S I D K _D O Ğ R U L U K

download S I D K _D O Ğ R U L U K

of 37

Transcript of S I D K _D O Ğ R U L U K

  • 7/31/2019 S I D K _D O R U L U K

    1/37

  • 7/31/2019 S I D K _D O R U L U K

    2/37

    zdd olan tekzib ise haber verenin yalan sylediini bildirmek iin kullanlr.

    Bazen sevilen, bazen nefret edilen, bazen dost edinilen, bazen d man saylan, kimi zaman itaat edilen, kimi zamanda isyan edilen, bazen boyun eilen, bazen de kendilerine kar kibirli davranlan ztlar nnde taknlan durumlariman ve kfr kavramlaryla anlatlr. Sdk ve sdk kavramlar ilgili olduklar kelimelere baldrlar. Sdk(gnlden, iten) sevgi ve sdk (iten) nefret deyimlerinde olduu gibi. Doru veya yalan hkmleri realiteninz deil, onunla ilgili haberin niteliidir. Sevgi ve nefret de sfat olarak kullanlnca; ilgili nesnenin zn deil,onunla ilgili durumu niteler. Ancak iman ve kfr byle deildir. Bunlar, dorudan doruya inanlan veya inkr

    edilen zta dnktrler.Hacerl Esvedi selmlarken Allah'a yaplan duda Seni tasdik ederek deil Sana iman ederek denmekte ve

    Kitabn tasdik ederek eklinde sylenmektedir: Allahm, Sana iman ederek, Kitabn tasdik ederek, Sanavermi olduum sze bal kalarak ve Peygamberine uyarak buraya geldim, Hacerul Esvedi selmlyorum.

    Sdk Kimselerin zellikleri:Sdk kimse, sznde durankimsedir. Onun ii ve d birdir. Yalan sylemez, hileyapmaz, kimseyi aldatmaz, iini dzgn yapar. Gittii yol doru bir yoldur. Mmin, nce znde (kalbinde) sdkolmaldr. Kalbinde yalana, hileye, d manla, hileye, fitneye yer vermemelidir. Ondan sonra da sznde doruolmaldr. Konuurken yalana, uydurmaya ve iftiraya bavurmamaldr. Yalann zararlar aktr, doruluunfaydalar ise tartlmayacak kadar oktur. Mmin, sonra da iinde doru olmaldr. ini dzgn yapmal, hiledenve aldatmadan uzak durmaldr.

    Sdk sahibi olmaya sadkat denir. Sdk kimseler, ayn zamanda sadkat sahibi kimselerdir. Mminlerin ennemli sfatlarndan biri de sadkat sahibi olmalardr. Trkede sadkat; mslman kardeinin iyiliini istemekanlamna geldii gibi, insanlara kar drst davranmaya, dostlua bal olmaya da denir. Bu anlamdaki sadkatnzdd hynettir. Hinlik ise olgun bir mslmana yakmaz. Mslmanlar, karlkl ilerinde, baka insanlarla olanher

    trl ilikilerinde sadkat ahlk zere, drst ve iyiliksever olmaldrlar. Kar -koca arasnda mutlaka sadkatduygusu olmaldr. Hem evdeki grevleri asndan, hem de iffetlerini koruma asndan birbirlerine kar sdkolmaldrlar.

    Peygamberimiz, insanlar aldatanlar iddetle tenkit ediyor ve onlar kendisine ballardan saymyor. Mmin,verdii szde durur, emneti yerine getirir, iini salam yapar, yalandan uzak durur, ald vazifeyi yerinegetirir, emneti ehline verir. Allaha ibdet ve itaatinde tam bir sadkat ahlk sergiler. Rabbine kalbindenbaldr. Onun huzurunda Onu kandrmaya, bakasna tapnmaya, ibdetinde hile yapmaya yeltenmez. ZiyaPaa yle diyor:

    nsana sadkat yarar grse de ikrah

    Yardmcsdr dorularn Hazret-i Allah.

    ok doru olan, doruluun en gzelini yapanlara, Allahtan gelen vahyi tereddtsz kabul edenlere sddk denir.

    Nitekim Hz. Ebu Bekrn lakab Sddk idi. Sddk olanlar asla yalan sylemezler. Onlar, itikatlarnda (inanlarnda)dorudurlar ve bunu fiilleriyle (amelleriyle) pekitirirler. Kitapta brahimi de an. nk O, sddk bir neb idi..(19/Meryem, 41). Allaha ve Onun Raslne hakkyla iman edenler, Allah katnda sddklar ile ehidlerdir, sddk veehidlik mertebesine erenlerdir (57/Hadd, 19).

    Sdk olma sfat hem peygamberlerin, hem de Kymetin kesinlikle olacann doru haberidir. Kimseninphesi olmasn ki, Kymet sdk/doru bir haberdir (51/Zriyt, 5). nsanlara hakk gnderen Rabbimiz,kendisinin sdklardan olduunu, dolaysyla gnderilen vahiyde bir yanllk olmadn aklyor (15/Hcr, 64). Allah(c.c.), Kurann bir benzerini yazmaya cret edenleri, bu szlerini isbta dvet ediyor. Buyuruyor ki, Eer sdkkimselerden iseniz, haydi dediinizi yapn, onun bir benzerini getirin bakalm! (2/Bakara, 23). nkrc veyalanclarn, Kuran n bir benzerini yazamayacaklar zaten batan bellidir.

    Kuran, inkrclara seslenerek diyor ki, Eer sdk kimselerden iseniz, lm banzdan savn, slmn yanlolduuna dir bir deliliniz varsa getirin, Allahtan bakasn yardma arn bakalm. (3/l-i mrn, 168; 2/Bakara,111; 6/Enm, 40). Sabredenler, sdk olanlar, kunut yapanlar (boyun bkerek ibdet edenler), mttak olanlar,seherlerde Rablerine gnahlarndan dolay istifar edenler vlmeye lyk insanlardr (3/l-i mrn, 17). Kymet,yle bir gndr ki, dnyada iken imannda doru olan, Kurn - Kerimi tam bir teslimiyetle kabul eden sdk

  • 7/31/2019 S I D K _D O R U L U K

    3/37

    kimselerin bu sdklarnn/doruluklarnn fayda verecei bir gndr (5/Mide, 119).

    Allah (c.c.) btn insanlar iman etmeye ve sdk kimseler ile beraber olmaya dvet ediyor (9/Tevbe, 119). Sdkolanlarn, slm, Kuran ve Onu tebli eden peygamberi tasdik edip tam bir ballkla ibdet edenlerinmkfatn Rabbimiz verecektir. Sdktan uzak kalan iki yzl mnfklara ise azbn tattracaktr (33/Ahzb,24). Sdk olan kadnlar ile sdk olan erkeklere Rabbimiz byk bir ecir ve mkfat hazrlamtr. nk onlarimanlarnda doru idiler ve hakk gnlden tasdik etmilerdi (33/Ahzb,35). man edenler sdk sahibisdklardr. Onlar Allah n katndan gelen sdk bir dveti tasdik ettiler ve musaddk/dorulayan, doru

    kimse oldular. Rabbimiz onlar yle vyor: Kim Allaha ve Ras lne itaat ederse, ite onlar, Allahn kendilerinenimet verdii peygamberler, sddklar (dorulayanlar), ehidler ve slihlerle beraberdir. Ne iyi arkadatr onlar.(4/Nis, 69)

    Sadk arkada demektir. Yani arkadan dorulayan, ona doru davranan, ona sadkatle balanan en yakndost demektir. Arkada anlamndaki bu kelimenin sdk-doruluk kelimesinden gelmesi, olduka dikkat ekicidir.(1)

    Kuranda kullanld ekliyle, farz olan infak, yani zekt anlamnda ve halk arasnda mehur olduu ekildenfile infak mnsnda sadaka kelimesi de, sdk kelimesinden tremi ve dorulukla ilgili bir kavramdr. nsann,sdkn ortaya koyma, Allah'n emnetini O'nun yolunda kullanma yolu olan infak iin verilen mala ve paraya dasdk kelimesinden treyen "sadaka" denilir. nsan, malnn bir miktarn, ve rilmesi istenen ve gereken yerlerevermekle, Allah'n "infak edin" emrini yeri getirdiini ve dolaysyla Allah'a inanp hkmlerini tasdik ettiini ortayakoymu olur.

    Doruluk ve nemi

    Doruluk; doru olma hali, drstlk, sdk, sadkat, istikamet, hak, birr, hidyet anlamna gelen itikad ve ahlkbir kavramdr. Allah n emrine ve kanunlarna uygun bir yol izlemek ve insanlarn haklarna riyet etmek demektir.man eden ve inancn hayata geiren doru insan, Hz. Peygamberin en gzel ahlkn rnek alr. Kurn- Kerim,dorulua dair birok yet ierir. Doruluk anlamnda, hak, istikamet, birr, hidyet vb. kelimeler de kullanlmasnaramen doruluk, daha ok sdk kelimesiyle karlanr. Sadece sdk kelimesi ve trevleri Kuranda 155 yerde

    kullanlr; yalan ve yalanclk anlamna gelen kizb kelimesi ise Kuranda tam 282 yerde geer.Doruluk, ahlk vasflarn tmn kendinde toplar. znde Allaha, meleklere, hirete, kitaplara, peygamberlere

    inanan, namaz klan, zekt veren, oru tutan, sabreden, sznde duran, cihad eden... mminlerin btn buvasflar doruluk halinin tezhrleridir. Doruluk vasf, doru yolun anlalmasyla gereklik kazanr. Ancak Sanaibdet eder ve ancak Senden yardm isteriz. Bizi doru yola ilet. Nimet verdiin kimselerin yoluna; gazabauramlarn ve sapmlarn yoluna deil. (1/Ftiha, 5-7) yetleriyle doru yolun temel istek olduunu vurgulayanKuran, batan sona doruluun yolunu ve bunun aksi olan sapklarn yolunu aklar. Allaha kulluk etmek,doruluun ve doru yolun ta kendisidir. Allah, Ona inananlar ve kendi yoluna uyanlar rahmet ve lutfa mazhar eder,onlar doru yola iletir. Emrolunduun gibi dosdoru ol. (11/Hd, 112; 42/r, 15) buyuran Allah, hlis kullarneytandan korumaktadr. Allah, mminlerin kendisinden korkmalarn ve ly doru tutmalarn emretmektedir.

    Szn de doru olmas iin uyarlan mminler, doruluklar karlnda cennete gireceklerdir. Onlara korku yokturve onlar z lmeyeceklerdir.

    Doruluk, en iyi, takv halinde gerekleebilir. yette Dorularla beraber olun. (9/Tevbe, 119) buyurulmas,bu kavramn toplumsal oluuna dellet eder. Doruluk bir msaktr, kulluk ahdidir. Ahde vef ve sadkatinmkfat, hem dnyada, hem hirette verilecektir. Sddklarn zellikleri, ana hatlaryla aklanmtr. Bunlar; sabr,itaat, infak, istifr, ihls, takv, hay, emnet gibi zelliklerdir.

    Doruluun karsnda yalanclk, btl, dallet gibi zellikler bulunmaktadr. Muttak ler asla yalan sylemezler.Hz. Peygamber, el-Emn olarak tannmt. Yalanclk ise, dar anlamyla insann gnlk hayatta sz vedavranlarnda doruluktan uzaklamas anlamna gelir. Geni anlamda Allah n emir ve yasaklar ile alay etmek,

    Allaha iftirda bulunmaktr. Bu da m riklerin sfatdr.Allah yalanc kfirleri doru yola iletmeyeceini Kurandabirok yette aklam, onlar lnetlemi ve byk bir azba urayacaklarn bildirmitir. Allah, mminlere ylebuyurur: Yalan szden kann. (22/Hacc, 30). Bir dier yalanc grup, mnfklardr. Bunlarn zellii, yalansylemeleri ve yalan yere yemin etmeleridir. Bunlar sahtekr kimseler olup kfrlerini gizlemilerdir.

    Davranlarda dorulua hakkaniyet de denir. Bu da adlet, insaf ve merhametten ibrettir. Doruluun, vahytemellerinin anlalmasndan sonra, d ncenin eyleme geirilmesinde en bata dile hkimiyet gelmektedir. Dil,

  • 7/31/2019 S I D K _D O R U L U K

    4/37

    d nceyi iletme aracdr. Mminler sz sylerken doruyu syler, gereksiz yere konumaz, kt szsylemezler; ya hayr konuurlar veya susarlar.

    Doruluk; d ncede, szde, niyette, irdede, azimde, vef ve amelde doruluk eklinde tezhr eder. Btnbunlarn kayna, Kuran ve Snnettedir. te yandan, d nce ve eylem birlii, doruluun esasdr. D ncedeve inanta tam mnsyla slma ynelinmedike ve slm hkmlere teslim olunmadka davranlarn doruolmas mmkn deildir. Doru olan ahlk, tmyle sadece Hz. Peygamberin ahlkdr. Zira Raslullah (s.a.s.)dosdoru ol! mesaj ile Hd sresi beni kocatt diye buyurarak doruluun nemini ve insana ykledii

    sorumluluu ifade etmitir. Yine O, Beni Rabbim en gzel ekilde terbiye etti. buyurmutur.Bugnk beer sistemlerin ileyii gerek toplumsal dzeyde gerek fert olarak, yalanclk temeline dayaldr.

    nk insanlarda Allah korkusu yeterli ekilde kalmamtr. nsanlararas ahlk ilikiler sanal ve yapmacktr,doruluktan uzaktr. Toplum, emn/gvenilir bir toplum deildir, kuku toplumudur. Byle bir toplumda hakikat,beyanlarn aldatcl sebebiyle ortaya kamamakta; insanlar Allah iin yaamadklarndan, Ona gerektii gibiinanp davranlarn Ona dayandrmadklarndan, sz ve ilerinde birbirlerine gven duygusunu tamamenkaybetmi grnmektedirler.

    slm d fert ve toplum hayatnda doruluun temelleri, hatta doruluun bir anlam yoktur. nk dzenlerzulm zerine kuruludur ve insanlar kiisel karlar peinde birbirlerini kandrmak iin trl oyunlarabavurmaktadrlar. Bu, bozuk bir hayat dzeni/dzensizliidir. Sorumsuz, irkin davranlarn hkim olduudzen, mslmanlarn hakka yaklatrc en gzel hasletlerini de yozlatrmtr. nsanlar her geen gn doru yoldanuzaklamaya, hiret yurdunu aramaktansa materyalist dnyaya gnl vermi insanlarn hev ve heveslerineuymaya balamlardr. Chil bir toplumda mslmanlar da gayr-i slm gnlk hayata ayak uydurmugzktkleri ve mslman ahsiyetleriyle tannamadklar iin, slm tantmak ve yaatmak mmknolmamaktadr. Bizzat mslmanlarn doruluk dstruna uymamalar bir toplumun helk olmas iin yeterlidir.nk hakk tavsiye eden olmazsa veya yeterli sayda ve yeterli ekilde nehy -i ani l-mnker yaplmazsa o toplumkm demektir. Bir sahbi Hz. Peygambere Y Ras lallah, bana slm yle tant ki, senden baka b irine(baka soru) sorma ihtiyacn duymayaym deyince, Raslullah yle buyurmutur: Allaha inandm de, sonra dadosdoru ol! (Mslim, man 62; Ahmed bin Hanbel, III/413). Baka bir hadis -i erifte de: Doru olunuz, kurtuluaerersiniz. (bn Mce, Tahret 4; Drim, Vud 2) buyurulmutur.

    slmn hayat yolu srt- mstakmdir; yani dosdoru yoldur. O yola girenlere bir znt ve korku yoktur. Hereyden nce doruluk, mslmann akdev zelliidir. Mesel, dosdoru namaz klmayan bir mmin ibde ttetam doruya uymadndan, dier davranlarnda da hatal olacaktr. (2) O yzden, Kuranda namaz klndenilmez, namaz dosdoru kln, dimdik ayakta tutun, ayaa kaldrn anlamnda namaz ikaame edin diyeemredilir.

    slm kaynaklarda dorulukve drstlk, ok eitli kelimelerle ifade edilmekte olup bunlarn banda sdk veistikamet kavramlar gelir. nsann sz ve davranlaryla niyet ve inancnda doru, drst ve iyilikten yanaolmas eklinde tanmlanabilecek olan sdk erdemi, genellikle yalann zdd olarak kullanlr. stikamet de,Allahn buyruuna uygun ekilde doru, drst ve temiz kalpli olma demektir. Doruluk ve drstlk erdemine

    sahip olan kiiye sdk ve sddk denir.nsanln genel ahlk anlaynda olduu gibi, slm ahlknda da doruluk ve drstlk, insan onurunun ve salkl

    toplum yapsnn vazgeilmez artlarndan biri olarak kabul edilmi ve insann kendi kiiliine kar en nemlidevleri arasnda gsterilmitir. Hz. Peygamber, kendisinden gzel bir nasihat isteyen kiiye, Alllaha inandmde, sonra da dosdoru ol! (Mslim, man 13) buyurmutur. Doruluk ve drstl n bylesine nemli olmas,kiinin kendi ahsna kar tutumundan balamak zere, ilikili bulunduu btn kiilere ve evrelere kar her trltutum ve davranlarn ilgilendiren, ticar faliyetlerden kamu grevlerine kadar hayatn btn alanlarnda ve btnmesleklerde aranan bir erdem olmasndan ileri gelir. slm ahlk literatrnde konumada, niyet ve irdede,karar vermede ve kararnda durmada, (riynn zdd olarak) amelde, din ve mnev hallerde drstlk gibi dorulukve drstl n eitli ekilleri zerinde durulmutur.

