RESEARCH ON THE EFFECTS OF THE ECONOMIC CRISIS IN GREEK PHARMACIES AND THE POSSIBLE WAYS TO ADDRESS...

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

ΦΑΡΜΑΚΕΙΑ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΠΙΘΑΝΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ

Διονύσιος Σκιαδόπουλος

Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών

Τμήμα Μάρκετινγκ και Επικοινωνίας Πλήρους Φοίτησης

Ακαδημαϊκό έτος: 2013-2014

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ

Βλάσσης Σταθακόπουλος

Αναπληρωτής Καθηγητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών

ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΠΟΥΔΩΝ: Βλάσσης Σταθακόπουλος

Αναπληρωτής Καθηγητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών

Αθήνα, Φεβρουάριος 2015

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Τμήμα Μάρκετινγκ & Επικοινωνίας Πλήρους Φοίτησης ΜΠΣ Μάρκετινγκ και Επικοινωνίας 2013-2014

Διονύσιος Σκιαδόπουλος - Οι επιπτώσεις της κρίσης στα ελληνικά φαρμακεία και οι πιθανοί τρόποι αντιμετώπισής της Σελίδα ii

ΥΠΕΎΘΥΝΗ ΔΗΛΩΣΗ

Αυτή η διπλωματική εργασία υποβάλλεται από τον συγγραφέα της ως μερική εκπλήρωση των

απαιτήσεων του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών Μάρκετινγκ & Επικοινωνίας του Οικονομικού

Πανεπιστημίου Αθηνών και διατίθεται μέσω της Ηλεκτρονικής Βιβλιοθήκης του Μ.Π.Σ.

Υπεύθυνα δηλώνεται ότι η συγκεκριμένη διπλωματική εργασία έχει συγγραφεί από τον υπογράφοντα και

δεν έχει υποβληθεί ούτε έχει εγκριθεί στο πλαίσιο άλλου μεταπτυχιακού ή προπτυχιακού τίτλου

σπουδών, στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό. Η εργασία αυτή, έχοντας εκπονηθεί από τον υπογράφοντα,

αντιπροσωπεύει τις προσωπικές του απόψεις επί του θέματος. Οι πηγές στις οποίες ανέτρεξε για την

εκπόνηση της συγκεκριμένης διπλωματικής εργασίας αναφέρονται στο σύνολό τους, με πλήρεις

αναφορές στους συγγραφείς, συμπεριλαμβανομένων και των πηγών που ενδεχομένως χρησιμοποιήθηκαν

από το διαδίκτυο.

Σύντομες αναφορές στη διπλωματική εργασία επιτρέπονται χωρίς ειδική άδεια, υπό την προϋπόθεση ότι

γίνονται ακριβείς αναφορές στις πηγές. Η έγκριση των αιτήσεων για άδεια χρήσης εκτεταμένου

αποσπάσματος ή αναπαραγωγής μέρους ή του συνόλου της διπλωματικής εργασίας χορηγείται από την

Συντονιστική Επιτροπή του Μ.Π.Σ., εφόσον κρίνει ότι η χρήση του υλικού είναι προς το συμφέρον του

Μεταπτυχιακού Προγράμματος.

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: Διονύσιος Σκιαδόπουλος

ΥΠΟΓΡΑΦΗ:



Διονύσιος Σκιαδόπουλος - Οι επιπτώσεις της κρίσης στα ελληνικά φαρμακεία και οι πιθανοί τρόποι αντιμετώπισής της Σελίδα iii

ΠΕΡΙΛΗΨΗ (ABSTRACT)

Αντικείμενο της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι η μελέτη του κλάδου των φαρμακείων στην

Ελληνική αγορά υγείας σε περίοδο οικονομικής κρίσης, και συγκεκριμένα (α) την αποτύπωση των

αντιλαμβανόμενων προβλημάτων που επηρεάζουν τον κλάδο γενικώς (β) την αποτύπωση των τάσεων

που επηρεάζουν κατά την διάρκεια της κρίσης την λειτουργία του φαρμακείου και (γ) τις επιλεγόμενες

πρακτικές (τρόπους αντίδρασης) των φαρμακοποιών στα προβλήματα και τις τάσεις που αντιμετωπίζουν

καθημερινά.

Για τους σκοπούς της εργασίας αρχικά έγινε μια εκτενής βιβλιογραφική επισκόπηση των προβλημάτων

(συρρίκνωση αγοράς, θεσμικές αλλαγές, κλπ.) και των τάσεων (μείωση πελατείας, περιορισμός ύλης,

κλπ.) που έχουν επισημανθεί στον κλάδο των φαρμακείων. Στα πλαίσια της επισκόπησης μελετήθηκαν

τα προβλήματα του κλάδου των φαρμακείων που έχουν αναφερθεί καθώς και τάσεις, κυρίως

εντοπισμένες σε δημοσκοπήσεις είτε σχετικές με τον κλάδο των φαρμακείων, είτε σχετικές με την αγορά

της υγείας γενικότερα.

Με βάση την βιβλιογραφική επισκόπηση δημιουργήθηκε ένα ερευνητικό εργαλείο (ερωτηματολόγιο)

στο οποίο αποτυπώνονταν τα προβλήματα και οι τάσεις, καθώς και οι πιθανοί τρόποι αντίδρασης σε

αυτά ενός φαρμακοποιού. Το ερωτηματολόγιο αυτό με την βοήθεια της Ο.Σ.Φ.Ε. (Ομοσπονδία

Συνεταιρισμένων Φαρμακαποθηκών Ελλάδος) στάλθηκε μέσω των Συνεταιρισμένων Φαρμακαποθηκών

μελών της σε περίπου 4.400 φαρμακεία σε όλη την Ελλάδα. Επέστρεψαν το ερωτηματολόγιο

απαντημένο 447 φαρμακεία, δίνοντας ένα ποσοστό απόκρισης περίπου 10%.

Με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας προκύπτει ότι η επίδραση της κρίσης είναι καταλυτική

αναδεικνύοντας ως κυρίαρχο ζήτημα τη συρρίκνωση της αγοράς με τα συνακόλουθα προβλήματα

(περιορισμό τζίρου, ρευστότητας, καθυστέρησης πληρωμών δημοσίου, κλπ.). Αντίστοιχα οι τάσεις της

αγοράς που αποτυπώνουν οι φαρμακοποιοί στα φαρμακεία τους δείχνουν σημαντική μείωση των

μεγεθών της αγοράς (μείωση πελατών, νέων πελατών, κλπ.). Ως αποτέλεσμα των αντιλαμβανόμενων

προβλημάτων σε συνδυασμό με τις διαισθανόμενες τάσεις οι φαρμακοποιοί φαίνεται να έχουν πρόθεση

να εφαρμόσουν τις στρατηγικές της Ανάπτυξης και της Ηγεσίας Κόστους.

Όσον αφορά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των φαρμακοποιών, στη στάση των φαρμακοποιών απέναντι

στα προβλήματα καθώς και τις επιλεγόμενες λύσεις, φαίνεται να επιδρούν αρκετά από τα προσωπικά

τους χαρακτηριστικά, όπως η ηλικία, το επίπεδο εκπαίδευσης και τα χρόνια εμπειρίας/εργασίας.



Διονύσιος Σκιαδόπουλος - Οι επιπτώσεις της κρίσης στα ελληνικά φαρμακεία και οι πιθανοί τρόποι αντιμετώπισής της Σελίδα iv

Τέλος, όσον αφορά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των φαρμακείων, στη στάση των φαρμακοποιών,

φαίνεται επίσης να επιδρούν αρκετά από τα χαρακτηριστικά των φαρμακείων τους, όπως το επίπεδο

ανταγωνισμού, ο μηνιαίος κύκλος εργασιών και το μέγεθος (τετραγωνικά) του φαρμακείου.



Διονύσιος Σκιαδόπουλος - Οι επιπτώσεις της κρίσης στα ελληνικά φαρμακεία και οι πιθανοί τρόποι αντιμετώπισής της Σελίδα v

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους καθηγητές του μεταπτυχιακού προγράμματος Μάρκετινγκ και

Επικοινωνίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών για τη βοήθεια και την υποστήριξη καθ’ όλη τη

διάρκεια των σπουδών μου. Αποτέλεσαν για μένα έμπνευση και τους είμαι ευγνώμων. Ειδικότερα,

επιθυμώ να ευχαριστήσω κ. Βλάση Σταθακόπουλο, Αναπληρωτή Καθηγητή του Οικονομικού

Πανεπιστημίου Αθηνών και επόπτη καθηγητή της ανά χείρας διπλωματικής εργασίας για τη στήριξή του

και την απρόσκοπτη επικοινωνία που είχα μαζί του κατά τη διάρκεια της έρευνας και τη συγγραφή της

εργασίας.

Θερμές ευχαριστίες στον υπεύθυνο της παρούσας έρευνας κ. Ανδρέα Ευαγγελάτου, για την καθοδήγηση

και υποστήριξη που μου παρείχε μέχρι και την ολοκλήρωση της έρευνας.

Θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου προς τον κ. Κώστα Δούνα, γενικό διευθυντή της εταιρίας

OSFE LOGISCOOP SA , καθώς και στον κ. Χρήστο Μουρίκη, εμπορικό διευθυντή του

ΠΡΟ.ΣΥ.ΦΑ.ΠΕ, οι οποίοι στάθηκαν αρωγοί αυτής της προσπάθειας.

Δε θα μπορούσα να παραλείψω τον Κ. Κωνσταντίνο Σταύρου πρόεδρο του ΣΥΦΑ ΣΕΡΡΩΝ και τον κ.

Σωτήριο Πανουκλιά πρόεδρο του ΣΕΦΑΡ-ΑΓΡΙΝΙΟΥ για την άμεση ανταπόκριση και την συνεργασία.

Θερμές ευχαριστίες στους φοιτητές του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών του τμήματος Μάρκετινγκ

και Επικοινωνίας Μαρία Νάτση, την Νάντια Καραμπότσου και την Ράνια Στρατάκη για την βοήθεια που

μου προσέφεραν.

Θα ήθελα εκ βαθέων καρδίας να ευχαριστήσω τους αγαπημένους φίλους, Βάνα Μπομπογιάννη, Ιωάννη

Μακρή, Γιώργο Σαράντη, Εβελίνα Σαράντη, Ειρήνη Μούγιου, Εύη Βαλτετσιώτη, Hλία Γλυκό, Θανάση

Μυρίλλα, Ιωάννη Μουρατίδη, Νατάσα Σολδάνου, Νικόλα Κοκιόπουλο, Νικολέτα Ισπανοπούλου,

Στέλλα Καραγιάννη, Χρήστο Λαμπαδά και Χρήστο Σβάρνα, οι οποίοι με στήριξαν με όλες τις δυνάμεις

τους και βοήθησαν στην επίτευξη στόχων και ενεργειών ενισχύοντας της ολοκλήρωση της παρούσας

έρευνας.

Τέλος, το μεγαλύτερο ευχαριστώ το οφείλω στον άνθρωπο που με στηρίζει σε όλα μου τα βήματα και

μου δείχνει καθημερινά τι σημαίνει να εργάζεσαι με τη νοημοσύνη της καρδιάς, τη μητέρα μου Μαρία

Παναρέτου.



Διονύσιος Σκιαδόπουλος - Οι επιπτώσεις της κρίσης στα ελληνικά φαρμακεία και οι πιθανοί τρόποι αντιμετώπισής της Σελίδα vi

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1. Σκοπός έρευνας………………………………………………………………………………… 1

2.Βιβλιογραφική επισκόπηση…………………………………………………………………….. 1

2.1 Βιβλιογραφική επισκόπηση του θέματος……………………………………………………... 1

2.2 Η σημερινή κατάσταση στον φαρμακευτικό κλάδο: Μεγέθη και αριθμοί…………………… 2

2.3 Ιστορική αναδρομή - σύγκριση παλαιότερων δεδομένων με τα σημερινά…………………… 4

2.3.1. Ιστορική αναδρομή από το 1897 έως τη δεκαετία του 1980………………………………. 4

2.4 Ο φαρμακευτικός κλάδος στον 21ο αιώνα……………………………………………………. 5

2.4.1 Εργαζόμενοι………………………………………………………………………………… 7

2.4.2 Δαπάνες……………………………………………………………………………………... 10

2.5 Κλαδικά προβλήματα και η επίδρασή τους στο φαρμακείο………………………………….. 11

2.5.1 Καταγραφή προβλημάτων στον φαρμακευτικό κλάδο……………………………………... 11

2.5.2 Μικροοικονομικό επίπεδο………………………………………………………………….. 14

2.5.3 Μακροοικονομικό επίπεδο…………………………………………………………………. 15

2.6 Προτιμώμενη στρατηγική και ενέργεια αντιμετώπισης της κρίσης………………………….. 16

3. Ερευνητικές υποθέσεις…………………………………………………………………………. 18

3.1Αναμενόμενη επίδραση των χαρακτηριστικών του φαρμακοποιού στα αντιλαμβανόμενα

προβλήματα……………………………………………………………………………………….. 19

3.2 Αναμενόμενη επίδραση των χαρακτηριστικών του φαρμακείου στα αντιλαμβανόμενα

προβλήματα……………………………………………………………………............................ 19

4. Ερευνητική μεθοδολογία……………………………………………………………………….. 19

5. Παρουσίαση αποτελεσμάτων…………………………………………………………………... 20

5.1 Παρουσίαση σημαντικότητας και επίδρασης αντιλαμβανόμενων προβλημάτων……………. 20

5.1.1 Αντιλαμβανόμενα προβλήματα του κλάδου των φαρμακείων…………………………….. 20

5.1.2 Περαιτέρω αντιλαμβανόμενα προβλήματα…………………………………………………. 24

5.1.3 Επίδραση αντιλαμβανόμενων προβλημάτων στο φαρμακείο………………………………. 26

5.2 Παρουσίαση παρατηρούμενης τάσης και η επίδρασή της στο φαρμακείο………………….. 29

5.2.1 Παρατηρούμενη τάση στο φαρμακείο…………………………………………………….. 29



Διονύσιος Σκιαδόπουλος - Οι επιπτώσεις της κρίσης στα ελληνικά φαρμακεία και οι πιθανοί τρόποι αντιμετώπισής της Σελίδα vii

5.2.2 Περαιτέρω παρατηρούμενες τάσεις στο φαρμακείο……………………………………….. 31

5.2.3 Επίδραση παρατηρούμενης τάσης στο φαρμακείο…………………………………………. 32

5.3 Προτεινόμενη στρατηγική και ενέργειες αντιμετώπισης οικονομικής κρίσης……………….. 35

5.3.1 Προτεινόμενη στρατηγική αντιμετώπισης της κρίσης……………………………………… 35

5.3.2 Προτεινόμενες ενέργειες αντιμετώπισης κρίσης…………………………………………… 38

5.4 Στάση του δείγματος απέναντι στην εξαγορά μέρους του φαρμακείου……………………… 42

5.5 Δημογραφικά στοιχεία φαρμακοποιού και φαρμακείου…………………………………….. 43

5.5.1 Δημογραφικά στοιχεία φαρμακοποιού…………………………………………………….. 44

5.5.2 Παρουσίαση δημογραφικών στοιχείων φαρμακείου………………………………………. 47

6. Έλεγχος ερευνητικών υποθέσεων……………………………………………………………… 54

6.1 Έλεγχοι επίδρασης των χαρακτηριστικών του φαρμακοποιού στα αντιλαμβανόμενα………..

προβλήματα και τις επιλεγόμενες ενέργειες

54

6.1.1 Έλεγχος διαφορών με βάση το φύλο………………………………………………………... 54

6.1.2 Έλεγχος διαφορών με βάση την ηλικία…………………………………………………….. 55

6.1.3 Έλεγχος διαφορών με βάση το επίπεδο εκπαίδευσης………………………………………. 56

6.1.4 Έλεγχος διαφορών με βάση τα χρόνια εμπειρίας/εργασίας……………………………….. 57

6.2 Έλεγχοι επίδρασης των χαρακτηριστικών του φαρμακείου στα αντιλαμβανόμενα ………….

προβλήματα και τις επιλεγόμενες ενέργειες

58

6.2.1 Έλεγχος διαφορών με βάση το επίπεδο ανταγωνισμού…………………………………….. 59

6.2.2 Έλεγχος διαφορών με βάση τον μηνιαίο κύκλο εργασιών…………………………………. 60

6.2.3 Έλεγχος διαφορών με βάση το μέγεθος (τετραγωνικά μέτρα) φαρμακείου………………... 63

7. Συμπεράσματα…………………………………………………………………………………. 66

7.1 Ο φαρμακοποιός και η κρίση………………………………………………………………… 66

7.2 Το φαρμακείο και η κρίση……………………………………………………………………. 68

8. Προτάσεις………………………………………………………………………………………. 69

9. Βιβλιογραφία…………………………………………………………………………………… 70

9.1 Πηγές………………………………………………………………………………………….. 70

9.2 Βιβλία…………………………………………………………………………………………. 71

9.3 Επιστημονικά περιοδικά……………………………………………………………………… 72

9.4 Ημερήσιος και διαδικτυακός τύπος…………………………………………………………… 72



Διονύσιος Σκιαδόπουλος - Οι επιπτώσεις της κρίσης στα ελληνικά φαρμακεία και οι πιθανοί τρόποι αντιμετώπισής της Σελίδα viii

10.Παραρτήματα……………………………………………………………….…………………. 76



Διονύσιος Σκιαδόπουλος - Οι επιπτώσεις της κρίσης στα ελληνικά φαρμακεία και οι πιθανοί τρόποι αντιμετώπισής της Σελίδα 1

1. ΣΚΟΠΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Η έρευνα αυτή έχει ως βασική επιδίωξη της την μελέτη των εμπειριών καθώς και των απόψεων και

στάσεων των Ελλήνων φαρμακοποιών, οι οποίοι είτε είναι ιδιοκτήτες είτε εργάζονται ως στελέχη

φαρμακείων, σχετικά με την επίδραση της τρέχουσας οικονομικής κρίσης στην λειτουργία των ελληνικών

φαρμακείων, καθώς και τους πιθανούς τρόπους για την αντιμετώπισης της. Το δοθέν ερωτηματολόγιο

στους φαρμακοποιούς αποτελεί μεθοδολογικό εργαλείο για τη διεξαγωγή έρευνας από το Εργαστήριο

Επιχειρησιακής Επικοινωνίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (πρώην ΑΣΟΕΕ).

2. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ

2.1 Βιβλιογραφική επισκόπηση του θέματος

Το παρόν μέρος της διπλωματικής εργασίας αποτελεί τη βιβλιογραφική επισκόπηση της σημερινής

κατάστασης στον φαρμακευτικό κλάδο, παραθέτοντας στοιχεία τόσο από το παρελθόν όσο και από

σύγχρονες έρευνες, με σκοπό να γίνει σύγκριση μεταξύ των τότε και τώρα συνθηκών και να διερευνηθεί

η πορεία του κλάδου καθώς επίσης και ποιοι παράγοντες οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση. Οι

έρευνες που έχουν διεξαχθεί στον εν λόγω τομέα δεν είναι τόσο συχνές όσο είναι, για παράδειγμα, οι

έρευνες για τον κλάδο της τεχνολογίας ή της οικονομίας. Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι οι εν λόγω

έρευνες είτε δεν είναι άμεσα διαθέσιμες στον ερευνητή, είτε έχουν διεξαχθεί για ακαδημαϊκούς

σκοπούς, χωρίς βέβαια αυτό να μειώνει την αξία τους και τη σημασία τους. Στόχος της ανά χείρας είναι

να αφυπνιστεί ο φαρμακευτικός κλάδος και να γίνει κοινός τόπος το γεγονός ότι η ανάπτυξη μπορεί να

προέλθει μόνο μέσα από την έρευνα και ότι, αν η κατάσταση δεν χαρτογραφηθεί πλήρως και σε όλες

της τις διαστάσεις, δεν είναι δυνατόν να βελτιωθεί.

Η παρούσα έρευνα περιλαμβάνει διερεύνηση των τάσεων τόσο από την πλευρά των φαρμακευτικών

επιχειρήσεων που αποτελούν την πλευρά της προσφοράς, όσο και από την πλευρά των ασθενών –

καταναλωτών που αποτελούν την πλευρά της ζήτησης. Δεν πρέπει να παραβλέπεται ποτέ η διττή φύση

του φαρμάκου –από τη μία πλευρά είναι ένα κοινωνικό αγαθό και από την άλλη ένα βιομηχανικό και

κατ’ επέκταση καταναλωτικό προϊόν, το οποίο κυκλοφορεί στην αγορά με συγκεκριμένες ενδείξεις και

τιμές.

Η παραγωγή και εμπορία φαρμάκων αποτελεί έναν από τους πλέον αυστηρά ρυθμιζόμενους κλάδους

της οικονομίας, λόγω του θεσμικού πλαισίου που καθορίζει ασφυκτικά την παραγωγή, τη διακίνηση,

την αποθήκευση, την διασφάλιση της ποιότητας, τον ανταγωνισμό, την τιμολογιακή πολιτική, την

συνταγογράφηση και τις συνθήκες αγοράς γενικότερα. Καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση του

θεσμικού πλαισίου της αγοράς φαρμάκου έχουν οι κανονισμοί και οι αποφάσεις της Ε.Ε. για την

ενίσχυση του ανταγωνισμού, την προστασία των καταναλωτών, τη βελτίωση της υγείας του πληθυσμού

και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της Ευρωπαϊκής φαρμακοβιομηχανίας (ΣΦΕΕ, 2012).




Σε κάθε σημείο της έρευνας σχετικά με τον φαρμακευτικό κλάδο θα πρέπει να καθίσταται σαφές ότι

διαθέτει δύο χαρακτήρες. Πέρα από τον καθαρά οικονομοτεχνικό, πρέπει να αξιολογείται και ο

κοινωνικός του χαρακτήρας, αφού σχετίζεται άμεσα με την υγεία των πολιτών. Στοιχείο που

υποστηρίζει επί πλέον τον κοινωνικό χαρακτήρα του φαρμάκου στην Ελλάδα αποτελεί και το γεγονός

ότι μέχρι το 2009 για όλα τα φάρμακα που χορηγούνταν με ιατρική συνταγή υπήρχε αποζημίωση από

την κοινωνική ασφάλιση με σύστημα αποζημίωσης που προέβλεπε τρία ποσοστά αποζημίωσης (75%,

90%, 100%), ανάλογα με τη νόσο και τα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά του ατόμου (Βίτσου,

2009).

Το κοινωνικό αγαθό που συνοψίζεται στον όρο «υπηρεσίες υγείας» είναι ένα δικαίωμα που πρέπει να

προστατεύεται από το κράτος, το οποίο με τη σειρά του, μέσα από πολιτικές και στρατηγικές επιλογές,

πολεμάει την ασθένεια, προάγει την υγεία και την κοινωνική δικαιοσύνη και προσφέρει ισότιμη

πρόσβαση σε όλους τους πολίτες του. Ως εκ τούτου, δεν είναι δυνατόν να διακυβεύεται ένα τέτοιο

αγαθό όπως η δημόσια υγεία, ειδικά σε μια χώρα με το δημογραφικό προφίλ της Ελλάδας, με

χαρακτηριστικά όπως η γήρανση του πληθυσμού και ο υψηλός αριθμός μεταναστών που κατέχουν

νόμιμη άδεια παραμονής, εργάζονται στην Ελλάδα και είναι ασφαλισμένοι στα δημόσια ασφαλιστικά

ταμεία ή σε ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες (Δήμα, Δήμου και Τζαβέλλα, 2013).

2.2 Η σημερινή κατάσταση στον φαρμακευτικό κλάδο: Μεγέθη και αριθμοί

Η έκθεση του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος του 2012, μια χαρτογράφηση του

τοπίου της φαρμακευτικής αγοράς στην Ελλάδα, δείχνει τη διασύνδεση της γενικότερης οικονομικής

κατάστασης της χώρας και της αγοράς των φαρμακείων στο ευρύτερο πλαίσιο της βελτίωσης της

δημόσιας υγείας (Foundation for Economic and Industrial research, 2012). Στον παρακάτω πίνακα από

την ίδια πηγή φαίνονται τα βασικά στοιχεία του χάρτη της φαρμακευτικής αγοράς στην Ελλάδα.

Πίνακας 1:

Βασικά

στοιχεία της

φαρμακευτικής

αγοράς σε

συνοπτική

μορφή - Πηγή:

Foundation

For Economic

And Industrial

Research, 2012




Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία αποτελεί διαχρονικά παράδειγμα και καύχημα για την ελληνική

οικονομία. Εφαρμόζει σύγχρονες διεθνώς πρακτικές στο επιχειρείν και βρίσκεται ανάμεσα στους

κλάδους που δείχνουν το μέλλον της ελληνικής οικονομίας. Σύμφωνα με κλαδική έρευνα της ΙΟΒΕ,

οι ακόλουθες είναι οι 20 Πρώτες Φαρμακευτικές Επιχειρήσεις Βάσει Κύκλου Εργασιών 2007.

Πίνακας 2: Οι

20 πρώτες

φαρμακευτικές

επιχειρήσεις

βάσει κύκλου

εργασιών 2007

- Πηγή: ΙΟΒΕ

Φαρμακευτικές Επιχειρήσεις

Κύκλος Εργασιών Καθαρά Κέρδη

1 PFIZER ΕΛΛΑΣ ΑΕ 419.202.794 44.366.604

2 SANOFI AVENTIS AEBE 387.990.414 54.064.481

3 ΒΙΑΝΕΞ ΑΕ 323.011.178 64.359.778

4 NOVARTIS HELLAS ΑΕΒΕ 319.155.176 11.292.407

5 ROCHE HELLAS AE 287.206.005 17.334.751

6 GLAXOSMITHKLINE AEBE 272.727.053 16.737.506

7 BOEHRINGER INGELHEIM HELLAS AE 261.965.159 16.109.937

8 ASTRAZENECA ΑΕ 260.540.542 25.067.933

9 JANSSEN - CILAG ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ

ΑΕΒΕ 236.515.631 12.155.313

10 BAYER ΕΛΛΑΣ ΑΒΕΕ 179.166.457 1.720.468

11 ΦΑΡΜΑΣΕΡΒ - ΛΙΛΛΥ ΑΕΒΕ 178.504.630 16.692.450

12 ΓΕΝΕΣΙΣ ΦΑΡΜΑ ΑΕ 169.960.256 32.787.355

13 ABBOTT LABORATORIES ΕΛΛΑΣ ΑΒΕΕ 158.716.003 10.621.958

14 ΓΕΡΟΛΥΜΑΤΟΣ Π. Ν. ΑΕ 154.736.000 14.672.000

15 BRISTOL-MYERS SQUIBB AE 145.326.042 27.447.229

16 WYETH HELLAS ΑΕΒΕ 131.089.775 1.474.075

17 SCHERING-PLOUGH ΑΦΒ & ΕΕ 118.267.365 16.292.965

18 ELPEN ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

ΑΕ 104.807.603 8.990.399

19 ΦΑΜΑΡ 88.407.044 5.437.148

20 DEMO ΑΒ & ΕΕ 78.136.539 3.592.885




2.3 Ιστορική αναδρομή - σύγκριση παλαιότερων δεδομένων με τα σημερινά

Η ιστορία της φαρμακευτικής παραγωγής και διάθεσης δεν είναι

αυτοτελής ούτε ανεξάρτητη, αλλά συνυπάρχει με την ιστορία άλλων κλάδων και ιδιαίτερα με την

ιστορία της ιατρικής, της βοτανικής, της ζωολογίας και αργότερα της χημείας. Η ιστορία της είναι

ταυτόχρονα ιστορία όλων των φυσικών επιστημών και της ιατρικής. Σε πολλές χώρες η ιστορία της

φαρμακευτικής αποτελεί αντικείμενο μελέτης επιστημόνων, μελών επιστημονικών εταιρειών που

παρουσιάζουν ενδιαφέρουσες ανακοινώσεις. Σε πολλά πανεπιστήμια υπάρχουν αυτοτελείς έδρες

ιστορίας της φαρμακευτικής επιστήμης.

Μπορεί να λεχθεί ότι τα πρώτα χρόνια της γέννησής της υπήρχε ταυτισμός με την ιατρική. Η ιστορική

έρευνα για την φαρμακευτική συνδέεται με την εμφάνιση του ανθρώπου που για την ανακούφιση του

ή την απαλλαγή του από τον πόνο γίνεται ο ίδιος γιατρός και φαρμακοποιός. Είναι η ιστορία της

φαρμακευτικής τέχνης που μελετά τα αρχαιολογικά ευρήματα των εργαλείων και τις μεθόδους

που χρησιμοποιήθηκαν δια μέσου των αιώνων. Είναι η ιστορία του πρακτικού και του εμπόρου σε

σχέση με την οικονομία κάθε χώρας. Σήμερα, η φαρμακευτική

ως επιστήμη βοηθιέται από συγγενείς επιστήμες και αποτελεί ταυτόχρονα τέχνη και επάγγελμα.

2.3.1. Ιστορική αναδρομή από το 1897 έως τη δεκαετία του 1980

Σε διεθνές επίπεδο, οι αφετηρίες της σύγχρονης φαρμακευτικής βιομηχανίας εντοπίζονται στα τέλη του

19ου αιώνα, όταν διαπιστώθηκε ότι βασικές ύλες έχουν αντισηπτικές ιδιότητες. Έτσι εταιρείες όπως η

Roche, η Ciba-Geigy και η Sandoz που ξεκίνησαν σαν οικογενειακές εταιρείες παραγωγής βαφικών

υλών (χημικές βιομηχανίες) με έδρα κοντά στον ποταμό Ρήνο στη Βασιλεία της Ελβετίας (The

UpperRhineValley - BioValley), προχώρησαν στην παραγωγή φαρμακευτικών ουσιών, με βάση αρχικά

μοριακές δομές συνθετικών χρωμάτων, για να εξελιχθούν στη συνέχεια σε παγκόσμιους παράγοντες

της Φαρμακευτικής Αγοράς (κάτι ανάλογο ισχύει και στην περίπτωση των Γερμανικών κολοσσών του

χώρου όπως η Bayer και η Hoechst – που σήμερα υπάρχει ως Sanofi – Aventis). Η φαρμακευτική

βιομηχανία στα πρώτα της χρόνια δεν ήταν και τόσο στενά συνδεδεμένη με την κλασσική επιστήμη

καθώς δεν ακολουθούσε την επιστημονική μέθοδο με τις αρχές και τους αυστηρούς κανόνες που την

διέπουν. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος δημιούργησε την μεγάλη ανάγκη για αντιβιοτικά όπου οδήγησε

στην μετάβαση της φαρμακευτικής βιομηχανίας σε επιχειρήσεις πλέον με μεγάλη ένταση στο πεδίο της

έρευνας και της ανάπτυξης (Research & Development – R&D).

