilde yaflamaya bafllar.

Birinci Dünya Savafl›’n›n hemen öncesin-de Amude’ye (Güneybat› Kürdistan) göçe-der. Yoksulluk / yoksunluklar içinde dünyayagözlerini açan fiehmus’u Amude’de yine ay-n› flartlar beklemektedir. Bir süre a¤abeyininyan›nda kal›r. K›zkardeflinin yan›na geçer veorada da bir süre kalmak zorundad›r. Abisive k›zkardeflinin yan›nda kald›¤› dönemdeçal›fl›r. Çobanl›k ve çiftçilik iflleriyle u¤rafl›r.Bir nevi “s›¤›nt›” durumundad›r. Karfl›laflmakzorunda kald›¤› bu yaflam› kabullenmez. Birbak›ma kiflisel özgürlü¤ünü yakalamaya ko-yulur ve nihayetinde bir süre sonra bu or-tamdan kaçmaya karar verir. Art›k gezginci-dir, medrese hayat›, ülkeyi tan›ma ve halk›n›anlama süreci bafllar. Kendi çap›nda müca-

deleyi ihmal etmez; fliir, kavga ve gezgincili-¤i birarada götürmeye çal›fl›r…

Sürekli bir aray›fl içindedir. Düflündükleri-ni bulmaya, ö¤renmeye, amac›na ulaflmayagayret eder. 1920’de Diyarbak›r’a gitmeyekarar verir. Burada okuyabilece¤ini düflün-mektedir. ‹lk baflta yapabilece¤i fley, döne-min imkanlar› dahilinde dini e¤itim veren birokula girmektir. Zorluklar›n büyüklü¤ü karfl›-s›nda aray›fla geçen fiehmus Hesen oku-man›n ve bilginin önemini yavafl yavafl gör-meye bafllar ve bu alternatif etraf›nda yo-¤unlafl›r. Dinsel cenaha karfl› mesafeli ol-mas›na karfl›n bilgi edinmenin oradan geçti-¤ine kendini ikna etmifltir. Neticede amac›-na ulaflmak için dini ö¤renim görmek ama-c›yla bir Kürt medresesine kayd›n› yapt›r›r.Dini e¤itimin belirleyici (fleriat dersleri al-maktad›r) oldu¤u medresede (git gel’leriçinde) on y›l (kimilerince sekiz y›l) okur. Dö-nemin koflullar› çerçevesinde belki de uzunsay›labilecek bu e¤itimin sonunda, 1928 y›-l›nda din hocas› (seyda-molla) olmaya hakkazan›r.

Okul y›llar›nda iken Kürt ulusal gerçekli¤i-ni görmede çok önemli bir rol oynayan fiexSeîd ayaklanmas› yaflan›r. Yurtsever birkimlik kazanmas›nda bu ayaklanman›n be-lirleyici bir rolü oldu¤unu daha sonraki y›llar-da ifade eder.

Kendisinin ve ailesinin çekti¤i ac›lar›n dabir sonucu olarak gençlik y›llar›ndan baflla-mak üzere art›k fiehmus Hesen de¤il, her-kes kendisini Cigerxwîn olarak tan›r ve ka-bul etmeye bafllar. Bir bak›ma yaflad›klar›n›ifade eden, özetleyen “kanayan yürek, kan-

Cigerxwîn 100 yafl›nda…

GÛLAN 22 / 2003 37

Geçen y›llarda yurtd›fl›nda yap›ld›¤› gibibu y›l Newroz’da seminerler, tart›flmatoplant›lar› yap›lmad›. Bunun yerine,

savafl haz›rl›klar›n›n iyice yo¤unlaflt›¤› ger-çe¤i de gözönüne al›n›p daha fazla kitleyeulaflman›n da bir arac› olarak düflünülen;hedefi gerçekçi bir temelde yüksek tutma-yan, mütevaz› iki gece planland›.

Sözkonusu geceler Almanya’n›n Nürn-berg ve Duisburg flehirlerinde yap›ld›.Newroz’un devrim için mücadelede biraraç olarak kullan›lmas› gerekti¤i temelyaklafl›m›yla, ABD emperyalizminin vemüttefik güçlerinin Güney Kürdistan-Irak’a yönelik haz›rlad›¤› emperyalist sa-vafla karfl› mücadeleyi öne ç›karan birtemelde, geceler için yap›lan ça¤r› flöy-leydi:

“Newroz’da emperyalist savafla karfl›mücadeleyi yükseltelim!

Emperyalist barbarl›k dünyaya meydanokuyor…

Günümüzün Dehaklar› halklar›n kan vegözyafl› deryas› üzerinde kendi saltanatla-r›n› sürdürüyorlar.

Dünyan›n en büyük haydutlar›ndan biriolan ABD’li emperyalistler Irak halk›n›n ba-fl›na bombalar ya¤d›rman›n haz›rl›klar›n› ta-maml›yor. ABD emperyalizminin Ortado-¤u’da kendi egemenli¤ini daha da pekifltir-mek için her türlü afla¤›l›k yöntemi kullan-maktan çekinmedi¤i, uluslararas› alandakendi koyduklar› kurallar› ayaklar alt›na al-d›klar›, emperyalist barbarl›¤›n Ortado-

¤u’da somut olarak aç›k savafl biçiminedönüfltürülme¤e çal›fl›ld›¤› koflullarda 2003Newroz’una giriyoruz.

Irak halk›n›n gözyafllar› emperyalistleri il-gilendirmiyor; tüm emperyalistler ve uflakla-r›n›n derdi kendi ç›karlar›d›r. ABD’li emper-yalistlerin Irak halk›n›n bafl›na ya¤d›raca¤›bombalar, asl›nda tüm dünya halklar›n›n ba-fl›na ya¤maktad›r. Büyük haydut tüm dünya-ya flu mesaj› veriyor: “Dünyan›n efendisi be-nim, bana karfl› olana yaflam hakk› tan›-mam!”

Tam da bu koflullarda, Kürdistanl› kitlele-rin tutuflturaca¤› Newroz atefli emperyalistsavafla karfl›, antiemperyalist mücadeleningelifltirilmesine, devrimci savafl k›v›lc›mlar›-n›n yükseltilmesine hizmet etmelidir.

Emperyalizmdegerçek anlamda “hak-hu-kuk”, “dostluk-kardefllik” yoktur; belirleyiciolan emperyalist ç›karlard›r.

Emperyalizm varsa onun yol arkadafl›savafl da vard›r.

Emperyalizm varsa kan ve gözyafl› var-d›r.

Emperyalizm varsa halklar›n din, dil, ›rk,milliyet temelinde birbirlerine bo¤azlat›lma-s› vard›r.

Emperyalizm BARBARLIKTIR!2003 Newroz’unda görev, emperyalist

barbarl›¤a karfl› antiemperyalist müca-deleyi gelifltirmek; emperyalist savaflakarfl›, devrimci savafl fliar›n› yükselt-mektir.

Gelin, omuz omuza, hep birlikte New-

Yurtd›fl›nda Newroz geceleri yap›ld›…

Saddam rejimi halk düflman› faflist bir re-jimdir. Mutlaka devrilmelidir. Saddam’› devi-recek olan güç Güney Kürdistan ve Irakhalklar›d›r. Güney Kürdistan ve Irak halklar›-n›n bilinç ve örgütlenme seviyesi, Saddamrejimini devirme iflini yapacak düzeyde de-¤il diye, kimi Kürt çevre ve gruplar›n›n yap-t›¤› gibi ABD emperyalizmini desteklemek,savaflta ABD’nin yan›nda yer almak, ilericilikde¤ildir. Bu tav›r emperyalizmden medetuman, devrimcilik perspektifini çoktan yitir-mifl olanlar›n tavr›d›r.

Emperyalistlerin derdi demokrasi, insanhaklar› vb. de¤ildir. ABD emperyalizmininSaddam diktatörlü¤ünü y›kmak istemesininnedeni, onun halk düflman› bir rejim olmas›,Irak halklar›na kan kusturan faflist bir dikta-tör olmas› de¤ildir. fiimdi onu devirmek iste-yenler, geçmiflte onu diflinden t›rna¤›na ka-dar silahland›ranlard›. Halepçe’de binlerceinsan›m›z›n katledilmesine yolaçan zehirligaz›, Saddam’a verenler bunlard›. Sad-dam’›n düflman ilan edilmesi, onun Kuveyt’iiflgal etmesi ile olmufltur. Saddam ABD em-peryalizminin kontrolünden ç›km›flt›r. Büyükhaydut, kendisinin kontrolünden ç›kan kü-çük haydutu cezaland›rmak istemektedir.Irak’a ABD sald›r›s›n›n gerçek nedeni budur.

‹flçiler! Emekçiler!Irak’a sald›r› konusunda büyük emperya-

list güçler aras›nda sa¤lanm›fl bir birlik yok-tur. Her emperyalist büyük güç, kendi ç›ka-r›na göre tav›r belirlemektedir. Alman em-peryalizmi de sahte bar›fl pozuna bürün-mektedir. Onun bar›flç›l›¤› sahtedir. Kendihava sahas›n›, üsleri ABD’ye açan, Awacsuçaklar›nda personeli bulunan, Kuveyt’teaskerleri bulunan Alman devletidir. SorunAlman emperyalizminin ABD emperyalizmi-ne do¤rudan karfl› ç›kmas›, onunla çat›flma-y› göze alacak durumda olmamas› ve Orta-do¤u’da ABD egemenli¤inin sa¤lamlafla-cak olmas›ndan duyulan rahats›zl›ktan kay-naklanmaktad›r. Bu nedenle Alman emper-

yalizmi “bar›flsever” görünmektedir.Sömürgeci Faflist Türk devleti ise; Güney

Kürdistan’da belli alanlarda silahl› güçleribulunmas›na ra¤men, s›n›ra y›¤d›¤› 100 biniaflk›n ordu gücü ile Güney Kürdistan’› tama-men iflgale haz›rlanmaktad›r. SömürgeciTürk devleti, ABD ile girdi¤i pazarl›kta, dahafazla para koparma pazarl›klar›n› yürütme-nin yan›s›ra, Güney Kürdistan’da hangi bi-çimde olursa olsun bir “Kürt devleti”nin ku-rulmas›n› engellemeyi ve Güney Kürdis-tan’da kendi denetimleri d›fl›ndaki bir gelifl-meyi engellemeyi esas savafl nedeni halinegetirmifltir. Bu savaflta, Kürt ulusu ve onunulusal mücadelesi sömürgeci faflist Türkdevletinin bafl sald›r› hedefidir.

‹flçiler! Emekçiler!Bu savafl bizim savafl›m›z de¤il! Bu sa-

vafltan iflçilerin, emekçilerin ç›kar› yoktur.Savafl emperyalist, gerici, karfl›devrimci birsavafl olacakt›r. Emperyalizme, emperyalistsavafla karfl› ç›kmak, örgütlenmek, müca-deleyi yükseltmek günün en acil görevidir.

Emperyalizm varsa onun yol arkadafl› sa-vafl da vard›r. Emperyalizm barbarl›kt›r. Em-peryalizmi mezara gömmenin, emperyalistsavafllara son vermenin yolu Bolflevik dev-rimlerdir. Bunun için Partîya Bolflewîk safla-r›nda örgütlenin!

– Xelasî, bi floreflê û bi sosyalîzmê dibî!– Li Newroz’an jî âlâ floreflê bilindke!– Sömürgeci faflist Türk devleti Kürdis-

tan’dan defol!– Kahrolsun emperyalist savafl! Yafla-

s›n devrimci iç savafl!12 Adar 2003 /

PARTÎYA BOLfiEWÎK

(KURD‹STANA BAKUR)

TARAFTARLARI

l› yürek” anlam›na gelen Cigerxwîn ismi bu-güne kadar kullan›l›r (kullan›lmaya da de-vam edecektir).

Ülkesini gezmeye, görmeye; izlenimlerinianlat›ma dökmeye ve kitlelerle paylaflmayabafllar. Alg›lad›klar›n› ve düflünce boyutunavaran gözlemlerini bilinçli bir yol göstericili-ge ba¤lama ve bir ölçüde öncü rol oynamadavran›fllar› göstermede fazla gecikmez.Nitekim toplumu ayd›nlatma amac›yla fliirleryazma dönemi bafllam›flt›r. Denebilir ki Ci-gerxwîn, 1924 y›l›nda bafllad›¤› fliir serüve-nini öldü¤ü güne kadar baflar›l› bir flekildesürdürmüfltür.

Kürdistan’›n de¤iflik parçalar›n› gezen Ci-gerxwîn, gördüklerini art›k fliirlerinde ifadeederek düflüncelerini Kürt toplumuna tafl›-maya, bu yolla ayd›nlatma ifline giriflir. Enbüyük tepkiyi bizzat e¤itim ald›¤› medreseçevresinden görür. Toplumsal iliflkiler üze-rinde belirleyici konumda olan toprak a¤ala-r› / feodal güçler Cigerxwîn’in ç›k›fl›ndan ra-hats›z olurlar ve bu rahats›zl›klar›n› aç›kçadile getirir, pratikte de engellemek için negerekiyorsa yaparlar. Cigerxwîn için as›lmesele egemenli¤i ellerinde tutan mir, bey,a¤a ve fleyh tak›m›n›n etkisini k›rmakt›r.fiüphesiz bu durum onun hayat›nda bir dizizorluklar, tehlikeler anlam›na gelir. Kifliselanlamda genifl bir sahip ç›kan›, koruyançevresi olmad›¤› gibi her bak›mdan dinseletkinin alt›nda bulunan kitlelerden de tepkialmaktad›r. Feodal güçler, onun dinsel alan-daki bilgisini ve bu bilgiye dayanarak dinselhurafelerle baflar›l› bir mücadele yürütüflünüetkisiz k›lmak için Cigerxwîn’in “kâfir” oldu-¤unu yaymaya bafllarlar. Ancak o do¤ru bil-di¤i yoldan vazgeçmez; a¤alar›n ve sömü-renlerin haks›zl›klar›n› her geçen gün dahaaç›k bir flekilde ele almay› sürdürür. Kendiniyoksullar›n, ezilenlerin haklar›n› savunmayaadar ve yapaca¤› ifller içinde ayd›nlanmaya/ ayd›nlatmaya özel bir önem verir.

fiiir yazmaya bafllad›¤› ilk y›llarda, Kürthalk›n›n yaflad›klar›n› sarih bir dille, basit ve

fakat anlafl›l›r bir tarzda ortaya koyarak Kürtulusunun durumunu ifllemeye ve buradangörevler ç›karmaya çabalar. Tabii ki fazlazaman geçmeden floven çevrelerin tepkisi-ni al›r. Bu tepkilere karfl› dikkatlidir, fakatdo¤ru bildi¤i yoldan caymaz. Kürt ulusununözgürlü¤ü için mutlaka bir fleyler yapmakgerekti¤ine inanmaktad›r ve yapabilecekle-rinden vazgeçmeyi düflünmez. Bu çerçeve-de, k›smen kimi Kürt a¤alar›ndan (ulusal te-meldeki bir sahiplenme) destek görür.

Bu y›llarda evlenir. Evlili¤i hakk›nda geniflbir bilgi yok, yaln›zca onun 1927 y›l›nda ev-lendi¤ine dair kay›tlar bulunmaktad›r.

Art›k yaflad›klar›n› politik sahnede de yan-s›tmakister.Öncülü¤ünüyapmasada,kendi-sine gelen örgütleme tekliflerini geri çevir-mez. 1927 y›l›nda Bedirxan kardefllerden vebaflka kimi Kürt ayd›n çevresinden gelen birKürt cemiyetinin örgütlenmesi ba¤lam›ndabu çal›flmaya ifltirak edece¤ini beyan eder.Bu çal›flmaya kat›l›r ve Xoybun örgütlenme-sindegöreval›r.Bualandabaflkabaz›sorum-luluklar al›r ve Hawar dergisindeki düzenli fa-aliyeti bunun ard›ndan gerçekleflir. Hawar’daCigerxwînad›ylafliirleryazmadönemibafllar.

Bu ortamda fliirde yo¤unlaflmaya yönelir,art›k Hawar dergisinin fliir köflesinin sürekliflairidir. Kürt yay›n hayat›n›n içindedir ve fli-irleriyle bu yay›na katk›larda bulunmaktad›r.Onu bu dergide yazmaya iten elbetteki po-litik tercihleridir. Derginin kadrosu içine gir-di¤i y›llarda, ayn› zamanda siyasal Kürt ör-gütlenmesinin de içindedir. Bir bak›ma Ha-war’daki fliirler siyasal çal›flma ve örgütlen-me iflinin bafllang›c› olarak karfl›m›za ç›kar.Dönemin Kürt siyasetçilerinin önemli bir bö-lümüyle birlikte ayn› dergide çal›flmas› poli-tik bir kiflilik haline geliflini h›zland›r›r.

Xoybun ve Hawar özgülündeki çal›flmalaraktifleflmesi ve geliflmesi üzerinde çokolumlu rol oynar.

Güneybat› Kürdistan’da en etkili birkaçKürt yurtseverinin adlar›yla birlikte an›lmak-tad›r art›k. Öncü bir konuma gelmifltir. Nu-

GÛLAN 22 / 2003 2936 GÛLAN 22 / 2003

N E W R O Z ’ 0 3 º

reddin Zaza’n›n tan›m›yla “Yurtseverlik bay-ra¤›n› yükseltmeye, halk› tarikatlar›n, bat›linançlar›n, geleneklerin boyunduru¤undankurtulmaya aç›kça ça¤›rmaya cesaret edenilk kifli eski molla Cegerxwîn oldu.” (Bir KürtOlarak Yaflam›m, Pêrî yay›nlar›) Ayd›nlatmaiflinde en ön saftad›r.

Bazen Xoybun’un kollektif bir örgütleyici-si, bazen “tek bafl›na örgüt” gibi hareketederek kitleler içerisinde ilerici fikirlerin, Kürtyurtseverli¤inin yerleflmesi amac›yla çok s›-k› bir çal›flmaya verir kendisini. Kürt ulusu-nun yaflad›klar› onun çal›flmalar›n› h›zland›r-maya ve sahiplenme duygusunun geliflme-sine derinden etkide bulunurken, o bu olgu-dan Kürt ulusunun kurtuluflu için neler yapa-bilece¤i görevini ç›kararak kendini konum-land›rmaya çal›fl›r. ‹fle Kürt gençli¤inin e¤i-tilmesi, gerçekleri görmelerini sa¤lama nok-tas›ndan bafllar. Bu amaçla 1937 y›l›ndaAmude’de Kürt gençleri için okuma-yazmakurslar› açar, dersler vermeye bafllar. Kürt-çe verdi¤i bu derslerden, Kürt gençli¤iniçok yönlü bir flekilde yetifltirmeyi hedefle-mektedir. Kürtçe dilinin geliflmesini sa¤la-mak, gençlik aras›nda Kürtçe okuma-yaz-may› yayg›nlaflt›rarak geliflmesini sa¤lamakdo¤rultusunda yapt›¤› çal›flmalardan verim-li sonuçlar elde eder. Cigerxwîn’in okulundayetiflenler en az›ndan Kürt ulusunun ger-çekli¤ini ve nas›l özgürleflece¤ine dair as-gari bir donan›ma sahip olurlar.

Halk› ayd›nlatma çal›flmalar›nda etkisi or-taya ç›kt›kça, gericiler, fleyhler ve a¤alar Ci-gerxwîn’in deli oldu¤unu yayarlar, halk›n birdelinin pefline düflmemesini ö¤ütlerler. Fa-kat nafile, “deli” her geçen gün etraf›na ye-ni bir “deli” toplamaktad›r ve kendini ak›ll›sanan gericiler ürkmektedirler.

Amude’de Kürt gençlerini ayd›nlatma ça-bas› k›sa süre sonra örgütlü hale gelir. Birgrup arkadafl›yla birlikte bir gençlik örgütükurarlar. Klûba Ciwanên Kurd (Kürt GençlikKulübü) Kürt gençli¤i içinde k›sa süredeçok etkili çal›flmalar yapar. Kürt gençlerinin

kendi dillerinde okuma-yazma ö¤renmeleri;tarihleri hakk›nda ayd›nlanmalar› ve gele-cekleri için bir fleyler yapmalar› amac›yla buörgütün çal›flmalar› gün geçtikçe geliflmek-tedir. Özellikle Qam›fll› ve çevresinde Ci-gerxwîn’in sayesinde ciddi bir gençlik ör-gütlenmesi kurulur. Bu örgütlenmenin, son-raki y›llarda ortaya ç›kan parti düzeyindekiörgütlenmelerin ön haz›rl›¤› oldu¤u, büyükolanaklar sundu¤u sonradan görülür…

Ancak bu çal›flma Suriye ve Güneybat›Kürdistan’› egemenli¤inde tutan Frans›zemperyalistlerinin dikkatini çeker. Kürtgençli¤i aras›ndaki faaliyetleri yak›n takibeal›rlar; birtak›m zorluklar ç›kar›rlar ve sonuç-ta bu derne¤i kapat›rlar.

Cigerxwîn, ülke baz›nda Güneybat› Kür-distan somutunda bu ayd›nlanma faaliyetinisürdürürken, dünyada bir dizi baflka gelifl-me yaflanmaktad›r. O, ama ayn› zamandabu geliflmelere karfl› da duyarl› ve tav›r sa-hibidir. Almanya’da faflizmin iktidara gelme-sine ve ard›ndan sosyalizmin kalesine sal-d›rmas›na karfl› ikirciksiz bir flekilde saf›n›Sovyetler Birli¤i’nden yana belirler. Bu y›llar-da faflizme ve emperyalizme karfl› durma-n›n önemi üzerinde durur.

Faflizmin sosyalizmin ülkesi Sovyetler Bir-li¤i’ne sald›rmas›nda u¤rad›¤› hüsran ve ye-nilgi, dünya ölçe¤inde sosyalizme olan sev-gi ve sempatiyi gelifltirir. Bunun yans›malar›Cigerxwîn’de de görülmektedir. Sosyalizmeolan sempatisi, onu faflizmin sald›r›lar› karfl›-s›nda Sovyet anavatan›n› savunmaya yönel-tir. Zaten sosyalizme sempati duymaktad›r,insan›n kurtuluflunun sosyalizmden geçti¤i-ne inanmaktad›r ve komünist önderlere kar-fl› içten bir sevgi ile doludur. Bütün bunlar›fliirlerinde gayet ak›c›, berrak ve duru bir fle-kilde yazar; yazd›klar›n› kitlelere tafl›r ve on-lar› etkilemeye çaba sarfeder.

Savafl›n hemen ard›ndan örgütlenme ala-n›nda yapt›klar›yla, sosyalizmin üzerindekido¤rudan etkileri aç›kça görülmektedir.

Savafl›n ard›ndan bir grup arkadafl›yla

30 GÛLAN 22 / 2003 GÛLAN 22 / 2003 35

Kuzey Kürdistanl› kad›n ve erkek iflçi-ler, emekçiler, devrimciler, yoldafllar!

Sömürgecili¤e, ulusal bask›ya ve zulmekarfl›, ulusal kurtulufl mücadelesinin simge-si olan Newroz’u kutlamaya haz›rlan›yoruz.

2003 y›l›n›n Newroz’unu karfl›lamaya haz›r-land›¤›m›z bu günlerde, Ortado¤u’da savaflrüzgarlar› esiyor. Dünyan›n en büyük haydut-lar›ndan biri olan ABD emperyalizmi, GüneyKürdistan ve Irak halklar›n›n bafl›na bomba-lar ya¤d›rman›n haz›rl›klar›n› tamaml›yor.

ABD emperyalizminin müttefikleri ile bir-likte, Irak’a karfl› yürütece¤i savafl, emper-yalist, gerici, karfl›devrimci, yanl›zca GüneyKürdistan ve Irak halklar› için de¤il, bütündünya halklar› için felaketli sonuçlara gebehaks›z bir savaflt›r.

ABD emperyalizminin Irak’a karfl› verece¤isavafl; emperyalist ç›karlar için, petrol için,

dünya hegemonyas›nda yerini sa¤lamlaflt›r-mak için verilecektir. Bu savafl; ABD emper-yalistlerinin göstermeye çal›flt›klar› gibi “de-mokrasi” için, “insan haklar›” için vb. amaçlariçin verilecek olan bir savafl de¤ildir. Bu sa-vafl ç›kar savafl›d›r! Bu savafl petrol savafl›-d›r! Bu savafl dünya egemenli¤i için savaflt›r!

Bu savaflta, Kuzey Kürdistanl› komünistlerolarak biz; ne ABD’den, ne de Saddam reji-minden yanay›z. Bu savaflta, savafl tarafla-r›ndan biri hakl›, di¤eri haks›z konumda de-¤ildir. Savafl, savafl›n iki taraf› aç›s›ndankarfl›devrimin kendi içindeki bir hesaplafl-mas›d›r. Bizim taraf›m›z Güney Kürdistan veIrak halklar›n›n, iflçilerinin, emekçilerinin ta-raf›d›r. Biz bu savaflta, iflçilerin, emekçilerinkendi ba¤›ms›z eylemlerini gelifltirmesin-den, karfl›devrimci savafltan devrim için ya-rarlanmaya çal›flmas›ndan yanay›z.

B‹ AG‹RÊ NEWROZÊ,

OCAXÊ SOREfiÊ KÛR‹K B‹KE!NEWROZ ATEfi‹ ‹LE EMPERYAL‹ST SAVAfiA KARfiI

MÜCADELEY‹ YÜKSELT!

C ‹ G E R X W Î N º

bölgeler için bölgesel özerkli¤i gündemegetirmeyi önermektedir. Bu özerk bölgelerinco¤rafi s›n›rlar›, ekonomik koflullar, yaflamkoflullar›, vb. gözönüne al›narak, buralardayaflayan nüfusun kendisi taraf›ndan belir-lenmelidir.

Bölgesel özerkli¤in karfl›s›nda, uzun süre-den beri “Bund” ve özellikle, ulusal-kültürelözerklik ilkesini savunan Springer ve Bauertaraf›ndan önerilen di¤er bir plan vard›r.Ben bu plan›n Sosyal-Demokrasi taraf›ndankabul edilmeyecek oldu¤unu düflünüyorum.Bu plan›n özü flundan ibarettir: Rusya, ulus-lar›n bir birli¤i, uluslar ise, devletin hangi bö-lümünde yaflad›klar›na bak›lmaks›z›n, ortakbir toplumda birlefltirilmifl olan kiflilerin bir-likleri haline dönüflmelidir. Bütün Ruslar, bü-tün Ermeniler ve di¤erleri, toprak hesabakat›lmadan, kendi özel ulusal birliklerindeörgütlenecek ve ancak bundan sonra, Rus-ya uluslar›n›n birli¤ine girecekler. Bu planson derece elveriflsiz ve yersizdir. Gerçekfludur ki, kapitalizmin geliflmesi, koskoca in-san gruplar›n› da¤›tm›fl, onlar› uluslar›ndanay›rm›fl ve tüm Rusya üzerine yaym›flt›r.Ekonomik koflullar›n sonucu olarak ortayaç›kan uluslar›n parçalanmas› karfl›s›nda,belli bir ulusun tek tek bireylerini birarayagetirmek, yapay olarak bir ulus örgütlemekve infla etmek olacakt›r. Ve yapay olarakhalklar› uluslar içinde birlefltirmek, milliyetçi-lik görüflünü benimsemek olacakt›r. “Bund”taraf›ndan gelifltirilen bu plan, Sosyal-De-mokratlar taraf›ndan onaylanamaz. Bu plan,Partimizin 1912 Konferans›’nda reddedil-miflti ve “Bund” istisna olmak üzere, Sosyal-Demokrat çevrelerde genel olarak hiç ra¤-bette de¤ildir. Bu plan, kültürel özerklik ola-rak da bilinmektedir, çünkü bir ulusu ilgilen-diren say›s›z ve çeflitli sorunlar aras›ndankültürel sorunlar grubunu di¤erlerinden ay›r-makta ve bunlar› ulusal birliklere havale et-mektedir. Bu tür bir ayr›m›n ç›k›fl noktas›n›,uluslar› bütünleflmifl bir tüm haline getirenfleyin, onun kültürü oldu¤u tezi oluflturmak-

tad›r. Bir ulusun ba¤r›nda bir yanda ulusuparçalara ay›r›c› e¤ilimde ç›karlar, örne¤inekonomik ç›karlar, ve di¤er yanda onu bü-tünleflmifl bir tüm haline getirme e¤ilimindeolan ç›karlar oldu¤u ve bunlar›n da kültürelsorunlar oldu¤u varsay›lmaktad›r.

Son olarak, ulusal az›nl›klar sorunu vard›r.Bunlar›n haklar› özellikle korunmal›d›r. Bunedenle Parti, e¤itimde, dinde ve di¤er ko-nularda tam hak eflitli¤i ve ulusal az›nl›klarüzerindeki bütün k›s›tlamalar›n kald›r›lmas›n›talep eder.

Dokuzuncu maddede uluslar›n hak eflitli¤iilan edilmektedir. Bunun gerçekleflmesi içinzorunlu koflullar ancak tüm toplum tama-men demokratikleflti¤inde ortaya ç›kabilir.

Çeflitli uluslar›n proletaryas›n›n ortak birpartide nas›l örgütlenece¤i sorununu çözü-me kavuflturmal›y›z. Bir plan, iflçilerin milli-yetlere göre örgütlenmesini öngörmektedir—ne kadar ulus varsa o kadar parti. Buplan, Sosyal-Demokrasi taraf›ndan redde-dilmiflti. Pratik göstermifltir ki, belli bir devle-tin proletaryas›n›n milliyetlere göre örgütlen-mesi, yaln›zca s›n›f dayan›flmas› fikrini mah-vetmeye var›r. Belli bir devlet içindeki bütünuluslar›n proleterlerinin tümü, tek bölünmezproleter kolektifte örgütlenmelidir.

Böylece, ulusal sorun üzerindeki görüflle-rimiz, afla¤›daki önermelere indirgenebilir:

a) Halklar›n ayr›lma hakk›n›n tan›nmas›;b) Söz konusu devlet içinde kalan halklar

için bölgesel özerklik;c) Ulusal az›nl›klar için özgürce geliflme-

lerini garanti alt›na alan özel yasalar;d) Söz konusu devletin bütün milliyetleri-

nin proleterleri için tek bölünmez bir proleterkolektif, tek parti.

‹lk kez: RSD‹P (B) Petrograd fiehir Konferans› ve Tüm-Rusya Konferans›

—Nisan 1917, adl› kitapta yay›nlanm›flt›r.Moskova/Leningrad 1925 /

(Stalin, Marksizm, Ulusal Sorun ve Sömür-ge Sorunu, sayfa 81-86, ‹nter Yay›nlar›)

birlikte Sazumana Azadî û Yekitiya Kurd’u(Kürt Özgürlük ve Birlik Hareketi) kurdukla-r›n› kamuoyuna aç›klarlar. Dr. Nazif Bey ha-reketin önderli¤ine seçilirken, Cigerxwîn isesekreterli¤e getirilir.

Cigerxwîn farkl› zamanlarda de¤iflik yap›-lar içinde örgütlü olarak çal›flmay› asla ih-mal etmez. ‹kinci Dünya Savafl›’n›n ard›ndaDr. Nazif Bey ile kurdu¤u hareketten ayr›l›r-ken de yine ayn› yolu, örgütlü çal›flma yolu-nu seçmeyi ihmal etmez ve 1949 y›l›nda Su-riye Komünist Partisi’ne üye olur.

Bu parti ile birlikteli¤i 1957 y›l›na kadarsürer. Komünist Parti’de çeflitli görevler al›rve Cizre bölgesinde sorumluluklar üstlenir.Bu y›l içinde üyesi oldu¤u Suriye KP’sindenayr›larak Suriye Kürdistan’› Demokrat Parti-si’ne girer. Kat›ld›¤› bu partinin Merkez Ko-mitesi’ne seçilir. Bu parti bir süre sonra isimde¤ifltirerek Partiya Demokrata PeflweruyenKurd li Suriye (Suriye ‹lerici Kürt DemokratikPartisi) ad›n› al›r.

Bu y›llarda Güney Kürdistan’da geliflenulusal mücadele karfl›s›nda Cigerxwîn’iniçinde çal›flt›¤› parti, onu bu parçaya parti-nin görevlisi olarak gönderir. Ald›¤› görevle-ri baflar›yla yerine getirir. Özellikle Kürtgençli¤ini ayd›nlatma faaliyetini bu parçadada sürdürmeye çal›fl›r. Güney’deki KDP’ninbilgisi dahilinde faaliyetini sürdürür. Savafldurduktan sonra ard›ndan bafllayan yumu-flama ortam›nda ortaya ç›kan f›rsatla Ba¤-dat’taki Kürt Akademisi’nde dil ve edebiyatüzerine dersler verir.

Cigerxwîn yaflam›n›n sonuna kadar Suriye‹lerici Kürt Demokratik Partisi’nin Merkez Ko-mitesi üyesi olarak kal›r. Çok kez hayati tehli-keleratlat›r.SömürgeciSuriyedevletininbas-k›lar›na u¤rar. Geçici olarak Güneybat› Kür-distan parças›ndan ayr›lmak zorunda kal›r.

1969 y›l›nda tekrar görevli olarak GüneyKürdistan’a gider. Bir y›l kadar orada bulu-nur ve de¤iflik faaliyetler içine girer. Do¤uKürdistan’a geçti¤i, bu parça hakk›ndado¤rudan gözlemlerde bulundu¤una dair

bilgiler de mevcuttur.1973-1975 y›llar› aras›nda Beyrut’ta yafla-

mak zorundad›r. Yazd›¤› fliirler ve politik ça-l›flmalar›ndan ötürü çok büyük bask›lar gö-rür, tutuklan›r, a¤›r iflkencelere maruz kal›r.

En sonunda 1979 y›l›nda bir kez dahayurtd›fl›na ç›kar, ç›kmak zorunda b›rak›l›r.Ölümüne kadar geçen zaman süresini, sonbefl y›l›n› ‹sveç’te geçirir.

Yurtd›fl›na ç›kt›¤›nda da mensubu bulun-du¤u partinin çal›flmalar›n› sürdürür. Kürtulusunun özgürlü¤ü için Avrupa’da da yap›-lacak ifller oldu¤u bilinciyle zaman›n› iyi de-¤erlendirmeye gayret eder. Di¤er çal›flma-lar›n›n yan›nda, Paris Kürt Enstitüsü’nün ku-ruluflunda (di¤er bir grup Kürt ayd›n›yla bir-likte) yer al›r.

22 Ekim 1984’de yaflam›n› yitirdi¤indepartisinin Avrupa temsilcili¤ini yap›yordu.1927 y›l›nda bafllayan örgütlü faaliyetineböylece ancak ölüm son veriyordu.

Seksen bir yafl›nda Stockholm’de hayatagözlerini yuman Cigerxwîn’i Kürt halk› vedostlar› yap›lan anmalardan sonra cenaze-sini Güneybat› Kürdistan’a gönderdiler. Bu-rada Kürt halk› gerçekten de çok görkemlibir flekilde onu sahiplendi. Yüz bin kifli tö-rende bulufltu…

***Bu yaz›da Cigerxwin’in ideolojik, siyasi

bak›fl aç›s›n›; sanat alan›ndaki tavr›n› ve ge-nel de¤erlendirmesini yapmad›¤›m›z içinesas olarak özet bir biyografisini ç›kartmak-la yetiniyoruz.

Ömrünü Kürdistan’›n özgürleflmesine,Kürt ulusunun kurtulufluna adayan; mollaHesen’den komünizme sempati duyan de-¤iflimin ad› ilerici-devrimci flair Cigerxwîn’iKuzey Kürdistanl› komünistler olarak sahip-leniyoruz. Olumlu yanlar›n› sahiplenmek vekitlelere maletmek, gelece¤e tafl›mak kadarolumsuz yanlar›yla da aç›ktan mücadele et-mek prensibinden ayr›lmadan 100. do¤umy›ldönümünde onu an›yoruz.

Nisan 2003 /

GÛLAN 22 / 2003 3134 GÛLAN 22 / 2003

S T A L ‹ N ’ D E N º

rumuna gelen emperyalist gruplar. Bunlar›,küçük-burjuvazi, ayd›nlar›n bir bölümü veayn› zamanda soygun ya¤mas›n› paylaflaniflçilerin üst tabakas›n›n bir kesimi izler. Böy-lece, ulusal bask›y› destekleyen, bafl›n› top-rak ve finans aristokrasisinin çekti¤i tüm birsosyal güçler korosu ortaya ç›kar. Gerçekbir demokratik sistem oluflturmak için, herfleyden önce zemini temizlemek ve bu güç-leri siyaset sahnesinden silmek zorunludur.(Karar tasar›s›n›n metnini okur.)

‹lk soru: Ezilen uluslar›n siyasi yaflam› na-s›l biçimlendirilmelidir? Bu soruya yan›t ola-rak, Rusya’daki ezilen halklara, Rus devleti-nin bir parças› olarak kalmaya devam m› et-mek, yoksa ba¤›ms›z devletler olarak ayr›l-mak m› istediklerine kendi bafllar›na kararverme hakk›n›n tan›nmas› gerekti¤i söylen-melidir. fiu anda, Fin halk› ile Geçici Hükü-met aras›nda somut bir çeliflkiye tan›k ol-maktay›z. Fin halk›n›n temsilcileri, Sosyal-Demokrasinin temsilcileri, Geçici Hükü-met’in Fin halk›na, Rusya’ya ilhak edilme-den önce sahip olduklar› haklar› geri verme-sini talep ediyorlar. Geçici Hükümet bunureddetmekte ve böylece Fin halk›n›n ege-menli¤ini tan›mamaktad›r. Kimin saf›nda yeralmal›y›z? Apaç›k ki, Fin halk›n›n saf›nda,çünkü herhangi bir halk›n bir devlet s›n›rlar›içinde zorla al›konulmas›n› kabul etmemiz,düflünülemeyecek bir fleydir. Halklar›n ken-di kaderlerini tayin hakk› ilkesini ileri sürdü-¤ümüzde, biz buna ba¤l› olarak ulusal bas-k›ya karfl› mücadeleyi, ortak düflman›m›zolan emperyalizme karfl› mücadele düzeyi-ne yükseltiyoruz. E¤er bunu yapmazsak,kendimizi emperyalistlerin de¤irmenine sutafl›yanlar›n durumunda bulabiliriz. E¤er bizSosyal-Demokratlar, Fin halk›n›n ayr›lma ira-desini bildirme hakk›n› ve iradesini gerçek-lefltirme hakk›n› inkâr etseydik, kendimiziÇarl›¤›n siyasetini sürdürenlerin durumunakoymufl olurduk.

Uluslar›n özgürce ayr›lma hakk› sorunuy-la, bir ulusun flu ya da bu anda mutlaka ay-

r›l›p ayr›lmamas› gerekti¤i sorununu birbiri-ne kar›flt›rmaya izin verilemez. Bu ikinci so-run, proletarya partisi taraf›ndan her özeldurumda, koflullara uygun olarak tamamenayr› ayr› çözülmek zorundad›r. Ezilen halkla-r›n ayr›lma hakk›n›, siyasi kaderlerini karar-laflt›rma hakk›n› tan›d›¤›m›z zaman, bunun-la söz konusu anda belli uluslar›n Rus dev-letinden ayr›l›p ayr›lmamas› gerekti¤i soru-nunu çözmüfl olmuyoruz. Bir ulusun ayr›lmahakk›n› tan›yabilirim, fakat bu onu böyleyapmaya yükümlü k›l›yorum anlam›na gel-mez. Bir halk›n ayr›lma hakk› vard›r, fakatkoflullara göre, bu hakk› kullanmayabilir de.O halde, proletaryan›n, proleter devrimin ç›-karlar›na uygun olarak, ayr›lma lehinde yada aleyhinde ajitasyonda bulunmakta özgü-rüz. Dolay›s›yla, ayr›lma sorunu, her özel du-rumda ba¤›ms›z olarak, varolan duruma uy-gun olarak belirlenir, ve bu nedenle, ayr›lmahakk›n› tan›mak, herhangi belli koflullardaayr›lman›n amaca uygunlu¤uyla kar›flt›r›lma-mal›d›r. Örne¤in ben, kendi pay›ma, Trans-kafkasya ve Rusya’daki ortak geliflmeyi,proletaryan›n mücadelesinin belli koflullar›n›ve benzeri fleyleri hat›rda tutarak, Transkaf-kasya’n›n ayr›lmas›na karfl› ç›kard›m. Fakate¤er, gene de, Transkafkasya halklar› ayr›l-may› talep ederse, onlar elbette ayr›l›rlar vebizden bir direnifl görmezler. (Karar tasar›-s› metnini okumaya devam eder.)

Dahas›, Rus devleti içinde kalmak isteyenhalklara ne yap›lmal›d›r? Halklar aras›ndaRusya’ya karfl› güvensizlik, en baflta Çarl›ksiyaseti taraf›ndan beslenmifltir. Fakat flimdiÇarl›k art›k yaflamad›¤›na, onun bask› politi-kas› art›k mevcut olmad›¤›na göre, bu gü-vensizlik mutlaka gevfleyecek ve Rusya’yado¤ru çekim mutlaka artacakt›r. ‹nan›yorumki flimdi, Çarl›¤›n devrilmesinden sonra, mil-liyetlerin onda dokuzu ayr›lmak istemeye-ceklerdir. Bu nedenle Parti, ayr›lmak iste-meyen ve örne¤in, Transkafkasya, Türkistanve Ukrayna gibi yaflam tarz›na iliflkin kendi-ne has özellikler ve dil özellikleri gösteren

GÛLAN 22 / 2003 33

S T A L ‹ N ’ D E N º

32 GÛLAN 22 / 2003

Asl›nda ulusal sorunla ilgili ayr›nt›l› bir ra-por sunulmal›yd›, fakat zaman k›sa ol-du¤undan, raporumu k›sa tutmal›y›m.

Karar tasar›s›na geçmeden önce bellisaptamalar yap›lmal›d›r.

Ulusal bask› nedir? Ulusal bask›, ezilenhalklar›n sömürülmesi ve soyulmas›, ezilenmilliyetlerin haklar›n›n zorla k›s›tlanmas› yo-lunda emperyalist çevrelerin baflvurdu¤uönlemler sistemidir. Bunlar, birlikte ele al›n-d›klar›nda, ulusal bask› politikas› olarak bili-nen siyaseti olufltururlar.