    Doru kavramyla ilgili olarak kelimenin anlam sahasn tahlil eden deerlendirmesiyle zutsu, yle der: Dorukavramnda temelde iki kutup, sdk ve hak arasnda bir bant vardr. Hak, dorunun nesnel yann temsiletmektedir ve dil ancak ona uyum gsterdiinde, doru olabilir. O halde, znel bir hdise olarak doru, dili hakyani gereklik ile uyum gsterecek bir tarzda kullanmaya baldr. Allah ile insan arasndaki din ilgiye aitmeselelerde doru konuma sorununa yneldiimiz zaman, bu husus mthi bir nem kazanmaya balar. Zira

  • 7/31/2019 S I D K _D O R U L U K

    5/37

    Kurana gre vahiy, haktan baka bir ey deildir ve Allahn kendisi de mutlak Haktr. Her iki halde de hakknesas olarak; mesnetsiz bir ey, bo ey, yahut yalan demek olan btln zdd oluu nemlidir. (3)

    Kurn- Kerimde; "Hads (olaylar haber veren sz) bakmndan Allahtan daha doru szl kim vardr? (4/Nis,87) ve Allah hak olarak vaad etti. Allahtan daha doru szl kim vardr? (4/Nis, 122) buyrularak Allahn hemhaber verme, hem de vaadini yerine getirme bakmndan gerek anlamda sdk sahibi olduu belirtilir. Kurandadaha ok peygamberler iin kullanlan sddk ise, sdk en fazla olan, yani asla yalan sylemeyen kimse demektir.Sdk terimi, peygamberlerin en nemli zelliklerinden biridir. Rislette ehil olabilmek iin her peygamberin bu

    sfat zerinde tamas gerekir. yle ki; ierii sz ve yapt anlamas, ciddiyetle mizah ve olay nakletmesigibi btn szleri, szgeten geirilirse, geree uygun d er. Bu sfat, herhangi bir sretle yerinde olmazsarislet dvs temelinden sarslm olacaktr. nk insanlar doru sylemeyen bir peygambere gvenemez.Doru olan peygamberin herhangi bir srette geree ters d en bir sz syledii grlmemitir. Bir peygamberinAllah nmna dvet ettii eyi kendi nefsinde yaamas gerekir. nk risletin en byk gyesi Cenb - Hakkninsanlar mkellef kld ahkm onlara tebli etmektir. nk Allah ile ilikisi olan kimse, herkesten daha okOnun azametini anlar. Dolaysyla Onun hibir emrine kar gelmez. Zira, Ona kar gelmek ihnettir. Hin olankimse de Allahn risletinin ehli olamaz. Kurn- Kerimde birok peygamber iin doruluk vasf kullanlmakta,bazlarna sddk denilmektedir. Kitapta brahimi de an. nk O, sddk/ok doru bir neb idi.. (19/Meryem,41). Kitapta smili de an. nk o vaade sdk rasl bir neb idi. (19/Meryem, 54). Kitapta drsi de an.Hakikaten o, sddk bir peygamberdi. (19/Meryem, 56). Yusuf, ey sddk kii!... (12/Ysuf, 46). Yine son neb

    Hz. Muhammed (s.a.s.) in de sdk olduu, yalanclardan olmad Kurn - Kerimin birok yerinde anlatlmakta,slm tarihine, zellikle risletin Mekke dnemine bakldnda Raslullah (s.a.s.), gerein ehdeti, imanedenlerin ve hatta d manlarnn hitliiyle el-Emn ve SdkulVadul-Emn olduu ortaya kmaktadr.

    Sdk kavram, Kurn- Kerimde Allah Telnn vaad ettii eyleri yerine getirmesi zellii olarak da kullanlr.Rabbinin sz sdk/doruluk ve adlet bakmndan tamamlanmtr. Onun kelimelerini deitirebilecek hi kimseyoktur. O hakkyla iiten ve bilendir. (6/Enm, 115). te onlar yle kimselerdir ki, amellerinin en gzelini onlardankabul ederiz ve onlarn kt amellerinden vazgeeriz. Onlar cennet ashb arasndadrlar. Bu, onlarn vaadolunageldikleri sdk/dosdoru bir vaaddir. (46/Ahkaf, 16)

    Sdk, ayn zamanda Kurn- Kerimin bir ismidir. Sdk (doru olan Kuran) getirene ve onu tasdik edenlere

    gelince, ite muttakler onlardr. (39/Zmer, 33). "Allah'a kar yalan uyduran, kendisine gelen sdk (gerek olanKur'an') yalan sayandan daha zlim kimdir? Kfirler iin cehennemde yer mi yok sanki?" (39/Zmer, 32).Kurn- Kerimde genel olarak doruluktan ve doruluun fazletinden bahseden pek ok yet -i kerime vardr.Bu yetlerden biri, mminlerin sdklarla beraber olmalarn emreder: Ey iman edenler! Allahtan korkun vesdklarla beraber olun. (9/Tevbe, 119)

    Sadkat, kymette kulun kurtuluu iin bir garanti mhiyetindedir. Allah n gazabndan kurtulua sebeptir, onucennete gtren bir aratr doruluk: ... Bu (gn), doru syleyenlerin (sdklarn) sdklarnn kendilerine faydaverecei bir gndr. Orada devaml kalacaklar altnda rmaklar akan cennetler onlarndr. Allah kendilerinden rzolmu, onlar da Ondan rz olmulardr ve ite bu en byk kurtulu ve sadettir. (5/Mide, 119). Doruluunesas; bir eyin meydana gelmesi, tamamlanmas, kuvvetinin kemle ermesi, ksmlarnn bir araya toplanmasdr.

    Doruluk (sdk/sadkat); niyet, sz ve amelde olur. Niyette doruluk, son derece azimli olmak ve Allahaynelmek iin irdeyi kuvvetlendirmek ve engelleri amaktr. Bu ise Allahn farz kld eylere komakla eldeedilir. Bunun da banda Allah yolunda cihad gelir. Cihadn bir tr de Allaha dvettir. Dvete engel olanherkesten yzevirmek, bunlardan uzaklap nefret etmek gerekir. nk onlar gaflet iinde yaayaninsanlardr. Gzleriyle inanrlar; Dnyada grdklerinden baka bir ey bilmezler, onlarn ulatklar bilgi derecesibudur. Gerekte ise, cehlet ve nefsn arzular onlar kuatmtr. Doru kimsenin kalbi, ok hassas olur; dveteengel olan kimselere kar tahamml edemez. Bunun iin de onlardan sklr; onlarla komuluk, arkadalkyapamaz; onlarla d p kalkamaz, onlardan uzak kalmakla gnl alr; Allaha kulluk ve Ona dvet hususun daacele etmeye tevik eden kimselerden holanr.

    Szde sadkat, dilin hakk ve doruyu sylemesidir. Dil byle alnca, artk hibir btl konumaz.

    Amelde sadkat, eri yollara uyarak Ras lullaha tbi olmak sretiyle olur. Mslman; s zde, niyette ve ameldesadkati gerekletirince, sddkyet derecesine ular. Bu derece ise, Cenb - Hakkn mmin kullarndan istediiRaslullaha hitap ile ynelttii bir derecedir: Ve yle de:Rabbim, beni sdk (ve selmet) karyla kar vetarafndan da hakkyla yardm edici bir hccet ver. (17/sr, 80). Sdk girdirii ve kar demek, mslmann

  • 7/31/2019 S I D K _D O R U L U K

    6/37

    herhangi bir eye ve herhangi bir ie giriip balamasnn, ondan k ve onu terkinin Allah iin ve Allah ileolmasdr. Yani yaptklar ve yapmadklar Allah n rzsna baldr. Kul bunlar ed ederken Allahtan yardmdileyerek yapar. Maksad da Allahn rzsdr. Gyesi de yalnz Allahtr. De ki: Benim namazm da ibdetlerim de,hayatm ve lmm de, hibir orta olmayan lemlerin Rabb olan Allah iindir. (6/Enm, 162-163)

    Mslman, sddkyetin bu derecesine erince, hayatta onun nazarnda rabet edilecek baka bir gye kalmaz.Ancak bunun ayakta kal Allahn rzsna vesle olacaksa ayakta kalmay tercih eder. ayet bu gyeyi karrveya elde edemeyeceini anlarsa, hayattan yz evirir. Hz. mer (r.a.)in yle dedii rivyet edilir: ey

    olmasayd dnyada kalmay istemezdim; 1- Allah yolunda iyi cins atlar srtnda savamak, 2 - Gece ibdetininmeakkat ve zorluuna katlanmak, 3- Szn temizini, hurmann temizini seer gibi seen kimselerle d pkalkmak. Hz. mer (r.a.) in arzu ettii btn bu saylanlar Rabb rz edecek eylerdir.

    Sdk bir mslman dvetinin sadkati onun yznden ve sesinden belli olur. Yzlerinde secdelerin izindennianlar vardr. (48/Fetih, 29). Raslullah tanmadan evvel onunla konuan kimseler yle derlerdi: Vallahi, bubir yalanc yz ve yalanc sesi deildir. Dvetinin yznde ve sesinde doruluk eserinin grnmesi,muhtabna tesir eder; onun szn kabule, ona sayg beslemeye sevkeder. Ancak, muhtaplar son derecekr kalpli kimselerse onlara tesir etmeyebilir. Ne olursa olsun, sadkat, mslman iin ve Allaha dvet edenherkes iin zarrdir. nk imann esas doruluk; mnfkln esas da yalandr. Dvetinin yalanc olmasmmkn deildir. Bir kimse dveti ise yalanc deildir; yalanc ise dveti deildir. Peygamberimizin buyurduu

    gibi, yalan ahlkszla sevkeder. Ahlksz bir kimsenin ise dveti olmas mmkn deildir. Yce Allah, peygamberlerden ve iman edenlerden ahd olarak sdklar ve kzipleri birbirinden ayrmtr: Biz

    neblerden kuvvetle ahitlerini almtk. Senden, Nuhtan, brhimden, Msdan ve Meryem olu sadan (evet)onlardan ar bir msak (sz) aldk. Allah bu sz dorulara sadkatlerinden sormak iin ald. Kfirler iin de okackl bir azap hazrlad. (33/Ahzb, 7-8). "M 'minler iinde Allah'a verdikleri szde duran (sdk olan) niceerler/yiitler var. te onlardan kimi, sz yerine getirip o yolda cann vermitir; kimi de (ehidlii) beklemektedir.Onlar hibir ekilde (szlerini) deitirmemilerdir. nk Allah sadkat gsterenleri (sdklar) sadkatlarsebebiyle mkfatlandracak, mnfklara -dilerse- azap edecek, yahut da (tevbe ederlerse) tevbelerini kabuledecektir. phesiz Allah, balayandr, merhamet edendir." (33/Ahzb, 23-24) "nsanlar, imtihandangeirilmeden, sadece 'iman ettik' demeleriyle braklvereceklerini mi sandlar? Andolsun ki, Biz onlardan ncekileri

    de imtihandan geirmiizdir. Elbette Allah, dorular ortaya karacak, yalanclar da mutlaka ortaya koyacaktr."(29/Ankebt, 2-3)

    Yukardaki yetlerde bahsedilen sdk erlere Cenb - Hak, mkfat olarak sdk meknlarn sdk bir vaad ilevaad etmitir: "lerinden bir adama: nsanlar uyar ve iman edenlere, Rableri katnda onlar iin yksek birsdk/doruluk makam olduunu mjdele, diye vahyetmemiz, insanlar iin alacak bir ey mi oldu ki, o kfirler: Buelbette apak bir sihirbazdr, dediler?" (10/Ynus, 2) te onlar yle kimselerdir ki, amellerinin en gzelinikendilerinden kabul ederiz ve onlarn kt amellerinden (gnahlarndan) vazgeeriz. Onlar cennet ashbarasndadr. Bu, onlarn (dnyada iken) vaad olunageldikleri sdk (dosdoru) bir vaaddir (46/Ahkaf, 16)Muhakkak ki muttak ler cennetlerde ve rmaklarn kenarndadrlar. Sdk makamnda (doruluk meclisinde) gyetmuktedir, gl bir Melikin (Allahn) huzurundadrlar. (54/Kamer, 54 -55) "Allah yle buyuracaktr: 'Bu,

    sdklara/dorulara, doruluklarnn fayda verecei gndr. Onlara, iinde ebed kalacaklar, zemininden rmaklarakan cennetler vardr. Allah onlardan rz olmutur, onlar da O'ndan rz olmulardr. te byk kurtulu vekazan budur." (5/Mide, 119) (4)

    Genel mnda doruluk, bakalarnn maslahatn gzeterek, onlara doru bilgi ulatrmaktr. Doru olmak, hemdoru sylemek, hem doru d nmek, hem de doru davran gstermektir. nsan her ite doru olanbildirmeli, kendi zararna veya yaknlar aleyhine olsa bile doru sz syleyebilmelidir. Doru szl olmannverdii gven duygusu, toplum fertleri arasndaki balarn zlmesini, aralarndaki dayanmann kaybolmasnnler. Ayrca doru insan kendi kendisiyle elikiye d mez. Ksacas yalanclktan doabilecek btnpsiko-sosyal problemlerin n alnm olur. Doruluk, insanlarn i dnyalarn huzura kavuturur. zellikle demminlerin gn llerini. nk yalan, olgun bir vicdana rahatszlk verir.

    Olgun insan, bile bile sylemi olduu yalan szle vicdannn, hele hele imannn sesi arasnda atmaya girer.te doruluk, bu tr elikilere d mekten, huzursuzluktan insan kurtarr. Hz. Peygamberimiz, bu konuyla ilgiliolarak yle buyurur: Bil ki, doruluk sknet (gn l huzuru), yalan ise phe ve tereddt verir. (Tirmiz,Kymet 60). Doruluk, ayn zamanda dier ahlk erdemlerin yolunu aan, insan ahlk deerlere sahipkmaya sevkeden anahtar bir karakterdir. Nitekim Peygamberimiz (s.a.s.); Doruluk insan iyilie gtrr...

  • 7/31/2019 S I D K _D O R U L U K

    7/37

    (Mslim, Birr 105; Buhr, Edeb69) buyurmutur. (5)

    Doruluk kelimesi, u alanlardaki doruluu kapsar: Szde, niyet ve irdede, vefda, amelde, azimde ve hereit rh/psikolojik hallerde doruluk. Bunlarn hepsinde doruluu kazanan kimse sddktr. Sddklar daderecelere ayrlr.