Η ιστορική πορεία των Φαρμακευτικών οργανώσεων του ελεύθερου Ελληνικού Κράτους αρχίζει στις

10 Σεπτεμβρίου του 1874 στην αίθουσα του Παρνασσού και ιδρύεται η «Φαρμακευτική Εταιρεία» από

τριάντα ένα Φαρμακοποιούς από Αθήνα και Πειραιά οι οποίοι και υπέγραψαν το καταστατικό της

πρώτης συνεδρίασης. Ο τίτλος της Εταιρείας αντικαταστάθηκε σχετικά σύντομα με απόφαση που

προέκυψε από την συνεδρίασή της και η οποία ονομάσθηκε «Φαρμακευτική εν Ελλάδι Εταιρεία».




Σκοπός της Εταιρείας ήταν η ανάπτυξη της Φαρμακευτικής επιστήμης και η υπεράσπιση των

συμφερόντων του επαγγέλματος και η άμυνα εναντίον παρείσακτων στοιχείων καθώς και η κατάχρηση

του δικαιώματος των Νομαρχών να εκδίδουν φαρμακεμπορικάς άδειας προς ζημία των συμφερόντων

των Φαρμακοποιών. Το έμβλημα των Φαρμακοποιών ήταν το «ισχύς εν τη ενώσει».

Η «Φαρμακευτική εν Ελλάδι Εταιρεία» στις 31 Ιουλίου 1894 εξελίχθη στην Πανελλήνιον

Φαρμακευτική Εταιρεία μέχρι το 1928, οπότε και ιδρύθησαν δια του Νόμου 3601 της 10ης Ιουλίου

1928 (Εφ. Κυβ. 119) οι ανά την επικράτεια 65 Κρατικοί Φαρμακευτικοί Σύλλογοι περιλαμβάνοντες

περίπου 1500 μέλη.

Οι Σύλλογοι αυτοί απαρτίζουν δια αντιπροσώπων τους τον Πανελλήνιο Φαρμακευτικό Σύλλογο με

έδρα την Αθήνακι έχουν ως σκοπό την προάσπιση των επαγγελματικών συμφερόντων. Πρόεδρος της

πρώτης τετραετίας του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου εξελέγη ο Νικήτας Δασκαλόπουλος.

Τον Απρίλιο του 1932 ιδρύθηκε η «Ελληνική Φαρμακευτική Εταιρεία» (Ε.Φ.Ε) από τον Καθηγητή

Εμμανουήλ Εμμανουήλ, σκοπός της οποίας είναι καθαρά επιστημονικός, αποβλέπων στην προαγωγή

της Φαρμακευτικής επιστήμης δια συνεδρίων, συζητήσεων, ανακοινώσεων και με το περιοδικό

«Αρχεία της Φαρμακευτκής», αποκλειομένης πάσης επαγγελματικής η ξένης προς τον σκοπό της

Εταιρείας συζητήσεων ή ανακοινώσεων. Πρόεδρος της Ε.Φ.Ε ήταν ο Καθηγητής Εμμανουήλ

Εμμανουήλ. Η Ελληνική Φαρμακευτική Εταιρεία (Ε.Φ.Ε) μέχρι την δεκαετία του 1980 περίπου είχε

αποκτήσει κύρος και αποδοχή τόσο της Ελληνικής πολιτείας όσο και των Ελλήνων Φαρμακοποιών. Η

Ε.Φ.Ε συνέχισε τις επιστημονικές της δραστηριότητες οι οποίες με την πάροδο των ετών

υποβαθμίσθησαν και λόγω της δημιουργίας εξειδικευμένων ως προς το επιστημονικό τους αντικείμενο

Εταιρειών. Η ενεργοποίηση των δραστηριοτήτων της Ε.Φ.Ε, έγινε το 2008 (Πρόεδρος ο Καθηγητής

Κωνσταντίνος Ν. Δεμέτζος) και συνεχίζεται με μεγάλη δραστηριότητα μέχρι σήμερα (Ελληνική

Φαρμακευτική Εταιρεία στο www.efe.org).

2.4. Ο φαρμακευτικός κλάδος στον 21ο αιώνα

Ο κλάδος παραγωγής φαρμακευτικών προϊόντων στην Ελλάδα σημείωσε τη δεκαετία του 2000 ισχυρή

ανάπτυξη, υπερδιπλασιάζοντας το επίπεδο (όγκο)

της παραγωγής του. Αποτέλεσε έναν από τους

ταχύτερα αναπτυσσόμενους κλάδους της εγχώριας

μεταποίησης, σε μια περίοδο κατά την οποία η

ελληνική βιομηχανία συνολικά ακολούθησε

φθίνουσα πορεία.

Διαγραμματική Απεικόνιση 1: Ανάπτυξη του κλάδου παραγωγής

των φαρμακευτικών προϊόντων από το 2001 έως το 2012.- Πηγή

ΕΛΣΤΑΤ - Επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ




Αυτό οφείλεται, κατά κύριο λόγο, στην αύξηση των επενδύσεων στον κλάδο με τη δημιουργία νέων

μονάδων παραγωγής και παρασκευής φαρμακευτικών σκευασμάτων.

Οι εξαγωγές φαρμακευτικών προϊόντων είναι επίσης υψηλές –υψηλότερες από πολλές άλλες χώρες της

ΕΕ με περισσότερο ανεπτυγμένες οικονομίες. Στον πίνακα που ακολουθεί από την ετήσια έκθεση της

EFPIA (European Federation of Pharmaceutical Industries and Associations) για το 2013 (με στοιχεία

για το 2011), συμπεριλαμβάνεται η Νορβηγία, η Τουρκία και η Ελβετία, παρόλο που δεν είναι μέλη της

ΕΕ. Η Ελλάδα βρίσκεται ψηλότερα από τη Βουλγαρία, την Κροατία, την Κύπρο, τις τρεις χώρες της

Βαλτικής, το Λουξεμβούργο, τη Μάλτα, τη Νορβηγία, την Πορτογαλία, τη Ρουμανία, τη Σλοβακία και

την Τουρκία.

Πίνακας 3: Εξαγωγές φαρμακευτικών προϊόντων για το 2013 – Πηγή: EFPIA (European Federation of

Pharmaceutical Industries and Associations)

Αντίστοιχα υψηλές, όμως, είναι και οι εισαγωγές φαρμακευτικών προϊόντων για το 2011, όπως

προκύπτει από τον παρακάτω πίνακα:




Πίνακας 4: Εισαγωγές φαρμακευτικών προϊόντων – Πηγή: EFPIA (European Federation of Pharmaceutical

Industries and Associations) για το 2013

2.4.1 Εργαζόμενοι

Είναι γεγονός ότι η δαπάνη φαρμάκου, όπως και οι γενικότερες δαπάνες υγείας, παρουσιάζουν

μακροχρόνια αυξητική τάση. Συνέπεια της ανοδικής εξέλιξης στη φαρμακευτική δαπάνη στην Ελλάδα

υπήρξε και η αντίστοιχη ανοδική εξέλιξη στην απασχόληση στη φαρμακοβιομηχανία όταν στους

άλλους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας υπήρξε μείωση ή στασιμότητα, ενώ και ο αριθμός

φαρμακείων στην Ελλάδα κατ’ αναλογία πληθυσμού είναι ο μεγαλύτερος στην Ευρώπη (Δήμα, Δήμου

και Τζαβέλλα, 2013).

Η παραγωγή και διανομή φαρμακευτικών προϊόντων αποτελούν έναν από τους πιο δυναμικούς κλάδους

της ελληνικής οικονομίας. Το 2011, σύμφωνα με στοιχεία από έρευνα που διενήργησε η ΕΛΣΤΑΤ,

περίπου 13.600 εργαζόμενοι απασχολούνταν στη φαρμακευτική βιομηχανία, καθιστώντας την έναν

βασικό παράγοντα δημιουργίας θέσεων εργασίας και ανάπτυξης στην Ελλάδα. Αν προστεθούν και οι

εμπορικές δραστηριότητες, ο αριθμός των εργαζομένων αυξάνεται κατά πολύ και θεωρείται ότι

υπερβαίνει τις 140.000 (Foundation for Economic and Industrial research, 2012). Ο πίνακας που

ακολουθεί και προέρχεται από στοιχεία που συγκέντρωσε ο OECD για το 2012 δείχνει την εξέλιξη στον

αριθμό των επαγγελματιών υγείας από το 2007 έως το 2012.




Πίνακας 5: Εργαζόμενοι που απασχολούνταν στη φαρμακευτική βιομηχανία - Πηγή: OECD, Health Data 2012 στο

Foundation For Economic And Industrial Research, 2012 (* εκτιμήσεις IOBE, ** εγγεγραμμένοι και βοηθοί)

Σύμφωνα με την ίδια έκθεση του ΣΦΕΕ για το 2012, σε κάθε 1200 κατοίκους αντιστοιχεί ένα φαρμακείο

ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος στην ΕΕ των 27 δείχνει ότι ένα φαρμακείο αντιστοιχεί σε 3.300

κατοίκους. Ο συνολικός αριθμός των φαρμακείων στην Ελλάδα κατά το έτος 2011 ήταν 11.315, ήτοι

95 φαρμακεία ανά 100.000 (Αθανασιάδης, Μανιάτης και Ντεμούσης, 2012). Θα πρέπει να αναφερθούν

στο σημείο αυτό οι φαρμακαποθήκες και οι φαρμακευτικοί συνεταιρισμοί, που αποτελούν τον

ενδιάμεσο κρίκο μεταξύ φαρμακευτικών εταιρειών και φαρμακείων. Συγκεκριμένα για το 2011, σε

11.315 φαρμακεία σε όλη τη χώρα αντιστοιχούν 124 φαρμακαποθήκες. Στο διάγραμμα που ακολουθεί

φαίνεται ότι ο αριθμός των φαρμακαποθηκών έχει μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, ενώ ο

αριθμός των φαρμακείων έχει σημειώσει κατά την ίδια περίοδο άνοδο σε όλη τη χώρα. Σημειώνεται,

όμως, ότι η ότι η πυκνότητα των φαρμακείων (και των φαρμακαποθηκών) στην Ελλάδα είναι η

υψηλότερη μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Στον παρακάτω πίνακα φαίνεται σχηματικά η αναλογία

των κατοίκων ανά φαρμακείο στις χώρες της ΕΕ σύμφωνα με την έρευνα που διεξήγαγε και αντίστοιχα

η έκθεση που εξέδωσε το Pharmaceutical Group of the European Union (PGEU) το 2010.

Διαγραμματική Απεικόνιση 2: Αναλογία των κατοίκων ανά φαρμακείο στις χώρες της ΕΕ - Πηγή PGEU data 2000




Διαγραμματική Απεικόνιση 3: Έκθεση που εξέδωσε το Pharmaceutical Group Of The European Union (PGEU)

για το 2010 παρουσιάζοντας την μείωση του αριθμού των φαρμακαποθηκών και την αύξηση του αριθμού των

φαρμακείων στην ίδια χρονική περίοδο – Πηγή ΕΛΣΤΑΤ 2012

Στον ακόλουθο πίνακα φαίνεται η αύξηση του αριθμού των φαρμακείων σε όλη τη χώρα από το 2004

έως το 2011.

Πίνακας 6: Αύξηση αριθμού των φαρμακείων σε όλη τη χώρα από το 2004 έως το 2011 – Πηγή ΕΛΣΤΑΤ 2012




Επίσης, η φαρμακευτική βιομηχανία αποτελεί έναν σημαντικό αναπτυξιακό παράγοντα στην Ελλάδα

σε ό,τι αφορά τις εισαγωγές και τις εξαγωγές φαρμακευτικών προϊόντων, οι οποίες για το 2011

ανέρχονταν σε 3 δισεκατομμύρια ευρώ για τις μεν εισαγωγές και σε 859 δισεκατομμύρια ευρώ για τις

εξαγωγές. Το 81,7% των εισαγωγών φαρμάκων προέρχονταν από χώρες της ΕΕ και το υπόλοιπο 13,7

εκτός ΕΕ. Παρόμοιο είναι το τοπίο και στις εξαγωγές φαρμάκων, με το 90% να πηγαίνει σε χώρες ΕΕ.

Πρέπει να σημειωθεί σε αυτό το σημείο ότι τα φαρμακευτικά προϊόντα υψηλού κόστους ή εκείνα που

χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση σοβαρών παθήσεων, όπως περιγράφονται στον Ν. 3816/2010,

παρέχονται αποκλειστικά από τα φαρμακεία του ΕΟΠΠΥ ή από τα φαρμακεία των δημόσιων

νοσοκομείων.

2.4.2 Δαπάνες

Η δαπάνη είναι ένα μέγεθος που εκφράζει την κατανάλωση σε όρους αξίας και ορίζεται ως η τιμή επί

την καταναλισκόμενη ποσότητα. Η φαρμακευτική δαπάνη είναι το μέγεθος που προσεγγίζει και

περιγράφει τη ζήτηση για φαρμακευτικά προϊόντα. Στην Ελλάδα, η μέτρηση της φαρμακευτικής

δαπάνης είναι εναρμονισμένη με τα διεθνή πρότυπα καταγραφής Εθνικών Λογαριασμών Υγείας του

ΟOΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης), σύμφωνα με τα οποία «ως

φαρμακευτική δαπάνη ορίζεται η δαπάνη για φάρμακα που χορηγούνται σε ασθενείς εκτός

νοσοκομείων, δηλαδή μόνο μέσω φαρμακείων» (Δήμα, Δήμου και Τζαβέλλα, 2013).

Δεν είναι δυνατόν να εκτιμηθεί επακριβώς το ύψος των δαπανών του τομέα της υγείας στην Ελλάδα,

δεδομένου ότι προκύπτουν διαφορές ανάμεσα στις εκτιμήσεις των διεθνών οργανισμών και της

ελληνικής επιστημονικής κοινότητας (Κυριόπουλος και Σουλιώτης, 2002). Ωστόσο, χαρακτηρίζεται

διεθνώς ως το «ελληνικό παράδοξο» (Σίσκου κ.α. 2008), αφού από τη μία πλευρά το σύνολο του

πληθυσμού καλύπτεται από το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, ενώ από την άλλη είναι ταυτόχρονα ο

πλέον ιδιωτικοποιημένος τομέας της υγείας.

Οι πηγές χρηματοδότησης των δημόσιων δαπανών υγείας είναι ο κρατικός προϋπολογισμός κατά 63,1%

και τα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης κατά 36,9% (Οικονόμου, 2004).

Η συνολική φαρμακευτική δαπάνη στην Ελλάδα το 2012 εκτιμάται ότι διαμορφώθηκε σε €4,2 δις,

μειωμένη κατά 32% συγκριτικά με το 2009. Οι πρώτες εκτιμήσεις για τη δημόσια φαρμακευτική

δαπάνη το 2012 επιβεβαιώνουν τη διαμόρφωσή της στα €2,88 δισ., ήτοι στο 1,5% του ΑΕΠ. Αυτό

σημαίνει ότι σε σχέση με το 2009 η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη το 2012 έχει μειωθεί κατά 42%. Η

μακροχρόνια ανοδική τάση της δαπάνης υγείας την τελευταία δεκαετία και ιδίως της δημόσιας

φαρμακευτικής δαπάνης ερμηνεύεται από την εξέλιξη δημογραφικών παραγόντων, όπως η γήρανση

του πληθυσμού και η αύξηση των νόμιμων μεταναστών, αλλά και από ειδικότερους παράγοντες όπως

η κυκλοφορία νέων καινοτόμων φαρμάκων, η υπερσυνταγογράφηση, το εύρος των φαρμάκων που

αποζημιώνονται, τα ποσοστά συμμετοχής των ασφαλισμένων, τα περιθώρια κέρδους στην εφοδιαστική




αλυσίδα και η υποκατάσταση με άλλες μορφές υπηρεσιών υγείας (Αθανασιάδης, Μανιάτης και

Ντεμούσης, 2012).

Σήμερα, η συνταγογράφηση είναι πλέον ηλεκτρονική και γίνεται κυρίως μέσω της δραστικής ουσίας,

τρόπος που φαίνεται ότι προσφέρει ουσιαστική μείωση στη φαρμακευτική δαπάνη (Δήμα, Δήμου και

Τζαβέλλα, 2013).

2.5 Κλαδικά προβλήματα και η επίδρασή τους στο φαρμακείο

Τα κλαδικά προβλήματα επηρεάζουν το επάγγελμα του φαρμακοποιού και συμπυκνώνουν πολλά από

τα κακώς κείμενα της σημερινής κατάστασης. Είναι απολύτως φυσικό η επίλυσή τους να αποτελεί

ύψιστη προτεραιότητα. Πρέπει να δρομολογηθούν οργανωμένες και στοχευμένες παρεμβάσεις με

στόχο τη διευθέτηση ζωτικών θεμάτων του κλάδου και την αναδιοργάνωσή του μέσα στην κρίση.

2.5.1 Καταγραφή προβλημάτων στον φαρμακευτικό κλάδο

Οι σημερινές οικονομικές συνθήκες έχουν φέρει το φαρμακείο στη δίνη της κρίσης. Ο φαρμακοποιός

οφείλει να σεβαστεί κάποιες προϋποθέσεις προκειμένου να αντέξει η επιχείρησή του στις αλλαγές που

συντελούνται συνεχώς στο σύστημα υγείας, όπως να κατανοήσει τις πραγματοποιούμενες αλλαγές στη

φαρμακευτική και ασφαλιστική αγορά, να αλλάξει το επιχειρηματικό του μοντέλο, να αποφασίζει

βασιζόμενος σε νούμερα και όχι σε συναισθηματικές παρορμήσεις και να έχει ένα μακροπρόθεσμο

σχέδιο βιώσιμης ανάπτυξης (Ευαγγελάτος, 2014).

Σε ό,τι αφορά τον ΣΦΕΕ, βασική του προτεραιότητα είναι η υπογραφή του συμφώνου σταθερότητας

με την κυβέρνηση, το οποίο αναμένεται να δώσει απάντηση σε ζητήματα όπως η διασφάλιση α) της

άμεσης πρόσβασης όλων των ασθενών στην απαραίτητη θεραπεία και σε νέα και πρωτοποριακά

φάρμακα, β) της επάρκειας φαρμακευτικών σκευασμάτων στην αγορά και ο καθορισμός της

τιμολόγησής τους και της συμμετοχής των ασθενών, γ) της δημιουργίας ενός σταθερού επιχειρηματικού

περιβάλλοντος, της αύξησης των επενδύσεων στην έρευνα, την ανάπτυξη και της εξασφάλισης των

χιλιάδων θέσεων εργασίας στην κλάδο και δ) της άμεσης αντιμετώπισης της εκρηκτικής κατάστασης

που έχει δημιουργηθεί μεταξύ του ΙΚΑ, του ΕΟΠΠΥ και των δημόσιων νοσοκομείων με τις

φαρμακοβιομηχανίες και την αμφιβολία για τη βιωσιμότητά τους στο μέλλον.

Η χαρτογράφηση της κατάστασης του φαρμακευτικού κλάδου εν μέσω κρίσης απαίτησε τη διεξαγωγή

ερευνών για να βρεθούν τα πιθανά αίτια και να αξιολογηθούν οι διαθέσιμες λύσεις. Η έρευνα

«Φαρμακείο και Κρίση – Πανελλαδική έρευνα σε φαρμακοποιούς» πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο

του 2012 από τη MARK, είχε πανελλαδική κάλυψη και η μέθοδος δειγματοληψίας ήταν η τυχαία

δειγματοληψία με χρήση λίστας. Σε ό,τι αφορά τη μέθοδο συλλογής στοιχείων, πραγματοποιήθηκαν

τηλεφωνικές συνεντεύξεις βάσει ηλεκτρονικού ερωτηματολογίου.




Τα αποτελέσματα στα οποία κατέληξε η έρευνα ήταν ότι η οικονομική κρίση έχει πλήξει το σύνολο των

φαρμακείων της χώρας (95,6%). Επιπλέον, πάνω από 9 στα 10 φαρμακεία αντιμετωπίζουν προβλήματα

όπως «χρωστούμενα από το Δημόσιο», «μείωση τζίρου» και «προβλήματα ρευστότητας». Το 81,7%

αναφέρει ότι υπάρχει πρόβλημα με την άμεση εξόφληση από τους πελάτες και το 56,6% ότι

δυσκολεύεται να αποπληρώσει τις αποθήκες από τις οποίες προμηθεύεται φάρμακα. Το 38% των

φαρμακείων αναφέρει ως πιθανό το ενδεχόμενο κλείσιμο. Τέλος, το 33,7% αναφέρει προβλήματα στη

συνεργασία με τις τράπεζες. Σε απόλυτους αριθμούς, τα προβλήματα αγγίζουν περίπου 4.000

φαρμακεία σε όλη την επικράτεια.

Σε επόμενη ερώτηση σχετικά με το πιο θεωρούν πιο σημαντικό πρόβλημα, το 67,5% των ερωτηθέντων

ανέφερε ότι «τα χρωστούμενα από το Δημόσιο» είναι το σημαντικότερο πρόβλημα. Ακολουθούν η

έλλειψη ρευστότητας με 46,2%, η μείωση του τζίρου με 27,5%, η μη άμεση εξόφληση από τους πελάτες

με 9,4%, τα χρωστούμενα στις αποθήκες με 7,8%, ο κίνδυνος κλεισίματος με 5,4% και τα προβλήματα

συνεργασίας με τις τράπεζες με 4,4%.

Σε ό,τι αφορά τα δημοσιονομικά μέτρα, 9 στους 10 θεωρούν ότι ήταν λανθασμένα και το 42,6%

προτείνουν ως τρόπο αντίδρασης του κλάδου την παύση πιστώσεων προς τον ΕΟΠΠΥ, ενώ το 20,1%

προτείνει τις απεργίες. Τα τρία τέταρτα των ερωτηθέντων θεωρούν ότι το θέμα στο οποίο πρέπει να

δοθεί ιδιαίτερη προσοχή είναι η ρευστότητα και οι πληρωμές από το Δημόσιο

Η κρίση που μαστίζει την ελληνική οικονομία έχει αναγκάσει την εκάστοτε κυβέρνηση να λάβει

δημοσιονομικά μέτρα και να είναι σε μεγάλο βαθμό ρυθμιστική. Το ίδιο έχει συμβεί και με τα ποσοστά

μικτού κέρδους των φαρμακοποιών και των χονδρεμπόρων για τα συνταγογραφούμενα και μη

φάρμακα, όπως προκύπτει από την απόφαση του υπουργού Υγείας Μάκη Βορίδη που δημοσιεύτηκε

στον δικτυακό τόπο e-dimosio.gr την 3η Ιουλίου 2014. Το υπουργείο Υγείας κλήθηκε να προσαρμόσει

τη δαπάνη για τα φάρμακα στο 1% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος και σε κάθε περίπτωση να

μείνει κάτω από τα 2 δισ. Ευρώ. Όπως προκύπτει από δημοσίευμα στον δικτυακό τόπο iatronet.gr, ένας

από τους τρόπους επίτευξης του στόχου είναι η αύξηση της χρήσης γενοσήμων, τα οποία αποτελούν

σήμερα περίπου το 20% του συνολικού όγκου των σκευασμάτων που χορηγούνται στην Ελλάδα, ενώ

το αντίστοιχο ποσοστό σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες υπερβαίνει το 60%. Για τον λόγο αυτό το υπουργείο

Υγείας πιέζει προς την κατεύθυνση αυτή, τόσο τα νοσοκομεία όσο και τον ΕΟΠΥΥ.

Κατατοπιστικό είναι το επόμενο διάγραμμα από την ετήσια έκθεση της EFPIA (European Federation

of Pharmaceutical Industries and Associations) για το 2013 που δείχνει το μερίδιο (επί τοις εκατό) των

γενοσήμων στο σύνολο των πωλήσεων των φαρμακευτικών προϊόντων για το 2011.




Διαγραμματική Απεικόνιση 4: Μερίδιο (επί τοις εκατό) των γενοσήμων στο σύνολο των πωλήσεων των

φαρμακευτικών προϊόντων για το 2011 – Πηγή: EFPIA (European Federation Of Pharmaceutical Industries And

Associations)

Σύμφωνα με την απόφαση του υπουργού Υγείας, το ποσοστό μικτού κέρδους (markup) για τα

φαρμακεία καθορίζεται ως εξής:

για τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα (ΜΗΣΥΦΑ) ποσοστό έως 35% επί της χονδρικής

τιμής

για τα συνταγογραφούμενα φάρμακα τα οποία δεν αποζημιώνονται από τους ΦΚΑ ως ποσοστό

35% επί της χονδρικής τιμής

Με την ίδια απόφαση, το ποσοστό μικτού κέρδους για τους φαρμακέμπορους καθορίζεται ως εξής: α)

για τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα (ΜΗΣΥΦΑ) ποσοστό έως 7,8% επί της ανώτατης καθαρής

τιμής παραγωγού, β) για τα συνταγογραφούμενα φάρμακα τα οποία δεν αποζημιώνονται από τους ΦΚΑ

ως ποσοστό 5,4 % επί της ανώτατης καθαρής τιμής παραγωγού, γ) για όλα τα αποζημιούμενα φάρμακα

από τους ΦΚΑ ως ποσοστό 4,9% επί της ανώτατης καθαρής τιμής παραγωγού, όταν αυτή είναι έως 200

ευρώ, δ) για όλα τα αποζημιούμενα φάρμακα από τους ΦΚΑ ως ποσοστό 1,5% επί της ανώτατης

καθαρής τιμής παραγωγού, όταν αυτή είναι μεγαλύτερη από 200,01 ευρώ. Συνοψίζοντας, το ποσοστό

κέρδους των φαρμακοποιών μειώνεται από το 21% στο 19% εάν συνυπολογισθεί το rebate

(υποχρεωτική έκπτωση που πρέπει να καταβάλουν οι φαρμακοποιοί).




Σε πίνακα που δημοσιεύεται στην ετήσια έκθεση EFPIA (European Federation of Pharmaceutical

Industries and Associations) για το 2013 φαίνεται το ποσοστό ΦΠΑ που επιβάλλεται στα φάρμακα,

τόσο στα συνταγογραφούμενα όσο και στα μη συνταγογραφούμενα (over-the-counter OTC) την 1η

Ιανουαρίου 2013 σε όλες τις χώρες της ΕΕ, σε σύγκριση με τον γενικό ΦΠΑ.

Πίνακας 7: Ποσοστό ΦΠΑ που επιβάλλεται στα

φάρμακα για το 2013 – Πηγή: EFPIA (European

Federation Of Pharmaceutical Industries And

Associations)

2.5.2 Μικροοικονομικό επίπεδο

Η φαρμακευτική πολιτική της χώρας καλείται να διατηρήσει τη λεπτή ισορροπία μεταξύ της έντονης

στενότητας πόρων και της ανάγκης εξασφάλισης πρόσβασης των ασθενών σε κατάλληλα φάρμακα και

θεραπείες. Η βελτίωση του οικονομικού περιβάλλοντος και η μέριμνα για την επίλυση των

προβλημάτων της αγοράς φαρμάκου αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για να αποκατασταθεί η ομαλή

λειτουργία της αγοράς, η οποία εκ των πραγμάτων θα κινηθεί τα επόμενα χρόνια εντός του

περιοριστικού πλαισίου που θέτει η οικονομική προσαρμογή της χώρας στο νέο διεθνές περιβάλλον

(Αθανασιάδης, Μανιάτης και Ντεμούσης, 2012).

Σε επίπεδο επιχείρησης-φαρμακείου, πρέπει σήμερα να αντιμετωπιστούν διαφόρων ειδών προβλήματα

εξαιτίας της κρίσης, τα σημαντικότερα εκ των οποίων είναι: α) η μείωση της αξίας της επιχείρησης,

δηλαδή το κεφάλαιο λειτουργίας β) ο περιορισμός της ρευστότητας –για την αντιμετώπισή του




απαιτείται η αύξηση των ημερών πληρωμής από τον ΕΟΠΠΥ, σε συνδυασμό με τον περιορισμό της

πίστωσης από τις φαρμακευτικές εταιρείας και γ) ο περιορισμός του μεικτού περιθωρίου κέρδους –για

την αντιμετώπισή του απαιτούνται νομοθετικοί περιορισμοί του μεικτού περιθωρίου κέρδους και

εργαλεία περιορισμού της φαρμακευτικής δαπάνης (Ευαγγελάτος, 2014).

Από την άλλη πλευρά, η επιτροπή ανταγωνισμού θεωρεί εξαιρετικά δεσμευτικό το ρυθμιστικό πλαίσιο

που διέπει τη λειτουργία των φαρμακείων, η οποία περιορίζει τη διαθεσιμότητά τους και τον βαθμό

πρόσβασής τους από τους καταναλωτές. Οι δεσμεύσεις έγκεινται στον αυστηρό τρόπο με τον οποίο

δίνονται οι άδειες λειτουργίας φαρμακείων, το καθεστώς ιδιοκτησίας και τους γεωγραφικούς

περιορισμούς. Επιπρόσθετα, το πλαίσιο που ρυθμίζει τις ώρες λειτουργίας του φαρμακείου πρέπει να

αναδιαμορφωθεί (OECD Competition Assessment Reviews. GREECE, 2013).

Επιπλέον, το καθεστώς για την πώληση φαρμάκων, βιταμινών και διατροφικών συμπληρωμάτων OTC

είναι εξαιρετικά περιοριστικό. Η Ελλάδα είναι μεταξύ των λίγων ευρωπαϊκών κρατών που καθορίζει

τις τιμές στην καθετοποιημένη αλυσίδα παραγωγής και περιορίζει τη διανομή τους σε φαρμακεία και

μόνο. Αυτός ο διπλός περιορισμός δεν εξυπηρετεί τον ανταγωνισμό, οδηγεί σε μειωμένες επενδύσεις

στον τομέα και μικρή διαθεσιμότητα για τους καταναλωτές (OECD Competition Assessment Reviews.

GREECE, 2013).