‹lk soru fludur: Herhangi bir iktidar, ulusalbask› politikas›n› uygularken hangi s›n›flaradayan›r? Bu soruyu cevapland›rabilmekiçin, farkl› devletlerde neden farkl› ulusalbask› biçimlerinin varoldu¤unu, ulusal bas-k›n›n bir devlette neden bir di¤erinden dahafliddetli ve daha kaba oldu¤unu anlamakgerekir. Örne¤in ‹ngiltere ve Avusturya-Ma-caristan’da ulusal bask› hiçbir zaman pog-rom karakterine bürünmemifl, fakat ezilenmilliyetlerin ulusal haklar› üzerinde k›s›tlama-lar biçiminde varolmufltur. Rusya’da ise ulu-sal bask› s›k s›k pogrom ve katliamlar biçimi-ni alm›flt›r. Baflka baz› devletlerde ise ulusalaz›nl›klara karfl› hiçbir özel önlem al›nma-maktad›r. Örne¤in, Frans›zlar›n, ‹talyanlar›nve Almanlar›n hepsinin yanyana özgürce ya-

flad›¤› ‹sviçre’de hiçbir ulusal bask› yoktur.Farkl› devletlerde milliyetlere karfl› tak›n›-

lan farkl› tav›rlar ne ile aç›klan›r?Bu devletlerde hüküm süren demokratiz-

min derecesindeki farkl›l›kla. Önceki y›llar-da, Rusya’da devlet iktidar›n›n bafl›nda eskitoprak aristokrasisi dururken, ulusal bask›katliamlar ve pogromlar gibi en i¤renç bi-çimlere bürünebiliyordu ve gerçekten debürünmüfltür. Belli bir ölçüde demokratiz-min ve siyasi özgürlü¤ün varoldu¤u ‹ngilte-re’de ulusal bask› daha az vahfli bir karak-terdedir. ‹sviçre demokratik bir topluma ya-k›nd›r ve bu ülkede uluslar afla¤› yukar› tamözgürlü¤e sahiptir. K›sacas›, bir ülke ne ka-dar daha demokratik olursa, ulusal bask› okadar az olur, ve tersine. Demokrasi ile, be-lirli s›n›flar›n devlet iktidar›nda bulunmalar›n›kastetti¤imize göre, bu bak›fl aç›s›ndan ha-reketle flu söylenebilir: Eski Çarl›k Rusya-s›’nda oldu¤u gibi, eski toprak aristokrasisiiktidara ne kadar yak›nsa bask› o kadar a¤›rve biçimleri o kadar i¤renç olur.

Ne var ki, ulusal bask› yaln›zca toprakaristokrasisi taraf›ndan ayakta tutulmaz. Ekolarak, bir di¤er güç daha vard›r —kendi ül-kelerine sömürgelerde ö¤rendi¤i milliyetlerikölelefltirme yöntemlerini getiren ve böylecetoprak aristokrasisinin do¤al müttefikleri du-

ULUSAL SORUN ÜZER‹NE RAPORRSD‹P (Bolflevik) VII. Konferans›’ndan (Nisan Konferans›)

29 Nisan 1917

rumuna gelen emperyalist gruplar. Bunlar›,küçük-burjuvazi, ayd›nlar›n bir bölümü veayn› zamanda soygun ya¤mas›n› paylaflaniflçilerin üst tabakas›n›n bir kesimi izler. Böy-lece, ulusal bask›y› destekleyen, bafl›n› top-rak ve finans aristokrasisinin çekti¤i tüm birsosyal güçler korosu ortaya ç›kar. Gerçekbir demokratik sistem oluflturmak için, herfleyden önce zemini temizlemek ve bu güç-leri siyaset sahnesinden silmek zorunludur.(Karar tasar›s›n›n metnini okur.)

‹lk soru: Ezilen uluslar›n siyasi yaflam› na-s›l biçimlendirilmelidir? Bu soruya yan›t ola-rak, Rusya’daki ezilen halklara, Rus devleti-nin bir parças› olarak kalmaya devam m› et-mek, yoksa ba¤›ms›z devletler olarak ayr›l-mak m› istediklerine kendi bafllar›na kararverme hakk›n›n tan›nmas› gerekti¤i söylen-melidir. fiu anda, Fin halk› ile Geçici Hükü-met aras›nda somut bir çeliflkiye tan›k ol-maktay›z. Fin halk›n›n temsilcileri, Sosyal-Demokrasinin temsilcileri, Geçici Hükü-met’in Fin halk›na, Rusya’ya ilhak edilme-den önce sahip olduklar› haklar› geri verme-sini talep ediyorlar. Geçici Hükümet bunureddetmekte ve böylece Fin halk›n›n ege-menli¤ini tan›mamaktad›r. Kimin saf›nda yeralmal›y›z? Apaç›k ki, Fin halk›n›n saf›nda,çünkü herhangi bir halk›n bir devlet s›n›rlar›içinde zorla al›konulmas›n› kabul etmemiz,düflünülemeyecek bir fleydir. Halklar›n ken-di kaderlerini tayin hakk› ilkesini ileri sürdü-¤ümüzde, biz buna ba¤l› olarak ulusal bas-k›ya karfl› mücadeleyi, ortak düflman›m›zolan emperyalizme karfl› mücadele düzeyi-ne yükseltiyoruz. E¤er bunu yapmazsak,kendimizi emperyalistlerin de¤irmenine sutafl›yanlar›n durumunda bulabiliriz. E¤er bizSosyal-Demokratlar, Fin halk›n›n ayr›lma ira-desini bildirme hakk›n› ve iradesini gerçek-lefltirme hakk›n› inkâr etseydik, kendimiziÇarl›¤›n siyasetini sürdürenlerin durumunakoymufl olurduk.

Uluslar›n özgürce ayr›lma hakk› sorunuy-la, bir ulusun flu ya da bu anda mutlaka ay-

r›l›p ayr›lmamas› gerekti¤i sorununu birbiri-ne kar›flt›rmaya izin verilemez. Bu ikinci so-run, proletarya partisi taraf›ndan her özeldurumda, koflullara uygun olarak tamamenayr› ayr› çözülmek zorundad›r. Ezilen halkla-r›n ayr›lma hakk›n›, siyasi kaderlerini karar-laflt›rma hakk›n› tan›d›¤›m›z zaman, bunun-la söz konusu anda belli uluslar›n Rus dev-letinden ayr›l›p ayr›lmamas› gerekti¤i soru-nunu çözmüfl olmuyoruz. Bir ulusun ayr›lmahakk›n› tan›yabilirim, fakat bu onu böyleyapmaya yükümlü k›l›yorum anlam›na gel-mez. Bir halk›n ayr›lma hakk› vard›r, fakatkoflullara göre, bu hakk› kullanmayabilir de.O halde, proletaryan›n, proleter devrimin ç›-karlar›na uygun olarak, ayr›lma lehinde yada aleyhinde ajitasyonda bulunmakta özgü-rüz. Dolay›s›yla, ayr›lma sorunu, her özel du-rumda ba¤›ms›z olarak, varolan duruma uy-gun olarak belirlenir, ve bu nedenle, ayr›lmahakk›n› tan›mak, herhangi belli koflullardaayr›lman›n amaca uygunlu¤uyla kar›flt›r›lma-mal›d›r. Örne¤in ben, kendi pay›ma, Trans-kafkasya ve Rusya’daki ortak geliflmeyi,proletaryan›n mücadelesinin belli koflullar›n›ve benzeri fleyleri hat›rda tutarak, Transkaf-kasya’n›n ayr›lmas›na karfl› ç›kard›m. Fakate¤er, gene de, Transkafkasya halklar› ayr›l-may› talep ederse, onlar elbette ayr›l›rlar vebizden bir direnifl görmezler. (Karar tasar›-s› metnini okumaya devam eder.)

Dahas›, Rus devleti içinde kalmak isteyenhalklara ne yap›lmal›d›r? Halklar aras›ndaRusya’ya karfl› güvensizlik, en baflta Çarl›ksiyaseti taraf›ndan beslenmifltir. Fakat flimdiÇarl›k art›k yaflamad›¤›na, onun bask› politi-kas› art›k mevcut olmad›¤›na göre, bu gü-vensizlik mutlaka gevfleyecek ve Rusya’yado¤ru çekim mutlaka artacakt›r. ‹nan›yorumki flimdi, Çarl›¤›n devrilmesinden sonra, mil-liyetlerin onda dokuzu ayr›lmak istemeye-ceklerdir. Bu nedenle Parti, ayr›lmak iste-meyen ve örne¤in, Transkafkasya, Türkistanve Ukrayna gibi yaflam tarz›na iliflkin kendi-ne has özellikler ve dil özellikleri gösteren

GÛLAN 22 / 2003 33

S T A L ‹ N ’ D E N º

32 GÛLAN 22 / 2003

Asl›nda ulusal sorunla ilgili ayr›nt›l› bir ra-por sunulmal›yd›, fakat zaman k›sa ol-du¤undan, raporumu k›sa tutmal›y›m.

Karar tasar›s›na geçmeden önce bellisaptamalar yap›lmal›d›r.

Ulusal bask› nedir? Ulusal bask›, ezilenhalklar›n sömürülmesi ve soyulmas›, ezilenmilliyetlerin haklar›n›n zorla k›s›tlanmas› yo-lunda emperyalist çevrelerin baflvurdu¤uönlemler sistemidir. Bunlar, birlikte ele al›n-d›klar›nda, ulusal bask› politikas› olarak bili-nen siyaseti olufltururlar.

‹lk soru fludur: Herhangi bir iktidar, ulusalbask› politikas›n› uygularken hangi s›n›flaradayan›r? Bu soruyu cevapland›rabilmekiçin, farkl› devletlerde neden farkl› ulusalbask› biçimlerinin varoldu¤unu, ulusal bas-k›n›n bir devlette neden bir di¤erinden dahafliddetli ve daha kaba oldu¤unu anlamakgerekir. Örne¤in ‹ngiltere ve Avusturya-Ma-caristan’da ulusal bask› hiçbir zaman pog-rom karakterine bürünmemifl, fakat ezilenmilliyetlerin ulusal haklar› üzerinde k›s›tlama-lar biçiminde varolmufltur. Rusya’da ise ulu-sal bask› s›k s›k pogrom ve katliamlar biçimi-ni alm›flt›r. Baflka baz› devletlerde ise ulusalaz›nl›klara karfl› hiçbir özel önlem al›nma-maktad›r. Örne¤in, Frans›zlar›n, ‹talyanlar›nve Almanlar›n hepsinin yanyana özgürce ya-

flad›¤› ‹sviçre’de hiçbir ulusal bask› yoktur.Farkl› devletlerde milliyetlere karfl› tak›n›-

lan farkl› tav›rlar ne ile aç›klan›r?Bu devletlerde hüküm süren demokratiz-

min derecesindeki farkl›l›kla. Önceki y›llar-da, Rusya’da devlet iktidar›n›n bafl›nda eskitoprak aristokrasisi dururken, ulusal bask›katliamlar ve pogromlar gibi en i¤renç bi-çimlere bürünebiliyordu ve gerçekten debürünmüfltür. Belli bir ölçüde demokratiz-min ve siyasi özgürlü¤ün varoldu¤u ‹ngilte-re’de ulusal bask› daha az vahfli bir karak-terdedir. ‹sviçre demokratik bir topluma ya-k›nd›r ve bu ülkede uluslar afla¤› yukar› tamözgürlü¤e sahiptir. K›sacas›, bir ülke ne ka-dar daha demokratik olursa, ulusal bask› okadar az olur, ve tersine. Demokrasi ile, be-lirli s›n›flar›n devlet iktidar›nda bulunmalar›n›kastetti¤imize göre, bu bak›fl aç›s›ndan ha-reketle flu söylenebilir: Eski Çarl›k Rusya-s›’nda oldu¤u gibi, eski toprak aristokrasisiiktidara ne kadar yak›nsa bask› o kadar a¤›rve biçimleri o kadar i¤renç olur.

Ne var ki, ulusal bask› yaln›zca toprakaristokrasisi taraf›ndan ayakta tutulmaz. Ekolarak, bir di¤er güç daha vard›r —kendi ül-kelerine sömürgelerde ö¤rendi¤i milliyetlerikölelefltirme yöntemlerini getiren ve böylecetoprak aristokrasisinin do¤al müttefikleri du-

ULUSAL SORUN ÜZER‹NE RAPORRSD‹P (Bolflevik) VII. Konferans›’ndan (Nisan Konferans›)

29 Nisan 1917

bölgeler için bölgesel özerkli¤i gündemegetirmeyi önermektedir. Bu özerk bölgelerinco¤rafi s›n›rlar›, ekonomik koflullar, yaflamkoflullar›, vb. gözönüne al›narak, buralardayaflayan nüfusun kendisi taraf›ndan belir-lenmelidir.

Bölgesel özerkli¤in karfl›s›nda, uzun süre-den beri “Bund” ve özellikle, ulusal-kültürelözerklik ilkesini savunan Springer ve Bauertaraf›ndan önerilen di¤er bir plan vard›r.Ben bu plan›n Sosyal-Demokrasi taraf›ndankabul edilmeyecek oldu¤unu düflünüyorum.Bu plan›n özü flundan ibarettir: Rusya, ulus-lar›n bir birli¤i, uluslar ise, devletin hangi bö-lümünde yaflad›klar›na bak›lmaks›z›n, ortakbir toplumda birlefltirilmifl olan kiflilerin bir-likleri haline dönüflmelidir. Bütün Ruslar, bü-tün Ermeniler ve di¤erleri, toprak hesabakat›lmadan, kendi özel ulusal birliklerindeörgütlenecek ve ancak bundan sonra, Rus-ya uluslar›n›n birli¤ine girecekler. Bu planson derece elveriflsiz ve yersizdir. Gerçekfludur ki, kapitalizmin geliflmesi, koskoca in-san gruplar›n› da¤›tm›fl, onlar› uluslar›ndanay›rm›fl ve tüm Rusya üzerine yaym›flt›r.Ekonomik koflullar›n sonucu olarak ortayaç›kan uluslar›n parçalanmas› karfl›s›nda,belli bir ulusun tek tek bireylerini birarayagetirmek, yapay olarak bir ulus örgütlemekve infla etmek olacakt›r. Ve yapay olarakhalklar› uluslar içinde birlefltirmek, milliyetçi-lik görüflünü benimsemek olacakt›r. “Bund”taraf›ndan gelifltirilen bu plan, Sosyal-De-mokratlar taraf›ndan onaylanamaz. Bu plan,Partimizin 1912 Konferans›’nda reddedil-miflti ve “Bund” istisna olmak üzere, Sosyal-Demokrat çevrelerde genel olarak hiç ra¤-bette de¤ildir. Bu plan, kültürel özerklik ola-rak da bilinmektedir, çünkü bir ulusu ilgilen-diren say›s›z ve çeflitli sorunlar aras›ndankültürel sorunlar grubunu di¤erlerinden ay›r-makta ve bunlar› ulusal birliklere havale et-mektedir. Bu tür bir ayr›m›n ç›k›fl noktas›n›,uluslar› bütünleflmifl bir tüm haline getirenfleyin, onun kültürü oldu¤u tezi oluflturmak-

tad›r. Bir ulusun ba¤r›nda bir yanda ulusuparçalara ay›r›c› e¤ilimde ç›karlar, örne¤inekonomik ç›karlar, ve di¤er yanda onu bü-tünleflmifl bir tüm haline getirme e¤ilimindeolan ç›karlar oldu¤u ve bunlar›n da kültürelsorunlar oldu¤u varsay›lmaktad›r.

Son olarak, ulusal az›nl›klar sorunu vard›r.Bunlar›n haklar› özellikle korunmal›d›r. Bunedenle Parti, e¤itimde, dinde ve di¤er ko-nularda tam hak eflitli¤i ve ulusal az›nl›klarüzerindeki bütün k›s›tlamalar›n kald›r›lmas›n›talep eder.

Dokuzuncu maddede uluslar›n hak eflitli¤iilan edilmektedir. Bunun gerçekleflmesi içinzorunlu koflullar ancak tüm toplum tama-men demokratikleflti¤inde ortaya ç›kabilir.

Çeflitli uluslar›n proletaryas›n›n ortak birpartide nas›l örgütlenece¤i sorununu çözü-me kavuflturmal›y›z. Bir plan, iflçilerin milli-yetlere göre örgütlenmesini öngörmektedir—ne kadar ulus varsa o kadar parti. Buplan, Sosyal-Demokrasi taraf›ndan redde-dilmiflti. Pratik göstermifltir ki, belli bir devle-tin proletaryas›n›n milliyetlere göre örgütlen-mesi, yaln›zca s›n›f dayan›flmas› fikrini mah-vetmeye var›r. Belli bir devlet içindeki bütünuluslar›n proleterlerinin tümü, tek bölünmezproleter kolektifte örgütlenmelidir.

Böylece, ulusal sorun üzerindeki görüflle-rimiz, afla¤›daki önermelere indirgenebilir:

a) Halklar›n ayr›lma hakk›n›n tan›nmas›;b) Söz konusu devlet içinde kalan halklar

için bölgesel özerklik;c) Ulusal az›nl›klar için özgürce geliflme-

lerini garanti alt›na alan özel yasalar;d) Söz konusu devletin bütün milliyetleri-

nin proleterleri için tek bölünmez bir proleterkolektif, tek parti.

‹lk kez: RSD‹P (B) Petrograd fiehir Konferans› ve Tüm-Rusya Konferans›

—Nisan 1917, adl› kitapta yay›nlanm›flt›r.Moskova/Leningrad 1925 /

(Stalin, Marksizm, Ulusal Sorun ve Sömür-ge Sorunu, sayfa 81-86, ‹nter Yay›nlar›)

birlikte Sazumana Azadî û Yekitiya Kurd’u(Kürt Özgürlük ve Birlik Hareketi) kurdukla-r›n› kamuoyuna aç›klarlar. Dr. Nazif Bey ha-reketin önderli¤ine seçilirken, Cigerxwîn isesekreterli¤e getirilir.

Cigerxwîn farkl› zamanlarda de¤iflik yap›-lar içinde örgütlü olarak çal›flmay› asla ih-mal etmez. ‹kinci Dünya Savafl›’n›n ard›ndaDr. Nazif Bey ile kurdu¤u hareketten ayr›l›r-ken de yine ayn› yolu, örgütlü çal›flma yolu-nu seçmeyi ihmal etmez ve 1949 y›l›nda Su-riye Komünist Partisi’ne üye olur.

Bu parti ile birlikteli¤i 1957 y›l›na kadarsürer. Komünist Parti’de çeflitli görevler al›rve Cizre bölgesinde sorumluluklar üstlenir.Bu y›l içinde üyesi oldu¤u Suriye KP’sindenayr›larak Suriye Kürdistan’› Demokrat Parti-si’ne girer. Kat›ld›¤› bu partinin Merkez Ko-mitesi’ne seçilir. Bu parti bir süre sonra isimde¤ifltirerek Partiya Demokrata PeflweruyenKurd li Suriye (Suriye ‹lerici Kürt DemokratikPartisi) ad›n› al›r.

Bu y›llarda Güney Kürdistan’da geliflenulusal mücadele karfl›s›nda Cigerxwîn’iniçinde çal›flt›¤› parti, onu bu parçaya parti-nin görevlisi olarak gönderir. Ald›¤› görevle-ri baflar›yla yerine getirir. Özellikle Kürtgençli¤ini ayd›nlatma faaliyetini bu parçadada sürdürmeye çal›fl›r. Güney’deki KDP’ninbilgisi dahilinde faaliyetini sürdürür. Savafldurduktan sonra ard›ndan bafllayan yumu-flama ortam›nda ortaya ç›kan f›rsatla Ba¤-dat’taki Kürt Akademisi’nde dil ve edebiyatüzerine dersler verir.

Cigerxwîn yaflam›n›n sonuna kadar Suriye‹lerici Kürt Demokratik Partisi’nin Merkez Ko-mitesi üyesi olarak kal›r. Çok kez hayati tehli-keleratlat›r.SömürgeciSuriyedevletininbas-k›lar›na u¤rar. Geçici olarak Güneybat› Kür-distan parças›ndan ayr›lmak zorunda kal›r.

1969 y›l›nda tekrar görevli olarak GüneyKürdistan’a gider. Bir y›l kadar orada bulu-nur ve de¤iflik faaliyetler içine girer. Do¤uKürdistan’a geçti¤i, bu parça hakk›ndado¤rudan gözlemlerde bulundu¤una dair

bilgiler de mevcuttur.1973-1975 y›llar› aras›nda Beyrut’ta yafla-

mak zorundad›r. Yazd›¤› fliirler ve politik ça-l›flmalar›ndan ötürü çok büyük bask›lar gö-rür, tutuklan›r, a¤›r iflkencelere maruz kal›r.

En sonunda 1979 y›l›nda bir kez dahayurtd›fl›na ç›kar, ç›kmak zorunda b›rak›l›r.Ölümüne kadar geçen zaman süresini, sonbefl y›l›n› ‹sveç’te geçirir.

Yurtd›fl›na ç›kt›¤›nda da mensubu bulun-du¤u partinin çal›flmalar›n› sürdürür. Kürtulusunun özgürlü¤ü için Avrupa’da da yap›-lacak ifller oldu¤u bilinciyle zaman›n› iyi de-¤erlendirmeye gayret eder. Di¤er çal›flma-lar›n›n yan›nda, Paris Kürt Enstitüsü’nün ku-ruluflunda (di¤er bir grup Kürt ayd›n›yla bir-likte) yer al›r.

22 Ekim 1984’de yaflam›n› yitirdi¤indepartisinin Avrupa temsilcili¤ini yap›yordu.1927 y›l›nda bafllayan örgütlü faaliyetineböylece ancak ölüm son veriyordu.

Seksen bir yafl›nda Stockholm’de hayatagözlerini yuman Cigerxwîn’i Kürt halk› vedostlar› yap›lan anmalardan sonra cenaze-sini Güneybat› Kürdistan’a gönderdiler. Bu-rada Kürt halk› gerçekten de çok görkemlibir flekilde onu sahiplendi. Yüz bin kifli tö-rende bulufltu…

***Bu yaz›da Cigerxwin’in ideolojik, siyasi

bak›fl aç›s›n›; sanat alan›ndaki tavr›n› ve ge-nel de¤erlendirmesini yapmad›¤›m›z içinesas olarak özet bir biyografisini ç›kartmak-la yetiniyoruz.

Ömrünü Kürdistan’›n özgürleflmesine,Kürt ulusunun kurtulufluna adayan; mollaHesen’den komünizme sempati duyan de-¤iflimin ad› ilerici-devrimci flair Cigerxwîn’iKuzey Kürdistanl› komünistler olarak sahip-leniyoruz. Olumlu yanlar›n› sahiplenmek vekitlelere maletmek, gelece¤e tafl›mak kadarolumsuz yanlar›yla da aç›ktan mücadele et-mek prensibinden ayr›lmadan 100. do¤umy›ldönümünde onu an›yoruz.

Nisan 2003 /

GÛLAN 22 / 2003 3134 GÛLAN 22 / 2003

S T A L ‹ N ’ D E N º

reddin Zaza’n›n tan›m›yla “Yurtseverlik bay-ra¤›n› yükseltmeye, halk› tarikatlar›n, bat›linançlar›n, geleneklerin boyunduru¤undankurtulmaya aç›kça ça¤›rmaya cesaret edenilk kifli eski molla Cegerxwîn oldu.” (Bir KürtOlarak Yaflam›m, Pêrî yay›nlar›) Ayd›nlatmaiflinde en ön saftad›r.

Bazen Xoybun’un kollektif bir örgütleyici-si, bazen “tek bafl›na örgüt” gibi hareketederek kitleler içerisinde ilerici fikirlerin, Kürtyurtseverli¤inin yerleflmesi amac›yla çok s›-k› bir çal›flmaya verir kendisini. Kürt ulusu-nun yaflad›klar› onun çal›flmalar›n› h›zland›r-maya ve sahiplenme duygusunun geliflme-sine derinden etkide bulunurken, o bu olgu-dan Kürt ulusunun kurtuluflu için neler yapa-bilece¤i görevini ç›kararak kendini konum-land›rmaya çal›fl›r. ‹fle Kürt gençli¤inin e¤i-tilmesi, gerçekleri görmelerini sa¤lama nok-tas›ndan bafllar. Bu amaçla 1937 y›l›ndaAmude’de Kürt gençleri için okuma-yazmakurslar› açar, dersler vermeye bafllar. Kürt-çe verdi¤i bu derslerden, Kürt gençli¤iniçok yönlü bir flekilde yetifltirmeyi hedefle-mektedir. Kürtçe dilinin geliflmesini sa¤la-mak, gençlik aras›nda Kürtçe okuma-yaz-may› yayg›nlaflt›rarak geliflmesini sa¤lamakdo¤rultusunda yapt›¤› çal›flmalardan verim-li sonuçlar elde eder. Cigerxwîn’in okulundayetiflenler en az›ndan Kürt ulusunun ger-çekli¤ini ve nas›l özgürleflece¤ine dair as-gari bir donan›ma sahip olurlar.

Halk› ayd›nlatma çal›flmalar›nda etkisi or-taya ç›kt›kça, gericiler, fleyhler ve a¤alar Ci-gerxwîn’in deli oldu¤unu yayarlar, halk›n birdelinin pefline düflmemesini ö¤ütlerler. Fa-kat nafile, “deli” her geçen gün etraf›na ye-ni bir “deli” toplamaktad›r ve kendini ak›ll›sanan gericiler ürkmektedirler.

Amude’de Kürt gençlerini ayd›nlatma ça-bas› k›sa süre sonra örgütlü hale gelir. Birgrup arkadafl›yla birlikte bir gençlik örgütükurarlar. Klûba Ciwanên Kurd (Kürt GençlikKulübü) Kürt gençli¤i içinde k›sa süredeçok etkili çal›flmalar yapar. Kürt gençlerinin

kendi dillerinde okuma-yazma ö¤renmeleri;tarihleri hakk›nda ayd›nlanmalar› ve gele-cekleri için bir fleyler yapmalar› amac›yla buörgütün çal›flmalar› gün geçtikçe geliflmek-tedir. Özellikle Qam›fll› ve çevresinde Ci-gerxwîn’in sayesinde ciddi bir gençlik ör-gütlenmesi kurulur. Bu örgütlenmenin, son-raki y›llarda ortaya ç›kan parti düzeyindekiörgütlenmelerin ön haz›rl›¤› oldu¤u, büyükolanaklar sundu¤u sonradan görülür…

Ancak bu çal›flma Suriye ve Güneybat›Kürdistan’› egemenli¤inde tutan Frans›zemperyalistlerinin dikkatini çeker. Kürtgençli¤i aras›ndaki faaliyetleri yak›n takibeal›rlar; birtak›m zorluklar ç›kar›rlar ve sonuç-ta bu derne¤i kapat›rlar.

Cigerxwîn, ülke baz›nda Güneybat› Kür-distan somutunda bu ayd›nlanma faaliyetinisürdürürken, dünyada bir dizi baflka gelifl-me yaflanmaktad›r. O, ama ayn› zamandabu geliflmelere karfl› da duyarl› ve tav›r sa-hibidir. Almanya’da faflizmin iktidara gelme-sine ve ard›ndan sosyalizmin kalesine sal-d›rmas›na karfl› ikirciksiz bir flekilde saf›n›Sovyetler Birli¤i’nden yana belirler. Bu y›llar-da faflizme ve emperyalizme karfl› durma-n›n önemi üzerinde durur.

Faflizmin sosyalizmin ülkesi Sovyetler Bir-li¤i’ne sald›rmas›nda u¤rad›¤› hüsran ve ye-nilgi, dünya ölçe¤inde sosyalizme olan sev-gi ve sempatiyi gelifltirir. Bunun yans›malar›Cigerxwîn’de de görülmektedir. Sosyalizmeolan sempatisi, onu faflizmin sald›r›lar› karfl›-s›nda Sovyet anavatan›n› savunmaya yönel-tir. Zaten sosyalizme sempati duymaktad›r,insan›n kurtuluflunun sosyalizmden geçti¤i-ne inanmaktad›r ve komünist önderlere kar-fl› içten bir sevgi ile doludur. Bütün bunlar›fliirlerinde gayet ak›c›, berrak ve duru bir fle-kilde yazar; yazd›klar›n› kitlelere tafl›r ve on-lar› etkilemeye çaba sarfeder.

Savafl›n hemen ard›ndan örgütlenme ala-n›nda yapt›klar›yla, sosyalizmin üzerindekido¤rudan etkileri aç›kça görülmektedir.

Savafl›n ard›ndan bir grup arkadafl›yla

30 GÛLAN 22 / 2003 GÛLAN 22 / 2003 35

Kuzey Kürdistanl› kad›n ve erkek iflçi-ler, emekçiler, devrimciler, yoldafllar!

Sömürgecili¤e, ulusal bask›ya ve zulmekarfl›, ulusal kurtulufl mücadelesinin simge-si olan Newroz’u kutlamaya haz›rlan›yoruz.

2003 y›l›n›n Newroz’unu karfl›lamaya haz›r-land›¤›m›z bu günlerde, Ortado¤u’da savaflrüzgarlar› esiyor. Dünyan›n en büyük haydut-lar›ndan biri olan ABD emperyalizmi, GüneyKürdistan ve Irak halklar›n›n bafl›na bomba-lar ya¤d›rman›n haz›rl›klar›n› tamaml›yor.

ABD emperyalizminin müttefikleri ile bir-likte, Irak’a karfl› yürütece¤i savafl, emper-yalist, gerici, karfl›devrimci, yanl›zca GüneyKürdistan ve Irak halklar› için de¤il, bütündünya halklar› için felaketli sonuçlara gebehaks›z bir savaflt›r.

ABD emperyalizminin Irak’a karfl› verece¤isavafl; emperyalist ç›karlar için, petrol için,

dünya hegemonyas›nda yerini sa¤lamlaflt›r-mak için verilecektir. Bu savafl; ABD emper-yalistlerinin göstermeye çal›flt›klar› gibi “de-mokrasi” için, “insan haklar›” için vb. amaçlariçin verilecek olan bir savafl de¤ildir. Bu sa-vafl ç›kar savafl›d›r! Bu savafl petrol savafl›-d›r! Bu savafl dünya egemenli¤i için savaflt›r!

Bu savaflta, Kuzey Kürdistanl› komünistlerolarak biz; ne ABD’den, ne de Saddam reji-minden yanay›z. Bu savaflta, savafl tarafla-r›ndan biri hakl›, di¤eri haks›z konumda de-¤ildir. Savafl, savafl›n iki taraf› aç›s›ndankarfl›devrimin kendi içindeki bir hesaplafl-mas›d›r. Bizim taraf›m›z Güney Kürdistan veIrak halklar›n›n, iflçilerinin, emekçilerinin ta-raf›d›r. Biz bu savaflta, iflçilerin, emekçilerinkendi ba¤›ms›z eylemlerini gelifltirmesin-den, karfl›devrimci savafltan devrim için ya-rarlanmaya çal›flmas›ndan yanay›z.

B‹ AG‹RÊ NEWROZÊ,

OCAXÊ SOREfiÊ KÛR‹K B‹KE!NEWROZ ATEfi‹ ‹LE EMPERYAL‹ST SAVAfiA KARfiI

MÜCADELEY‹ YÜKSELT!

C ‹ G E R X W Î N º

Saddam rejimi halk düflman› faflist bir re-jimdir. Mutlaka devrilmelidir. Saddam’› devi-recek olan güç Güney Kürdistan ve Irakhalklar›d›r. Güney Kürdistan ve Irak halklar›-n›n bilinç ve örgütlenme seviyesi, Saddamrejimini devirme iflini yapacak düzeyde de-¤il diye, kimi Kürt çevre ve gruplar›n›n yap-t›¤› gibi ABD emperyalizmini desteklemek,savaflta ABD’nin yan›nda yer almak, ilericilikde¤ildir. Bu tav›r emperyalizmden medetuman, devrimcilik perspektifini çoktan yitir-mifl olanlar›n tavr›d›r.

Emperyalistlerin derdi demokrasi, insanhaklar› vb. de¤ildir. ABD emperyalizmininSaddam diktatörlü¤ünü y›kmak istemesininnedeni, onun halk düflman› bir rejim olmas›,Irak halklar›na kan kusturan faflist bir dikta-tör olmas› de¤ildir. fiimdi onu devirmek iste-yenler, geçmiflte onu diflinden t›rna¤›na ka-dar silahland›ranlard›. Halepçe’de binlerceinsan›m›z›n katledilmesine yolaçan zehirligaz›, Saddam’a verenler bunlard›. Sad-dam’›n düflman ilan edilmesi, onun Kuveyt’iiflgal etmesi ile olmufltur. Saddam ABD em-peryalizminin kontrolünden ç›km›flt›r. Büyükhaydut, kendisinin kontrolünden ç›kan kü-çük haydutu cezaland›rmak istemektedir.Irak’a ABD sald›r›s›n›n gerçek nedeni budur.

‹flçiler! Emekçiler!Irak’a sald›r› konusunda büyük emperya-

list güçler aras›nda sa¤lanm›fl bir birlik yok-tur. Her emperyalist büyük güç, kendi ç›ka-r›na göre tav›r belirlemektedir. Alman em-peryalizmi de sahte bar›fl pozuna bürün-mektedir. Onun bar›flç›l›¤› sahtedir. Kendihava sahas›n›, üsleri ABD’ye açan, Awacsuçaklar›nda personeli bulunan, Kuveyt’teaskerleri bulunan Alman devletidir. SorunAlman emperyalizminin ABD emperyalizmi-ne do¤rudan karfl› ç›kmas›, onunla çat›flma-y› göze alacak durumda olmamas› ve Orta-do¤u’da ABD egemenli¤inin sa¤lamlafla-cak olmas›ndan duyulan rahats›zl›ktan kay-naklanmaktad›r. Bu nedenle Alman emper-

yalizmi “bar›flsever” görünmektedir.Sömürgeci Faflist Türk devleti ise; Güney

Kürdistan’da belli alanlarda silahl› güçleribulunmas›na ra¤men, s›n›ra y›¤d›¤› 100 biniaflk›n ordu gücü ile Güney Kürdistan’› tama-men iflgale haz›rlanmaktad›r. SömürgeciTürk devleti, ABD ile girdi¤i pazarl›kta, dahafazla para koparma pazarl›klar›n› yürütme-nin yan›s›ra, Güney Kürdistan’da hangi bi-çimde olursa olsun bir “Kürt devleti”nin ku-rulmas›n› engellemeyi ve Güney Kürdis-tan’da kendi denetimleri d›fl›ndaki bir gelifl-meyi engellemeyi esas savafl nedeni halinegetirmifltir. Bu savaflta, Kürt ulusu ve onunulusal mücadelesi sömürgeci faflist Türkdevletinin bafl sald›r› hedefidir.

‹flçiler! Emekçiler!Bu savafl bizim savafl›m›z de¤il! Bu sa-

vafltan iflçilerin, emekçilerin ç›kar› yoktur.Savafl emperyalist, gerici, karfl›devrimci birsavafl olacakt›r. Emperyalizme, emperyalistsavafla karfl› ç›kmak, örgütlenmek, müca-deleyi yükseltmek günün en acil görevidir.

Emperyalizm varsa onun yol arkadafl› sa-vafl da vard›r. Emperyalizm barbarl›kt›r. Em-peryalizmi mezara gömmenin, emperyalistsavafllara son vermenin yolu Bolflevik dev-rimlerdir. Bunun için Partîya Bolflewîk safla-r›nda örgütlenin!

– Xelasî, bi floreflê û bi sosyalîzmê dibî!– Li Newroz’an jî âlâ floreflê bilindke!– Sömürgeci faflist Türk devleti Kürdis-

tan’dan defol!– Kahrolsun emperyalist savafl! Yafla-

s›n devrimci iç savafl!12 Adar 2003 /

PARTÎYA BOLfiEWÎK

(KURD‹STANA BAKUR)

TARAFTARLARI

l› yürek” anlam›na gelen Cigerxwîn ismi bu-güne kadar kullan›l›r (kullan›lmaya da de-vam edecektir).

Ülkesini gezmeye, görmeye; izlenimlerinianlat›ma dökmeye ve kitlelerle paylaflmayabafllar. Alg›lad›klar›n› ve düflünce boyutunavaran gözlemlerini bilinçli bir yol göstericili-ge ba¤lama ve bir ölçüde öncü rol oynamadavran›fllar› göstermede fazla gecikmez.Nitekim toplumu ayd›nlatma amac›yla fliirleryazma dönemi bafllam›flt›r. Denebilir ki Ci-gerxwîn, 1924 y›l›nda bafllad›¤› fliir serüve-nini öldü¤ü güne kadar baflar›l› bir flekildesürdürmüfltür.

Kürdistan’›n de¤iflik parçalar›n› gezen Ci-gerxwîn, gördüklerini art›k fliirlerinde ifadeederek düflüncelerini Kürt toplumuna tafl›-maya, bu yolla ayd›nlatma ifline giriflir. Enbüyük tepkiyi bizzat e¤itim ald›¤› medreseçevresinden görür. Toplumsal iliflkiler üze-rinde belirleyici konumda olan toprak a¤ala-r› / feodal güçler Cigerxwîn’in ç›k›fl›ndan ra-hats›z olurlar ve bu rahats›zl›klar›n› aç›kçadile getirir, pratikte de engellemek için negerekiyorsa yaparlar. Cigerxwîn için as›lmesele egemenli¤i ellerinde tutan mir, bey,a¤a ve fleyh tak›m›n›n etkisini k›rmakt›r.fiüphesiz bu durum onun hayat›nda bir dizizorluklar, tehlikeler anlam›na gelir. Kifliselanlamda genifl bir sahip ç›kan›, koruyançevresi olmad›¤› gibi her bak›mdan dinseletkinin alt›nda bulunan kitlelerden de tepkialmaktad›r. Feodal güçler, onun dinsel alan-daki bilgisini ve bu bilgiye dayanarak dinselhurafelerle baflar›l› bir mücadele yürütüflünüetkisiz k›lmak için Cigerxwîn’in “kâfir” oldu-¤unu yaymaya bafllarlar. Ancak o do¤ru bil-di¤i yoldan vazgeçmez; a¤alar›n ve sömü-renlerin haks›zl›klar›n› her geçen gün dahaaç›k bir flekilde ele almay› sürdürür. Kendiniyoksullar›n, ezilenlerin haklar›n› savunmayaadar ve yapaca¤› ifller içinde ayd›nlanmaya/ ayd›nlatmaya özel bir önem verir.

fiiir yazmaya bafllad›¤› ilk y›llarda, Kürthalk›n›n yaflad›klar›n› sarih bir dille, basit ve

fakat anlafl›l›r bir tarzda ortaya koyarak Kürtulusunun durumunu ifllemeye ve buradangörevler ç›karmaya çabalar. Tabii ki fazlazaman geçmeden floven çevrelerin tepkisi-ni al›r. Bu tepkilere karfl› dikkatlidir, fakatdo¤ru bildi¤i yoldan caymaz. Kürt ulusununözgürlü¤ü için mutlaka bir fleyler yapmakgerekti¤ine inanmaktad›r ve yapabilecekle-rinden vazgeçmeyi düflünmez. Bu çerçeve-de, k›smen kimi Kürt a¤alar›ndan (ulusal te-meldeki bir sahiplenme) destek görür.

Bu y›llarda evlenir. Evlili¤i hakk›nda geniflbir bilgi yok, yaln›zca onun 1927 y›l›nda ev-lendi¤ine dair kay›tlar bulunmaktad›r.

Art›k yaflad›klar›n› politik sahnede de yan-s›tmakister.Öncülü¤ünüyapmasada,kendi-sine gelen örgütleme tekliflerini geri çevir-mez. 1927 y›l›nda Bedirxan kardefllerden vebaflka kimi Kürt ayd›n çevresinden gelen birKürt cemiyetinin örgütlenmesi ba¤lam›ndabu çal›flmaya ifltirak edece¤ini beyan eder.Bu çal›flmaya kat›l›r ve Xoybun örgütlenme-sindegöreval›r.Bualandabaflkabaz›sorum-luluklar al›r ve Hawar dergisindeki düzenli fa-aliyeti bunun ard›ndan gerçekleflir. Hawar’daCigerxwînad›ylafliirleryazmadönemibafllar.

Bu ortamda fliirde yo¤unlaflmaya yönelir,art›k Hawar dergisinin fliir köflesinin sürekliflairidir. Kürt yay›n hayat›n›n içindedir ve fli-irleriyle bu yay›na katk›larda bulunmaktad›r.Onu bu dergide yazmaya iten elbetteki po-litik tercihleridir. Derginin kadrosu içine gir-di¤i y›llarda, ayn› zamanda siyasal Kürt ör-gütlenmesinin de içindedir. Bir bak›ma Ha-war’daki fliirler siyasal çal›flma ve örgütlen-me iflinin bafllang›c› olarak karfl›m›za ç›kar.Dönemin Kürt siyasetçilerinin önemli bir bö-lümüyle birlikte ayn› dergide çal›flmas› poli-tik bir kiflilik haline geliflini h›zland›r›r.

Xoybun ve Hawar özgülündeki çal›flmalaraktifleflmesi ve geliflmesi üzerinde çokolumlu rol oynar.

Güneybat› Kürdistan’da en etkili birkaçKürt yurtseverinin adlar›yla birlikte an›lmak-tad›r art›k. Öncü bir konuma gelmifltir. Nu-

GÛLAN 22 / 2003 2936 GÛLAN 22 / 2003

N E W R O Z ’ 0 3 º

28 GÛLAN 22 / 2003

C ‹ G E R X W Î N º

Gerçek ad› fiehmus Hesen olan Ci-gerxwîn, yoksul bir ailenin çocu¤uolarak 1903 y›l›nda dünyaya gelir.Do¤um y›l› ba¤›nt›s›nda kimi farkl›(1900 y›l›nda do¤du¤unu ileri süren-

ler de var.) bilgiler olmakla birlikte, genelde1903 y›l›nda do¤du¤u etraf›nda bir kan› ha-kim durumdad›r.

Mardin’e ba¤l› Amude nahiyesinin Hesareköyünde do¤an fiehmus Hesen yaflam›n›nilk y›llar›n› bu köyde sürdürür. ‹lk gençlik y›l-lar›nda önce babas›n› (babas›n›n ad› He-sen.) bir süre sonra ise annesini (Eyflan)kaybeder.

Anne ve babas›ndan yoksun, afl›r› dene-bilecek bir yoksullu¤un getirdi¤i zorluklar vefeodal iliflkilerin yaratt›¤› cendere içinde ha-yat›n bir dizi çilesini ve çetinli¤ini çocuklu-¤unda ve daha ilk gençlik y›llar›nda çokyönlü bir flekilde yaflamaya bafllar.