    Szde doruluk, yani doru szl olmak: Bu da haberlerde veya haberleri iine alan eylerde olur. Haber de yagemile veya gelecekle ilgili olur. Verdii szde durup durmamak, gelecekle ilgilidir. Szn korumak, herkesinborcudur. Doruluk deyince ilk akla gelen, en mehuru ve a budur. Eya hakknda, olduunun aksine habervermekten dilini koruyan kimse sdktr.

    kinci doruluk, niyet ve irdedeki doruluktur ki, bu ihls demektir. Yani kendisini harekete geiren kuvvetinyalnz Allah rzs olmasdr. ayet tutum ve davranlarna nefsin arzularndan bir ey karrsa sadkat niyetibtl olur. Bu gibi adama da yalanc demek ciz olur. Nitekim hadis -i erifte belirtildii ekilde "ihls konusunda" kiiye sorulan sorular ve alnan cevaplarda bu durum aklanmtr. Mesel lime "ilminle ne amel ettin?" diyesorulunca, "Allah rzs iin okuttum, ilim yaydm" diye cevap verince, kendisine; "yalancsn, sen, desinler iinokuttun" denir. Okutmadn, denmez. "Okuttun ama irdende yalancsn" denilir. "Doruluk, kast ve irdede tevhidinshhatidir." Mnfklarn Hz. Peygamber'e "Sen Allah'n ras lsn" demeleri, doru bir sz olduu halde, kalbenbuna inanmadklar iin inanlarnda yalanc durumunda olduklarn anlyoruz (63/Mnfkun, 1). Bunlar,inandklarn deil; inanmadklarn haber verdikleri iin de yalancdrlar. Haber, vkaya uygun, fakat itikadlarnauygun deildir. Niyetleri doru olmad iin yalancdrlar. Sdk, ncelikle kalpten gelmeli ve itikat halinde olmaldr;bu inancn dille ifadesi sdktr; ama kalben itikat edilmeyen bir eyin dille sylenmesi de yalandr. Sylenen sz, fiilindorulamas, yani tasdik de sdkn unsurla rndandr.

    Doruluk iin niyette ihls arttr. Doru d nce, d ru karar ve doru davrana niyet, sdkn temelidir. Doru birii yapmak, doruluk iin yeterli deildir;sdk/doru olmak iin, onu doru bir niyetle yapmak da gerekir. Ayrca,dorulua azmeden insann karar ve niyetinden vazgememesi, d nce ve azmini sarsacak ortam ve sebeplerdenuzak kalmas da gerekir.

    nc doruluk: Azimde vef/sadkattir. Azim, bazen amelden nce gelir. Mesel, insan kendi kendine; Allahbana servet verirse, onun tmn veya u kadarn tasadduk ederim; d manla karlarsam onlarla btngcmle savarm, lme aldr etmem; Allah bana bir makam nasip ederse, Allah'a isyan etmem ve kesinlikleadleti uygularm" gibi azimlerde bulunur, kararlar verir. Bu azim, bazen iinden doar ki, bu kesin ve doru birazimdir, bunda phe yoktur. Bazen de azimde tereddt kokusu ve zfiyet olur ki bu hal, dorulua ters d er.te bazen doruluk denilince bu mn kastedilir. Sdk ve sddk, tereddt ve zaafsz btn iyiliklere tam birkuvvet ve kesin bir azim ile karar vermeye denir. Doruluun bir eidi azimde vefkrlktr. Zira nefis, pein szvermekte zgr olduu gibi cmerttir de. Fakat i gerekleip tatbik sahasna konaca zaman hev ve heveslerinhcumu ile balar gever ve azminde vef gsteremez duruma d er ki bu sadkate aykr olur. Bu sebeple AllahTel; "Allah'a verdikleri ahidde duran doru adamlar vardr" (33/Ahzb, 23) buyurmutur.

    Enes (r.a.) diyor ki: "Amcam Nadr'n olu Enes, Bedir savanda Ras l -i Ekrem'in sanda bulunamad, yanisavaa katlamad. Buna ok zld ve kendi kendine: "Allah eer beni ikinci bir savaa ulatrrsa, yapacam benbilirim!" diyordu. Ertesi yl Uhud savana katld. yle bir cihad etti ki, ld vakit vcudunda seksenden fazlayara bulundu. Kzkardei: 'kendisinde tannacak bir durum yoktu, ancak elbisesinden onu tanyabildim' demiti. Vebunun zerine yukardaki yeti kerime nzil oldu."

    Drdnc derece doruluk; amel yapmakta sadkattir. Amelde gayret gstererek iini dna, dn da iineuygun hale getirmektir. D ameller, ieride olmayan bir eyi yanstmamal, yani yaplan her amel, tamamen itengelmeli ve gnln tercman olmaldr. Bu durum, insann iinden gelmiyor diye ameli terketmesi deil; iinin dedn tasdik etmesi demektir. Zhirin (d grn ve amelin) btna (i dnyaya, gnle) uymamas maksatlolursa, buna riy denir ve bu, ihls yok eder; Kastsz olursa, sadkati/doruluu yok eder. O yzden"sdk/doruluk, gizli ve ikr olarak hakka uymaktr" denilir.

    Bu sdk elde etmek iin, dnyada kalmay ve yaamay srf hakk tutup kaldrmak ve Allah'n rzsna mazharolmak iin arzu etmek gerekir. Her zaman nefsinin eksik ve kusurlarn grmek, dnyann cezbeden, oyalaypaldatan gzelliklerine kaplmamak, dnyev endielerle yol ve yn deitirmemekle bu sadkat gerekleebilir.

    Doruluun beinci ve en stn derecesi ise, korku, mit, sayg, zhd, rz, tevekkl, muhabbet ve dier btnrh/psikolojik durumlarda doruluktur. "Gerek iyilik, Allaha, hiret gnne, meleklere, kitaplara, peygamberlere

  • 7/31/2019 S I D K _D O R U L U K

    8/37

    inanmak, Allah rzs iin yaknlara, yetimlere, yoksullara, yolda kalmlara, dilencilere ve boyunduruk altndabulunan kle ve esirlere sevdii maldan harcamak, namaz klp zekt vermek, andlama yapt zaman szleriniyerine getirmektir. Sknt, hastalk ve sava zamanlarnda sabretmektir. te sdk/doru olanlar, bu vasflartayanlardr. Muttak ler ancak onlardr. (2/Bakara, 177) "M 'minler, ancak Allah'a ve Ras lne iman eden,ondan sonra asla pheye d meyen, Allah yolunda mallaryla ve canlaryla cihad edip savaanlardr. tesdklar/dorular ancak onlardr." (49/Hucurt, 15). Sadkatin derecelerinin zirvesi yoktur. Kul, baz hususlardasdk olsa da, bazlarnda olamayabilir. Hepsinde sdk olan gerek sddktr. Allah, bu dini, balangta hem onu nteblicisi Hz. Muhammed (s.a.s.)'i, hem de bu lh mesaj ilk olarak tasdik edip dorulayan Eb Bekir (r.a.) gibi iman

    eden mmeti sdkla sfatlandrarak vm tr: "Sdk mesajyla gelip doruyu getiren ve onu tasdik edenler var ya, itemttakler, kt lkten saknanlar onlardr." (39/Zmer, 33)

    Sdkn tamamen bir vicdan ii haline getirilmesi ve insan tabiatnn her durumunda sadkatin hemen ortayakmas, rz makam olan sdkn st seviyesidir. "Rab olarak Allah'tan, din olarak slm'dan ve peygamber olarakMuhammed (s.a.s.)'den rz olmak", en byk sadkattir. En nemli doruluk, slm'n hayatn tm alanlarnda tambir teslimiyetle kabul edilmesi, Allah'n tek ilh, otorite; Raslullah'n da yegne rehber ve rnek edilmesidir.

    Kurn- Kerimde Sdk Kavram

    Kurn- Kerimde sdk ve trevleri, toplam olarak 155 yerde geer. Bu yetlerden rnekler grelim:

    "Gerek iyilik, yzlerinizi dou ve bat tarafna evirmeniz deildir. Asl iyilik, o kimsenin iyiliidir ki, Allaha, hiret gnne, meleklere, kitaplara, peygamberlere inanr. Allah rzs iin yaknlara, yetimlere, yoksullara, yoldakalmlara, dilencilere ve boyunduruk altnda bulunan kle ve esirlere sevdii maldan harcar, namaz klar, zektverir. Andlama yapt zaman szlerini yerine getirir. Sknt, hastalk ve sava zamanlarnda sabreder. tesdk/doru olanlar, bu vasflar tayanlardr. Mttakler ancak onlardr. (2/Bakara, 177)

    "M 'minler, ancak Allah'a ve Raslne iman eden, ondan sonra asla pheye d meyen, Allah yolundamallaryla ve canlaryla cihad edip savaanlardr. te sdklar/dorular ancak onlardr." (49/Hucurt, 15)

    "Allah'a ve peygamberlerine iman edenler, (evet) ite onlar, Rableri yannda sddklar/sz z doru olanlarve ehidlik mertebesine erenlerdir. Onlarn mkfatlar ve nurlar vardr. nkr edip de yetlerimiziyalanlayanlara gelince, onlar da cehennemin adamlardr." (57/Hadd, 19)

    Kim Allaha ve Ras lne itaat ederse, ite onlar, Allahn kendilerine nimet verdii peygamberler, sddklar(dorulayanlar), ehidler ve slihlerle beraberdir. Ne iyi arkadatr onlar. (4/Nis, 69)

    O Allah ki, Ondan baka ilh yoktur. Kendisinde hi bir phe olmayan kymet gnnde sizleri mutlakatoplayacaktr. Allahtan daha doru szl kim vardr? (4/Nis, 87)

    "Ey iman edenler! Allah'tan korkun ve sdklar/dorularla beraber olun." (9/Tevbe, 119)

    "nsanlar, imtihandan geirilmeden, sadece 'iman ettik' demeleriyle braklvereceklerini mi sandlar?

    Andolsun ki, Biz onlardan ncekileri de imtihandan geirmiizdir. Elbette Allah, dorular ortaya karacak,yalanclar da mutlaka ortaya koyacaktr." (29/Ankebt, 2-3)

    "M 'minler iinde Allah'a verdikleri szde duran (sdk olan) nice erler/yiitler var. te onlardan kimi, szyerine getirip o yolda cann vermitir; kimi de (ehidlii) beklemektedir. Onlar hibir ekilde (szlerini)deitirmemilerdir. nk Allah sadkat gsterenleri (sdklar) sadkatlar sebebiyle mkfatlandracak,mnfklara -dilerse- azap edecek, yahut da (tevbe ederlerse) tevbelerini kabul edecektir. phesiz Allah,balayandr, merhamet edendir." (33/Ahzb, 23-24)

    Ey iman edenler! Allahtan korkun ve doru sz syleyin. Byle davranrsanz, Allah ilerinizi dzeltir vegnahlarnz balar. Kim Allah ve Raslne itaat ederse byk bir kurtulua ermi olur. (33/Ahzb, 70-71)

    "phesiz bizim Rabbimiz Allah'tr' deyip, sonra dosdoru bir istikamet tutturanlar (yok mu), onlarn zerinemelekler iner (ve derler ki:) 'Korkmayn ve hzne kaplmayn, size va'dolunan Cennet'le sevinin. Biz, dnyahayatnda da, hirette de sizin velileriniziz. Orada nefislerinizin arzulad her ey sizindir. Ve istemekte olduunuzher ey de sizindir. ok balayan, ok merhamet eden (Allah) dan bir arlanma olarak!" (41/Fusslet, 30-32)

  • 7/31/2019 S I D K _D O R U L U K

    9/37

    "phesiz bizim rabbimiz Allah'tr' deyip, sonra dosdoru bir istikamet tutturanlar (yok mu), artk onlar iin korkuyoktur ve onlar mahzun da olmayacaklardr. te onlar Cennet halkdr. Yapmakta olduklarna karlk olmak zere,iinde ebedi olarak kalcdrlar." (46/Ahkaf, 13-14)

    "Emrolunduun gibi dosdoru hareket et." 42/r, 15)

    "Ey Rabbimiz, bizi doru yola ilettikten sonra kalplerimizi eriltme. Bize katndan bir rahmet ver. phesiz baok olan Sensin Sen." (3/l-i mrn, 8)

    "De ki: Allah doruyu sylemitir. yle ise, hakka ynelmi olarak brhim'in dinine uyun. O, m riklerden deildi."(3/l-i mrn, 95)

    "Oturup da kardeleri hakknda: 'Bize uysalard ldrlmezlerdi' diyenlere, 'Eer doru szl insanlar iseniz,canlarnz lmden kurtarn bakalm!' de." (3/l-i mrn, 168)

    "man eden ve slih amel ileyenleri, iinde ebed kalmak zere, zemininden rmaklar akan cennetlere koyacaz.Allah, (bu sylenenleri) hak bir sz olarak vaad etti. Sz verme ve onu tutma bakmndan kim Allah'tan daha doruolabilir?" (4/Nis, 122)

    "Meryem olu Mesh ancak bir rasldr. Ondan nce de (birok) peygamberler gelip gemitir. Anas da

    sddkadr/ok doru bir kadndr. Her ikisi de yemek yerlerdi. Bak, onlara delilleri nasl aklyoruz, sonra baknasl (haktan) yz eviriyorlar." (5/Mide, 75)

    "Ey insanlar, siz kendinize bakn; siz doru yolda olduunuz takdirde sapan dalletteki kimse size zarar veremez!"(5/Mide, 105)

    "Allah yle buyuracaktr: 'Bu, sdklara/dorulara, doruluklarnn fayda verecei gndr. Onlara, iinde ebedkalacaklar, zemininden rmaklar akan cennetler vardr. Allah onlardan rz olmutur, onlar da O'ndan rzolmulardr. te byk kurtulu ve kazan budur." (5/Mide, 119)

    "Rabbinin sz, sdk/doruluk ve adlet bakmndan tamamlanmtr. O'nun szlerini deitirecek kimse yoktur. O

    iitendir, bilendir." (6/En'm, 115)

    "... Biz elbette sdkz/doru syleyeniz." (6/En'm, 146)

    "lerinden bir adama: nsanlar uyar ve iman edenlere, Rableri katnda onlar i in yksek bir sdk/doruluk makamolduunu mjdele, diye vahyetmemiz, insanlar iin alacak bir ey mi oldu ki, o kfirler: 'Bu elbette apak birsihirbazdr' dediler?" (10/Ynus, 2)

    "Yoksa, 'Onu (Kur'an') kendisi uydurdu' mu diyorlar? De ki: 'Eer doru iseniz Allah'tan baka arabildiklerinizi(yardma) arn da siz de onun gibi uydurulmu on sre getirin." (11/Hd, 13)

    "Emrolunduun gibi dosdoru ol! Beraberinde bulunan, putperestlie tevbe etmi kimseler de doru hareketetsinler. Ar gitmeyin. Dorusu Allah yaptklarnz grr." (11/Hd, 112)

    "Yusuf: 'Hayr, o kendisi benim nefsimden (murd almak) istedi' dedi. Kadnn akrabasndan biri yle hidlik etti:'Eer gmlei nden yrtlmsa, kadn doru sylemitir, bu ise yalanclardandr. Eer gmlei arkadan yrtlmsa,kadn yalan sylemitir. Bu ise, doru syleyenlerdendir. (Efendisi, Yusufun gmleinin) arkadan yrtlmolduunu grnce, (kadna;) phesiz bu, sizin tuzanzdr. nk sizin tuzanz gerekten byktr dedi."(12/Ysuf, 26 -28)

    "Ey Yusuf, ey sddk/doru szl kii!..." (12/Ysuf, 46)

    "Ve yle niyaz et: 'Rabbim! Gireceim yere sdkla/doruluk ve drstlkle girmemi sala; kacam yerdendoruluk ve drstlkle kmaya muvaffak kl. Bana tarafndan, hakkyla yardm edici bir kuvvet ver." (17/sr, 80)

    Kitapta brahimi de an. nk O, sddk (sdk/doruluu btn) bir neb/peygamber idi. (19/Meryem, 41)."Kitap'ta smil'i de an. Gerekten o, szne sdkt, ras l ve neb idi." (19/Meryem, 54). "Kitapta dris'i de an.Hakikaten o, sddk/pek doru bir insan, bir peygamberdi." (19/Meryem, 56)