2.5.3 Μακροοικονομικό επίπεδο

Σε μακροοικονομικό επίπεδο, ο φαρμακευτικός κλάδος φέρει το βάρος των δημοσιονομικών

προσπαθειών για εύρεση ρευστότητας. Το δημοσιονομικό πρόβλημα της χώρας επέβαλε θεσμικές

αλλαγές και περικοπές που άλλαξαν τις ισορροπίες στη αλυσίδα διανομής των φαρμακευτικών και

παραφαρμακευτικών σκευασμάτων (Δούνας 2014). Οι τομείς της υγείας και του φαρμάκου κλήθηκαν

να συνεισφέρουν τα μέγιστα στην προσπάθεια δημοσιονομικής προσαρμογής της χώρας. Οι

νομοθετικές μεταρρυθμίσεις από το 2010 και εξής έχουν επιφέρει θεμελιώδεις αλλαγές στο

επιχειρηματικό πεδίο του τομέα της υγείας (Foundation for Economic and Industrial research, 2012). Η

ίδια πηγή καταγράφει λεπτομερώς τις παρεμβάσεις και τις πολιτικές από το 2010 και το πρώτο μνημόνιο

μέχρι το 2012. Ενδεικτικά αναφέρονται στην παρούσα έρευνα μερικές από τις παρεμβάσεις και τους

άξονες πολιτικής που έλαβαν χώρα τον Μάιο του 2010, όπως το νέο σύστημα τιμολόγησης για τα

γενόσημα και μη φάρμακα, η προώθηση των γενόσημων φαρμάκων, η ηλεκτρονική συνταγογράφηση,

το χαμηλότερο περιθώριο κέρδους τόσο στη λιανική όσο και στη χονδρική πώληση, η συγχώνευση

τεσσάρων ταμείων ασφάλισης σε έναν εθνικό οργανισμό παροχής υπηρεσιών υγείας (ΕΟΠΠΥ) και η

ενσωμάτωση των νοσοκομείων του ΙΚΑ στο ΕΣΥ.

Παρά τις παραπάνω πολιτικές, τον επόμενο χρόνο η κρίση της ελληνικής οικονομίας ήταν πολύ

μεγαλύτερη από ό,τι αναμενόταν αρχικά. Το 2012 ήταν επίσης ένα έτος οικονομικής ύφεσης στην




Ελλάδα και η οικονομική και πολιτική αστάθεια ήταν έκδηλη, όπως επίσης και η περιρρέουσα

ατμόσφαιρα που αμφισβητούσε την ικανότητα της χώρας να επιτύχει τους στόχους της.

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, ένας σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει την ομαλή λειτουργία

της αγοράς φαρμάκου είναι τα συσσωρευμένα χρέη του Δημοσίου προς τις φαρμακευτικές εταιρείες. Η

συσσώρευση χρεών και η αβεβαιότητα ως προς το χρόνο είσπραξης των απαιτήσεων προκαλεί έντονα

προβλήματα στις φαρμακευτικές εταιρείες, οι οποίες αφενός επιβαρύνονται με επιπλέον

χρηματοοικονομικό κόστος, αφετέρου δεν είναι σε θέση να προχωρήσουν σε ένα αποτελεσματικό

χρηματοοικονομικό προγραμματισμό των χρηματορροών τους, γεγονός που επηρεάζει και τα υπόλοιπα

τμήματα της αλυσίδας εφοδιασμού φαρμάκων (Αθανασιάδης, Μανιάτης και Ντεμούσης, 2012).

2.6 Προτιμώμενη στρατηγική και ενέργειες αντιμετώπισης της κρίσης

Η στρατηγική των επιχειρήσεων είναι ο καθορισμός των βασικών μακροχρόνιων στόχων και σκοπών

μιας επιχείρησης, καθώς και η υιοθέτηση μιας σειράς πράξεων και ο προσδιορισμός των αναγκαίων

μέσων για την πραγματοποίηση αυτών των σκοπών. Σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη της αγοράς που

σχετίζεται με το φάρμακο, οι στρατηγικές που θα υιοθετηθούν πρέπει να στοχεύουν στη δέσμευση

απέναντι σε ένα κοινό όραμα, την ικανότητα ανάλυσης των δεδομένων της αγοράς και στην έρευνα και

την ανάπτυξη νέων προϊόντων. Ωστόσο, αυτή τη στιγμή οι συνθήκες είναι επίσης θέμα επιχειρηματικής

απόφασης και μεγάλης επένδυσης με σημαντικό ρίσκο (Αναστασίου, 2008).

Παρακάτω παρουσιάζεται μια SWOT Ανάλυση προκειμένου να διερευνηθούν τα δυνατά και αδύνατα

σημεία, οι ευκαιρίες και οι απειλές του φαρμακευτικού κλάδου, η οποία διενεργήθηκε από την ICAP

το 2012 (ICAP, 2012). Η ανάλυση αυτή του εσωτερικού και του εξωτερικού περιβάλλοντος του

φαρμακείου ως επιχείρηση φιλοδοξεί να δώσει απαντήσεις σχετικά με τις στρατηγικές που πρέπει να

ακολουθηθούν με σκοπό την αντιμετώπιση και την έξοδο από την κρίση.

Δυνατά Σημεία Αδύνατα σημεία

-Η ίδια η φύση των εξεταζόμενων προϊόντων,

εφόσον το φάρμακο είναι αναντικατάστατο αγαθό,

με συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση

-Η διεθνής βιομηχανία φαρμάκων περιλαμβάνει

ισχυρά επιχειρηματικά σχήματα, μεταξύ των

οποίων και διεθνείς ομίλους που επενδύουν

συστηματικά σε έρευνα και ανάπτυξη

-Ανεπτυγμένα και εδραιωμένα δίκτυα διανομής

(φαρμακαποθήκες) με ευρεία γεωγραφική κάλυψη

-Αυξανόμενοι δείκτες δημογραφικής γήρανσης της

χώρας

-Ελεγχόμενο κέρδος, καθώς η ύπαρξη θεσμοθετημένα

προκαθορισμένης τιμής περιορίζει την ανάπτυξη των

εξεταζόμενων επιχειρήσεων

-Μεγάλες καθυστερήσεις πληρωμών και

συσσωρευμένες οφειλές από πλευράς Δημοσίου τομέα

(νοσοκομεία, ασφαλιστικά ταμεία κλπ.)

-Έλλειψη σταθερού θεσμικού πλαισίου, συνεχείς

εναλλαγές στη νομοθεσία και καθυστέρηση στη λήψη

αποφάσεων ή στην έγκριση φαρμάκων

-Υψηλά διοικητικά κόστη/τέλη και καθυστερήσεις στη

διαδικασία έγκρισης νέων φαρμάκων




Ευκαιρίες Απειλές

-Εξέλιξη βιοτεχνολογίας και προώθηση νέων

φαρμακευτικών σκευασμάτων

-Ανάπτυξη και διεύρυνση εξαγωγικής

δραστηριότητας

-Ενίσχυση της διείσδυσης των γενόσημων

φαρμάκων στην εγχώρια αγορά

-Λήξη πατέντας φαρμάκων ευρείας κατανάλωσης

-Ενίσχυση των εμπορικών σημάτων των

φαρμακευτικών επιχειρήσεων

-Συνεχιζόμενη οικονομική κρίση με συνέπεια τη

δραστική περικοπή δαπανών για την υγεία

-Αναθεώρηση τιμών φαρμάκων με επιπτώσεις στη

διαθεσιμότητά τους και τα έσοδα των εξεταζόμενων

επιχειρήσεων

-Έλλειψη ρευστότητας στην αγορά, η οποία περιορίζει

την υλοποίηση εμπορικών και επενδυτικών κινήσεων

-Τα συσσωρευμένα χρέη νοσοκομείων και

ασφαλιστικών ταμείων

-Επιβολή υψηλών εκπτώσεων (rebate) προς τα

ασφαλιστικά ταμεία

-Επιβολή αλλαγών στον τρόπο συνταγογράφησης που

ενδεχομένως πλήξουν τη ζήτηση συγκεκριμένων

φαρμάκων

-Η τυχόν απόσυρση μεγάλου αριθμού φαρμάκων από

τη λίστα συνταγογραφούμενων φαρμάκων.

Πίνακας 8: Ανάλυση SWOT για τον φαρμακευτικό κλάδο – Πηγή: ICAP 2012.

Πρέπει να σημειωθεί στο σημείο αυτό ότι οι ελληνικές εταιρείες δεν έχουν την υποστήριξη ισχυρών

μητρικών εταιρειών ή πολυεθνικού ομίλων. Ως εκ τούτου, πλήττονται από τη συσσώρευση των χρεών

του δημόσιου τομέα και πρέπει να αναπτύσσουν στρατηγικές για να ανταπεξέλθουν.

Μια από τις στρατηγικές που επιλέγονται για την αντιμετώπιση της κρίσης, στο πλαίσιο σύναψης

στρατηγικών συμμαχιών και συνεργασιών, είναι η εξάπλωση του συνεργαζόμενου δικτύου διανομής

των ιδιωτικών και των συνεταιριστικών φαρμακαποθηκών προκειμένου τα προϊόντα να βρίσκονται σε

επάρκεια στην αγορά και να προωθούνται ικανοποιητικά. Προτείνεται επίσης η λήψη υποστηρικτικών

μέτρων από την πλευρά του κράτους, είτε με την παροχή δυνατότητας διευθέτησης εκκρεμών χρεών

των φαρμακοβιομηχανιών μέσω συμψηφισμού ΦΠΑ ή άλλων χρεών, με σκοπό την ενίσχυση της

ρευστότητας είτε με τη θέσπιση μέτρων για την αύξηση της χαμηλής διείσδυσης στην ελληνική αγορά

των γενοσήμων φαρμάκων, τα οποία κατέχουν στην Ελλάδα μερίδιο επί των πωλήσεων 32% σε σχέση

με άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπου το ποσοστό συμμετοχής τους στις πωλήσεις ξεπερνά το 60% -κάτι

που θα συνεισέφερε σημαντικά στην αύξηση της προστιθέμενης αξίας στον κλάδο αλλά και στην

ευρύτερη ελληνική οικονομία (Νεγκής, 2011).

Μια άλλη προσέγγιση είναι η ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης μηχανογραφικής υποστήριξης, η οποία

υποστηρίζει τη λειτουργικότητα των φαρμακείων. Με αυτόν τον τρόπο ένα εξειδικευμένο ηλεκτρονικό




δίκτυο παρακολουθεί, ελέγχει και διασυνδέει την παραγωγική διαδικασία, την κοστολόγηση, την

προώθηση των προϊόντων, τις λογιστικές καταστάσεις, τον κύκλο εργασιών κ.α.

Η εισαγωγή του φαρμακευτικού μάρκετινγκ έχει τη δυναμική να βελτιώσει την παρούσα κατάσταση

των φαρμακείων. Ο ορισμός της ιδιαίτερης αυτής κατηγορίας από την Ελληνική Εταιρεία

Φαρμακευτικού Μάρκετινγκ (ΕΕΦΑΜ, 2010) την προσδιορίζει ως το σύνολο των δραστηριοτήτων που

στοχεύουν στην επιλογή, την κυκλοφορία, τη συνταγογράφηση και την ορθή χρήση γενικά των

φαρμακευτικών προϊόντων που προορίζονται για ανθρώπινη χρήση. Διαμορφώνεται και ασκείται

αποκλειστικά από τις φαρμακευτικές εταιρείες και απευθύνεται στον ιατρικό κόσμο και τους

επιστήμονες που είναι εξουσιοδοτημένοι από τον νόμο να συνταγογραφούν ή να χορηγούν

φαρμακευτικά προϊόντα. Λόγω της φύσης του το φαρμακευτικό μάρκετινγκ δεν δημιουργεί ανάγκες,

αλλά στοχεύει στην ικανοποίηση πραγματικών αναγκών που έχουν σχέση με την υγεία. Μάλιστα, ο

Smith (1998) το περιέγραψε ως μια υποκατηγορία του μάρκετινγκ η οποία συνθέτει την παροχή

φαρμακευτικής βοήθειας, μεταθέτοντας με τον τρόπο αυτό την εστίαση από το ίδιο το φάρμακο στον

ασθενή-καταναλωτή και στις ενέργειες, τα προγράμματα και τις υπηρεσίες που του παρέχονται.

Συνοψίζοντας, οι στρατηγικές κινούνται σε πολλαπλά επίπεδα και έχουν στόχο τη δημιουργία ενός

ανταγωνιστικού περιβάλλοντος, με σεβασμό πάντα στη νομοθεσία περί ανταγωνισμού και το όφελος

του καταναλωτή. Επίσης, είναι πολύ σημαντικό να προωθηθεί η καινοτομία –ο βασικός μοχλός

ανάπτυξης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.

3. Ερευνητικές υποθέσεις

Μία ερευνητική υπόθεση είναι μία πρόβλεψη για ένα φαινόμενο υπό παρατήρηση, βασισμένη στη

θεωρία. Οι ερευνητικές υποθέσεις που αποτελούν τη βάση προκειμένου να πραγματοποιηθεί η παρούσα

έρευνα παρουσιάζονται λεπτομερώς στο κυρίως σώμα της ανά χείρας διπλωματικής εργασίας. Οι

ερευνητικές υποθέσεις για τα ερωτηματολόγια συντάχθηκαν με βάση τους στόχους της έρευνας, τη

σχετική βιβλιογραφία και τις γνώσεις και τις εμπειρίες σχετικά με τον φαρμακευτικό κλάδο. Για κάθε

ερωτηματολόγιο έχει συγκροτηθεί μια κύρια ερευνητική υπόθεση.

3.1 Αναμενόμενη επίδραση των χαρακτηριστικών του φαρμακοποιού στα

αντιλαμβανόμενα προβλήματα

Αναμένουμε ότι οι αντιλήψεις σχετικά με τα αντιλαμβανόμενα προβλήματα του κλάδου επηρεάζονται

από α) το φύλο β) την ηλικία γ) τα χρόνια εμπειρίας/εργασίας και δ) από το επίπεδο εκπαίδευσης του

φαρμακοποιού. Συγκεκριμένα αναμένουμε ότι:

H1- Το φύλο δεν επηρεάζει την αντιλαμβανόμενη ισχύ των προβλημάτων και τις επιλεγόμενες

ενέργειες αντιμετώπισής τους




Η2- Η ηλικία επηρεάζει την αντιλαμβανόμενη ισχύ των προβλημάτων και τις επιλεγόμενες

ενέργειες αντιμετώπισής τους

Η3- Η εμπειρία του φαρμακοποιού επηρεάζει την αντιλαμβανόμενη ισχύ των προβλημάτων και

τις επιλεγόμενες ενέργειες αντιμετώπισής τους

Η4- Το επίπεδο εκπαίδευσης επηρεάζει την αντιλαμβανόμενη ισχύ των προβλημάτων και τις

επιλεγόμενες ενέργειες αντιμετώπισής τους

3.2 Αναμενόμενη επίδραση των χαρακτηριστικών του φαρμακείου στα

αντιλαμβανόμενα προβλήματα

Αναμένουμε ότι οι αντιλήψεις σχετικά με τα αντιλαμβανόμενα προβλήματα του κλάδου μεταβάλλονται

ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του φαρμακείου, δηλαδή από α) το επίπεδο ανταγωνισμού β) από τον

μηνιαίο κύκλο εργασιών και γ) από το μέγεθος (τετραγωνικά μέτρα) του φαρμακείου. Συγκεκριμένα

αναμένουμε ότι:

H5- Όσο πιο υψηλό είναι το επίπεδο του ανταγωνισμού τόσο υψηλότερη θα είναι η ισχύς των

αντιλαμβανόμενων προβλημάτων και η επιρροή στις ενέργειες αντιμετώπισής τους

Η6- Όσο πιο υψηλός είναι ο μηνιαίος κύκλος εργασιών τόσο χαμηλότερη θα είναι η ισχύς των

αντιλαμβανόμενων προβλημάτων και η επιρροή στις ενέργειες αντιμετώπισής τους

Η7- Όσο μεγαλύτερο είναι το μέγεθος (τετραγωνικά μέτρα) του φαρμακείου τόσο μικρότερη

θα είναι η ισχύς των αντιλαμβανόμενων προβλημάτων και η επιρροή στις ενέργειες

αντιμετώπισής τους

4. Ερευνητική μεθοδολογία

Η ποσοτική έρευνα χαρακτηρίζεται από την επιδίωξη του ερευνητή να συλλέξει αντικειμενικά και γενικά

δεδομένα για κάποιο φαινόμενο και στη συνέχεια να τα μετατρέψει σε αριθμητικά ή στατιστικά στοιχεία,

ώστε να προβεί σε συγκρίσεις μεταξύ των διαφόρων μεταβλητών και να παράσχει αντικειμενικές

επεξηγήσεις για τα αίτια ή τις σχέσεις μεταξύ των μεταβλητών, που θα αποτελούν μια αντικειμενική και

γενική θεωρία για το φαινόμενο της έρευνας (Sarantakos, 1998). Με άλλα λόγια, στόχος της ποσοτικής

έρευνας είναι να μετατραπούν όλα τα δεδομένα της έρευνας σε αριθμητική, νουμερική ή στατιστική

γλώσσα, ώστε να μπορούν να προσμετρηθούν με μαθηματική ακρίβεια και να συγκριθούν οι ποσότητές

τους (Μαντζούκος, 2007).

Καθώς δεν είναι πάντα δυνατό ή πρακτικό να έχει κανείς μετρήσεις από ένα πληθυσμό, οι ερευνητές

προσπαθούν να συλλέξουν πληροφορίες από µία μικρότερη ομάδα κατά τέτοιο τρόπο ώστε η γνώση που

θα αποκομίσουν να είναι αντιπροσωπευτική του συνολικού μελετημένου πληθυσμού. Σε αυτές τις

περιπτώσεις διαλέγεται ένα δείγμα (sample), ένα μέρος του πληθυσμού (population), αναλύονται




στατιστικά οι πληροφορίες του δείγματος και, χρησιμοποιώντας τα αποτελέσματα της ανάλυσης αυτής,

γίνονται γενικεύσεις (αντλούνται συμπεράσματα) για τον πληθυσμό (Κατσίλλης, 1995).

Για την πραγματοποίηση της παρούσας μελέτης, η οποία διενεργήθηκε στα τέλη του 2014 και αφορούσε

το διάστημα 2012-2013, συντάχθηκε ένα ερωτηματολόγιο αποτελούμενο από ερωτήσεις ανοικτού και

κλειστού τύπου. Στην συνέχεια παραπεμφθήκαμε στην ομοσπονδία συνεταιρισμών φαρμακοποιών

Ελλάδας (ΟΣΦΕ) ώστε να δοθεί η απαραίτητη έγκριση του ερωτηματολογίου και κατά συνέπεια

ολόκληρης της έρευνας. Ύστερα, μοιράστηκε το ερωτηματολόγιο στα τέσσερις χιλιάδες τετρακόσα μέλη

της ομοσπονδίας και ζητήθηκε η συμπλήρωσή του ανώνυμα και οικειοθελώς, την ίδια περίοδο, από τα

διαθέσιμα υποκείμενα της μελέτης. Εξ αυτών ανταποκρίθηκε το 10%, δηλαδή 447 φαρμακοποιοί. Ο

πληθυσμός της μελέτης αποτελείται από φαρμακεία, μεγάλα και μη, από αστικά κέντρα της χώρας.

5. Παρουσίαση αποτελεσμάτων

Στην ενότητα αυτή πρόκειται να παρουσιαστούν και να σχολιαστούν δεδομένα που προέκυψαν από έρευνα

με τη χρήση δομημένου ερωτηματολογίου, στο οποίο οι σκοποί της έρευνας μετατράπηκαν σε επιμέρους

ερωτήσεις. Το παρόν ερωτηματολόγιο αποτελεί μεθοδολογικό εργαλείο για τη διεξαγωγή της εν λόγω

έρευνας σχετικά με τα προβλήματα του κλάδου των φαρμακοποιών και την επίδρασή τους στο φαρμακείο.

Αφότου ολοκληρώθηκε η συλλογή ποσοτικών δεδομένων, ακολουθεί η ανάλυσή τους και επιχειρείται η

εξαγωγή συμπερασμάτων.

5.1 Παρουσίαση σημαντικότητας και επίδρασής αντιλαμβανόμενων

προβλημάτων

Ακολουθούν η σημαντικότητα καθώς και η επίδραση των προβλημάτων σύμφωνα με αυτούς που

απάντησαν.

5.1.1 Αντιλαμβανόμενα προβλήματα του κλάδου των φαρμακείων

Αντιλαμβανόμενο πρόβλημα Διάμεσος Επικρατούσα

τιμή

Αριθμός

απαντήσεων

(Ν)

1 Μείωση του κύκλου εργασιών (μείωση τζίρου) 2.00 11 413

2 Μείωση της ρευστότητας 3.00 2 412

3

4

Καθυστέρηση πληρωμών δημοσίου (ΕΟΠΥΥ) 4.00 1 412

Μείωση του περιθωρίου κέρδους των φαρμακοποιών 4.00 1 410

5 Αλλαγές τιμών των φαρμάκων 5.00 1 412

6 Πίεση στις τιμές του παραφαρμάκου εξ αιτίας του διαδικτύου 7.00 7 412




7 Αλλαγές ωραρίου (αύξηση ωρών λειτουργίας φαρμακείου) 8.00 1 406

8 Αύξηση χρεών προς προμηθευτές 8.00 4 403

9

10

Αύξηση της καθυστέρησης πληρωμών από ιδιώτες 8.00 10 409

Διάθεση των μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων (OTC) και από άλλα

κανάλια 8.00 10 410

11 Είσοδος μεγάλων αλυσίδων φαρμακείων του εξωτερικού στην ελληνική

αγορά 9.00 15 403

12 Μείωση της εμπορικής αξίας των φαρμακείων 10.00 15 404

13

14

15

16

Προβλήματα συνεργασίας με φαρμακευτικές εταιρείες 11.00 13 405

Προβλήματα συνεργασίας με Τράπεζες 11.00 14 400

Προβλήματα συνεργασίας με φαρμακαποθήκες 11.00 15 408

Αλλαγές σε πληθυσμιακά 11.00 16 345

Πίνακας 9: Σημαντικότητα αντιλαμβανόμενων προβλημάτων αυτών που απάντησαν

Όπως προκύπτει από την παραπάνω ιεράρχηση των προβλημάτων, το πλέον σημαντικό πρόβλημα του

φαρμακευτικού κλάδου εν μέσω της κρίσης είναι η μείωση του κύκλου εργασιών. Η έλλειψη ρευστότητας

στην αγορά και ο περιορισμός του διαθέσιμου εισοδήματος πλήττει όλα ανεξαιρέτως τα ελεύθερα

επαγγέλματα και περιορίζει τον κύκλο εργασιών των μικρομεσαίων επιχειρήσεων που

δραστηριοποιούνται σε όλους τους τομείς, απειλώντας μέχρι και την ίδια τη βιωσιμότητά τους. Το φλέγον

αυτό ζήτημα για τον κλάδο συνδέεται άμεσα, όπως προαναφέρθηκε, με τη γενικότερη έλλειψη

ρευστότητας, η οποία κατατάσσεται ως το δεύτερο σημαντικότερο πρόβλημα από τους συμμετέχοντες

στην έρευνα. Πρόκειται για μια σπειροειδή κίνηση προς τα κάτω που δημιουργεί περαιτέρω

προβληματισμούς. Έπονται στην κατάταξη τα θέματα της καθυστέρησης των πληρωμών του δημοσίου

και η μείωση του περιθωρίου κέρδους των φαρμακοποιών. Ο ΕΟΠΠΥ αποτελεί τον κυριότερο ίσως

πελάτη για πολλά φαρμακεία. Ακόμη και πριν από την κρίση, το δημόσιο δεν ήταν συνεπές στις πληρωμές

του προς τους φαρμακοποιούς, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται πολλές ανωμαλίες στη λειτουργία των

μονάδων. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με το πρόβλημα αυτό βρίσκονται αντιμέτωπες και άλλες

χώρες της ΕΕ πέρα από την Ελλάδα, γεγονός που οδήγησε σε διερεύνηση των αιτιών και σε έκδοση νέας

Ευρωπαϊκής Οδηγίας, της 2011/7/ΕΕ. Σε ό,τι αφορά τις κύριες αιτίες αναδεικνύεται ότι πέραν της

πραγματικής οικονομικής αδυναμίας, της διοικητικής ανεπάρκειας και των διαφορών μεταξύ των

συναλλασσόμενων, η εκ προθέσεως καθυστέρηση των πληρωμών δεν κατέχει λιγότερο σημαντική θέση.

Αξίζει να σημειωθεί στο σημείο αυτό ότι η Ελλάδα βρίσκεται μεταξύ των πρώτων χωρών στην Ευρώπη

στην καθυστέρηση των πληρωμών του δημοσίου. Για το 2014 η έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δείχνει

ότι μέση διάρκεια πληρωμής για τις συναλλαγές μεταξύ των Δημόσιων Αρχών και των επιχειρήσεων για

την Ελλάδα εκτιμάται στις 155 ημέρες, ενώ οι συναλλαγές μεταξύ των επιχειρήσεων στις 76 ημέρες, τη

στιγμή που ο μέσος όρος στην Ευρώπη για τις συναλλαγές με το Δημόσιο ανέρχεται στις 58 ημέρες, ενώ




οι συναλλαγές μεταξύ των επιχειρήσεων στις 47 ημέρες. Η εν λόγω οδηγία ενσωματώθηκε στο ελληνικό

δίκαιο με τους Ν. 4152/2013 και Ν. 4254/2014 (Μιχαλοπούλου, 2014).

Σε ό,τι τη μείωση του περιθωρίου κέρδους των φαρμακοποιών, η μείωση που έλαβε χώρα το 2014

αποτελούσε δέσμευση του Υπουργείου Υγείας προς τους πιστωτές της χώρας και διαμορφώθηκε στα 4%.

Παράλληλα, το πέμπτο πρόβλημα, δηλαδή οι αλλαγές στις τιμές των φαρμάκων, προκαλεί ανησυχία καθώς

οι λίστες με τις ανατιμολογήσεις έχουν συχνά ως επακόλουθο την έλλειψη κάποιων φαρμάκων. Επίσης,

όπως φαίνεται από το θέμα που κατατάσσεται στην έκτη θέση, συχνά ασκούνται πιέσεις στις τιμές του

παραφαρμάκου εξαιτίας του διαδικτύου. Η χρήση του διαδικτύου για το λιανικό εμπόριο αυξάνεται όσο

μειώνονται οι τιμές που φτάνουν στον τελικό χρήστη. Ακόμη και αν μόνο ένας στους τρεις Έλληνες

πραγματοποιεί online αγορές, τη στιγμή που ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 59%, το online shopping κερδίζει

έδαφος στην χώρα και μάλιστα αυξάνεται ολοένα και περισσότερο κατά τη διάρκεια της κρίσης, αφού οι

όγκοι του είναι υπερδιπλάσιοι σε σχέση με τα αντίστοιχα επίπεδα του 2009 (Γεωργιακώδης, 2013). Μια

τέτοια τάση δεν θα μπορούσε να μην επηρεάσει και την αγορά του παραφαρμάκου, δεδομένου ότι η

πλοήγηση στο διαδίκτυο αποτελεί μέρος της καθημερινότητας των περισσότερων ανθρώπων και οι αγορές

μέσω διαδικτύου αποτελούν τάση που εδραιώνεται με την πάροδο του χρόνου.

Η κρίση έφερε μαζί της και μια σειρά από αλλαγές σε ό,τι αφορά την ίδια τη λειτουργία του φαρμακείου.

Στην έβδομη θέση των προβλημάτων που κατέγραψε η ανά χείρας έρευνα κατατάσσονται οι αλλαγές στο

ωράριο, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση των ωρών λειτουργίας των φαρμακείων. Η

απελευθέρωση του ωραρίου και ο ανταγωνισμός που αναπτύχθηκε οδήγησαν όλο και περισσότερους

φαρμακοποιούς να αυξήσουν τις ώρες λειτουργίας των φαρμακείων τους, διεκδικώντας αύξηση του τζίρου

τους. Υπενθυμίζεται ότι η πρώτη παρέμβαση στο ωράριο των φαρμακείων έγινε το 2011 και προέβλεπε

προαιρετική διεύρυνσή του, απόλυτα όμως ταυτισμένη με το ωράριο των εφημεριών. Πρόσφατη διάταξη

του νόμου 4254/2014 προβλέπει πλήρη απελευθέρωση του ωραρίου, χωρίς να έχουν τεθεί μέχρι σήμερα

κανόνες. Τα προβλήματα που προκύπτουν από τις παραπάνω ρυθμίσεις είναι η απορρύθμιση των

εφημεριών των φαρμακείων και η δημιουργία ασφυξίας στα μικρά φαρμακεία της γειτονιάς.

Επακόλουθο των εξελίξεων στον φαρμακευτικό κλάδο είναι το όγδοο κατά σειρά πρόβλημα που αφορά

την αύξηση των χρεών προς τους προμηθευτές. Η έλλειψη ρευστότητας και η γενικότερη οικονομική

αστάθεια επιβαρύνει τον κλάδο, ο οποίος πλήττεται στη συνέχεια από το ένατο κατά σειρά πρόβλημα, την

αύξηση της καθυστέρησης πληρωμών από ιδιώτες. Παρόλο που υπάρχουν νομικές οδοί για την

αποκατάσταση των παραπάνω, η γενικότερη κατάσταση και τα γενικευμένα προβλήματα και χρέη

κρατούν σε στάση αναμονής τις επιχειρήσεις, εν προκειμένω τα φαρμακεία, που παλεύουν να

ανταπεξέλθουν στις δύσκολες συνθήκες.

Το επόμενο πρόβλημα κατά σειρά είναι η διάθεση των μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων (OTC) και

από άλλα κανάλια. Τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα είναι φαρμακευτικά προϊόντα τα οποία ο ασθενής

μπορεί να προμηθευτεί από τον χώρο του φαρμακείου χωρίς να κρίνεται απαραίτητη η προσκόμιση




ιατρικής συνταγής. Επιπλέον, τα φαρμακευτικά αυτά προϊόντα δεν αποζημιώνονται από τα ασφαλιστικά

ταμεία, ενώ επιτρέπεται ή διαφήμιση τους στο καταναλωτικό κοινό, τηρουμένων ορισμένων

προϋποθέσεων. Στα προϊόντα αυτά περιλαμβάνονται συμπληρώματα διατροφής, υποκατάστατα νικοτίνης

για τη ρύθμιση της διάθεσης για κάπνισμα, προϊόντα για το αδυνάτισμα, προϊόντα στοματικής υγιεινής,

κρέμες για αντηλιακή προστασία, για αντιγήρανση και ενυδάτωση κ.ά. Αξίζει να σημειωθεί στο σημείο

αυτό ότι προ κρίσης το 94% των πωλήσεων των προϊόντων OTC στην Ελλάδα πραγματοποιούνται μέσω

των φαρμακείων και ότι η στροφή των καταναλωτών προς τα φαρμακεία όταν πρόκειται για προϊόντα

προσωπικής φροντίδας, οδήγησε στην αύξηση του μεριδίου αγοράς των φαρμακείων (Λιακοπούλου,

2007).