Birinci Dünya Savafl›’n›n hemen öncesin-de Amude’ye (Güneybat› Kürdistan) göçe-der. Yoksulluk / yoksunluklar içinde dünyayagözlerini açan fiehmus’u Amude’de yine ay-n› flartlar beklemektedir. Bir süre a¤abeyininyan›nda kal›r. K›zkardeflinin yan›na geçer veorada da bir süre kalmak zorundad›r. Abisive k›zkardeflinin yan›nda kald›¤› dönemdeçal›fl›r. Çobanl›k ve çiftçilik iflleriyle u¤rafl›r.Bir nevi “s›¤›nt›” durumundad›r. Karfl›laflmakzorunda kald›¤› bu yaflam› kabullenmez. Birbak›ma kiflisel özgürlü¤ünü yakalamaya ko-yulur ve nihayetinde bir süre sonra bu or-tamdan kaçmaya karar verir. Art›k gezginci-dir, medrese hayat›, ülkeyi tan›ma ve halk›n›anlama süreci bafllar. Kendi çap›nda müca-

deleyi ihmal etmez; fliir, kavga ve gezgincili-¤i birarada götürmeye çal›fl›r…

Sürekli bir aray›fl içindedir. Düflündükleri-ni bulmaya, ö¤renmeye, amac›na ulaflmayagayret eder. 1920’de Diyarbak›r’a gitmeyekarar verir. Burada okuyabilece¤ini düflün-mektedir. ‹lk baflta yapabilece¤i fley, döne-min imkanlar› dahilinde dini e¤itim veren birokula girmektir. Zorluklar›n büyüklü¤ü karfl›-s›nda aray›fla geçen fiehmus Hesen oku-man›n ve bilginin önemini yavafl yavafl gör-meye bafllar ve bu alternatif etraf›nda yo-¤unlafl›r. Dinsel cenaha karfl› mesafeli ol-mas›na karfl›n bilgi edinmenin oradan geçti-¤ine kendini ikna etmifltir. Neticede amac›-na ulaflmak için dini ö¤renim görmek ama-c›yla bir Kürt medresesine kayd›n› yapt›r›r.Dini e¤itimin belirleyici (fleriat dersleri al-maktad›r) oldu¤u medresede (git gel’leriçinde) on y›l (kimilerince sekiz y›l) okur. Dö-nemin koflullar› çerçevesinde belki de uzunsay›labilecek bu e¤itimin sonunda, 1928 y›-l›nda din hocas› (seyda-molla) olmaya hakkazan›r.

Okul y›llar›nda iken Kürt ulusal gerçekli¤i-ni görmede çok önemli bir rol oynayan fiexSeîd ayaklanmas› yaflan›r. Yurtsever birkimlik kazanmas›nda bu ayaklanman›n be-lirleyici bir rolü oldu¤unu daha sonraki y›llar-da ifade eder.

Kendisinin ve ailesinin çekti¤i ac›lar›n dabir sonucu olarak gençlik y›llar›ndan baflla-mak üzere art›k fiehmus Hesen de¤il, her-kes kendisini Cigerxwîn olarak tan›r ve ka-bul etmeye bafllar. Bir bak›ma yaflad›klar›n›ifade eden, özetleyen “kanayan yürek, kan-

Cigerxwîn 100 yafl›nda…

GÛLAN 22 / 2003 37

Geçen y›llarda yurtd›fl›nda yap›ld›¤› gibibu y›l Newroz’da seminerler, tart›flmatoplant›lar› yap›lmad›. Bunun yerine,

savafl haz›rl›klar›n›n iyice yo¤unlaflt›¤› ger-çe¤i de gözönüne al›n›p daha fazla kitleyeulaflman›n da bir arac› olarak düflünülen;hedefi gerçekçi bir temelde yüksek tutma-yan, mütevaz› iki gece planland›.

Sözkonusu geceler Almanya’n›n Nürn-berg ve Duisburg flehirlerinde yap›ld›.Newroz’un devrim için mücadelede biraraç olarak kullan›lmas› gerekti¤i temelyaklafl›m›yla, ABD emperyalizminin vemüttefik güçlerinin Güney Kürdistan-Irak’a yönelik haz›rlad›¤› emperyalist sa-vafla karfl› mücadeleyi öne ç›karan birtemelde, geceler için yap›lan ça¤r› flöy-leydi:

“Newroz’da emperyalist savafla karfl›mücadeleyi yükseltelim!

Emperyalist barbarl›k dünyaya meydanokuyor…

Günümüzün Dehaklar› halklar›n kan vegözyafl› deryas› üzerinde kendi saltanatla-r›n› sürdürüyorlar.

Dünyan›n en büyük haydutlar›ndan biriolan ABD’li emperyalistler Irak halk›n›n ba-fl›na bombalar ya¤d›rman›n haz›rl›klar›n› ta-maml›yor. ABD emperyalizminin Ortado-¤u’da kendi egemenli¤ini daha da pekifltir-mek için her türlü afla¤›l›k yöntemi kullan-maktan çekinmedi¤i, uluslararas› alandakendi koyduklar› kurallar› ayaklar alt›na al-d›klar›, emperyalist barbarl›¤›n Ortado-

¤u’da somut olarak aç›k savafl biçiminedönüfltürülme¤e çal›fl›ld›¤› koflullarda 2003Newroz’una giriyoruz.

Irak halk›n›n gözyafllar› emperyalistleri il-gilendirmiyor; tüm emperyalistler ve uflakla-r›n›n derdi kendi ç›karlar›d›r. ABD’li emper-yalistlerin Irak halk›n›n bafl›na ya¤d›raca¤›bombalar, asl›nda tüm dünya halklar›n›n ba-fl›na ya¤maktad›r. Büyük haydut tüm dünya-ya flu mesaj› veriyor: “Dünyan›n efendisi be-nim, bana karfl› olana yaflam hakk› tan›-mam!”

Tam da bu koflullarda, Kürdistanl› kitlele-rin tutuflturaca¤› Newroz atefli emperyalistsavafla karfl›, antiemperyalist mücadeleningelifltirilmesine, devrimci savafl k›v›lc›mlar›-n›n yükseltilmesine hizmet etmelidir.

Emperyalizmdegerçek anlamda “hak-hu-kuk”, “dostluk-kardefllik” yoktur; belirleyiciolan emperyalist ç›karlard›r.

Emperyalizm varsa onun yol arkadafl›savafl da vard›r.

Emperyalizm varsa kan ve gözyafl› var-d›r.

Emperyalizm varsa halklar›n din, dil, ›rk,milliyet temelinde birbirlerine bo¤azlat›lma-s› vard›r.

Emperyalizm BARBARLIKTIR!2003 Newroz’unda görev, emperyalist

barbarl›¤a karfl› antiemperyalist müca-deleyi gelifltirmek; emperyalist savaflakarfl›, devrimci savafl fliar›n› yükselt-mektir.

Gelin, omuz omuza, hep birlikte New-

Yurtd›fl›nda Newroz geceleri yap›ld›…

roz atefliyle devrim oca¤›n› körükleye-lim!

fiubat 2003”

Bu ça¤r› temelinde yap›lan propagan-da-ajitasyon çal›flmas›yla do¤al olarakseminerler için ulafl›lan kitleden daha

fazla kitleye ulafl›labildi. ‹ki geceye toplam300 kifli kat›ld›. Seminerlere, tart›flma top-lant›lar›na kat›l›ma göre daha iyi olsa da,yap›labilecek ifllerin, çal›flmalar›n yap›lma-s› durumunda kat›l›m daha iyi olabilirdi. Buba¤lamda, sözkonusu eksikliklerden gele-cek dönem için dersler ç›karmak geceleriörgütleyen yoldafllar›n görevidir. Bu gece-ler bir bak›ma deneyim edinmek için bir“bafllang›ç” olarak da görülmelidir.

Gecelerin program› kabaca, davet edi-len, dayan›flmada bulunan sanatç›, müzikgruplar›n›n yan›s›ra, Kürtçe, Türkçe, Al-manca konuflmalar, fliirler, skeç, folklor veslayt gösterisinden oluflmufltu.

Programdaki konuflmalar d›fl›nda Duis-burg’taki gecede flu aç›l›fl konuflmas› dayap›ld›:

“Newroz vesilesiyle düzenledi¤imiz bugeceyi, emperyalist savafl tamtamlar›n›nçald›¤› bir ortamda gerçeklefltiriyoruz. Ba-fl›n› Amerikan emperyalizminin çekti¤i birgrup emperyalist devlet Güney Kürdistan-Irak co¤rafyas›na gerici ve haks›z bir sa-vafl› dayatman›n haz›rl›klar›n› yap›yor. ABDemperyalistleri bölgeye daha çok yerlefl-mek için bu kez do¤rudan askeri iflgal vesavafl yolunu tercih ediyor. Güya ABD em-peryalistlerinin Güney Kürdistan-Irak’a sa-vafl açmas›na karfl› ç›kt›¤›n› söyleyen di¤eremperyalist devletler de asl›nda bu sava-fl›n içinde yeralmaktad›rlar. Büyük emper-yalist devletlerin tamam› bölgedeki ç›karla-r›n› korumak için her zaman fliddete ve sa-vafla baflvurma, savafl haz›rl›klar› içindebulunma tutumlar›n› sürdürdüler. Bugün debölge somutunda güçlü bir emperyalist re-

kabet devam etmektedir. Emperyalistlerinç›karlar›n› korumak için dalaflmalar›nda vebölgeye sald›rmalar›nda fatura hep halkla-ra ç›kar›lmaktad›r. Bölge gerici rejimleriyle,sömürgeci devletlerle emperyalistler ara-s›ndaki iflbirli¤i neticesinde karfl›devrimcisavafllar›n yükü halklar›n s›rt›na y›k›ld›.Bundan 15 y›l önce gerçeklefltirilen 16Mart 1988 Halepçe katliam› bunun en aç›kkan›t›d›r. Bugün güya savafla karfl› ç›kt›¤›n›iddia eden baz› Avrupal› emperyalist dev-letler, özelde Alman ve Frans›z emperya-listleri Halepçe katliam›n›n sorumlular› ara-s›ndad›rlar. Kimyasal silahlar› kullananSaddam rejimi kadar Irak sömürgecilerinebu silahlar› teslim eden emperyalist devlet-ler de o kadar suçludurlar. Bu suçlular,suçlar›na yenilerini katmaya devam etmek-tedirler. Kimyasal silahlar›n üretimini sür-dürmektedirler. Silahlanmaya çok büyükbütçeler ay›rmaktad›rlar. Ve bugün GüneyKürdistan-Irak’a sald›r› haz›rl›¤›nda oldu¤ugibi, yeni silahlar›n› deneyeceklerini aç›kçailan etmektedirler. Güney Kürdistan-Irakco¤rafyas›nda yeniden kimyasal ve benze-ri gelifltirilmifl yeni silahlar›n kullan›laca¤›,yeni Halepçelerin yaflanaca¤› endiflesigüçlü bir olas›l›kt›r.

Yeni bir Newroz arifesinde Arap, Kürt vedi¤er bölge halklar›n›n savafl›n vahfletiniad›m ad›m hissetmeleri karfl›s›nda duyar-s›z kal›namaz. Bulundu¤umuz her alandaemperyalistlerin bölgede bafllatmak iste-dikleri emperyalist savafla karfl› mücadeleedelim.

Bugün, bu salonda düzenledi¤imizNewroz etkinli¤inin as›l amac› da emperya-list sald›rganl›¤a, iflgale ve savafl 盤›rtkan-l›¤›na karfl› ç›kmay› amaçlamaktad›r.

Bu Newroz etkinli¤inde, görevlerimiz-den biri de sömürgeci devletlerin, somutolarak sömürgeci Türk devletinin GüneyKürdistan’da giriflti¤i askeri iflgale karfl›ç›kmakt›r.

Almanya-Fransa emperyalist devletleri-nin çekti¤i ortakl›k grubu ise bu somut-taki savafla taraf olmad›¤› büyük aldat-macas› ile asl›nda bölgedeki ç›karlar›n›farkl› bir flekilde garanti alt›na almayaçal›flmaktad›r. Bugünkü koflullarda Gü-ney Kürdistan-Irak somutunda tam an-lam›yla emperyalistler aras› bir rekabetbir dizi boyutuyla a盤a ç›km›fl durum-dad›r. Aç›k ki, emperyalist rekabetin fa-turas› da yine halklara ç›kar›lmak isten-mektedir.

Bölgenin sömürgeci devletleri dekendilerini olas› bir savafl durumunagöre konumland›rm›fl durumdad›rlar.Özellikle ‹ran ve Türk sömürgeci devlet-leri Güney Kürdistan’›n belli “s›n›r” böl-gelerini askeri abluka alt›na alm›fl bulu-nuyorlar. Türk sömürgeci devleti nere-deyse bütünüyle kendisini Güney Kür-distan somutuna kilitleyerek askeri ifl-galin kal›c›l›¤› tehdidi eflli¤inde savafl盤›rtkanl›¤› yapmaktad›r…

Emekçi kad›nlar;ABD emperyalist devletinin ve andaki

müttefiklerinin bölgenin petrolleri, di¤erenerji kaynaklar› ve zenginlikleri üzerin-de tam bir denetim sa¤lamak için bu-gün ihtiyaç duyduklar› savafl daha çokölüm, daha fazla k›r›m ve açl›k, sefaletanlam›na gelmektedir. Emperyalist sa-vafl bir kez daha kitlesel katliamlar›ngerçekleflmesi demektir. Bir kez daha,her bak›mdan bölgenin emperyalistbarbarl›¤›n y›k›m›na u¤ramas› demektir.Evet bir kez daha kad›nlar›n, iflçi veemekçi kad›nlar›n en fliddetli flekildeemperyalist savafl makinesinin zulmü-ne u¤ramas› demektir. Bu savaflta da,her emperyalist ve karfl›devrimci savafl-

ta oldu¤u gibi halklar›n, somut olarakda Güney Kürdistan-Irak halklar›n›n ba-fl›na bombalar ya¤acak, insanlar katle-dilecektir.

Bütün sahtekârl›klara karfl›n, bu sava-fl›n ard›ndan Güney Kürdistan-Irak’a“bar›fl ve demokrasi” gelmeyecektir.Kad›nlar›n kurtuluflu bak›m›ndan daesas›nda bu savafl›n olumlu kazan›mla-r›n›n olmayaca¤› daha bugünden görül-mektedir. Güney Kürdistan-Irak co¤raf-yas›ndaki kad›nlar›n gerçek kurtulufluda mutlak surette baflar›l› bir devrimineseri olacakt›r.

Emekçi kad›nlar;Bu y›l 8 Mart’›, bir kez daha haks›z ve

karfl›devrimci bir savafl›n öngünlerindekarfl›l›yoruz…

8 Mart 2003; bir kez daha emperya-list barbarl›¤a karfl› devrimci savafllar›ntek alternatif oldu¤unu savunmak vehayk›rmak zaman›d›r.

8 Mart 2003; bir kez daha kahrolsungerici, karfl›devrimci savafllar, yaflas›ndevrimci savafllar fliarlar› do¤rultusun-da alanlarda olman›n zaman›d›r!

8 Mart 2003; bir kez daha erkek ege-men emperyalist sistem içinde reformk›r›nt›lar›yla oyalanmay› de¤il, gerçekkurtuluflumuz için mücadeleyi, devrimiseçme bilinci ile kuflanman›n-örgütlen-menin zaman›d›r.

Mart 2003 /

PARTÎYA BOLfiEWÎK

(KURD‹STANA BAKUR)

TARAFTARLARIGÛLAN 22 / 2003 2738 GÛLAN 22 / 2003

N E W R O Z ’ 0 3 º

Newroz, direniflin ve mücadelenin öneç›kar›ld›¤› bir temelde ele al›n›rsa; iflte o za-man gerçekten de Newroz atefli devrimoca¤›n› körüklemeye hizmet edecektir.

Bu duygu ve bilinçle düzenledi¤imizNewroz gecesine hoflgeldiniz!”

Gecelerin Türkçe konuflmas›, gecelereça¤r›daki düflüncelerin daha da genifl-letilmifliydi. Kürtçe konuflma ise flöyle-

dir:“Heval û hogir ê bergend û dildar! Bi navê komîta sazumana flevê ez we

hemûyan bi cofla floreflger û floreflvan si-lav dikim.

Dehaq’ên roja me li ser qiyameta gîrî ûflîn û xwîna gelan kêf û zevqan dikin.

Emperyalîst ê barbarî, dinê re qabîbo di-ke. Çavên emperyalîstan qet ter nabin. Ewji bo berjewendîya xwe dine mahf dikin.Çavên gîfltî emperyalîstan li Rojhîlat a Na-vîn e. Lewra, li Rojhîlata Navîn petrol heye.Ji bo petrolên Rojhîlata Navîn li destê em-peryalîstan çi hatiye wî dikin.

Amerîkana emperyalîst ewê îsal Newro-zê bi xwinê boyexke. Va haydutê mezîndevê xwe bi xwîna gelan ketîye, çavê xwetebayê din nabîne. Leflkerê xwe û top û ti-fangê xwe top dora Rojhîlata Navîn kiriye.Van xwinxwaran îro-sibe li Kurdistana Ba-flûr û li Irakê ewê xwîna gelan birijînin.

Van emperyalîstan bi sextekarîyê gelêndinê dixapînin. Ew diben “em li hember te-rorîzme fler dikine.” Va zaf derewe. Ew ji bomenfeata xwe fler dikin. Ew ji bo menfeataxwe kanun û nizama ku bixwe danîne vî jîdidevsînin. Dügelê ku nehatin hesabê xwewan bi zore zeft dikin, dihelîflînin. Bi flerênbêhek de bi sedan, bi hezaran mirovan di-kujin. Ew, bi xwîna karker û kedkar û gelê-bindest xwedî dibin. Ew, ji bo hikumranî-ya dine fler dikin. Dest emperyalîstê di me-zin de çekên ku dine mahfke heye. Çeksa-zê herî mezin ew bixwene. Ew, gelên dine

li ser bingeha dîn û ziman û neteweperestîû nîjadperestîye hev re dikin dijmin. Gelêndine ber didin hev û bixwe jî sêri keyf ûzevka xwe dikin. Vanê saxek îflan didin kuterorîstê herî emperyalîst bixwene.

Li ser mafên mirovan û demokrasî û herwekî din emperyalistên hemû roj bi roj pro-pagandan dikin ku “em ji bo van tekoflînêdikinê” .

Bafle jî, van gotinan rastin?Na! Vana gîfltî jî derevê zafin.Qet dûr meçûn. Kurdistan li ber çavane.

Kurdistan kirine çar parçe û her parçek da-ne bin destê mêtingehkarîkî. Amerîkanaemperyalîst ji bo petrolên Rojhîlata Navîn,Kurdistana Baflûr xwe re kiriye bingeh.Dewleta Tirkê faflîst û metîngehkar li Kur-distana Bakur roj bi roj xwîna Kurdan dirijî-ne. Kurdistanê tar û mar dikin. Kanê, li kuye mafên mîrovan, li ku ye demokrasî? Em-peryalîstên Amerîkayê îro ji bo menfeataxwe li Kurdistana Baflûr dest li piflta Kur-dan dixinin û van dajon nav flerê û didinekufltinê. Tirkê mêtingehkar dibên ku “em, jibo Kurdan heqêk hema ji yekî dayînê nax-wazinê.” Ew, bi aflkerahî koletîya Kurdandixwazin. Amerîkayê emperyalîst jî dibejîku: “hûn qet metirsin, em heqêk nuh nadi-nê Kurdan.”

Welat, welatê meye hema, ew bernadinku em bibine xwedîyê welatê xwe!

Li dest emperyalîstan mafên mîrovanewaye!

Heval û hogîrino!Bi kurtî, gotina me ewaye: Ji emperyalîs-

tan dostî nabî. Ew dijminê gelêbindestin.Amerîkayê çav berdaye petrolê KurdistanaBaflûr û Irakê. Ev dixwazî ku vê derê gîfltî-yê bigirî dest xwe. Va rê ya rêya hikumra-nîya dinê ye. Amerîkana emperyalîst ji bohikumranîya dinê fler dike. Va flera, fleraemperyalîstane, va flera, flera bêheqe. NeSaddam ê dîktator ne jî rejîmê emperyalîs-tê gîfltî! Ew gîfltî jî dijminê karker û kedkar

GÛLAN 22 / 2003 3926 GÛLAN 22 / 2003

K A D I N º

De¤iflik uluslardaniflçi, emekçi kad›nlar!8 Mart 2003’te de emperyalist bar-

barl›k olanca ç›plakl›¤›yla devam edi-yor…

ABD emperyalist devletinin bafl›n›çekti¤i emperyalist, karfl›devrimci ittifakGüney Kürdistan-Irak’a yönelik imha

savafl›n›n haz›rl›klar›n› bütün h›z›yla sür-dürmektedir. Güney Kürdistan-Irakco¤rafyas›nda askeri iflgalini ad›m ad›mgerçeklefltirmekte olan ABD emperya-list devleti ve müttefikleri her an fiili ola-rak savafl›n start›n› verecek flekilde ha-z›r beklemektedirler. Bu ittifak›n andakisavafl haz›rl›klar›na karfl› ç›kan, bafl›n›

ÊDÎ BESE!MÜCA D E L E M ‹ Z K A D I N L A R I N K U R T U L U fi U ‹ Ç ‹ N !

û gelêbindestê dinêne. Rizgarîya karker ûkedkar û gelêbindestan gîfltîyan û Kürdis-tan û Kurdan bi floreflê dibî. fiera me ji bofloreflêye. Îro roj roja tekoflîna antîemper-yalizmêye, roja tekoflîna floreflêye.

Ala floreflê bilinke! Bi agire Newrozê ocaxê floreflê nixaf

ke!”Gecelere Almanya’da Bolflevik Parti ‹n-

flas› ‹çin Yay›n Organ› “Trotz Alledem”(“Herfleye Ra¤men”) taraf›ndan gönderilenmesaj, “teknik” bir nedenle Nürnberg ge-cesine ulaflamad›¤› için sadece Duis-burg’taki gecede okundu. Sözkonusu me-saj flöyledir:

“De¤erli arkadafllar, de¤erli yoldafllar,Almanya’da Bolflevik Parti ‹nflas› ‹çin

mücadele yürüten “Trotz Alledem” (“Her-fleye Ra¤men”) gazetesi olarak sizleri mili-tan devrimci bir coflkuyla selamlar›z.

Newroz dolay›s›yla düzenledi¤iniz kutla-ma eylemlerinizin baflar›l› geçmesini dili-yor, “Newroz’da emperyalist savafla karfl›mücadeleyi yükseltelim!” fliar›n›zla hemfi-kir, sizlerle omuz omuza oldu¤umuzu aç›k-lar›z.

Her yerde emperyalist savafla savafl!Çünkü emperyalist savafl emperyalist bar-barl›k demektir. Emperyalist barbarl›k, ya-flanan ve her gün artarak yaflanan ve en-gellenmedi¤i flartlarda tüm insanl›¤›, onunyaratt›¤› tüm de¤erlerle birlikte yok olmayagötürecek olan bir barbarl›kt›r. Emperyalistbarbarl›k tüm ülkelerin iflçilerinin ve ezilenhalklar›n ortak can düflman›d›r.

Emperyalist sistemin pis kâr emelleri içinsavafllar yürütmesine, bu savafllarda on-binlerce iflçinin, emekçinin, köylünün hun-harca katledilmesine, açl›¤a, sefalete, y›k›-ma sürüklenmesine sessiz kalamay›z! Ses-siz kalmak onaylamak demektir!

Emperyalist savafla savafl! Emperyalistdünya sistemine savafl demektir.

Bugün kimi emperyalist devletler “sava-

fla karfl›” olduklar›n›, savafl istemedikleriniaç›kl›yorlar. Onlar›n bu tavr› tam bir sahte-kârl›k tavr›d›r.

Emperyalist Fransa’n›n Afrika’n›n bir diziülkesinde yürüttü¤ü gerici, karfl›devrimcisavafllar henüz unutulmad›. Bu savafllardaakan kanlar henüz kurumad›.

Emperyalist Rusya’n›n Çeçen halk›na kar-fl› yürüttü¤ü haks›z savafl hâlâ devam edi-yor.

Emperyalist Almanya bugün en büyüksavafl k›flk›rt›c›lar›ndan biridir. Dünyan›n enbüyük silah sat›c›lar›ndan biridir. Almanemperyalizmi yaln›zca 2002 y›l› bütçesin-den 88 milyar Euro silah sanayine ay›rm›fl-t›r. Güney Kürdistan’da, Halepçe’de Kürthalk›n›n bafl›na ya¤an zehirli gaz bombala-r› Alman firmalar›n›n yard›m ve katk›lar›ylaüretilmifltir.

Emperyalist savafla savafl! Emperyalistgerici, karfl›devrimci savafllar, emperyalistsistemin kaç›n›lmaz yol arkadafllar›d›r. Em-peryalizmde bar›fl yoktur! Emperyalist sis-temin bir tek alternatifi Sosyalizmdir!

Emperyalist savafla savafl! Hemen flim-di!

Yaflas›n enternasyonal dayan›flma!

Herfleye Ra¤men, 10.03.2003”

Özetle de¤erlendirildi¤inde, geceler,emperyalist savafla karfl› devrimci, ko-münist düflüncelerin, proleterya enter-

nasyonalizminin yayg›nlaflt›r›lmaya çal›fl›l-mas›n›n yan›s›ra, kültürel program ba¤la-m›nda da demokrat, devrimci bir progra-m›n –eksikliklerine, yanl›fll›klar›na ra¤men–sunuldu¤u; genel de¤erlendirmede olumlugeçen geceler oldu.

Eksikliklerimizi bilince ç›kard›¤›m›z ölçü-de gelecekte daha iyi geceler yapabilece-¤imizin bilinciyle mücadeleyi ilerletelim!

Nisan 2003 /

celere giriliyor, o de¤erli parançalar toplana-rak avlularda yak›l›yor veya bu ifl için özelolarak haz›rlanm›fl dikimevlerinde parança-lardan yoksullar için giysiler dikiliyordu.’

Ama hükümet kad›nlar›n bu talebini, yaniparança ve çadran›n yasaklanmas›n› redde-diyordu. Komünistler aç›s›ndan parança veçadraya karfl› yasakla mücadele edilip edil-meyece¤i elbette ilkesel bir sorun de¤ildi.Onlar ama, günün koflullar›nda bu köylü ge-lene¤ine karfl› yasaklamadan mücadeleedilmesinin daha do¤ru olaca¤›n› düflünü-yor ve kitlelere karfl› uygulanan despotik ey-lemleri reddediyorlard›. Çarflaf› yasaklamakiçinde bulunulan koflullarda sadece erkek-leri karfl›s›na almayacakt›, bu ayn› zamandaçarflaf ve peçeyi ç›karmaya henüz haz›r ol-mayan kad›nlara da yönelecekti. Bu neden-le Komünist Partisi, Kad›n Kollar› ve Sovyetbas›n› çarflaf ve peçeye karfl› ajitasyon-pro-paganday› örgütler ve kad›nlara köleli¤insembolü çarflaf ve peçeyi atma ça¤r›s›ndabulunurken, buna haz›r olan kad›nlar› erkek-lerin estirdi¤i teröre karfl› koruma göreviniyerine getirmeye çal›fl›yorlard›. fiuras› aç›kt›ki, bir dizi kad›n çarflaf ve peçeyi atmayahaz›r olmas›na karfl›n, çevrenin bask›s›ndankorkarak buna cesaret edemiyorlard›:

“Çadra’ya karfl› ajitasyon amac›yla dü-zenlenen özel kad›n toplant›lar›nda kad›nlarflöyle diyorlard›: ‘Biz çadray› ç›karmaya ha-z›r›z fakat çevremizden korkuyoruz.’ Buradaerke¤in despotizminin yayd›g› korku dilegelmektedir.”

(…)Kad›nlar›n korunmas›n›n yeterince garanti

alt›na al›namad›¤› o günün koflullar›nda ge-nel bir çarflaf ve peçe yasa¤›n›n getirilme-mifl olmas› görüflümüzce do¤rudur, ki çar-flaf ve peçeye karfl› eylemler s›ras›nda 1929y›l›nda Orta Asya’da 300’den fazla aktif ka-d›n katledilmifltir. Ayr›ca genel bir çarflaf vepeçe yasa¤›nda kimin cezaland›r›laca¤› so-runu da ortaya ç›kmaktad›r. Dini âdet ve ge-leneklere ba¤l›l›¤›yla henüz çarflaf ve peçe-

yi atmaya haz›r olmayan kad›n m›, yoksa ka-d›nlar› çarflaf ve peçe ile örtünmeye zorla-yan erkekler mi? Görüflümüzce böylesi birgenel yasak o günün koflullar›nda ço¤u du-rumda erkek despotizminden korkular› veyaâdetlere ba¤l›l›klar› nedeniyle çarflaf ve pe-çeyi atmayan kad›nlara yönelecekti. Bu ne-denle komünistlerin, yeni yaflam biçimlerinibask› ve zorla de¤il, ellerindeki tüm imkan-larla ayd›nlatma ve ajitasyon-propaganday-la yerlefltirme yöntemine baflvurmufl olma-lar› gayet isabetlidir. Komünist saflardakierkek ve kad›nlara ise komünizmin gerekle-rine uyma ça¤r›s›nda bulunulmufl ve Partidisiplinini koruyan idari tedbirler iflletilmifltir.

(…)1927 ve 1928 y›llar›ndaki eylemler erte-

sinde çevrenin bask› ve terörü nedeniylekad›nlar›n birço¤u yeniden çarflaf ve peçe-ye dönmesine ra¤men, bu kitle hareketi “ye-ni”nin er geç zafer kazanaca¤›n› müjdele-yen bir dönüm noktas› olmufltur. 1930’lu y›l-larda Do¤u Cumhuriyetleri’nde sanayinin vekollektiflefltirme hareketinin geliflmesi, okulve e¤itim a¤›n›n kurulmas›, mollalar›n veyerli gericilerin halk kitleleri üzerindeki etki-lerinin k›r›lmas› ile birlikte genç nesil peçeve çarflaf zorunlulu¤undan tamamen kurtul-mufl ve buna karfl› mücadeleyi art›k kendieline alm›flt›r. 1936 y›l›na gelindi¤inde art›kÖzbekistan’›n baflkenti Buhara’da bir tekçarflafl› / peçeli kad›na rastlamak mümkünde¤ildi. Komünist Partisi’nin önderli¤indeyürüyen çetin ve uzun süreli mücadele so-nuçta baflar›ya ulaflm›flt›.

Çarflaf ve peçeyi yasaklama yoluna bafl-vurmayan, buna karfl› ideolojik mücadele veayd›nlatma kampanyalar›n› esas alan Ko-münist Partisi ve Sovyet iktidar›, kad›nlar› fi-ziken kötürümlefltiren vahfli geleneklere kar-fl› en bafl›ndan itibaren radikal bir mücade-le yürütmüfltür. (…) /

(“Rusya’da 1917 Sosyalist Ekim Devrimive Kad›nlar›n Kurtuluflu”, sayfa 133-140,Dönüflüm Yay›nlar›)

GÛLAN 22 / 2003 2540 GÛLAN 22 / 2003

N E W R O Z ’ 0 3 º

pazarlar›ndan ak›yor, ak›yorlard›. Ama bukaranl›k ve halen çehresiz-gözsüz kitleninüzerinde bir bayraklar denizi vard›: Nefretedilen bir ‘Büt’e karfl› protesto. Ve t›pk› ç›p-lak ve ot bürümüfl bir topra¤›n üzerindeki k›-z›l bir çiçek parseli gibi bu garip yürüyüfl ko-lunun ortas›nda aç›k yüzleri, k›rm›z› eflarpla-r› ve flu ya da bu ölçüde kararl› ad›mlar›ylabir grup kad›n ilerliyordu: Geçmifllerine birçizgi çekme cesaretini flimdiden göstermiflolan ve gökyüzüne art›k kara kafes arkas›n-dan bakmak zorunda olmayanlar!

Müzik sesleri ile birlikte bu görülmeyecekgibi olmayan insan kitlesi, saflar›ndaki çoksay›da erkek ve çocukla birlikte bayraklarlave yerli hal›larla süslenmifl meydanda yerle-rini ald›lar ve kad›nlar›n nefes kesen bir geri-limle olacaklar› beklemeye bafllad›lar. Sonrabüyük miting bafllad›. Meydan› çevreleyentribünden gürleyen, flevkli ve ama cesaretverici, yeni, al›fl›lmam›fl sözler yükseliyordu.Yüreklere iflleyen ve bitmek bilmeyen bircoflku yaratan sözler… Ve atefllenen f›rt›nabir türlü yat›flmak bilmezken ve ‘Yaflas›n’ 盤-l›klar› yafll›, y›k›k flehir surlar›ndan çöle kadaryay›ld›¤›nda —iflte o zaman hücum bafllad›.

‹flte, orada, uçufluyorlar! Bafllang›çta tit-rek ve çekingen bir flekilde, ama sonra git-tikçe artan bir çoflkuyla kad›nlar›n kamuoyuönünde üstlerinden ç›kar›p f›rlatt›klar› köleli-¤in sembolleri —parança, çaçvan ve çad-ralar! Onlar› çabucak yükselen bir da¤ gibiüstüste y›¤d›lar, üzerine benzin döktüler vebir anda alevler yükseldi ve burada art›k ta-fl›namaz gelen yüzy›ll›k gelenekten hep bir-likte kurtuluflun kara dumanlar› p›r›l p›r›l par-layan ilkbahar semas›na do¤ru yükselmeyebafllad›… Fakat efli görülmemifl bu ateflinkarfl›s›nda, utanç, korku ve sevinçle yürek-leri de alev alevdi, çocukluklar›ndan beri ilkdefa aç›kça yüzlerini göstermeye cesareteden, zindandan kurtulan ve hatta yabanc›bir sesi izleyip tribüne ç›kan bu kad›nlar›n…

Sokaklarda ve kulüplerde, iflletmelerde vetoplant›larda sevinçli bir coflku egemendi.

Do¤u, varl›¤›n›n en derin köklerinden kopa-r›lm›flt›. O günlerde Fergana’daki ‘PravdaVostokya’ flöyle yaz›yordu:

‘Partisiz kad›nlar›n Yerel Konferans› azönce sona erdi. Bu Konferans›n en büyüközelli¤i, kat›lan tüm delegelerin, Konferans-ta erkekler de olmas›na ra¤men, paranças›zve yüzlerini örtmeden kat›lm›fl olmas›d›r.’

1928 8 Mart’›nda ayn› eylemler daha bü-yük kitlesel kat›l›mlarla tekrarlanm›flt›r. Ga-zeteler çarflaf ve peçeye karfl› kampanyay›gündemde tutuyor, kampanyan›n baflar›lar›hakk›nda bilgi veriyorlard›. Buna ra¤men bukampanya hiç de pürüzsüz yürümemifl,mollalar da buna karfl› kampanyalar örgüt-lemifllerdir. Çarflaf ve peçesiz kad›nlara so-kak ortas›nda sald›r›l›yor, kad›nlar kocalar›-n›n ve ailelerinin korkunç bask› ve fliddetinemaruz kal›yorlard›. Çarflaf ve peçeye karfl›“hücum” hareketi karfl›s›nda mollalar›n k›fl-k›rtt›klar› erkeklerin birço¤unun tavr› en özflekliyle flu sözlerde dile gelmektedir: ‘Art›kRus kad›nlar›na ihtiyac›m›z yok, kendi oros-pular›m›z var!’ 1927 y›l›nda sadece Özbe-kistan’da bu nedenle öldürülen kad›nlar›nsay›s› 14’tü.

(…)Komünist Partisi çarflaf ve peçeye karfl›

yasak koyarak mücadele etme yönteminireddetmesine karfl›n, daha ileriki y›llarda busorun Parti ve Kad›n Kollar›nca yeniden tar-t›flma gündemine getirilmifl ve kitleler önün-de tart›fl›lm›flt›r. Jenotyeller çevresinde ör-gütlü bir dizi Özbekistanl› kad›ndan çarflaf›nyasaklanmas› talebi geliyordu:

‘‹ktisadi ve toplumsal z›tl›klar›n çok çarp›c›bir biçimde üstüste bindi¤i, ve bu f›rt›nan›nbüyük bir coflkuyu zincirlerinden bofland›r-d›¤› Buhara’da, gezgin kollar fleklinde örgüt-lenen kad›nlar, çarflaf ve peçenin yasalarcayasaklanmas›n› talep ediyor ve bizzat kendi-leri eyleme geçerek gerçek bask›nlar örgüt-lüyorlard›. Bu harekete henüz kat›lmam›flolan kad›nlar›n sokak ortas›nda çarflaflar› y›r-t›l›p ç›kar›l›yor, evlere veya dü¤ün vb. e¤len-

24 GÛLAN 22 / 2003 GÛLAN 22 / 2003 41

Stêrka Bolflewîk’in 18. say›s›nda “Nâz›mHikmet ve Kürtler” bafll›¤›n› tafl›yan Alixanimzal› yaz› üzerine Stêrka Bolflewîk’in 19.say›s›nda Hürrem Aras imzal› bir yaz› yay›n-land›. H. Aras, Alixan’›n yaz›s›na neden ka-t›lmad›¤›n›, ayr›ld›¤› yanlar› ve elefltirilerinikendince ortaya koymaya çal›fl›yor. Önce-likle flunu belirtmekte yarar var: görüflleriniyaz›l› hale getirerek ilgili konudaki tart›flma-ya kat›lm›fl olmas› olumludur.

Bu yaz›da H. Aras arkadafl›n yaz›s›ndakikimi noktalara tav›r tak›nmak istiyorum. Ko-nuyu Nâz›m Hikmet ve Kürtler yaz›s›nda k›s-men ayr›nt›l› olarak ele ald›¤›m› düflündü¤ümiçin, burada esas olarak H. Aras arkadafl›nöne sürdü¤ü konular üzerinde duraca¤›m.

Nâz›m Hikmet somutunda, onun fliir ve di-¤er çal›flmalar›nda Türk ulusunu öne ç›ka-ran tutumunu ve onu ulusçulu¤a iten etken-lerin neler oldu¤unu ortaya koydu¤umuzyerde, Nâz›m’›n çocukluk, gençlik dönemive aile iliflkilerine de bakmak yanl›fl de¤ildir;bilakis gereklidir. “Nâz›m Hikmet ve Kürtler”yaz›s›nda da rahatl›kla görülebilece¤i gibikesinlikle bu y›llar›-iliflkileri Nâz›m de¤erlen-dirmesinde ç›k›fl noktas› yapmad›k.

Gençlik y›llar›na bakt›¤›m›zda Nâz›m’daTürk ulusuna ve ülkesine karfl› tavr›n›n, Türkolmayan uluslara karfl› ilgisinin ve yaklafl›m›-n›n sonraki y›llarda da devam etti¤ini, ben-zer bir çizginin üzerinde durdu¤unu tespitettik, ediyoruz. Ulus olarak yaln›zca Türk

ulusunu gördü¤ünü ve esas›nda bu çizgisi-ni gençlik y›llar›ndan itibaren edinip sonunakadar götürdü¤ünü ortaya koymaya çal›flt›k.Gençlik döneminde olgunlaflmaya (gençliky›llar›n›n mutlaka olgunlaflma anlam›na gel-medi¤ini hat›rda tutarak.) bafllad›¤› zaman,hatta art›k örgütlü ileri bir kadro oldu¤u dö-nemde de Türk ulusçulu¤u bak›m›ndan ger-çek bir enternasyonalist gibi davranmad›¤›-n› anlatmaya, ortaya koymaya çal›flt›k. TKPiçinde iken bu partinin ulusal sorun ba¤la-m›ndaki bütün günahlar›na ortak oldu¤unu,bu olumsuz tavr›n›n sürdü¤ünü ve ciddi birözelefltiri ile aflmad›¤›n› orta yere sergileme-ye çal›flt›k. Ulusal sorun ba¤lam›nda Kema-lizmi sorgulamad›¤›n› ortaya koyduk…

Bütün bunlar dikkate al›narak H. Aras’›nyaz›s›na bak›ld›¤›nda kendisini hakl› göste-rebilecek bir durufl içinde olmad›¤›n› tespitetmek kaç›n›lmaz hale geliyor.

K›saca H. Aras arkadafl›n yazd›klar›nabakal›m. fiöyle diyor:

“Alixan, üzerinde yaflan›lan co¤rafyadabaflkaca uluslar›n varl›¤›na karfl› Nâz›m’› ilgi-siz k›lan, onu ulusçulu¤a iten etkenleri O’nunyaflad›¤› çocukluk dönemi ile, aile bireyleri-nin kiflilikleri ile iliflkilendirerek aç›kl›yor.

Peki bunda hakl› m›?Bence de¤il.” (SB, say› 19)Meseleyi, hakl›-haks›z derekesine indir-

geyip iflin içine bir nebze duygu boyutu kat-man›n tart›flmaya pek bir yarar›n›n olmaya-

Afla¤›da okurlar›m›z›n gönderdi¤i iki yaz›y› yay›nl›yoruz. Nâz›m Hikmet tart›flmas›n› sürdü-ren yaz› ile fieyh Said ‹syan›’n›n de¤erlendirildi¤i yaz›y› yay›nlarken, sözkonusu yaz›lar›nyaz›y› yazanlar› ba¤lad›¤›n› belirtmek istiyor ve di¤er okuyucular›m›zdan da tart›flmalarakatk›da bulunmalar›n› talep ediyoruz. — stêrka bolflewîk

“Nâz›m Hikmet ve Kürtler” yaz›s›na

Hürrem Aras’›n yöneltti¤i elefltiriler üzerine…

K A D I N º

ca¤›n› belirtmem gerekiyor. Ayr›ca ortayaatt›¤›m›z iddiay› neredeyse tek bafl›na ço-cukluk ve aile iliflkileri kapsam›nda dar birbiçime sokarak hakl›l›k sorusunu ard›na ya-p›flt›rmakla da Aras arkadafl›n yanl›fl yapt›-¤›n› düflünüyorum. Yaz›da, gayet aç›k bir bi-çimde çocukluk, gençlik y›llar› ve bu dö-nemdeki aile iliflkilerinin etkisiyle edindi¤iTürk ulusçulu¤u yönündeki e¤ilimlerini son-raki dönemde de –kimi farkl›l›klarla birlikte–korudu¤unu öne sürdük. Bu anlamda orta-da bir devaml›l›k olay›n›n varoldu¤unu vemevcut belgeler üzerinden kan›tlad›¤›m›z›ortaya koyduk, koyuyoruz.