  • 7/31/2019 S I D K _D O R U L U K

    10/37

    "Elerine zin isndnda bulunup da kendilerinden baka hitleri olmayanlara gelince, onlarn her birinin hitlii,kendisinin doru syleyenlerden olduuna dair drt defa Allah adna yemin ederek hitlik etmesi, beinci defa da,eer yalan syleyenlerden ise Allah'n lnetinin kendi zerine olmasn dilemesidir." (24/Nr, 6 - 7)

    "Bana, sonra gelecekler iinde, iyilikle anlmak (lisn- sdk) nasip eyle!" (26/uar, 84)

    "Hani Biz peygamberlerden msak/sz almtk; senden, Nuh'tan, brhim'den, Ms'dan ve Meryem olu sa'danda. (Evet) Biz onlardan pek salam bir msak/sz aldk. Allah bu sz, sdklar/dorular doruluklaryla sorumluklmak iin ald. Kfirler iin de ok ackl bir azap hazrlad." (33/Ahzb, 7-8)

    "Mslman erkekler ve mslman kadnlar, m 'min erkekler ve m 'min kadnlar, tata devam eden erkekler vetata devam eden kadnlar, sdk/doru erkekler ve doru kadnlar, sabreden erkekler ve sabreden kadnlar,sadaka veren erkekler ve sadaka veren kadnlar, oru tutan erkekler ve oru tutan kadnlar, rzlarn koruyanerkekler ve (rzlarn) koruyan kadnlar, Allah' ok zikreden erkekler ve zikreden kadnlar var ya; ite Allah, bunlar iinbir mafiret ve byk bir mkfat hazrlamtr." (33/Ahzb, 35)

    "Doruyu getiren ve onu tasdik edenler var ya, ite ktlkten saknanlar onlardr. Onlar iin Rableri yanndadiledikleri her ey vardr. te bu, muhsinlerin/iyilik edenlerin mkfatdr." (39/Zmer, 33 -34)

    "Rablerine kar gelmekten saknanlar (mttakler) ise, blk blk cennete sevk edilir, oraya varp da kaplar

    aldnda bekileri onlara: 'Selm size! Tertemiz geldiniz. Artk ebed kalmak zere girin buraya' derler. Onlar:'Bize verdii szde sdk olan ve bizi, dilediimiz yerinde oturacamz bu cennet yurduna vris klan Allah'ahamdolsun. yi amelde bulunanlarn mkfat ne gzelmi!' derler." (39/Zmer, 73 -74)

    "man etmi olanlar: 'Keke cihad hakknda bir sre indirilmi olsayd!' derler. Ama hkm ak bir sre indirilip deonda savatan sz edilince, kalplerinde hastalk olanlarn, lm baygnl geiren kimsenin bak gibi sanabaktklarn grrsn. Onlara yakan da budur! (Onlarn vazifesi) itaat ve gzel szdr. ciddiye bindii zamanAllah'a sadkat gsterselerdi, elbette kendileri iin daha hayrl olurdu." (47/Muhammed, 21)

    "Andolsun ki, size vaad edilen, kesinlikle dorudur ve cez mutlaka vuku bulacaktr." (51/Zriyt, 5 -6)

    "Takvsahipleri cennetlerde ve rmaklarn kenarlarnda, gl ve Yce Allah'n huzurunda sdk makamnda/hakmeclisindedirler." (54/Kamer, 54-55)

    "(Allah'n verdii bu ganmet mallar,) Yurtlarndan ve mallarndan uzaklatrlm olan, Allah'tan bir ltuf ve rzdileyen, Allah'n dinine ve Peyamberine yardm eden fakir muhcirlerindir. te sdklar/doru olanlar bunlardr."(59/Har, 8)

    Hadis-i eriflerde Sdk/Doruluk ve Kizb/Yalanclk Kavram

    phesiz ki szde ve ite doruluk hayra ve stn iyilie yneltir. yilik de cennete iletir. Kii doru syleyesyleye Allah katnda sddk (dorucu) diye kaydedilir. Yalanclk, yoldan kmaya (fcr) srkler. Fcr da

    cehenneme gtrr. Kii yalancl meslek edinince Allah katnda ok yalanc (kezzb) diye yazlr. (Buhr,Edeb 69; Mslim, Birr 103 -105; Eb Dvud, Edeb 80; Tirmiz, Birr 46; bn Mce, Mukaddime 7, Du 5)

    (Szde ve ite) Doruluktan ayrlmayn. nk doruluk, phesiz hayr ile beraberdir (Sahibini hayra ve iyiamellere yneltir). Doruluk ve hayr (sahibi) da cennettedir. Yalanclktan da saknn. nk yalanclk phesizer ile beraberdir (sahibini ktlklere srkler). Ve yalanclkla er (sahibi) cehennemdedir. Allahtan muft(yani, holanlmayan eylerden selmet ve fiyette olmay) dileyin. nk hi kimseye imandan sonra fiyettendaha hayrl bir ey phesiz verilmemitir. Birbirinize hased etmeyin. Birbirinize buz etmeyin. Birbirinizle iyiilikileri kesmeyin. Birbirinizden yz evirip ks meyin ve ey Allahn kullar, kardelerolun. (bn Mce, Du 5,hadis no: 3849)

    Raslullah (s.a.s.)a Y Raslallah, insanlarn hangisi daha faziletlidir? diye soruldu. O yle buyurdu: Kalbimahmum (temiz) ve dili ok doru olan her (mmin) kii. Sahbiler: Ya Raslallah! Dili ok doru olan biliriz.Mahmum kalp nedir? diye sordular. Peygamberimiz yle cevap verdi: Allahtan korkan, tertemiz, iinde negnah, ne zulm ile yaratklara ktlk etmek, ne kin, ne hased (ekememezlik) olan kalptir. (bn Mce, Du 24,hadis no: 4216)

  • 7/31/2019 S I D K _D O R U L U K

    11/37

    bni Mes'ud (r.a.), Peygamberimizden unu naklediyor: "Hz. Peygamber bir gn yere dz bir izgi izdi ve 'BuAllah'n yoludur' dedi. Daha sonra bu izginin sana ve soluna baka izgiler izerek 'Bunlar ise dier yollardr.Herbiri zerinde yanla dvet eden birtakm eytanlar vardr.' buyurdu. Arkasndan da u yeti okudu: "uemrettiim yol, Benim dosdoru yolumdur. Hep ona uyun! Baka yollara ve dinlere uyup gitmeyin ki sizi O'nunyolundan saptrmasn. (Azabndan) Korunmanz iin (Allah) size byle tavsiye ediyor." (6/En'm, 153) (bn Mce,Mukaddime 1).

    "Ey kalpleri halden hale deitiren Allah'm, benim kalbimi dinin zere daim ve sabit kl!" (Tirmiz, Kader 7; bn

    Mce, Mukaddime 13)"Allah'a iman ettim' de ve dosdoru ol." (Mslim, man 13, 62; Ahmed b in Hanbel, III/413)

    Doru olunuz, kurtulua erersiniz. (bn Mce, Tahret 4; Drim, Vud 2)

    "Ya Raslallah, slm hakknda bana yle bir sz syle ki, onu senden sonra hibir kimseye sormayaym"diye soran Sfyan bin Abdullah Es-Sakafi'ye Peygamberimiz yle cevap verdi: "Allah'a iman ettim' de,ondan sonra dosdoru ol!" (Tirmiz, Zhd 47)

    "stikamet zere olunuz. Eer istikametli olursanz, o ne gzel bir eydir. Amellerinizin en hayrls da namazdr. Vekmil m 'minden bakas namaz muhfaza edemez." (bn Mce, Kitabu't-Tahre 4).

    Drst ve emin (kendisine gvenilen) tccr; peygamberler ve ehidlerle beraberdir. (Tirmiz, By, 4, hadis no:1225; bn Mce, Ticre 1, hadis no: 2139)

    Al-veri yapan iki kii (satc ve alc) birbirlerinden ayrlncaya kadar muhayyerlie (seme, vazgeme hakkna)sahiptirler. Bunlardan her biri drst ve doru syler ve (mala ait hususlar) birbirlerine aklarlarsa, bual-verilerinde kendilerine bereket ihsn olunur. Eer iki taraf (mal ve bedelin aybn) gizlerler ve yalan sylerlerse,bu alverilerinin bereketi giderilir. (Buhr, By 31; Mslim, By, 47, hadis no: 1532

    Sana kuku veren eyi brak, phe ve kuku vermeyen eyi al! Doruluk, gnl rahatl, yalansa kukudur.(Tirmiz, Kyme 22, hadis no: 2637; Mslim, Birr14-15, hadis no: 2553)

    Mnfn almeti tr: Sz syledii zaman yalan syler. Vaad ettii vakit sznde durmaz. Kendisine birey emnet edildii zaman hynet eder. (Buhr, Edeb 120, man 26; Mslim, man 107, hadis no: 59)

    Drt huy vardr ki, bunlar kimde bulunursa o kii tam mnfk olur. Kimde de bu huylardan biri bulunursa, onuterkedinceye kadar o kiide mnfklktan bir sfat bulunmu olur: Kendisine bir ey emnet edildii zaman onaihnet eder. Konutuunda yalan syler. Sz verince sznden dner. D manlkta haddi aar, hakszlkyapar. (Buhr, man 24, 27, Mezlim 17, Cizye 17; Mslim, man 106; Eb Dvud, Snnet 15; Tirmiz, man 14;Nes, man 20)

    Kul, yalan syledii vakit, vcuda getirdii eyin fena kokusundan tr, melek kendisinden bir mil uzaklar.

    (Tirmiz, Birr 46, hadis no: 2039)

    Cemaati (toplumu) gldrmek iin yalan konuanlarn vay haline, vay haline, vay haline! (Eb Dvud, Edeb 88,hadis no: 4990; Tirmiz Zhd 8, hadis no: 2417)

    Raslullaha: Mmin korkak olabilir mi? diye sorulduunda: Evet diye cevap verdi. Mmin yalanc olabilir mi?diye sorulunca da: Hayr! buyurdular. (Muvatt, Kelm 19)

    Kim yalan sylemeyi ve yalanla amel etmeyi brakmazsa, o kimsenin (oru tutup) yemesini-imesinibrakmasna Allah iin hibir gerek yoktur. (Buhr, Savm 13; Tirmiz, Savm 16, hadis no: 703; Eb Dvud, Siyam25, hadis no: 2362

    Senin sylediklerini tasdik edecek bir mmin kardeine yalan sylemen ok byk bir hiynettir. (Eb Dvud,Edeb 79, hadis no: 4971)

  • 7/31/2019 S I D K _D O R U L U K

    12/37

    Hakl dahi olsa mnkaay terk eden kimseye cennetin kenarnda bir makam (kk), aka da olsa yalanterk edene cennetin ortasnda bir makam (kk), ahlkn gzelletirene cennetin en yksek katnda birmakam sz veriyorum. (Eb Dvud, Edeb 8, hadis no: 4800)

    Her duyduunu nakletmesi, kiiye yalan olarak yeter. (Mslim, Mukaddime 5; Eb Dvud, Edeb 88, hadis no:4992)

    Yalan olduunu zannettii bir hadisi benden nakleden kimse, yalanclardan biridir. (Mslim, Mukaddime I/9;Tirmiz, lim 9)

    phesiz benim zerimden sylenen bir yalan, baka birinin zerinden sylenen yalan gibi deildir. imdi, kim(kasden) benim zerimden yalan sylerse (benim sylemediim bir sz bana isnd eder, hadis uydurursa),cehennemdeki yerine hazrlansn! (Mslim, Mukaddime 4; Buhr, lim 47-51)

    Eb Bekre (r.a.) yle dedi: Raslullah (s.a.s.): En byk gnah size haber vereyim mi? buyurdu. Biz: Evet, yRaslallah dedik. Rasl-i Ekrem: Allaha irk komak, ana babaya itaatsizlik etmek buyurduktan sonra, yaslandyerden dorulup oturdu ve: yi belleyin, bir de yalan sylemek, yalanc hitlik yapmaktr buyurdu. Bu son cmleyisrekli tekrarlad. Biz daha fazla zlmesini arzu etmediimiz iin keke sussa! diye temennde bulunduk. (Buhr,

    ehdt 10, Edeb 6, stizn 35, stitbe 1; Mslim, man 143; Tirmiz, ehdt 3, Birr 4, Tefsru sre 4/5, hadis no:1964)

    Zandan saknn. nk zan, szlerin en yalan olandr. (Buhr, vesy 8, Nikh 45, Feriz 2, Edeb 57, 58;Mslim, Birr 28; Tirmiz, Birr 56)

    Ahdini bozan (sznden cayan) herkes iin kymet gn bir bayrak dikilip bu falann vefszlk almetidirdiye iln olunacaktr. (Buhr, Cizye 22, Edeb 99, Hiyel 99; Mslim, Cihad 11-17; Eb Dvud, Cihad 150;Tirmiz, Siyer 28; bn Mce, Cihad 42)

    Kymet gn her vefsz kiinin arkasnda bir bayrak bulunacak ve vefszl lsnde o bayrakykseltilecektir. Bilin ki, vefszlk asndan kamu yneticisinden daha byk vefsz yoktur. (Mslim,Cihad 15-16; Tirmiz, Fiten 26)

    Allah Tel yle buyurdu: Ben kymet gn u (grup) insann d manym: Benim adma yemin ettiktensonra sznden cayan kii, hr bir insan kle diye satp parasn yiyen kii, cretle bir ii tutup iini grdren veiinin cretini vermeyen kii. (Buhr, By ' 106, cre 10; bn Mce, Ruhn 4)

    Kymet gn hesab ilk grlecek kii, ehid d m bir kimse olup huzura getirilir. Allah Tel ona verdiinimetleri hatrlatr, o da hatrlar ve bunlara kavutuunu itiraf eder. Cenb- Hak: Peki, bunlara karlk neyaptn? buyurur. ehid d nceye kadar Senin urunda cihad ettim diye cevap verir. Yalan sylyorsun. Sen,babayiit adam desinler diye savatn, o da denildi buyurur. Sonra emrolunur da o kii yzst cehenneme atlr.Bu defa ilim renmi, retmi ve Kuran okumu bir kii huzura getirilir. Allah ona da verdii nimetleri hatrlatr.O da hatrlar ve itiraf eder. Ona da: Peki, bu nimetlere karlk ne yaptn? diye sorar. lim rendim, rettim veSenin rzn iin Kuran okudum cevabn verir. Yalan sylyorsun. Sen lim desinler diye ilim rendin, ne gzelokuyor desinler diye Kuran okudun. Bunlar da senin hakknda sylendi buyurur. Sonra emrolunur, o da yzstcehenneme atlr. (Daha sonra) Allah'n kendisine her eit mal ve imkn verdii bir kii getirilir. Allah verdiinimetleri ona da hatrlatr. Hatrlar ve itiraf eder. Peki, ya sen bu nimetlere karlk ne yaptn? buyurur.Verilmesini sevdiin, rz olduun hibir yerden esirgemedim, sadece Senin rzn kazanmak iin verdim, harcadmder. Yalan sylyorsun. Halbuki sen, btn yaptklarn ne cmert adam desinler diye yaptn. Bu da senin iinzaten sylendi buyurur. Emrolunur, bu da yzst cehenneme atlr. (Mslim, mre 152)

    Mslman bir kimsenin maln elinden almak iin yalan yere yemin eden kimse, Cenb - Hakkn gazabnauram olarak Onun karsna kar. Allah, Kuran nda da yle buyurmutur: Allaha kar verdikleri sz veyeminlerini az bir bedelle deitirenlere gelince, ite bunlarn hirette bir pay yoktur. Kymet gn Allah onlarlakonumayacak, onlara bakmayacak ve onlar temize karmayacaktr. Onlar iin ac bir azb vardr. (3/l -i mrn,77) (Buhr, Eymn 11, 17; Ms lim, man 220, 222; Eb Dvud, Eymn 2; Tirmiz, By 42; Nes, dbul -Kudt36; bn Mce, Ahkm 7)