Η είσοδος μεγάλων αλυσίδων φαρμακείων του εξωτερικού στην ελληνική αγορά φαίνεται να απασχολεί

τον κλάδο, αλλά όχι σε μεγάλο βαθμό, αφού κατατάσσεται στην ενδέκατη θέση όπως προκύπτει από τα

αποτελέσματα του ερωτηματολογίου. Η στάση του κλάδου είναι ότι οι αλυσίδες φαρμακείων –όπου

υπάρχουν– λειτουργούν σε βάρος της κρατικής φαρμακευτικής δαπάνης. Δεν προσφέρουν φθηνότερες

υπηρεσίες και προϊόντα προς τους πολίτες και ευνοούν καθαρά ολιγοπωλιακά φαινόμενα. Παράλληλα οι

αλυσίδες του εξωτερικού έχουν αποκτήσει τέτοια παρουσία και δύναμη στην αγορά που μπορούν να

παράγουν προϊόντα με την δική τους επωνυμία σε εξαιρετικά χαμηλό κόστος που ένα ανεξάρτητο

φαρμακείο θα αδυνατεί να ανταγωνιστεί.

Τα τελευταία τέσσερα αντιλαμβανόμενα προβλήματα είναι η μείωση της εμπορικής αξίας των

φαρμακείων, τα προβλήματα συνεργασίας με φαρμακευτικές εταιρείες, τα προβλήματα συνεργασίας με

τις φαρμακαποθήκες και οι αλλαγές στα πληθυσμιακά δεδομένα. Να σημειωθεί εδώ ότι σε πανελλαδική

έρευνα της εταιρείας δημοσκοπήσεων MARC που διεξήχθη τον Δεκέμβριο του 2012 και τα αποτελέσματά

της δημοσιοποιήθηκαν από το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, το 33,7% των ερωτηθέντων είχε δηλώσει

ότι αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα με τις τράπεζες. Η διαφωνία αυτή ίσως να οφείλεται σε έξαρση

των προβλημάτων που προηγούνται και τη γενικευμένη κρίση εμπιστοσύνης και καλών σχέσεων που

υπάρχει ανάμεσα στις τράπεζες και τους συναλλασσόμενους μαζί τους.

Σε ό,τι αφορά τα προβλήματα συνεργασίας με τις φαρμακαποθήκες και τις αλλαγές στα πληθυσμιακά

δεδομένα, πρέπει να τονιστεί στο σημείο αυτό ότι στην υποθετική ερώτηση που παρουσιάζεται παρακάτω

σχετικά με το ενδεχόμενο οι φαρμακαποθήκες να μπορούσαν να αγοράσουν μερίδιο του φαρμακείου,

πολλοί είναι της άποψης ότι αυτό θα επέφερε μια σειρά από οφέλη και θα αποδεικνυόταν τελικά ευνοϊκή

για τον επιχειρηματία-φαρμακοποιό. Η αγορά, όπως είναι γνωστό, στηρίζεται στα δημογραφικά

χαρακτηριστικά των καταναλωτών για την ανάπτυξή της.

5.1.2 Περαιτέρω αντιλαμβανόμενα προβλήματα

Εκτός των ανωτέρω προβλημάτων, παρατηρήθηκαν:




1. Αλλαγή φαρμάκων

2. Απαξίωση ρόλου φαρμακοποιού

3. Απαξίωση φαρμακοποιών από ΜΜΕ

4. Απελευθέρωση τιμής OTC

5. Αύξηση ποσότητας φαρμακείων με το άνοιγμα του επαγγέλματος

6. Αύξηση φορολόγησης

7. Αύξηση φορολογίας

8. Γενόσημα/Ελλείψεις

9. Κράτος-Δασμοί-Έμμεσοι Φόροι-Κλέψιμο Τζίρου

10. Μη ενότητα του κλάδου

11. Μη υγιής ανταγωνισμός

12. Προβλήματα με άλλα φαρμακεία

13. Συνεργασίες

14. Συνεχείς εκπτώσεις λόγω ανταγωνισμού

15. Υψηλή φορολογία

16. Φαρμακοποιοί που τηρούν ολοήμερο ωράριο δεν πρέπει να μπαίνουν σε λίστα

εφημεριών

Πίνακας 10: Περαιτέρω αναφορές αντιλαμβανόμενων προβλημάτων αυτών που απάντησαν

Επιπλέον, η ανά χείρας έρευνα ανέδειξε επιπρόσθετα προβλήματα που απασχολούν τον κλάδο, με πρώτο

και κυριότερο την αλλαγή των φαρμάκων και δεύτερο την απαξίωση του ρόλου του φαρμακοποιού, μέσα

στο ευρύτερο πλαίσιο της κρίσης των θεσμών και αξιών που διέπει την ελληνική κοινωνία τα τελευταία

χρόνια. Ειδικότερα, η κατάθεση του πολυνομοσχεδίου στη Βουλή το 2014 θεωρήθηκε από την Ειδική

Κομματική Οργάνωση Φαρμακοποιών ότι απαξιώνει πλήρως τον ρόλο του φαρμακοποιού και οδήγησε

στη σύσσωμη παραίτησή του. Στο ίδιο πνεύμα κινείται και το θέμα της απαξίωσης των φαρμακοποιών

από τα ΜΜΕ –θέμα που επίσης αναφέρθηκε από τους φαρμακοποιούς που απάντησαν στα

ερωτηματολόγια της ανά χείρας έρευνας.

Ένα ακόμη σημείο που θίχτηκε ήταν η απελευθέρωση των τιμών των μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων,

ενάντια στην οποία έχουν συνταχθεί υπουργείο Υγείας, Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων και ο

Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος (http://www.newsbeast.gr/health/arthro/633770/metopo-gia-ti-

mi-apeleutherosi-ton-mi-sudagografoumenon-farmakon/), καθώς εκτιμούν ότι ενδεχόμενη απελευθέρωση

των τιμών όχι μόνο δεν θα οδηγήσει σε μειώσεις, αλλά θα εκτινάξει το κόστος τους κατά 20%. Μια ακόμη

ανησυχία των φαρμακοποιών είναι η αύξηση της ποσότητας των φαρμακείων με το άνοιγμα του

επαγγέλματος, δεδομένου ότι αν συμβεί κάτι τέτοιο ο οποιοσδήποτε διαθέτει τα απαραίτητα κεφαλαία θα

μπορεί να λειτουργήσει φαρμακείο. Επίσης, με αυτόν τον τρόπο θα δοθεί η δυνατότητα το φαρμακείο να

μην είναι πλέον μόνο αυτούσιο και ανεξάρτητο κατάστημα, αλλά να μπορεί να αποτελέσει και τμήμα




καταστήματος (π.χ. Super market). Από μια τέτοια εξέλιξη θα θιγούν όλοι οι φαρμακοποιοί, αλλά άμεσα

τα μικρότερα φαρμακεία, λόγω μη βιωσιμότητας στις νέες αυτές συνθήκες, το εξειδικευμένο προσωπικό

θα μειωθεί και οι δομές του φαρμακείου θα οργανωθούν με βάση οικονομικά κυρίως κριτήρια. Δεν

υπάρχει αμφιβολία ότι η φαρμακευτική συμβουλή είναι το κυριότερο όπλο του φαρμακοποιού, και το μόνο

που τον διαφοροποιεί από ένα οποιοδήποτε σημείο λιανικής πώλησης (Κάτσαρης, 2010). Στο σημείο αυτό

να τονιστεί ότι στο Μνημόνιο που συμφωνήθηκε μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και της Τρόικας

προβλέπεται η άρση των περιορισμών στα κλειστά επαγγέλματα, συμπεριλαμβανομένου και του αριθμού

των φαρμακείων.

Τα μνημόνια έφεραν αύξηση της φορολόγησης σε όλα τα κοινωνικά και οικονομικά στρώματα. Τα

φαρμακεία δεν θα μπορούσαν να απέχουν από τη σημαντική αύξηση των συντελεστών φορολογίας

εισοδήματος των ατομικών επιχειρήσεων, των προσωπικών εταιρειών και των ανώνυμων εταιρειών και

πρόβλημα αυτό καταγράφεται από τον κλάδο. Ένα ακόμη πρόβλημα φαίνεται να είναι τα γενόσημα

φάρμακα, τα φάρμακα δηλαδή η δραστική ουσία των οποίων δεν καλύπτεται από δίπλωμα ευρεσιτεχνίας,

και οι ελλείψεις που καταγράφονται σε άλλα φάρμακα, όπως φαίνεται από συνέντευξη του προέδρου του

Πανελληνίου Φαρμακευτικού Συλλόγου Κωνσταντίνου Λουράντου, σε συνέντευξή του (Φυντανίδου,

2014). Επιπλέον, σε παλαιότερη δήλωσή του στον ημερήσιο τύπο, είπε ότι «Οι ελληνικές τράπεζες έχουν

πάρει οδηγία ότι τα φαρμακεία βρίσκονται στην κορυφή της πυραμίδας των επισφαλών επιχειρήσεων στην

Ελλάδα, διότι το 80% των εργασιών τους διενεργείται µέσω των ασφαλιστικών ταμείων. Έτσι, δεν δίνουν

κεφάλαιο κίνησης και οι φαρμακοποιοί αναγκάζονται να υπογράφουν επιταγές προκειμένου να

προμηθεύονται φάρμακα» (Φυντανίδου, 2011).

Η κρίση εμπιστοσύνης που υπάρχει ανάμεσα στον πολίτη και το κράτος αποτυπώνεται στις απαντήσεις

των ερωτηθέντων, όπου οι δασμοί και οι έμμεσοι φόροι καταλήγουν σε κλέψιμο του τζίρου, όπως

χαρακτηριστικά αναφέρουν. Ένα άλλο πρόβλημα είναι η έλλειψη ενότητας στον κλάδο, η οποία έχει ως

αποτέλεσμα να μην υπάρχουν συντονισμένες κινήσεις για την προάσπιση του κοινού συμφέροντος.

Επίσης, ο αθέμιτος ανταγωνισμός και η απόσπαση πελατείας –φαινόμενα που ενισχύονται σε περιόδους

κρίσης– πλήττουν ακόμη περισσότερο τα αποδυναμωμένα φαρμακεία και οδηγούν σε ακραίες

καταστάσεις τους ιδιοκτήτες τους. Ως αποτέλεσμα, παρατηρούνται προβλήματα με άλλα φαρμακεία, ενώ

δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις συνεργασίας επιχειρήσεων. Οι φαρμακοποιοί, μη μπορώντας να αντέξουν

τον ανταγωνισμό, προβαίνουν σε συνεχείς εκπτώσεις και, παρά την υψηλή φορολογία, αναγκάζονται

πολλές φορές να δουλεύουν στο κόστος. Τέλος, τα φαρμακεία που τηρούν το ολοήμερο ωράριο δεν πρέπει

να μπαίνουν σε λίστα εφημεριών, κάτι που όμως δυστυχώς δεν συμβαίνει.

Όλα τα παραπάνω αναφέρθηκαν ως τα γενικά προβλήματα του κλάδου, τα οποία χρήζουν άμεσης

αντιμετώπισης προκειμένου να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα των φαρμακείων. Τα ιδιαίτερα αυτά σοβαρά

ζητήματα απασχολούν τον φαρμακευτικό κλάδο κυρίως λόγω της μνημονιακής πολιτικής που

εφαρμόζεται, όπως φαίνεται από τις απαντήσεις των ερωτηθέντων.




5.1.3 Επίδραση αντιλαμβανόμενων προβλημάτων στο φαρμακείο

Αντιλαμβανόμενο πρόβλημα Μέσος όρος

Αριθμός


(Ν)

1 Μείωση του περιθωρίου κέρδους των φαρμακοποιών 5.65 395

2 Μείωση του κύκλου εργασιών (μείωση τζίρου) 5.42 400

3 Αλλαγές τιμών των φαρμάκων 5.36 395

4 Καθυστέρηση πληρωμών δημοσίου (ΕΟΠΥΥ) 5.22 397

5 Μείωση της ρευστότητας 5.11 397

6 Πίεση στις τιμές του παραφαρμάκου εξ αιτίας του διαδικτύου 4.77 394

7 Αλλαγές ωραρίου (αύξηση ωρών λειτουργίας φαρμακείου) 4.50 389

8 Αύξηση της καθυστέρησης πληρωμών από ιδιώτες 4.49 395

9 Διάθεση των μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων (OTC) και από άλλα

κανάλια 4.24 394

10 Μείωση της εμπορικής αξίας των φαρμακείων 4.04 386

11 Είσοδος μεγάλων αλυσίδων φαρμακείων του εξωτερικού στην ελληνική

αγορά 3.93 386

12 Αύξηση χρεών προς προμηθευτές 3.64 385

13 Αλλαγές σε πληθυσμιακά 3.49 370

14 Προβλήματα συνεργασίας με φαρμακευτικές εταιρείες 3.28 390

15 Προβλήματα συνεργασίας με φαρμακαποθήκες 3.18 389

16 Προβλήματα συνεργασίας με Τράπεζες 3.11 386

Πίνακας 11: Επίδραση αντιλαμβανόμενων προβλημάτων αυτών που απάντησαν




ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΑΝΤΙΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ

Διαγραμματική Απεικόνιση 5: Επίδραση αντιλαμβανόμενων προβλημάτων στο φαρμακείο αυτών που απάντησαν

Στον προηγούμενο πίνακα φαίνονται η επίδραση των προβλημάτων που παρουσιάστηκαν παραπάνω ως

γενικά προβλήματα του φαρμακευτικού κλάδου στην προσωπική επιχείρηση των ερωτηθέντων. Στην

πράξη, πρόκειται κατά κύριο λόγο για τα θέματα που αναφέρθηκαν παραπάνω, αλλά με ελαφρά

τροποποιημένη σειρά σπουδαιότητας. Στην πρώτη θέση έρχεται η μείωση του περιθωρίου κέρδους των

φαρμακοποιών. Πρόκειται εδώ για μια εκτίμηση της μετατόπισης της κρίσης από τη μακροοικονομία στη

μικροοικονομία και στην επίδραση των μέτρων υπέρμετρης φορολόγησης στις επιχειρήσεις. Η μείωση του

τζίρου κατέχει ιεραρχικά τη δεύτερη θέση, καθώς ο κύκλος των εργασιών μειώνεται όσο η κρίση βαθαίνει,

κάτι που αποδεικνύεται από έρευνες που αφορούν τον κλάδο. Ενδεικτικά αναφέρεται η έρευνα της IMS

για το 2012, η οποία επιβεβαίωσε την πτώση του τζίρου κατά 17%, ενώ το 2011 η πτώση διαμορφώθηκε

στο 9%. Η ίδια έρευνα σημειώνει ότι σε όγκο οι πωλήσεις των σκευασμάτων παρέμειναν σταθερές και η

εξήγηση είναι η μείωση της τιμής του φαρμάκου και η εισαγωγή πλήθους γενόσημων τα τελευταία χρόνια

(IMS, 2012). Ο φόβος είναι ένα από τα επακόλουθα της κρίσης και αυτό αποτυπώνεται και στην ανά

χείρας έρευνα.




Στις τρεις επόμενες θέσεις έρχονται οι αλλαγές στις τιμές των φαρμάκων, καθυστέρηση των πληρωμών

από το δημόσιο (ΕΟΠΠΥ) και η επακόλουθη έλλειψη ρευστότητας. Τα φαρμακεία είναι ιδιωτικοί φορείς

λιανικής πώλησης φαρμακευτικών προϊόντων που λειτουργούν νομίμως και συνάπτουν συμβάσεις με τους

φορείς κοινωνικής ασφάλισης ατομικά ή συλλογικά, ενώ τα ποσά που οφείλουν οι φορείς κοινωνικής

ασφάλισης προς τα φαρμακεία πηγάζουν από την εφαρμογή των μεταξύ τους συμβάσεων και την εκτέλεση

των συνταγών φαρμάκων των ασφαλισμένων. Επομένως, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τους εν λόγω

φορείς. Οι τακτικές αυτές έχουν οδηγήσει πολλά φαρμακεία σε οικονομικό αδιέξοδο και είναι απολύτως

λογικό να κατατάσσονται σε τόσο υψηλή από τους ιδιοκτήτες τους. Πρόκειται για έναν από τους τομείς οι

οποίοι αναδεικνύονται σε μεγάλη πρόκληση για τον κλάδο και πολλά θα εξαρτηθούν από την επιτυχή

διαχείρισή της.

Στην έκτη θέση έρχεται η πίεση στις τιμές του παραφαρμάκου εξ αιτίας του διαδικτύου. Η κατάταξη αυτή

διαφοροποιείται από την κατάταξη που κατέχουν τα δύο αυτά προβλήματα στην ερώτηση σχετικά με τη

φύση των πλέον σημαντικών προβλημάτων που απασχολούν τον κλάδο και παρουσιάστηκαν παραπάνω.

Η τιμολόγηση των φαρμάκων είναι μια υπόθεση που απασχολεί γενικά το σύνολο των δραστηριοτήτων

που εμπλέκονται –από τους παραγωγούς και τους διανομείς μέχρι τις επιχειρήσεις-φαρμακεία και τους

ασθενείς. Όταν δε ασκείται πίεση από τη διαδικτυακή αγορά, η κατάσταση δυσχεραίνει ακόμη

περισσότερο. Όπως φαίνεται και από έρευνα της Deloitte σε 17 ευρωπαϊκές χώρες (Deloitte, 2014), τόσο

στην Ελλάδα, όσο και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες αυξάνεται ο αριθμός των καταναλωτών που

αναζητούν πληροφορίες, ιδέες ή καλύτερες τιμές για αγορές μέσω διαδικτύου. Χάρη στην ανάπτυξη του

ηλεκτρονικού εμπορίου μέσω κινητών τηλεφώνων και tablets, ολοένα και περισσότεροι Ευρωπαίοι

καταναλωτές δείχνουν την τάση τους να χρησιμοποιούν τα smartphones για να κάνουν αγορές μέσω

διαδικτύου. Στην Ελλάδα το 59% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι σκοπεύουν να χρησιμοποιήσουν το

smartphone ή το tablet τους για αγορές προϊόντων και το 34% δήλωσαν ότι έχουν ήδη κάνει αγορές μέσω

των συσκευών αυτών.

Στην έβδομη και όγδοη θέση βρίσκονται οι αλλαγές ωραρίου, οι οποίες οδήγησαν στην αύξηση των ωρών

λειτουργίας των φαρμακείων και η αύξηση της καθυστέρησης πληρωμών από ιδιώτες αντίστοιχα. Η

κατάταξη αυτή κινείται στα ίδια επίπεδα με εκείνη που έλαβαν στο πρώτο ερώτημα και μάλιστα με την

ίδια σειρά σημαντικότητας Και σε αυτή την περίπτωση ενισχύεται η αίσθηση ότι η γενικευμένη

οικονομική δυσπραγία έχει επηρεάσει πέρα από οτιδήποτε άλλο τις επιχειρήσεις.

Επιπλέον προβλήματα που αναφέρθηκαν από τους ιδιοκτήτες φαρμακείων ήταν η διάθεση των μη

συνταγογραφούμενων φαρμάκων (OTC) και από άλλα κανάλια και η μείωση της εμπορικής αξίας των

φαρμακείων στην ένατη και δέκατη θέση αντίστοιχα. Και σε αυτή την περίπτωση, αν και με ελαφρές

διαφοροποιήσεις, ακολουθούν την κατάταξη που έλαβαν στην πρώτη ερώτηση του ερωτηματολογίου. Η

διάθεση των OTC εκτός φαρμακείου ανησυχεί τους φαρμακοποιούς που βλέπουν τον τζίρο τους να

μειώνεται, όπως αναφέρθηκε και ως το κατεξοχήν πρόβλημα παραπάνω. Από την άλλη πλευρά, η μείωση




της εμπορικής αξίας των φαρμακείων ως ασφαλείς και υγιείς επενδύσεις προβληματίζει τους

φαρμακοποιούς. Η αποτίμηση των επιχειρήσεων (Business Valuation) προσδιορίζει την εμπορική αξία

μιας επιχείρησης, υπολογίζονται δηλαδή τα οικονομικά οφέλη που απορρέουν από τον συνδυασμό υλικών

και άυλων αγαθών. Στην ενδέκατη θέση βρίσκεται η είσοδος μεγάλων αλυσίδων φαρμακείων του

εξωτερικού στην ελληνική αγορά. Είναι γνωστό πως η επιβολή των νεοφιλελεύθερων πολιτικών στη χώρα

μας έχει συμβάλλει στη συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους και στην επέκταση της δραστηριοποίησης

του ιδιωτικού επιχειρηματικού τομέα στο χώρο της υγείας (Αγαθοπούλου, 2015).

Στη δωδέκατη και δέκατη τρίτη θέση βρίσκονται η αύξηση χρεών προς προμηθευτές και οι αλλαγές στα

πληθυσμιακά δεδομένα αντίστοιχα. Η βαθμιαία υποχρηματοδότηση και η απαξίωση των δημόσιων δομών

υγείας και της κοινωνικής πρόνοιας, η περαιτέρω επιβάρυνση των ασφαλισμένων και η δημιουργία τριών

περίπου εκατομμυρίων ανασφάλιστων καταδεικνύουν του λόγου το αληθές. Αυτά έχουν ως αποτέλεσμα

να αλλάξουν οι παραδοσιακές δομές στην υγεία και η άποψη ότι η υγεία είναι κοινωνικό αγαθό και να

γίνει προϊόν προς εμπορευματοποίηση. Τον αντίκτυπο από τις δομικές αυτές αλλαγές τον ακούν τα

φαρμακεία, τα οποία πρέπει να απορροφήσουν τους κραδασμούς από τις αλλαγές και ταυτόχρονα να

παραμείνουν βιώσιμα.

Στις τρεις τελευταίες θέσεις βρίσκονται τα προβλήματα συνεργασίας με τις φαρμακαποθήκες, τα

προβλήματα συνεργασίας με τις φαρμακευτικές εταιρείες και τα προβλήματα συνεργασίας με τις τράπεζες.

Η ιεράρχηση των παραπάνω προβλημάτων δείχνουν ότι οι φαρμακοποιοί έρχονται αντιμέτωποι με

πρακτικά και θεσμικά προβλήματα, τα οποία απαιτούν άμεση λύση. Εν μέσω της χωρίς προηγούμενο

κρίσης το φάρμακο έχει μετατραπεί από κοινωνικό αγαθό σε κοινό εμπόρευμα, το οποίο υπόκειται στους

νόμους της ελεύθερης αγοράς. Οι φαρμακοποιοί, βλέποντας τον κύκλο εργασιών τους να μειώνεται,

στέκουν αμήχανοι μπροστά στο άνοιγμα του επαγγέλματός τους και στην είσοδο μεγάλων αλυσίδων από

το εξωτερικό, δυσκολεύονται να εξυπηρετήσουν τις οφειλές τους προς τράπεζες και προμηθευτές, ενώ το

κράτος καθυστερεί την εξόφληση των οφειλών του για διάστημα περισσότερο από όσο μπορούν να

αντέξουν. Είναι λογικό, λοιπόν, να ατενίζουν το μέλλον χωρίς αισιοδοξία και να κάνουν δυσοίωνες

προβλέψεις σχετικά με τις τάσεις που αφορούν το επάγγελμα, όπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.

5.2 Παρουσίαση παρατηρούμενης τάσης και η επίδρασή της στο φαρμακείο

Ακολουθεί η παρατηρούμενη τάση καθώς και η επίδρασή της στο φαρμακείο σύμφωνα με το δείγμα.

5.2.1 Παρατηρούμενη τάση στο φαρμακείο

Παρατηρούμενη τάση Επιλεγόμενες

τάσεις

Ποσοστό

%

Αριθμός

απαντήσεων (Ν)

1 Μείωση των κερδών 397 88,8 413

2 Μείωση των εσόδων 392 87,6 412




3 Αύξηση του αριθμού των πελατών που ζητούν πίστωση 388 86,8 416

4 Παράλειψη φαρμάκων από συνταγή για μείωση του κόστους 380 79,6 415

5 Μείωση των ιδίων κεφαλαίων του φαρμακείου 351 78,5 410

6 Μείωση της ποσότητας (σε αξία) του παραφαρμάκου 331 74,04 414

7 Κάλυψη υποχρεώσεων φαρμακείου από προσωπικά κεφάλαια 306 68,4 413

8 Μείωση της ποσότητας (σε αξία) των μη-συνταγογραφούμενων

φαρμάκων 287 64,2 413

9 Μείωση του αριθμού των εκτελούμενων συνταγών 267 59,7 415

10 Μείωση του αριθμού των νέων πελατών (δηλαδή μικρής ηλικίας) 232 51,9 413

11 Μείωση του αριθμού των πελατών που επισκέπτονται το

φαρμακείο 216 48,3 417

Πίνακας 12: Παρατηρούμενη τάση στο φαρμακείο αυτών που απάντησαν

Στον παραπάνω πίνακα καταγράφονται οι τάσεις στο φαρμακείο όπου εργάζεται ο φαρμακοποιός

ανεξάρτητα από ό,τι συμβαίνει στον κλάδο. Οι δύο ισχυρότερες τάσεις είναι η μείωση των κερδών και η

μείωση των εσόδων. Οι μειώσεις αυτές είναι το επακόλουθο των πολιτικών και των τάσεων που

παρουσιάστηκαν παραπάνω. Η οικονομική κρίση που ξεκίνησε το 2007 από τον χρηματοπιστωτικό τομέα

στην Αμερική, βρίσκεται σήμερα ακόμη σε εξέλιξη, έχοντας αλλάξει σημαντικά τις ισορροπίες στην

παγκόσμια κοινότητα και ιδιαίτερα στις ευρωπαϊκές οικονομίες. Με αυτό τον τρόπο το διεθνές περιβάλλον

παραμένει ρευστό και εξακολουθεί να επικρατεί αβεβαιότητα για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας

και την εξέλιξη της κρίσης χρέους στις ευρωπαϊκές οικονομίες (Ομιλία Διοικητή τράπεζας της Ελλάδος

στην 79η Γενική συνέλευση μετοχών 24.4.12). Στις επόμενες δύο θέσεις κατατάσσονται η αύξηση του

αριθμού των πελατών που ζητούν πίστωση και η παράλειψη φαρμάκων από συνταγή για μείωση του

κόστους. Η έλλειψη χρημάτων από την αγορά έχει ως επακόλουθο από τη μία πλευρά την πώληση

φαρμάκων επί πιστώσει και εάν αυτό δεν είναι δυνατόν ή δεν επαρκεί προτιμάται η ελλιπή εκτέλεση

συνταγών και η παράλειψη από αυτές φαρμάκων.

Στην πέμπτη κι έκτη θέση βρίσκεται η μείωση των ιδίων κεφαλαίων του φαρμακείου και η μείωση της

ποσότητας (σε αξία) του παραφαρμάκου. Ήδη από το 2010 οι φαρμακοποιοί είχαν αντιληφθεί την αξία

που πρέπει να δώσουν στο παραφάρμακο ως την απάντηση στις επιπτώσεις της κρίσης. Το κλασικό

φαρμακείο, που στηριζόταν αποκλειστικά και μόνο στο φάρμακο, δεν θα είναι πλέον βιώσιμο, γιατί οι

αλλαγές που γίνονται μέρα με την ημέρα στην πολιτική του φαρμάκου δεν αφήνουν περιθώρια

ικανοποιητικού κέρδους από αυτό. Ο φαρμακοποιός πρέπει να εξελιχθεί και να στηριχτεί στην αγορά του

παραφαρμάκου και του καλλυντικού (Κάτσαρης, 2010). Η τάση όμως της κάλυψης των υποχρεώσεων του

φαρμακείου από προσωπικά κεφάλαια, τα οποία συγκεντρώθηκαν τις εποχές προ κρίσης και τώρα




μειώνονται με γρήγορους ρυθμούς εξαιτίας της φορολόγησης, ανησυχεί ακόμη πιο πολύ το σύνολο του

επιχειρηματικού κόσμου και κατ’ επέκταση και τους φαρμακοποιούς.

Στην έβδομη κι όγδοη θέση κατατάσσονται η κάλυψη υποχρεώσεων φαρμακείου από προσωπικά

κεφάλαια και η μείωση της ποσότητας (σε αξία) των μη-συνταγογραφούμενων φαρμάκων. Στην ουσία

εκφράζουν την ανησυχία των φαρμακοποιών για τη μείωση του κύκλου εργασιών τους –το κυριότερο

κατά γενική ομολογία πρόβλημα όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Στις τρεις τελευταίες θέσεις

κατατάσσονται η μείωση του αριθμού των εκτελούμενων συνταγών, η μείωση του αριθμού των νέων

πελατών (δηλαδή μικρής ηλικίας) και η μείωση του αριθμού των πελατών που επισκέπτονται το φαρμακείο

αντίστοιχα. Και οι τρεις τάσεις ήταν αναμενόμενες τη δεδομένη χρονική περίοδο, αφού η αγοραστική

δύναμη του Έλληνα καταναλωτή έχει συρρικνωθεί και η απαισιοδοξία τους για το μέλλον

αντικατοπτρίζεται στις σημερινές αγορές τους. Βάσει της παρούσας αγοραστικής δύναμης στην Ελλάδα,

οι περισσότεροι καταναλωτές αισθάνονται πως έχουν λιγότερα χρήματα να ξοδέψουν (Deloitte, 2014).

5.2.2 Περαιτέρω παρατηρούμενες τάσεις στο φαρμακείο

Εκτός των ανωτέρω τάσεων, αναφέρθηκαν και τα εξής:

1. Αύξηση 'δανεικών' φαρμάκων

2. Αύξηση γραφειοκρατίας

3. Αύξηση εγκληματικότητας

4. Εξαθλιωμένες ομάδες ζητούν δωρεάν φάρμακα λόγω οικονομικής ανάγκης

5. Θάνατοι ασθενών λόγω μη λήψης φαρμάκων για οικονομικούς λόγους

6. Μείωση αποθήκης

7. Συνεχής αναζήτηση εκπτώσεων στα παραφάρμακα και φάρμακα από τους πελάτες

8. Υποβάθμιση μονάδων ΠΕΔΥ(μείωση ιατρών)

Πίνακας 13: Περαιτέρω παρατηρούμενες τάσεις αυτών που απάντησαν

Στο ερωτηματολόγιο καταγράφηκαν επίσης κι άλλες τάσεις, οι οποίες θα παρουσιαστούν παρακάτω και

θα γίνει προσπάθεια σχολιασμού τους. Η αύξηση 'δανεικών' φαρμάκων είναι μια τακτική που έχει

πολλάκις αναφερθεί ως πρόβλημα, ιδίως δανεισμός προς τους ασφαλισμένους. Όταν πρόκειται για

προχορήγηση ή για έκτακτη περίπτωση, όπως για παράδειγμα δανεισμός φαρμάκων κατά τη νύκτα χωρίς

να έχει γίνει ηλεκτρονική καταγραφή σε πραγματικό χρόνο, επιτρέπεται εντός συγκεκριμένων χρονικών

ορίων. Η αύξηση της γραφειοκρατίας για τα φαρμακεία αποτελεί έναν ακόμη ανασταλτικό παράγοντα

ανάπτυξης του κλάδου, ιδίως σε ό,τι αφορά τις πληρωμές από το δημόσιο. Η αύξηση της εγκληματικότητας

αποτελεί ένα ακόμη πρόβλημα για τους φαρμακοποιούς, ιδίως κατά τη διανυκτέρευση. Τα φαρμακεία

γίνονται συχνά στόχος των εγκλημάτων που συνδέονται με την εμπορία και τη χρήση ναρκωτικών.