Nâz›m’›n çok uluslu co¤rafyada do¤du-¤unu, büyüdü¤ünü ve evet yaflad›¤›n›, üste-lik aktif ve ileri derecede, hatta çok az kim-senin sahip oldu¤u koflullar› da (olumlu-olumsuz) bizzat paylaflarak bulundu¤u birTürkiye gerçekli¤inde Türk ulusu d›fl›ndakiuluslara ve milliyetlere karfl› ilgisiz kald›¤›n›söylüyoruz. Bu ilgisizli¤in pek çok nedenle-ri aras›nda çocuklu¤unda ve gençlik y›lla-r›nda ve evet aile çevresinde edindiklerininde pay›n›n oldu¤unu belirttik. Asl›nda H.Aras arkadafl da “iliflkilendirerek” aç›klad›-¤›m›z› belirtti¤i yerde, esas›nda evet bir yer-de, sözkonusu ba¤lamda bir iliflkilendirmeyapmakla kendimizi s›n›rlad›¤›m›z› aç›kla-m›fl oluyor. Örne¤in aile çevresinde Kema-listlerin adamlar› var ve bunlar Nâz›m üze-rinde etkide bulunuyorlar. Gençlik dönemin-de de sonraki y›llarda da bu etkiyi rahatl›klatespit edebiliyoruz. Sorunu belgelere daya-narak kan›tlamaya çal›flt›k. E¤er daha fazlaveri isteniyorsa bu da mümkün. Ama bütünmesele at›fta bulunulan ilk gençlik y›llar›n-daki (H. Aras çocukluk y›llar›n› öne ç›karsada) Türkçü e¤ilimlerinin sonraki y›llarda de-¤iflik biçimlerde varl›¤›n› korudu¤udur. E¤erbu iddiam›z çürütülecekse, iflin bu taraf› ileu¤rafl›lmal›d›r; biyolojik vurgu ile olumlu so-nuç almak mümkün de¤il, olmuyor da…

H. Aras, Nâz›m’›n gençli¤indeki fliirleriiçin “yay›nlanmaya de¤er görmemifl” diyor.Olabilir. Neden de¤er görmedi¤ini tart›flma-

d›k. Tart›flmayal›m demiyoruz. Fakat iflin butaraf› ele al›nd›¤›nda sorunun bütün boyut-lar›yla birlikte ortaya konmas›n›n da flart ol-du¤unu düflünüyoruz.

Yaz›da konunun bir baflka boyutu ile ilgili-yiz. Yay›nlamamas›yla sorunumuz yok. Ya-y›nlasa da yay›nlamasa da gençli¤inde yaz-d›klar› (hadi karalad›klar› diyelim), ürettikleriiçinde sonraki döneme sarkan bir fleylerinolup-olmad›¤›n› tart›fl›yoruz. Bu anlamda“yay›nlanmaya de¤er görmedi¤i” savunusutart›flt›¤›m›z ba¤›nt›da ikna edici de¤ildir.Yazd›klar›nda bir devaml›l›k var m›d›r yokmudur? Biz bunu tart›fl›yoruz. Ve haliyle önesürdü¤ümüz tezlerin do¤ru veya yanl›fll›¤›y-la u¤rafl›lmas›n› bekliyoruz. Yani Nâz›m’›nTürk’e, Türk milletine, Türk diline ve anlad›¤›anlamda yurduna (Türkün yurdu!) karfl›gösterdi¤i ilgi, sevgi, alaka ve sahiplenme-nin biçim ve içeri¤ine dair yazd›klar›m›z so-mutunda tart›fl›lmas›n› bekliyoruz.

Peki H. Aras ne yap›yor?Yazd›klar›m›z›n içeri¤ini zay›flatmak için

Nâz›m’›n biyolojik yan›n› öne ç›kar›yor; üste-lik komediye buland›rarak hepten ifli ç›kma-za sokuyor. Yazd›klar›n› okuyal›m:

“Alixan bu yoldaki fliirlerden bol bol al›nt›katm›fl yaz›s›na. Neler dememifl ki o fliirler-de çocuk Nâz›m, b›y›¤› yeni yeni terlemeyebafllam›fl delikanl› Nâz›m?”

Birincisi; soruna belgeler üzerinden yak-laflt›¤›m›z, Nâz›m’a iftira etmedi¤imiz vedo¤rudan Nâz›m’a ait ürünler aktararakkendisi hakk›nda söz söyledi¤imiz Aras ar-kadafl taraf›ndan da kabul edilmifl oluyor.

‹kincisi; aktard›¤›m›z fliirlerinde, Nâz›m’›n,Aras’›n ifadesiyle “neler dememifl ki” kabu-lünde de görüldü¤ü gibi öne sürdü¤ümüztezlerin de bu kabul içinde bulundu¤u kabuledilmifl oluyor.

Üçüncüsü; elefltirilerimiz karfl›s›nda yapt›-¤› biyolojik savunma ile iflin içeri¤iyle de¤il,biçime s›¤›narak s›rf Nâz›m’› koruma/aklamadürtüsüylehareketetti¤ini kabuletmifloluyor.

Genel bir Nâz›m de¤erlendirmesi de¤il,belli konularda bir Nâz›m de¤erlendirmesi

42 GÛLAN 22 / 2003

Kad›nlar› toplumun eflit haklara sahipbirer üyeleri olarak kültürel, siyasi veekonomik geliflmeye dahil etmeninönkoflulu, onlar›n eski, kölelefltirenâdet ve geleneklerinden kurtulmas›-

na yard›mc› olmakt›. Do¤u’nun müslümanhalklar› aras›nda en köklü, en yayg›n gele-neklerden biri, kad›nlar›n çarçaf ve peçeyleörtünmesiydi. Çarflaf ve peçe islam dinindekad›nlar›n sahibi olan erkek d›fl›nda, erkek-lerce görülmesini engelleme anlam›nda “if-fetlili¤inin” bir sembolüyse, kad›nlar›n kurtu-luflu için mücadele edenlerin gözünde kad›-n›n kölelefltirilmesinin bir sembolüydü. Çar-flaf ve peçe kadar yayg›n olmayan çokkar›-l›l›k veya kad›nlar›n küçük bir bölümü tara-f›ndan da savunulan bafll›k paras› gelene¤iile “örtünme”, kad›nlar›n büyük ço¤unlu¤utaraf›ndan kan›ksanm›fl köklü bir gelenekti.Komünist Kad›nlar›n 2. Uluslararas› Konfe-rans›’na Do¤u’dan kat›lan 74 delegenin çar-çaf ve peçeyle tamamen örtünmüfl olarakgelmeleri bunun en çarp›c› örne¤idir. Bunedenle çarflaf ve peçenin yasa gücüyleyasaklanmas› yoluna gidilmiyordu. Komü-nist Partisi nüfusun ço¤unlu¤unun ve özel-de de kad›nlar›n büyük ço¤unlu¤unun be-nimsemifl olduklar› bu gelene¤e karfl› yasagücüyle mücadele edilemeyece¤i görüflün-deydi. Komünist Partisi bu alanda ideolojikmücadele ve ayd›nlatma kampanyas›yla,kad›nlar›n bizzat kendilerinin çarflaf ve pe-çeyi ç›kar›p atmalar› hedefini güdüyordu.Çarflaf ve peçeye karfl› mücadele içindehalk kitleleri içinde yap›lan propagandadada kitlelerin dini duygular›n› incitmemeyebüyük dikkat gösteriliyordu. Bu ba¤lamdakomünistlerin yolunu Lenin’in flu sözleri ay-d›nlat›yordu:

“Dini önyarg›larla savafl›rken son derecedikkatli olmal›y›z; bu mücadelede dini duy-gular› incitenler çok zararl› ç›karlar. Müca-dele, propaganda ve e¤itim yoluyla yürütül-melidir. Mücadeleyi keskin yöntemlerle yü-rütürsek, kitleleri karfl›m›za alabiliriz. Bu gibimücadele yöntemleri, kitlelerin din temelin-de bölünmüfllü¤ünü derinlefltirir, oysa bizimgücümüz birlikte yatar. Dini önyarg›lar›n enderin kayna¤›, yoksulluk ve cahilliktir; ifltesavaflmak zorunda oldu¤umuz bela budur.”

Çarflaf ve peçeye karfl› mücadelede ko-münistler esas olarak flu üç gerekçe üzerin-de duruyorlard›:

1) Çarflaf ve peçenin sa¤l›¤a zararl›l›¤›; 2)halk›n dini gerekçelerine karfl› Kuran’daçarflaf ve peçenin öngörülmedi¤i, bununsonradan getirildi¤i, 3) kad›n›n kiflilik onuru.Orta Asya, Azerbaycan ve Özbekistan’daçarflaf ve peçeye karfl› kampanya Jenot-yel’in muazzam ön çal›flmas›yla 1926 8Mart’›nda doru¤a varm›flt›r.

8 Mart 1926’da “Kahrolsun Çadra ve Pa-rança” fliar› alt›nda düzenlenen büyük yürü-yüfller, Do¤u’nun emekçi kad›nlar› aç›s›n-dan tarihi bir yere sahiptir. Do¤u Cumhuri-yetleri’nin bir dizi kentinde ayn› gün düzen-lenen ve binlerce kad›n›n kat›ld›¤› bu kitleselgösteriler, yürüyüfle kat›lan kad›nlar›n çarflafve peçelerini ç›kar›p meydanda yakmalar›ile sona ermifltir. Bu eylemi yaflayan bir ko-münist kad›n eyleme iliflkin an›s›n› flöyle ifa-de ediyor:

Binlerce, onbinlerce kad›n bugün —ki bu-nun haz›rl›¤› aylarca önceden bafllam›flt›—çadra ve parançalar› içinde muazzam vetehlikeli bir 盤 gibi Orta Asya’n›n flehirlerinin—Samarkand, Buhara, Taflkent, Kokhandvs.— dar sokaklar›ndan, meydanlar›ndan ve

GÛLAN 22 / 2003 23

Çarflaf ve peçeye karfl› mücadele

T A R T I fi M A º

yapmaya çal›flt›k, çal›fl›yoruz. ‹mkanlar ölçü-sünde genel olarak Nâz›m’›n bütün yaflam›boyunca ifade ettiklerini vb. dikkate alarakbütünlüklü bir resim ç›ks›n istedik. Hal böy-le olunca çocukluk, ilk gençlik y›llar›, olgun-lu¤u, ailesi, iliflkileri vs. hepsi dikkate al›n-mak zorundayd›. Bu çal›flma içinde dikkati-mizi flu çekti: Türk olmayan uluslar ba¤la-m›nda gösterilen tav›r somutunda Nâz›m’›nenternasyonalist bir nitelikte olmad›¤›n› /davranmad›¤›n› gördük. Bütün yaflam› süre-cince bu konuda nas›l davrand›¤›n›, nelersöyledi¤ini vb. ortaya ç›karmaya çal›flt›k vebu çal›flma içinde çocukluk / gençlik y›llar›-n› da ele ald›k. ‹ster “çocuk Nâz›m”, isterse“delikanl› Nâz›m” ya da “b›y›¤› yeni yeni ter-lemifl Nâz›m” densin, bütün mesele bu hemçocuk hem delikanl› hem de b›y›¤› yeni ter-leyen Nâz›m’›n yazd›klar›n›n bizim için öne-mi var, olmak zorunda. Bir dönemini gözar-d› edemeyiz veya te¤et geçmek de olmaz.Ve belirtti¤imiz dönemine iliflkin yapt›¤›m›zçal›flmada Nâz›m’›n sonraki yaflam›nda davarl›¤›n› sürdüren güçlü unsurlar tespit ettikve bu tespiti kamuoyuyla paylaflt›k.

Çocuk, delikanl›, b›y›¤› yeni terleyen Nâ-z›m duygusall›¤›n›n arkas›na s›¤›nmaya ge-rek yok. Delikanl› çocuk (!) Nâz›m’da Türk-lük olgusunun varoldu¤unu ve olgun Nâz›mdöneminde de bu alandaki olumsuzlu¤undevam etti¤ini söyledik, söylüyoruz; e¤eryanl›fl bir fley söylüyorsak yine belgeler üze-rinden bunun kan›tlanmas›n›, yanl›fl›m›z›nbize gösterilmesini bekleriz. Nâz›mseverlikduygusall›¤› eflli¤inde aktif propagandayöntemleriyle ikna olunamayaca¤› art›k gö-rülmeli, iflin özü-önemi kavranmal› ve ger-çekten elefltirel olunmal›d›r.

Nâz›m üzerine yazd›¤›m›z yaz›da belli ko-nularla kendimizi s›n›rlad›k. Örne¤in sanatüzerine bir tart›flmaya girmedik. Bir noktadavarolan bir devaml›l›¤› somut olarak ortayakoymaya çal›flt›k. Bunun görülmesini iste-dik. H. Aras ise yazd›¤› yaz›da bir ölçüde ›s-rarla iflin bu taraf›n› görmeme tavr› içine gi-riyor. fiöyle diyor:

“Öyle ya, insanlar çocukluklar›ndaki ya-flamlar›n›n izlerini flu ya da bu ölçüde dav-ran›fl ve kifliliklerinde yaflat›rlar; fakat 11,12… yafllar›ndaki düflüncelerini de tüm ya-flam boyu sürdürürler mi?”

Mesele, neleri sürdürdü¤ünü somut birflekilde ortaya koymakt›r. E¤er gerçektende belirtilen yafllardaki bir insan sonraki ya-flam›nda da ayn› / benzer düflüncelerini,e¤ilimlerini vs. sürdürüyorsa, sürdürebiliyor-sa yap›lacak tek fley sürdürüyor iddias›n›ndo¤rudan kan›tlanmas› iflini yapmakt›r. El-bette “sürdürebilir mi?” karfl› sorusununmant›k çerçevesinde yeri var ve bu ölçüdeanlamak gerekir. ‹flin biyolojik taraf› ise ta-mamen uzmanlar›na ait bir meseledir ve im-kanlar dahilinde t›p dünyas›na da baflvuru-labilir. Ama tart›flt›¤›m›z noktada H. Aras ar-kadafl›n “tüm yaflam boyu sürdürürler mi?”sorusunun isabetsiz oldu¤unu düflünüyo-rum. Nâz›m’› koruma, savunma kayg›s›ndankaynaklanan bu sorunun geçici bir savun-ma arac› olarak devreye sokulmufl olmas›kötüdür. Ele ald›¤›m›z konuda, yaflam›n›nbafllar›ndaki e¤ilimlerinin sonraki dönemler-de de devam etti¤ini kan›tlara dayanarakortaya koydu¤umuz bir yerde hâlâ “11,12… yafllar›ndaki düflüncelerini de tüm ya-flam boyu sürdürürler mi?” demenin iknaedici ne anlam› var? Sürdürmemiflse, bunubelgelere dayanarak çürütürsün, o kadar.Bu bak›mdan yafl kategorilerinin do¤al sa-vunma mekanizmas›n› terkedip tart›flman›nözünü yakalamak gerekiyor…

H. Aras yaz›s›nda ara bafll›klara ihtiyaçduydu¤u yerde flu ara bafll›¤› da kullanm›fl:

“2- ‘Do¤an Avc›o¤lu’nun Tan›kl›¤›’”Devam ediyor:“Alixan Do¤an Avc›o¤lu’ndan bir al›nt› ya-

p›yor. Böylece anl›yoruz ki al›nt›da söyle-nenlere kendisi de kat›l›yor.”

Nâz›m tart›flmalar›nda, ad› geçenleriniçinde devrimci kamuoyunda pek makbulolmayan, ad› kötüye ç›km›fl ve gerçekten dekötü bir kimlik sahibi olanlar›n say›s› hayliyüksektir. ‹flte Do¤an Avc›o¤lu da bunlar-

GÛLAN 22 / 2003 4322 GÛLAN 22 / 2003

K A D I N º

T Ü R B A N B A H A N E !AKP hükümeti ile kemalistler aras›ndaki iktidar dala-

fl›nda“türban”sorunu“hassasnokta”olmayadevamedi-yor. Son olarak medyan›n k›flk›rtmas›yla da 23 Nisan’daufakçapl›bir “kriz”yafland›vezordakalanMeclisBaflka-n› 23 Nisan davetini gerçeklefltirmek için türbanl› “kar›s›-n›” evde b›rakaca¤›n› aç›klad›. Ancak baz› kemalistlerbuna ra¤men tav›r ald› ve davete kat›lmad›lar. Bu ba¤-lamda“türbansorunu”üzerindenikikesimdenerkeklerinkendi iktidar dalafl›n› yürüttüklerini izliyoruz. Kemalistlertürban› “laik cumhuriyet” düflmanl›¤›n›n yegane sembo-lü olarak görmekte / göstermekte ve her zaman yapt›kla-r› gibi sorunu bask› ve yasaklarla çözmeye çal›flmakta-d›rlar.

Her ne kadar kad›nlar öne sürülse de, onlar› gerçek-te kad›nlar›n “özgürlü¤ünün” vs. hiç de ›rgalamad›¤›gayet aç›kt›r.

Kemalistlerin yöntemleri son tahlilde erkeklerin ken-di aralar›ndaki iktidar dalafllar›n›n faturas›n›n kad›nla-ra ç›kar›lmas› anlam›na gelmektedir. Olay gayet aç›k-t›r: Bu süreçte “türban”l› kad›nlar d›fllan›rken, bu ide-olojinin sahibi olan erkeklere kap›lar aç›kt›r…

“Türban sorunu”nun flu ya da bu flekilde gündemdekalmaya devam edece¤inden hareketle bu ba¤lamdakomünistlerin yaklafl›m›n›n nas›l oldu¤unu okurlar›m›-z›n bilgisine sunmakta fayda görüyoruz. GeçmiflteSovyetler Birli¤i’nde Do¤u Halklar› Cumhuriyetleri’ndeçarflaf ve peçeye karfl› mücadelenin nas›l yürütüldü-¤ünü “Rusya’da 1917 Sosyalist Ekim Devrimi ve Ka-d›nlar›n Kurtuluflu” adl› kitaptan aktar›yoruz.

sterka bolflewîk

dan biridir. Ad› geçenin durumunu bilmemi-ze ra¤men kendisinden aktarma yapt›k. Buismin bu tart›flma ba¤lam›nda isim düzeyin-de bize karfl› kullan›laca¤›n› beklememeklene kadar iyimser oldu¤umuzu, ifli safl›k de-recesinde ele ald›¤›m›z› itiraf etmemiz la-z›m. Bu olay›n kiflisel boyutu. Tart›flmayagelince… Sevgili H. Aras arkadafl›n bu ne-gatif ismi bizim yaklafl›m›m›z› etkisiz k›lmakamac›yla m› yoksa do¤al ak›fl› içinde mi kul-land›¤›n› bilmiyorum. Ama e¤er bilinçli ola-rak elefltirilerimizi geçersiz saymak maksa-d›yla bu ismi ara bafll›¤a tafl›d›ysa hiçte iyibir ifl yapmad›¤›n› söylemek zorunday›m.

‹flin özüne, içeri¤ine gelince.Görüfllerimi Do¤an Avc›o¤lu’na dayand›r-

mad›¤›m› okur rahatl›kla tespit edebilir. Bel-li noktalarda benzer fleyler söylemek ise da-yand›rma anlam›na gelmez, gelmemeli. Tar-t›flt›¤›m›z ba¤›nt›da referans›m›z Avc›o¤lude¤ildir, do¤rudan Nâz›m’›n kendisidir. Ga-yet aç›k ve net bir fley söyledik; Nâz›m Hik-met Türkçülük ak›m›n›n etkisinden kurtula-mam›flt›r! Baflkalar›yla k›yaslama içine / ifli-ne ise girmedik. Buna gerek de yok. Haliyleortada Aras arkadafl›n “havada b›rak›lan so-ru”su falan da yok. Biz ne Avc›o¤lu’nu ve nede Gökalp’i tart›flma konusu yapmad›k, Nâ-z›m’la iliflkilendirerek de tart›flmad›k. Onuniçin H. Aras’›n “Alixan bu tutars›z yarg›lar›nneresine kat›l›yor?” sorusunun muhatab› de-¤iliz; ama mademki ›srarla sorular artt›r›la-rak tekrarlan›yorsa söyleyelim: Nâz›m’› birba¤›nt›da de¤erlendirmeye çal›fl›yoruz vebu çerçevede baflka baz›lar›n›n da ne dedi-¤ini aktar›yoruz, aktar›lan görüfller elbettekisahiplerini ba¤lar. Olgu bu. Hal böyle olun-ca sorular›n muhataban›n yanl›fl yerde aran-d›¤›n› belirtmek zorunday›z.

Hürrem Aras’›n yaz›s›n›n mant›¤›, kurgusuNâz›m’› koruma temeline dayand›¤› için herf›rsatta bu savunma güdüsü kendisini apa-ç›k gösteriyor. Yaz›s›ndaki üçüncü ara bafl-l›k da ayn› sahiplenmenin tipik bir d›flavuru-mu gibi. Ara bafll›k flöyle düzenlenmifl:

“3- ‘Naz›m’›n Kimi fiiirlerinde Geçen Kifli-

lerin Düflünceleri’”‹lk görünüflte ak›ll›ca bir koruma duvar›na

çarpt›¤›n›z hissini uyand›r›yor bu bafll›k. Öyleya, baflkalar› konuflmufl, bundan Nâz›m’ane? Nâz›m konuflanlar›, konuflulanlar› masu-mane bir flekilde ve fakat flairane yetene¤iy-le sanat ürünü haline getirivermifl! Verilenmesaj bu; “hay›r benim amac›m bu de¤ildi”diyorsa / diyecekse Aras arkadafl o baflkamesele, ama bu bafll›¤›n mevcut sunumundabu ç›kar. Ancak, hemen belirtelim ki her nemaksatla olursa olsun, bu ara bafll›kla da ko-ruma kayg›s›n›n merkezde durdu¤u Nâz›msavunusuna iyi bir araç kazand›r›lmam›flt›r.

H. Aras’tan aktarmaya devam edelim:“Alixan’›n fliirinin aktar›lan bölümündeki

“methiye”’nin Nâz›m’a de¤il, konuflturdu¤u“bayan ö¤retmen”’e ait oldu¤unu anlaya-mad›¤›n› akl›m›n ucundan bile geçirmiyo-rum. Herhalde Manzaralar’daki o bölümüntümünü okumam›fl.”

Bir yandan “akl›ndan geçirmemek” ve fa-kat di¤er yandan ise “tümünü okumam›fl”saptamas›n› yapmak… Do¤rusu birincisidir.‹htimalen de olsa “okumam›fl” sözcü¤ünüd›fltalamak laz›m. Konu hakk›nda, üstelikbizzat sözkonusu ürün somutunda okuma-dan bir fleyler yazman›n bizim iflimiz olma-d›¤›n› tahmin etmeliydi sevgili Hürrem Aras.‹flin ciddiyeti ortada ve buna uygun davran-man›n kaç›n›lmazl›¤› da. Üstelik gayet iddi-al› bir fley söylüyoruz, Nâz›m hakk›nda pekkimsenin söylemeye cesaret etmedi¤i birtez ileri sürüyoruz; bu durumda yar›m yama-lak hareket edilemeyece¤ini, buna hakk›m›zolmad›¤›n› bilmesi gerekir. Ama aç›k ki iyini-yetle hareket etti¤i için ve de üstelik akl›n›nucundan bile geçirmedi¤i için kala kala ge-riye okumamak kal›yor.

‹flin bu taraf›na iliflkin bu kadar› yeterli. Kime ait oldu¤una gelince. Ortada bir ol-

gu var, o da flu: fliirin, sözlerin yazan›, tafl›-yan›, arac›s›… Nâz›m. Baflrolde, belirleyiciolan Nâz›m. Birilerini konuflturuyor. Kabul kikonuflanlar›n sözlerini al›yor. Sözlerin baflka-lar›na ait oldu¤unu kabul edelim. Hiç bir fley

dirmesinin yerini “ulusal devrimci hareket”de¤erlendirmesi ald›. ‹mral› süreci ile birlik-te bu de¤erlendirme de rafa kald›r›larakPKK “ulusal reformist hareket” olarak adlan-d›r›ld›. K›saca MKP ve öncülü TKP(ML)’ninPKK de¤erlendirmesi zikzaklarla doludur.Bir uçtan, baflka bir uca savrulma vard›r.

“Bir ezilen ulusun hareketini karfl› devrim-ci olarak de¤erlendirmek için o hareketinemperyalizme darbe vurmamas›, onunla ifl-birli¤i içerisinde olmas› ve proletaryan›n(komünistlerin) propaganda/ajitasyon ve ör-gütlenme faaliyetlerini engellemesi gerekir.Bir ulusal hareket e¤er emperyalizme darbevurmuyor ve proletarya devriminin geliflme-sine hizmet etmiyorsa bu gibi ulusal hare-ketler reformist olarak de¤erlendirilir.” (agk.sayfa183)

PKK ‹mral›’ya kadar aktard›¤›m›z al›nt›dakikriterlerin tersi ile de¤erlendirildi¤i için, ulu-sal devrimci hareket olarak de¤erlendirildi.PKK “komünistlerin propaganda ajitasyonve örgütleme faaliyetini” engellemesine ra¤-men, emperyalizme darbe vuruyor düflün-cesiyle ulusal devrimci hareket ilan edildi.

PKK’n›n belirleyici özelli¤i, onu en iyi ta-n›mlayan tan›mlama bu hareketin burjuvamilliyetçisi bir örgüt olmas›d›r. Ne devrimcide¤erlendirmesi, ne de karfl›devrimci de-¤erlendirmesi PKK’y› tan›mlamak için yeter-li de¤ildi.

Bolflevikler PKK’n›n burjuva milliyetçiözelli¤ini öne ç›kararak, de¤erlendirmelerinibu özün üzerine kurdular. Onun yürüttü¤ümücadelenin, ulusal bask›ya karfl› gelen,Kürt ulusunun haklar› için mücadeledeki de-mokratik yan›n› desteklediler. 1993 y›l›nagelindi¤inde PKK çizgi olarak bütünüyle re-formist bir hatta oturdu. Reformist çizgiPKK’y› ‹mral› sürecine götürdü.

Bir örgütün tek bafl›na silahl› mücadeleyürütmesi onun devrimci oldu¤unun ispat›de¤ildir. Dünyan›n çeflitli yerlerinde gerici,dinci, fleriatç› örgütler silahl› mücadele veri-yor. Bu, bu örgütlerin devrimci oldu¤u anla-

m›na gelmiyor. Ne için silahl› mücadele?Hangi siyasi çizgi ile silahl› mücadele? Na-s›l bir toplumsal sistem için mücadele? vb.sorular› bu örgütleri de¤erlendirmek içinanahtar sorulard›r.

PKK 1980’li y›llarda yürüttü¤ü silahl› mü-cadele ile sömürgeci devlete darbe vuruyor-du. Sömürgeci devlete vurulan darbe, sö-mürgeci gücü destekleyen emperyalistlerede vurulan darbe anlam›na geliyordu. Bir ya-n›yla sorun böyle. Di¤er aç›dan PKK tutarl›antiemperyalist bir örgüt de¤ildi. Rusya’y›sosyalist olarak görüyordu. Sosyal emperya-lizmin desteklemesi koflullar›nda bu deste¤eaç›kt›. Sömürgeci devletlerle girdi¤i iliflkiler,flu veya bu emperyalist ülkeden gelecekyard›ma haz›r olmas› nedenleriyle PKK birbütün olarak emperyalizmi hedeflemiyordu.

Bu olgular bilindi¤inde PKK’y› “ulusaldevrimci hareket” olarak adland›rman›nyanl›fll›¤› ortaya ç›kar.

MKP PKK’n›n reformist hatta oturdu¤u dö-nemde, “ulusal devrimci hareket” tan›mla-mas›n› sürdürmüfl, reformist çizgi ‹mral› ilesonuçland›¤›nda, bu sefer de “ulusal refor-mist hareket” de¤erlendirmesini yapm›flt›r.

Bir bütünlük içinde ele al›nd›¤›nda MKP’ninPKK de¤erlendirmesi objektif de¤erlendir-meden uzakt›r. MKP tarihi PKK de¤erlendir-mesi ba¤lam›nda zikzaklarla doludur.

MKP’nin 1. Kongre’sinde ulusal sorunba¤lam›nda, elimizde bulunan belgelerdekimi temel yanl›fllar bunlard›r. Bu yanl›fllarde¤erlendirildi¤inde MKP’nin ilerleme yeri-ne, sürekli geriye do¤ru gitmeye devam et-ti¤ini tespit edebiliriz.

Olumluluk olarak adland›r›labilecek tekfley ise, “Türkiye Kürdistan›” kavram› yerine,Kuzey Kürdistan kavram›n›n kullan›lmas›d›r.Kuzey Kürdistan kavram› kullan›lmas›na ra¤-men, “Türkiye penceresi” bak›fl aç›s› ile ulu-sal soruna bakmaya devam etmektedirler.

MKP 1. Kongresi ile ‹brahim yoldafltan ö¤-renemedi¤ini bir kez daha ortaya koymufltur.

Nisan 2003 /

GÛLAN 22 / 2003 2144 GÛLAN 22 / 2003

T A R T I fi M A º

venizmin etkisi vard›. Bu daha çok da parti-miz içerisindeki Türk kökenli yoldafllar üze-rinde mevcuttu.” (agk, sayfa 184)

MKP’nin ‹brahim yoldafl›n ulusal sorundaortaya koydu¤u marksist-leninist görüflleri-yle uzaktan yak›ndan hiçbir iliflkisi yoktur.‹brahim’in bu konudaki hatalar› bile bugün-kü MKP’nin tavr›ndan daha ileridir… ‹bra-him yoldafl›n yaflad›¤› dönemde ulusal ha-reket ortada yokken, ‹brahim yoldafl ulusalsorunda do¤rular› ortaya koymufltur.

MKP ise, ulusal hareketin 15 y›l boyuncasilahl› mücadele yürüttü¤ü koflullarda, Kürtsorununun dünya kamuoyunun gündemineoturdu¤u bir ortamda, hâlâ sosyal flove-nizmden kurtulamam›flt›r.

Örne¤in MKP için Kuzey Kürdistan’dabölgenin ulusal özelliklerini gözönüne alanayr› bir örgütlenmeyi savunmak yanl›flt›r, in-celtilmifl milliyetçilik ve oportünizmdir… Bunedenle de seksiyon örgütlenmesini reddet-mektedirler. Yukar›da da de¤indi¤imiz gibibu tav›r Türk flovenizminin savunuculu¤u-dur. Yani yukar›daki al›nt›da söylendi¤i gibisadece MKP’nin geçmiflinde “sosyal flove-nizmin” etkisi yoktur. MKP’nin Birinci Kong-resi’nin tak›nd›¤› tav›rda sosyal flovenizminetkisi de¤il, sosyal flovenizmin kendisi var!

MKP’nin ‹brahim yoldafl›n gerisine düfltü-¤ü bir nokta da, uluslar›n kendi kaderlerinitayin hakk› ile ilgilidir.

‹brahim yoldafl kendi kaderini tayin hakk›-n›n sadece ve sadece ayr› devlet kurmahakk› anlam›na geldi¤ini berrak bir flekildeortaya koymufltur. O ayn› zamanda Türkiye-li komünistlerin esas olarak savunmas› ge-reken tavr›n, Kürt ulusunun ayr› devlet kur-ma hakk› ile tüm milliyetlere tam hak eflitli¤ioldu¤unu da ortaya koymufl ve buna uygundavranm›flt›r.

MKP ne yap›yor? Lenin’in belirtti¤i gibi“Ço¤u kez yanl›fl yorumlara yol açan” ulus-lar›n kendi kaderlerini tayin etme hakk›n› sa-vunmakla kendisini s›n›rl›yor.

‹brahim yoldafl›n ismini a¤›zlar›ndan dü-

flürmeyenlerin, çokça ‹bo’yu savundu¤unusöyleyenlerin tavr› böyle.

Bolflevikler ise ‹brahim yoldafl›n ulusal so-runda ortaya koydu¤u do¤ru görüflleri dahada ileriye tafl›yarak, yanl›fllar›ndan ar›narakbugünkü seviyeyi yakalad›lar.

MKP’N‹N PKK DE⁄ERLEND‹RMES‹

MKP’nin PKK de¤erlendirmesi,TKP/ML’nin de¤erlendirmesi ileöz olarak ayn›d›r. TKP/ML 1.

Merkez Komitesi 8. toplant›s›nda (1979 so-nu) PKK’nin “ajan provokatör örgüt” oldu¤utespitini yapt›. Bu tespit yap›ld›¤›ndaPKK’nin kendi belgeleri yeterince incelen-memiflti, eylemleri konusunda da yeterli bil-gi yoktu. ‹spatlanacak tek fley PKK’nin dev-rimci örgütlere karfl› fliddet uygulad›¤›yd›.Bu eylemlerin karfl›devrimci eylemler olma-s›, PKK’nin genel olarak “ajan provokatör ör-güt” de¤erlendirmesinin yap›lmas›n› hakl›ç›karmayan bir tav›rd›.

Bu tav›r, bugün Bolflevik saflarda olanyoldafllar taraf›ndan elefltirilmesine, karfl›-devrimci eylemlerden yola ç›k›larak bir ör-gütün genel de¤erlendirmesinin yap›lmas›-n›n yanl›fl oldu¤unun söylenmesine ra¤men,karar, TKP/ML 1. MK ço¤unlu¤unun karar›olarak yürürlükte kald›. Daha sonraki dö-nemde PKK’nin de¤erlendirilmesi ba¤la-m›nda TKP/ML’nin bazen devrimci, bazende karfl›devrimci olarak de¤erlendirdi¤i de-¤iflik tav›rlar› olmufltur.

Bu bilgiyi aktard›ktan sonra MKP’nin tavr›-na geçebiliriz.

“1. Merkez Komitemiz dönem dönem ulu-sal burjuva parti ve hareketlere karfl› da sek-ter bir politika ve pratik sergiledi. Örne¤inPKK’y›1980y›l›n›nortalar›nado¤rukarfl›-dev-rimci de¤erlendirerek PKK’ye karfl› her alan-da mesafeli durmaya çal›flt›.” (agk, sayfa 76)

PKK önderli¤indeki ulusal mücadele1988’den itibaren kitleselleflti¤inde, 1990’l›y›llar›n bafl›nda, “karfl›devrimci” de¤erlen-

de¤iflmez, de¤iflmiyor. Nâz›m baflkalar›naait yaklafl›mlar› tafl›yor, tafl›rken gayet yanl›flbir ifl yap›yor. Yoksa, bayan ö¤retmen, Peri-han, Jandarma Haydar ve ötekilerin nelerdedikleri zaten bariz olarak belirtiliyor.

Konuflan baflkalar›n›n sözleri içerik olarakönem tafl›yor. ‹çerik Nâz›m’›n yaklafl›mlar›y-la uyumlu gözükmektedir. Haliyle bu uyu-mun sonucu olarak bayan ö¤retmenlerin vePerihanlar›n sözleri fliire tafl›n›yor. Tafl›nansözler e¤er mahkum edilse, örne¤in “Türkmilliyetçili¤i yap›l›yor, öteki ulus ve milliyet-ler inkar ediliyor” vb temelinde bir elefltiriyetabi tutulmak maksad›yla fliire al›nsa bizimaç›m›zdan hiç sorun olmaz. Nâz›m, Türk flo-venizmine ve sosyalfloven tutumlara karfl›esasl› ve örnek al›nacak bir mücadele yürüt-medi diyoruz; yürütemez de çünkü kendiside ayn› cenderenin içinde idi. Sahip bulun-du¤u handikap genel hatt›n› zaten belirle-miflti ve bu hat Nâz›m Hikmet’in Kemalistpolitikalar›n etkisinde kalan kiflili¤i ve bu ik-tidar›n y›k›lmas› ba¤lam›nda sahip oldu¤ukarars›z-liberal tutumunun ulusal sorun so-mutuna s›r›tarak yans›mas›yd›…

Elefltiriye muhatap dialoglara gelince…“Peki ama anne, vatan? Vatan› çi¤nerse

düflman?”“Her kar›fl›n› vatan›n kan›m›zla sular›z.

Türk ölür, bafl e¤mez.”Resmi Türkiye s›n›rlar› dahilinde bir millet

görüyorlar ve bu milletin ad› Türk! Bir vatantespit ediyorlar ve bu vatan Türk’ün vatan›!Vatan için ölen ama bafle¤meyen bir Türkkanaatine var›yorlar vs. Bunlar›n tafl›y›c›s›ise Nâz›m!

fiiir, örne¤imizde görüldü¤ü gibi destanvb. ürünler arac›l›¤›yla da bilinç tafl›nd›¤›malum. Kendine komünist yak›flt›rmas› ya-pan Nâz›m da eserleriyle bilinç tafl›yor. El-bette araçlar›nda zenginlik var ve bununarac›l›¤›yla derdini yo¤un iflleyip iyi anlat›-yor. Bu anlat›m›n içinde yanl›fl fleyler de ya-p›yor ve biz bu yanl›fllar›n neler oldu¤unubulup ortaya koymaya çal›fl›yoruz. Bu çal›fl-ma içinde, ele ald›¤›m›z konu somutunda

da ne tür yanl›fll›klar yapt›¤›n› ortaya koyma-ya çabal›yoruz. Karfl›m›za Türk milliyetçili¤i-ni ça¤r›flt›ran, di¤er uluslar› ve milliyetleriyok sayan sat›rlar ç›kt›¤› için de elefltirimiziyöneltiyoruz. Nâz›m’›n konuflturdu¤u, veyakonuflanlar içinde özel olarak buldu¤u ba-yan ö¤retmenin sözlerine arac›l›k etmekleiyi bir bilinç tafl›mad›¤›n› tespit ediyoruz. Busözler inkarc› politikalarla hesaplaflmayade¤il, bilakis inkar›n devam›na hizmet edi-yor. Nâz›m’›n buna alet olmas›na itiraz edi-yor, tavr›n› yanl›fl buluyoruz.

Bizim için temel mesele Nâz›m’›n bu söz-leri fliirine tafl›mas› ve hesaplaflmadan pro-paganda imkan› sunmas› bu anlamda dö-nemin milliyetçi rüzgar›ndan kopamayarakflovenizme hizmet etmesidir.

Bu ba¤›nt›da son bir noktaya daha de¤in-mekte fayda var. H. Aras flöyle bir tespit ya-p›yor:

“Hem her “Türk” sözünün geçti¤i yerden›rkç›l›k, Türkçülük anlam› m› ç›kar?”

Ç›kmaz!Ç›ksayd›, ç›karsayd›k uluslararas› komü-

nist hareketin önderlerinden ulusal ve ülke-sel bazda komünist niteliklere sahip önder-lere kadar pekço¤unu bir ç›rp›da “›rkç›” vefalanca ulus flovenisti ilan eder, böylece ye-ni bir keflifte bulunurduk!? Hay›r sevgili Hür-rem Aras, kesinlikle her Türk sözünün geçti-¤i yerde ›rkç›l›k ve de Türkçülük yakalamakiçin pusuya falan yatm›fl de¤iliz. Nâz›m’daTürkçü e¤ilimler tespit ediyoruz ve bunu ör-neklemeye çal›fl›yoruz. Yazd›¤›m›z yaz›dabunun bir dizi örneklerini vermeye çal›flt›k.Türk sözcü¤ü geçiyor diye de Nâz›m hak-k›nda ›rkç› oldu¤u fleklinde bir tespit yap-mad›k.

H. Aras’›n yaz›s›ndaki bir di¤er ara bafll›kise flu:

“4- “Nâz›m’›n Ozanca Söyleyifllerinde Mil-liyetçilik Arama””

Resmi Türkiye Cumhuriyeti devleti s›n›rla-r› dahilinde (Kuzey Kürdistan eksenli ilericipolitik çevreleri d›flta tutarsak) siyaset ya-pan ilerici, devrimci kesimlerin ezici ço¤un-

GÛLAN 22 / 2003 4520 GÛLAN 22 / 2003

P O L E M ‹ K º

lu¤unun Nâz›m’› genel olarak sahiplendi¤inibiliyoruz. Herkesin kendince bir savunma,sahiplenme, koruma anlay›fl›, duruflu, prati-¤i var. Bu tart›flmaya, ayr›nt›lara girmeyegerek yok, fakat ortak bir paydada bulufl-tuklar›n›, bunun ad›n›n da Nâz›m’› sahiplen-mek / korumak oldu¤unun alt›n› çizmek ge-rekiyor. Burada geleneksel olarak Nâz›m’asahip ç›kma tekrar›n›n, yerleflmifl bulunan“komünist” ve büyük flair fleklindeki de¤er-lendirme kal›plar›n›n, resmi ideolojinin karfl›tavr›n›n ve bütün bunlar›n sonucu olarakduygular›n harekete geçiflinin büyük rolünü-etkisini muhakkak tekrar tekrar gözönünegetirmek laz›m.

H. Aras arkadafl›n yaz›s›na yerlefltirme ih-tiyac› duydu¤u ara bafll›¤› okuyunca yukar›-daki sat›rlar› yazmak bir zaruret haline geldi.Evet, Aras arkadafl bu genel tablonun için-de olmasa da yak›n etki alan›nda oldu¤unukoydu¤u ara bafll›kla göstermifl oluyor.

Nas›l m›?Ozanca da yazsa, bilmem ne büyük flah-

siyet olarak da yazsa ve hatta kendine bü-yük marksist-leninist falan da dese herhan-gi birinin milliyetçili¤e düflmesi, milliyetçihatalar içine girmesi mümkündür. Dahas›,komünist-marksist-leninist iddias›n› kimseyekapt›rmak istemedi¤i halde rafine milliyetçive sosyalfloven kimli¤e / çizgiye sahip y›¤›n-la yap› var ve bu asl›nda yad›rganmamal›d›rda. Her kendine komünist diyenin komünistolmayaca¤› malum. Nâz›m da bu genelle-meden muaf tutulamaz. Uluslararas› komü-nist hareketin tarihinden ve de yak›n KK-Tdevrimci hareketinin tarihinden çok iyi bili-yoruz ki, milliyetçi, sosyalfloven, revizyonist,oportünist olduklar› halde komünist / mark-sist-leninist iddias›n› kimseyle paylaflmak is-temeyen y›¤›nla çevre vard›-bulunmaktad›r.

Nitekim, gerçekten de çok büyük flair ol-mas›na ra¤men ve kendince komünist oldu-¤unu iddia etmesine ra¤men anlad›¤› an-lamda Türkiye denen co¤rafyada ulusal so-run ba¤lam›nda Nâz›m Hikmet milliyetçi birkonuma düflebilmifltir. Ayr›ca, belirtmeye bi-

le lüzum yok, Nâz›m’›n ozanl›¤›, ona milliyet-çili¤e düflmeme garantisi vermez..

Gelelim Nâz›m’›n milliyetçili¤ine…“Nâz›m Hikmet ve Kürtler” makalesinde

konuyu bir miktar ele almaya çal›flt›k. Buradabir-iki noktaya daha temas etmeye çal›flal›m.

Kimileri aç›s›ndan ad›na yurt sevgisi de-nen yaklafl›mlar› içinde tek ulus (söylemindeesas olarak tek millet) merkezli yaklafl›m›ana ekseni oluflturur. Türk merkezli yurt sev-gisinin (çok uluslu ve üstelik Türk ulusu d›-fl›ndaki ulus ve milliyetlerin çok ciddi soyk›-r›m ve katliamlardan geçirildi¤i bir co¤raf-yada) Nâz›m’da belirgin oldu¤u bir olgudur.fiüphesiz her kesim kendi bak›fl aç›s›na gö-re sözkonusu yurt sevgisine de¤iflik anlam-lar vermekte, farkl› içeriklerde sonuçlar ç›-karmaktad›r. Yurt sevgisi ba¤lam›nda ger-çekten de bir sevgi olgusunun varoldu¤unuve bunu Nâz›m’›n iyi bir flekilde dile getirdi-¤ini tespit etmek laz›m. Biz, Nâz›m’da yurtsevgisi yoktur demiyoruz. Türk milletininyurdu anlam›nda bildi¤i ve kabul etti¤i yur-duna karfl› gerçekten de müthifl bir sevgi iledoludur. Ama meseleye yurt dedi¤i yerinTürk’ün yurdu olmad›¤› penceresinden ba-k›ld›¤›nda; bu yurt denen co¤rafyada birkaçyurt bulundu¤unun kabul edilmesi temelin-de yaklafl›ld›¤›nda bu müthifl sevgisinin en-ternasyonalist anlamda bir sevgi olmad›¤›n›saptamak zorunday›z. H. Aras arkadaflla buanlamda esas›nda içerikte farkl›laflmakta-y›z. Bu farkl› iki yaklafl›m›n özü üzerine kafayorulmal›d›r. Dikkatler bu noktaya çevrildi-¤inde, H. Aras arkadafl›n “inad›na” bir Nâ-z›m savunusu ile yurt sevgisi ba¤lam›ndada Nâz›m’› aklamaya çal›flt›¤›n› görüyoruz.