  • 7/31/2019 S I D K _D O R U L U K

    13/37

    Yalan yere yemin ederek bir mslmann hakkn gasbeden kimseye Allah cehennemi vcip, cenneti de haramklar. Bunun zerine bir kii: Eer o hak, nemsiz bir ey ise, yine byle midir, y Raslallah? diye sordu.Peygamberimiz yle buyurdu: Misvak aacndan bir dal paras olsa bile byledir. (Mslim, man 218; Nes,dbul-Kudt 30; bn Mce, Ahkm 9)

    Byk gnahlar unlardr: Allaha irk/ortak komak, ana babaya itaatsizlik etmek, haksz yere bir kimseyildrmek ve yalan yere yemin etmek. (Buhr, Eymn 16, Diyt 2, stitbetl-Mrteddn 1; Tirmiz, Terfsrusre 4/6; Nes, Tahrm 3, Kasme 48)

    Kiinin sahip olmad bir mal hususunda nezir yapmas mteber deildir. Mmine lnet etmek, onu ldrmekgibidir. Her kim dnyada kendini bir eyle ldrrse, kymet gnnde o eyle azb olunur. Kim maln okgstermek iin yalan yere bir eyi iddi ederse, Allah onun maln daha ziyde azaltmaktan baka bir ey yapmaz.Bir de her kim yalan yere bir eye yemin-i sabr ederse (o da yledir). (Mslim, Eymn 47, hadis no: 176 -110-)

    En byk yalan, grmedii ryay grdm diye kiinin gzlerine iftir etmesidir. (Buhr, Tabr 45)

    Kim grmedii bir ryay grdm deyip anlatrsa, hirette yerine getirmesi mmkn olmayan bir ie, iki arpatanesini birbirine d mleme cezsna arptrlr. Kim, bir topluluun duyulmasn istemedikleri bir szrenmeye alr (kulak hrszl yapar)sa, kymet gn kulaklarna eritilmi kurun dklr. Kim de herhangi

    bir canlnn sretini (put olan resim ve heykelini) yaparsa, o da kymette, yapamayaca halde, haydi bunacan ver! diye zorlanarak azb edilir. (Buhr, Tabr 45; Eb Dvud, Edeb 88; Tirmiz, Ry 8; bn Mce, Ry8)

    Bu gece ryamda bana iki kii gelerek haydi yr, gidiyoruz dediler. Ben de onlarla beraber gittim. Yan zerineyatm bir adamn yanna vardk. Elinde bir kaya paras bulunan bir baka adam, onun ba ucunda ayaktaduruyor, elindeki kayay, yan zerine yatm olan adamn tepesine indiriyor, ban yaryordu. Ta yuvarlanpgidiyor, adam ta arkasndan koup alyor, o geri gelinceye kadar tekinin ba iyileiyor, eski haline geliyordu. Adam,nce yaptn aynen tekrarlayp duruyordu. Ben, yanmdakilere: Sbhnallah! Bu nedir? dedim. Yr, yr heledediler. Yrdk. Derken srt st yatm bir adamn yanna vardk. Baucunda da, elinde demir engel bulunan birbakas duruyordu. Bu adam, yatan kiinin bir tarafna geip elindeki engelle avurdunu, burnunu ve gzn taensesine kadaryaryor, sonra br tarafna geip orasn da ayn ekilde paralyordu. Bir tarafn yarncaya kadarnceki yard taraf eski haline geliyor, adam da srekli ayn ekilde paralamaya devam ediyordu. (...) Bu geceboyunca hayret verici ok ey grdm. Grdklerimin anlam nedir? dedim. Onlar: Anlatalm dediler ve anlattlar:lk nce yanna vardn kafas tala yarlan adam var ya, o, Kuran rendii halde terkeden ve farz nama zvaktini uyku ile geiren kimsedir. (Allah ona Kuran retmiti, o geceleri hep uyku ile geirip Kuran okumam,gndz de Kuranla amel etmemiti. Ona da kymete kadar byle azb edilir.) Avurdu, burnu ve gzleri demirengelle yarlan adam, evinden kp etrafa yalanlar yayan kiidir. (O, yalancnn biriydi. Srekli yalan sylerdi.Onun yalanlar ufuklar kaplyordu. te o yalanc adam, kymet gnne kadar byle azb olunacaktr.)... (Buhr,Tabr 48, Ceniz 93)

    nsanlarn arasn dzeltmek maksadyla birinden tekine uygun/hayrl szler tayan veya hayrl konuanyalanc saylmaz. (Buhr, Sulh 2; Mslim, Birr 101, hadis no: 2605; Eb Dvud, Edeb 50, hadis no: 1920; Tirmiz,Birr 26, hadis no: 2004)

    mm Klsm yle dedi: Ben Raslullah (s.a.s.) n u hal dnda, halkn yalan sylemesine ruhsatverdiini hatrlamyorum: Harpte, kiilerin arasn dzeltmekte ve (aile dirliini salamak iin) kocannhanmna, hanmn kocasna syledii szlerde. (Mslim, Birr101)

    Yalan, yalnz yerde cizdir: Adam, karsn memnun etmek iin (yalan) konuur, savata ve insanlarbirbiriyle bartrmak iin. (Tirmiz, Birr 26, hadis no: 2003; Eb Dvud, Edeb 58, hadis no: 1921)

    Abdullah bin Mesd (r.a.) yle derdi: Kul yalan konumaya devam ettike, Allah katnda yalanclardan

    yazlncaya ve kalbinin tamam kararncaya kadar kalbinde siyah bir leke belirir. (mam Mlik, Muvatt, Kelm18)

  • 7/31/2019 S I D K _D O R U L U K

    14/37

    Doruluk; mann Da Yansmas

    man edenlerden, mnfklarla deil; sdklarla beraber hareket etmelerini isteyen Kuran (9/Tevbe, 119),vahyin bizzat kendisinden sdk diye bahseder (39/Zmer, 33). Allahtan gel(dii kesin olarak bilin)en dorularkabul edip onaylayan (tasdk eden) mminin en belirgin zellii, kendisinin de sdk ve emn olmasdr. Bu

    anlam, mmin lafznn i yapsnda mevcuttur. Kendisine gvenilmeyen bir mmin d nlemez! Gvenilmezlik,ikiyzl kfirlerin, yani mnfklarn en byk zelliidir; mminlere mmin gzkp kendi eytanlaryla babaakaldklarnda biz sizinle beraberiz, onlarla sadece dalga geiyoruz! (2/Bakara, 14) diyen ikiyzllerin!

    Mminin verdii sze riyet etmesi, yapt anlamaya, kfirlerle bile yaplm olsa, kar taraf uyduu srece(9/Tevbe, 6-10) bal kalmas gerekir (5/Mide, 1; 16/Nahl, 91 -92, 95). Gvenilmezlii, mnfk zellikleri arasndasayan (Buhr, man 24, ehdt 28; Vesy 8; Edeb 69; Mslim, man 107 -108; Tirmiz, man 20) ve mmini;komusunun, errinden emn olduu (Tirmiz, Kymet 60); bir baka deyile insanlarn, mallar ve canlarhususunda errinden emin olduklar kimse (Tirmiz, man 12; Nes, man 8; bn Mce, Fiten 2; Ahmed binHanbel, II/206, 215, 379) olarak tantan Hz. Peygamber, sdk kavramna vurgu yapmaktadr. Sdk, gerekmminlerle ikiyzlleri ayran temel tavr olarak gren Kuran, imann denendii zamanlarda gsterilen sadkati

    bu kkten gelen kelimelerle ifade eder (33/Ahzb, 8, 24) ve cennetliklerin temel zelliklerini sralarken sdka dayer verir (33/Ahzb, 35). Kurandan yola karak rahatlkla diyebiliriz ki; imann esas doruluk; mnfklnesas da yalandr. Mminin temel zellii, niyetlerinde, sz ve davranlarnda doruluk; mnfk ve ikiyzlkfirlerin temel zellii de eriliktir, yalandr, hile ve aldatmadr.

    Sdk kavramna yakn anlam olan bir dier kelime, istikamettir. man ettikten sonra hak yolda sebat ederekyalpalamamak, dallete d memek anlamna gelen istikamet kavram, Kuranda, hangi hususla ilgili zikredilmekteise, o hususta tam anlamyla drst hareket etmek anlamnda kullanlr. man etmekle kalmayp her hal vedurumda istikamet zere olmak, imann testi mhiyetindeki btn olaylar karsnda, nifaka d medensamimi ve drste tavr alabilmek, gerekletirilmesi gerekten zor bir olgudur. Kurann, sadece mminleredeil; bizzat Hz. Peygambere (11/Hd, 113; 42/r, 15), Hz. Ms ve Hz. Hruna (10/Ynus, 89) bile, istikamet

    zere bulunmasn emretmi olmas, bunu izah eder mhiyettedir. stikamet zere yaayan mminleri medheden(41/Fusslet, 30; 46/Ahkaf, 13) Kuran, kendisinin, ancak istikamet zere bulunmak isteyen mminlere t tekiledebileceini belirtir (81/Tekvr, 28). (6)

    Yalanclk da (Genel Olarak) Nifakn ve Kfrn Da Yansmasdr. Yalanclk, mnfkln ayrlmaz bir niteliidir.Her yalanc, mnfk olmayabilir; ama her mnfk mutlaka yalancdr. Mnfklar, sahip bulunduklar d nceyapsn ve dnya gr n, yapm olduklar btn kt fiilleri daima yalan ile gizlemeye, kendilerini msumgstermeye almlardr. Bu ikiyzl insanlar, ncelikle d nce ve dnya gr lerini, bak alarn gizlemekiin yalana bavururlar. ehdet ederiz ki, sen muhakkak Allah n peygamberisin, dediler. Allah da bilir ki, senelbette Onun peygamberisin, fakat Allah o mnfklarn hi phesiz yalanclar olduunu da biliyor.(63/Mnfkun, 1). Mnfklarn azndan kan sen muhakkak Allahn peygamberisin sz mnfklar tarafndan

    kalplerinde dorulanmam ve tasdik edilmemitir. Szleriyle onun peygamberliini ikrar ederlerken kalpleriyleyalanlarlar. nanlaryla ikrarlar eliir. Nefislerinde onun peygamberliini kabul etmezken, azlaryla senmuhakkak Allahn peygamberisin demeleri, onlarn yalancln gsterir.

    Yapm olduklar kt fiilleri de daima yalan ile rtmeye, yalan syleyerek kendilerinin susuz olduunugstermeye alrlar. Bir de mslmanlara zarar vermek iin ve daha evvel Allah ve Rasl ile harb edeningelmesi itiyak ile beklemek ve gzetmek iin bir bina yapp onu mescid edinen ve bununla iyilikten baka bir eykasdetmedik diye mutlaka yemin edecek olanlar vardr. Allah hitlik eder ki, onlar eksiz phesiz yalancdrlar.(9/Tevbe, 107) (Ve yine yalan yere yemin edecek olan yahdilerin yalanclyla ilgili olarak; bkz. 9/Tevbe, 42).Mnfklarn yalanclk karakteri inan noktasnda olduu gibi, amel ve davran alannda da kendini gsterir. Zararvermek iin gerekletirdikleri bir eylemi, iyilik olsun diye yaptk diyerek yalan rahat bir ekilde kullanrlar. (7)

    Sdklarla/Dorularla Beraber Olmak

    Ey iman edenler! Allahtan ittika edin ve sdklarla beraber olun. (9/Tevbe, 119). Kalbin Allahn dndakieylerden ve zellikle btldan korunmas ve devaml hayr telkinlerine muhtap klnmas iin, gn l ehli slih vesdklarla nsiyet/iliki zarrdir. nk her uzuvda bir irde bulunmasna ramen, yalnz kalpte irde yoktur ve

  • 7/31/2019 S I D K _D O R U L U K

    15/37

    kalp, evresinden gelen telkinlerin kendisine ulat istikamete tbi olma eilimindedir. Kalp, iinde bulunduuortamn rengine,ekline ve hengine brnr.

    Cenb- Hakka hakkyla kulluk yapmak iin Allah n sdk kullaryla beraber olup onlarn etki dairesi iindeyaamak, dinin emridir. Ancak, sdklarla beraberlik, sdk muhtaba duyulan sevgi nisbetinde gerekleir.Yoksa kuru kuruya bir beraberlik, -az ok bir fayda salasa da- istenilen neticeyi salamaz. bidlerin, limlerin vesdklarn sohbetinde bulunuyorum diye aldanmamaldr. nk Hz. Peygamber (s.a.s.) den daha faziletli, dahastn ve daha sdk kimse yoktur. Halbyle iken Slebenin duygusuz bir ekilde Onun sohbetinde bulunmasona hibir fayda salamad. Bir zamanlar sahbilerden biri olmasna ramen bu hissizlii onu helke srkledi.

    Btn kinatta bir ayn leme temyl mevcuttur. stelik bu genel aynleme eilimi, hem fizik keyfiyetler, hem derh haller iin geerlidir. Mesel; bir odann herhangi bir kesinde keskin bir koku iesi devrilse, bundan etrafayaylan koku, oday dolduran havann btn zerrelerinde eit hale gelinceye kadar o ryihay fazlaca emmi olanhava zerrelerinden dier zerrelere doru bir gei akm olur. Scak, souk gibi btn zt tecell ler iin de aynengeerli olan bu durum, bir fizik kanunudur (Allahn fizik konusundaki deimez yasasdr). Ancak, bu yasannbeer hayatta ortaya kmas iin, aynlemeyi salayacak bir vstaya ihtiya vardr ki o da sevgidir. Nefret ise,oluacak etkiyi reddeden bir rol oynar. Halk dilinde bu nkteyi ifade maksadyla, kalpten kalbe yol vardreklinde bir sz mehur olmutur.

    ounlukla gller, zayflara ilham kayna olagelmitir. Essen insan tabiatndaki mevcut eilimlerden bir detaklit hissidir. Bir ocuk, balangta btn fiil ve hareketlerini bu his ile dzenler. Fakat bu eilim, hayat boyu -azveya ok- daima mevcut olur. Bu bakmdan sdklarn ibdetlerindeki hu, ahlklarndaki yksek seviye, efkat,merhamet, rh incelik ve derinlikleri etrafndakilerde bu hali taklit ve tkip hissi uyandrr. Nitekim mzisi chiliyyeinsan olan sahbi de, esiz bir rnek olan Allah Raslne kar duyduklar bu his ile zirvelemilerdir. Ayrcasahbi ve sohbet kelimelerinin ayn kkten geliyor olmas da dikkat ekicidir. Ashb- kirm, Allah Raslneduyduklar muhabbet, hrmet ve edeb duygular iinde mnevsohbet ve terbiyeden murd edilen istifadenin ensomut ve mkemmel bir rnei oldular.

    Ashb- kirmn, mzileri itibaryla orak topraklara benzeyen gnl lemleri, Allah Raslnn sohbetmeclisindeki mnev iklimin rahmet ve bereket saanaklaryla yoruldu. Bu syede zamannda stne toprakbaslm esiz fazilet ve mn tohumlar byyp geliti. Chiliyye devrinin merhametsiz, vicdansz, kz ocuklarndiri diri topraa gmecek kadar kat, hak ve hukuk tanmaz insan eridi, kayboldu. Ayn silet iind e fakat bu defagz gnl ya dolu, diergm, ince, hassas bir insan hviyeti teekkl etti.

    O insanlar, Allah Raslnn ahsiyetini ve yce ahlkn gittikleri her yere tadlar. Kymete kadar rnekgsterilecek destans fazletler sergilediler. Onlar hakknda Kuranda Yce Rabbimiz yle buyurur: (slm dininegirme hususunda) ne geen ilk muhcirler ve ensr ile onlara gzellikle tbi olanlar var ya, ite Allah onlardanrz olmutur, onlar da Allahtan rz olmulardr. Allah onlara, iinde ebed kalacaklar, zemininden rmaklar akancennetler hazrlamtr. te bu, byk kurtulutur. (9/Tevbe, 100). Allah n gerek dini anlatlan, Allah iinyaplan veya O'nun rzs iin itirak edilen btn sohbetler, Allah Raslnn sohbetlerinden bir yankdr. Ziramnev istifadenin merkezi Odur. Rh heyecanlarla dolu sohbetler de hep o merkezden zincirlemeyle naklolanparltlardr. Sdklarn byle ders ve sohbetlerini ganmet bilmelidir. Zira bu yerler, yle bir cennettir ki; iinde lhsevgi ile alayan gzler ve gnller vardr.