Παράλληλα, εξαθλιωμένες ομάδες του πληθυσμού ζητούν δωρεάν φάρμακα λόγω οικονομικής ανάγκης




και το κοινωνικό προφίλ του φαρμακοποιού επιτάσσει την προσφορά προς τον συνάνθρωπο ακόμη και εις

βάρος της βιωσιμότητάς του.

Ίσως, η πιο σκοτεινή πλευρά με την οποία αναμετρώνται οι φαρμακοποιοί ως άνθρωποι και ως

επαγγελματίες του χώρου της υγείας είναι οι θάνατοι ασθενών λόγω μη λήψης φαρμάκων για οικονομικούς

λόγους. Τρεις επιπλέον τάσεις καταγράφηκαν από τους φαρμακοποιούς ως ανησυχητικές, όπως είναι η

μείωση της αποθήκης των φαρμακείων, η συνεχής αναζήτηση εκπτώσεων στα παραφάρμακα και φάρμακα

από τους πελάτες και η υποβάθμιση μονάδων ΠΕΔΥ (μείωση ιατρών). Το πρόβλημα της αποθήκης οδηγεί

σε συγχωνεύσεις και συνεταιρισμούς, ενώ ευνοεί ιδιαίτερα τις μεγάλες αλυσίδες φαρμακείων. Η τάση που

καταγράφεται στην ανά χείρας έρευνα για το 2012-2013 επιβεβαιώνεται στις αρχές του 2014 με την

υπουργική απόφαση για την τιμολόγηση των φαρμάκων που δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της

Κυβέρνησης (ΦΕΚ 64/2014). Με τη συγκεκριμένη απόφαση οι εκπτώσεις στα φάρμακα και τα

παραφάρμακα διαμορφώθηκαν σε μη ευνοϊκά επίπεδα για τα φαρμακεία. Έγινε επαναφορά των

εκπτώσεων από τη φαρμακοβιομηχανία προς τις φαρμακαποθήκες και τα φαρμακεία, αυτή τη φορά όμως

σε ποσοστό 10% μόνο για τα φάρμακα που αποζημιώνονται από την κοινωνική ασφάλιση. Η πλήρης

απελευθέρωση των εκπτώσεων συνέχισε να ισχύει για τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα, για τα

συνταγογραφούμενα που δεν αποζημιώνονται από τα ταμεία και για τα φάρμακα των σοβαρών παθήσεων

που περιλαμβάνονται στη λίστα του ν.3816. Επίσης, συμπεριελήφθη και πρόσθετη διάταξη με την οποία

θεσμοθετείται και η δίμηνη παροχή πίστωσης, από τις φαρμακευτικές εταιρίες, προς τις φαρμακαποθήκες

και τα φαρμακεία. Σε ό,τι αφορά, τέλος, την υποβάθμιση της πρωτοβάθμιας φροντίδας, το βάρος έχει πέσει

στη δευτεροβάθμια, με αποτέλεσμα να παρατηρείται το φαινόμενο υπερχρησιμοποίησης των

νοσοκομείων, που δεν μπορούν να προσφέρουν τις υπηρεσίες που πρέπει (Σινάπης, 2014).

5.2.3 Επίδραση παρατηρούμενης τάσης στο φαρμακείο

Παρατηρούμενη τάση Μέσος όρος

Αριθμός


(Ν)

1 Μείωση των κερδών 5328 408

2 Μείωση των εσόδων 5.274 405

3 Αύξηση του αριθμού των πελατών που ζητούν πίστωση 4.716 402

4 Μείωση των ιδίων κεφαλαίων του φαρμακείου 4.587 397




5 Μείωση της ποσότητας (σε αξία) του παραφαρμάκου 4.496 399

6 Κάλυψη υποχρεώσεων φαρμακείου από προσωπικά κεφάλαια 4.436 381

7 Παράλειψη φαρμάκων από συνταγή για μείωση του κόστους 4.248 400

8 Μείωση της ποσότητας (σε αξία) των μη-συνταγογραφούμενων

φαρμάκων 4.141 391

9 Μείωση του αριθμού των εκτελούμενων συνταγών 3.888 383

10 Μείωση του αριθμού των νέων πελατών (δηλαδή μικρής ηλικίας) 3.526 378

11 Μείωση του αριθμού των πελατών που επισκέπτονται το φαρμακείο 3.493 381

Πίνακας 14: Επίδραση παρατηρούμενης τάσης στο φαρμακείο αυτών που απάντησαν




Διαγραμματική Απεικόνιση 6: Επίδραση παρατηρούμενης τάσης στο φαρμακείο αυτών που απάντησαν

Στον παραπάνω πίνακα αναφέρεται η επίδραση που έχουν οι παρατηρούμενες τάσεις στο φαρμακείο κατά

σειρά σπουδαιότητας. Όπως ήταν αναμενόμενο, η μείωση των κερδών και των εσόδων καταλαμβάνουν

την πρώτη και τη δεύτερη θέση αντίστοιχα, αφού το σύνολο των τάσεων εκφράζει τη βαθιά απαισιοδοξία

που κυριαρχεί στις προσδοκίες πολιτών και επιχειρήσεων. Στην τρίτη και τέταρτη θέση βρίσκεται η

αύξηση του αριθμού των πελατών που ζητούν πίστωση και η μείωση των ιδίων κεφαλαίων του

φαρμακείου. Οι τάσεις στην οικονομία, οι πολλαπλές φορολογικές υποχρεώσεις των πολιτών και το εν

γένει ασφυκτικό οικονομικό περιβάλλον έχουν ως αποτέλεσμα τη συρρίκνωση της αγοραστικής δύναμης

και την αναζήτηση πίστωσης.

Στην πέμπτη και έκτη θέση βρίσκονται η μείωση της ποσότητας (σε αξία) του παραφαρμάκου, καθώς

ασκούνται πιέσεις από τους οικονομικά εξουθενωμένους καταναλωτές και η κάλυψη των υποχρεώσεων

του φαρμακείου από προσωπικά κεφάλαια. Στην έβδομη θέση έρχεται η παράλειψη φαρμάκων από τις

συνταγές για μείωση του κόστους, με ολέθριες ενδεχόμενες συνέπειες για τους ασθενείς, ενώ στην όγδοη

και την ένατη η μείωση της ποσότητας (σε αξία) των μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων και η μείωση




του αριθμού των εκτελούμενων συνταγών με αρνητικές συνέπειες τόσο για τους ασθενείς όσο και για τους

φαρμακοποιούς αντίστοιχα.

Ακολουθούν στις δύο τελευταίες θέσεις η μείωση του αριθμού των πελατών που επισκέπτονται το

φαρμακείο και η μείωση του αριθμού των νεαρών πελατών αντίστοιχα, φαινόμενα που οφείλονται στις

δημογραφικές αλλαγές που βιώνει η ελληνική κοινωνία τα τελευταία πέντε χρόνια.

Αφότου ολοκληρώθηκε το τμήμα με τη διάγνωση των προβλημάτων της κρίσης, το επόμενο στάδιο είναι

η κατάθεση προτάσεων για τη στρατηγική αντιμετώπιση της κρίσης, οι οποίες θα παρουσιαστούν και θα

συζητηθούν παρακάτω.

5.3 Προτεινόμενη στρατηγική και ενέργειες αντιμετώπισης οικονομικής κρίσης

Ακολουθούν οι προτεινόμενες στρατηγικές καθώς και οι ενέργειες αντιμετώπισης της κρίσης

σύμφωνα με το δείγμα.

5.3.1 Προτεινόμενη στρατηγική αντιμετώπισης της κρίσης

Προτεινόμενες στρατηγικές Διάμεσος Επικρατούσα

τιμή

Πλήθος


(Ν)

1,2

Ανάπτυξη (ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ) 2 1 420

Περιορισμός του κόστους (ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΗΓΕΣΙΑΣ

ΚΟΣΤΟΥΣ) 2 1 420

3 Εξειδίκευση (ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗΣ) 2 2 420

4 Συντήρηση (ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ) 4 4 419

Πίνακας 15: Προτιμώμενη στρατηγική αντιμετώπισης της κρίσης αυτών που απάντησαν

Οι στρατηγικές των επιχειρήσεων είναι συνοπτικά ο καθορισμός των βασικών μακροχρόνιων στόχων και

σκοπών μιας επιχείρησης καθώς επίσης και η υιοθέτηση μιας σειράς πράξεων και ο προσδιορισμός των

αναγκαίων μέσων για την πραγματοποίηση των σκοπών αυτών (www.kedka.gr/epixeirein/Stratigiki.ppt).

Η στρατηγική λαμβάνει υπόψη της τις συνθήκες που επικρατούν στο εξωτερικό και εσωτερικό της

περιβάλλον πριν καθορίσει την αποστολή της, του αντικειμενικούς στόχους, τις στρατηγικές της επιλογές

και τον τρόπο υλοποίησης και αξιολόγησης.

Όπως φαίνεται από τον παραπάνω πίνακα, το δείγμα πρότεινε τέσσερεις στρατηγικές προκειμένου να

αντιμετωπιστεί η κρίση. Οι δύο πρώτες στρατηγικές είναι η ανάπτυξη και ο περιορισμός του κόστους. Η

στρατηγική ηγεσίας κόστους και κατ’ επέκταση ο περιορισμός του κόστους. Η ηγεσία κόστους είναι η




ικανότητα προσφοράς ενός προϊόντος που να έχει το μικρότερο κόστος στην αγορά. Στην περίπτωση της

ηγεσίας κόστους τα κέρδη της επιχείρησης αρχίζουν να αυξάνονται εφόσον επιτυγχάνεται μείωση του

κόστους. Ακολούθως, μία εταιρεία ακολουθεί στρατηγική ηγεσίας κόστους όταν θέτει ως βασικό στόχο

να επιτύχει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα με την επίτευξη χαμηλότερου κόστους στην παραγωγή

υπηρεσιών ή αγαθών. Η στρατηγική ηγεσίας κόστους κυριαρχεί συχνά στις μεγάλες επιχειρήσεις. Οι

μικρές επιχειρήσεις δεν διαθέτουν, σε γενικές γραμμές, τους πόρους ώστε να επιτύχουν την ηγεσία του

κόστους (η οποία απαιτεί οικονομία κλίμακας). Το χαμηλό κόστος επιτρέπει στις επιχειρήσεις να πωλούν

σχετικά τυποποιημένα προϊόντα με χαρακτηριστικά αποδεκτά από πολλούς πελάτες με τις χαμηλότερες

δυνατές ανταγωνιστικές τιμές, με τις οποίες θα αποκτήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, με αποτέλεσμα

να αυξάνεται το μερίδιο αγοράς. Η βιωσιμότητα της στρατηγικής ηγεσίας κόστους εξαρτάται από την

ικανότητα ενός άλλου ανταγωνιστή να ταιριάξει ή να αναπτύξει μια βάση κόστους χαμηλότερη αυτής του

ηγέτη κόστους. Η χαμηλότερη βάση κόστους θα πρέπει να διατηρηθεί μόνον εφόσον η ηγεσία πρόκειται

να συνεχιστεί.

Τα χαρακτηριστικά της στρατηγικής ηγεσίας κόστους είναι τα εξής: αποδοτικό μέγεθος (mass

production), τυποποίηση, σχεδίαση για την μείωση κόστους, έλεγχος δαπανών (π.χ. R&D) και αποφυγή

‘οριακών’ πελατών (Αραμπατζής, 2009). Σε ό,τι αφορά τα φαρμακεία, η μείωση του κόστους είναι

απαραίτητη για τη βιωσιμότητά του και την επιβίωσή του. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι το κόστος ίδρυσης

ενός φαρμακείου κυμαίνεται από 100.000 έως και 150.000 ευρώ για την επαρχία,

συμπεριλαμβανομένου του κόστους συμμετοχής στην φαρμακαποθήκη που ανέρχεται περίπου στις

35.000 ευρώ (http://www.newsbeast.gr/greece/ekpaideusi/arthro/534355/prooptikes-kai-provlimata-

sti-farmakeutiki/). Φυσικά, υπάρχουν πολλά άλλα κόστη, όπως είναι το λειτουργικό κόστος, το

χρηματοοικονομικό κόστος, το επιχειρησιακό κόστος κ.α. Με την στρατηγική που επιλέγεται στην

κορυφαία θέση οι φαρμακοποιοί πρέπει να καταβάλουν προσπάθειες να μειώσουν δραστικά το κόστος

τους έτσι ώστε να υπάρχει το περιθώριο να γίνει περισσότερο ανταγωνιστική η επιχείρησή τους.

Μειώνοντας το κόστος κάποιο ποσοστό μεταφέρεται στον καταναλωτή με τη μορφή εκπτώσεων.

Οι στρατηγικές ανάπτυξης εστιάζουν στα υπάρχοντα προϊόντα και τις υπάρχουσες αγορές (στρατηγική

διείσδυσης-συγκέντρωσης αγοράς), επεκτείνονται σε νέες αγορές με τα υπάρχοντα προϊόντα

(στρατηγική ανάπτυξης αγοράς) ή με νέα προϊόντα στις υπάρχουσες αγορές (στρατηγική ανάπτυξης

προϊόντων). Τα φαρμακεία ως επιχειρήσεις έχουν τη δυνατότητα να υιοθετήσουν οποιαδήποτε από τις

παραπάνω αναπτυξιακές στρατηγικές. Οι στρατηγικές ανάπτυξης περιλαμβάνουν την αύξηση του

κύκλου εργασιών ώστε ακόμη κι αν μειωθεί το περιθώριο του κέρδους να υπάρχει αύξηση των καθαρών

κερδών. Η υιοθέτηση μιας τέτοιας στρατηγικής περιλαμβάνει την αύξηση των τετραγωνικών του

καταστήματος, την αύξηση των ωρών λειτουργίας, με τοποθέτηση νέων προϊόντων στα ράφια, αλλαγή

της θέσης του καταστήματος κ.α.




Σε ό,τι αφορά τη στρατηγική διαφοροποίησης και συγκεκριμένα την εξειδίκευση, η διαφοροποίηση

είναι μια στρατηγική προσέγγιση με διάφορες μορφές. Ενδέχεται να είναι οριζόντια, η οποία

περιλαμβάνει την απόκτηση ή την ανάπτυξη νέων προϊόντων ή την προσφορά νέων υπηρεσιών. Μια

άλλη περίπτωση είναι η κάθετη διαφοροποίηση, η οποία λαμβάνει χώρα όταν η επιχείρηση πηγαίνει

πίσω στα προηγούμενη στάδια του κύκλου παραγωγής της ή προχωρά στα επόμενα στάδια του ίδιου

κύκλου - παραγωγή πρώτων υλών ή διανομή τελικού προϊόντος. Η κάθετη διαφοροποίηση μπορεί να

εγγυηθεί την τακτική προμήθεια αγαθών με καλύτερη ποιότητα και χαμηλότερες τιμές. Η ομόκεντρος

διαφοροποίηση περιλαμβάνει τη διεύρυνση του χαρτοφυλακίου της παραγωγής με την προσθήκη νέων

προϊόντων, με στόχο την πλήρη αξιοποίηση του δυναμικού των υφιστάμενων τεχνολογιών και το

σύστημα μάρκετινγκ. Η ομόκεντρος διαφοροποίηση έχει τη δυνατότητα να είναι πολύ πιο αποδοτική

οικονομικά, αφού οι επιχειρήσεις επωφελούνται από συνέργειες, ενισχύονται από επενδύσεις που

σχετίζονται με τον εκσυγχρονισμό ή την αναβάθμιση διαδικασιών και συστημάτων. Ένα άλλο είδος

διαφοροποίησης είναι η ετερογενής ή συσσωρευτική διαφοροποίηση. Αφορά νέα προϊόντα ή υπηρεσίες

που δεν έχουν σχέση με τα τρέχοντα προϊόντα, τον εξοπλισμό, τα δίκτυα διανομής και ενδιαφέρουν

νέες ομάδες πελατών. Το μεγαλύτερο κίνητρο αυτού του είδους διαφοροποίησης είναι η υψηλή

απόδοση των επενδύσεων στο νέο κλάδο. Τέλος, η επιχειρησιακή διαφοροποίηση περιλαμβάνει την

παραγωγή μη σχετικών αλλά σίγουρα κερδοφόρων αγαθών και συνδυάζεται με μεγάλες επενδύσεις, οι

οποίες μπορούν να αποφέρουν υψηλές αποδόσεις. Τα φαρμακεία οφείλουν να αναζητήσουν λύσεις στα

σημερινά προβλήματα με την εφαρμογή στην πράξη τέτοιων στρατηγικών και να δώσουν ώθηση στην

επιχειρηματικότητά τους. Η υιοθέτηση της στρατηγικής εξειδίκευσης στοχεύει στην αύξηση της

πελατείας του φαρμακείου ικανοποιώντας νέες ανάγκες και παρέχοντας εξειδικευμένες υπηρεσίες.

Σε ό,τι αφορά τη στρατηγική συντήρησης, οι φαρμακοποιοί αποδέχονται με τη στρατηγική αυτή ότι η

διατήρηση της λειτουργίας του φαρμακείου θα συνεχιστεί με την αποδοχή ότι τα έσοδα θα

περιοριστούν. Με την εν λόγω στρατηγική καταβάλλεται προσπάθεια να διατηρηθεί η υπάρχουσα

κατάσταση του φαρμακείου, με όσο το δυνατόν λιγότερες αλλαγές.

Η ιεράρχηση των αναπτυξιακών αυτών στρατηγικών αντικατοπτρίζει τα προβλήματα που

παρουσιάστηκαν παραπάνω. Έχει γίνει πλέον σαφές ότι τα κόστη είναι υπέρογκα και απαιτείται ο

περιορισμός τους. Ταυτόχρονα, όμως, στρέφονται στις σύγχρονες στρατηγικές μάρκετινγκ για να βρουν

λύσεις, καθώς το παραδοσιακό μοντέλο δεν έχει θέση στη σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη αγορά. Η

διαφοροποίηση και η ανάπτυξη μπορούν να δώσουν λύση στον ανταγωνισμό που προέρχεται από το

διαδικτυακό εμπόριο. Είναι πλέον σαφές ότι οι στρατηγικές συντήρησης δεν επαρκούν, όχι για να βγουν

από την κρίση αλλά για να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της κρίσης. Δεν μπορούν να περιμένουν τη

λήξη της επαγγελματικής τους δραστηριότητας ή την πώληση της επιχείρησής τους. Πρέπει να βρεθούν

λύσεις βιώσιμες για το σήμερα και να αναπτυχθεί και πάλι η επιχειρηματικότητά τους.




5.3.2 Προτεινόμενες ενέργειες αντιμετώπισης κρίσης

Ενέργειες αντιμετώπισης κρίσης Μέσος όρος

Αριθμός


(Ν)

1 Αύξηση της πίστωσης από τους προμηθευτές 5.745 415

2 Μείωση του ενοικίου 5.596 413

3 Βελτίωση της μηχανογράφησης του καταστήματος 5.496 413

4 Μείωση του κόστους των προϊόντων 5.448 415

5 Εξειδίκευση σε παραφάρμακο 5.403 419

6 Ανακαίνιση (βελτίωση της ατμόσφαιρας) του καταστήματος 5.395 415

7 Εξειδίκευση σε ομοιοπαθητικά/φυτοθεραπείες/εναλλακτικά φάρμακα 5.172 419

8 Μείωση της πίστωσης προς τους πελάτες 5.078 408

9 Παροχή εκπτώσεων (στα παραφάρμακα) στους πελάτες 4,940 417

10 Αύξηση διαφορετικών προϊόντων (διαφορετικών κωδικών) στα ράφια 4.908 415

11 Προμήθεια ειδικού εξοπλισμού για την παροχή εξειδικευμένων

υπηρεσιών 4.477 417

12 Αγορά συμβουλευτικών υπηρεσιών 4.408 417

13 Προώθηση και διαφήμιση του καταστήματος μέσω διαδικτύου 4.321 418

14 Μεταφορά του καταστήματος σε πιο κεντρικό σημείο 3.981 415

15 Ένταξη του καταστήματος σε συνεταιριστική αλυσίδα φαρμακείων 4.134 417

16 Αύξηση των τετραγωνικών του καταστήματος 4.127 411

17 Μεταφορά του καταστήματος για τη μείωση του ενοικίου 3.981 411

18 Μείωση των μισθών του υπάρχοντος προσωπικού 3.692 412

19 Ενίσχυση των ιδίων κεφαλαίων της επιχείρησης από δικά σας χρήματα 3.472 417

20 Πωλήσεις και μέσω διαδικτύου (δημιουργία e-shop) 3.454 414

21 Μείωση του υπάρχοντος προσωπικού 3.447 414

22 Ενίσχυση των ιδίων κεφαλαίων της επιχείρησης από τραπεζικό δάνειο 2.890 418

23 Ενίσχυση των ιδίων κεφαλαίων της επιχείρησης από χρήματα συνεταίρου 2.855 415

24 Ένταξη του καταστήματος σε ιδιωτική αλυσίδα φαρμακείων 2.788 415

Πίνακας 16: Προτεινόμενες ενέργειες αντιμετώπισης κρίσης αυτών που απάντησαν




Προτεινόμενες ενέργειες αντιμετώπισης κρίσης

Διαγραμματική Απεικόνιση 7: Προτεινόμενες ενέργειες αντιμετώπισης κρίσης αυτών που απάντησαν

Στον παραπάνω πίνακα αναφέρονται με σειρά προτεραιότητας οι ενέργειες με τις οποίες το δείγμα

συμφωνεί περισσότερο ή λιγότερο, ανεξάρτητα από την επιχειρηματική στρατηγική την οποία δήλωσαν

ότι προτιμούν στην προηγούμενη ερώτηση. Η αύξηση της πίστωσης από τους προμηθευτές έρχεται

στην πρώτη θέση. Είναι προφανές ότι μια τέτοια ενέργεια θα έδινε ανάσα στους φαρμακοποιούς να

λειτουργήσουν πιο άνετα, αν συνδυαστεί με την άλλη παράμετρο που καθιστά τη λειτουργία των

επιχειρήσεών τους δυσχερή, δηλαδή την καθυστέρηση καταβολής των οφειλών από την πλευρά του

δημοσίου.




Στη δεύτερη θέση κατατάσσεται η μείωση του ενοικίου των καταστημάτων, μια επιλογή που συνάδει

με την πρώτη επιχειρηματική στρατηγική, δηλαδή τον περιορισμό του κόστους. Στην ανάγκη μείωσης

του μισθώματος έχει αναφερθεί με δηλώσεις του στον τύπο και ο πρόεδρος του Φαρμακευτικού

Συλλόγου Αττικής Κωνσταντίνος Λουράντος (Λουράντος, 2013).

Στην τρίτη θέση βρίσκεται η ανάγκη βελτίωσης της μηχανογράφησης του φαρμακείου, δηλαδή η

καταγραφή και επεξεργασία δεδομένων μέσω ηλεκτρονικών υπολογιστών, προκειμένου να αυξηθεί η

παραγωγικότητα και να μειωθούν τα κόστη καθώς επίσης και να δοθούν λύσεις σε κύρια λειτουργικά

προβλήματα της επιχείρησης. Στην ψηφιακή εποχή είναι απαραίτητη η χρήση των νέων τεχνολογιών,

οι οποίες θα επιτρέπουν τη λειτουργία σε περιβάλλον δικτύου επιτρέποντας τη σύνδεση με ταμειακές

μηχανές καθώς και τη χρήση barcode, τη δυνατότητα παραλαβής και καταχώρησης τιμοκαταλόγου από

φαρμακαποθήκες, η διατήρηση ιστορικότητας για αλλαγές στην αποθήκη και ιστορικό αρχείο για κάθε

πελάτη ή προμηθευτή ανά ημερομηνία και ανά είδος, την παρουσίαση διαφόρων στατιστικών στοιχείων

και πληροφοριών και προβολή τους σε γραφήματα και πολλά άλλα.

Στην τέταρτη θέση βρίσκεται η μείωση του κόστους των προϊόντων. Και αυτή η επιλογή είναι σύμφωνη

με την επιλογή της στρατηγικής περιορισμού του κόστους που επιλέχθηκε ως η προτιμώμενη

στρατηγική, ενώ στην πέμπτη καταγράφεται η επιθυμία για εξειδίκευση στα παραφάρμακα, η οποία

σταδιακά θα μετατρέψει το φαρμακείο σε άξονα ολικής φροντίδας με ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα.

Πρόκειται ξεκάθαρα για την στρατηγική της εξειδίκευσης, η οποία θεωρείται η ιδανική λύση που θα

δώσει ώθηση στην επιχειρηματικότητα του φαρμακείου.

Στην έκτη θέση βρίσκεται μια ακόμη αναπτυξιακή στρατηγική, δηλαδή η ανακαίνιση και η βελτίωση

της ατμόσφαιρας του καταστήματος προκειμένου να ελκύσει νέους πελάτες. Η ανάγκη για

ελκυστικότητας στο φαρμακείο επιβάλλεται, ο σχεδιασμός και η κατασκευή των επίπλων, η οργάνωση

του χώρου, η εμπορική αρχιτεκτονική και το merchandising πρέπει να είναι σε πλήρη αρμονία με το

στίγμα της επιχείρησης, με τις καθημερινές απαιτήσεις του καταναλωτή, αλλά και με τον συνεχώς

αυξανόμενο ανταγωνισμό (Pharmacy Management και Επικοινωνία, 2012). Στην έβδομη θέση

προτείνεται η εξειδίκευση σε ομοιοπαθητικά, φυτοθεραπείες και εναλλακτικά φάρμακα, η οποία

προφανώς θα συνοδεύεται και από εξειδίκευση στην παροχή υπηρεσιών και συμβουλών. Για τον λόγο

αυτό απαιτείται ανάδειξη των τομέων στους οποίους εξειδικεύεται το φαρμακείο και επιγραφές που

δίνουν πληροφορίες σχετικά με ορισμένες εξειδικευμένες υπηρεσίες.

Οι δύο επόμενες ενέργειες έχουν στο κέντρο τους τον πελάτη. Η μείωση της πίστωσης προς τους

πελάτες στην ένατη θέση είναι ένα γεγονός που καταδεικνύει την έκταση που έχει πάρει η τακτική αυτή.

Στην αμέσως επόμενη θέση, όμως, βρίσκεται η παροχή εκπτώσεων στους πελάτες στα παραφάρμακα,

σε μια προσπάθεια προσέλκυσής τους και αντιλαμβανόμενοι τη χαμηλή αγοραστική δυνατότητα των

καταναλωτών.




Στην ενδέκατη θέση βρίσκεται η προμήθεια ειδικού εξοπλισμού για την παροχή εξειδικευμένων

υπηρεσιών και στη δωδέκατη η αγορά συμβουλευτικών υπηρεσιών. Και στις δύο αυτές ενέργειες

τίθεται και πάλι ο πελάτης στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω.

Διαφαίνεται εδώ η αίσθηση ότι το φαρμακείο ως επιχείρηση που προσφέρει στην αγορά προϊόντα και

υπηρεσίες ίσως δεν είναι ελκυστικό και η εικόνα του πρέπει να βελτιωθεί. Στην εικόνα αυτή ενδέχεται

να συμμετέχει και η απαξίωση του φαρμακείου που αναφέρθηκε στην ερώτηση με τα προβλήματα που

πλήττουν τον κλάδο.

Στις δύο επόμενες θέσεις βρίσκονται ενέργειες μάρκετινγκ –στη δέκατη τρίτη θέση η προώθηση και

διαφήμιση του καταστήματος μέσω διαδικτύου και στη δέκατη τέταρτη η μεταφορά του καταστήματος

σε πιο κεντρικό σημείο. Πρόκειται για επιλογές που στοχεύουν στην αύξηση της πελατειακής βάσης

και ακολούθως στην αύξηση του κύκλου εργασιών. Το πρόβλημα της μείωσης του τζίρου ανακύπτει

ξανά και ξανά κατά την εξέλιξη του ερωτηματολογίου και φαίνεται ότι με τον έναν ή τον άλλον τρόπο

απασχολεί σε μεγάλο βαθμό τον κλάδο.

Στη δέκατη πέμπτη θέση βρίσκεται η ένταξη του καταστήματος σε συνεταιριστική αλυσίδα

φαρμακείων. Μια τέτοια κίνηση που εμπεριέχει ομαδική δραστηριότητα τα φαρμακεία στοχεύουν σε

πολλαπλά οφέλη, οικονομικά και λειτουργικά, μερικά από τα οποία είναι οι εξειδικευμένες υπηρεσίες

σε θέματα μάρκετινγκ, οι συλλογικές εμπορικές συμφωνίες, η ενιαία επιχειρηματική στρατηγική, η

εκπαίδευση και ενημέρωση του ανθρώπινου δυναμικού κ.α. Έτσι, τα μέλη μπορούν να ισχυροποιήσουν

την οικονομική τους θέση και να αναπτύξουν συλλογική δράση απέναντι στον ανταγωνισμό.

Στη δέκατη έκτη και δέκατη έβδομη θέση βρίσκονται δύο κατά κάποιο τρόπο αντιφατικές ενέργειες.

Από τη μία πλευρά προτείνεται η αύξηση των τετραγωνικών του καταστήματος, προφανώς ως

αναπτυξιακή στρατηγική, και από την άλλη η μεταφορά του καταστήματος για τη μείωση του ενοικίου,

ως στρατηγική για τη μείωση του κόστους. Αντίθετα, στις δύο επόμενες θέσεις βρίσκονται

οικονομοτεχνικές προτάσεις, δηλαδή η ενίσχυση των ιδίων κεφαλαίων της επιχείρησης από χρήματα

του επιχειρηματία και οι πωλήσεις και μέσω διαδικτύου (δημιουργία e-shop). Οι επιλογές αυτές

αποσκοπούν στην εξυπηρέτηση των υποχρεώσεων που δημιουργήθηκαν από τη βαριά φορολογία και η

επέκταση σε νέες αγορές για την προσέγγιση νέων πελατών.