H. Aras arkadafl ne diyor:“Tepeden t›rna¤a ozand›r Nâz›m Hikmet.

Böylesine zengin bir donan›mla yurt sevgi-sini iflleyen fliirler de yazm›flt›r elbet.”

Nâz›m’›n yurt sevgisi ba¤›nt›s›nda do¤ruposizyonda oldu¤unun ispat› görüldü¤ü gi-bi “tepeden t›rna¤a ozan” olarak gerekçe-lendiriliyor. Ya da “zengin donan›m” öne ç›-kar›l›yor; bu çerçevede nedenlerle savunu

lenmesini savunan oportünist anlay›flt›. Buanlay›fl daha çok PKK’n›n silahl› mücadele-yi bafllatmas›yla boy verdi. Ezilen ulus milli-yetçili¤inden etkilenerek sözüm ona do¤rubir siyaset ortaya koymaya çal›flanlar, üzer-lerinde tart›flt›klar› ‘inceltilmifl milliyetçili¤in’fark›nda olamad›lar.” (MKP 1 Nolu Bas›nAç›klamas›, sayfa11)

Burada seksiyon örgütlenmesinin oportü-nist olarak adland›r›lmas›, inceltilmifl milli-yetçilik olarak suçlanmas› üzerinde durmak-ta yarar var.

Kürdistan, Birinci Dünya Savafl› sonras›n-da, topraklar› 4 sömürgeci devlet aras›ndapaylaflt›r›lan, bölünüp parçalanan bir ülkedir.Kuzey Kürdistan sömürgeci Türk devletininiflgali alt›ndad›r. Kuzey Kürdistan, Kürdis-tan’›n bir parças›, sömürgeci Türk devletininsömürgesidir. Kuzey Kürdistan Türkiye’ninbir parças› de¤il, iflgal alt›nda bulunan, ilhakedilen, sömürgelefltirilen ayr› bir ülkenin,Kürdistan’›n Kuzey parças›d›r. Kendisine ko-münist diyen bir parti bu gerçeklere uygunsiyaset belirlemek ve uygulamak zorundad›r.

Kuzey Kürdistan’da sömürge olgusunu,ulusal sorunu dikkate alan ayr› bir örgütlen-me gereklidir. Kuzey Kürdistan’daki örgüt-lenme sadece Kürtleri de¤il, bu co¤rafyaüzerinde yaflayan tüm ulus ve milliyetlerdeniflçileri ve emekçileri bir s›n›f örgütünde ör-gütleyecektir. Kuzey Kürdistan’daki düfl-man ile Türkiye’deki düflman birdir: Faflistsömürgeci Türk devleti. Ortak düflmana sa-hip oldu¤umuz için, ortak devrim diyoruz.Halklar›m›z›n birleflik devrimi diyoruz. KuzeyKürdistan’da ayr› bir parti, Türkiye’de ayr›parti. Bölge partilerinin üzerinde birleflik,merkezi bir parti. Bu örgütlenme tarz› ulusalsorunda ikili görevin, ayn› zamanda hayatageçirilmifl tarz›d›r.

MKP soruna hâlâ “Türkiye” penceresin-den bak›yor. Ulusal sorunda ikili görevinönemini görmüyor. Tek partiyi savunarak,Kuzey Kürdistan’›n önemini görmüyor.Kuzey Kürdistan’›n ayr› bir ülke oldu¤u

gerçe¤ini görmüyor.Kuflkusuz seksiyon örgütlenmesinden ne

anlafl›ld›¤› da önemlidir. Ama Marksizm-Le-ninizm bilimi aç›s›ndan seksiyon örgütlen-mesini savunmak ne oportünizmdir, ne de“inceltilmifl milliyetçili¤in” ifadesidir. Bu, çokuluslu bir devlette her komünist örgütlenme-nin bilince ç›karmas› ve ona uygun davran-mas› gereken bir düflüncedir. Yani k›sacaözetlenirse, ad›na ister seksiyon densin, is-terse de parti densin, iki ayr› ülke varsa, ikiayr› örgütlenme de gereklidir. Düflman›nbirli¤i, bir devletin varl›¤› ortak bir program›ve bir devrimi gerektirdi¤i için de bu iki ör-gütün çal›flmalar›n›n ortak mücadele alan›-na kanalize edilmesi gerekir. Bunun için debu iki ayr› örgütün birleflti¤i bir Birleflik Mer-kezi Partinin gereklili¤i ortaya ç›kar.

Seksiyon örgütlenmesini savunmak ne in-ce ne de kal›n milliyetçiliktir. Tersine ama,e¤er s›n›f örgütlerinde örgütlenme ad›na ay-r› bir ülkede, o ülkenin ulusal özelliklerini gö-zönüne alan bir örgütlenme –ad› seksiyonya da ne olursa olsun– reddedilirse, Türkflovenizminin savunuculu¤u yap›lm›fl olur.

Kuzey Kürdistan’da ayr› bir örgütlenmeyap›ld›¤›nda s›n›f örgütlerinde örgütlenmeksanki mümkün de¤ilmifl gibi, Kürdistan ad›duyuldu¤unda akla hemen milliyetçi temel-de örgütlenme gelmektedir. “Milliyetçili¤e”karfl› olma ad›na da flovenizmin savunucu-lu¤u konumuna düflülmektedir.

“Parmak basmakta bir kez daha yararvar. Partimiz teorik-ideolojik düzlemdeprogramatik siyasi görüfllerimizde her nekadar ezilen ulus olan Kürt ulusu için do¤rubir bak›fl aç›s› ortaya koymuflsa da, bu konuda pratik-politik gereklerinin yerine getirildi-¤i ne yaz›k ki söylenemez. Bu konuda yol-dafl Kaypakkaya’n›n do¤ru bilimsel görüflle-ri pratikle gelifltirip ne kendi taban›m›za nede baflta Türk iflçi ve emekçileri olmak üze-re Türk, Kürt ve çeflitli milliyetlerden ezilenhalklara yeterli bir siyasi etkide bulunulama-d›. Bu noktada önemli derecede sosyal flö-

GÛLAN 22 / 2003 1946 GÛLAN 22 / 2003

T A R T I fi M A º

Stalin yoldafl, emperyalizm dönemi için,ulusal sorunun bir ülkenin iç sorunu olmak-tan ç›k›p ba¤›ml› ve sömürge ülkelerdekiezilen halklar›n emperyalizmin boyunduru-¤undan kurtulma sorunu haline geldi¤initespit ederken, ayn› zamanda ulusal hare-ketin temel ordusunu köylülük oluflturdu¤uiçin, ulusal sorunun özünün bu anlamdaköylü sorunu oldu¤u tespitini de yapar.

Bugün hâlâ burjuvazinin bafl›n› çekti¤i ulu-sal hareketler vard›r. Ve bu hareketler yay-g›nd›r. Stalin emperyalizm ça¤›nda ulusalsorunun özünün “köylü sorunu” haline geldi-¤ini belirtirken, bunu hiçbir flekilde bu ça¤-da “burjuvazinin pazar dalafl›n›n belirleyicirol oynayaca¤› herhangi bir ulusal hareket”olamaz anlam›nda söylemiyor. Stalin’in söy-ledi¤i ve bütün ulusal hareketlerin prati¤ininde do¤rulad›¤› fludur: Emperyalizm ça¤›ndaulusal sorun ancak proleter dünya devrimi-nin bir parças› oldu¤u koflullarda, ulusal ha-reket devrimci oldu¤u, emperyalist sistemegerçekten darbe vurdu¤u flartlarda gerçekbir çözüme kavuflur, gerçek çözüm yönün-de ad›mlar at›l›r. Art›k, emperyalizm öncesidönemde, oldu¤u gibi, burjuvazinin önderli-¤inde ulusal sorun gerçekte çözülemez.

Emperyalizm ça¤›nda burjuvazinin önder-li¤inde kurulmas› mümkün olan yeni burjuvaulusal devletler; kendi ulusal az›nl›klar›naulusal bask› uygulamaks›z›n, komflular› aley-hine geniflleme için çaba olmaks›z›n, emper-yalist “büyük” güçlere ba¤l› olmaks›z›n var-l›klar›n› sürdüremez. Burjuvazinin önderli¤in-de ulusal hareketlerle gerçek anlamda ba-¤›ms›z ulusal devletler kurma dönemi tarihtekalm›flt›r. Gerçek anlamda ulusal ba¤›ms›zl›kancak proleter devrimin parças› olan birdevrimle, emperyalizmi bir bütün olarak kar-fl›s›na alacak bir devrimle mümkündür. Ulu-sal sorun özü itibariyle “köylü sorunudur”tespitinin içeri¤i, anlam› böyle kavranmal›d›r.

Emperyalizm ve proleter devrimleri ça¤›ile birlikte, ulusal sorunu çözecek tek güç ifl-çi s›n›f›d›r. Ulusal sorunu çözme görevi pro-

letaryan›n omuzundad›r.MKP ulusal sorunun özünü pazar sorunu

olarak görerek emperyalizm öncesi dönemegitmekte, “ezilen ulus burjuvazisiyle ezenulus burjuvazisi aras›ndaki çeliflmeyi” temelçeliflmeler içerisine alarak ‹brahim yoldafl›nyanl›fl›n› uç noktas›na do¤ru götürerek tari-hin gerisine düflmektedir. Bu tavr›n bir di¤eranlam› da ulusal sorunun çözümünü burju-vaziye havale etmektir.

KUZEY KÜRD‹STAN’DAÖRGÜTLENME YA DA SEKS‹YON

“‹NCELT‹LM‹fi M‹LL‹YETÇ‹L‹K” M‹?

MKP’nin Kuzey Kürdistan’da örgüt-lenme perspektifi nedir? Bu soruya kendi belgelerinden

yan›t arayal›m.“Devlet s›n›rlar› aç›s›ndan proletarya me-

seleye nas›l bakar? Ayr› milliyetlere göre ay-r› milli örgütlenmeleri reddeder. Her milletve milliyetten iflçilerin ulusal de¤il s›n›f örgü-tü olan partilerde kenetlenmesini savunur.Bunu yaparken de ulusal eflitsizlikler, bölge-sel farkl›l›klar› görmezden gelemez. Her biryerdeki özgül görevleri do¤ru saptar. MLMrehberli¤inde onu somutla birlefltirerek güç-lenir. Ezen ulus burjuvazisi ile ezilen ulusburjuvazisi çeliflmenin bafll›ca çeliflmeleriçerisinde görülmesi bu gerçekli¤in bilinceç›kar›lmas›n›n ürünüdür.” (agk, sayfa189)

MKP genel bir do¤ru olan milli örgütlen-meyi de¤il, tüm ulus ve milliyetlerden iflçile-rin, emekçilerin s›n›f örgütlerinde birlefltiril-mesi, ortak örgütlenmesi gerekti¤i geneldo¤rusu arkas›na saklanarak Kuzey Kürdis-tan özgülünde ayr› bir örgütlenmenin gerek-li oldu¤unu es geçmektedir. MKP ulusaleflitsizlikleri, bölgesel farkl›l›klar› görüyor.Ama bu farkl›l›klar›n gerektirdi¤i örgütlen-meyi reddediyor. Tav›rlar› flöyle:

“Parti içerisinde yanl›fl e¤ilimlerden biride Kürt ulusal sorununa iki asgari bir azamiprogram ve bunun için de seksiyon örgüt-

yap›lmaya çal›fl›l›yor. Ama bu flekilde biryaklafl›m ile Nâz›m’›n komünist anlamda,enternasyonalist temelde yurt sevgisini iflle-di¤ini kan›tlaman›n mümkün olmad›¤›n› birtürlü kendine sormuyor H. Aras. Sorgulama-d›¤› için, olaya elefltirel yaklaflmad›¤› için deozanl›¤›, büyüklü¤ü vb. Nâz›m’› bu konudada savunmak için yeterli oluyor.

Yurt sevgisi ba¤lam›ndaki tart›flma somu-tunda Nâz›m’›n kimi fliirlerinin önemle ince-lenmesi gerekir. Elbette fliirlerindeki zengindonan›m görülmeli ancak bu zenginli¤iniçeri¤i perdelememesi gerekir.

Tart›flmam›z ba¤lam›nda gündeme gelenfliirlerden biri ‘Davet’ fliiridir. Bu fliirde Kürtulusunun inkar›n›n bulundu¤u tespitimizeAras karfl› ç›k›yor ve “En iyisi fliiri bir kez da-ha tümüyle okumak” diyor. Aktarmadansonra arkadafl›n yapt›¤› yorum ise flöyle:

“Bu fliirde ozan Türkleri mi, Kürtleri mi,yoksa her ikisini de mi kastediyor? Bu fliirdeböyle bir sorunun yeri olabilir mi? Ozan›n ›s-rarla yapt›¤› vurgulamada geçen “Biz” sözüyetmiyor mu bize? Halk iflte, halktan insan-lar... “Bir a¤aç gibi tek ve hür ve bir ormangibi kardeflçe” yaflayacak olan halk... Böy-lesi bir özlemi yaln›zca onlar duyarlar çün-kü; burjuva de¤il. Nâz›m yaln›zca bunu söy-lüyor, bu kadar söylüyor.”

Nâz›m’›n anlad›¤› anlamda Türk milletininyurdunu sevmek ve sahiplenmek, o milletesahip ç›kmak, o milletin mücadelesini des-teklemek vs. gayet bariz ve anlafl›l›r bir fle-kilde bu fliirde de ortaya konmaktad›r. Söz-konusu fliirde de, bu çerçevede kesinliklemükemmel bir biçimde meseleye yaklafl›l-maktad›r. ‹flin bu taraf›na itiraz eden kim?Yaz›m›zda bu yönlü elefltirimiz olmad›. Yaz›-da ve bu makalede söyledi¤imiz / anlatmakistedi¤imiz fludur: Nâz›m Hikmet yaflad›¤›co¤rafyan›n ve resmi devlet s›n›rlar›n› kendi-ne esas alan biri olarak, Türk milletinin d›fl›n-daki milletleri ve ulus özelli¤ine sahip bulun-mayan milliyetleri inkardan gelmifltir! Erme-nileri, Kürtleri, Rumlar›, Araplar›, Asurlar› vedi¤er kimilerini sahiplenmemifltir. D›flar›s›,

baflka ülkelerdeki halklar›, milletleri nere-deyse en ince ayr›nt›s›na kadar iflleyen Nâ-z›m, ifl üzerinde yaflad›¤› topraklardaki ulu-sal gerçekli¤i ifade etmeye geldi¤inde ger-çekçili¤ini ve evet enternasyonalistli¤ini birkenara b›rakm›flt›r.

Ortaya koydu¤umuz bu temel içerikselyaklafl›m›m›z› kendince haks›z göstermekiçin H. Aras karfl› itirazlar getiriyor. Getirdi¤iitirazlar›n neler oldu¤unu yaz›ya almaya ça-l›fl›yoruz. Yukar›da aktard›¤›m›z yerde dezoraki bir Nâz›m savunusu var. Tepeden t›r-na¤a zengin donan›ml› Nâz›m sahiplenilme-si bu kez “Biz sözü yetmiyor mu?”ya dönü-yor! Ya da “Halk iflte…” savunusu öne ç›ka-r›larak Nâz›m aklanmak isteniyor. Ve bu me-yanda savunu sürüyor.

Sözkonusu fliire tekrar bak›labilir.Ad› geçen fliir H. Aras’›n yaz›s›nda var.

Tekrar buraya almaya gerek yok. fiiirde, Nâ-z›m’›n di¤er uluslar› inkar eden tavr›n› gör-mek mümkün. Örneklemek gerekirse “Dörtnala gelip uzak Asya’dan” sat›rlar›nda bunugörebiliyoruz. Asya’dan gelenlerin Türkleroldu¤una dair bilgiler var. Gelenlerin at s›r-t›nda (hepsi olmasa da!) yolald›klar› az çokbiliniyor. Ne ilginçtir ki at s›rt›nda gelenTürkler, geldikleri ve yerlefltikleri yerin co¤-rafyas›n›n at boynuna benzedi¤ini de Nâ-z›m’›n fliirinde görüyorlar… Belirtilen yerdenKürtlerin, Ermenilerin, Asurlar›n ve Rumlar›ngelmedi¤i malum. Sonradan gelip yerleflen-ler Türkler. Geldiklerinde Kürtler, Ermeniler,Asurlar ve Rumlar zaten varlar ve yerleflikdurumdalar. Ama çok sonradan gelenler,somut olarak Türkler için “bu memleket bi-zim” diyebilmektedir Nâz›m. Sözkonusu fli-irinde tarihsel ça¤r›fl›mlarla resmi Türkiyeco¤rafyas›n›n Türklere ait oldu¤unu iflle-mektedir. Esas olan bu tav›rd›r.

‹lgili fliirinde di¤er halklar› inkar eden tutu-munun asl›nda Nâz›m’›n gençlik y›llar›ndakulland›¤› kimi argümanlarla uyum içerisin-de oldu¤u rahatl›kla tespit edilebilir. Örne-¤in “O¤uzlar›n ahfad›” veya “Yine Türkün si-nesi vatan aflk›yla dolacak” türünden sat›r-

GÛLAN 22 / 2003 4718 GÛLAN 22 / 2003

P O L E M ‹ K º

lar›ndaki içerik ile k›srak bafl›na benzetti¤imemleketin “as›l” sahipleri olarak Türkleriöne ç›karan tavr› gösterilebilir. Nâz›m Hik-met’in bu fliirindeki “Bu memleket bizim” de-di¤i yerde esas›nda Türklerin d›fl›ndakihalklar› arka plana atma durumu vard›r. Herbir halk›n gerçekli¤ini ayr› ayr› belirtme vebu anlamda ortak bir sahiplenme olay› yok-tur. Türk olmayanlar›n da sahiplenildi¤i gibibir imaj›n ç›kt›¤› yerlerde de asl›nda kastedi-len co¤rafyan›n Türklere ait oldu¤una hiz-met amac› güdülmektedir. Ad› geçen fliirin-de, Türk olmayanlar, Nâz›m’›n kastetti¤ico¤rafyada bizzat Nâz›m’›n kaleminden bi-rer eklenti gibi gösterilmektedir.

Baflka birtak›m fliirlerinde de di¤er ulusla-r› eklenti gibi gösteren yaklafl›m›na örneklerverilebilir; bu örnekleri ço¤altmak mümkün-dür. Ancak yaln›zca fliirlerinde de¤il, mek-tuplar›nda da benzer tutumunun devam et-ti¤ini, yani Türk unsurunu sürekli önde tutan,her fleyi onunla aç›klayan ve tan›mlayan birhat tutturdu¤unu rahatl›kla tespit edebiliriz.Kemal Tahir’e yazd›¤› baz› mektuplarda budurum tespit edilebilir. K›saca aktaral›m:

“Yoksa mektuplar›ndan ö¤renilmek iste-nen fley, memleketime ve sahici Türk mille-tine karfl› duydu¤um aflk›n çeflidi ve dere-cesi midir? Memleketimi ve Türk halk›n› nekadar sevdi¤imi anlamak, … Her Türk va-tandafl› vatan›n› ve halk›n› benim sevdi¤im,senin sevdi¤in kadar sevseydi… Ve bir ke-re daha yaflas›n hayat, yaflas›n Türkiye veyaflas›n namuslu Türk milleti, büyük Türki-ye’li halk.” (Naz›m Hikmet, Kemal Tahir’eMektuplar, sf. 202, 232-233)

Bir kez daha rahatl›kla tespit edilebilece¤igibi co¤rafyay› Türk milleti ile özdefllefltiri-yor; Türkiye denince esasta Türk’ü anl›yorve Türk olmayanlar kayda de¤er bir önemtafl›m›yor… Yukar›ya aktard›¤›m›z yerde birkez daha görüyoruz ki Nâz›m Hikmet sorunaenternasyonalizm temelinde yaklaflm›yor.

Nâz›m Hikmet’in birçok fliirinde esas›ndaTürklere ait oldu¤unu iflledi¤i ve üzerindeyaflad›¤› co¤rafyan›n Türkün vatan› oldu¤u-

nu düflündü¤ü vatan›na karfl› çok büyük birilgi gösterdi¤i malum. Yurt sevgisini ifadeeden çok fliiri mevcuttur. Memleket hasretiise zaten bilinen bir durum. Devrimci bir fla-ir ve de politikac› olarak memleketine karfl›sevgi ile dolu olmas›nda yanl›fl bir fley yok;yanl›fl olan düfltü¤ü milliyetçi tutumlar ve di-¤er ulus, halklar› inkar eden durufludur.Ama bu yanl›fll›klar ise bir komünistin yapt›-¤› hatalar de¤il, devrimci birinin yanl›fllar›olarak de¤erlendirilmelidir.

Özetlemek gerekirse; bir dizi etkenin yan-yana gelmesi neticesinde ulusal sorun ba¤-lam›nda Nâz›m Hikmet sosyalfloven-Türkmilliyetçili¤inden kurtulamam›flt›r. Ölümüneyak›n somut olarak Kürtler hakk›nda yazd›¤›baz› fleylerin ise komünist anlamda bir öze-lefltiri süzgecinden geçirildi¤ini kan›tlar her-hangi bir belgeye rastlamad›k. Bu anlamdaKürtler özgülünde özelefltirel temelde Türkmilliyetçili¤inden kurtuldu¤unu söyleyeme-yiz. Dahas›, sorun tek bafl›na Kürtler de de-¤ildir; mesele Kürtlerin yan›nda di¤er ulusve ulusal özelliklere sahip olmayan topluluk-lar›n durumu üzerine, genel olarak ulusalsorun konusundaki duruflunun özde bir de-¤ifliklik geçirmedi¤idir.

Nâz›m Hikmet’in ulusal sorunda, halklar›ngerçekli¤inin ele al›nd›¤› vb. ba¤›nt›lardaenternasyonalist / komünist oldu¤unu iddiaedenlerin neredeyse tamam› duygusal vezorlama savunular eflli¤inde “inad›na” birNâz›m sahiplenmesi duygusu ile hareket et-mektedirler ve kesinlikle ikna edici olama-maktad›rlar. Evet, Nâz›m’›n komünistli¤i art›ktart›fl›labilmeli ve bu konu “tabu” olmaktanç›kar›lmal›d›r. Baz›lar›n›n yapt›¤› gibi toptanbir Nâz›m savunusu terkedilmek zorunda-d›r. Ayr›ca birtak›m yuvarlak ve genel kav-ramlarla (örne¤in “halk”, “biz”, “onlar” gibi)enternasyonalist oldu¤u yaklafl›mlar›n›n daikna edici olmad›¤› art›k görülmelidir. Sonuçolarak; Nâz›m’› enternasyonalist, komünistnitelendirmek onun gerçekli¤iyle çeliflir.

Nisan sonu 2003, Alixan /

dir”, “Milli hareketler özünde her zaman bur-juvazinin damgas›n› tafl›maktad›r” tespitleri-ni yapmakta, “Milli bask›n›n amac› nedir?”bafll›¤› alt›nda yürüttügü tart›flmada da,“meselenin özünün pazara kimin hakim ola-ca¤›” sorunu oldu¤unu söylemektedir. ‹bra-him yoldafl›n bu ba¤lamda yapt›¤› tespitleremperyalizm ça¤› aç›s›ndan yanl›fl olan tes-pitlerdir. ‹brahim yoldafl›n çizgisindeki butespitler, teorik bir yanl›fl olarak durmakta-d›r. Bu teorik yanl›fll›k, ‹brahim yoldafltamant›ki sonuçlar›na götürülmemektedir.

‹brahim Kaypakkaya’y› savunduklar›n›söyleyenlerin, onun ad›n› a¤›zlar›ndan düflür-meyenlerin bu konudaki tav›rlar›na bakal›m.

TKP(ML) ve yeni ad›yla MKP ulusal soru-nun özünün pazar sorunu oldu¤unu söyle-mektedir. Ulusal sorunun özü pazar sorunuolarak görüldü¤ü için, “ezilen ulus burjuvazi-si ile ezen ulus burjuvazisi aras›ndaki çeliflki”bafll›ca çeliflkiler ile birlikte ele al›nmaktad›r.

“... ezen ulus burjuvazisiyle ezilen ulusburjuvazisi aras›ndaki çeliflme öyle basitçeüzerinden atlan›lacak, tespit edilse de edil-mese de olur türünden yads›nacak veyabafll›ca olmayan onlarca irili ufakl› çeliflkiçerçevesinde izah edilecek bir çeliflme de-¤il, devrimimizin bafll›ca çeliflmelerinden bi-ridir.” (TKP(ML)’den MKP’ye, Bu tarih bi-zim!, sayfa 187)

MKP’nin tespit etti¤i temel çeliflmeler; fe-odalizmle genifl halk y›¤›nlar› aras›ndaki çe-liflki, emperyalizmle halk aras›ndaki çeliflki,burjuvazi ile proletarya aras›ndaki çeliflki,egemenlerin kendi aralar›ndaki çeliflkilerolarak tespit edilmektedir. (ayn› yerden)

Ezilen ulus burjuvazisiyle ezen ulus burju-vazisi aras›ndaki çeliflme de bundan böyleaktard›¤›m›z temel çeliflmelerle birlikte eleal›nacakt›r.

MKP kendilerinin hâlâ “yükselen kapita-lizm” flartlar›nda yaflad›klar›n› san›yor!

Stalin yoldafl emperyalizm dönemi önce-si, yükselen kapitalizm dönemindeki ulusalhareketler için flu tespitleri yapar:

“Mücadele, bir bütün olarak al›nan uluslararas›nda de¤il, egemen uluslar›n ve geri itil-mifl uluslar›n hakim s›n›flar› aras›nda de¤il,egemen uluslar›n ve geri itilmifl uluslar›n ha-kims›n›flar›aras›ndabafllad›vealevlendi. (…)

Burjuvazi baflrolü oynayan aktördür. Gençburjuvazi için temel sorun pazard›r. (…)

fiimdiye dek söylenenlerden (ulusal hare-ketin ortaya ç›kmas› ve geliflimi ba¤lam›ndayap›lan de¤erlendirmelerden / BN), yyüükkssee--lleenn kapitalizm flartlar›nda ulusal mücadele-nin burjuva s›n›flar aras›nda bir mücadele ol-du¤u aç›kl›k kazanmaktad›r. Bazen burjuva-zi proletaryay› ulusal harekete katmay› bafla-r›r ve bu durumda ulusal mücadele d›flardanbak›ld›¤›nda ‘tüm halk›n mücadelesi’ imifl gi-bi gözükür. Fakat yaln›z d›flardan bak›ld›¤›n-da. Özünde ise daima, esas olarak burjuva-zinin yarar›na ve onun r›za gösterdi¤i bir bur-juva mücadelesi olarak kal›r.” (Ulusal Sorunve Sömürge Sorunu, Leninizm Dizisi, 6. Def-ter, sayfa 26, 27, 30, ‹nter Yay›nlar›) (aoç)

Stalin yoldafl›n al›nt›lad›¤›m›z yerde yapt›-¤› tespitlerin ç›k›fl noktas›n›n “yükselen kapi-talizm” flartlar› oldu¤u bilince ç›kar›lmal›d›r.Bu tespitler sadece bir dönem için, “yükse-len kapitalizm” dönemindeki ulusal hareket-ler için geçerlidir. Bu tespitlerden; içindeyaflan›lan ça¤dan, dönemden ba¤›ms›z ola-rak her zaman ulusal sorunun özünün burju-valar aras›nda pazara hakim olma mücade-lesi oldu¤u sonucunu ç›karmak yanl›flt›r. Buyanl›fll›¤›, do¤rusu gösterilmesine ra¤men,MKP derinlefltirerek sürdürmektedir.

‹çinde yaflad›¤›m›z ça¤ “yükselen kapita-lizm” ça¤› de¤il, emperyalizm ve proleterdevrimleri ça¤›d›r. Emperyalizm dönemi ilebirlikte ulusal sorununun özünde, çözümyönteminde de¤ifliklikler gündeme gelmifltir.

“Böylece ulusal sorun özel bir sorun, birdevletin iç sorunu olmaktan ç›k›p, genel veuluslararas› bir sorun haline, ba¤›ml› ülkele-rin ve sömürgelerin ezilen halklar›n›n em-peryalizmin boyunduru¤undan kurtulufludünya sorunu haline geldi.” (age, sayfa 8)

GÛLAN 22 / 2003 1748 GÛLAN 22 / 2003

T A R T I fi M A º

16 GÛLAN 22 / 2003

Maoist Komünist Partisi (MKP)ve ulusal sorun…

TKP(ML)yapt›¤› 1. Kongre ileparti ismini de¤ifltire-rek Maoist Komünist

Partisi (MKP) ismini ald›. Verilen bilgiye gö-re; Kongre “proleter dünya devriminin en ile-ri kalelerinden biri olan Dersim’de 15 Eylül2002 tarihinde baflar›yla”(!!) sonuçlanm›fl.

Biz MKP’nin 1. Kongresi’nde, ulusal sorunüzerine al›nan kararlar, ulusal soruna yakla-fl›mlar› üzerine elimizde bulunan belgelerüzerinden tav›r tak›naca¤›z. Dayand›¤›m›zbelgeler flunlard›r:

“MKP 1. Kongre Belgeleri 3, TKP(ML)’denMaoist Kömünist Partisi’ne, Bu tarih bizim!”ve “MKP 1 Nolu Bas›n Aç›klamas›, MaoistKömünist Partisi 1. Kongresi Marksizm Leni-nizmin Maoizmin Zaferiyle Sonuçland›!”

Yaz›m›zda her yanl›fla de¤inmeyece¤iz.Kendimizi, kimi temel yanl›fllara tav›r tak›n-makla s›n›rlayaca¤›z.

ULUSAL SORUNUN ÖZÜ NED‹R?

‹brahim Kaypakkaya yoldafl, ulusal sorun-da meseleye Marksizm-Leninizm pers-pektifiyle yaklaflm›fl; Kürt ulusunun varl›-

¤›n›, uluslar›n kendi kaderini tayin hakk›n›nyanl›zca ayr›lma hakk› anlam›na geldi¤inisavunmufl; ulusal sorunun çözümünü prole-ter devrime ba¤l› olarak ele alm›fl vb. Kema-lizm konusunda oldu¤u gibi ulusal sorundada buzu k›ran bir ifllevi yerine getirmifltir.

Ulusal sorunda ‹brahim yoldafl›n kimi yan-l›fllar› da vard›r. Bu yanl›fllar ulusal sorundaortaya konulan görüfllerin do¤rulu¤unu orta-dan kald›rmamaktad›r. Bu yanl›fllardan biride ulusal sorunun özünün ne oldu¤u mese-lesi ile ilgilidir.

‹brahim Kaypakkaya yoldafl, emperya-lizm döneminde eskimifl ve geçersiz halegelmifl olan “… milli bask›lar›n esas hedefiezilen, ba¤›ml› ve uyruk milletin burjuvazisi-

GÛLAN 22 / 2003 49

GiriflKuzey Kürdistan tarihinde çok önemli bir

yere sahip olan fieyh Said ayaklanmas›hakk›nda oldukça genifl araflt›rmalar günü-müzde mevcuttur. Bu araflt›rmalar›n bir k›s-m› yabanc› tarihçi ve araflt›rmac›lar taraf›n-dan yap›lm›flt›r. Bu araflt›rmalar›n büyük birk›sm›n›n k›sa bir tarih öncesine kadar Ku-zey Kürdistan-Türkiye’de (KK-T) yay›nlan-mas› mümkün olmam›flt›r. Bunun nedenifaflist Türk devletinin Kürt ulusu ve di¤erulus ve milliyetlere karfl› uygulam›fl oldu¤uinkâr politikas›d›r. Bu politika nedeniyleKürt ulusunun tarihi hakk›ndaki araflt›rma-lar›n yay›nlanmas› engellenmifltir. Kürtlerhakk›ndaki ilk araflt›rmalar›n yabanc› bili-madamlar›nca yap›lm›fl olmas› ve bir çoknoktada baflvurulan kaynak olmas›n›n enönemli nedenlerinden birisi budur.

Aksi bir düflünce Kürtlerin kendi tarihle-riyle ilgilenmedikleri sonucunu ç›kar›r kiKK-T’deki siyasi çal›flmalar ba¤lam›ndagerçe¤i yans›tmaz. Yap›lan çal›flmalar›n vearaflt›rmalar›n büyük bir ço¤unlu¤unu ille-gal alandaki yay›nlar oluflturdu ve oluflturu-yor. Kuzey Kürdistan kelimesi hâlen yasakbir kelime ve cezai ko¤uflturmalar› teflkileden “siyasi bir co¤rafi tan›mlama olarak”siyasi literatürdeki yerini almaktad›r. Ya-saklar›n zay›flamas›yla birlikte, özellikle1990’l› y›llardan sonra Kürtler ve Kürt tarihihakk›nda adeta bir patlama yafland›. Arafl-t›rma ve incelemelerin sonuçlar› çok do¤al-d›r ki araflt›rmay› yapan kiflinin s›n›fsal ba-k›fl aç›s›yla do¤rudan iliflkilidir.

Bu nedenle tarih bilimi hakk›ndaki genelbir yarg›y› burada genel geçerlili¤iyle ka-

bul etmek yanl›fl olmaz: “Tarih bilimi, bilim-ler içerisinde en yanl› olan bilim dal›d›r”. Bugenel kan› baflvurulan kaynaklar›n güveni-lirli¤ini de s›n›rlamaktad›r.

Kürtler hakk›nda yap›lan araflt›rmalar›nen büyük zorlu¤unu tarih bilimi hakk›ndakigenel kan› oluflturmuyor. En büyük etken-lerden biri de bilgi ve belgelerin ço¤ununfaflist TC’nin arflivlerinde ve denetimindeolmas›d›r. Elinde bilgi ve belge bulunduranemperyalist ülkelerin gerek TC ile olan ilifl-kileri gerekse de bölgedeki ç›karlar›, bu bil-gi ve belgelere ulaflmada, kullan›lmas›ndazorluk ç›kard›¤›, yanl›l›¤› konusunda flüp-heye yer b›rakmad›¤› okuyucunun bilincin-de olmal›d›r.

Bu giriflle yanl›fl bir anlafl›lmay› ortadankald›rmak gerekiyor. Bu yaz›n›n haz›rlan-mas› bir tarihçinin konuya yaklafl›m›yla de-¤il, yap›lan araflt›rmalar sonucunda ortayakonan sonuçlar›n bizim aç›m›zdan hanginoktaya tekabül etti¤ini ortaya koymakt›r.Di¤er yan tamamen tarihçilerin iflidir. Bu ya-z› bir tarihçinin bak›fl aç›s›yla de¤il Kürdis-tan Bolfleviklerinin konuya iliflkin bak›fl aç›-s›n› ortaya koymak ve bu yöndeki çal›flma-ya bir zemin sunmak amac›yla yaz›lm›flt›r.Yaz› her durumda bir son nokta yaz›s› de-¤ildir. Tart›flmaya ve gelifltirilmeye aç›kt›r.

fieyh Said isyan›Bu isyan› araflt›ran araflt›rmac›lar›n ço¤u

bir noktada birlefliyorlar. Bu isyan›n ön ha-z›rl›klar›n›n önceden bafllad›¤› ve bu haz›r-l›klara daha do¤rusu bu haz›rl›klar› yapanörgütlenmeye fieyh Said’in daha sonra ka-t›ld›¤›d›r.

fiEYH SA‹D ‹SYANI – 1925

P O L E M ‹ K º

“1922 y›l›nda, Erzurum’da, Kürtlerin hak-lar›n› korumak ve ayr› bir devlet kurulmas›n›sa¤lamak için ‘Kürt ‹stiklal Cemiyeti’ isimlibir parti kurulmufltu. Cibranl› Miralay HalitBey baflkanl›¤›nda kurulan bu partiye Bitlismebusu Yusuf Ziya gibi önde gelen Kürtisimleri de kat›lm›flt›.

K›sa sürede, Bitlis, Darahin, Eleziz, Diyar-bak›r, Urfa ve Siirt’in yan›s›ra bir çok yerdeörgütlenen cemiyet, çal›flmalar›n› daha ge-nifl bir alana yaymak için u¤rafl›yordu. Bu s›-ralarda ç›kan Nasturi isyan›n› bast›rmaklagörevlendirilen birliklerde görev yapan Kürtsubaylar› da gittikleri yerlerde Kürt ‹stiklalCemiyeti’nin propagandas›n› da yapmak-tayd›. Bu subaylar Yüzbafl› ‹hsan Nuri, Van-l› Rasim, Hurflit, Tevfik Cemil ve Bitlis mebu-su Yusuf Ziya’n›n kardefli R›za’yd›.

Bu cemiyete k›sa bir süre sonra aralar›n-da fieyh Said’in de bulundu¤u, Melkanl›fieyh Abdullah, Palulu fieyh fierif, Çabak-çuran Çan fieyhleri de kat›ld›lar.” (Nuri Der-simi’den aktar›l›yor.) (H›d›r Göktafl, Kürtler‹syan-Tenkil, sayfa 53, Alan Yay›nc›l›k, 3.Bas›m, ‹stanbul, Ekim 1991)

Kürdistan’daki örgütlenmenin bafl›n› ayn›zamanda mebus (milletvekili) olan Yusuf Zi-ya çekiyordu. Yusuf Ziya Ankara’dan ‹stan-bul’a giderek de¤iflik muhalif gruplarla gö-rüflmeler yapt›ktan sonra Erzurum’a geçi-yor. Yusuf Ziya gerek konumu ve gereksede iliflkileri ba¤lam›nda Kürdistan’daki ça-l›flmalarda merkezi bir rol oynuyor. Bu tarih-lerde mecliste Kürtler ve Kürtlerin TC devle-ti s›n›rlar› içerisindeki konumu henüz tamnetlik kazanmam›flt›r. Yusuf Ziya meclisteKürt milletvekili olarak bulunmaktad›r.

Yusuf Ziya 1924 sonbahar›nda Erzurum’adöndükten sonra bu bölgede te¤men olankardefli R›za’ya bir telgraf çeker. KardefliR›za ve beraberindekiler telgraf› yanl›fl an-larlar ve bir ayaklanma ça¤r›s› olarak kav-rarlar. Nasturi isyan›n› bast›rmakla görevliolan Te¤men R›za ve arkadafllar› isyan›

bast›rmay› bir kenara b›rak›p da¤a ç›karlar.Bu yanl›fl anlafl›lma belki de ulusal sonu ha-z›rlayan cinste bir yanl›fl anlafl›lmayd›. Çün-kü 1922 y›l›nda kurulan parti, henüz gereklihaz›rl›klar bir yana, herhangi bir stratejiyede sahip de¤ildi. Mücadelenin nas›l yürütü-lece¤i ve kimler taraf›ndan önderli¤in al›na-ca¤› belli de¤ildi. Bu anlam›yla bu yanl›flanlafl›lma harekete bir katk› sunmad›¤› gibidevletin hemen yo¤un sald›r›s›na neden ol-mufltur.

“Zamans›z bafllang›ç nedeniyle kaydade¤er herhangi bir baflar› elde edilmezken,Te¤men R›za’ya çekilen telgraf ‘suç unsuru’kabul edildi. Bunun üzerine, Yusuf Ziya ya-kaland› ve Askeri Harp Divan›’nda yarg›lan-mak üzere 10 Ekim 1924 tarihinde Bitlis’egönderildi. Bu geliflme üzerine tutuklamala-ra devam edildi ve cemiyetin önde gelenisimlerinden Mutkanl› Hac› Musa, MiralayHalit Bey ve baz› Bitlis’liler Askeri Harp Diva-n›’na sevkedildi.” (age, sayfa 54)

Bu geliflmeler karfl›s›nda fieyh Said ken-disine karfl› da bir harekete giriflilece¤i en-diflesi tafl›maktayd›. Nitekim yakalanan ön-derlerin yarg›lanmalar› s›ras›nda fieyh Saidve Hasananl› Halit’in ifadelerine de baflvu-ruluyordu. Hasananl› Halit kendisine gön-derilen davete cevap vermedi. Ancak fieyhSaid yafll›l›¤›n› gerekçe göstererek bulun-du¤u alandaki mahkemede ifade vermeyiönerdi. Çünkü fieyh Said, mahkemeye git-mesi durumunda kendisinin de tutuklana-ca¤› endiflesi tafl›yordu.

Hasananl› Halit eldeki birliklerle haz›rl›kyap›l›p Bitlis’e sald›rarak tutuklular›n kurta-r›lmas›n› istiyordu. Bu yöndeki düflüncesitutuklu bulunan Miralay Halit Bey taraf›n-dan onay bulmad›. Böylesi bir kuvvetle sal-d›rman›n baflar› flans›n›n olmad›¤›n› bildir-di.

fieyh Said Nakflibendi fieyhiydi. Bu ne-denle bölgede oldukça nüfuz sahibiydi.Elinde büyük koyun sürüleri bulunan fieyh

lere “ça¤dafl”, “uygar” diye sunulmaktad›r.Emperyalizmin barbarl›k oldu¤u gözlerdengizlenmektedir.

Sözkonusu ülkelerdeki gerici, zorba rejim-lerin y›k›lmas› görevi de o ülkelerde yaflayanhalklar›n görevidir. Emperyalistlerin bu ba¤-lamda karar verme ve yapt›r›m hakk› yoktur.Saddam rejimini devirmek de Irak ve GüneyKürdistan’da yaflayan halklar›n iflidir, göre-vidir… Halklar›n kurtuluflu “ithalat ve ihra-catla” olmaz!

Savaflta desteklenecek yan yok!

Yürüyen savaflta ne ABD ve müttefiklerin-den ne de Saddam’dan yanay›z. Savafl bü-yük haydutlarla, küçük haydut aras›nda yü-rümektedir. Olan karfl›devrimin kendi içindehesaplaflmas›d›r. Bu hesaplaflmada biz ta-raf de¤iliz. Kuflkusuz sald›rganlara karfl›Saddam kendisini savunmaktad›r. Fakat, birsavaflta kimin önce sald›rd›¤›, kimin savun-ma pozisyonunda oldu¤una bak›larak, hak-l›, haks›z ayr›m› yap›lmaz. Önemli olan sava-fl›n hangi siyaset temelinde yürütüldü¤üdür.Savafl meselesine bu aç›dan bakt›¤›m›ziçin, bu savaflta desteklenecek yan yokturdiyoruz.