    Gfil ve Fsklarla Beraberlik: Gzel kalb hayatn korunmas iin gfil ve fsklarla nsiyetten/samimi ilikideniddetle saknmaldr. Zira kokumu mezbele ve leler zerinden geip gelen bir rzgr, onlarn irkin kokularnalarak etrafa yayar, nefesleri tkar ve ruhlar daraltr.

    Mnev hallerin eyaya bile siryet etmesi karsnda, eyadan daha hassas olduunda phe bulunmayaninsan kalbini, ne kadar titizlikle muhfaza etmek gerektii ortadadr. Halkn amel ve ahlkndan cansz varlklar bileetkilenir. Bu itibarla trl irkinliklerin icr edildii bir yerdeki ibdetle, amel -i slih ve hayrlara mekn olmu biryerdeki ibdet, kymete birbirinden ok farkldr. Bunun iindir ki, Kbe hareminde, yani Mescid -i Haramdaklnan bir namaz, dier yerlerde klnanlardan kat kat stndr. Bu halin zdd olarak, Hz. Peygamber (s.a.s.)Efendimiz, Arafatla Mzdelife arasndaki Vdi -i Muhassr mevkiinden hzl olarak gemitir. Bu tavr karsndaashb merakla: Y Raslallah! Ne hal oldu ki, burada hzlandnz? diye sorunca, Hz. Peygamber Efendimiz:Allah Tel, bu meknda zlim Ebrehe ordusunu kahretti buyurmulardr.

  • 7/31/2019 S I D K _D O R U L U K

    16/37

    Yine, bin bir meakkat dolu Tebk Seferinden dn te ashb - kiram, glgelenmek ve su temin edebilmek iinSemd kavminin talar oyarak yapm olduu kklere girdiler. Bunun zerine Efendimiz; Bu meknda Cenb -Hak Semd kavmini helk etti. O kahrdan bir hisse gelmemesi iin buralardan su almayn buyurdu. Ashb: YRas lallah! Krbalarmza su doldurduk ve bu sudan hamur yaptk deyince Hz. Peygamberimiz: Sular boaltn vehamurlar dkn! emrini vermitir. Bu ve benzeri olaylar, hlet -i rhiyenin, cemdta (cansz varlklara) da siryetedip yansdn gsteren tipik birer rnektir.

    Gnl erleri olan sdk, slih ve rifler de, kalplerindeki sevgi ve vecdlerini sohbetlerine tarlar. Kalplerindekiesrrn nuru cemaate akseder. Meydana gelen yank ve boyanma neticesinde gnller yetenek ve istidtlarnagre hakikat nuru ile dolar. Tpk; gl, karanfil gibi ndde ieklerle bezenmi bir bahe zerinden esen sabahmelteminin, gittii yerlere, gnllere bahar ferahl veren latf ryihalar gtrmesi gibi. Ey iman edenler! Allahtanittika edin ve sdklarla beraber olun. (9/Tevbe, 119)

    Hallerdeki siryet, yukarda ifade edildii gibi, muhabbet ve nsiyet orannda gerekleir. Kmil bir mminolabilmek iin, sdk ve slihlerle yaknlk iinde bulunmak ve onlar sevmek, bu eilimin kuvvetlenip arzu edilenneticeyi oluturmas iin arttr. eyhSd-i irz, hallerdeki siryet hususiyetini yle ifade eder: Ashb- Kehfinkpei sdklarla beraber olduu iin byk bir eref kazand. Ad Kurn - Kerime ve tarihe geti. LtPeygamberin kars ise fsklarla beraber olduu iin kfre dr oldu. (8)

    Dosdoru Yol; Srt- Mstakm

    "Bizi dosdoru olan yola (srt- mstakme) ilet! Nimet verdiin kimselerin yoluna. Kendilerine gazap edilmi vesapmlarn yoluna deil!" (1/Ftiha, 6-7).Kur'an- Kerim'de onlarca yette geen "srt- mstakm" tamlamas, yolanlamndaki "srt"la; doru, sapmaz, artmaz anlamndaki "mstakm" kelimesinin birlemesindenolumaktadr. Kur'an'n, hedefe gtrc ve erdirici yol olarak grd yol, srt'tr. Srt, lgatta cadde, anayol,ilek ve byk yol anlamna gelir. "Essrt": "Allah'n yolu" demektir. Mstakm ise, hibir yerinde meyil ve erilikbulunmayan, dmdz ve dosdoru demektir. Srt- mstakm: Dosdoru olan yol anlamndadr. Srt- mstakm(doru yol): ki nokta arasndaki en ksa izgiye denir. Dnya noktasndan Cennet noktasna en ksa yoldan eilipbklmeden, yalpalamadan gidilecek yolun addr.

    Kuranda Srt- Mstakm: Kur'n- Kerim'de 32 yette geen srat- mstakm'in Kur'an'daki teki isimleri unlardr:a- Es-sratu's seviyy: Dz yol (20/Th, 135; 19/Meryem, 43) b- Sevu's-srat: Yolun dorusu (38/Sd, 22) c-Seblu'r- Read: Murada erdiren yol (7/A'rf, 146; 40/M 'min, 38, 39).

    Srt- mstakmin Kur'n- Kerim'deki zdd (kart): Srat- cahym: Cehennem yolu'dur. (37/Saffat,23; 4/Nis,168-169). Kur'n- Kerim'de ayrca ve aka bir srt- cennet'ten sz edilmediine gre, srt- mstakm "Cennetyolu" anlamn da tayor demektir.

    Allahn ve Kuran n ngrd sistemin bir dier ad, Cenb - Hakk n bile bal olduu (11/Hd, 56) srt -mstakm/dosdoru sistem (19/Meryem, 36); 23/Mminn, 73...) olup blisin, Allaha meydan okuyarakinsanolunu saptrp uzaklatracan syledii ey de bu srt- mstakmdir (7/Arf, 16). Kuranda srt-mstakm zere bulunduklarna tanklk edilen karakterler olark: -Allahn, her kimi isterse srt- mstakmeileteceini bildiren yetlerin (2/Bakara, 142; 6/Enm, 39; 10/Ynus 25) tefsiri sadedinde - peygamberleri (6/Enm,87; 16/Nahl, 121; 22/Hacc, 67...), Allaha iman edip Ona smsk sarlanlar (4/Nis, 175...) ve Allah n rzsnarayanlar (5/Mide, 16) gryoruz.

    Srt- Mstakmin Kur'an- Kerim'deki tanmlamalar:

    a- lh nimete ermilerin yolu: "Bizi doru yola hidyet et; kendilerine nimet verdiklerinin yoluna..." (1/Ftiha,5-6). Kendilerine Allah'n nimet verdikleri ise bir baka yette yle aklanmaktadr: "Allah'a ve Rasl'e itaatedenler; Allah'n kendilerine nimet verdii peygamberler, sddklar, ehidler ve slihlerle beraberdirler. Onlarne gzel arkadatr." (4/Nis, 69)

    b- Allah'n yolu (srtullah): "...Ve elbette sen, doru yola aryorsun, gklerin ve yerin sahibi Allah'nyoluna." (42/r, 52-53)

    c-slm dini: "Sen onlar doru bir yola (slm'a) aryorsun. Ama hirete inanmayanlar (bu senin ardn) yol

  • 7/31/2019 S I D K _D O R U L U K

    17/37

    (slm)dan sapyorlar." (23/M 'minn, 73 -74)

    d- Allah'a kulluk: "Ey Ademoullar, ben size eytana tapmayn; o, sizin iin apak bir d mandr, banakulluk edin, bu dosdoru yol (srt- mstakm)dur diye bildirmedim mi?" (36/Ysin, 60-61)

    e- Snnetullah: "Allah, kimi doru yola iletmek isterse, onun gsn slam'a aar; kimi de saptrmak isterseonun gsn, (o kimse) ge kyormu gibi dar ve tkank klar. Allah inanmayanlar kfr bataklnda brakr. te Rabbnn srt- mstakmi, dosdoru yolu budur." (6/En'm, 125-126)

    f- Hz. brahim'in dini (Hanflik): "De ki; Rabbm, beni srt- mstakme (doru yola) iletti; Dosdoru dine, Allah'birleyen brahim'in dinine." (6/En'm, 161)

    g- Adlet: "...Aramzda hak ile hkmet, zulmetme. Bizi yolun ortasna (adlete) gtr." (Sd, 22) "GerektenRabbn, doru bir yol zerindedir (O dildir, katnda kimse zulme uramaz). (11/Hd, 56)

    Tefsirlere baktmzda "es-srta'l-mstakm" den maksadn ne olduu hakknda u rivyetleri grrz: Allah'nyolu, doru yol, uygun yol, Allah'n kitab, iman ve imana bal olan eyler, slam ve slam eriat, Peygamberimiz'inve ashabnn byklerinin yolu, cennet yolu, srat kprs (cehennem kprs), ifrat ve tefrit aras mtedi l(dengeli, orta) yol. Ayette szkonusu edilen doru yol (srt- mstakm), hakka ulatran yoldur. Hakka ve doruya

    ulatran yol ise, peygamberlerin yoludur. Btn peygamberler insanlar ayn yola dvet etmilerdir. Bu nedenleszkonusu edilen yol ile kast edilenin, Peygamberimizin yolu olduunu syleyenler de elbette isabet etmilerdir.Baz mfessirler, bununla Kur'an'n, bazlar slm'n kastedildiini sylemilerdir. Kukusuz slam da, Kur'an daHz. Muhammed (s.a.s.)'in ve kendisinden nceki peygamberlerin yoludur. Bu nedenle bu gr lerin tm arasndabir ihtilaf szkonusu deildir.

    Cadde, ana yol, byk yol anlamlarna gelen "srt", slm terminolojisinde ayrca, Cehennem ukurlarnnzerinden geip Cennet'e uzanan, 'kldan ince, kltan keskin' yol olarak da geer. Bu yol, yani 'kldan ince, kltankeskin' olan yol, bir bakma, yalnzca Cehennem ukurlarndan geen deil; insann dnya hayatna geliiylebalayan yoldur. nsann, daha dorusu m 'minin yeryzndeki hayat srattr. Bu hayat yaama, srattangemedir. Bu yol, bir yerde Cehenneme uzanrken; bir yerde de Cehennemi ap Cennete varr. Dosdoru yol, yani

    srat- mstakim tektir. Dnya hayatnda insanlarn bu yol zere olmalar gerekir. Geni bir yoldur bu. nsanlarndnya hayatlar ve hiretteki gerek mutluluklar iin her trl gerekli imkn ve ara-gereci kendinde barndran biryoldur. Fakat bu yol, ayn zamanda 'kldan ince, kltan de keskince' bir yoldur. nsan, Allah elinden tutmazsa,her an bu yoldan kayp, bozuk yollara sapabilir. Her adm banda oturmu kt yol davetileri vardr. "Her yolunbana oturup da, tehdit ederek iman edenleri Allah'n yolundan evirmeye ve onu eriltmeye almayn." (7/A'rf,86)

    nsan, her adm banda bu yoldan (srat- mstakim) sapabilir. Bu bakmdan, bir insan, mrnn sonuna kadardosdoru yolda yrrken, son anlarnda kfir lebilir. Yine, mrnn sonuna kadar baka yollardayken, sonanlarnda dosdoru olan yola girebilir. Bu bakmdan, peygamberler, rnein Hz. Yusuf, "Beni mslman olarakldr ve beni salihlere kat" diye dua etmitir. te, mr boyu Allah'n yolunda kalabilmek ve zellikle bu yol

    zerindeyken can verebilmek iin her an Allah'a dua etmek gerekir: "Rabbmz, hidayete ulatrdktan sonrakalplerimizi eiriltme ve katndan bize rahmet bala." (3/l-i mran, 8) diye yalvarmak gerekir. "Ey kalpleri eviripeviren, kalplerimizi dinin zerinde sabit kl!" (Tirmiz, Kader 7; bn Mce, Mukaddime 13) diye, hem dille, hemdavranlarla niyaz etmek gerekir. te, dnya hayatnda "srat- mstakim" zerinde olan insanlar, 'kldan ince,kltan keskince' yolu geen insanlar, Ahirette de Cehennemin zerindeki "srat"tan geip, Cenneteulaacaklardr. Dnya hayatnda, Allah'n yolu dndaki yollarda yryenler; Ahirette Cehenne me uzanan yolagirip, atein iinde yuvarlanacaklardr: "Toplayn o zlimleri, onlarn elerini ve Allah'n dnda taptklarn. Gtrnonlar Cehennemin yolu (srat)na." (37/Sfft, 22-23) (9)

    ok deiik yollar vardr; ksa, uzun, dar, geni, eri, dolamba, dz, yolcusuna sknt veren, rahat yolculuksalayan, hedefe gtren, hedeften uzaklatran... Fakat btn bu yollardan hedefe gitmeye en uygun olan hi

    itirazsz dz (ksa), geni, rahat ve amalanan hedefe gtrme zelliklerine sahip olandr. Ftiha'nn 6. yetindekul, Allah'tan bir istekte bulunur; bir yolcu olarak kendisine dosdoru yolu gstermesini, byle bir yola ulatrmasnister. Kulun istei sadece doru olan herhangi bir yol deildir. Kul, dosdoru bir yol ister. Yolculuktan ama, b ir yeregitmek deil midir? O halde, kim yolunun dar, uzun, dolambal ve bozuk olmasn ister? Kim varaca yeregitmeyen veya kmaz sokaklar gibi devam bulunmayan bir yolda yolculuk yapmak ister? Kulun isteindeki

  • 7/31/2019 S I D K _D O R U L U K

    18/37

    titizliinin nedeni ite budur. stenilen yol dosdoru olan yoldur. Ayetteki yol'dan ne kast edildiine gelince:

    Baz hadislerde insan bir yolcuya, dnya ise yolculuk srasnda bir sre dinlenmek iin oturulan hana benzetilir. Buhann biri giri, dieri k iin iki kaps vardr. Dnya hayat, sonu ebedi gelecee, yani ahirete kan bir yoldanibarettir. "Sizden herbirinize bir eriat ve bir yol belirledik" (5/Mide, 48) "De ki, phesiz Rabbim beni doru yola,dosdoru dine, Allah' birleyen ibrahim'in dinine iletti. O, ortak koanlardan deildi." (6/En'm, 161) Bu ve dier bazayetlerden de anlalyor ki, "yol"dan maksat din, yani inan ve hayat tarznn dayand esaslar ile bu esaslarnoluturduu yaam eklinin kendisidir. Bu durumda dosdoru yola iletilme isteinden, "Beni dinlerin inan vehayat tarzlarnn en dorusuna, doruluu konusunda hibir phe tamayanna sahip ve mensup kl!" anlamkastedildii anlalr. Srat- mstakim; slam, Kur'an ve Raslllah'n yolu ve bunlarn dayana Allah'n bildirdiivahiydir. Fatiha suresinin szkonusu ayetinden, kulun Allah'tan, kendisini Allah tarafndan tayin olunan bir hayattarzna iletmesini istedii anlalr. Bu isteinde ve srarnda da hakldr. nk insanlk tarihi, insann bireysel vetoplumsal hayatn kuatan sistem araylaryla doludur. Filozoflar, bilim adamlar ve d nrler... tarafndanoluturulan sistemlerin tamam insanl huzur ve sadete kavuturaca iddiasyla ortaya km; uygulamaimkanna kavuanlarsa hep zulme ve smrye neden olmu, arkalarnda perian insanlar veya darmadantoplumlar brakarak tarihin sayfalarna gm lm tr. Bu nedenle, insann bireysel ve toplumsal hayatn eklini veynn tyin edecek esaslar belirleme gayretinin Kur'n - Kerim tarafndan dayanaksz bir aba olaraknitelendirilmesi (68/Kalem, 36 -41; 53/Necm, 28) olduka anlamldr. Bylesi bir gayretin zmsz olduunun

    belirtilmesi de olduka gerekidir. nk bu konu insann ilmini, g ve yeteneklerini aar. Bu i, lemlerin rabbAllah'a ait olup insanlarn bireysel ve toplumsal hayatlarnda gerek huzur ve saadeti salayacak bir sisteminsahibi ancak O'dur. "De ki: Yol gsterme ancak Allah'n yol gstermesidir." (6/En'm, 71) "Asl doru yol, Allah'nyoludur' de!" (2/Bakara, 120) "Yolu dorultmak Allah'a aittir." (16/Nahl , 9)

    Dosdoru yolun, dosdoru inancn ve hayat tarznn ne olduu Kur'an'da bildirilip gsterilmitir: "Biz ona hayr veerri, her iki yolu da gstermedik mi?" (90/Beled, 10) "Onlar (peygamberleri) emrimizle doru yolu gsterennderler yaptk." (21/Enbiy, 73) "phesiz ki bu Kur'an, insanlar en doru yola gtrr." (17/sr, 9)

    bni Mes'ud (r.a.), konuyla ilgili olarak unu naklediyor: "Hz. Peygamber bir gn yere dz bir izgi izdi ve 'BuAllah'n yoludur' dedi. Daha sonra bu izginin sana ve solunabaka izgiler izerek 'Bunlar ise dier yollardr.Herbiri zerinde yanla dvet eden birtakm eytanlar vardr.' Buyurdu. Arkasndan da u ayeti okudu: "uemrettiim yol, benim dosdoru yolumdur. Hep ona uyun! Baka yollara ve dinlere uyup gitmeyin ki sizi O'nunyolundan saptrmasn. (Azabndan) korunmanz iin (Allah) size byle tavsiye ediyor." (6/En'm, 153) (bn Mce,Mukaddime 1).