Οι τέσσερεις λύσεις που βρίσκονται στις τελευταίες θέσεις προτίμησης είναι επαχθείς για τον

επιχειρηματία. Η σκληρή επιλογή στην εικοστή πρώτη θέση, δηλαδή η μείωση του υπάρχοντος

προσωπικού, δεν είναι ευχάριστη από καμία πλευρά. Το ίδιο και η ενίσχυση των ιδίων κεφαλαίων της

επιχείρησης από τραπεζικό δάνειο, παρόλο που οι σχέσεις των τραπεζών με τους φαρμακοποιούς έχει

διαταραχθεί, όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Επίσης, η ενίσχυση των ιδίων κεφαλαίων της επιχείρησης

από χρήματα συνεταίρου στην προτελευταία θέση, καθώς η ύπαρξη συνέταιρου σημαίνει τη δημιουργία

εταιρίας και έχει ως αποτέλεσμα οι συνέταιροι να έχουν δικαιώματα στη λήψη αποφάσεων και στη

διανομή των κερδών ανάλογα με το ποσοστό που αντιπροσωπεύει η συνεισφορά τους στο συνολικό




κεφάλαιο της εταιρίας. Τέλος, η ένταξη του καταστήματος σε ιδιωτική αλυσίδα φαρμακείων

προτείνεται ως η τελευταία επιθυμητή ενέργεια, δείχνοντας με τον τρόπο αυτό την απροθυμία να

ενταχθούν σε οργανωμένες κινήσεις.

5.4 Στάση του δείγματος απέναντι στην εξαγορά μέρους του φαρμακείου

Η στάση του δείγματος απέναντι στην αγορά πλειοψηφικών μεριδίων ιδιοκτησίας φαρμακείων από μία

φαρμακαποθήκη, ως ενέργεια αντιμετώπισης της κρίσης σε περίπτωση που το επέτρεπε η νομοθεσία,

είναι η ακόλουθη:

Στάση απέναντι στην εξαγορά μέρους του φαρμακείου Μέσος

όρος

Αριθμός


(N)

1 Θα ήταν μια χαρά ο φαρμακοποιός να έχει την επιστημονική ευθύνη και τον έλεγχο

της ορθής εφαρμογής των διαδικασιών 5.25 413

2 Θα μετατρέψει τον φαρμακοποιό από αφεντικό σε υπάλληλο του καταστήματός του 5.23 415

3 Τα φαρμακεία της αλυσίδας θα μπορούν να εξασφαλίσουν πολύ καλύτερες τιμές από την

φαρμακοβιομηχανία 5.21 415

4 Τα φαρμακεία της αλυσίδας θα μπορούν να δημιουργήσουν και να προωθήσουν δικές

τους σειρές προϊόντων 5.06 411

5 Τα φαρμακεία της αλυσίδας θα έχουν πλεονέκτημα σε εκπαίδευση, συμβουλευτική

κ.α. από την σχέση τους με τη φαρμακαποθήκη 4.98 415

6 Θα πρέπει να γίνει αντικειμενική εκτίμηση της εμπορικής αξίας κάθε φαρμακείου 4.93 415

7 Θα επέτρεπε στα φαρμακεία της αλυσίδας να επωφεληθούν από τις σχέσεις της

φαρμακαποθήκης με τη φαρμακοβιομηχανία 4.93 414

8 Θα ήταν ενδιαφέρουσα αν ο φαρμακοποιός ελέγχει την εμπορική πολιτική του

καταστήματος 4.77 410

9 Θα πρέπει τα κριτήρια επιλογής να είναι τέτοια ώστε να αποκλειστούν φαρμακεία που

σήμερα δεν είναι βιώσιμα 4.27 413

10 Η εμπορική πολιτική ενός καταστήματος καλό είναι να βρίσκεται στα χέρια

στελεχών με επιχειρηματικές δεξιότητες 4.02 412

11 Θα δώσει σιγουριά επιβίωσης στο μέλλον στα φαρμακεία που θα συμμετάσχουν 3.91 412

12 Θα εξασφαλίσει οικονομικά τους φαρμακοποιούς που θα πουλήσουν μέρος του ποσοστού

ιδιοκτησίας τους 3.84 414

Πίνακας 17: Στάση απέναντι στην εξαγορά μέρους του φαρμακείου αυτών που απάντησαν




Στον παραπάνω πίνακα φαίνεται τι θα συνέβαινε αν επιτρεπόταν από τον νόμο να αγοράσει μια

φαρμακαποθήκη πλειοψηφικά μερίδια ιδιοκτησίας σε φαρμακεία και ποια είναι η στάση των

φαρμακοποιών έναντι σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Στην πρώτη θέση βρίσκεται η άποψη των φαρμακοποιών

ότι θα ήταν ευνοϊκό ο φαρμακοποιός να έχει την επιστημονική ευθύνη και τον έλεγχο της ορθής εφαρμογής

των διαδικασιών. Δηλαδή, πρέπει με κάθε θυσία να διατηρηθεί και να γίνει σεβαστή η επιστημονική

επάρκεια των φαρμακοποιών και να μην μετατραπεί από αφεντικό σε υπάλληλο του καταστήματός του,

όπως είναι η άποψη που αρθρώνεται στη δεύτερη θέση. Πράγματι, ο φόβος της έλλειψης του ελέγχου

αποτυπώνεται όχι μόνο σε αυτή την περίπτωση αλλά και σε άλλες νωρίτερα, όπως στην περίπτωση των

συνεταιρισμών και της ένταξης σε αλυσίδες φαρμακείων.

Στις επόμενες τρεις θέσεις εκφράζονται οι ευνοϊκές συνέπειες από την υποτιθέμενη αγορά μέρους της

ιδιοκτησίας από φαρμακοβιομηχανίες. Στην τρίτη θέση βρίσκεται η άποψη ότι τα φαρμακεία της αλυσίδας

θα μπορούν να εξασφαλίσουν πολύ καλύτερες τιμές από τη φαρμακοβιομηχανία, με αποτέλεσμα να

μειωθεί το κόστος και να αυξηθεί το περιθώριο κέρδους. Επιπλέον, τα φαρμακεία της αλυσίδας θα

μπορούν να δημιουργήσουν και να προωθήσουν δικές τους σειρές προϊόντων και θα έχουν πλεονέκτημα

σε εκπαίδευση, συμβουλευτική κ.α. από τη σχέση τους με τη φαρμακαποθήκη.

Στην έκτη θέση βρίσκεται η άποψη ότι θα πρέπει να γίνει αντικειμενική εκτίμηση της εμπορικής αξίας

κάθε φαρμακείου, καθώς υπάρχει ο κίνδυνος οι εν λόγω αγορές να γίνουν με επαχθείς όρους που δεν θα

συμφέρουν τον φαρμακοποιό. Ωστόσο, στην έβδομη θέση υπάρχει η προσδοκία για δημιουργία οικονομίας

κλίμακας, καθώς δηλώνεται ότι μια τέτοια εξέλιξη θα επέτρεπε στα φαρμακεία της αλυσίδας να

επωφεληθούν από τις σχέσεις της φαρμακαποθήκης με την φαρμακοβιομηχανία και να επιτύχουν πολύ

καλύτερους όρους στις μεταξύ τους συναλλαγές. Στην όγδοη θέση εκφράζεται η άποψη ότι ένα τέτοιο

ενδεχόμενο θα ήταν ενδιαφέρον αν ο φαρμακοποιός μπορούσε να ελέγχει την εμπορική πολιτική του

καταστήματός του και να παίρνει τις τελικές αποφάσεις –άποψη που αντικρούεται στη μεθεπόμενη θέση,

αφού μέρος του δείγματος πιστεύει ότι η εμπορική πολιτική ενός καταστήματος καλό είναι να βρίσκεται

στα χέρια στελεχών με επιχειρηματικές δεξιότητες. Ενδιάμεσα, στην ένατη θέση, συζητιέται η

βιωσιμότητα των φαρμακείων, αφού θα πρέπει τα κριτήρια επιλογής να είναι τέτοια ώστε να αποκλειστούν

φαρμακεία που σήμερα δεν είναι βιώσιμα. Τέλος, στην ενδέκατη και τη δωδέκατη θέση διαφαίνεται η

ανάγκη για σιγουριά επιβίωσης στο μέλλον και στην οικονομική εξασφάλιση αντίστοιχα.

5.5 Δημογραφικά στοιχεία φαρμακοποιού και φαρμακείου

Η σύνθεση του πληθυσμού της παρούσας έρευνας αποτελείται αποκλειστικά από φαρμακοποιούς. Τα

υποκείμενα της έρευνας αποτέλεσαν φαρμακοποιοί από αστικά κέντρα της χώρας. Η παρουσίαση των

αποτελεσμάτων της ποσοτικής έρευνας γίνεται μέσα από γραφήματα και πίνακες.




5.5.1 Δημογραφικά στοιχεία φαρμακοποιού

Διαγραμματική Απεικόνιση 8: Αναλογία φύλου αυτών που απάντησαν

Το δείγμα αποτελείται από 447 ερωτηματολόγια, τα οποία απαντήθηκαν από ισάριθμους φαρμακοποιούς

σε όλη την Ελλάδα. Από τους συμμετέχοντες, οι άνδρες καταλάμβαναν ποσοστό 47,13%, ενώ οι γυναίκες

52,85%.

Διαγραμματική Απεικόνιση 9: Κατανομή ηλικιών αυτών που απάντησαν

Στην κατανομή των ηλικιών, μόλις το 1,9% ήταν κάτω από 25 ετών, 11% από 25 έως 30 ετών, 29,9% από

31 έως 40 ετών, 26,9% από 41 έως 50 ετών, 25,2% από 51 έως 60 ετών, 6,4% από 61 έως 65 ετών και

1,7% πάνω από 65 ετών.

1.90%

11.00%

26.90%

26.90%

25.20%

6.40%

1.70%

Ηλικία

<25

25-30

31-40

41-50

51-60

61-65

65>

47.13%

52.85%

Φύλο

Ανδρας

Γυναίκα




Διαγραμματική Απεικόνιση 10: Αναλογία οικογενειακής κατάστασης αυτών που απάντησαν

Σε ό,τι αφορά την οικογενειακή κατάσταση αναφέρθηκε ότι οι έγγαμοι ήταν σε ποσοστό 71,4% και άγαμοι

28,2%.

Διαγραμματική Απεικόνιση 11: Κατανομή παιδιών αυτών που απάντησαν

Από αυτούς, ένα ποσοστό 29,3% δεν έχει παιδιά, 28,3% έχει ένα παιδί, 33,5% δύο παιδιά, 6,8% έχει τρία

παιδιά και 2,3% τέσσερα ή περισσότερα παιδιά.

29.30%

28.30%

33.50%

6.80% 2.30%

Παιδιά

0

1

2

3

4 ή περισσότερα

71.40%

28.20%

Οικογενειακή κατάσταση

Παντρεμένος/η

Ανύπαντρος/η




Διαγραμματική Απεικόνιση 12: Κατανομή επιπέδου εκπαίδευσης αυτών που απάντησαν

Ερωτήθηκε επίσης το επίπεδο εκπαίδευσης των φαρμακοποιών. Η συντριπτική πλειοψηφία, δηλαδή το

84%, έχει πτυχίο φαρμακευτικής σχολής, ενώ μόνο το 13,2% έχει μεταπτυχιακό στη φαρμακευτική και

μόλις το 2,3% έχει διδακτορικό.

Διαγραμματική Απεικόνιση 13: Κατανομή χρόνων εμπειρίας/εργασίας αυτών που απάντησαν

Τέλος, σχετικά με τα χρόνια εμπειρίας και δουλειάς στον κλάδο, όσοι έχουν λιγότερο από έναν χρόνο

καταλαμβάνουν ποσοστό 1,7%, έναν χρόνο εμπειρίας το 2,6%, δύο χρόνια το 3,8%, από τρία έως πέντε

χρόνια το 13,2%, από έξι έως δέκα χρόνια το 18,2%, από έντεκα έως δεκαπέντε χρόνια το 11,3%, από

δεκαπέντε έως είκοσι χρόνια το 18% και πάνω από είκοσι χρόνια το 31,2%.

84.00%

13.20%

2.30%

Επίπεδο εκπαίδευσης

Πτυχίο Φαρμακευτικής

Μεταπτυχιακά

Διδακτορικό

1.70%2.60%

3.80%

13.20%

18.20%

11.30%

18.00%

31.20%

Χρόνια εμπειρίας/δουλειάς

Λιγότερα από 1

1

2

3 έως 5

6 έως 10

11 έως 15

15 έως 20

21 ή περισσότερα




5.5.2 Παρουσίαση δημογραφικών στοιχείων φαρμακείου

Διαγραμματική Απεικόνιση 14: Αναλογία ιδιόκτητων ή μη φαρμακείων αυτών που απάντησαν

Από το δείγμα, το 57,6% των ερωτηθέντων έχει ιδιόκτητο φαρμακείο, ενώ το 42,4% εργάζεται σε μη

ιδιόκτητο φαρμακείο.

Διαγραμματική Απεικόνιση 15: Κατανομή ως προς το σημείο εγκατάστασης του φαρμακείου αυτών που απάντησαν

Σε ό,τι αφορά το σημείο της εγκατάστασης του φαρμακείου, σε κεντρικό σημείο τοπικής αγοράς βρίσκεται

το 29,6% των καταστημάτων, το 20,6% σε περιμετρικό σημείο τοπικής αγοράς, σε κεντρικό σημείο

γειτονιάς το 31,3%, σε εσωτερικό σημείο γειτονιάς το 16,4%, σε κεντρική λεωφόρο το 23,9%, κοντά σε

νοσοκομείο ή κλινική το 7,6%, κοντά σε υπηρεσία πρωτοβάθμιας περίθαλψης (π.χ. ΙΚΑ, ΠΕΔΥ) το 9,7%,

κοντά σε ασφαλιστικά ταμεία το 3,3% και σε σταθμούς μέσων μαζικής μεταφοράς (τραμ, μετρό) το 10,4%.

57.6

42.4

Ιδιοκτησία φαρμακείων

Ιδιόκτητα φαρμακεία

Μη ιδιόκτητα φαρμακεία

29.60%

20.60%

31.30%

16.40%

23.90%

7.60%9.70%

Σημείο Εγκατάστασης Φαρμακείου

Κεντρικό σημείο τοπικής αγοράς

Περιμετρικό σημείο της τοπικής αγοράς

Κεντρικό σημείο γειτονιάς

Εσωτερικό σημείο γειτονιάς

Κεντρική λεωφόρο

Κοντά σε νοσοκομείο ή κλινική

Κοντά σε υπηρεσία πρωτοβάθμιας περίθαλψης (ΙΚΑ,ΠΕΔΥ,κλπ)




Διαγραμματική Απεικόνιση 16: Κατανομή σύμφωνα με την ύπαρξη ή μη άλλων φαρμακείων στα 150 μέτρα αυτών που

απάντησαν

Συνεχίζοντας με τη θέση του φαρμακείου και τι υπάρχει σε απόσταση 150 μέτρων, το 19,2% του δείγματος

απάντησε ότι δεν υπάρχει άλλο φαρμακείο, το 25,9% ότι υπάρχει ένα ακόμη φαρμακείο σε αυτή την

απόσταση, το 24,5% ότι υπάρχουν δύο ακόμη, το 17,3% ότι υπάρχουν τρία ακόμη, το 7,2% ότι υπάρχουν

τέσσερα ακόμη, το 3,1% ότι υπάρχουν πέντε ακόμη και το 2,6% ότι υπάρχουν 6 ή περισσότερα φαρμακεία

στην παραπάνω απόσταση.

Διαγραμματική Απεικόνιση 17: Κατανομή τάσης του πληθυσμού στην περιοχή αυτών που απάντησαν

24.00%

66.20%

9.80%

Αριθμός κατοίκων

Μειώνεται

Σταθερός

Αυξάνεται

19.2

25.9

24.5

17.3

7.23.1

2.4

Σε απόσταση 150 μέτρων από το φαρμακείο

Δεν υπάρχει άλλο φαρμακείο

Υπάρχει άλλο ένα φαρμακείο

Υπάρχουν άλλα δύο φαραμακεία

Υπάρχουν άλλα τρία φαρμακεία

Υπάρχουν άλλα τέσσερα φαρμακεία

Υπάρχουν άλλα πέντε φαρμακεία

Υπάρχουν έξι ή περισσότερα φαρμακεία




Σε ερώτηση σχετικά με την τάση του πληθυσμού στην περιοχή, το 66,2% του δείγματος απάντησε ότι ο

αριθμός των κατοίκων παραμένει σταθερός, το 24% ότι μειώνεται και το 9,8% ότι αυξάνεται.

Διαγραμματική Απεικόνιση 18: Κατανομή της τάσης του εισοδήματος κατοίκων της περιοχής αυτών που απάντησαν

Σε ό,τι αφορά το εισόδημα των κατοίκων, το δείγμα απάντησε σε ποσοστό 85,3% ότι μειώνεται, σε

ποσοστό 14% ότι παραμένει σταθερό και 0,7% ότι αυξάνεται.

Διαγραμματική Απεικόνιση 19: Κατανομή του μηνιαίου κύκλου εργασιών του φαρμακείου αυτών που απάντησαν

Σε ερώτηση σχετικά με τον μηνιαίο κύκλο εργασιών, το δείγμα απάντησε σε ποσοστό 12,69% ότι

κυμαίνεται κάτω από 15.000 ευρώ, ποσοστό 39,4% από 15.001 έως 30.000 ευρώ, ποσοστό 26,1% από

30.001 έως 45.000 ευρώ, ποσοστό 12,1% από 45.001 έως 60.000 ευρώ, ποσοστό 4,1% από 60.001 έως

75.000 ευρώ, σε ποσοστό 2,4% από 75.001 έως 90.000 ευρώ και σε ποσοστό 3,4% από 90.001 ευρώ και

άνω.

12.6

39.426.1

12.1

4.1

2.4

3.4

Μηνιαίος κύκλος εργασιών φαρμακείου

15.000€ ή λιγότερο

15.001-30.000€

30.001-45.000€

45.001-60.000€

60.001-75.000€

75.001-90.000€

90.001€ ή περισσότερα

85.30%

14.00%

0.70%

Εισόδημα κατοίκων

Μειώνεται

Σταθερό

Αυξάνεται




Διαγραμματική Απεικόνιση 20: Κατανομή τετραγωνικών μέτρων του φαρμακείου αυτών που απάντησαν

Επιπλέον σχετικά με το εμβαδόν του φαρμακείου, το δείγμα απάντησε σε ποσοστό 25,1% ότι κυμαίνεται

μεταξύ 50 και 60 τετραγωνικών μέτρων (m2), σε ποσοστό 39,3% μεταξύ 61 και 75 m2, σε ποσοστό 24,6%

μεταξύ 76 και 100 m2, σε ποσοστό 8% μεταξύ 101 και 150 m2, σε ποσοστό 2,2% μεταξύ 151 και 200 m2,

σε ποσοστό 0,7% από 201 έως 300 m2 και σε ποσοστό 0,2% από 301 m2 και πάνω.

Διαγραμματική Απεικόνιση 21: Κατανομή του συνολικού αριθμού των εργαζομένων αυτών που απάντησαν

Σε ερώτηση σχετικά με τον αριθμό εργαζομένων, το δείγμα απάντησε σε ποσοστό 31,2% ότι απασχολεί

έναν υπάλληλο, σε ποσοστό 38,1% δύο, σε ποσοστό 19,2% τρεις, σε ποσοστό 6,4% τέσσερεις, σε ποσοστό

1,5% πέντε, σε ποσοστό 2,2% έξι ή επτά, σε ποσοστό 1% οχτώ ή εννέα, σε ποσοστό 0,5% από δέκα έως

31.20%

38.10%

19.20%

6.40%

1.50%2.20% 1.00% 0.50%0%

Συνολικός αριθμός των εργαζομένων

1

2

3

4

5

6 με 7

8 με 9

10 με 15

15 ή περισσότεροι

25.10%

39.30%

24.60%

8.00%

2.20%0.70% 0.20%

Τετραγωνικά μέτρα φαρμακείου

50-60m2

61-75m2

76-100m2

101-150m2

151-200m2

201-300m2

301m2 ή περισσότερα




δεκαπέντε υπαλλήλους, ενώ δεν υπάρχουν φαρμακεία που να απασχολούν πάνω από δεκαπέντε

υπαλλήλους.

Η επόμενη ερώτηση είναι μια ανοικτή ερώτηση στην οποία δόθηκαν απαντήσεις σχετικά με τον μέσο

αριθμό αποδείξεων της ταμειακής μηχανής του φαρμακείου σε μία συνηθισμένη μέρα. Παρατηρήθηκε

πως ο μέσος αριθμός είναι εβδομήντα μία αποδείξεις ημερησίως.

Οι επόμενες τρεις ερωτήσεις αφορούν την παρουσία του φαρμακείου στο διαδίκτυο. Το δείγμα απάντησε

σε ποσοστό 86,6% ότι δεν έχει παρουσία στο διαδίκτυο, ενώ μόλις το 13,4% απάντησε θετικά.

Διαγραμματική Απεικόνιση 22: Αναλογία παρουσίας του φαρμακείου στο διαδίκτυο αυτών που απάντησαν

Η παρουσία μιας επιχείρησης στο διαδίκτυο αποτελεί τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να αξιοποιηθεί η

δυναμική και η επιρροή του για την προβολή της. Δεν αρκεί μόνο η δημιουργία μιας ιστοσελίδας, αλλά

πρέπει η ιστοσελίδα αυτή να προσελκύει επισκέπτες, να την προτείνουν οι μηχανές αναζήτησης, να γίνεται

σωστή διαχείριση των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης και να υπάρχουν και διαφημίσεις. Ένα εντυπωσιακό

96,2% δήλωσε ότι δεν διαθέτει ηλεκτρονικό κατάστημα, ενώ θετικά απάντησε το 3,8%.

Επίσης μεγάλη είναι η απουσία του φαρμακείου από τα κοινωνικά δίκτυα, όπως Facebook, Twitter,

LinkedIn κ.α. όπως φαίνεται στην πίτα της επόμενης σελίδας. Το δείγμα απάντησε σε ποσοστό 80,6%

αρνητικά, ενώ μόνο 18,5% απάντησε θετικά.

13.40%

86.60%

Παρουσία στο διαδύκτιο

Ναι

Όχι




Διαγραμματική Απεικόνιση 23:Αναλογία ύπαρξης ηλεκτρονικού καταστήματος φαρμακείου στο διαδίκτυο αυτών που

απάντησαν

Διαγραμματική Απεικόνιση 24: Αναλογία παρουσίας του φαρμακείου σε κοινωνικά δίκτυα αυτών που απάντησαν

Τέλος, το δείγμα ερωτήθηκε σχετικά με τους παράγοντες α) όγκος πωλήσεων, β) κερδοφορία, γ) μερίδιο

αγοράς και δ) αποδοτικότητα ιδίων κεφαλαίων. Σχετικά με τον όγκο πωλήσεων, το 4,8% του δείγματος

απάντησε ότι δεν τον βρίσκει καθόλου ικανοποιητικό, το 10,6% πολύ λίγο ικανοποιητικό, το 19,3% λίγο

ικανοποιητικό, το 48,7% μέτρια ικανοποιητικό, το 14,2% πολύ ικανοποιητικό, το 1,9% πάρα πολύ

ικανοποιητικό και το 0,5% απολύτως ικανοποιητικό.

3.80%

96.20%

Ηλεκτρονικό κατάστημα φαρμακείου στο διαδίκτυο

Ναι

Όχι

18.50%

80.60%

Παρουσία φαρμακείου σε κοινωνικά δίκτυα

Ναι

Όχι




Διαγραμματική Απεικόνιση 25: Κατανομή ικανοποίησης του όγκου πωλήσεων αυτών που απάντησαν

Σε ό,τι αφορά την κερδοφορία, το δείγμα απάντησε σε ποσοστό 7% ότι δεν είναι καθόλου ικανοποιητική,

σε ποσοστό 17,8% ότι είναι πολύ λίγο ικανοποιητική, σε ποσοστό 32,3% ότι είναι λίγο ικανοποιητική, σε

ποσοστό 42,7% ότι είναι μέτρια ικανοποιητική, σε ποσοστό 6,7% ότι είναι πολύ ικανοποιητική, σε

ποσοστό 0,2% ότι είναι πάρα πολύ ικανοποιητική και σε ποσοστό επίσης ο,2% ότι είναι απόλυτα

ικανοποιητική.

Διαγραμματική Απεικόνιση 26: Κατανομή ικανοποίησης της κερδοφορίας αυτών που απάντησαν

Η απόδοση του φαρμακείου στο μερίδιο της αγοράς αξιολογήθηκε από το δείγμα σε ποσοστό 2,9% ως

καθόλου ικανοποιητική, σε ποσοστό 10,7% ως πολύ λίγο ικανοποιητική, σε ποσοστό 26,8% ως λίγο

ικανοποιητική, σε ποσοστό 44,3% ως μέτρια ικανοποιητική, σε ποσοστό 12,4% ως πολύ ικανοποιητική,

σε ποσοστό 2,7% ως πάρα πολύ ικανοποιητική και σε ποσοστό 0,2% ως απολύτως ικανοποιητική. Τέλος,

η απόδοση του φαρμακείου ως προς την αποδοτικότητα των ιδίων κεφαλαίων αξιολογήθηκε από δείγμα

7

17.8

32.3

42.7

6.7 0.2 0.20

5

10

15

20

25

30

35

40

45

Καθόλου ικανοποιητική

Πολύ λίγο ικανοποιητική

Λίγο ικανοποιητική

Μέτρια ικανοποιητική

Πολύ ικανοποιητική

Πάρα πολύ ικανοποιητική

Απολύτως ικανοποιητική

Κερδοφορία

4.8 10.6 19.3 48.7 14.2 1.9 0.50

10

20

30

40

50

60

καθόλου ικανοποιητικός

Πολύ λίγο ικανοποιητικός

Λίγο ικανοποιητικός

Μέτρια ικανοποιητικός

Πολύ ικανοποιητικός

Πάρα πολύ ικανοποιητικός

Απολύτως ικανοποιητικός

Όγκος πωλήσεων




σε ποσοστό 5,4% ως καθόλου ικανοποιητική, σε ποσοστό 11,2% ως πολύ λίγο ικανοποιητική, σε ποσοστό

31,1% ως λίγο ικανοποιητική, σε ποσοστό 45,2% ως μέτρια ικανοποιητική, σε ποσοστό 6,1% ως πολύ

ικανοποιητική, σε ποσοστό 0,7% ως πάρα πολύ ικανοποιητική και σε ποσοστό 0,2% ως απολύτως

ικανοποιητική.

Διαγραμματική Απεικόνιση 27: Κατανομή ικανοποίησης της αποδοτικότητας των ιδίων κεφαλαίων αυτών που

απάντησαν

6. Έλεγχος ερευνητικών υποθέσεων

Η αξιολόγηση και η ερμηνεία των ερευνητικών δεδομένων που προκύπτουν από τη στατιστική

επεξεργασία των ερωτηματολογίων έχουν ως σημείο αναφοράς τις σχετικές ερευνητικές υποθέσεις. Πιο

συγκεκριμένα, αναλύονται τα ευρήματα σε συσχετισμό με τις επιμέρους ερευνητικές υποθέσεις και στο

τέλος αξιολογούνται συνολικά, προκειμένου να διαπιστωθεί, αν επαληθεύεται ή όχι η κεντρική

ερευνητική υπόθεση.

6.1 Έλεγχοι της επίδρασης των χαρακτηριστικών του φαρμακοποιού στα

αντιλαμβανόμενα προβλήματα και τις επιλεγόμενες ενέργειες

Οι μεταβλητές εξαρτώμενες από τον φαρμακοποιό, ηλικία, επίπεδο εκπαίδευσης και χρόνια

εμπειρίας/εργασίας παρουσίασαν τις παρακάτω επιδράσεις.

6.1.1 Έλεγχος διαφορών με βάση το φύλο

Από τους ελέγχους διαφορών διακυμάνσεων (Anova Tests) δεν προέκυψαν στατιστικά σημαντικές

διαφορές αντιλήψεων για τα προβλήματα ή διαφορές στις επιλεγόμενες ενέργειες για τα δύο φύλα

(Η1).

5.4 11.2 31.1 45.2 6.1 0.7 0.20

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Καθόλου ικανοποιητική

Πολύ λίγο ικανοποιητική

Λίγο ικανοποιητική

Μέτρια ικανοποιητική

Πολύ ικανοποιητική

Πάρα πολύ ικανοποιητική

Απολύτως ικανοποιητική

Αποδοτικότητα ιδίων κεφαλαίων




6.1.2 Έλεγχος διαφορών με βάση την ηλικία

ΜΕΤΑΒΛΗΤΗ F P1 MAL MAM MAH BONFERRONI P2

Μείωση της εμπορικής αξίας των

φαρμακείων 3.710 0.025 3.78 3.89 4.73 AH > AL 0.041

*Μείωση του κόστους των προϊόντων 3.643 0.027 5.04 5.49 5.54 AH > AL

AH> AM

0.029

0.044

Μεταφορά του καταστήματος για

μείωση του ενοικίου 8.267 0.000 460 413 350

AL > AH

AM > AH

0.000

0.006

Ανακαίνιση (βελτίωση της

ατμόσφαιρας) του καταστήματος 3.950 0.020 5.87 5.34 5.29

AL > AH

AL > AM

0.023

0.030

Προώθηση και διαφήμιση του

καταστήματος μέσω διαδικτύου 7.030 0.001 5.07 4.34 3.99

AL > AH

AL > AM

0.001

0.022

Εξειδίκευση σε ομοιοπαθητικά/

φυτοθεραπείες/

εναλλακτικά φάρμακα

3.950 0.020 5.74 5.10 5.17 AL > AM

AL > AH

0.024

1.027

ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ : AL= Age Low, AM= Age Medium, AH= Age High

AL= (< 30 ετών), AM= (31-50 ετών), AH= (> 50 ετών)

* (Υπό την αίρεση της ομοιογένειας)

Πίνακας 18: Έλεγχος διαφορών διακυμάνσεων των τριών ηλικιακών ομάδων

Η υπόθεση Η2 επιβεβαιώνεται μερικώς, όπως φαίνεται από τον πίνακα 18. Στατιστικά σημαντικές

διαφορές έχουμε στα αντιλαμβανόμενα προβλήματα και στις προτεινόμενες ενέργειες αντιμετώπισης

της κρίσης. Συγκεκριμένα η επίδραση της μείωσης της εμπορικής αξίας των φαρμακείων, ως

αντιλαμβανόμενο πρόβλημα, φαίνεται να επηρεάζεται από την ηλικία και συγκεκριμένα να

διαφοροποιείται ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα. Ιδιαίτερα, η μεσαία ηλικιακή ομάδα, 31 έως 50 ετών,

δέχεται μεγαλύτερη επίδραση στη μείωση της εμπορικής αξίας των φαρμακείων ως αντιλαμβανόμενο

πρόβλημα σε σχέση με τη μικρή ηλικιακή ομάδα –έως 30 ετών.