Bizim taraf›m›z bellidir. Biz Güney Kürdis-tan ve Irak haklar›n›n, iflçilerinin, emekçileri-nin yan›nday›z. Onlar›n emperyalist savaflflartlar›nda, devrimci savafl fliar›n› yükselt-melerinden yanay›z. Emperyalizme karfl›mücadeleyi yükseltmelerinden yanay›z. Ba-¤›ms›z devrimci örgütlenmelerini yaratmala-r›ndan yanay›z.

Ayn› zamanda biz flunu da söylüyoruz:Hiçbir emperyalist gücün Güney Kürdis-

tan-Irak’a sald›rma hakk› yoktur. Sald›rgan-lar, iflgalciler derhal Güney Kürdistan-Irak’tan defolmal›d›r. ‹flçilerin, emekçilerinbilinç ve örgütlenme seviyesi Saddam reji-mini y›kacak düzeyde de¤il diye, emperya-list sald›rganl›¤›, emperyalist savafl› masumgörmek, savafl› desteklemek ne ilericilik, ne

de devrimciliktir. Bunun ad› emperyalizmkuyrukçulu¤udur. Burkay ve PSK bunu yap-maktad›r.

Burkay’›n tavr› ne yaz›k ki, tüm parçalar-daki Kürt örgütlerinin ço¤unlu¤unun tavr›d›r.Savaflta ABD amac›na ulafl›r, Saddam’› y›-karsa, “parlamentarist ve federal bir Irak”kuracakm›fl. Kürtlere de “demokrasi” verile-cekmifl!! Örne¤in Nejdet Buldan “Saddamölmemeli!..” bafll›kl› yaz›s›nda (Deng, Say›68, Ocak-fiubat 2003) Irak’a aç›kça demok-rasinin gelece¤inden bahsetmektedir.

“Demokrasiye kavuflacak bir Irak’ta, Kürt-lerin özgürlü¤ünün Kürdistan’›n di¤er parça-lar›ndaki Kürtlere bir soluk ald›rmas›, orada-ki iflgalcilerin ve Kürtlerin de kendilerini yeni-den gözden geçirmelerini sa¤layacakt›r.”

Kürdistan’›n dört sömürgeci devlet aras›n-da paylaflt›r›lmas›n›n sorumlusunun emper-yalizm oldu¤u, Kürt ulusunun bölünüp par-çalanmas›n›n sorumlusunun emperyalizmoldu¤u unutulup gitti. Emperyalizmden me-det umuluyor. Emperyalizmin Kürtlere “de-mokrasi” getirece¤inden dem vuruluyor.

Kürdistanl› iflçi ve emekçilerin bilinçlerikarart›l›yor. Emperyalizmde belirleyici olan,emperyalist ç›karlard›r. Bugün Güney Kür-distan’da ABD emperyalizmi Kürt kart›n› kul-lan›yorsa, bu ABD’nin Kürtleri çok sevdi¤iiçin, onlar›n kendi devletlerine sahip olmala-r›n› istedi¤i için de¤il, Saddam’› y›kmak ve“Irak’› yeniden biçimlendirmede” kendi ç›-karlar› aç›s›ndan Kürtlere ihtiyac› oldu¤uiçindir. Bu ihtiyaç ortadan kalkt›¤›nda Kürtkart› bir kenara konulacakt›r. Bundan kimse-nin kuflkusu olmas›n. Tarihe bak›n! Bununörneklerini bolca görürsünüz!

Gerçek demokrasiyi emperyalistler geti-remez. Ulusal sorunu emperyalistler çöze-mez. Sorunu yaratanlar›n, sorunu çözece¤i-ni ummak safdilliktir. Kürdistan’a demokrasive özgürlük devrimle gelir. Gerisi bofl veham hayaldir.

31 Mart 2003 /

GÛLAN 22 / 2003 1550 GÛLAN 22 / 2003

T A R T I fi M A º

ABD’ye mi destek olmal›?”y› koymaktad›r.Burkay’›n kendi mant›¤›na göre karfl› kar-

fl›ya koydu¤u seçenekler ba¤lam›nda tak›n-d›¤› tav›r fludur:

“Bence ne birini, ne ötekisini yapmal›”(ayn› yerde)

Yani; emperyalizme karfl› ç›kma ve Irak’l›sivilleri ve çocuklar› savunma ad›na, Sad-dam rejimini savunur duruma düflülmemeli.Saddam rejiminin gitmesi hat›r›na ABD’yedestek olunmamal›d›r. Burkay’›n koydu¤useçenekler ba¤lam›nda, ne birini, ne deötekisini yapmal›dan ç›kmas› gereken so-nuç budur. Mant›ken olmas› gereken bu.Fakat Burkay’›n yazd›klar›n›n devam› okun-du¤unda karfl›m›za flu tav›r ç›k›yor:

“Ama e¤er ABD, So¤uk Savafl dönemininbir ürünü olan ve palazlanmas›nda kendipay› da bulunan bu diktatörlü¤ü yok ede-cekse, bunun için gözyafl› dökmeye gerekyok. Belki böylece Irak halk›n›n trajedisi deson bulur.

Evet, ABD kendi ç›karlar› için savafl›yor,ama savafl›n sonuçlar›, bölge aç›s›ndan sta-tükonun ve mevcut gerici, ça¤d›fl› diktatör-lüklerin bir süreç içinde y›k›m›na yol aça-caksa, böylesi bir de¤iflim hiç de fena ol-maz! Bunun yüzde yüz garantisi yok elbet.Bu, de¤iflimden yana güçlerin durumuna,tutumuna ba¤l› ayn› zamanda.” (ayn› yerde)

Burkay kendi mant›¤› çerçevesinde koy-du¤u seçeneklere, bu seçeneklere karfl›“ne birini, ne ötekisini yapmal›” tavr›na ken-disi uymamakta, aç›kça de¤il ama, dolayl›olarak ABD’nin Irak’a sald›r›s›n›n yan›ndayeralmaktad›r. Saddam rejiminin suç orta¤›olan ADB emperyalizminin sorumlulu¤unuyer yer cümle aralar›nda vurgulayan Bur-kay’›n tavr›, ABD emperyalizminin Ortado¤usiyasetine hizmet eden, onu savunan bir ta-v›rd›r. Bu tavr›n ad› emperyalizm kuyrukçu-lu¤udur.

Burkay sadece Saddam rejiminin de¤il,bölgedeki diktatörlüklerin de ABD taraf›n-dan y›k›lmas›n› istemektedir. ABD emperya-

lizmi örne¤in Suudi Arabistan yönetimini ne-den y›ks›n ki? ABD’nin derdi yönetimin “ça¤-d›fl›” olup olmamas› de¤il, “ça¤d›fl›” da olsa,o yönetim arac›l›¤›yla ç›karlar› do¤rultusun-da siyasetini yürütüp yürütmeyece¤i mese-lesedir. Saddam rejimini de y›kmak isteme-sinin nedeni, bu yönetimin faflist olmas› de-¤il, kendi kontrolünün d›fl›na ç›km›fl olmas›-d›r. Rejimin bu niteli¤ine ra¤men, SaddamABD’nin kontrolü d›fl›na ç›kmam›fl olsayd›,yerel büyük bir haydut olmaya özenmesey-di, ABD’nin Saddam ile hiçbir problemi ol-mazd›. Bugün yaflan›lan savafl da olmazd›.

Düzen içi çözüm aray›fl›, reformizm, dev-rim perspektifinden yoksunluk; do¤al olarakPSK ve Burkay’›n emperyalizmden medetuman tav›r tak›nmas›n› beraberinde getirmifl-tir. Dün Rus sosyalemperyalizmi, bugün ABDemperyalizmi… PSK bir türlü emperyalizminkuyrukçulu¤undan kurtulamamaktad›r.

Burkay sadece emperyalizm kuyrukçulu-¤u yapm›yor, ayn› zamanda somut ba¤lam-da ABD emperyalizmini ve müttefiklerini te-mize de ç›kar›yor. Burkay Saddam rejimi vb.rejimleri, gerici, ça¤d›fl› diktatörlük olarakde¤erlendirirken, emperyalist iflgali, emper-yalizmi “ça¤dafl”, “ilerici” gösterme konu-muna düflüyor. Küçük haydutun iktidardanalafla¤› edilmesi durumunu alk›fllamaya ha-z›rlan›rken, bunu yapacak büyük haydutuda alk›fllamaktad›r. Küçük zorbaya karfl› bü-yük zorban›n kuca¤›na s›¤›n›yor…

Emperyalizmden medet umdu¤u için deBurkay, Irak’tan sonra ABD emperyalistleri-ne tavsiyede bulunmakta, bölgedeki “ça¤-d›fl›, ilkel, zorba bölge devletlerinin (Türkiye,‹ran, Suudi Arabistan ve ötekilerin)” y›k›lma-s›n› talep etmektedir. Unuttu¤u bir noktavar. fiu veya bu ülkenin yönetim biçimi isterça¤d›fl›, ister zorba, ister ilkel olsun, istersede faflist olsun, bütün bu yönetim biçimleriy-le, emperyalistler istediklerini yapt›rabiliyor-larsa, kendi ç›karlar› do¤rultusunda siyaset-lerini uygulatabiliyorlarsa, yönetim biçimionlar için sorun de¤ildir. Emperyalizm kitle-

Said bunlar› satmak için her y›l Halep’e ka-dar gidip gelmesi nedeniyle oldukça geniflbir çevrede tan›n›yor ve say›l›yordu. Kendi-sinin tutuklanmaktan çekinmesi üzerine biraraflt›rmaya koyuldu. Bitlis ve Genç’tekiadamlar› üzerinden durumu ö¤renmeyeçal›flt›. O¤lu Ali R›za’y› da ‹stanbul’a gön-dererek oradaki durumu ö¤renmeye çal›fl-t›. Bu arada kendisi de köy köy dolafl›ppropaganda yapmaktad›r.

“Bunun için, fleyhli¤inin merkezi olan H›-n›s’›n Solhan köyünden kalkan fieyh Said,fiusar bölgesinden geçerek Çabakçur’a veoradan da Drahani’ye (o zamanlar il olanGenç’in merkezi) geldi. Nakflibendi fieyhidaha sonra Diyarbak›r’›n Lice ilçesine, Ha-ni kasabas›na u¤rayarak Diyarbak›r’a 30kilometre uzakl›ktaki Piran’a ulaflt›.

Piran’da fieyh Said’in kardefli Abdurra-him oturmaktayd›. Kardeflinin evine konukolan fieyh Said’in beraberindeki adamlar›da di¤er evlere da¤›t›lm›fllard›. ‹flte bu s›ra-da Piran’a gelen bir jandarma müfrezesifleyhle beraber olan baz› Kürtler hakk›nda‘tutuklama müzekkeresi’ oldu¤unu ve bun-lar› tutuklamak istedi¤ini belirtmiflti…

Haklar›nda tutuklama karar› bulunan kifli-lerin bulundu¤u ev zaten bu görüflmelerolurken sar›lm›flt›. Evdekilerle jandarmalararas›nda ç›kan çat›flmaya Abdürrahim demüdahale edince ifller kar›flt› ve bir subay-la iki er öldürülürken, iki er de yaraland›.”(age, sayfa 56)

Böylece haz›rl›¤› tam yap›lmayan ve ide-olojik önderleri tutuklu bulunan bir isyançok erken bir flekilde bafllam›fl oldu. Piran-’da s›k›lan kurflunlarla bafllayan isyan›n ta-rihi hemen hemen bütün araflt›rmac›lar ta-raf›ndan 13 fiubat 1925 olarak verilmekte-dir. Bir istisna olarak bu tarih Nuri Dersi-mi’nin “Dersim Tarihi” isimli kitab›nda 8 fiu-bat 1925 olarak verilmektedir.

‹syan›n bafllama tarihiyle ilgili bir tart›flmasözkonusu de¤il, ancak araflt›rmac›dan

araflt›rmac›ya farkl›l›klar yine de mevcuttur.Örne¤in fieyh Said’in tutuklu bulunan Yu-suf Ziya ve Cibranl› Halit Bey’e adam gön-derip isyan› bafllatma yönünde görüfl iste-di¤ini H›d›r Göktafl yazmazken, Aziz Aflanfieyh Said Ayaklanmas› isimli kitab›nda“fieyh Said, Piran köyüne gelmeden önce,Bitlis’te tutuklu bulunan Cibranl› Halil, Yu-suf Ziya’ya bir adam›n› göndermiflti. Bit-lis’ten dönen fieyhin adam›, Cibranl› Halilve Yusuf Ziya’dan isyan haz›rl›klar›n› h›z-land›rmalar›n› Diyarbak›r üzerinden Suriyeile temasa geçmeleri emrini getirtmifl, bu-nun üzerine fieyh Said, Hasananl› Halit’e,Malazgirt üzerinden Bitlis’e girip Cibranl›Halil ve arkadafllar›n› kurtarma emri ver-mifltir.” (sayfa 11) fleklinde vermektedir.

Ermeni tarihçi Hasretyan da isyan›n bafl-lamas›n› H›d›r Göktafl’›n aktard›¤› flekliylebaflka bir deyimle tutuklu bulunan YusufZiya ve Cibranl› Halil’in isyan›n bafllat›lma-s› yönünde bir ça¤r›ya yer vermiyor. Böylebir ça¤r›n›n olmamas› akla daha mant›kl›gelmektedir. Çünkü 1922’de kurulan “Kürt‹stiklal Cemiyeti (Hasretyan’da da Kürt ‹s-tiklal (AZADI) Cemiyeti verilmektedir) haz›r-l›k aflamas›nda iken önderleri yakalan›pcezaevine düflüyorlar. fieyh Said bölgeyidolaflt›¤› için kendisi de yap›lan haz›rl›kla-r›n yeterli olmad›¤›n› biliyordu. Ve fieyh Sa-id istemedi¤i halde isyan bafllam›flt›r. ‹sya-n›n bu flekilde bafllam›fl olmas› fieyh Said’iisyan›n önderi yapm›flt›r.

Buraya kadar olan anlat›mla ilgili olarakesas›nda bir tart›flma sözkonusu de¤ildir.Hemen hemen bütün araflt›rmac›lar isyan›nbafllamas›n› bu flekilde vermektedirler. ‹s-yan›n haz›rl›klar›n›n yetersiz oldu¤u ve iste-nmeyen bir anda bafllamas›n›n yenilgininde en büyük nedenlerinden biri oldu¤u ko-nusunda görüfl birli¤i hakimdir. fieyh Saidisyan›n›n yenilgi nedenlerinin derinlemesi-ne araflt›r›lmas› bu isyan›n niteli¤i üzerineyap›lan tart›flmalar›n gölgesinde kalm›flt›r.

GÛLAN 22 / 2003 5114 GÛLAN 22 / 2003

S A V A fi º

‹syan ç›kt›ktan sonra, k›sa bir sürede ge-nifl bir alana yay›ld›. fieyh Said adamlar›ylabirlikte Genç iline girerek burada yönetimidevrald› ve Kürt yöneticiler atad›. fieyh Sa-id’in Genç’e giriflini Hasretyan M.fierif’tenyapt›¤› al›nt›yla “14 fiubat’ta fieyh Said, sa-y›lar› onbine varan beraberindekilerleGenc’e el koydu.” (sayfa 11) diye aktar›yor.

‹syan bölgesinde durum bu iken, Ankarabafllang›çta olay› küçümsedi. Bu konudagazetelerde yeralan haberler de s›radanbir vaka olarak yans›tt›lar. Örne¤in 13 fiu-bat’ta bafllayan isyan ilk kez 16 fiubat’tagazetelerde yer ald›. 16 fiubat 1925 tari-hinde Cumhuriyet Gazetesi’nde isyan fluflekilde veriliyordu:

“Ankara 15 (Hususi Muhabirimizden)-fiubat’›n onüçüncü günü Ergani’nin Piranköyündeki jandarma müfrezesile o civaragelen fieyh Said Bediüzzaman ve avanesiaras›nda bir müsademe olmufl, telefon vetelgraf hatlar› tahrip edilmifltir. Yetiflen kuv-vetler üzerine fleyh ve avanesi kaçm›fllar-d›r. Telgraf ve telefon hatlar› tamir edilmifl-tir. Mütecavizlerin fliddetle takibine devamedilmesi ve tenkili (yola getirilmesi) emro-lunmufltur.” (age, sayfa 57)

Olay kamuoyuna bu flekilde yans›t›l›r-ken, içerde ise bölgeye çok yo¤un askeriy›¤›nak yap›l›yordu. “Harekat, Erzurum,Erzincan, Sivas, Diyarbak›r ve Mardinüzerinden sevkedilecek birlikler taraf›ndangerçeklefltirilecek, hava kuvvetleri de der-hal harekete geçecekti. Mardin üzerindenhareket edecek birlikler güney demiryoluile nakledilecekti. Güney demiryolu iseSuriye s›n›r›ndan geçiyordu. Suriye o za-manlar Frans›z mandas›ndayd›.” (AzizAflan, fieyh Said Ayaklanmas›, Aral›k1991, ‹stanbul, sayfa 19)

Bu arada Ankara’da baflka geliflmelerde yaflan›yordu. Olay›n geliflmesi karfl›-s›nda gerekli tedbirleri almad›¤› ve olay›nüstüne yeterince gitmedi¤i düflünülen za-

man›n baflbakan› Fethi Okyar ve kabine-sine elefltirilerin dozaj› art›yordu. Bu s›ra-larda ‹stanbul’da bulunan ‹smet ‹nönüAtatürk taraf›ndan Ankara’ya ça¤r›ld›. Ge-nelkurmay›n olay› ciddi bulduklar› yönlütavr› ile birlikte gerekli önlemler konusun-da ‹çiflleri Bakanl›¤›n›n yay›nlam›fl oldu¤ubir genelge mecliste o dönem muhalefetolan Terakkiperver Cumhuriyet F›rkas›’n›nda oylar›yla kabul edildi. Muhalefetin ön-derli¤ini yapan Kaz›m Karabekir; “hükü-metin her türlü tedbirini destekleyecekleri-ni, örfi idarenin ilan›n› do¤ru bulduklar›n›aç›klad›.” (age, sayfa 17)

Fethi Okyar hükümetine karfl› getirilenbeceriksizlik elefltirileri karfl›s›nda hükümetald›¤› önlemlerin yeterli oldu¤unu savunduise de daha sert önlemlerin al›nmas› için ve-rilen önerge “60 oya karfl›l›k 94 oyla kabuledildi” (age, sayfa 19). Bunun üzerine FethiOkyar 3 Mart 1925 tarihinde istifa etti. ‹smet‹nönü 4 Mart 1925 tarihinde yeni hükümetinbaflbakan› olarak kabinesini tan›tt›. Hükü-metin ilk icraatlar›ndan biri “Takrir-i SükûnKanunu”nu ç›karmak oldu.

Bu kanunun üç maddesi 22 oya karfl›l›k122 oyla kabul edildi. Kanun:

“Madde 1- ‹rticaa ve isyana ve memleke-tin nizam-› içtimas›n› ve huzur ve sükûnunuve emniyet ve asayiflini ihlale bahis bil’u-mum teflkilat ve teflvikat ve teflebbüs veneflriyat› Hükümet, Reissicumhurun tasti-kiyle, re’sen ve idareten men’e me’zundur.

‹flbu af’ai erbab›n› Hükümet ‹stiklal Mah-kemesine tevdi edebilir.

Madde 2- ‹flbu kanun tarihi neflrinden iti-baren iki sene müddetle mer’iyülicrad›r.

Madde 3- ‹flbu kanun tatbîkine ‹cra Vekil-leri Heyeti me’murdur” (age, sayfa 20)

Kanunun kabulünden hemen sonra mu-halif bas›n tamamen susturuldu. O dönem-de ç›kan Tevhid-i Efkâr, ‹stiklal, Son Telg-raf, Ayd›nl›k, Orak-Çekiç, Sebül gazetelerikapat›ld›. Hemen iki istiklal mahkemesi ku-

52 GÛLAN 22 / 2003 GÛLAN 22 / 2003 13

Geliyorum diyen emperyalist savaflbafllad›. ABD emperyalizminin vemüttefiklerinin Irak’a sald›raca¤› ke-sindi. Ortado¤u’ya yap›lan askeri y›¤›-nak, savafl haz›rl›klar›, yürütülen dip-

lomasi faaliyeti bunu gösteriyordu. 20 Martöncesinde savafl ç›kar m›, ç›kmaz m›? de¤il,ABD’nin ne zaman sald›raca¤› tart›fl›l›yordu.

Yaklaflan savafla karfl› her parti, örgüt,çevre tav›r tak›nd›. Tav›r tak›nan partilerdenbiri de PSK idi. Burada k›saca PSK’nin sava-fla karfl› tak›nd›¤› tav›r üzerinde duraca¤›z.

Savafl›n nedenleri konusunda PSK GenelSekreteri Kemal Burkay flunlar› yaz›yor:

“Amerika’n›n bunu insanl›k ad›na, demok-rasi ve insan haklar› ad›na yapmad›¤› aç›k.Olup bitenler, biraz 11 Eylül’ün Amerikantoplumunda yaratt›¤› korku ve pani¤in, da-ha çok da ABD’nin -en baflta da silah vepetrol tekellerinin ç›karlar›na uygun olarak,daha 11 Eylül’ün çok öncesinde düflünül-müfl, hatta planlanm›fl, Bush yönetimincedevreye konan- dünyay› yeniden dizayn et-me planlar›n›n ürünü.

ABD Saddam rejimini y›kmakta ve kendi-sine yandafl bir yönetimi iflbafl›na getirmek-te kararl› görünüyor. Bu, Irak’tan öte etkileri-ni tüm bölgede gösterecek, statükoyu de-¤ifltirecek gibi. Ço¤u ça¤d›fl›, ilkel, zorbabölge devletlerinin (Türkiye’nin, ‹ran’›n, Su-udi Arabistan’›n ve ötekilerin) telafl› bu.”(Dema Nû Gazetesi, Say› 47, 15 fiubat2003, Sayfa 2)

Savafl›n nedenini bu flekilde koyan birisi-nden beklenen tav›r, bu somut savafla karfl›olmas›d›r. Ama normalde olmas› gereken,

Burkay flahs›nda PSK’de tersine dönmekte,savaflta ABD’nin yan›nda konaklanmaktad›r.

Burkay’›n tavr› flöyledir:“Böyle bir durumda ne yapmal›? Emper-

yalizme karfl› ç›kma ve Irak’l› sivilleri ve ço-cuklar› savunma ad›na, Irak’›n bu ac›mas›z,kanl› rejimini savunur duruma m› düflmeli?Yoksa, zaten yapt›klar›yla 30-40 y›ld›r sava-fl›n, y›k›m›n –ülkenin yüzbinlerce asker gen-cinin hayat›n›n yan› s›ra– bizzat ülkenin ço-cuk, kad›n ve yafll›lar›n ölümünün nedeniolan; ülkesinin insanlar›n› zindanlarda, en-fallerde on binler halinde yok eden; hattaonlar›, Halepçe’de, Dolê Balisan’da oldu¤ugibi kimyasal silahlarla kitleler halinde k›yan;yani yapt›klar›yla Irak’› bir cehenneme çevi-ren Saddam’›n ve rejiminin gitmesi hat›r›naABD’ye mi destek olmal›?” (agg, sayfa 2)

Burkay’dan aktard›¤›m›z al›nt›da o; em-peryalizme karfl› ç›kmay›, Irak’l› sivil ve ço-cuklar›n yan›nda olmay›, onlar›n ölmemesiniistemeyi birlefltirmekte, bunu da Saddamrejimini savunma durumuna düflme olarakadland›rmaktad›r. Bu tav›r PSK’nin geneltavr›d›r. PSK’nin yay›n organlar›nda yazanyazarlar›n hemen hemen tümü, emperyaliz-me karfl› ç›kmay›, emperyalist savafla karfl›ç›kmay›, ABD emperyalizminin Irak’a sald›r-mas›na karfl› ç›kmay›, Saddam rejiminin ya-n›nda olma olarak alg›lamaktad›rlar ve öylede propagandas›n› yapmaktad›rlar…

Ucuz bir numara!Savafla karfl› ç›kmay› Saddam rejimini sa-

vunma pozisyonu olarak alg›layan, nitele-yen Burkay; bunun karfl›s›na seçenek ola-rak “Saddam rejiminin gitmesi hat›r›na

Emperyalist savafla karfl›PSK’n›n tavr› üzerine…

T A R T I fi M A º

Görev, emperyalist barbarl›¤a, em-peryalist savafla karfl› antiemperyalistmücadeleyi gelifltirmek, yükseltmek;emperyalist savafla karfl› devrimci sa-vafl fliar›n› yükseltmektir.

ABD emperyalizmi barbarl›¤›n›n yü-zünü “demokrasi”, “insan haklar›”, “ba-r›fl”, “özgürlük” gibi maskelerle gizle-meye çal›fl›yor. ABD emperyalizmininIrak’a sald›rmas›n›n temel nedeni; Orta-do¤u’da egemenli¤ini pekifltirmek,dünya egemenli¤i için avantaj sa¤la-mak, kendi denetimi d›fl›na ç›kan Sad-dam’› y›karak, yerine kendisinin dedi¤i-ni yapacak, kukla bir yönetim olufltur-makt›r. Güney Kürdistan-Irak’ta sürdü-rülecek emperyalist savafl ç›kar savafl›-d›r. Bu savafl petrol savafl›d›r! Bu savaflhaks›z, gerici, karfl›devrimci bir savafl-t›r.

Bu savafla karfl› ç›kmak herkesin gö-revidir. Emperyalist savafla karfl› ç›kma-m›z, Saddam’›n yan›nda yer alaca¤›-m›z, onu destekleyece¤imiz anlam›nagelmez. Bu savaflta desteklenecek yanyoktur. Savafl büyük haydutlarla, küçükhaydut Saddam aras›nda olacakt›r.Saddam diktatörlü¤ünü y›kmak emper-yalistlerin görevi de¤il, Güney Kürdis-tan ve Irak halklar›n›n görevidir. Bu sa-vaflta bizim yan›m›z; Güney Kürdistan,Irak iflçi ve emekçilerinin yan›d›r.

‹flçiler! Emekçiler!Frans›z ve Alman emperyalizminin,

savafla karfl› ç›k›yor görünmeleri sahte-kârl›kt›r. Alman emperyalizmi, savaflpastas›ndan alaca¤› pay olmad›¤› için,savafla karfl› ç›k›yor görünmektedir. Oesasta Ortado¤u’da ABD emperyaliz-minin egemenli¤ini pekifltirmesinden

korkmaktad›r. Alman emperyalizmi fluveya bu flekilde, savafl taraf›ndad›r.Kendi hava sahas›n› ABD’ye kulland›-ran, üsleri ABD kullan›m›na açan, Ku-veyt’te askerleri bulunan Alman devleti-dir. Bu nedenle Alman emperyalizminiatefl hatt›ndan çekerek, hedef tahtas›nasadece ABD ve ‹ngiltere”yi koymakyanl›flt›r. Unutmayal›m ki, “bafl düflmankendi ülkendedir!”

‹flçiler! Emekçiler!Sömürgeci Türk devleti ABD emper-

yalizminin ufla¤›d›r. Pastadan pay kap-mak için, ABD ile yürüttü¤ü pazarl›kla-r›n sonucu ne olursa olsun, o efendisi-ne hizmette kusur etmeyecektir. Sömür-geci faflist Türk devletinin bu savaflta,esas amac› biçimi ne olursa olsun “ba-¤›ms›z bir Kürt devleti”nin kurulmas›n›engellemektir. Yürüttü¤ü bütün askerihaz›rl›klar bunun içindir. Güney Kürdis-tan’a girmek istemesinin, iflgal etmekistemesinin nedeni budur.

Emperyalist savafla karfl› ç›kal›m. Em-peryalizmde “hukuk”, “özgürlük” yok-tur. Emperyalizmde belirleyici olan em-peryalist ç›karlard›r.

– Kahrolsun emperyalist savafl!– Yaflas›n devrimci savafllar!– Kahrolsun emperyalizm!– Sömürgeci Türk devleti Kürdis-

tan’dan defol!20 Mart 03/

PARTÎYA BOLfiEWÎK

(KURD‹STANA BAKUR)

TARAFTARLARI

ruldu. ‹stiklal Mahkemelerinden biri Ankaradi¤eri de ‹syan Bölgesi ‹stiklal Mahkemesiolarak oluflturuldu.

Ankara’da bu geliflmeler yaflan›rkenfieyh Said de Diyarbak›r yak›nlar›na kadarilerlemiflti. Ancak ordunun Diyarbak›r için-de büyük bir haz›rl›k yapt›¤› tart›flma götür-mez bir gerçekti. fieyh Said’in Diyarbak›r’ayöneldi¤i biliniyordu. Diyarbak›r isyan ba¤-lam›nda kilit bir noktay› oluflturuyordu.fieyh Said önderli¤indeki ayaklanmada el-de edilen baflar›lara Diyarbak›r’›n ele geçi-rilmesi eklenirse çok önemli bir mevzi ka-zan›lm›fl olacakt›. Devlet kuvvetleri de ku-flatmanin geri püskürtülmesi karfl›s›nda is-yan›n da¤›laca¤› ve önderlerinin yakalan-mas›na bafllanaca¤›n› hesapl›yordu. Bunedenle kuflatman›n geri püskürtülmesiiçin büyük bir y›¤›nak yap›ld›.

Bu kuflatma ve sald›r› isyan›n kaderinibelirledi: “fieyh Said kuvvetleri 7 Mart ge-cesi, Diyarbak›r’›n dört kap›s›na birden hü-cüm ettiler. Ordu kuvvetleri ile fliddetli çar-p›flmalar oldu. ‹syanc›lardan bir grup, birara kanalizasyon boflluklar›ndan flehre gir-meyi baflard›ysa da, k›sa bir süre sonra ye-nilgiye u¤rad›lar. ‹syanc›lar flehirden aç›lantop atefli yüzünden 8 Mart günü da¤›ld›lar.11 Mart günü, fieyh Said birliklerini toparla-y›p yeni bir sald›r›ya geçtiyse de, bunda dabaflar›l› olamay›p geri çekilmek zorundakald›. Diyarbak›r yenilgisinden sonra fieyhSaid’e, di¤er cephelerden de yenilgi ha-berleri gelmeye bafllad›. Hükümet kuvvet-leri toparlan›p her cephede taarruza geçi-yorlard›.” (age, sayfa 23)

Diyarbak›r sald›r›s›n›n baflar›s›zl›kla so-nuçlanmas› üzerine di¤er cephelerde dedurum isyanc›lar›n aleyhine gelifliyordu.Varto bölgesinde Varto ele geçirildiysede bölgedeki Alevi Hormek ve Lolan afli-retlerinin ordu birlikleriyle yapm›fl oldukla-r› karfl› taarruzla tekrar ordu kuvvetlerinineline geçti.

H›n›s, Ergani ve Çemiflkezek bölgelerin-deki birlikler da¤lara do¤ru geri çekildiler.

Ordu birlikleri isyanc›lar›n denetiminegeçen flehirleri bir bir ele geçiriyorlard›. Elegeçirdikleri köyleri yakmay› da ihmal etmi-yorlard›. Bu konuda ordunun kendi kaynak-lar› da bilgi veriyor: “8. Kolordunun O¤nutdo¤rultusunda ilerleyen müfrezesine (1.alaya) fieyh Baba komutas›nda100 kadarasi taarruz ettiyse de müfreze bunlar› defve O¤nut güneyine kadar takip etmifl buarada, ayaklanmaya kat›lan Fars ve Sa¤-nis köyleri yak›lm›flt›r. (abç)

9’uncu Kolordunun 12. müfrezesi taraf›n-dan ‘…Malazgirt asilerden temizlenmiflHasananl› Halit’e ait ayaklanmaya kat›lanKufltiban köyü yak›lm›flt›r.’ (abç) ‘Befliribölgesinde tedip harekât› ile görevli 12.Alay komutas›ndan al›nan rapora göre: 11Nisan’da 6 saat süren bir çarp›flmadansonra Senikan afliretinden dört, Raçko-tan afliretinden üç olmak üzere yedi kö-yün yak›ld›¤› bildirilmektedir.” (abç)(age, sayfa 25)

Bu örnekler faflist Türk devletinin KuzeyKürdistan’da yak›p insans›zlaflt›rd›¤› köylerkonusunda geçmifle dayanan bir “tecrü-be”ye sahip oldu¤unu göstermeye yeterli-dir. Kürt isyanlar›n›n bast›r›lmas›nda yak-ma-y›kma ve yok etme siyaseti her zamanmerkezi siyaset olarak uygulanagelmifltir.Cumhuriyet tarihi boyunca bu siyasetin de-¤iflmedi¤ine siyasetle biraz ilgilenen her-kes tan›kt›r! Faflist Türk devletinin sadeceyak›p-y›kmad›¤›n›, bir “hukuk” devleti ol-mas›n›n vermifl oldu¤u h›zla yakalad›¤› is-yanc›lara karfl› ne kadar h›zl› davrand›¤›n›ve bir gecelik ya da bir kaç saatlik mahke-melerle idam› bir “çözüm” olarak uygulad›-¤›n› ileride görece¤iz.

‹syan›n nas›l bafllad›¤› ve geliflti¤i konu-sundaki bilgiyi yukar›da k›saca vermeyeçal›flt›k. Bu yaz›da as›l amaç fieyh Said is-yan› konusunda en tart›flmal› olan nokta

GÛLAN 22 / 2003 5312 GÛLAN 22 / 2003

S A V A fi º

üzerinde durmakt›r. fieyh Said isyan›n›n entart›flmal› yan›, bu isyan›n gerici bir ayak-lanma m› yoksa ulusal bir hareket mi oldu-¤udur. Bu konudaki tart›flmalar hakk›ndadevletin tezi; bu isyan›n ‹ngilizler taraf›ndanç›kar›lan gerici bir ayaklanma oldu¤udur.Faflist Türk devletinin ayaklanmay› gericinitelendirmesi kendi siyasetine ve pragma-tizmine uyan bir nitelemedir. Ancak hareke-tin ‹ngilizlerle iliflkilendirilmesinin baflka ge-rekçeleri var: o da Musul ve Kerkük sorunu-dur. fieyh Said isyan›n›n niteli¤i konusundadevletin ileri sürdü¤ü ve dönemin ço¤u solçevresi taraf›ndan da onaylanan yan “irti-cai” olmas›d›r! Bölgede kurulan cumhuriye-te karfl› “derebeylerin” ayakland›¤› iddias›-n› ileri sürenlerin büyük ço¤unlu¤unu Mark-sist sol oluflturuyordu. K›sacas› bu isyan›nniteli¤ini incelerken üç ana iddian›n ince-lenmesi belirleyicidir:

1. ‹syan ‹ngilizler taraf›ndan Musul-Ker-kük sorunu nedeniyle ç›kar›lm›flt›r.

2. ‹syan bir “irtica” hareketidir.3. ‹syan bölgede ç›karlar› zedelenen

“toprak a¤alar›” taraf›ndan ç›kar›lm›flt›r.Bu iddialar›n tamam› devlet taraf›ndan

öne sürülmüfltür. ‹syan›n bast›r›lmas› son-ras›nda bu iddialar isyana kat›lan önderle-rin idam sehpas›nda can vermesine nedenolmufltur. ‹ddialar›n devlet taraf›ndan ispatedilmesi elbetteki gerekli de¤ildi. Onlarad›na yapanlar elbette bulunacakt›. Bu ko-nuda devletin tezini do¤rular nitelikte ince-leme yapan ve bu incelemesini bir kitapolarak yay›nlayan U¤ur Mumcu’dur. U¤urMumcu’nun kitab›nda yeralan iddialar› bu-rada inceleme gere¤i duymuyoruz. Devle-tin resmi ideolojisi tan›d›¤›m›z bir ideoloji-dir. Sadece baz› noktalarda ikinci eldensözkonusu kitaptan bahsedece¤iz.

fiimdi yukar›daki iddialar›n niteli¤i konu-sunda yap›lan araflt›rmalar sonucunda veulafl›lan bilgi ve belgeler ›fl›¤›nda nas›l birsonuca varaca¤›m›za bakal›m.

1. ‹syan ‹ngilizler taraf›ndan Musul-Kerkük sorunu nedeniyle ç›kar›lm›flt›r.

Faflist Türk devletinin fieyh Said isyan›konusunda öne sürdü¤ü en önemli iddi-alardan biri, isyan›n ‹ngilizler taraf›ndank›flk›rt›larak ç›kar›ld›¤› iddias›d›r. Bu iddi-an›n dayand›¤› tek gerekçe de; ‹ngilizlerinMusul ve Kerkük’ü Türklere vermemek içinbu yola baflvurduklar›d›r. Bilindi¤i gibi Türkdevleti “Kurtulufl Savafl›”ndan galip ç›km›fl-t›. Bu anlam›yla emperyalist devletler tara-f›ndan kendilerine dayat›lan “Sevr Antlafl-mas›” geçerlili¤ini yitirmiflti. Savafltan galipç›kan Türk taraf› kurulacak devletin s›n›rlar›konusunda yeni bir anlaflma görüflmesinebafllad›lar. Bu görüflmeler ‹sviçre’nin Lo-zan flehrinde yap›lmaktayd›. Tarihe de Lo-zan Antlaflmas› olarak geçen bu antlaflmaKürtler aç›s›ndan yok olma antlaflmas›yd›.Çünkü bu görüflmelerde Türk taraf›n› tem-sil eden ‹smet ‹nönü “ben hem Türklerihem de Kürtleri temsil ediyorum” demiflsede antlaflma sonunda Kürtler yok say›lm›fl-lard›r. Bu nokta, Lozan Antlaflmas›’n›n enönemli noktalar›ndan biridir. Ancak konu-muzla ilgili olan yanla kendimizi s›n›rl› tuta-ca¤›z. Görüflmelerde en önemli noktalar-dan biri de “Musul Kerkük” sorunuydu. Bukonuda anda Musul-Kerkük’ü iflgali alt›ndatutan ‹ngilizlerle Türkler anlaflam›yorlard›.Lozan’da ‹ngilizler ve TBMM temsilcisi ‹nö-nü aras›nda çetin tart›flmalar yafland›. “Lo-zan’da ‹ngiliz temsilcisi Lord Curzon Mu-sul’daki etnik tabloyu flöyle çiziyordu:

Arap Kürt Türk H›ristiyan Yahudi ToplamMusul 170.663 179.820 14.895 57.425 9.665 432.468Erbil 5.100 77.000 15.000 4.100 4.800 106.000Kerkük 10.000 45.000 35.000 600 1.400 92.000Süleymaniye ----- 152.900 1.000 100 1.000 155.000Toplam 185.763 452.720 65.895 62.225 16.895 785.468

Lord Curzon bu istatistiklere dayanarak,Türklerin bu bölgedeki nüfusun ancak1/12’sini oluflturdu¤unu, bunun için de bu

54 GÛLAN 22 / 2003

Tüm emperyalistlerOrtado¤u’dan,

sömürgeci devletler Kürdistan’dan

D E F O L U N !

‹flçiler! Emekçiler!Ç›kaca¤› kesin olan, beklenilen em-

peryalist savafl bafllad›.20 Mart’ta ABD Baflkan› Bush’un,

Saddam’a tan›d›¤› “48 saat içinde Irak’›terket” ültimatomunun sona ermesin-den 1.5 saat sonra, ABD, ‹ngiliz, Avus-turalya savafl uçaklar›, Ba¤dat, Basra,Musul üzerine bomba ya¤d›rd›.

Emperyalist savafl; yüzbinlerce Gü-ney Kürdistan-Irak’l› iflçi ve emekçinin

ölmesi demektir. Emperyalist savafl;açl›k, sefalet, kan ve gözyafl› demektir.Emperyalist savafl; halklar›n din, dil, ›rk,milliyet temelinde birbirlerine bo¤azla-t›lmas› demektir. Emperyalist savafl; ka-d›nlara tecavüz edilmesi demektir. Em-peryalist savafl; do¤an›n tahrip edilme-si demektir. Emperyalist savafl; halklariçin y›k›m, esaret alt›nda yaflamak de-mektir.

Emperyalizm barbarl›kt›r!

GÛLAN 22 / 2003 11

EMPERYAL‹ST

SAVAfi

BAfiLADI!

T A R T I fi M A º

lizminin iflgalci güçlerinin emrine sundular veonlar›n dedi¤i temelde hareket ettiler.

Bu ba¤lamda bilinçte tutulmas› gerekenfley, KDP ve YNK güçlerinin, savafl› ABD’ninkomutas› alt›nda yürüttü¤ü gerçe¤idir. Sad-dam rejiminin k›sa sürede y›k›lmas›, ABD aç›-s›ndan “Kuzey Cephesi”ndeki sorunlar›n fazlageliflmeden kontrol alt›na al›nmas›na da hiz-met etti. Bu durum ayn› zamanda YNK veKDP’nin askeri güç olarak fazla kay›p verme-mesine de yol açt›.

Savafl sonras› Güney Kürdistan-Irak’›n yeni-den yap›land›r›lmas› ba¤lam›nda da YNK veKDP ABD ile iflbirli¤ini s›k› biçimde sürdür-mektedir. Sömürgeci faflist Türk devleti “Kürtözerk bölgesi” ya da “Kürt kenti Kerkük” gibitespitler karfl›s›nda ABD’ye “uyar›larda” bulu-nup iflgalci, floven tavr›n› sergilerken KDP veYNK’nin ABD ile iflbirli¤i yapmas›; ABD em-peryalistlerinin gözünde “güvenilir” olmak, art›puan toplamakt›r.

Soruna burjuva siyaset aç›s›ndan yaklafl›ld›-¤›nda KDP ve YNK kendi karakterleri gere¤iyapmalar› gerekeni yapt›lar, yap›yorlar. Deyimyerinde ise, kendi siyasetleri aç›s›ndan “ak›ll›”davrand›lar… Burjuva diplomatik iliflkilerde,kendileri için belki de son on y›llar›n en güçlüpozisyonunu –dünya jandarmas› ABD ve ‹ngi-liz emperyalizmiyle iflbirli¤i ve onlar›n deste-¤iyle tabii ki– elde ettiler.

Barzani ve Talabani’den baflka türlü davra-n›lmas› zaten beklenemez. Sorun odur ki, busiyaset ve konum Güney Kürdistan’›n ba¤›m-s›zl›¤› ve özgürlü¤ünü getirmiyor, getiremezde!

Bunlar›n siyaseti, küçük hayduda –Sad-dam’a– karfl› kendilerine ç›karlar› gere¤i veayn› zamanda bu ç›karlar için kullan›p destekveren büyük haydutlara –ABD, ‹ngiltere ve di-¤er müttefik güçlere– dayanma, kurtuluflu on-lardan bekleme siyasetidir.