    Srt- mstakm, istikamet zere olan yol demektir. stikamet; doruluk, drstlk, her eit ite i'tidal (denge) zerebulunma, adalet ve doruluktan ayrlmayp, yasaklardan saknmak, slam'n doru yolu zerinde yrme demektir.Dinin emrettii vazifeleri, emrolunduu gibi yapmaya alan bir mslman dosdoru bir insandr. stikametinkart, hyanettir ki; doruluu brakp, hak ve hukuka tecavz etme, verilen szde durmama ve ahde riyetetmeme demektir. Rasl-i Ekrem bu konuda; "Allah'a iman ettim' de ve dosdoru ol." (Mslim, Kitabu'l -iman 13)buyurdu. "Ya Ras lallah, slm hakknda bana yle bir sz syle ki, o nu senden sonra hibir kimseye

    sormayaym" diye soran Sfyan bin Abdullah Es-Sakafi'ye de yle cevap verdi: "Allah'a iman ettim' de, ondansonra dosdoru ol!" (Tirmiz, Kitab 'z-Zhd 47).

    M 'min, Allah'a gerei gibi iman ettikten sonra; gerek itikadda, gerekse amelde dosdoru olmak zorundadr.manda istikamet zere olmak; irkten, kfrden, irtidaddan, ilhaddan, bid'at ve hurfelerden tamamenuzaklamak, onlarla her trl ilikiyi kesip bunlar btnyle reddetmek demektir.

    Davranta istikametin nemini, "Emrolunduun gibi dosdoru hareket et." (11/Hd, 112; 42/r, 15) yetindegryoruz. Hz. Peygamber, Hd suresinin, zellikle bu sredeki "dosdoru ol" emrinin kendisini ihtiyarlattn,salarn aarttn belirtmitir. slam hareketin

    bel kemii durumundaki mslman genliin de gnmzde en nemli problemi istikamettir. Bazen okradikal; bazen ok uzlamac, bazen takv; bazen geveklik ve zikzaklar, yalpalamalar...

    Mslmanlar iin gerek gaye; Allah'n rzasn kazanmaktr. Bu, dnya ve hiret mutluluu demektir. Hedefe enksa ve salam yoldan kavumak ise, btn mslmanlarn ortak arzusudur. Genel anlamda insan, zel manadada mslman, ilahi honudlua ve gerek mutlulua aday klan Allah, peeygamberi aracl ile kendisine giden

  • 7/31/2019 S I D K _D O R U L U K

    19/37

    doru ve en ksa yolu tantmtr. Bu yol, hi phesiz ki doru yol (srat- mstakim) dur. Allah, bu yolu ilahi rzayave mutlulua kavumak iin vesile kldn ve ona uyulmak gerektiini eitli ayetlerle aklamtr. Bunlardan biri: "te benim doru yolum bu, ona uyun! Baka yollara uymayn ki, sizi O'nun yolundan ayrmasn. (Azabndan)korkarsnz diye (Allah) sze byle tavsiye ettti." (6/En'm, 153).

    Raslullah (s.a.s.) yle buyuruyor: "stikamet zere olunuz. Eer istikametli olursanz, o ne gzel bir eydir.Amellerinizin en hayrls da namazdr. Ve kmil m 'minden bakas namaz muhafaza edemez." (bn Mce,Kitabu't-Tahre 4). stikamete ve kurtulua ermek iin huu iinde namaz klmann art olduunu unutmamakgerekiyor. stikamet zere olmay beceren muvahhid m 'minleri Allah yle ver: "phesiz bizim rabbimizAllah'tr' deyip, sonra dosdoru bir istikamet tutturanlar (yok mu), artk onlar iin korku yoktur ve onlar mahzun daolmayacaklardr. te onlar Cennet halkdr. Yapmakta olduklarna karlk olmak zere, iinde ebedi olarakkalcdrlar." (46/Ahkaf, 13-14) "phesiz bizim Rabbimiz Allah'tr' deyip, sonra dosdoru bir istikamet tutturanlar(yok mu), onlarn zerine melekler iner (ve derler ki:) Korkmayn ve hzne kaplmayn, size va'dolunan Cennet'lesevinin. Biz, dnya hayatnda da, ahirette de sizin velileriniziz. Orada nefislerinizin arzulad her ey sizindir. Veistemekte olduunuz her ey de sizindir. ok balayan, ok merhamet eden (Allah) dan bir arlanm a olarak!"(41/Fusslet, 30-32).

    man, slam, kitap, peygamber, iffet, namus, izzet, adalet, doruluk, sadakat gibi kelimeleri hayatndan karanve yerine bunlarn zddn koyarak insanlar saptanlarn yolunu da bize verme ya Rabbi diyoruz. Burada hiunutmamamz gereken husus udur: stine konusunu ilerken de grd mz gibi, kavli duadan nce fiili duagelmelidir. ada sapklar ve tutlarla, dzenbazlar ve onlarn dzenleriyle mcadele etmeksizin onlarn yolunudille reddet- menin fazla bir anlamolmayacaktr. Vaington'a giden uaa bindii halde, "ya Rabb, beni Mekke'yeulatr" diye dua etmek bir netice vermeyecei gibi, bu istek snnetullah'a da terstir ve Allah'la alay etmek demektir.

    1- Srat- Mstakim'de Olabilmenin Gerekleri: artlar, ncelikle ayet ve hadislerden yararlanarak karmalyz:

    a- man: Srat- mstakim, iman edenlerin yolu demek olduuna gre ilk art imandr. Allah Tel, ylebuyurmaktadr: "Dorusu Allah, iman edenleri mutlaka doru yola eritiricidir." (22/Hacc, 22) "Kim Allah'asarlmsa, doru yola iletilmitir." (3/l-i mran, 101) "Allah'a inanp O'na yapanlar (Allah), kendinden bir rahmetve lutfa sokacak ve onlar doru bir yola iletecektir." (4/Nis, 175).

    man'dan yoksun olanlar iin "doru yolda" olma anssz konusu deildir. "Allah'n ayetlerine inanmayanlar Allah,doru yola eritirmez." (16/Nahl, 104) O halde, srat- mstakimde olmann ilk adm, asgari art slam imandr."Mslman olanlar doru yolu aram (bulmu)lardr." (72/Cinn, 14). manda aranan nitelik ve kaliteyi "kmil,salam, tahkk" kelimeleriyle ifade etmek gerekmektedir. Bylesi bir imann tezahr ise, gerekirse candangeebilecek bir tereddtszlktr. "ayet onlara 'kendinizi ldrn' ya da 'memleketinizi terkedin!' diye emretmiolsaydk; pek azndan bakalar bunu yapmazlard. Kendilerine verilen d yerine getirmi olsalard, onlar iin,daha hayrl ve daha salam (bir gvence) olurdu. O zaman, onlara byk bir ecir verir ve onlar srat -mstakime, doru yola eritirirdik." (4/Nis, 66-68).

    b- Yneli: kinci gerek,; srat- mstakimde olmay arzu etmek, bu konuda yegne hidayet ediciyeynelmektir. Ksaca yneli de diyebiliriz. Allah Teala yle buyurmaktadr: "De ki, dorusu Allah dilediini saptrrve kendine yneleni doru yola eritirir." (13/Ra'd, 27).

    Bu yneliin sadece yneli olarak kalmamas, bir anlamda "mcahede" niteliine ulamas, ynelite srarve samimi davranlmas da gereklidir. "Bizim urumuzda cihad edenleri, elbette yollarmza eritireceiz ."(29/Ankebut, 69). Bu, bir anlamda da "Allah rzas peinde olmak" demektir. Bylesi, kkl bir niyet ve hareketiinde olanlar hakknda Allah yle buyurmaktadr: "Gerekten size Allah'tan bir nur ve ak bir kitap geldi.Onunla, Allah, rzsnn peinde gidenleri esenlik yollarna iletiyor ve onlar, kendi izniyle karanlklardan aydnlakarp dosdoru bir yola ulatryor." (5/Mide, 16).

    c- Snnet: Srat- mstakimde olabilmenin bir dier gerei de slam esaslarna slam'n istedii gibi, onunsnrlar iinde kalarak sahip kmaya almaktr. slam'n koyduu snrlar alarak m 'minlik hali ve dolaysylasrat- mstakimde olma baars gsterilemez. Bu konuda en byk yardmc snnettir. "Sz, amelsiz makbulolmaz; niyetsiz de sz ve amel mstakim olmaz. Snnete mutabk d medike ne sz, ne amel, ne de niyetmteber ve mstakm olur!" (Telbs blis, s. 18) Demek ki, srat- mstakimde olabilmek iin niyyet, sz ve fiilolarak snnete uygun davranmak gerekmektedir. "Ras lllah'n izinden gidenler ve snnetine uyanlarn dnda

  • 7/31/2019 S I D K _D O R U L U K

    20/37

    kalan halk iin Allah'a giden yol kapaldr." (a.g.e., 20).

    Snneti aarak ya da ihmal ederek srt- mstakmde olma imkn yoktur. Snnette ise, mslmanlarn tmnkucaklayan, aralarnda takv ve hizmet ls dnda herhangi bir sebeple ayrm yapmayan bir genel esasgeerli olduuna gre; btn mslmanlar kucaklayan bir gnl geniliine sonuna kadar sahip olmak da srat-mstakimin bir baka gerei olmaktadr.

    d- Gnl Genilii: Mslmann, teki mslmanlara kar duyarl davranmas ve onlar kendi haklarnasahip bilmesi, sevgiye saygya, yardma layk grmesi, onlardan kopmay d nmemesi, sun'i bir takm ayrlksebepleri ihdas etmemesi srat- mstakim'in en geni kapsaml gerei olmaktadr. "Onlardan s onra gelenlerderler ki; 'Rabbmz, bizi ve bizden nce iman etmi kardelerimizi bala, kalplerimizde m 'minlere kar bir kinbrakma! Rabbimiz, sen ok efkatli, ok merhametlisin!" (59/Har, 10).

    Kendi imanna gsterecei dikkati, teki mslmanlarn iman konusunda da gstermek, mslman olur-olmazsebeplerle kfre nisbet etmemek her mslmann grevidir. nk Rasl llah (s.a.s.) bir hadis -i erifinde"Kardeine kfir diyenin bu sz, ikisinden biri hakknda tahakkuk eder. Sylenen yle deilse, syleyene dner."(Buhri, Edeb 73; Mslim, man 111) buyurmaktadr. "Dorusu Rabbn, kendi yolundan sapanlar daha iyi bilir.O, doru yolda olanlar da en iyi bilir." (16/Nahl, 125).

    Yolda doru yrmemek, bir takm istenmeyen olaylara sebep olabilir (bk z. 72/Cinn, 15-16). Bunun iin, nceyolun kymeti bilinmeli, sonra o yolun yolcusu olmann, daha sonra da o yoldaki teki yolcularn. nk Allah,mslmanlar hakknda yle buyurmutur: "te onlar, Rablerinden bir hidyet zere olanlar, ite onlardrkurtulanlar." (2/Bakara, 5). yette geen mflihin'den olmaktan daha byk nimet olmadna gre; Allah'tan birhidayet zere olmak da felh/kurtuluun n art bulunduuna gre, srat- mstakimde olmak en byk nimettir:Bunun byle bilinmesi de, nimetin devam iin arttr. (10)

    Doruluun Zdd; Kizb/Yalanclk

    Yalan; Doru olann veya doru bildiinin aksini sylemektir. Drstlkle uyumayan, dolaysyla insan onurunuandran ktlklerin banda yalan gelir. Kuran ve hadislere gre yalan, bir mnfklk almetidir (4/Nis, 145;

    63/Mnfkun, 1; Buhr, man 24; Mslim, man 107). slm dini, prensip olarak insann ruhsal gelimesine, toplumdzenine ve barna zarar veren her trl ktl yasaklamakla birlikte, gerek yetl erde ve gerekse hadislerdeyalan konusunda olduka ar ifadelerin kullanld gr lmektedir. Bunun sebebi, ahlk kltrndeki vecizifadesiyle yalann btn kt lklerin anas (mml-habis) olmasdr. slm ahlk anlayna gre doruluk,btn iyiliklerin temeli, yalan ise btn kt lklerin anas kabul edilmitir.

    Riy ve dalkavukluk gibi davranlar da doruluk ve drstl e aykr, Kurann azz sayd (63/Mnfkun, 8)mminin onurunu zedeleyen, dolaysyla kiinin kendisini zenle korumas gereken kt lklerdir. nkdalkavuklarn ve riykrlarn en byk sermyeleri yalandr. Onlarn aslsz veya abartl, byle olduu iin dedrstlkle badamayan vg leri hem kendi kiiliklerini lekelemekte, hem de vlen kiilerin bo ve temelsiz birgurura kaplarak kusurlarn grmelerine engel olmaktadr. Bu yzden Hz. Peygamber, bu kiileri insanlarn enktleri arasnda saym (Buhr, Edeb 52; Mslim, Birr 100); Dalkavuklarla/meddahlarla karlatnzda yzlerinetoprak savurun! (Mslim,Zhd 14) buyurarak onlara yz verilmemesini tlemitir.