Στις ενέργειες αντιμετώπισης της κρίσης, η μείωση του κόστους των προϊόντων εμφανίζεται να

επηρεάζεται από την ηλικία (υπό την αίρεση της ομοιογένειας). Συγκεκριμένα, η μεγάλη ηλικιακή




ομάδα διαφοροποιείται από τη μικρή, καθώς είναι πιο θετική να προβεί σε μείωση του κόστους των

προϊόντων. Επίσης, η μεγάλη ηλικιακή ομάδα είναι πιο θετική στη μείωση του κόστους των προϊόντων

από ό,τι η μεσαία ηλικιακή ομάδα. Σε ό,τι αφορά τη μεταφορά του καταστήματος με σκοπό τη μείωση

του ενοικίου ως τρόπος αντιμετώπισης της κρίσης, φαίνεται να διαφοροποιείται μεταξύ της μικρής

ηλικιακής ομάδας που είναι πιο θετική στην εφαρμογή της και της μεγάλης ηλικιακής ομάδας καθώς

και μεταξύ της μεσαίας ηλικιακής ομάδας, που είναι πιο θετική στην επιλογή της και της μεγάλης

ηλικιακής ομάδας. Οι επόμενες δύο ενέργειες αντιμετώπισης της κρίσης παρουσιάζουν κοινές

διαφοροποιήσεις. Αναλυτικότερα, η ανακαίνιση (βελτίωση της ατμόσφαιρας) του καταστήματος

φαίνεται πιο πιθανό να εφαρμοστεί από τη μικρή ηλικιακή ομάδα σε σχέση με τη μεγάλη ηλικιακή

ομάδα και επίσης από την μικρή ηλικιακή ομάδα σε σχέση όμως με την μεσαία ηλικιακή ομάδα. Τέλος,

η ηλικιακή ομάδα επηρεάζει την προώθηση και διαφήμιση του καταστήματος μέσω διαδικτύου καθώς

και την επιλογή της εξειδίκευσης σε ομοιοπαθητικά/φυτοθεραπείες/εναλλακτικά φάρμακα με σκοπό

την αντιμετώπιση της κρίσης. Βέβαια, φαίνεται να διαφοροποιείται ανάλογα την ηλικιακή ομάδα. Η πιο

μικρή ηλικιακή ομάδα βλέπει θετικότερα την προώθηση μέσω του διαδικτύου και τηνεξειδίκευση σε

ομοιοπαθητικά/φυτοθεραπείες/εναλλακτικά φάρμακασε σχέση με τη μεσαία και τη μεγάλη ηλικιακή

ομάδα αντίστοιχα.

6.1.3 Έλεγχος διαφορών με βάση το επίπεδο εκπαίδευσης

ΜΕΤΑΒΛΗΤΗ F P1 MEdL MEdM MEdH BONFERRONI P2

Αύξηση της

πίστωσης από τους

προμηθευτές

4.448 0.012 1.292 1.456 1.118 EdL>EdM 0.011

ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ : EdL= Education Low, EdM= Education Medium, EdH= Education HIGH

EdL= πτυχίο φαρμακευτικής, EdM= μεταπτυχιακά, EdH= διδακτορικό

Πίνακας 19: Έλεγχος διαφορών διακυμάνσεων των τριών ομάδων επιπέδου εκπαίδευσης

Το επίπεδο εκπαίδευσης επιδρά στην παραγωγικότητα, τη μακροχρόνια ανταγωνιστικότητα, την

κερδοφορία καθώς και την προώθηση καινοτομιών. Όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο αυτό, τόσο

υψηλότερη είναι η αναλυτική ικανότητα. Οι απαιτήσεις στηρίζονται στην λογική, με υψηλό επίπεδο

συναισθηματικής νοημοσύνης.

Η υπόθεση Η3 επιβεβαιώνεται μερικώς όπως φαίνεται από τον πίνακα 19. Συγκεκριμένα φαίνεται ότι

οι φαρμακοποιοί επηρεάζονται στις επιλογές αντιμετώπισης της κρίσης αναλόγως του επιπέδου

εκπαίδευσής τους. Εκείνοι, οι οποίοι είναι κάτοχοι πτυχίου φαρμακευτικής, αντιμετωπίζουν πιο θετικά

την αύξηση της πίστωσης από τους προμηθευτές σε σχέση με τους φαρμακοποιούς που είναι κάτοχοι

μεταπτυχιακών.




6.1.4 Έλεγχος διαφορών με βάση τα χρόνια εμπειρίας/εργασίας

ΜΕΤΑΒΛΗΤΗ F P1 MExL MExM MExH BONFERRONI P2

Προβλήματα συνεργασίας με

Φαρμακευτικές εταιρείες 4.019 0.019 4.20 3.47 3.19 ExL>ExH 0.050

*Μείωση του κόστους των

προϊόντων 8.575 0.000 4.31 5.37 5.56

ExH>ExL

ExM>ExL

0.000

0.003

*Αύξηση της πίστωσης από

τους προμηθευτές 4.363 0.013 5.38 5.52 5.89 ExH>ExL 0.020

Πωλήσεις και μέσω

διαδικτύου (δημιουργία e-

Shop)

5.124 0.006 4.31 375 3.23 ExM>ExH 0.027

Προώθηση και διαφήμιση του

καταστήματος μέσω

διαδικτύου (ηλεκτρονική

διαφήμιση, παρουσία σε

socialmedia κτλ.)

5.146

0.006

5.25 4.59 4.13 ExL>ExH 0.049

ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ : ExL= Experience Low, ExM= Experience Medium, ExH= Experience High

ExL= 0-1 χρόνια εμπειρίας, ExM= 2-10 χρόνια εμπειρίας, ExH= 11-21και περισσότερα

χρόνια εμπειρίας


Πίνακας 20: Έλεγχος διαφορών διακυμάνσεων των τριών ομάδων χρόνων εμπειρίας/εργασίας

Τα χρόνια εμπειρίας/εργασίας εφοδιάζουν με γνωστικές αλλά και συναισθηματικές ικανότητες τον

φαρμακοποιό, οι οποίες αποτελούν τους οδηγούς στην επεξεργασία και αντιμετώπιση των

προβλημάτων.

Η υπόθεση Η4 επιβεβαιώνεται όπως φαίνεται από τον πίνακα 20. Συγκεκριμένα τα σημαντικότερα

προβλήματα που επιδρούν στο φαρμακείο, κατά το οποίο η επιρροή από τα χρόνια εμπειρίας/εργασίας

είναι εμφανής, αποτελούν τα προβλήματα συνεργασίας με τις φαρμακευτικές εταιρείες.

Παρατηρήθηκαν διαφορές, βέβαια, ανάμεσα στην επίδραση του αντιλαμβανόμενου προβλήματος και

την εμπειρία μεταξύ του δείγματος. Συγκεκριμένα, οι φαρμακοποιοί με μικρή εμπειρία, από 0 έως 1

χρόνια, θεωρούν ότι τα προβλήματα συνεργασίας με τις φαρμακευτικές εταιρείες επιφέρουν




μεγαλύτερη αρνητική επίδραση στο φαρμακείο, εν αντιθέσει με τους φαρμακοποιούς με μεγάλη

εμπειρία, από 11 έως 21 και περισσότερα χρόνια, όπου τα προβλήματα αυτά έχουν μικρότερη, αρνητική,

επίδραση.

Στους πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης της κρίσης παρατηρήθηκε μια σειρά ενεργειών, με

διαφοροποιήσεις μεταξύ της εμπειρίας/εργασίας των ερωτηθέντων. Οι φαρμακοποιοί με μεγάλη

εμπειρία/εργασία, εμφανίζονται πιο θετικοί στην προσπάθεια μείωσης του κόστους των προϊόντων, σε

σύγκριση με τους φαρμακοποιούς μικρότερης εμπειρίας (υπό την αίρεση της ομοιογένειας).

Συγκεκριμένα, οι φαρμακοποιοί με εμπειρία από 11 έως 21 και περισσότερα χρόνια παρουσιάζονται

θετικότεροι στη συγκεκριμένη ενέργεια από τους φαρμακοποιούς με εμπειρία από 0 έως 1 χρόνια.

Αντίστοιχα, εκείνοι με μέτρια εμπειρία, από 2 έως 10 χρόνια, παρουσιάζονται επίσης θετικότεροι στη

μείωση του κόστους των προϊόντων σε σχέση με τους φαρμακοποιούς με μικρή εμπειρία, από 0 έως 1

χρόνια. Η επόμενη ενέργεια αντιμετώπισης της κρίσης που λογίζεται ως επηρεαζόμενη από τα χρόνια

εμπειρίας/εργασίας είναι η αύξηση της πίστωσης από τους προμηθευτές (υπό την αίρεση της

ομοιογένειας). Η διαφοροποίηση μεταξύ των χρόνων εμπειρίας/εργασίας συνίσταται ανάμεσα στους

φαρμακοποιούς με μεγάλη εμπειρία/εργασία και σε εκείνους με μικρή εμπειρία/εργασία. Οι

φαρμακοποιοί με εμπειρία, από 11 έως 21 και περισσότερα χρόνια παρουσιάζονται πιο θετικοί στην

αύξηση της πίστωσης από τους προμηθευτές από τους φαρμακοποιούς με εμπειρία, από 0 έως 1 χρόνια.

Οι πωλήσεις και μέσω διαδικτύου (δημιουργία e-Shop) , ως αντιμετώπιση της κρίσης, δέχεται

επιδράσεις από τα χρόνια εμπειρίας/εργασίας. Οι έχοντες μέτρια εμπειρία, από 2 έως 10 χρόνια,

αντιλαμβάνονται πιο θετικά τις πωλήσεις μέσω διαδικτύου από τους φαρμακοποιούς με μεγάλη

εμπειρία, από 11 έως 21 και περισσότερα χρόνια. Τέλος, η προώθηση και διαφήμιση του καταστήματος

μέσω διαδικτύου (ηλεκτρονική διαφήμιση, παρουσία σε social media κτλ.) αντιστοίχως

αντιμετωπίζονται ευνοϊκότερα από τους φαρμακοποιούς με μικρή εμπειρία, από 0 έως 1 χρόνια, σε

σύγκριση με τους φαρμακοποιούς με μεγάλη εμπειρία, από 11 έως 21 και περισσότερα χρόνια.

6.2 Έλεγχοι της επίδρασης των χαρακτηριστικών του φαρμακείου στα

αντιλαμβανόμενα προβλήματα και τις επιλεγόμενες ενέργειες

Οι μεταβλητές εξαρτώμενες από τον φαρμακείο, επίπεδο ανταγωνισμού, ο μηνιαίος κύκλος εργασιών

και μέγεθος (τετραγωνικά μέτρα) φαρμακείου παρουσίασαν τις παρακάτω επιδράσεις.




6.2.1 Έλεγχος διαφορών με βάση το επίπεδου ανταγωνισμού

ΜΕΤΑΒΛΗΤΗ F P1 MNC MCL MCM MCH BONFERRONI P2

Αλλαγές ωραρίου

(αύξηση ωρών

λειτουργίας

φαρμακείου)

4.868 0.002 3.83 4.63 4.77 4.63 CM > NC

CL > NC

0.003

0.005

Μείωση του αριθμού

των πελατών που

επισκέπτονται το

φαρμακείο

3.516 0.015 3.40 3.68 3.46 2.58 CL > CH 0.010

ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ: NC= No Competition, CL= Competition LOW, CM= Competition Medium, CH=

Competition High

NC= (δεν υπάρχει άλλο φαρμακείο), CL= (υπάρχει άλλο ένα φαρμακείο), CM= (υπάρχουν

2-3 φαρμακεία), CH= (υπάρχουν 4-6 και περισσότερα φαρμακεία)

Πίνακας 21: Έλεγχος διαφορών διακυμάνσεων των τριών ομάδων επιπέδου ανταγωνισμού

Η υπόθεση Η5 επιβεβαιώνεται μερικώς όπως φαίνεται και στον πίνακα 21. Πιο αναλυτικά, το επίπεδο

ανταγωνισμού επηρεάζει την επίδραση του αντιλαμβανόμενου προβλήματος της αλλαγής ωραρίου

(αύξηση ωρών λειτουργίας φαρμακείου) και φαίνεται να διαφοροποιείται ανάλογα με το επίπεδο του

ανταγωνισμού. Οι φαρμακοποιοί με μέτριο ανταγωνισμό, δηλαδή όταν σε απόσταση 150 μέτρων

υπάρχουν άλλα 2 έως 3 φαρμακεία, αντιλαμβάνονται πιο αρνητικά τις αλλαγές ωραρίου σε σχέση με

τους φαρμακοποιούς με καθόλου ανταγωνισμό, δηλαδή όταν σε απόσταση 150 δεν υπάρχει άλλο

φαρμακείο. Αντίστοιχα, οι φαρμακοποιοί με χαμηλό επίπεδο ανταγωνισμού, δηλαδή όταν σε απόσταση

150 μέτρων υπάρχει άλλο ένα φαρμακείο, αντιλαμβάνονται πιο αρνητικά τις αλλαγές ωραρίου (αύξηση

ωρών λειτουργίας φαρμακείου) σε σχέση με τους φαρμακοποιούς με καθόλου ανταγωνισμό, δηλαδή

όταν σε απόσταση 150 δεν υπάρχει άλλο φαρμακείο.

Στις επιδράσεις των παρατηρούμενων τάσεων, η μείωση του αριθμού των πελατών που επισκέπτονται

το φαρμακείο επηρεάζεται από το επίπεδο ανταγωνισμού. Οι φαρμακοποιοί με χαμηλό επίπεδο

ανταγωνισμού επηρεάζονται πιο έντονα από την επίδραση της μείωσης του αριθμού των πελατών που

επισκέπτονται το φαρμακείο, σε σύγκριση με τους φαρμακοποιούς με υψηλό ανταγωνισμό, δηλαδή

όταν σε απόσταση 150 μέτρων υπάρχουν 4 έως 6 και περισσότερα φαρμακεία.




6.2.2 Έλεγχος διαφορών με βάση τον μηνιαίο κύκλο εργασιών

ΜΕΤΑΒΛΗΤΗ F P1 MTrnOvL MTrnOvM MTrnOvH BONFERRONI P2

*Μείωση του

κύκλου εργασιών

(μείωση τζίρου)

10.803 0.000 5.52 5.50 4.59 TrnOvL>TrnOvH

TrnOvM>TrnOvH

0.000

0.000

Διάθεση των μη

συνταγογραφούμε

νων φαρμάκων

(OTC) και από

άλλα κανάλια

3.970 0.020 4.49 3.95 4.08 TrnOvL>TrnOvM 0.019

Μείωση του

αριθμού των

πελατών που

επισκέπτονται το

φαρμακείο

14.035 0.000 3.89 3.16 2.74 TrnOvL>TrnOvM

TrnOvL>TrnOvH

0.000

0.000

Μείωση του

αριθμού των νέων

πελατών (δηλαδή

μικρής ηλικίας)

10.293 0.000 3.85 3.31 2.81 TrnOvL>TrnOvM

TrnOvL>TrnOvH

0.003

0.000

*Αύξηση του

αριθμού των

πελατών που

ζητούν πίστωση

13.389 0.000 4.94 4.68 3.76 TrnOvL>TrnOvH

TrnOvM>TrnOvH

0.000

0.000

*Μείωση αριθμού

εκτελούμενων

συνταγών

7.925 0.000 4.17 3.64 3.35

TrnOvL>TrnOvM

TrnOvL>TrnOvH

0.004

0.006

Μείωση της

ποσότητας (σε

αξία) των μη-

συνταγογραφούμε

νων φαρμάκων

5.161 0.006 4.37 3.93 3.77 TrnOvL>TrnOvM 0.018

Μείωση της

ποσότητας (σε

αξία) του

παραφαρμάκου

5.554 0.004 4.73 4.32 4.05 TrnOvL>TrnOvM

TrnOvL>TrnOvH

0.030

0.020

Μείωση των

κερδών 3.988 0.019 5.44 5.29 4.83 TrnOvL>TrnOvH 0.016




Μείωση των

εσόδων 4.347 0.014 5.41 5.21 4.76 TrnOvL>TrnOvH 0.013

Μείωση του

υπάρχοντος

προσωπικού

4.712 0.009 3.63 3.44 2.63 TrnOvL>TrnOvH

TrnOvM>TrnOvH

0.007

0.046

Μείωση των

μισθών του

υπάρχοντος

προσωπικού

8.821 0.000 3.98 3.62 2.68 TrnOvL>TrnOvH

TrnOvM>TrnOvH

0.000

0.012

Ενίσχυση των

ιδίων κεφαλαίων

της επιχείρησης

από χρήματα

συνεταίρου

3.337 0.037 3.02 2.82 2.25 TrnOvL>TrnOvH 0.034

Αύξηση

τετραγωνικών του

καταστήματος

10.013 0.000 3.82 4.37 4.92 TrnOvH>TrnOvM

TrnOvH>TrnOvL

0.005

0.000

*Ανακαίνιση

(βελτίωση της

ατμόσφαιρας) του

καταστήματος

9.941 0.000 4.13 4.62 5.22 TrnOvM>TrnOvL

TrnOvH>TrnOvL

0.011

0.000

Εξειδίκευση σε

παραφάρμακο 4.473 0.012 5.22 5.52 5.85 TrnOvH>TrnOvL 0.025

Προμήθεια

ειδικού

εξοπλισμού για

την παροχή

εξειδικευμένων

υπηρεσιών

7.073 0.001 4.21 4.72 5.02 TrnOvM>TrnOvL

TrnOvH>TrnOvL

0.008

0.010

ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ :TrnOvL= TurnOverLow, TrnOvM= TurnOverMedium, TrnOvH= TurnOverHigh

TrnOvL= (15.000-30.000€), TrnOvM= (30.001 -60.000€), TrnOvH= (60.001-90.001€)

*(Υπό την αίρεση της ομοιογένειας)

Πίνακας 22: Έλεγχος διαφορών διακυμάνσεων των τριών ομάδων του μηνιαίου κύκλου εργασιών

Η υπόθεση Η6 επιβεβαιώνεται όπως φαίνεται και στον πίνακα 22. Ο μηνιαίος κύκλος εργασιών επιδρά

στην αντιλαμβανόμενη επίδραση των προβλημάτων της μείωσης του κύκλου εργασιών (μείωση τζίρου)

καθώς επίσης και της διάθεσης των μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων (OTC) και από άλλα κανάλια.




Συγκεκριμένα, παρουσιάζονται διαφοροποιήσεις, καθώς ένας φαρμακοποιός με μέτριο κύκλο εργασιών

(30.001 -60.000€), αντιλαμβάνεται εντονότερα την επίδραση της μείωσης του κύκλου εργασιών σε

σχέση με έναν φαρμακοποιό με υψηλό κύκλο εργασιών (60.001-90.001€). Αντίστοιχα, ένας

φαρμακοποιός με χαμηλό κύκλο εργασιών (15.000-30.000€), αντιλαμβάνεται μεγαλύτερη επίδραση

στα προβλήματα της διάθεσης των μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων (OTC) και από άλλα κανάλια,

σε σχέση με έναν φαρμακοποιό με μέτριο κύκλο εργασιών.

Όσον αφορά στις επιδράσεις των παρατηρούμενων τάσεων που επιφέρει ο μηνιαίος κύκλος εργασιών,

βρέθηκαν πολλές με αρκετές διαφοροποιήσεις. Αρχικά, η μείωση του αριθμού των πελατών που

επισκέπτονται το φαρμακείο φαίνεται να επιδρά περισσότερο στους φαρμακοποιούς με χαμηλό κύκλο

εργασιών (15.000-30.000€) σε σχέση με τους φαρμακοποιούς με μέτριο μηνιαίο κύκλο εργασιών

(30.001 -60.000€). Αντιστοίχως, η επίδραση της ίδιας τάσης επηρεάζει περισσότερο φαρμακοποιούς με

χαμηλό κύκλο εργασιών σε σχέση με εκείνους με υψηλό μηνιαίο κύκλο εργασιών (60.001-90.001€). Οι

επόμενες δύο παρατηρούμενες τάσεις, όπου ο μηνιαίος κύκλος εργασιών ασκεί επιρροή, είναι η μείωση

του αριθμού των νέων πελατών (δηλαδή μικρής ηλικίας), καθώς επίσης και η αύξηση του αριθμού των

πελατών που ζητούν πίστωση. Στην πρώτη, στα χαμηλού μηνιαίου κύκλου εργασιών φαρμακεία, επιδρά

πιο έντονα η μείωση του αριθμού των νέων πελατών (δηλαδή μικρής ηλικίας) σε σχέση με τα υψηλού

μηνιαίου κύκλου εργασιών φαρμακεία. Εντούτοις, στη δεύτερη, στην αύξηση του αριθμού των πελατών

που ζητούν πίστωση (υπό την αίρεση της ομοιογένειας), έχουμε δύο διαφοροποιήσεις, καθώς στα

φαρμακεία με χαμηλό μηνιαίο κύκλο εργασιών η επίδραση της τάσης είναι υψηλότερη σε σύγκριση με

τα φαρμακεία με μέτριο μηνιαίο κύκλο εργασιών. Και αντίστοιχα, φαρμακεία με χαμηλό κύκλο

εργασιών, επηρεάζονται περισσότερο από τα φαρμακεία με υψηλό κύκλο εργασιών. Παρομοίως, στην

μείωση του αριθμού των εκτελούμενων συνταγών που και εδώ ο μηνιαίος κύκλος εργασιών (υπό την

αίρεση της ομοιογένειας) επιφέρει επιδράσεις, βρέθηκαν διαφοροποιήσεις. Τα φαρμακεία με χαμηλό

κύκλο εργασιών αντιλαμβάνονται πιο έντονα την επίδραση αυτή σε σχέση με τα φαρμακεία μετρίου

αλλά και υψηλού κύκλου εργασιών. Επιπρόσθετα, εντοπίζονται στις επόμενες δύο επιδράσεις

παρατηρούμενων τάσεων κοινές διαφοροποιήσεις. Πιο συγκεκριμένα, στη μείωση της ποσότητας (σε

αξία) των μη-συνταγογραφούμενων φαρμάκων και στη μείωση της ποσότητας (σε αξία) του

παραφαρμάκου, τα χαμηλού μηνιαίου κύκλου εργασιών φαρμακεία αντιμετωπίζουν εντονότερα τις

προαναφερθείσες τάσεις, εν συγκρίσει με τα μετρίου μηνιαίου κύκλου εργασιών φαρμακεία.

Αντίστοιχα, τα χαμηλού κύκλου εργασιών φαρμακεία αντιμετωπίζουν εντονότερα τη μείωση της

ποσότητας (σε αξία) των μη-συνταγογραφούμενων φαρμάκων και τη μείωση της ποσότητας (σε αξία)

του παραφαρμάκου, εν συγκρίσει με τα υψηλού κύκλου εργασιών φαρμακεία. Τέλος, ο μηνιαίος κύκλος

εργασιών επηρεάζει την επίδραση των παρατηρούμενων τάσεων της μείωσης των κερδών καθώς και

της μείωσης των εσόδων. Πιο αναλυτικά, η μείωση των κερδών επιδρά πιο έντονα στα φαρμακεία με

χαμηλό μηνιαίο κύκλο εργασιών σε σχέση με τα φαρμακεία υψηλού μηνιαίου κύκλου εργασιών και




αντίστοιχα η μείωση των εσόδων επιδρά πιο έντονα στα φαρμακεία χαμηλού μηνιαίου κύκλου εργασιών

σε σχέση με τα φαρμακεία υψηλού μηνιαίου κύκλου εργασιών.

Στους πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης της κρίσης, ο μηνιαίος κύκλος εργασιών φαίνεται να επηρεάζει

τη μείωση του υπάρχοντος προσωπικού και υπάρχει διαφοροποίηση αναλόγως του επιπέδου κύκλου

των εργασιών. Συγκεκριμένα, τα φαρμακεία με χαμηλό κύκλο εργασιών είναι πιο πιθανό να προβούν

σε μείωση του υπάρχοντος προσωπικού σε σύγκριση με φαρμακεία υψηλού μηνιαίου κύκλου εργασιών.

Επίσης, φαρμακεία μετρίου μηνιαίου κύκλου εργασιών είναι πιθανότερο να προβούν στην ίδια ενέργεια

από ό,τι φαρμακεία υψηλού μηνιαίου κύκλου εργασιών. Επόμενη ενέργεια αντιμετώπισης της κρίσης,

επηρεαζόμενη από τον κύκλο εργασιών του φαρμακείου, είναι η ενίσχυση των ιδίων κεφαλαίων της

επιχείρησης από χρήματα συνεταίρου. Εδώ φαίνεται πως φαρμακεία με χαμηλό μηνιαίο κύκλο

εργασιών είναι πιο θετικά στην εφαρμογή την συγκεκριμένης ενέργειας σε σύγκριση με τα φαρμακεία

χαμηλού μηναίου κύκλου εργασιών. Η αύξηση τετραγωνικών του καταστήματος, με τη σειρά της,

φαίνεται να αποτελεί περισσότερο πιθανή επιλογή για ένα φαρμακείο με υψηλό μηνιαίο κύκλο

εργασιών εν συγκρίσει με ένα φαρμακείο μετρίου μηνιαίου κύκλου εργασιών. Επιπρόσθετα, η αύξηση

των τετραγωνικών του καταστήματος φαίνεται, πάλι, ως πιθανότερη επιλογή από ένα φαρμακείο

υψηλού μηνιαίου κύκλου εργασιών από ό,τι σε ένα φαρμακείο χαμηλού μηνιαίου κύκλου εργασιών. Η

ανακαίνιση του καταστήματος (υπό την αίρεση της ομοιογένειας), από την άλλη πλευρά, ερμηνεύεται

θετικότερα από ένα φαρμακείο μετρίου μηνιαίου κύκλου εργασιών σε σύγκριση με ένα φαρμακείο

χαμηλού μηνιαίου κύκλου εργασιών και πάλι θετικότερα από ένα φαρμακείο υψηλού μηνιαίου κύκλου

εργασιών από ό,τι σ ’ένα χαμηλού μηνιαίου κύκλου εργασιών. Προτελευταία ενέργεια αντιμετώπισης

της κρίσης αποτελεί η επιλογή της εξειδίκευσης σε παραφάρμακο. Βρέθηκε ότι τα φαρμακεία υψηλού

μηνιαίου κύκλου εργασιών είναι πολύ πιο πιθανό να την ακολουθήσουν εν συγκρίσει με φαρμακεία

χαμηλού μηνιαίου κύκλου εργασιών. Τέλος, η προμήθεια ειδικού εξοπλισμού για την παροχή

εξειδικευμένων υπηρεσιών έδειξε να επηρεάζεται από τον μηνιαίο κύκλο εργασιών και να

διαφοροποιείται αναλόγως του επιπέδου του. Εντοπίστηκε, λοιπόν, ότι φαρμακεία με μέτριο μηνιαίο

κύκλο εργασιών είναι πιθανότερο να προμηθευτούν ειδικό εξοπλισμό για παροχή εξειδικευμένων

υπηρεσιών από ό,τι φαρμακεία με χαμηλό μηνιαίο κύκλο εργασιών και επίσης πιθανότερο για

φαρμακεία με υψηλό μηνιαίο κύκλου εργασιών σε σύγκριση με φαρμακεία χαμηλού μηνιαίου κύκλου

εργασιών

6.2.3 Έλεγχος διαφορών με βάση το μέγεθος (τετραγωνικά μέτρα) φαρμακείου

ΜΕΤΑΒΛΗΤΗ F P1 MPhSS MPhSM MPhSB BONFERRONI P2

*Μείωση του κύκλου

εργασιών (μείωση τζίρου) 8.649 0.000 5.57 5.25 4.25

PhSS>PhSB

PhSM>PhSB

0.01

0.020




Αύξηση της

καθυστέρησης πληρωμών

από ιδιώτες

7.029 0.001 4.62 4.35 3.25 PhSS>PhSB

PhSM>PhSB

0.002

0.021

*Είσοδος μεγάλων

αλυσίδων φαρμακείων του

εξωτερικού στην ελληνική

αγορά

7.569 0.001 4.22 3.46 3.08 PhSS>PhSM 0.001

Μείωση του αριθμού των

νέων πελατών (δηλαδή

μικρής ηλικίας)

5.051 0.007 3.72 3.25 2.91 PhSS>PhSM 0.014

Μείωση του αριθμού των

εκτελούμενων συνταγών 5.723 0.004 4.09 3.57 3.20 PhSS>PhSM 0.007

Μείωση της ποσότητας

(σε αξία) του

παραφαρμάκου

3.680 0.026 4.65 4.27 4.00 PhSS>PhSM 0.047

Μείωση των ιδίων

κεφαλαίων του

φαρμακείου

4.750 0.009 4.75 4.37 3.77 PhSS>PhSM 0.034

Μείωση των κερδών 4.203 0.016 5.46 .5.12 4.85 PhSS>PhSM 0.034

Μείωση των εσόδων 4.964 0.007 5.40 5.12 4.38 PhSS>PhSB 0.022

Μείωση των μισθών του

υπάρχοντος προσωπικού 5.551 0.04 3.59 3.34 2.38 PhSS>PhSB 0.031

Μείωση του κόστους των

προϊόντων 3.393 0.035 5.51 5.43 4.58 PhSS>PhSB 0.030

*Μεταφορά του

καταστήματος σε πιο

κεντρικό σημείο

6.530 0.002 3.96 4.50 5.33 PhSM>PhSS

PhSB>PhSS

0.015

0.030




Προμήθεια ειδικού

εξοπλισμού για την

παροχή εξειδικευμένων

υπηρεσιών

4.049 0.018 4.30 4.79 4.69 PhSM>PhSS

0.016

ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ :PhSS=Pharmacy Size Small, PhSM= Pharmacy Size Medium, PhSB= Pharmacy Size Big

PhSS= (50-75 m²), PhSM= (76- 150m²), PhSB= (151- 301 m² και περισσότερα)


Πίνακας 23: Έλεγχος διαφορών διακυμάνσεων των τριών ομάδων μεγέθους (τετραγωνικών) φαρμακείου

Η υπόθεση Η7 φαίνεται να επιβεβαιώνεται σύμφωνα με τον πίνακα 23. Συγκεκριμένα στην επίδραση

των αντιλαμβανόμενων προβλημάτων, η μείωση του κύκλου εργασιών (μείωση τζίρου) φαίνεται ότι

επηρεάζεται από το μέγεθος (τετραγωνικά μέτρα) φαρμακείου και εμφανίζονται διαφοροποιήσεις στο

αντιλαμβανόμενο αυτό πρόβλημα, ανάλογα το μέγεθος (τετραγωνικά μέτρα) του φαρμακείου (υπό την

αίρεση της ομοιογένειας). Πιο αναλυτικά, το μικρού μεγέθους φαρμακείο αντιλαμβάνεται πιο έντονα

το πρόβλημα της μείωσης του κύκλου εργασιών (μείωση τζίρου) σε σύγκριση με ένα μεγάλου μεγέθους

φαρμακείο και ένα φαρμακείο μετρίου μεγέθους πιο έντονα από ό,τι ένα φαρμακείο μεγάλου μεγέθους.