Asl›nda savafl›n bitiminden sonraki k›sa sü-rede geliflen olaylar bile, emperyalist güçleregüvenilemeyece¤i, ezilen halklar›n kurtuluflu-nun sistem içi “çözüm”lerle mümkün olamaya-

ca¤›n› gösterdi, gösteriyor.

Bunlar›n siyasetiyle Kürt ulusu Güney Kür-distan’da özgürlü¤e kavuflamaz. Güney Kür-distan’da Kürt ulusunun gerçek kurtuluflu, birbütün olarak emperyalist sisteme, iflgalci güç-lere, emperyalistlerin denetiminde kurulacakkukla hükümete ve rejime karfl› mücadeleyle;Irak ve Güney Kürdistan’daki de¤iflik ulus vemilliyetlerden halklar›n birli¤i ve ortak mücade-lesiyle, demokratik devrimle gerçekleflebilir.

***

Irak-Güney Kürdistan’da Saddam rejimi y›-k›lsa da, bombard›manl›, tankl›, toplu savaflson bulsa da, savafl gerçekte bitmifl durum-

da de¤il.

Gerçek anlamda bir bar›fl, emperyalizm varoldu¤u sürece kazan›lamaz. Sömürü sistemiher zaman yeni savafllar üretir. Gerici, karfl›-devrimci, emperyalist savafllar kapitalizminyol arkadafl›d›r. Gerçek bar›fl› isteyenler, bar›fliçin mücadeleyi emperyalizme karfl› devrimiçin mücadele olarak yürütmek zorundad›rlar.

Bu ba¤lamda savafl karfl›t› olarak geliflen“Bar›fl Hareketi”ne damgas›n› vuran düflünce-nin, sonuç olarak kurulu sömürü sistemininayakta kalmas›na hizmet eden pasifizm oldu-¤u, bu temelde de gerçek bar›fl›n kazan›lama-yaca¤› da bilinçlere kaz›nmal›d›r.

‹flçilerin, emekçilerin muhalif hareketi, burju-vaziden bütünüyle ba¤›ms›z bir s›n›f hareketiolarak geliflmedi¤i sürece ve ölçüde, burjuva-zinin flu ya da bu siyasetinin kuyru¤unda gi-den bir hareket olur. Görev, burjuvazinin tümkesimlerinden ba¤›ms›z, iflçilerin, emekçilerinkendi s›n›f örgütlerini, s›n›f hareketini; tüm em-peryalist ve gerici güçlere karfl›, ba¤›ms›z,devrimci emekçi muhalefetini yaratmakt›r.

‹flgalci emperyalist güçler Irak-Güney Kür-distan’dan defolun! Faflist Türk ordusu Kürdis-tan’dan defol! vb. fliarlar temelinde, iflgalcile-re, sömürgecilere, emperyalistlere, k›sacas›bir bütün olarak emperyalizme karfl› mücade-leyi yükseltmek gerekiyor.

7 May›s 2003 /

bölgenin Türklere b›rak›lmas›n›n söz konu-su olmad›¤›n›… belirtiyordu.

‹smet Pafla ise yapt›¤› konuflmada Mu-sul meselesini, tarihi, etnik, dini, sosyalve ekonomik aç›dan de¤erlendiriyordu.‹smet Pafla’n›n Musul için verdi¤i rakam-lar flöyledir:

Kürt Türk Arap Yezidi M.Olmayan ToplamSüleymaniyeSanca¤› 62.830 32.960 7.210 — — 103.000Kerkük Sanca¤› 97.000 79.000 8.000 — — 184.000MusulSanca¤› 104.000 35.000 28.000 18.000 31.000 216.000Toplam 263.000 146.960 43.210 18.000 31.000 530.000

‹smet Pafla bu rakamlara dayanarak, bubölgedeki nüfusun büyük ço¤unlu¤ununKürt ve Türklerden olufltu¤unu, Türkiye Bü-yük Millet Meclisi’nin Türklerin oldu¤u ka-dar Kürtlerin de hükümeti oldu¤unu, Kürt-lerin ‘hükümet ve yönetim ifllerine etkili ola-rak’ kat›ld›klar›n› söylüyordu.” (age, sayfa74-75)

Yukar›daki veriler birbirleriyle dalafl içeri-sinde olan iki karfl›l›kl› gücün birbirlerinekarfl› kulland›klar› belgeler niteli¤indedir.Ancak belgeler bir gerçe¤i çok aç›k bir bi-çimde ortaya koyuyor. TBMM temsilcilerid›fla karfl› Kürtleri temsil ettiklerini aç›k birflekilde dile getiriyorlar. Ve TBMM Musul veKerkük’ü kaybetmek istemiyor. Konumunugüçlendirmek için daha sonraki süreçteyok sayaca¤› bir ulusun temsilcili¤i sahte-kârl›¤›na soyunuyor. Lozan’da durumunnas›l sonuçland›¤›n› kavrarsak ‹ngilizlerinayaklanmay› Musul-Kerkük için ç›kard›klar›iddias›n›n bofl bir iddia oldu¤unu görmüfloluruz.

Yukar›daki verilerle birbirlerine karfl› çe-flitli tart›flmalar yürüten Türk ve ‹ngiliz tem-silcileri bir sonuca varamad›lar! Asl›nda bubir sonuca varamamak ‹ngilizler aç›s›ndanMusul-Kerkük’ün k›sa bir zaman içinde ‹n-gilizlere ba¤lanmas› sonucunu do¤uracak-

t›. Musul meselesi ileri bir tarihte görüflme-ler yoluyla çözüme ba¤lanacakt›. E¤er gö-rüflmeler yoluyla bu gerçekleflmezse Mil-letler Cemiyeti’nin verece¤i karar do¤rultu-sunda çözülecekti. Musul sorununun “bamteli” buradad›r. Görüflmeler yoluyla çözüle-medi¤i taktirde “Milletler Cemiyeti’nin” ve-rece¤i kararla çözülecek denmesi ‹ngilizleraç›s›ndan sorunun çözümlenmifl olmas›demektir. Çünkü ‹ngiltere Milletler Cemiye-ti’nin bir üyesidir ve TBMM ise henüz bucemiyetin üyesi bile de¤ildir. Bu anlam›ylaMilletler Cemiyeti’nde ‹ngiltere aleyhine birkarar ç›kmas› mümkün de¤ildir. ‹flte ‹ngiliz-lerin Musul’u bahane ederek isyan› destek-ledikleri iddias› bu nedenle alt› bofl bir iddi-ad›r. Ancak bu iddian›n bir di¤er taraf› var.‹ngiliz belgelerinden anlafl›l›yor ki; ‹ngilizle-rin tavr›, isyan› Türklerin Musul ve Kerkük’üiflgal etmek için bilinçli ç›kard›klar› yönün-dedir. Bu konuda var olan belgede –o dö-nem bölgede görev yapan ‹ngiliz ajanlar›nD›fliflleri Bakanl›¤› ile ortaklafla haz›rlad›kla-r› bir belgede– “isyan›n Türkler” taraf›ndanç›kart›ld›¤› iddias› yer almaktad›r. Bu belge“tarihçi Ömer Kürkçüo¤lu taraf›ndan veril-mektedir: E 1360/1091/44, FO 371/10867,From Foreign Office Memorandum (M.Mor-gan). (M. Ciwan, 1925 Kürt Ayaklanmas›[Dr. K. M. Ahmad’›n tezi], sayfa 51) Buradayer alan bilgileri k›saca flöyle özetleyebili-riz: “‹ngiliz D›fliflleri Bakanl›¤›’nda haz›rla-nan rapor, Türkiye’deki Kürt ayaklanmas›-n›n ‘do¤rudan do¤ruya Türkiye taraf›ndanplanlanm›fl olabilece¤ini’ iddia ediyor…bunun için üç gerekçe ileri sürülüyor: Bugerekçelerden ilki, asilerin ele bafllar›n›n s›-n›r› aflarak ‘kardefllerini kurtarmak üzere’Musul’a girmeleri oluyor. ‹ngilizler, önceMusul’a girilece¤ini ve sonra Kürtlerin bü-tün bölgeyi Türkiye’ye teslim edeceklerinidüflünüyorlar. ‹kinci gerekçe olarak, IrakKürtlerinin Türkiye’deki baflar›l› bir ayaklan-madan sonra kendilerinin de ayaklanmala-

GÛLAN 22 / 2003 5510 GÛLAN 22 / 2003

S A V A fi º

r›, Türkiye Kürtleriyle birlefltikten sonra An-kara’ya ba¤lanmalar› gösteriliyor. Üçüncügerekçe olarak Türk hükümetinin Kürtayaklanmas›n› bahane ederek Irak s›n›r›naasker y›¤mas› öne sürülüyor.” (age, sayfa52)

Görüldü¤ü gibi Kürt ulusunun kaderihakk›nda kap› arkalar›nda herkes herkes-ten flüphelenerek siyaset yürütmektedir.Ancak ‹ngilizleri Kürt hareketine karfl› dur-maya iten baflka nedenler de var. BirinciDünya Savafl› sonunda ‹ngilizler Osmanl›topraklar›n›n büyük bir k›sm›n› iflgal ettiler.Bugünkü Güney Kürdistan da ‹ngiliz iflgalialt›ndayd›. Bu iflgale karfl› Kürtler defalarcaayakland›lar. Bunlar içerisinde en önemlile-ri flunlard›: “Kürt halk› bu bölgede, defalar-ca ayakland› ve ‹ngiliz iflgal birlikleriyle yo-¤un çarp›flmalara giriflti. Hatta bu ayaklan-malar s›ras›nda o dönemin ulusal hareketi-nin önde gelen önderlerinden fieyh Mah-mud Berzenci, biri 22 May›s 1919’da, di¤e-ri Ekim 1922’de olmak üzere iki kez Kürdis-tan’›n ba¤›ms›zl›¤›n› ve kendi hükümdarl›-¤›n› ilan etti. Birincisinde ‹ngilizler, ancakkanl› çarp›flmalardan sonra fieyh Mah-mud’un önderli¤indeki hareketi k›rabildilerve O’nu Hindistan’a sürgün ettiler. ‹kinci-sinde de ‹ngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri’neba¤l› uçaklar›n 250 kg’l›k bombalar ya¤d›-ran taarruzu sonucu fieyh Mahmud Ser-deflt’e çekilmek zorunda kald›. Ancak dahasonra tekrar geri dönen fieyh Mahmud, ta1930’a kadar ‹ngilizlere karfl› mücadeleverdi.” (Kürtler, Ça¤dafl Kürdistan Tarihi,1918-1946, Rambout, Ronahi Ya. sayfa 69-77-78)” (age, sayfa 55)

Güney Kürdistan’da Kürtlerle bu tecrü-belere sahip olan ‹ngilizlerin, ayaklanmaç›karmak için maddi bir temele sahip olma-d›klar› bir gerçektir. Bu nedenle daha son-ralar› ‹smet ‹nönü’nün de kabul etti¤i flekil-de, ‹ngilizlerin bu ayaklanman›n ç›kar›lma-s›n› istemesi bir yana ç›kmamas›n› istedik-

leri sonucu ortaya ç›k›yor.

Buraya kadar isyan›n ‹ngilizler aç›s›ndanmaddi bir temele sahip olmad›¤›n› anlatt›k.Ancak ‹ngilizlerle olan iliflkiler ba¤lam›ndaöne sürülen bir di¤er nokta da fieyh Saidisyan›n›n önderlerinin ‹ngilizlerle iliflkiyegirdikleri ve yard›m ald›klar› yönündeki id-diad›r. Bu iddian›n maddi temeli devlet ta-raf›ndan bir olayla doldurulmaktad›r. Buolay k›saca flöyledir: ‹ddiaya göre fieyhSaid isyan›n›n önderlerinden olan Seyit Ab-dulkadir ve yard›mc›s› Kör Sadi ‹ngilizlerlegörüflmeler yapm›fl ve bu görüflmelerde‹ngilizlerden yard›m istemifltir. fieyh Abdul-kadir yap›lan sorgulamas›nda görüflmelerikabul etmifltir. fieyh Said ayaklanmas›n›n‹ngilizler taraf›ndan ç›kar›ld›¤›na dair ilerisürülen en önemli kan›t budur. Ancak yap›-lan araflt›rmalar bu görüflmelerin bizzatdevlet taraf›ndan tertiplendi¤ini ortaya ç›-karmaktad›r. Bu konuda baflvurulan ‹ngilizbelgelerinde olay›n arkas›nda Türk polisi-nin oldu¤u belgeleniyor. Sözkonusu olay‹ngiliz özgün belgesi olarak da verilmekte-dir: F.O. 424/262 P. 173 No. 180. Bu belge-de ‹ngilizler Kürt Sadi (Kör Sadi) ile görü-flüldü¤ünü ancak görüflmeyi yapanlar›nTürk olduklar›n› bildirmektedirler. Yani gö-rüflmeyi ‹ngiliz k›l›¤›nda haz›rlayanlar vebelge imzalatanlar o dönemde görev ya-pan Türk ajanlard›r. Olay›n tertipleyicileride¤iflik kaynaklarda ayn› kiflide toplan›yor.Dönemin ‹stanbul Emniyet Müdürü! Bu ola-y›n Türk polisi taraf›ndan tertiplendi¤i dekendileriyle anlafl›ld›¤› söylenen ‹ngilizlertaraf›ndan belgeleniyor. Bunun d›fl›ndafieyh Said isyan›n›n ‹ngilizler taraf›ndan ç›-kar›ld›¤›na dair bir di¤er nokta da Diyarba-k›r’a fieyh Said ad›na gönderildi¤i söyle-nen silah kataloglar›d›r.

Bu iddian›n ispat› yine kendisidir. Yani id-diay› do¤rulayacak herhangi bir bilgi vebelgeye bugüne kadar ulafl›lm›fl de¤ildir.Kaldi ki silah ticareti emperyalist ülkelerde

kümet yetkilileri durumu de¤ifltirmeye, zarar›en aza indirmeye çal›flt›lar.

Bu arada AKP’nin 9 Mart’ta Siirt’te yap›lacakseçimlerle Erdo¤an’›n baflbakan olmas›n›n yo-lunun aç›lmas› amac› da vard›. Savafl›n bu ta-rihten önce ç›kmas› durumunda seçimlerin er-telenme olas›l›¤› yüksekti. Bu ba¤lamda tezke-renin meclisten ç›kmam›fl olmas›, bir ölçüdeErdo¤an’›n baflbakan olmas› ifline yar›yordu.

9 Mart’ta Siirt’teki seçim yap›ld› ve Erdo-¤an’a baflbakanl›k yolu aç›ld›. Erdo¤an’›n bafl-bakanl›¤a gelmesi, yeni AKP hükümetini kur-mas› vb. ifllemler de sözkonusu tezkerenin ye-niden meclise gelmesini ertelemeye yol aç›-yordu.

‹yi tüccar oldu¤unu ilan eden Erdo¤an sat›flpazarl›¤›nda yükseklere oynamaya kalk›ncaABD emperyalistlerini iyice k›zd›rd›… “Biz siz-siz de yapar›z” denerek Türk hükümetine “sizibir daha aramay›z” biçiminde “f›rçalar›n›” att›-lar.

Savafl bafllad›¤›nda TC ile a¤ababas› ABDaras›ndaki iliflkiler iyice so¤umufltu. Biraz daolsa aray› düzeltmenin yolu, yeni bir tezkere-nin meclise sunulmas› ve Türk hava sahas›n›nABD savafl uçaklar›na aç›lmas›yla denendi.

Bu arada Türk askerinin Güney Kürdistan’agönderilmesi de mecliste onayland›. Gerçi da-ha savafl bafllamadan önce otuz bin kadarTürk askeri Güney Kürdistan’a yerleflmifltiama buna ra¤men ABD Türk askerinin resmenGüney Kürdistan’a girmesinden yana de¤ildive “girerseniz bizimle çat›fl›rs›n›z” yönlü restiniçekti… Bunu yaparken ayn› zamanda TC ileyap›lan anlaflmaya göre, Güney Kürdistan’daTC’nin istemedi¤i bir fleye, yani ba¤›ms›z birKürdistan devletine izin verilmeyece¤i, bunuengelleme iflini de ABD’nin yapaca¤› yönündede TC’yi “rahatlat›yordu”… TC de ABD ile ara-y› yeniden düzeltme çabas› içine giriyordu.

K›saca özetlenirse, sömürgeci faflist Türkdevleti “ittifak güçleri” içinde yer ald›. Esasolarak da medyas›yla Kürt düflmanl›¤›n›, Gü-ney Kürdistan’da kendi iflbirlikçisi olan Türk-men kesimini Kürtlere karfl›, özellikle de müda-

hale etmenin zeminini yaratabilmek için Kürt-Arap ve Kürt-Türkmen çat›flmas›n› körükledi.Savafl sonras› Güney Kürdistan-Irak’ta pasta-dan pay alman›n çabas› içinde,Türk hakim s›-n›flar›. Ama ABD’nin –e¤er verirse– TC’ye ve-rece¤i pay›n pek de önemli bir pay olmayaca-¤› flimdiden söylenebilir.

KDP VE YNK’NIN TAVRIÜZER‹NE KISACA…

Dergimizi düzenli takip eden okurlar›m›zKDP ve YNK’nin genel tav›rlar› hakk›ndakigörüfllerimizi bilir. Bu ba¤lamda Birinci

Körfez Savafl› öncesi dönemdeki siyasetleri,daha sonraki dönemde özde de¤iflmedi.

Somut savafl ba¤lam›nda da ayn› siyasetsürdürüldü. ABD emperyalizminin Irak’a sald›-r› plan›n›n giderek somutlaflmas›, Saddam’›niktidardan düflürülmesi ve rejiminin y›k›lmas›çabalar› yo¤unlaflt›ktan itibaren KDP ve YNKABD emperyalistleriyle, ABD’nin bafl müttefiki‹ngiliz emperyalizmiyle ve faflist Türk devletigibi sömürgeci güçlerle aç›k ve gizli görüflme-ler yap›p pazarl›klar yürüttüler.

2002 y›l›n›n ilk yar›s› ve ortalar›nda Almanya,‹ngiltere ve ABD’de yap›lan toplant›larda, KDPve YNK’nin de içinde yer ald›¤› “Irak muhale-feti” Saddam rejimine karfl› haz›rland›. Sözko-nusu toplant›larda Irak’a sald›r› durumunda,savaflta YNK ve KDP’nin ABD ile iliflkilerininnas›l olaca¤›, Saddam sonras› dönemdeIrak’›n nas›l bir yap›ya kavuflturulmak istendi¤ivb. konularda görüflmelerde bulunuldu, pa-zarl›klar yap›ld›. Bu arada KDP ve YNK güçle-rinin Güney Kürdistan’da ABD’nin bir “karagücü” olarak hareket edip etmeyece¤inin depazarl›klar› yap›ld›. Sonuçta, –kamuoyuna tamaç›klanmayan, ama pratik tav›rlarla onayla-nan– karfl›l›kl› anlaflmalar yap›ld›. KDP ve YNK“bar›flt›r›ld›”.

Gerek savafl haz›rl›¤› döneminde, gereksede savafl sürecinde KDP ve YNK, tak›nd›klar›tav›rlarla ABD’nin “güvenilir müttefiki” oldukla-r›n› gösterdiler. Silahl› güçlerini ABD emperya-

GÛLAN 22 / 2003 956 GÛLAN 22 / 2003

T A R T I fi M A º

le Kuzey Kürdistan’› sald›r› üssü olarak kullan-mak, Irak’taki savaflta “Kuzey Cephesi” için lo-jistik destek, askeri y›¤›nak için kullanmak iste-di.

Bu ba¤lamda, 3 Kas›m 2002 seçimleri son-ras›nda “ben iyi tüccar›m, iyi pazarl›k yapar›m”diyen AKP lideri Erdo¤an’›n perde arkas›ndaoldu¤u hükümet s›k› sat›fl pazarl›klar› yapma-ya çal›flt›.

Birinci Körfez Savafl› dönemindeki “zararla-r›n›n” bilincinde olan Türk hakim s›n›flar›, busefer ifli daha s›k› tutmaya çal›flt›. Muhtemelzararlar›n›n tazmini için ABD’nin yard›m sözüvermesini “garanti” olarak görmeyip, yaz›l› ga-ranti istedi. Bu arada sat›fl pazarl›klar›nda si-yasi olarak da esas konu Kürt, Kürdistan ko-nusuydu. Türk hakim s›n›flar› ABD’den GüneyKürdistan’da ba¤›ms›z bir Kürt devletine izinverilmeyece¤i konusunda garanti istiyordu vee¤er Kürtler ba¤›ms›zl›k ilan etmeye kalk›fl›r-larsa, askeri zorla bast›r›lmas›n› istiyorlard›.Aksi halde Türk askeri müdahale edecekti. Buyöndeki muhtemel geliflmeleri en bafl›ndanengellemek için de, Türk ordusunun GüneyKürdistan’a girmesi de yap›lan pazarl›klar ara-s›ndayd›. K›sacas›, sömürgeci faflist Türk dev-leti bu savafl döneminde de Kürt düflmanl›¤›n›aç›kça sergiledi.

ABD’nin talebinin yerine getirilmesi içinTBMM’de ikinci tezkerenin ç›kar›lmas› gereki-yordu. ABD Türk hükümetini “çabuk davran›n”diye s›k›flt›r›yordu. Ama Türk hükümeti de –so-mutta AKP hükümeti– iki arada bir derede kal-m›flt›…

Bir yandan Türkiye ve Kuzey Kürdistan halk-lar›n›n büyük ço¤unlu¤u savafla karfl›yd›.Mecliste muhalefet partisi olan CHP “bar›fltan”yana tav›r tak›n›r oldu. AKP’nin islamc› olan ta-ban› da ço¤unlu¤u Müslüman olan bir ülkeyekarfl› sald›r› savafl›na karfl›yd› ve bu durum daSaadet Partisi taraf›ndan kullan›l›yordu.

Di¤er yandan ise ABD’nin yan›nda flu veyabu biçimde yer al›nmaz, aç›kça savafl tarafta-r› olunmaz, “müttefik güçler” aras›nda yer al›n-mazsa, savafl sonras› Irak’ta ve özellikle de

Güney Kürdistan’da olas› geliflmelerde Türkdevletinin hiçbir söz söyleme hakk› olmaya-cakt›. Türk hakim s›n›flar›, özellikle de Türki-ye’de gerçek iktidar sahipleri, ABD’nin yan›n-da olmay›p savafl d›fl›nda kal›nmas›n›n “millimenfaatlere” ters olaca¤› görüflünü savundu.Bu ba¤lamda savaflta aç›kça yer almak içinTürk hakim s›n›flar›, sorunun uluslararas› mefl-ruiyete dönüflmesi, yani bir Birleflmifl Milletlerkarar›n›n ç›kmas› için gece gündüz dua etti-ler… Ama tutmad›!

ABD’nin BM’den karar ç›ksa da ç›kmasa dasald›r›da kararl› oldu¤u görüldü¤ü yerde birad›m geri at›larak ABD’nin istedi¤i hava alan-lar› ve limanlar meselesi yürüyen pazarl›klarlak›sa sürede çözüldü. 5 fiubat’ta toplananmeclis, bu konudaki Baflbakanl›k Tezkeresi’nionaylad›. Bu tezkerenin onaylanmas›yla AKPhükümeti, Türk devletinin savafl yanl›s› oldu-¤unu aç›kça ilan etti, bunu meclisin karar› ha-line getirdi. Fakat ABD’nin esas iste¤i Türkiye,Kuzey Kürdistan üzerinden ABD askerinin Gü-ney Kürdistan’a (onlar için Kuzey Irak’a) gir-mek için konuflland›r›lmas›yd›.

Birinci tezkerenin meclis taraf›ndan onay-lanmas›ndan sonra MGK’nin de onay›yla birin-ci tezkereden ayr› ele al›nacak olan tezkerele-ri, –ABD askerinin Türkiye’de, Kuzey Kürdis-tan’da konuflland›r›lmas› ve Türk askerinin Gü-ney Kürdistan’a girmesi için tezkereler– ertele-me takti¤ine baflvuruldu. AKP hükümeti topuMGK’ya, MGK da siyasete etkide bulunmamaad›na topu meclise att›.

Böylece 1 Mart’a gelindi. 1 Mart öncesi, mec-liste ikinci tezkerenin onaylan›p onaylanmaya-ca¤›n›n hesaplar› yap›l›yordu. Hükümet tezke-resini (siz MGK’nin tezkeresi diye okuyun!)meclise sundu ve ço¤unluk tezkereye evet oyuverse de nitelikli ço¤unluk sa¤lanamad›¤› içintezkere kabul edilmedi. Bu sonuç ne MGK’ninne de AKP’nin istedi¤i bir sonuçtu. Ama “de-mokrasi” oyununun böyle de oynanabilece¤inigördü hakim s›n›flar…

Tezkerenin kabul edilmemesinin hemen ar-d›ndan gerek askeri yetkililer, gerekse de hü-

özel sektörün elindedir ve silah ticareti odönemde aç›k ve gizli yap›lmaktayd›. ‹ngi-lizlere karfl› savaflan M. Kemal’in ‹ngilizler-den silah ald›¤› bir dönemde kataloglar›nAmed’e gelmifl olmas› fieyh Said’in ‹ngiliz-lerle iliflkisini de¤il, silah tüccarlar›n›n sim-sarl›¤›n› gösterir. Bu iddiaya iliflkin belgeolmad›¤› için de ispat› “iddian›n kendisidir”.Bu konudaki son noktay›, fieyh Said isyan›-n›n bast›r›lmas› için göreve Fethi Okyar hü-kümeti düflürülerek, iktidara gelen ‹smet‹nönü koymaktad›r. ‹smet ‹nönü hat›ralar›n-da bu konuda flöyle demektedir: “fieyh Sa-id isyan›n› do¤rudan do¤ruya ‹ngilizlerinhaz›rlad›¤› veya meydana ç›kard›¤› hakk›n-da kesin deliller bulunamam›flt›r. Fakat,bundan flüphe edilmifl ve gerekli tahkikatyap›lm›flt›r…” (A. Aflan, age, sayfa 67)

2. ‹syan bir “irtica” hareketidir.

fieyh Said isyan›n›n niteli¤i konusundaöne sürülen di¤er iddia da isyan›n bir irticahareketi oldu¤udur. Bu iddiay› ispatlamakiçin oldukça hummal› çal›flmalar yap›ld›. Vehareketin ç›kt›¤› dönemde belki ta bafl›ndahareket bu nitelikle mahkum edildi. O dö-nemde ç›kan sol dergiler de bu koroya ka-t›ld›lar ve hareketi “gerici-yobaz” bir hare-ket olarak elefltirip ‹smet ‹nönü hükümeti-nin yan›nda yer ald›lar. “…örne¤in, daha ogünlerde, 25 fiubat 1925 tarihli Orak-Çekiç(TKP yay›n organ›, fieyh Said isyan›na kar-fl› al›nan önlemler içerisinde ç›kar›lan Tak-rir-i Sükûn kanunu çerçevesinde kapat›ld›.BN.), ‘irtican›n bafl›nda fieyh Said de¤il,derebeylik duruyor; irticaya karfl› halk hü-kümetledir’ diye manflet att›ktan sonra flun-lar› yazd›: ‘Yobazlar›n sar›klar› yobaz züm-resine kefen olmal›d›r: Yobazlar›yla, a¤ala-r›yla, fleyhleriyle, halifeleriyle, sultanlar›ylabirlikte kahrolsun derebeylik!” (Dr. K. M.Ahmad, M. Ciwan, age, sayfa 61) TKP’ninyay›n organ›nda yeralan ve komünistlerin

olay hakk›ndaki görüflü olarak tarihe geçentespit, o dönemde Komintern taraf›ndan daayn› tarzda savunulmufltur.

fieyh Said, isyan›n niteli¤i konusundakendisine yöneltilen elefltiriler ve sorgular-da fleriat istedi¤ini belirtmifltir. Oysa devlet›srarla hareketin “Ba¤›ms›z bir Kürdistan”için çal›flt›¤›n› ispatlamaya çal›flt›. fieyh Sa-id yap›lan sorgusunda “Medreseler kapa-t›ld›. Din ve vak›flar bakanl›¤› kald›r›ld› vedin mektepleri Milli E¤itime ba¤land›. Ga-zetelerde de birtak›m dinsiz yazarlar dinehakaret etmeye, peygamberlerimize diluzatmaya cüret ediyorlar. Ben bugün elim-den gelse, bizzat dö¤üflmeye bafllar ve di-nin yükselmesine gayret ederim.” (A. Aflan,age, sayfa 36) demektedir. Kuflkusuz tu-tuklu ve yenilmifl bir hareketin önderininvermifl oldu¤u bu tarzdaki ifade, hareketingerçek niteli¤i hakk›nda fazla bilgi verme-mektedir. Bu konuda en önemli çeliflkiler-den biri “fleriat” isteyen fieyh Said’in ayn›yönde çal›flan ve fleriat için savaflmaya ha-z›r Saidi Nursi’den (Kurdi) herhangi bir ta-lepte bulunmam›fl olmas›d›r. Buna karfl›mezhep kardeflli¤i dahi olmayan Aleviler-den isyana kat›l›p destek sunmalar›n› iste-mifl olmas›d›r. Örne¤in Elaz›¤’› ele geçirenfieyh fierif, Dersim Mebusu Hasan Hayri ileflu telgraf› çekmifltir: “Hozat’ta CelalzadeMehmet efendi vas›tas›yla bilimum Dersimafliretleri rüesas›na: Sükûneti muhafazaediniz, yak›nda bir heyetle Dersim’e gele-ce¤iz muvaffakaiyetler.” (age, sayfa 15)denmektedir. Alevilerden yard›m istenmesive birlikte hareket etme çabalar› Kürdistanideali için mücadeleye ça¤r› idi. Aksi taktir-de “Sünni” mezhebinden olan bir afliretinfleyhinin Alevileri ortak bir ideal için müca-deleye ça¤›rmas› aç›klanamaz. fieyh Saidad›ndan da anlafl›laca¤› gibi bölgede dinibir liderdir. Ancak fieyh Said’in bu hareke-te hangi aflamadan sonra önder oldu¤unuyaz›n›n bafl›nda k›saca yazd›k. Hareketin

GÛLAN 22 / 2003 578 GÛLAN 22 / 2003

S A V A fi º

siyasi yan›n› haz›rlayanlar›n kiflilikleri de is-yan›n niteli¤i hakk›nda yeterince bilgi veri-yor. Yani hareketin milli yan› hakk›nda fieyhSaid’in dini rolüne tak›l›p kalmak “a¤açtanorman› görmemek” olur. ‹fadesinde kendi-sinin din için mücadele etti¤ini söylese debaflka yaz›flmalarda meselenin Kürt yan›n-da kavgas›n› verdi¤ini, fieyh Said de söyle-mektedir. Örne¤in “fieyh Said’in en yak›nve en muhtemel bir adam› olan ve Binbafl›rütbesi tevcih ederek Genç inzibat memur-lu¤una (valili¤ine) tayin etmifl oldu¤u FakihHasan Fehmi de yine ‹stiklal Mahkeme-si’nde fieyh Said’in kendisine yazd›¤› birmektupta ‘ben Kürtler için u¤rafl›yorum’dedi¤ini itiraf etmifltir.” (Mehmet Bayrak,Kürtler ve Ulusal Demokratik Mücadeleleri,sayfa 405) Buradan da anlafl›l›yor ki fieyhSaid isyan›nda dini motifler yer alsa da is-yan milli bir nitelik tafl›maktayd›. Bu nitelikbizzat devlet taraf›ndan as›l amaç olarakmahkemede öne sürülmüfl olmas›na ra¤-men kamuoyunda “irticai” bir hareket ola-rak lanse edilmifltir. Yap›lan sorguda “Sav-c› iddianamesinde ayaklanman›n ba¤›ms›zbir Kürdistan kurma hedefine yönelik oldu-¤unu söylüyordu. Savc›ya göre: ‘fiarktaki oayaklanma d›fl görünüflü itibariyle güya sa-dece dinci ve fleriatç› idi. Sanki fleriat diniAhmedi nam›na harekete geçenlerin mü-sellah bir hareketi idi. Fakat, as›l hüviyeti, içbünyesi, ruhu ve tertipçilerin maksat ve ga-yesi bak›m›ndan ise tastamam bir Kürt mil-liyetçili¤i, Kürt devleti ve hükümetçili¤i ol-maktan baflka bir fley de¤ildi…” (A. Aflan,age, sayfa 35)

3. ‹syan bölgede ç›karlar› zedelenen“toprak a¤alar›” taraf›ndan ç›kar›lm›flt›r.

Asl›nda bu iddian›n günümüzde bir ge-çerlili¤i yoktur. Çünkü faflist Türk devletininbölgedeki a¤a ve fleyhlerle iç-içe bir iliflkiiçinde olduklar› pratikte ispatlanm›flt›r. Fa-

flist Türk devleti bu yap›y› bugün de bölge-de denge unsuru olarak ve Kürt ulusununulusal mücadelesine karfl› hâlâ kullanmak-tad›r. Art›k bu tür iliflkileri gizleme gere¤ibile duymuyorlar. Mecliste grubu bulunanher partinin Kuzey Kürdistan’da kendineba¤l› a¤a ve fleyhleri bulunmaktad›r. An-cak isyan döneminde bu yalan bilinçli ola-rak yürütülmüfltür. T›pk› di¤er iddialar gibiharekete karfl› al›nacak önlem ve sald›r›metodlar›n›n meclisten kolayca geçirilmesiiçin bu da gerekiyordu. Meclisin ald›¤› ka-rarlar da bölgede varolan a¤a-fleyh yap›-s›yla bütünleflmek için çal›fl›p çabalad›¤›n›gösteriyor. Al›nan “öflür” vergisinin kald›r›l-mas› karar› bunlardan biridir. Ve devlet böl-gedeki yap›y› kendisi için her zaman biraraç olarak görüp-kollay›p bugüne kadartafl›m›flt›r. Yoksa geliflen kapitalist iliflkilerlebu yap›n›n 1925’lerden günümüze kadargelmesi mümkün olmazd›.

Sonuç olarak:fieyh Said isyan› Kürt ulusal kurtulufl ve

ba¤›ms›zl›k mücadelesinde bir dönümnoktas›d›r. Çünkü fieyh Said isyan› ertesin-de yeniden toparlanan gruplar yenidenayakland›lar ve bu ayaklanma dizisi her se-ferinde devlet güçleri taraf›ndan fliddetleve sürgünlerle bast›r›ld›. Bu en önemliayaklanma Kürtler aç›s›ndan ulusal temel-deki uyan›fl›n da bafllang›c›n› oluflturmak-tad›r. Bu nedenle Kürt ulusal kurtulufl mü-cadelesinde fieyh Said isyan› ayr› bir öne-me sahiptir ve bütün ayr›nt›lar›yla incelen-mesi, her yönüyle ayd›nlat›lmas› bizim aç›-m›zdan da gelece¤e daha emin ad›mlarlailerlememizi sa¤layacakt›r.

fieyh Said isyan› içinde dinci ö¤eler tafl›-sa da milli unsurlar da isyanda belirleyicibir rol oynam›flt›r. ‹stenen “fleriat” olsa dabu Kürtlerin devleti olarak istenmifltir.

‹ngiliz emperyalizmiyle do¤rudan birba¤ oldu¤una dair bir belge yoktur. Ancak

egemenli¤ini kabul eden, onun ç›karlar›na uy-gun davranan bir hükümet, rejim kurmakt›r.

Böylesi bir hükümet kurana kadar da ABDemperyalizmi Irak-Güney Kürdistan’› do¤ru-dan atad›¤› sömürge valisi taraf›ndan yönete-cek.

Fakat Irak-Güney Kürdistan’da ABD emper-yalizminin güdümünde ve tüm devlet s›n›rlar›-n› kapsayan co¤rafyada yaflayan de¤iflikuluslardan ve milliyetlerden halklar›, dini mez-hepleri “bar›fl” içinde birarada yaflamak içinbirlefltirmek hiç de kolay de¤il…

Bu iflin zorlu¤u, hemen iktidar bofllu¤uylaortaya ç›kan ve iflgalci güçlerin de göz yum-duklar› genifl çapl› ya¤ma eylemlerinde oldu-¤u gibi; ABD ve ‹ngiltere iflgalci güçlerinintoplad›¤› ilk Irak Konferans›’n›n fiiilerin temsil-cileri taraf›ndan boykot edilmesinde ve Sad-dam karfl›t› güçlerin Irak için de¤iflik planlar›-n›n ortaya ç›kmas›nda da görüldü.

Özellikle silahs›z eylemlerde ABD ve di¤eriflgalci güçlerin Irak’tan gitmesini isteyen kitle-lerin üzerine aç›lan ateflle onlarca kiflinin katle-dilmesi, giderek anti-Amerikan, antiiflgalci ta-v›rlar›n –ki büyük ço¤unlu¤u dinci kesimin etki-sinde olanlar›n tav›rlar› özellikle bu yönde geli-fliyor– geliflmesine yol aç›yor.

ABD emperyalistleri ve müttefiklerinin kendiistedikleri bir hükümet oluflturmak için zamanaihtiyaçlar› var, ama zaman da ne kadar uzarsaaleyhlerindeki geliflmeler, yani iflgalci güçlerekarfl› mücadele de geliflebilir ve iflgalcilerin ifli-ni daha da zorlaflt›rabilir.

Böylesi bir durumda da, ABD emperyalizmi-nin Irak-Güney Kürdistan’dan kolay ç›kmaya-ca¤›, sömürge valisi yönetimi ile iflgalci askerigüçlerin ortaklafla yönetiminin de k›sa bir sü-rede son bulmayaca¤›n› tespit emek için mü-neccim olmaya gerek yoktur. fiimdilik atanm›flsömürge valisi önderli¤inde geçici bir hükü-met kurmakla ifle bafllamak isteseler de, iflgalgüçlerinin Irak-Güney Kürdistan’dan çekilmesiiçin öngörülen ba¤›ml› / kukla hükümetin ku-rulmas›n›n da kolay olmayaca¤› aç›kt›r.

Bunlara bir de ABD-‹ngiltere emperyalist

blokunun karfl›s›nda olan emperyalist güçlerinpastadan pay alma çabalar› eklenince, iflgalciemperyalist güçlerin hedeflerine varmada da-ha çok zorluklarla karfl›laflacaklar› aç›kt›r.

Güney Kürdistan-Irak’›n “yeniden yap›land›-r›lmas›”, daha do¤rusu pastan›n paylaflt›r›lma-s› konusundaki çeliflkiler, hesaplar daha sa-vafl bafllamadan önce gündemdeydi. Dahasavafl öncesi dönemde savafl süreci ve son-ras› için baz› ihaleler ABD tekellerine verildi.Sözkonusu tekeller do¤rudan, anda ABD’yehükümet eden Bush’tan, Cheny’e, Rice’denRumsfeld’e kadar savafl flahinleriyle iliflkili fir-malard›r. Savafla karar verenler, pastan›n pay-lafl›lmas›na da karar veriyor…

‹flgalci emperyalist güçlerin rakibi emperya-list güçler de savafl sonras› pastadan pay al-ma çabas› içindeler. Böylece savafl sonras›dönemdeki pastan›n paylafl›lmas› dalafl› dahada k›z›fl›yor. Bunlar Güney Kürdistan-Irak’takiiflgalin k›sa zamanda kalkmas›ndan ve sözko-nusu sorunlar›n kendilerinin de içinde yer al-d›klar› BM güçleri taraf›ndan üzerlenilmesin-den yanad›rlar. BM üzerinden ya¤mada payalabilmek için toplant› üzerine toplant› yap›yor-lar. BM Güvenlik Konseyi ve BM toplant›lar› buyöndeki çabalar›n sürdürüldü¤ü diplomatiksavafllar›n alan› olmaya devam ediyor…

Güney Kürdistan-Irak’ta “yeniden yap›lan-d›rma”n›n nas›l flekillenece¤ini, nas›l bir hükü-met kurulaca¤›n›, iflgalin ne kadar sürece¤inive pastan›n nas›l paylafl›laca¤›n› önümüzdekidönemde hep birlikte görece¤iz…

SÖMÜRGEC‹, FAfi‹ST TC’N‹N TAVRI…

Türk hakim s›n›flar› ABD emperyalizmininIrak’a karfl› savafl haz›rl›¤› döneminde ta-k›nd›¤› tav›rlarla Irak’ta öncelikle “savafls›z”

bir çözümden yana oldu¤unu gösterdi. FakatABD emperyalizminin Irak’a sald›r› kararl›l›¤›n›gördü¤ü noktada, savafl d›fl› kalmalar›n›n ken-dilerinin ç›karlar›na zarar verece¤i hesaplar›y-la savaflta nas›l yer alacaklar›n›n hesaplar›n›yapt›lar. ABD emperyalizmi, Türkiye’yi, özellik-

GÛLAN 22 / 2003 758 GÛLAN 22 / 2003

T A R T I fi M A º

orta yere seriliyordu! Emperyalistlerin dilindekatletmenin ad› “kurtarmak”, iflgal etmenin ad›“özgürlük” oluyordu…

Savafl›n üçüncü haftas›na girildi¤inde Ba¤-dat kuflatma alt›na al›nd›. Yo¤un hava bombar-d›man›, karadan bombard›manla tamamlan-maya çal›fl›ld›. Sonunda 9 Nisan’da iflgalcigüçler Ba¤dat’a da girdi. Ba¤dat’ta beklenendirenifl olmad›. Bu iflgalci güçleri bile flafl›rtt›…‹flgalci emperyalist güçler Ba¤dat’a girerkenbaflta Saddam olmak üzere Saddam rejimininbafl aktörleri “kay›plara” kar›flt›… Saddam’›nölüp ölmedi¤i üzerine spekülasyonlar ald› ba-fl›n› yürüdü ve hâlâ cevaplanm›fl de¤il. Musulve Tikrit’in de teslim al›nmas› ile savafl›n ilkaflamas› bitirildi. Böylece ABD emperyalizmive müttefikleri, savafl›n ilk hedeflerinden biriolan Saddam rejiminin y›k›lmas› hedefine ulafl-t›.

Bu savafl büyük haydutlarla küçük haydutaras›nda yürüyen, iki taraf›yla da haks›z, geri-ci, karfl›devrimci, emperyalist bir savaflt›. Busavaflta bunlardan birinden yana olmak, buhaks›z, gerici savafl›n parças› olmak anlam›nageliyordu.

Sonuç olarak, Saddam rejiminin faflist te-rörüyle sindirilmifl halklar›n, güçler dengeside gözönüne al›nd›¤›nda Saddam rejiminisavunmak için savaflmamas› gayet anlafl›l›rbir fleydir. Bu ba¤lamda Saddam ekti¤inibiçti…

Saddam rejiminin emperyalist sald›rgan, ifl-galci güçlere karfl› fazla direnmeden çözülme-si, dünya hegemonyas› mücadelesindeABD’yi daha da azg›nlaflt›r›yor, “ben istedi¤imiyapar›m, bana kimse karfl› koyamaz” yönlütavr›n›, kovboyvari kabaday›l›¤›n› azd›r›yor.Bunun en aç›k örne¤i, Suriye’ye yönelik tav›r-lar oldu.