    Dinde, slah amal, harp esnsnda ve kar-koca arasnda maslahat iin yalana ruhsat verilmise de, yalan gibiizf olan eylerin miktarlar, l altna alnp tyin edilememekte, hatta bu gibi olgular iin; "snrlar belli olmayanve muayyen olmayan bir ey sistimle sebep olabilecei gerekesiyle hkmlere illet ve mahal olamaz"denilmektedir. Bundan dolay yalana teebbs edecek olan bir kimsenin, hukuk nezdinde syleyecei yalan dorusylemeye tercih edecek sebeplerin mukayesesini byk bir ictihad dairesinde yapmas lzmdr ki, yalankullanabilmeye ruhsat olabilsin; bu ise, ou kimse iin mmkn deildir.

    slm hukukunda "lian" (eler aras zin isndndan tr karlkl yemin etmeleri) meselesinde hitlerintemin edilmemesi durumunda, drt sefer doru sylediklerini, beincide mrcaat ettikleri lian tarzlar, yalan isndzerine cereyan ederek elerden her biri bu yeti okur: "Eer yalanclardan ise Allah'n lneti zerine olsun! "(24/Nr, 7). Lian gibi ar bir ite yalann byle deerlendirilesinin nedeni, onun kfr ve nifak gstergesi olupyksek ahlk deerleri tahrip etmesinden trdr. Yalan, Kur'an nazarnda byk crmlerden biridir. HattaKur'an, mnfklarn saysz crmleri iinde yalanlaryla azaba mstahak olduklarna dikkat ekmektedir:

  • 7/31/2019 S I D K _D O R U L U K

    21/37

    "Onlarn kalplerinde bir hastalk vardr. Allah da onlarn hastaln oaltmtr. Sylemekte olduklar yalanlarsebebiyle de onlar iin ackl bir azap vardr." (2/Bakara, 10)

    Bu veriler nda konuma hususunda yalnzca iki yol kalmaktadr: "Ya skt etmek ya da doruluk." Sdi -iirz'nin dedii gibi "ya aklllar, drstler gibi doru sz sylemeli, ya da hayvanlar gibi suskun oturmaldr."

    Kur'an'n en fazla hcuma tbi tuttuu yalan, Allah', yetlerini, hiret gnn, peygamberlerini, nimetleriniyalanlama hususundadr. Gemi mmetlerden Nh kavmi, d, Semd, Lt, Ress ve Firavun kavimlerinin bu

    hususlar yalanladklar (26/uar, 105, 123, 141, 160; 38/Sd, 12; 50/Kaf, 12), bu yzden de Kur'an bunlarnetin azaba mstahak olduklarn belirtmektedir: "... Bu ekilde onlardan ncekiler de (peygamberleri) yalanladlarda sonunda azbmz tattlar..." (6/En'm, 148). Kur'an, buna hit olmak zere muhtaplarn yeryznde gezipdolaarak yalanlayanlarn hallerini grp ibret almaya tevik etmektedir: "De ki: Yeryznde dolan, sonrayalanlayanlarn sonunun nasl olduunu d np aratrn." (6/En'm, 11)

    Kur'an, Allah ve yetlerini yalanlama hususunda, genellikle zlim kel imesinin ism-i tafdl (stnlk karlatrmakipi) formunu kullanmaktadr. Bundan dolay yukarda saylan yalanlarn iinde de, en buz edilen yalan da,Allah'a ve yetlere kar olan iftira ve yalan olduunu syleyebiliriz: "Allah'a kar yalan uyduran veya O'nunyetlerini yalanlayandan daha zlim kim vardr?" (7/A'rf, 37). hiret gnn ve peygamberleri yalanlamahususu da, Kur'an'da sk sk ilenen temalardan biridir. Bu hususlar yalanlamann, eskilerin tarz olduubelirtilmektedir: "(Raslm!) Eer seni yalanclkla itham ettilerse (yadrgama); gerekten, senden nce apakmcizeler, sahfeler ve aydnlatc kitap getiren nice peygamberler de yalanland/yalanclkla itham edildi." (3/l -imrn, 184). Allah'n nimetlerini yalanlama konusu ise, Rahmn sresinde youn bir tema halinde ilenmi olupbirer ikier yet aralklaryla; "yleyken Rabbnzn hangi nimetlerini yalanlarsnz?" eklindeki bir ifde, toplam 31sefer tekrar edilmitir. Yalann birer eidi olarak kabul edilen zaaflar ise yalan hitlik, iftir ve kouculuktur.

    Yalan hitlik: Kur'an'da yalan hitlik, "ehdet-i zr" ve "kavl-i zr" ile ifade edilmektedir. Yalan hitlik,sosyal realitede byk zararlara, ruhlarda byk bunalmlara sebebiyet veren, kendisiyle haklarn ayaklar alt naalnd, toplumun anariye srklendii yalan eidinin en ktsdr. Toplum yaants ve ruhlardaki buzararndan dolay Kur'an, yalan hitlii rics (pislik) dedii putlara tapma ile birlikte zikretmitir: "... Artk o pisputlardan ve yalan szden saknn." (22/Hacc, 30). Kur'an, yalan hitlikte bulunmamay, iman etmi olanlarnsfatlar arasnda zikretmektedir: "Onlar ki, yalan hitlik etmezler, bo bir eye rastladklarnda vakar ile (oradan)geip giderler." (25/Furkan, 72)

    Kouculuk: Nemme/kouculuk; fesatlk yapmak, ara bozmaya gayret etmek amacyla insanlar arasnda szgetirip gtrmek, sz yalanlarla sslemek anlamndadr. slm, nemmeyi byk gnah olarak kabul ederek,onu mnfklk ameli saymtr. "(Raslm!) Alabildiine yemin eden, aalk, daima kusur arayp knayan,durmadan laf getirip gtren (nemm), iyilii hep engelleyen, mtecviz, gnaha dadanm, kaba ve hain,btn bunlardan sonra bir de soysuzlukla damgalanm kimselerden hibirine boyun eme!" (68/Kalem, 11 -13)

    ftir: Kur'an'da bu eylem, genellikle "atmak" anlamna gelen fiil olan r-m-y kknden gelen ve muzr (hal vegelecek zaman) formu olan "yermne" ile ifde edilmektedir: "ffetli hr kadnlara zin (suunu yaktrp iftir)atan, sonra (bunu isbat iin) drthidi getiremeyenlere seksen denek vurun ve onlarn hitliklerini ebediyyenkabul etmeyin. Onlar tamamen fsk/gnahkrdrlar." (24/Nr, 4). yette belirtilen "muhsann" ifdesinin altna hembekr kzlar, hem de evli kadnlar ile hkmen erkekler de girmekle birlikte, kadnlarn oulu kullanlm, talbe(genelletirmeye) gidilmitir. slm'da en ar ceza olarak kabul edilen ksas dahi, iki hitle infz edilirken, iftirisndnda bulunan kiilerden drt tane hidin istenilmesi bunun gerek fillerini yakalama ve iftirclar korkutmaamac gzetilmitir. Bu durum, byle deil de, kolay baz artlara balanlsayd, elbette byk siistimaller olacakt.Halbuki nmuslu kadnlara zin isndnda bulunmak, psikolojik olarak onlar iin lmden beterdir. ftir suununbu bykl nden dolay, cezas her ne kadar ksas kadar ar grnmese de, ondan daha ardr. Ksasaedeer olan seksen celde (sopa) ile beraber, mslman toplum arasnda mr boyu ehdetin kabul edilmemesisretiyle gvensiz bir kii olma yaftasyla dolamak gibi mnev cephesiyle beraber mtlaa edildiinde, en ar birceza olduu ortaya kmaktadr.

    ftir, toplumda byk bel ve zararlara sebep olan, insann erefini ihll eden sulardan biri olduundan dolayKur'an, buna giden yollar kapatmak gyesiyle fsklarn getirdikleri haberlerin iyice aratrlmasn tavsiyeetmektedir: "Ey iman edenler! Eer bir fsk size bir haber getirirse onun doruluunu aratrn. Yoksa bilmeden birtoplulua satarsnz da sonra yaptnza piman olursunuz." (49/Hucurt, 6). Fsklarn getirdikleri haberler, eer

  • 7/31/2019 S I D K _D O R U L U K

    22/37

    iyi bir ekilde aratrlsa, toplumda haksz ekilde meydana gelecek olan zararlar nlenmi olacaktr. nk bu tarzinsanlar, eytann daima etkileri altnda olup, hayl kurgularn orada burada syler, bu hususta hibir fenlktanekinmezler. Nitekim Kur'an, bu tarz kiileri, "effk esm" olarak mbla kipi halinde iki sfatla nitelemektedir:"Size eytanlarn kimler zerine inip durduunu haber vereyim mi? Her gnahkr iftirc -yalanc sahtekr (effkesm) zerine iner. Bunlar (eytann iftir ve yalanna) kulak verirler; oklar da yalancdr." (26/uar, 221 -223).Bunlarn niteliklerinden biri, ok iftirc ve yalanc olmalar, dieri ise, gnahtan asla ekinmeyileridir. Bundandolay bu nitelikleri, toplumun kendilerinden iddetle saknmasn gerektirmektedir. (11)

    Kur'an'da tam 60 yerde geen "iftir" kelimesi, ounlukla yalanla birlikte gndeme getirilmi ve en byk iftirsuunun Allah'a iftir olduu vurgulanmtr. Allah'a yalan uydurup iftir edenin zlim olduu (3/l -i mrn, 94), mriklerin byk bir gnah olarak Allah'a iftir etmi o


BA 4216 Cross-cultural Studies in Organizations Communication Instructor: Ça ğ rı Topal 1.

BA 4216 Cross-cultural Studies in Organizations Communication Instructor: Ça ğ rı Topal 1.

 · Created Date: _D QØC¶Ý ²Òï^V ûï± ÈåPë

 · Created Date: _D QØC¶Ý ²Òï^V ûï± ÈåPë

Ersin KARA Istanbul Kültür Üniversitesi Bilgisayar Mühendisli ğ i III.Sınıf.

Ersin KARA Istanbul Kültür Üniversitesi Bilgisayar Mühendisli ğ i III.Sınıf.

INTRODUCTON TO LAW- SUMMER SCHOOL NOTES-2013 SUMMER SCHOOL LECTURE NOTES Dr. Özlem Dö ğ erlio ğ lu I ş ıksungur Source: Aybay,R. Introduction to Law 2011;

INTRODUCTON TO LAW- SUMMER SCHOOL NOTES-2013 SUMMER SCHOOL LECTURE NOTES Dr. Özlem Dö ğ erlio ğ lu I ş ıksungur Source: Aybay,R. Introduction to Law 2011;

İ ğiş ğinin Etkisinin Azaltılması ve Biyolojik ş ğ İ ğş ğ - CBD · 2011-10-26 · • Sulak alanlar ve iklim de ğişikli ği konusunda hazırlanan belgesel birçok TV

İ ğiş ğinin Etkisinin Azaltılması ve Biyolojik ş ğ İ ğş ğ - CBD · 2011-10-26 · • Sulak alanlar ve iklim de ğişikli ği konusunda hazırlanan belgesel birçok TV

A hmet Ademo ğ lu Bogazici University, Institute of Biomedical Engineering, Istanbul, Turkey

A hmet Ademo ğ lu Bogazici University, Institute of Biomedical Engineering, Istanbul, Turkey

蛻･豺ｻ6-2縲 Turkce Presentation SADAOKA · 2009-02-12 · 25 A ğ ustos-8 Eyl ü l 2007 Japonya Afet Koordinasyon Koordinasyon Merkezlerinin G üç lendirilmesi E ğ itimi

蛻･豺ｻ6-2縲 Turkce Presentation SADAOKA · 2009-02-12 · 25 A ğ ustos-8 Eyl ü l 2007 Japonya Afet Koordinasyon Koordinasyon Merkezlerinin G üç lendirilmesi E ğ itimi

Türkçe Alfabe Etkinliği€¦ · a b c Ç d e f g Ğ h i İ j k l m n o Ö p r s Ş t u Ü v

Türkçe Alfabe Etkinliği€¦ · a b c Ç d e f g Ğ h i İ j k l m n o Ö p r s Ş t u Ü v

Zgb fihki pbZevghklb K?KLJBGKDH?>?EHfmza.ru/upload/medialibrary/b2c/btz_sestrinskoe_delo_2019.pdf · 10 >7 @DIJHNBE:DLBD?HKL?HIHJHA:HLGHKYL : Z^_d\Zlgmxnbabq_kdmxZdlb\ghklv

Zgb fihki pbZevghklb K?KLJBGKDH?>?EHfmza.ru/upload/medialibrary/b2c/btz_sestrinskoe_delo_2019.pdf · 10 >7 @DIJHNBE:DLBD?HKL?HIHJHA:HLGHKYL : Z^_d\Zlgmxnbabq_kdmxZdlb\ghklv

Christine Feehan - Kara Ates╠ğ

Christine Feehan - Kara Ates╠ğ

Ocak Temmuz 2016 - Ministry of National Education · 2016. 8. 4. · O zel o ğ re- tim kürümlarımız ... O ğ rencilerin ders içi davranışları ğü nlü k takip edildiğ inden

Ocak Temmuz 2016 - Ministry of National Education · 2016. 8. 4. · O zel o ğ re- tim kürümlarımız ... O ğ rencilerin ders içi davranışları ğü nlü k takip edildiğ inden

WEEK 1 INTRODUCTION TO JAVA by: R.A. Kemal Ça ğ rı Serdaro ğ lu CSE 252 Principles of Programming Languages Lab. Section.

WEEK 1 INTRODUCTION TO JAVA by: R.A. Kemal Ça ğ rı Serdaro ğ lu CSE 252 Principles of Programming Languages Lab. Section.

Nonleptonic charmed-baryon decays - CERNCA prescription for parity violating amplitudes may constitute a fair approx For hyperon decays, where (vn, —m,,_d)/Aw ¤. 1 /3 and m, —m,,_d

Nonleptonic charmed-baryon decays - CERNCA prescription for parity violating amplitudes may constitute a fair approx For hyperon decays, where (vn, —m,,_d)/Aw ¤. 1 /3 and m, —m,,_d

T.C. Ğİ İ Ğİ İ M BAKANLI İ I Ğ B ğ İLİMLER LİSELERİ, SPOR ... · T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI EĞİTİM TEKNOLOJİLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Ölçme Değerlendirme

T.C. Ğİ İ Ğİ İ M BAKANLI İ I Ğ B ğ İLİMLER LİSELERİ, SPOR ... · T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI EĞİTİM TEKNOLOJİLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Ölçme Değerlendirme

2019 Notice of the Annual Meeting MANAGEMENT PROXY … · MANGETNG PGAN fiflış ğ≤≥ ≤ ≥ ğğ ≥ ğ ≤ ≤ ğ ğ ğ≥ ≤ 4 NOTICE OF MEETING NOTICE OF 2019 ANNUAL MEETING

2019 Notice of the Annual Meeting MANAGEMENT PROXY … · MANGETNG PGAN fiflış ğ≤≥ ≤ ≥ ğğ ≥ ğ ≤ ≤ ğ ğ ğ≥ ≤ 4 NOTICE OF MEETING NOTICE OF 2019 ANNUAL MEETING

ÉÉÉÉÖÖÖääääââââ///áááá////áááá ÝÝ › edocs › lexdocs › laws › ps › af › af015ps.pdf · ¨¨¨¨˚˚˚˚ğ ğğğğ....nnnnnnnnnnnn˚ ˚˚˚˚ ¨¨¨

ÉÉÉÉÖÖÖääääââââ///áááá////áááá ÝÝ › edocs › lexdocs › laws › ps › af › af015ps.pdf · ¨¨¨¨˚˚˚˚ğ ğğğğ....nnnnnnnnnnnn˚ ˚˚˚˚ ¨¨¨

Ö ğ şleri ndaki Haf ı zl ı k E ğ itimine li şkin Ö ğ retici vehafiz.meb.gov.tr/pdf/İmam-Hatip-Ortaokullarında-Hafızlık.pdf · HAFIZ İMAM HATİP ORTAOKULLARINDAKİ HAFIZLIK

Ö ğ şleri ndaki Haf ı zl ı k E ğ itimine li şkin Ö ğ retici vehafiz.meb.gov.tr/pdf/İmam-Hatip-Ortaokullarında-Hafızlık.pdf · HAFIZ İMAM HATİP ORTAOKULLARINDAKİ HAFIZLIK

BA 5201 Organization and Management Managing the environment Instructor: Ça ğ rı Topal 1.

BA 5201 Organization and Management Managing the environment Instructor: Ça ğ rı Topal 1.

BA 4226 Managing Organizational Change Diagnosis for change Instructor: Ça ğ rı Topal 1.

BA 4226 Managing Organizational Change Diagnosis for change Instructor: Ça ğ rı Topal 1.

CHAPTER 2 PROCESSOR SCHEDULING PART V by U ğ ur HALICI.

CHAPTER 2 PROCESSOR SCHEDULING PART V by U ğ ur HALICI.