Savafl›n sonuna do¤ru –Ba¤dat’›n ele geçi-rilmesinden hemen sonra– yap›lan hesaplaragöre üç haftal›k savafl›n kaba bilançosu flöyle-dir:

Yukar›da da dikkat çekti¤imiz gibi iflgalcigüçlerin hava kuvvetleri savafl boyunca –he-

sap yap›lan güne kadar– 30 bin sorti yapm›fl-t›r. Her uça¤›n havalanmas›n›n ederi 15 bindolard›r. 750 cruise füzesi at›lm›fl ve her birininederinin bir milyon dolar oldu¤u bilgisi veril-mektedir.

Nüfusunun neredeyse üçte ikisinin fakirliks›n›r› alt›nda, bunun 1.5 milyar›n›n da açl›k s›-n›r› alt›nda yaflad›¤› bir dünyada, emperyalist-ler günlük gideri 1.1 milyar dolar olan savaflyürütmektedir… Verilen bilgilere göre sözko-nusu döneme kadar sadece ABD’nin harca-mas› 55 milyar dolard›r. Buna karfl›l›k ABD’ninIrak’ta “insani yard›m için” ay›rd›¤› miktar ise275 milyon dolard›r. K›sacas› savafla bir gün-de harcanan paran›n sadece dörte biridir.

Savaflta katledilen insanlar›n onca de¤eriyoktur emperyalist sald›rganlar için… ‹lk verile-re göre savaflta ölenlerin dökümü flöyledir:

2320 Irakl› asker, 1400 Irakl› sivil, 105 ABDaskeri, 30 ‹ngiliz askeri ve 10 gazeteci. Esir al›-nan Irakl› say›s› ise 9 binin üzerindedir.

Ayr›ca bu savaflta “ilifltirilmifl” medya çal›-flanlar›n›n say›s› da 700 olarak verilmektedir.Bu ilifltirilmifl medya ile savafl, bir oyun ya dafilmmifl gibi canl› canl›, kanl› kanl› dünyan›nher yerine, evlerimize kadar tafl›nd›… Sonuçtasavafl›n ilk aflamas› bitti ve yeni bir evre bafl-lad›.

‹fiGAL SONRASI SÜREÇ…

Savafl›n haz›rl›¤›, bafllamas› ve gidiflat› sü-recinde ortaya ç›kan gerçek, savafl›n sa-dece petrol için yap›lmad›¤›yd›. Bu savafl,

ABD emperyalizminin dünyan›n yeniden pay-lafl›m›nda konumunu daha da güçlendirmek;Ortado¤u’dan Uzak Asya’ya kadarki bölgeyedaha da fazla yerleflip nüfuz etme yönündekihesaplar›n›n bir parças›yd› ve bu hesap flimdi-lik ABD emperyalizminin lehine sonuçland›.

Bunun sonucunda da ABD kendi ç›karlar›nauygun bir yap›lanmay› gerçeklefltirmek içinçaba göstermektedir. Irak’›n yeniden yap›lan-d›r›lmas›ndan anlafl›lmas› gereken esas fley,Saddam rejimi yerine ABD emperyalizminin

hareketin önderlerinin emperyalizme karfl›bir mücadele yürüttükleri de söylenemez.

Ulusal içerik tafl›yan fieyh Said isyan›ndaa¤a ve fleyhlerin rol oynamas› ise gerekKürdistan’›n konumu ve gerekse de sosyalyap› nedeniyle anlafl›l›r bir durumdur.

‹syan›n bast›r›lmas› sonras›nda yakala-nan önderler “‹stiklal Mahkemelerinde” ale-lacele yarg›lan›p idam edildiler. Örne¤in 81san›kla ilgili iddianamede karar 28 Hazi-ran’da verildi ve fieyh Said baflta olmaküzere toplam 48 kifli idama mahkûm edildi.Çapakçur Kaymakam› Hüseyin HilmiBey’in cezas› devlete daha önce yapm›floldu¤u hizmetlerden dolay› 15 seneye çev-rildi. Böylece toplam 47 sehpa kurulmufltu.“‹dam edilecekler 28 Haziran’› 29 Hazi-ran’a ba¤layan gece Merkez HastahanesiNöbetçi Doktoru Yüzbafl› Cemil Bey tara-f›ndan ‘genel bir muayene’den geçirildi.Saat gece yar›s›n› vurdu¤unda, ‘idam mah-kumlar›’ Muhaf›z Bölü¤ü Komutan› NafizBey’in emriyle birer birer ko¤ufllar›ndan al›-narak avluya ç›kar›ld›lar ve tek s›ra halindebirbirlerine ba¤land›lar. S›ran›n en önündeFakih Hasan yer al›rken, fieyh Said ortalar-da bir yerde bulunmaktayd›… Gün a¤ar›r-ken infazlar tamamlanm›flt›.” (H›d›r Göktafl,age, sayfa 80)

‹damlar isyanlar› durduramad› ve Kürtulusunun ulusal kurtulufl mücadelesi de-vam eden bir mücadele olarak önümüzdeduruyor.

Sonuca k›sa ek:fieyh Said isyan› 1925’den 1930’a dek

ç›kan isyanlar›n temelini de oluflturmufltur.Bu isyanlar k›saca afla¤›dakilerdir:

– Nehri (fiemdinli) isyan›. 10 Haziran1925’de bafllayan bu isyan A¤ustos’ta bas-t›r›ld›.

– Raçkotan-Raman isyan›. 9-12 A¤ustos1925. Bu isyan bir önceki isyanla do¤ru-dan iliflkilidir.

– Sason ayaklanmalar›.

– Hazo isyan›. 21-25 Ocak 1926.– Haço isyan›. 10-11 Mart – 18 Nisan

1926 tarihleri aras›nda yürümüfltür.– Birinci A¤r› isyan›. 16 May›s 1926’da

bafllam›fl ve bir ay sürmüfltür.– Koçufla¤› isyan›. 7 Ekim – 30 Kas›m

1926 tarihleri aras›nda sürmüfltür.– Mutki isyan›. 26 May›s – 25 A¤ustos

1927 tarihleri aras›nda sürmüfltür.– ‹kinci A¤r› isyan›. 13 – 20 Eylül 1927 ta-

rihleri aras›nda ç›km›flt›r.– Bicar Tenkil harekat›. 7 Ekim – 17 Ka-

s›m tarihleri aras›nda fieyh Said isyan›ndankaçmay› baflaranlar› yok etme harekat›yd›.

– Asi Resul isyan›. 22 May›s – 3 A¤ustos1929.

– Tendürek harekat›. 14-27 Eylül 1929.– Savur Tenkil harekat›. 20 May›s-9 Hazi-

ran 1930.– Zilan isyan›. 20 Haziran – 18 Eylül

1930.– Üçüncü A¤r› isyan›. 7 Eylül 1930.Bu isyanlar fieyh Said isyan›n›n bast›r›l-

mas› ertesinde yeniden toparlanan kuvvet-lerin devlete karfl› savaflt›¤› ve Kürt olgusu-nun öne ç›kar›ld›¤› hareketlerdi. Bundadevletin faflist yöntemlerle Kürtleri Türklefl-tirme siyaseti merkezi bir rol oynuyordu.

fieyh Said isyan› ba¤lam›nda; genel ola-rak, ayaklanmaya kat›lan kitlede dini ö¤eön plana ç›karken, önderlikte milli yan öneç›kmaktad›r. Önderli¤i oluflturanlar›n millet-vekili ve ‹stanbul’da cemiyet üyeleri olma-lar› bu sonucu do¤uruyor. Kürt isyanlar›n-da bu ikircikli yan kendini günümüze kadarkorumufltur. Ancak günümüzde ulusal ya-n›n a¤›rl›¤› yan›nda di¤er ö¤eler tamamengeri plana kaym›flt›r.

Sonuca k›sa bir dipnot: ‹syan›n bast›r›l-mas›ndan sonra yap›lan sorgular da de¤er-lendirildi¤inde, yaz›da eksik kalan (as›l ko-nudan uzaklaflmamak için) yan tamamlan-m›fl olacakt›r!

Hewalê Seydo /

GÛLAN 22 / 2003 596 GÛLAN 22 / 2003

S A V A fi º

yönlü çabalar› da savafl›n ç›kmas›n› engelle-yemedi. ABD emperyalizmi gerekçelerinitemellendirmeye gerek duymadan ve ulusla-raras› meflruiyet görüntüsüne büründürmedende savafl› bafllatmakta kararl› oldu¤unu hertavr›yla gösteriyordu.

BM’de diplomatik savafl sürerken, ABD em-peryalizminin andaki baflkan› Bush, müttefiki‹ngiltere’nin deste¤iyle Saddam’a “48 saat için-de Irak’› terk et” diye iki gün süre tan›d›.

SAVAfi SÜREC‹…

20Mart’a gelindi¤inde Saddam Irak’› ter-ketmeyece¤ini aç›klam›fl, art›k tüm ha-z›rl›klar tamamlanm›flt› ve sözkonusu 48

saatlik sürenin bitiminden 1.5 saat sonra müt-tefik güçler Irak-Güney Kürdistan’› bombala-yarak savafla bafllad›…

Emperyalistler tüm ars›zl›klar›n› eline alm›fl,iflgal savafl›n›n ad›n› “Irak’a özgürlük” olarakkoymufllard›… Art›k savafl›n ne kadar sürece-¤i, Saddam rejiminin ne kadar direnece¤i,kaç bin Irakl›n›n ölümüne karfl› kaç ABD ve “it-tifak güçlerinin” askerinin ölece¤i vb. hesapla-r› yap›l›yordu…

Savafl haz›rl›klar› sürecinde yap›lan propa-gandan›n temel düflüncelerinden biri, bir haf-ta on gün içinde Ba¤dat’›n iflgal edilece¤i veSaddam’›n ölü ya da diri ele geçirilece¤i dü-flüncesiydi.

Bu düflünce temelinde de savafl›n esas he-defi olarak Saddam rejiminin y›k›lmas›n›n sa¤-lanmas› için Ba¤dat’›n iflgal edilmesi savafl›nmerkezi hedefi idi.

Tüm hesaplar Ba¤dat’›n hangi zaman için-de ve nas›l iflgal edilece¤ine yönelikti. Bir deBirinci Körfez Savafl› ertesinde Saddam rejimitaraf›ndan kanla bast›r›lan Güney Irak’taki fii-ilerin ABD ve “müttefik güçlerin” askerlerini se-vinçle, coflkuyla, çiçeklerle karfl›layaca¤›; hal-k›n Saddam rejimine karfl› hemen ayaklanaca-¤› hesab› da vard›.

Fakat bu hesaplar –özellikle de sevinç vecoflkuyla karfl›lanmak ve iflgal ordular›n› kurta-

r›c› sayarak Saddam rejimine karfl› ayaklan-mak– tutmad›.

Özellikle savafl›n ilk günlerinde Kuveyt-Iraks›n›r›nda iflgalci güçler beklemedikleri bir dire-niflle karfl›laflt›lar. Bu ilk bafltaki direnifller, sa-vafl›n hesapland›¤› gibi bir hafta on gün içindebitmeyece¤ine iflaret ediyordu.

Ba¤dat sürekli bombard›man edildi. Hergün binin üzerinde, bazen binbeflyüzü bulan“sorti” yap›l›yordu. Yani en az›ndan bin beflyüzsavafl uça¤› Irak’a bomba ya¤d›rd›. (Yaklafl›küç haftal›k sürekli bir bombard›man sonras›n-da –Ba¤dat’a girildikten sona Ba¤dat bomba-lanmad›– toplam “sorti” say›s› 30 bin olarak ve-rildi. Yani ne kadar bomba tafl›d›¤›ndan ba-¤›ms›z olarak 30 bin kez savafl uçaklar› bom-ba ya¤d›rd›.)

Ba¤dat bombard›mana tutulurken düzenle-nen Saddam yanl›s› eylemler, ölümüne direniflyeminleri, cihat ça¤r›lar› “Ba¤dat Amerikal›laramezar olacak” yönlü aç›klamalar; bunlara, ifl-gal askerlerine karfl› intihar sald›r›s› da ekle-nince, savafl›n bir hafta on gün içinde bitece-¤i düflüncesinin yerini savafl›n zorlu geçece¤idüflüncesi almaya bafllad›.

Özellikle de Saddam’›n özel silahl› güçleri“Cumhuriyet Muhaf›zlar›” ve “Saddam Feda-ileri”nin korudu¤u söylenen Ba¤dat’ta ev ev,sokak sokak çat›flmalar›n yaflanaca¤› ve Ba¤-dat’ta çok kan dökülece¤i hesaplar› yap›l›yor-du. Savafl hesaplar› içindeki yan›lg›lara, bukonudaki yan›lg› da eklendi.

Savafl›n 10. gününden itibaren Ba¤dat’a yö-nelik bombard›man giderek yo¤unlaflt›r›ld› vekara harekât› için öngörülen asker say›s› yük-seltildi. Bu arada tabii ki, iflgalci güçlerin “ak›l-l›” silahlar› sadece askeri hedefleri de¤il, sivil-leri de vuruyor; ve son y›llarda emperyalistle-rin tan›m›yla “kollateral zarar” denen, istenme-yen ama engellenmesi mümkün olmayan, sa-vaflta göze al›nmak zorunda olunan zarar ço-¤al›yordu… Ya da “canl› bomba” olma ihtima-liyle sivillere makineli tüfeklerle kurflun ya¤d›r›-l›yordu… Böylece Irakl›lar›n “özgürlü¤e” ka-vuflturulmas›n›n ne anlama geldi¤i gerçe¤i de

GÛLAN 22 / 2003 560 GÛLAN 22 / 2003

18May›s 2003 tarihi, ‹brahim Kay-pakkaya yoldafl›n faflist katillercekatledilmesinin 30. y›ldönümü…

18 May›s 1973’te, Kuzey Kürdistan-Türkiye’nin de¤iflik ulus ve milliyetlerdenproletaryas› ve emekçileri en büyük ön-derlerinden birini, ‹brahim Kaypakka-ya’y› yitirdi.

1973 y›l› Ocak ay› sonunda, henüz 24yafl›ndaki bu genç komünist önderi birihbar üzerine Dersim’de yaral› olarak tut-sak alan faflist devlet güçleri, 4 ay bo-yunca O’na en a¤›r iflkenceleri uygulad›-lar. O, en a¤›r iflkence alt›nda faflistleretek s›r vermedi. ‹flkencede ve poliste

devrimci, komünist tavr›n ne olmas› ge-rekti¤ini prati¤iyle de gösterdi. ‹bo’nun“ser verip s›r vermeyen” tavr›; O’nu da, odönemdeki pek çok devrimci geçinen“önder” gibi teslim alaca¤›n› sanan faflistiflkencecileri kudurttu. 18 May›s’ta ‹bra-him’i kurflunlayarak katlettiler.

Onlar ‹brahim’in bedenini genç yafl›n-da aram›zdan söküp ald›lar. Fakat O’nundüflüncelerini, davas›n› yok edemediler,edemeyecekler. O, bugün de O’nun mü-cadelesinin sürdürücüsü olan Bolflevik-lerin, biz Kuzey Kürdistanl› Bolfleviklerinde mücadelesinde yafl›yor; ve proletar-yan›n ve ezilenlerin devrim mücadelesin-

Katlediliflinin30. y›ldönümünde de

‹brahim Kaypakkaya yoldaflbolflevik mücadelemizde

yafl›yor!

Y A fi I Y O R ! º

Türkiye’de ise en kitlesel kat›l›ml› eylemler 1Mart’ta gerçeklefltirildi. Örne¤in Ankara, tarihi-nin en büyük kitle kat›l›ml› savafl karfl›t› göste-risine tan›k oldu.

K›saca özetlenirse, savafl haz›rl›klar› ve sa-vafl, dünya halklar›n›n ço¤unlu¤unun karfl› ol-mas›na ra¤men yürütüldü, gerçekleflti. Bu sa-vafl halklara ra¤men haz›rlanan, yürütülen em-peryalist bir savaflt›, savaflt›r.

Kitlelerin bilinç ve örgütlenme düzeyi em-peryalist savafl› engelleyebilecek düzeydede¤ildi, de¤il. Komünistler de savafl karfl›t› ha-reketi emperyalist sisteme karfl› mücadeleyeyöneltebilecek güçte ve yetkinlikte de¤iller. K›-sacas› emperyalistlerin karfl›s›nda, korkacak-lar› güç flimdilik yok! Tam da bu yüzden em-peryalistler saklamaya bile gerek duymadanamaçlar›n›, isteklerini aç›k aç›k ilan edebiliyor,atlar›n› istedikleri gibi oynatabiliyorlar.

Emperyalistler iflçilere, emekçilere ve tümhalklara karfl› birlikte hareket etseler de, ç›kar-lar›, kendi aralar›ndaki çeliflkileri gün ›fl›¤›naç›kar›yor, fliddetlendiriyor. Somut savaflta veemperyalist yeniden paylafl›m dalafl›nda daemperyalistler aras› çeliflkiler daha fazla –ör-ne¤in Afganistan’a karfl› savafla göre– gün ›fl›-¤›na ç›kt›.

Irak’a karfl› yürütülecek bir savafl›n ve busavafl›n zaferle sonuçlanmas›n›n, ABD’nin böl-gedeki egemenli¤ini perçinleyece¤inin bilin-cinde olan ve bu durumun kendi ç›karlar›nazarar verece¤ini, Irak somutunda Ortado-¤u’daki pazar paylar›n›n daralaca¤›n› hesap-layan Alman ve Frans›z emperyalistleri, sava-fla karfl› ç›kar bir görünüm sergilediler. (Ger-çekte ise örne¤in Alman emperyalizmi, hemABD emperyalizminin askeri y›¤›na¤› için ha-vaalanlar›n› kulland›rmas›, hem de do¤rudanaskeri birliklerini savafl alan›na göndermesivb. edimlerle savafl›n içinde yer ald›.) Rusyave Çin de bunlarla birlikte hareket etme yolu-nu seçtiler. Bunlar›n hepsi de “bar›fl hareke-ti”nin savafl karfl›t› tavr›n›n kendi tav›rlar›n›onaylayan bir tav›r oldu¤u oyununa baflvura-rak “bar›fl hareketi”ni sahiplenmeye kalkt›lar.

Özellikle Alman ve Frans›z emperyalistleri-nin Avrupa Birli¤i’ni kendi önderliklerindeABD’ye karfl› bir bütün / blok olarak birlefltire-memeleri ve ABD ile do¤rudan askeri olarakkarfl› karfl›ya gelebilecek durum ve konumdaolmamalar› vb. nedenlerle, emperyalisler aras›mücadele esas olarak diplomatik alana yans›-d›. Bu ba¤lamda, “diplomatik savafl›n” esasçat›flma alan› da Birleflmifl Milletler GüvenlikKonseyi idi.

Bu arada ABD emperyalizmi tek bafl›na kal-sa da, BM Güvenlik Konseyi’nin karar› olmasada savafl› bafllataca¤›n› ilan etmifl, askeri güç-lerini Ortado¤u’ya y›¤maya bafllam›flt›. Amabuna ra¤men müttefiki ‹ngiltere ile birlikte sal-d›r›lar›na, Irak-Güney Kürdistan’daki savaflauluslararas› meflruiyet görüntüsü vermek içinBM Güvenlik Konseyi’nden, Irak’›n daha önceal›nm›fl BM kararlar›na harfiyen uymad›¤› yö-nünde bir karar ç›kartmaya çal›flt›lar.

Yürütülen diplomatik pazarl›klar, ABD’ninGüvenlik Konseyi’ndeki geçici üyelere “yar-d›m” ad› alt›ndaki rüflvet teklifleri vb. de böyle-si bir karar›n ç›kmas›n› sa¤layamad›. En bafltaBM Güvenlik Konseyi’nin daimi üyelerindenRusya, Çin ve Fransa’n›n savafla “hay›r” yönlütav›rlar›, toplam 15 üye ülkenin sadece dördü-nün böylesi bir karardan yana tav›r tak›nmas›vb. tav›rlar, BM’den ABD’nin iste¤i yönündebir karar ç›karma durumunun olmad›¤›n› gös-teriyordu.

Bunun sonucunda ABD emperyalistleri müt-tefiki ‹ngiliz emperyalizmiyle birlikte böyle birkarar ç›ksa da ç›kmasa da istedikleri gibi ha-reket edeceklerini belirterek diplomatik “sava-fl›” sürdürdüler. Sonuçta yeni bir BM karar›ç›kmad› ama yeni bir karar tasar›s› sunuldu.Buna göre daha önce ABD-‹ngiltere ortakl›¤›y-la sunulan karar tasar›s›nda Irak hükümetinetan›nan zaman olan 17 Mart tarihi en fazla ikihafta daha ertelenmifl olacakt›. Ama bu yenitasar› da geçmedi. Irak hükümet yetkililerininBM silah denetçileri ile “iflbirli¤i” ça¤r›lar›naolumlu tüm yan›tlar›, savafl› engellemek içinverebileceklerini düflündükleri tavizleri verme

4 GÛLAN 22 / 2003

de, “büyük insanl›¤›n” komünist bir dün-ya mücadelesinde, her zaman yaflaya-cakt›r!

‹brahim yoldafl›n biz Kuzey Kürdistan-l›lar için önemi ve de¤eri her geçen gündaha da ortaya ç›kmaktad›r.

Y›llarca sömürgeci faflist Türk devleti-ne karfl› mücadele yürütenlerin Kemaliz-me övgüler dizmeye bafllad›klar›, TC ilebütünleflmeye çaba gösterdikleri ve dü-zenin savunucular› olman›n 盤l›klar›n›yüksek sesle att›klar› bir dönemde, ‹bra-him’in Kemalizm ve ulusal sorunda ta-k›nd›¤› tavr›n de¤eri ve önemi daha dafazla bilinçlere kaz›nmal›d›r.

‹bo, “sol” içinde flovenist Kemalizmin“antiemperyalistlik” ad›na egemen oldu-¤u bir durumda; “Kürt”, “Kürdistan” söz-cüklerinin bile tabu oldu¤u bir ortamda;“sol”un bu konuda yapt›¤› en ileri iflin“Do¤u Mitingleri” oldu¤u bir ortamda;proletaryan›n birli¤i, halklar›n kardeflli¤iad›na Kürt ulusunun varl›¤›n›n aç›kçareddedildi¤i flartlarda… Kürt ulusununvarl›¤›n›, onun ayr› devlet kurma hakk›n›aç›kça ve cesaretle savunan, ulusal so-runun gerçek çözümünün sosyalizminyolunu açacak demokratik halk devri-minde oldu¤unu gören ve gösteren ko-münist önderdir.

O bu konuda do¤ru görüflleri gelifltiriportaya koyarken, kendi çevresindeki azsay›da komünist d›fl›nda, ayn› Kemalizmkonusunda oldu¤u gibi, kelimenin ger-çek anlam›yla yaln›zd›.

Biz Kuzey Kürdistanl› komünistler, kat-lediliflinin 30. y›ldönümünde ‹brahim yol-dafl›, onun “Türkiye’de Milli Mesele” ya-z›s›n›n Kürtçesinin baz› bölümlerini ya-y›nlayarak an›yoruz. (Kürtçesi BolflevikPartizan’dan al›nd›.)

4. Polîtîka nijadperestî

ya emperyalîzmê.

Polîtîka nijadperestî ya

çînên serdest yên xumalî.

Revîzyonîstên fiefakê, du tifltên cûda,polîtîka nijadperestî ya emperyalîzmêû polîtîka nijadperestî ya çînên ser-dest yên xumalî tevlihev dikin. Behsa“armanca polîtîka emperyalîzmê ya

nijadperestî, ya ku dijminkirina hev ya gelênTirkiyê û bindestkirinê dajo” dike. Daxwazaemperyalîzmê “gelên Tirkiyê dijminê hev ki-rin û bindestkirin”, ji bo van armancên xweyên nemerd, ku ji her firsendê, ji her îmkanêkêr dibîne, diyar e. Lê belê ji bo van arman-cên xwe, bi xwe polîtîka nijadperestî dajo,saade bêvac e.

Polîtîka nijadperestî li Tirkiyê, polîtîka çi-nên serdest yên xumalî ye; polîtîka burjuva-zî di warê siyasî deya beflên herî pafldema-yî û polîtîka feodalîzmê yê; Mêla feodal û fe-odal-burjuva ye. Ji bo vî qerekterê xwe polî-tîka nijadperestî dijminê demokratîzma bur-juvaziya dilsoz e jî. Li Tirkiyê berdevkê vêhêlbûnê yên herî bêhed pêflnûma Hitler,Türkefl û partiya wî ye. Alîgiriya polîtîka ni-jadperestî di AP, MGP, CHP de û partiyênweke wan de bi awakî xurt mewcût e. Polîtî-ka nijadperestiyê, polîthika, milliyet û mille-tên din bi çoyê feodal ve bindestkirin, meli-sandin, tunekirinê yê. Yên ku li Tirkiyê dijînetewa Kurd û kêmnetewên din polîtîka ni-jadperestiyê dajon, ev çînên feodal û fe-odal-burjuvazî û partiyên wanên siyasî, ikti-darên wan in. Emperyalizm, li ciyê ku men-feata wê dest dide, polîtîka van çînan dikifl-kiflîne û alîkariya wê dike; li ciyên ku destnade menfeata wê dikare li hember vê polî-

GÛLAN 22 / 2003 61

S A V A fi º

tîkayê derkeve. Mesela ya ku li Tirkiyê sere-ke ye, emperyalîzma AY ku çînên serdestyên Tirk bi xwe ve girêdaye, di kûrikkirina ni-jadperestiya Tirk de û di alîkariya wê demenfeata wê heye û vê erka xwe (!) bi kêf ûbi zêdeyî dike.

Mesela sosyal emperyalîzma sovyetê jibo ku li Tirkiyê ne sereke ye, li hemberî ni-jadperestiya Tirk e, lê belê li Pakistanê diflahkirina nijadperestiya Bengaldeflê de qettereddut nake. Li Tirkiyê sibe, ger nebexwediyê temamî, ji bo perçe jêbike û mafêçarenûsiya netewan, yan jî di bin maska alî-kariya tekoflina netewa bindest kirnê de, dibin kontrola xwe de alîkariya netewekariye-ke Kurd ya paflverû yan jî nijadperestiya wê,wê neke, tu xarantiya wê tune.

Polîtîka nijadperestiyê ku emperyalîzm bixwe dajo herî cûda ye. Kûçikê faflîst, Hitler,ji bo ku li dinyayê hukim bajo, bêvaca ku ni-jada Alman di dinê de ya herî bilind e, hateafirandin, “flovenîzma dewleta mezin” kuemperyalîzma AY û sosyal-emperyalîzmaSovyet dajo, biçûkdîtina gelên bindest ûmilliyetên dinê û pozê xwe bi bêedebi xisti-na nava karê wan yê hundir, mudahale kiri-na wan; tezahurên polîtîka nijadperestî yaemperyalîzmê êsta ev in!

Revizyonîstên fiefakê, ka û kês bi nav hevxistine. Bi ji çavan veflartina polîtîka nijadpe-restiyê ya çînên serdest yên Tirk ve, revizyo-nîstên fiefakê dixwazên kê rizgar bikin?

Nijadperestî ne tifltekî ku ji der ve tê binavxistin, lê belê dikare ji der ve bê alîkarî kirin.Çîn û zumrên sosyal hene ku nijadperestîxwe bi wan ve digre hene. Emperyalîzm, licî û xewta ku bi kêrê wê tê polîtîka nijadpe-restî ya van çînan kiflkifl dike û alîkariya wêdike. Ev çîn û zumre ne bi tenê di navberaTirkan de, di nava di jî heye û weke me li jorjî got bira qet flika we tune be, emperyalîzm,dema ku bi kêrê wê bê, wê di kiflkiflkirin ûalîkariya wê de qet tereddut neke. Ji bo wêye ku, di tekoflîna dijî nijadperestiyê de, be-rî her tifltî tekoflîna dijî van çîn û zumran e,

yek ji erkân tevgera proleterya yan, herî gi-rîng, teflhîrkirina van ji gelê kedkar re ye; licem vê û bi vê ve girêdayî, teflhîrkirina polî-tîka nijadperestiyê ku emperyalîzm bi xwedajo jî; teflhîrkirina, di nava netewên cûrbi-cûr de nijadperestiyê çawa bi bêedeb kifl-kifl dike û alîkariya wê dike jî; di navberakedkaran de “çanda demokratîzmê û yanavnetewî ya tevgera karkerên dinê” belav-kirin e.

Bi van sedemen ve ya ku îflas dike, ya kudivê îflas bike û ya ku wê bi temamî îflas bi-ke, ne bi tenê “polîtîka nijadperestî ya em-peryalîzmê” ye, polîtîka nijadperestî ya em-peryalîzmê û ya paflverû ya xumalî ye.

Formulasyona xweflik ya jorin, tenê bi kê-rî nijadperestên xumalî tê. Yek jî bi kêrî refl-kirina zanebûna tekoflîna proleterya tê…

5. fiampiyonên bindestkirina milli ûhevbeflen sucên wan

Li welatê me flampiyonên esas yên bin-destkirina millî, bûrjûvaziya mezin ya Tirk yabiwesfên komprador û çîna axên erdan e.Emperyalîzma AY, alîkariya polîtîka van yabindestkirina millî û ya nijadperestiyê dike ûwê kiflkifl dike. Lê belê bûrjûvaziya navçeya Tirk, ku xwedi karakterê millî ye jî, xwebejdarî eynî sûcê dike, ango bejdarî bin-destkirina millî, bi medodên hîn zirav û hîndizî ve. Bi gotina hevrê Lenîn ev:

“Weke di hemû meselan de, di mesela zi-manen de jî [ji xwe di her herêma meselamillî de] ku destekî xwe (eflkere) dirêjî de-mokrasiyê dike û destê xwe yê din (li paflxwe) dirêjî paflverû û ajanên polîsan dike,weke bazirganên dereket dike.”

Li hemû oportunistên me; Do¤an Avc›o¤-lu, Ecevit, Mihri Belli, H. K›v›lc›ml› binêhirin!Çawa li vê raveya Lenîn tên. Evana, li alîkîdijî darê destê îktidarê yê feodal, dibêjin kuewê bi tu kêrêkî neyê derdikevin, li aliyê dinnikarine xwe ji tevsiyekirina metodên bin-destkirina netewî yên hîn ziraf û kubar big-rin. Do¤an Avc›o¤lu bafl têgihêfltiye darê fe-

62 GÛLAN 22 / 2003

Günlük gazete, haftal›k ya da ayl›k dergi ol-maman›n dezavantaj›n› do¤al olarak yafl›-yoruz… Geçen say›m›z yay›na haz›rland›-

¤›nda ABD emperyalizmi önderli¤indeki Irak’akarfl› savafl haz›rl›¤› bütün h›z›yla sürüyordu.fiimdi savafl, bafllamas›n›n da ötesinde, Sad-dam rejiminin k›sa bir sürede y›k›lmas›yla bit-mifl durumda!

Tabii ki, biten savafltan anlafl›lmas› gerekenesas fley, Saddam iktidar›n›n devrilmesi veGüney Kürdistan-Irak’›n ABD emperyalizmiönderli¤indeki “ittifak güçleri” taraf›ndan iflgaledilmesidir. ‹flgal gerçeklefltikten sonra kurul-mas› gereken hükümetin biçimi ve kat›l›m›,Irak’›n bölgelere bölünüp bölünmeyece¤i, fe-deratif ya da tek merkezli mi olaca¤› ve ben-zeri sorulara net bir cevap verilmifl de¤il. Bukonuda ABD emperyalizminin iflgalci general-leri ve atanm›fl sömürge valisi… har›l har›l ça-l›fl›yor!

Irak’a karfl› savafl haz›rl›klar›n›n sürdü¤ü dö-nemde, ç›kacak savafl›n karfl›devrimci, em-peryalist bir savafl olaca¤›n›; bu savaflta tarafolunacak bir yan bulunmad›¤›n›; ne Saddamrejimini, ne de ABD ve önderli¤indeki emper-yalist sald›rganlar›n demokrasi ad›na sald›r-gan diktatörlü¤ünü istedi¤imizi; bizim emper-yalizme ve Saddam rejimine karfl› mücadele-de Irak ve Güney Kürdistanl› halklar›n, iflçi veemekçilerin yan›nda oldu¤umuzu birkaç kezaç›klad›k ve flimdi de bir kez daha ilan ediyo-ruz. Genel görüfllerimiz bilinse de, geçen sa-y›m›z›n bask›ya verilmesinden bu yanaki ge-liflmelerden baz›lar›na de¤inmemiz gerekiyor.

SAVAfi ÖNCES‹ DÖNEM…

Savafl haz›rl›klar›n›n “savafl ha ç›kt› ha ç›ka-cak” denecek bir düzeye geldi¤i ve art›kIrak-Güney Kürdistan’a sald›r›n›n kesinlefl-

ti¤i bir dönemde, savafla karfl› eylemlerde deyükselme yafland›. Dünyan›n hemen hemenher ülkesinde binlerce, onbinlerce, yüzbinler-ce ve milyonlarca insan “savafla hay›r” demekiçin alanlara ç›kt›, sesini yükseltti.

Sadece 15 fiubat’ta milyonlarca insan›n kat›l-d›¤› kitlesel eylemler gerçekleflti. Bu eylemlerson ony›llar›n en büyük kat›l›ml› kitle eylemlerioldu. Sadece emperyalizme ba¤›ml› ülkelerdede¤il, emperyalist metropollerde de milyonlar-ca insan sokaklara döküldü.

Emperyalist sald›rganl›¤›n bafl›n› çekenABD emperyalizminin, onun bafl müttefiki ‹n-giliz emperyalizminin metropollerinde de mil-yonlarca insan “savafla hay›r” diye sesini yük-seltti.

ABD’de Vietnam savafl›ndan bu yana –sa-vafl karfl›t› eylemler ba¤lam›nda– en büyükkat›l›ml› kitle gösterileri yafland›. ‹ngiltere’deLondra tarihinin en büyük savafl karfl›t› göste-rilerinden birini –bir milyon insan›n kat›ld›¤› birgösteriyi– yaflad›.

‹spanya, ‹talya, Almanya baflta olmak üzeretüm Avrupa ülkelerinde oldu¤u gibi, dünyan›ntüm di¤er köflelerinde de “savafla hay›r” diyenkitlelerin sesleri yükseldi.

Bu süreçte hemen hemen her gün bir yer-lerde savafla karfl› eylemler gerçekleflti. Keli-menin gerçek anlam›nda bir “savafl karfl›t› ha-reket” biçimleniverdi.

GÛLAN 22 / 2003 3

Emperyalizm barbarl›kt›r!GÖREV, EMPERYAL‹ZME KARfiI MÜCADELEY‹ YÜKSELTMEKT‹R!

Y A fi I Y O R ! º

odalê, zilmên komandoyan yên har û fane-tîk yên ku flovenên Tirk jî cesaret bikin, bipa-rêzin, bi tefriqa xwe ya erjeng di bin sernivî-sara “Bir Komando Anlat›yor” (Devrim Ga-zetesi) de, xwest wan biparêze. Vê zile we-ha diparêze:

“Jinan leflker tevdidin. Di tevdana jinande dedektor tê bikarinîn. Ev ne raste, ku bêaxan, gundî li ber çavên herkesî tên lêdan.Îdiayên, tazîkirin û bi hev re li erdê danxu-flandin, bê esil e. Lê belê talîma rûne –rabehatiye kirin. Lê belê li hinek ciyan ku çek ûkaçxen kanûnê nehatine teslîm kirin, ev în-sanên biflik û jinên wan bi tehdîta tazîkirin ûteflîrkirinê ve hatine tirsandin (ku riyeke bitîn e) rast e. Lê belê bê tehdîtê tifltekî dinnehatiye kirin.”

Li cem vê flovenîzma hov û flirigiya sucêerjeng yê D. Avc›o¤lu û yên weke wî, M.Belli û yên weke wî, hîn bi dizî (lê belê car-din jî eflkere ye) ala netewekariya Tirk (yanetewekariyeke ku dixwaze Marksizm-Leni-nizmê bi maske bike) bi hemû hebûna xwebilind digre û wê weke “erka sosyalistan yadîrokî” dihesibînin. M. Belli ku di faflizma ni-jadperest-Turanista Turkefl de jî aliyên erênidibîne, di mesela Kurdan de weha dibêje:

“Me bêlî kir ku em ji bo civakên aktif û bitaybetî jî ji bo Kurdan perwerdekirina bi zi-manê zikmakî û çandî, di komereke merke-zî, laîk û floreflger de, di birêvebirina per-werdekirinê de bu dibînin…

Biratiya di navbera Tirk û Kurdan de, kuew digêhêje rîçên dîrokî, li Tirkiyê yekitiyanetewî, bi kîjan awayî be jî, yekitiya erdê Tir-kiyê were baltekirin, him digêhêje akamêndijî berjewendiya Tirkan, him jî ya Karden ûli vê herêma dinê rewfla emperyalîzmê xurtdike”. (bmx)

Ma ev ne flovenîzma serdest bi xwe ye?Di gotinê de aliyê wekheviya milliyettan e, birastî imtiyaza dewlet çêkirinê demokratikyên weke “yekitiya netewî”, “yekitiya erdê”ve ji holê radike, ma ev ne bi terzê herî adiye, ku parastina newekheviya navberan mil-

liyetan û imtiyazên burjuva Tirk kirin e? Sos-yalîst, ji bo lehê kîjan netewê be bila be dijîîmtiyazeke herî biçkbe jî û yê newekheviyêne. Lê belê li Tirkiyê, heta îro dewleta nete-wî çêkirin îmtiyaza netewekê, ya netewa Tirke û ew rewfla îro jî wisa ye. Em komunîst we-ke tu îmtiyazekê naparêzin. Mafê dewlet çê-kirina netewa Kurd bi hêza me ya hebûyî bi-parêzin û diparêzin. Giramiyan ji vî mafî reheye; em, pifltgiriya rewfla biîmtiyaz ya Tir-kan li ser Kurdan (û li ser milliyetên din jî)nakin, em girseyan hînî bêflik pejirandina vîmafî dikin, dînî redkirina mafê dewlet çêkiri-nê di bin îmtiyazên yekdestiya netewekêde, dikin. Hevrê Lenin wisa dibêje:

“Eger em diruflma mafê cihêbûnê nedinpêfl û wê neparêzin, wê de mê emê hatibin li-tikanetewaserdest,netenêyaburjuvaziyê, lêbelê ya derepgen feodalan û despotizmê ji”.

Burjuva me ya navçe, ya ku di karakterêmilli de û oportunistên me yên sosyalîst, lialîkî pozekî weke dijî emperyalîstan didin, lialiyê din û bi dizî di lehê burjuva Tirk de biçardestan xwe (bi eflkere) dirêjî demokrasî-yê dikin, destên xwe yên din (li pa) xwe di-rêjî paflverû û ajanên polîsan, netewekariyahov û fanatîk ya Turkefl, nijadperestiya fe-odal dikin, bi wan re flirigatiya sucan dikin.

Çawa ku bindestiya milli bi tenê îktidarênburjuva komprador û axên erdan pêktinin jîewqas flafl e. Burjuvaziya Tirk, di karakterêmilli de (Do¤an Avc›o¤lu, ‹lhan Selçuk û yênku di flopa wan de diherin, temamî neteweka-rênTirkan),oportunistênmeyênkutu ferqekewan ya biçûk ji wan tune, oportunistên weke(M. belli, H. K›v›lc›ml›, Aren-Boran yên din hînbi dizî revizyonistên fiefakê) di pêkanîna bin-destkirina milli de flirigên sucên burjuvaziyakomprador ya Tirk û axên erdan in. Ku li hem-ber netewekariya van a bi dizî jî tekoflin neyêdayîn, li ser Karker ê kedkarên tirkan jî flopênvênetewekariyê jîneyênrakirin,nikaredinav-bera karker û kedkarên jî cûre milliyetan,baweriya hev, yekitî û pifltgirî were avakirin.

Dûmahik Hêye /

GÛLAN 22 / 2003 63

‹ Ç ‹ N D E K ‹ L E R

stêrka bolflewîk

V.i.S.d.P. & Navniflan Pevnvîsî / Yaz›flma Adresi:K. ‹nan · 12 Rue de Rome · Boite Postale

No: 287 · 67000 FranceBîha / Fiyat›

750.000 TL · 2 EURO

www.geocities.com/bolsevik_partizan

De¤erli okurlar;Art›k STÊRKA BOLfiEWÎK’e

‹nternet üzerinden de ulaflabilir; heryeni say› STÊRKA BOLfiEWÎK’i ‹nternet

üzerinden de okuyabilirsiniz.

‹nternet adreslerimiz:E-Mail: h.inan@wanadoo.fr

Tel.& Fax: 0033 / 388 607404

Emperyalizm barbarl›kt›r! Görev, emperyalizme karfl› mücadeleyi yükseltmektir! 3

Emperyalist savafl bafllad›… Tüm emperyalistler Ortado¤u’dan

sömürgeci devletler Kürdistan’dan defolun 11

Emperyalist savafla karfl› PSK’nin tavr› üzerine 13

Maoist Komünist Partisi (MKP) ve ulusal sorun… 16

Türban bahane 22

Êdî bese! Mücadelemiz kad›nlar›n kurtuluflu için! 26

Cigerxwîn 100 yafl›nda… 28

Stalin’den: Ulusal sorun üzerine rapor 32

Bi agirê Newrozê, ocaxê floreflê kûrik bike! 35

Yurtd›fl›nda Newroz geceleri yap›ld›! 37

TARTIfiMA:

— “Nâz›m Hikmet ve Kürtler” yaz›s›na

Hürrem Aras’›n yöneltti¤i elefltiriler üzerine… 41

— fieyh Said ‹syan› – 1925 49

Katlediliflinin 30. y›ldönümünde de ‹brahim Kaypakkaya yoldafl

bolflevik mücadelemizde yafl›yor! 60

stêrkabolflewîk

JÎ BOSAZBÛNAPARTÎYABOLfiÊWÎK

KARKER

ÊNHE

MÛ

WELATAN Û GELÊNB‹NDESTYEKB‹N

HEJMAR: 22 · GÛLAN 2003 · BIHA: 750.000 TL

astarêbolflewîk

SÊWETASAZÛBÎYAYENAPARTÎYABOLfiÊWÎK

KARKER

ÊNÊ

TEDÊ

WÊLATO Û SARÊ B‹NDESTOJÛBENE

AMOR: 22 · GÛLANE 2003 · BIHA: 750.000 TL

Serdaro komünistÎbrahîm Kaypakkaya’î yadkeme.

18e Gûlane xo vîrra meke!

DEFOLUN!Tüm iflgalci güçler Güney Kürdistan- Irak’tan