Η αύξηση της καθυστέρησης πληρωμών από ιδιώτες, από την άλλη πλευρά, φαίνεται να έχει πιο έντονη

επίδραση σε φαρμακεία μικρού μεγέθους σε σύγκριση με φαρμακεία μεγάλου μεγέθους και πιο έντονη

σε φαρμακεία μετρίου μεγέθους σε σύγκριση με φαρμακεία μεγάλου μεγέθους.

Οι επόμενες έξι αντιλαμβανόμενες επιδράσεις προβλημάτων, όπου το μέγεθος φαρμακείου ασκεί

επιρροή, είναι η είσοδος μεγάλων αλυσίδων φαρμακείων του εξωτερικού στην ελληνική αγορά, η

μείωση του αριθμού των νέων πελατών (δηλαδή μικρής ηλικίας), η μείωση του αριθμού των

εκτελούμενων συνταγών, η μείωση της ποσότητας (σε αξία) του παραφαρμάκου, η μείωση των ιδίων

κεφαλαίων του φαρμακείου και η μείωση των κερδών. Όλα αυτά τα αντιλαμβανόμενα προβλήματα

φαίνεται να εμφανίζουν κοινές διαφοροποιήσεις, υπό την έννοια ότι σε όλες η επίδραση φαίνεται να

είναι υψηλότερη σε φαρμακεία μικρού μεγέθους από ό,τι σε φαρμακεία μετρίου μεγέθους. Πιο

αναλυτικά, η είσοδος μεγάλων αλυσίδων φαρμακείων του εξωτερικού στην ελληνική αγορά (υπό την

αίρεση της ομοιογένειας) επιφέρει υψηλότερη αντιλαμβανόμενη επίδραση ως πρόβλημα σε φαρμακεία

μικρού μεγέθους από ό,τι σε φαρμακεία μετρίου μεγέθους. Η μείωση του αριθμού των νέων πελατών

(δηλαδή μικρής ηλικίας) επιφέρει υψηλότερη αντιλαμβανόμενη επίδραση ως πρόβλημα σε φαρμακεία

μικρού μεγέθους από ό,τι σε φαρμακεία μετρίου μεγέθους. Η μείωση του αριθμού των εκτελούμενων

συνταγών επιφέρει υψηλότερη αντιλαμβανόμενη επίδραση ως πρόβλημα σε φαρμακεία μικρού

μεγέθους από ό,τι σε φαρμακεία μετρίου μεγέθους. Η μείωση της ποσότητας (σε αξία) του

παραφαρμάκου επιφέρει υψηλότερη αντιλαμβανόμενη επίδραση ως πρόβλημα σε φαρμακεία μικρού

μεγέθους από ό,τι σε φαρμακεία μετρίου μεγέθους. Η μείωση των ιδίων κεφαλαίων του φαρμακείου

επιφέρει υψηλότερη αντιλαμβανόμενη επίδραση ως πρόβλημα σε φαρμακεία μικρού μεγέθους από ό,τι




σε φαρμακεία μετρίου μεγέθους και η μείωση των κερδών, πάλι, επιφέρει υψηλότερη αντιλαμβανόμενη

επίδραση ως πρόβλημα σε φαρμακεία μικρού μεγέθους από ό,τι σε φαρμακεία μετρίου μεγέθους. Τέλος,

η μείωση εσόδων εμφανίζει πιο έντονη επίδραση στα φαρμακεία μικρού μεγέθους σε σύγκριση με τα

φαρμακεία μεγάλου μεγέθους.

Στους πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης της κρίσης, το μέγεθος (τετραγωνικά μέτρα) του φαρμακείου

εμφανίζεται να επηρεάζει την επιλογή της μείωσης των μισθών του υπάρχοντος προσωπικού.

Συγκεκριμένα, τα μικρού μεγέθους φαρμακεία είναι πιο θετικά στην εφαρμογή της εν λόγω ενέργειας

από ό,τι τα φαρμακεία μεγάλου μεγέθους.

Η μείωση του κόστους του προϊόντων, ως ενέργεια αντιμετώπισης της κρίσης, είναι πιθανότερο να

εφαρμοστεί από ένα φαρμακείου μικρού μεγέθους σε σύγκριση με ένα φαρμακείο μεγάλου μεγέθους

Ως ενέργεια αντιμετώπισης της κρίσης, στην οποία ασκείται επιρροή από το μέγεθος του φαρμακείου,

είναι η μεταφορά του καταστήματος σε πιο κεντρικό σημείο (υπό την αίρεση της ομοιογένειας). Η

συγκεκριμένη επιλογή παρουσιάζει δύο διαφοροποιήσεις. Είναι πιθανότερο να εφαρμοστεί από

φαρμακεία μετρίου μεγέθους από ό,τι σε φαρμακεία μικρού μεγέθους και, επίσης, υψηλότερη

πιθανότητα να εφαρμοστεί από φαρμακεία μεγάλου μεγέθους από ό,τι από φαρμακεία μικρού μεγέθους.

Τέλος, και η προμήθεια ειδικού εξοπλισμού για την παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών φαίνεται να

επηρεάζεται από το μέγεθος φαρμακείου. Συγκεκριμένα τα φαρμακεία μετρίου μεγέθους είναι πιο

πιθανό να προμηθευτούν ειδικό εξοπλισμό για την παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών από ό,τι τα

φαρμακεία μικρού μεγέθους.

7. Συμπεράσματα

Τα παραπάνω δεδομένα οδηγούν σε μια σειρά συμπερασμάτων σχετικά με τον ρόλο των

χαρακτηριστικών του φαρμακοποιού και του φαρμακείου σε σχέση με τα αντιλαμβανόμενα

προβλήματα και τις επιλεγόμενες ενέργειες.

7.1 Ο φαρμακοποιός και η κρίση

Η ηλικία των φαρμακοποιών παρουσιάστηκε να επιδρά τόσο στην αντιλαμβανόμενη επίδραση των

προβλημάτων όσο και στις πιθανές ενέργειες αντιμετώπισης της κρίσης. Σε όλες τις περιπτώσεις, οι

μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες παρουσιάζονται πιο δυσοίωνες αλλά και πιο δύσκαμπτες στους τρόπους

αντίδρασης. Οι διαφορές εδώ ίσως σχετίζονται με το γεγονός ότι οι ανάγκες, οι αντιλήψεις και οι

νοοτροπίες διαφέρουν και ο άνθρωπος δεν προσαρμόζεται πάντα σε αυτές, παραμένοντας συχνά

προσκολλημένος σε ιδέες και αρχές που δημιούργησε σε διαφορετική χρονική περίοδο. Οι νέοι,

εμπλουτισμένοι με περίσσεια ενεργητικότητα και με απορριπτική διάθεση απέναντι στις παραδοσιακές

αξίες, τις αυθεντίες και τις συμβατικότητες, είναι πιο σφαιρικά ενημερωμένοι, φορείς καινοτομίας και

καλύτερης παιδείας δεχόμενοι μια πιο φιλελεύθερη κοινωνία. Από την άλλη μεριά οι μεγαλύτερης




ηλικίας φαρμακοποιοί είναι πιο συντηρητικοί, ως φορείς παραδοσιακών αντιλήψεων, αρχών,

ασυμβίβαστοι με τα νέα δεδομένα της εποχής, αντιπρόσωποι του κατεστημένου, λιγότερο τολμηροί και

αποφασιστικοί αλλά, αντίθετα, περισσότερο ρεαλιστές και ορθολογιστές σε σχέση με τους νέους. Η

τελευταία διαπίστωση επιβεβαιώνεται στην πρόθεση που φέρεται να οικειοποιούν οι μεγαλύτερες

ηλικίες για μείωση του κόστους των προϊόντων, τη μοναδική ενέργεια αντιμετώπισης της κρίσης, όπου

εμφανίζουν μεγαλύτερη προθυμία εφαρμογής της από ό,τι οι μικρότερες ηλικίες.

Το επίπεδο εκπαίδευσης, με τη σειρά του, έχει σημαντικές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές

διαστάσεις και λειτουργίες καθώς βρίσκεται σε αέναες αλληλεπιδράσεις με την οικονομία, την κοινωνία

και το κράτος. Οι κάτοχοι μεταπτυχιακών ή και διδακτορικών πτυχίων φαρμακοποιοί,

ευθυγραμμίζονται με τις απαιτήσεις των καιρών, έχοντας λογικότερες απαιτήσεις λειτουργώντας σε

υψηλότερο βαθμό με το συναίσθημα σε ένα άκρως ανταγωνιστικό περιβάλλον. Στην εύρεση, λοιπόν,

της επίδρασης του επιπέδου εκπαίδευσης, στην αύξηση πίστωσης από τους προμηθευτές, ως πιθανή

λύση αντιμετώπισης της κρίσης, καθώς και της αυξημένης πιθανότητας να προταθεί από

φαρμακοποιούς με χαμηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης φαρμακοποιοί, μπορεί να αποδοθεί στην έλλειψη

αυτών των δεξιοτήτων.

Στην τελευταία εξαρτώμενη μεταβλητή από τον φαρμακοποιό απεδείχθη η σημασία των χρόνων

εμπειρίας/εργασίας στην αντίληψη της επίδρασης των αντιλαμβανόμενων προβλημάτων καθώς και στις

ενέργειες αντιμετώπισής τους. Η εμπειρία είναι μία κατεξοχήν βιωματική εμπειρία, δηλαδή αποκτάται

μέσω χρόνιας επαφής του φαρμακοποιού με το αντικείμενό του. Αυτή η γνώση δεν μεταφέρεται αλλά

αποκτάται από τα άτομα μέσα από τον μετασχηματισμό των εμπειριών τους. Όσο περισσότερα είναι τα

χρόνια εμπειρίας τόσο περισσότερο ο φαρμακοποιός θα βασίζεται στην κριτική σκέψη, στην καλύτερη

επικοινωνία που συνεπιφέρει μεγαλύτερη εμπιστοσύνη μεταξύ ιδίων και συνεργατών τους. Για τους

λόγους αυτούς μπορούμε να υποστηρίξουμε την αντίληψη των φαρμακοποιών με μικρή εμπειρία

σχετικά τα προβλήματα συνεργασίας που αντιμετωπίζουν με τις φαρμακευτικές εταιρείες.

Επιπρόσθετα, για τους ιδίους λόγους, είναι πιθανότερη στους έχοντες περισσότερα χρόνια εμπειρίας η

υιοθέτηση διαφόρων τρόπων με σκοπό την αντιμετώπιση της κρίσης, όπως η μείωση κόστους των

προϊόντων και η αύξηση πίστωσης από τους προμηθευτές. Αντίθετα, η επιφυλακτικότητα των

φαρμακοποιών με μικρή και μέτρια εμπειρία φαίνεται να αίρεται στις σχετιζόμενες ενέργειες με το

διαδίκτυο. Όπως προαναφέραμε, η εμπειρία αποκτάται με το πέρας του χρόνου μέσα από συνεχή

ενασχόληση με το αντικείμενο. Η διείσδυση του διαδικτύου είναι σχετικά μικρή στην Ελλάδα και ακόμα

μικρότερη σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις με αποτέλεσμα τα οφέλη από τη χρήση του να μην είναι

ευρέως διαδεδομένα και να αποτελεί μία λύση πολυτελείας, μια συμπληρωματική ενέργεια ελάσσονος

σημασίας. Αυτό βέβαια δεν αληθεύει, καθότι η στροφή των ασθενών στην αναζήτηση τόσο

πληροφοριών όσο και στην αγορά παραφαρμακευτικών προϊόντων μέσω διαδικτύου είναι εμφανής,

ενισχύοντας την άποψη ότι το διαδίκτυο πρέπει να δρα παράλληλα και συμπληρωματικά με τον

πραγματικό κόσμο. Επομένως, ένας φαρμακοποιός με πολλά χρόνια εργασίας στον ενεργητικό του,




υποθέτουμε ότι είναι πιο αρνητικός στη δημιουργία ηλεκτρονικού καταστήματος (e-shop) και στη

διαφήμιση μέσω διαδικτύου ως ενέργειες αντιμετώπισης της κρίσης, καθότι η εμπειρία του δεν έχει να

του εμφανίσει κάποιο ουσιαστικό όφελος πέρα από τα γενικότερα πλεονεκτήματα της ευθυγράμμισης

των αναγκών του ασθενή/πελάτη μέσα από τη χρήση του διαδικτύου, στέφει την προσοχή του σε άλλες

λύσεις, οι οποίες, ενισχύουν το επιστημονικό του έργο.

7.2 Το φαρμακείο και η κρίση

Στις συγκεκριμένες μεταβλητές εντοπίστηκαν οι περισσότερες επιδράσεις στις αντιλήψεις, είτε των

προβλημάτων, είτε των παρατηρούμενων τάσεων καθώς και των ενεργειών αντιμετώπισης της κρίσης

οι οποίες μπορούν να μας οδηγήσουν σε ποικίλα συμπεράσματα.

Αρχικά, το επίπεδο ανταγωνισμού παρουσίασε διαφορές τόσο στην αντιλαμβανόμενη επίδραση

προβλημάτων όσο και στην επίδραση παρατηρούμενων τάσεων. Ο ανταγωνισμός ενθαρρύνει τα

φαρμακεία να βελτιώνουν την ποιότητα των υπηρεσιών τους ώστε να προσελκύουν περισσότερους

ασθενείς/πελάτες και εν τέλει να αυξήσουν το μερίδιο αγοράς τους. Δηλαδή, μέσω της ποιότητας να

έρθει η πραγματική εξέλιξη και ανάπτυξη στο φαρμακείου. Η ποιότητα μπορεί να έχει την έννοια της

καλύτερης συμβουλευτικής υποστήριξης, του προσεγμένου περιβάλλοντος στο οποίο παρέχεται η

υπηρεσία ή ακόμα και της εξυπηρέτησης μετά την πώληση, της καλύτερης ανταπόκρισης δηλαδή, στις

ανάγκες του ασθενούς. Παράλληλα όμως, δημιουργεί νέες, αυξανόμενες απαιτήσεις στους

φαρμακοποιούς οι οποίες μπορεί να παρεκκλίνουν από το καθαρά επιστημονικό τους αντικείμενο και

αρκετές φορές εστιάζονται αποκλειστικά στη υπερκέραση του ανταγωνισμού και την προσέλκυση όσων

περισσότερων ασθενών γίνεται, αγνοώντας την ουσιαστική κοινωνική συνεισφορά της ασκήσεως του

φαρμακευτικού λειτουργήματος. Είναι φανερό από την έρευνά μας ότι ο υψηλός ανταγωνισμός επιδρά

λιγότερο στα φαρμακεία που λειτουργούν σε έντονα ανταγωνιστικό περιβάλλον, στην

αντιλαμβανόμενη επίδραση της αύξησης των ωρών λειτουργίας του φαρμακείου και στην επίδραση της

μείωσης του αριθμού πελατών που επισκέπτονται το φαρμακείο ημερησίως. Στη μεν πρώτη περίπτωση,

τα φαρμακεία αυτά έχουν εξοικειωθεί με τη νέα υψηλή ένταση της εργασίας που επιτάσσει η εποχή και

προσαρμόζονται πολύ πιο εύκολα σε τέτοιου είδους προβλήματα, ενώ στη δεύτερη περίπτωση βλέπουν

το δάσος και όχι το δένδρο, δηλαδή κατανοούν περισσότερο ότι λόγω ύπαρξης του ανταγωνισμού αλλά

και της οικονομικής κρίσης ασθενείς μπορεί να επιλέγουν κάποιο άλλο φαρμακείο το οποίο να

ικανοποιεί καλύτερα τις ανάγκες τους και εστιάζουν την προσοχή τους, κυρίως, στη διατήρηση των

υπαρχόντων ασθενών/πελατών και έπειτα στην επανάκτηση της απολεσθείσας πελατείας με εργαλεία

σύγχρονα, τα οποία θα προσδώσουν υψηλότερο, αλλά κυρίως, διατηρήσιμο ανταγωνιστικό

πλεονέκτημα.

Ο μηνιαίος κύκλος εργασιών, δηλαδή το συνολικό χρηματικό ποσό το οποίο έλαβε μία εταιρία –μία

επιχείρηση από την πώληση των προϊόντων ή υπηρεσιών της– είναι βασικό στοιχείο του καθορισμού

και της αντιμετώπισης προβλημάτων, το οποίο προσδίδει παράλληλα ένα επίπεδο ατομισμού. Το ύψος




του κύκλου εργασιών –η άνοδος ή η πτώση του– καθορίζει την εμπορική ισχύ, το εύρος των επιλογών

στην αντιμετώπιση των προβλημάτων καθώς και τη δυνατότητα εναρμόνισης των παρεχόμενων

υπηρεσιών με τις απαιτήσεις των ασθενών/πελατών. Στις επιδράσεις των αντιλαμβανόμενων

προβλημάτων, καθώς και των παρατηρούμενων τάσεων, εντοπίστηκε ότι δέχονται ισχυρότερη επιρροή

από τον μηνιαίο κύκλο εργασιών οι φαρμακοποιοί με τον χαμηλότερο κύκλο εργασιών, ενώ τα

προβλήματα που αντιμετωπίζουν φαίνεται να είναι πιο έντονα από τις παρατηρούμενες αντίστοιχα

αυτές τάσεις. Επιπρόσθετα, το ίδιο φαίνεται πως ισχύει μαζικά και στις ενέργειες αντιμετώπισης της

κρίσης, καθώς λόγω του μικρού κύκλου εργασιών σε σχέση με τις απαιτήσεις του ίδιου του φαρμακείου

αλλά και του ανταγωνισμού φαίνεται να επεξεργάζονται πιο έντονα από φαρμακεία με υψηλό κύκλο

εργασιών, ενδεικτικά, λύσεις όπως η ενίσχυση κεφαλαίων από χρήματα συνεταίρου. Πρόκειται για

αναζήτηση χρηματοδότησης με σκοπό να ανταπεξέλθουν στον βραχνά της κρίσης.

Κλείνοντας, η τελευταία αναφερθείσα μεταβλητή εξαρτώμενη από το φαρμακείο που εμφανίζεται να

ασκεί επίδραση στα αντιλαμβανόμενα προβλήματα, στις παρατηρούμενες τάσεις και στις μεθόδους

αντιμετώπισης της κρίσης είναι τα τετραγωνικά (μέγεθος) του φαρμακείου. Ένα ευρύχωρο φαρμακείο

στο οποίο δίνεται η δυνατότητα να επιτελείται η άσκηση των καθηκόντων με μεγαλύτερη ευχέρεια

προσβλέποντας παράλληλα στη βέλτιστη εξυπηρέτηση των ασθενών αλλά και στη μέγιστη ικανοποίηση

των αγοραστών, αποτελεί τον κατεξοχήν πρώτο πόλο έλξης ασθενών/πελατών. Αυτό βεβαίως δεν

σημαίνει ότι ένα μικρό φαρμακείο υστερεί στην παροχή των υπηρεσιών εξαιτίας και μόνο του μεγέθους

του, όμως, κατά την οικονομική κρίση, στην οποία τα εισοδήματα έχουν υποστεί δραστική μείωση,

φαίνεται ότι οι ασθενείς επιλέγουν φαρμακεία που έχουν πιο ευχάριστο χώρο και εμπνέουν

επαγγελματισμό. Σε όλες τις καταγεγραμμένες επιδράσεις αντιλαμβανόμενων προβλημάτων καθώς και

επιδράσεις παρατηρούμενων τάσεων, τα φαρμακεία μικρού μεγέθους αντιμετωπίζουν πιο έντονα τα

προβλήματα τις κρίσης. Παρομοίως, το ίδιο ισχύει και για τις ενέργειες αντιμετώπισης της κρίσης με

εξαίρεση τη μεταφορά του καταστήματος σε κεντρικότερο σημείο καθώς και την προμήθεια

εξοπλισμού για παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών. Μπορούμε να συμπεράνουμε ότι αυτές οι επιλογές

απαιτούν ένα υψηλό κεφάλαιο για την εφαρμογή τους και ένα φαρμακείο, όπου υπάρχει διαθέσιμος

χώρος για την τοποθέτηση ειδικού εξοπλισμού αναδεικνύοντας το ανταγωνιστικό αυτό πλεονέκτημα.

Και οι δύο αυτές προϋποθέσεις, φαίνεται να απουσιάζουν.

8. Προτάσεις

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο κλάδος των φαρμακείων –όπως και κάθε άλλος επιχειρηματικός κλάδος–

καλείται να αντιμετωπίσει την πιο βαθιά κρίση στην ιστορία του. Προκειμένου να ανταπεξέλθει στο

νέο αυτό περιβάλλον της κρίσης χρειάζεται να υιοθετήσει ορισμένες στρατηγικές για την αναγκαία

ώθησή του, οι οποίες προκύπτουν από την ανά χείρας έρευνα και θα παρατεθούν συνοπτικά παρακάτω.

Μια πρώτη απάντηση θα ήταν η ευρύτερη υιοθέτηση καινοτομιών, οι οποίες γίνονται πιο εύκολα από

τους νέους σε αντίθεση με τους μεγαλύτερους σε ηλικία φαρμακοποιούς που είναι πιο επιφυλακτικοί.




Με τον τρόπο αυτό μπορούν να αναβαθμιστούν οι υπηρεσίες προς όλους τους πελάτες. Μια άλλη

προσέγγιση είναι η επιμόρφωση και η κατάρτιση. Οι φαρμακοποιοί, ακόμη και εκείνοι με πολλά χρόνια

παρουσίας στον χώρο, μπορούν να ωφεληθούν από την παρακολούθηση σεμιναρίων σχετικά με την

επιστήμη τους, από ημερίδες επιχειρηματικότητας και από τα νέα στον κλάδο, όπως αυτά

καταγράφονται σε επιστημονικά και κλαδικά περιοδικά.

Επιπλέον, οι φαρμακοποιοί πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι ενωμένοι μπορούν να είναι πιο ισχυροί.

Μια πρόταση, επομένως, είναι η συνεργασία μεταξύ των φαρμακοποιών. Με τον τρόπο αυτό μπορούν

να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητας της θέσης τους στην αλυσίδα αξίας αλλά και να ανταπεξέλθουν

τον ανταγωνισμό, ο οποίος δεν είναι απαραίτητο να θεωρείται κάτι αρνητικό, αφού μπορεί να έχει

οφέλη για την κάθε επιχείρηση, τα οποία με τη σειρά τους μετακυλούν στους ασθενείς-πελάτες, όπως

συμβαίνει για παράδειγμα με τη μείωση των τιμών λόγω ανταγωνισμού.

Ένας τρόπος να αντιμετωπισθεί η μείωση του κύκλου εργασιών είναι να εφαρμοστούν τα εργαλεία

του μάρκετινγκ, τα οποία παρέχουν μετρήσιμα αποτελέσματα και με σωστή και ορθολογική χρήση

μπορούν να οδηγήσουν στον εκσυγχρονισμό και την εξειδίκευση. Ακόμη και φαρμακεία με μικρούς

χώρους μπορούν να επωφεληθούν από τη χρήση των εργαλείων του μάρκετινγκ, συγκεκριμένα του

μάρκετινγκ που σχετίζεται με την παροχή υπηρεσιών και την προώθηση και ανάδειξη προϊόντων όπως

τα παραφάρμακα. Με τον τρόπο αυτό μπορούν να διαμορφώσουν αποτελεσματικά τον χώρο τους και

να είναι πιο ελκυστικός για τους ασθενείς/πελάτες. Για να επιτευχθούν όμως όλα τα παραπάνω με

σκοπό να προσαρμοστεί και να εξελιχθεί ο φαρμακοποιός πρέπει να αντικατασταθεί η αρνητικότητα

και η απαισιοδοξία από την ελπίδα, τη συνεργασία και την αισιοδοξία.

9. Βιβλιογραφία

Παρακάτω παρατίθενται οι πηγές και η βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκαν για την υποστήριξη της

έρευνας και τη συγγραφή της ανά χείρας διπλωματικής εργασίας.

9.1 Πηγές

Foundation for Economic and Industrial research, (2012). The pharmaceutical market in

Greece: Facts and figures 2012.

ICAP, Φαρμακευτικές Εταιρείες, Ιούνιος 2012.

OECD Competition Assessment Reviews. GREECE, (2013).

PGEU Annual Report 2010: Providing Quality Pharmacy Services to Communities in Times of

Change.




World Health Organization (WHO), (2010) Impact of the Economic Recession on the

Pharmaceutical Sector.

Έρευνα της IMS για το 2012, διαθέσιμη στο

http://www.healthview.gr/%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CE%B5%CF%87%CF%

8C%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%BF/%CE%AC%CF%81%CE%B8%CF%81%CE%

BF/2779/%CE%BC%CE%B5%CE%AF%CF%89%CF%83%CE%B7-

%CF%80%CF%89%CE%BB%CE%AE%CF%83%CE%B5%CF%89%CE%BD-9-

%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B9%CF%82-

%CF%86%CE%B1%CF%81%CE%BC%CE%B1%CE%BA%CE%B5%CF%85%CF%84%

CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82-%CF%84%CE%BF-2012 [ημερομηνία προσπέλασης

25.1.2015]

Έρευνα της Marketing Research Communication (mark A.E.) με τίτλο «Φαρμακείο και Κρίση

– Πανελλαδική έρευνα σε φαρμακοποιούς» (Νοέμβριος 2012)

Ετήσια έκθεση της EFPIA (European Federation of Pharmaceutical Industries and

Associations) για το 2013.

Ετήσια έκθεση του Pharmaceutical Group of the European Union (PGEU) για το 2010,

διαθέσιμη στο http://www.pgeu.eu/library/1-annual-report-2010.html [ημερομηνία

προσπέλασης 1.11.2014]

9.2 Βιβλία

Kanavos P., Golna C. (2000b). Pharmaceutical Regulationin Europe:Industry Challenges.

London: Information Pharmaceuticals Publications.

Sarantakos S. (1998). Social research. 2nd ed. Basingstoke: Macmillan Press Ltd.

Δρουκόπουλος Β. (2011). Η οικονομική κρίση: Αίτια και ανίχνευση των προοπτικών. Αθήνα:

Gutenberg.

Καραμούζης Ν.Β. (2011). Από τη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση στην ελληνική δημοσιονομική

εκτροπή και την κρίση της Ευρωζώνης: Οι προκλήσεις για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα.

Αθήνα: Εκδόσεις Λιβάνη.

Κατσίλης Ι. (1995). Περιγραφική Στατιστική εφαρμοσμένη στις Κοινωνικές Επιστήμες και την

Εκπαίδευση µε έμφαση στην ανάλυση µε υπολογιστές. Πάτρα: Εκδόσεις Πανεπιστημίου

Πατρών.




Κυριόπουλος Γ., Γείτονα Μ. (1999). Πολιτική και Οικονομία του Φαρμάκου στην Ελλάδα.

Αθήνα: Θεμέλιο.

Κυριόπουλος, Γ., Σουλιώτης, Κ. (2002). Οι δαπάνες υγείας στην Ελλάδα – Μεθοδολογικά

προβλήματα στη μέτρηση και συνέπειες για τις πολιτικές υγείας. Αθήνα: Παπαζήσης.

Ξαφά Μ. (2011). Από τη διεθνή κρίση στην κρίση της Ευρωζώνης και της Ελλάδας. ΤΙ μας

επιφυλάσσει το μέλλον; Αθήνα: Εκδόσεις Λιβάνη.

Οικονόμου, Χ. (2004). Πολιτικές υγείας στην Ελλάδα & τις Ευρωπαϊκές Κοινωνίες. Αθήνα:

Διόνυσος.

Χαρδούβελης Γ.Α. (2011). Το χρονικό της διεθνούς και της συνακόλουθης ελληνικής και

ευρωπαϊκής κρίσης: Αίτια, αντιδράσεις, επιπτώσεις, προοπτική. Αθήνα: Εκδόσεις Λιβάνη.

9.3 Επιστημονικά περιοδικά

Smith, D. (1998). We hold the keys and we know it.Pharmaceutical Executive DTC Times

Supplement,May 1998, pp. 8-9.

Αθανασιάδης, Θ., Μανιάτης, Γ. και Ντεμούσης, Φ. (2012). Η ΑΓΟΡΑ ΦΑΡΜΑΚΟΥ ΣΤΗΝ

ΕΛΛΑΔΑ. Ετήσια Έκθεση 2012. Παρατηρητήριο Οικονομικών της Υγείας. Αθήνα: ΙΔΡΥΜΑ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ.

Βίτσου, Ε. Η αγορά φαρμάκου στην Ελλάδα. Ίδρυμα Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών,

ετήσια έκθεση 2009. Διαθέσιμο στο: http://www.iobe.gr/media/farmaca/farmaco09.pdf

[ημερομηνία προσπέλασης 12.2.2015]

Δήμα, Ε., Δήμου, Μ. και Τζαβέλλα, Φ. (2013). Φαρμακευτική δεοντολογία και ηθική φαντασία

στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία. Ειδικό άρθρο. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής2013, 30(3):355-

36.

Ευαγγελάτος, Α. (2014). Συνεργασίες φαρμακείων: Τι με συμφέρει και τι να προσέξω. In:

Φαρμακευτική αγορά: παρόν και μέλλον.

Μαντζούκος Σ. Ποιοτική έρευνα σε έξι εύκολα βήματα. Η επιστημολογία, οι μέθοδοι και η

παρουσίαση. ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ 2007, 46(1):88–98.

Σίσκου, Ο., Καϊτελίδου, Δ., Θεοδώρου, Μ., Λιαρόπουλος, Λ. (2008). Η δαπάνη υγείας στην

Ελλάδα – Το ελληνικό παράδοξο. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 25(5): 663-672.




9.4 Ημερήσιος και διαδικτυακός τύπος

http://www.newsbeast.gr/greece/ekpaideusi/arthro/534355/prooptikes-kai-provlimata-sti-

farmakeutiki/ [ημερομηνία προσπέλασης 25.1.2015]

http://www.newsbeast.gr/health/arthro/633770/metopo-gia-ti-mi-apeleutherosi-ton-mi-

sudagografoumenon-farmakon/ [ημερομηνία προσπέλασης 24.1.2015]

Pharmacy Management και Επικοινωνία, Ιούνιος 2012, διαθέσιμο στο

http://www.pharmamanage.gr/datafiles/etheto_iouniou_2012.pdf [ημερομηνία προσπέλασης

25.1.2015]

www.kedka.gr/epixeirein/Stratigiki.ppt [ημερομηνία προσπέλασης 25.1.2015]

Αγαθοπούλου, Ε. (2015) Υποχρηματοδότηση των δομών Υγείας και επιβάρυνση του

ασφαλισμένου, διαθέσιμο στο http://www.sofokleousin.gr/archives/210052.html [ημερομηνία


Αλλαγές στις τιμές φαρμάκων και στο ποσοστό κέρδους των φαρμακοποιών, διαθέσιμο στο

http://www.iatronet.gr/eidiseis-nea/perithalpsi-asfalisi/news/26922/allages-stis-times-

farmakwn-kai-sto-pososto-kerdoys-twn-farmakopoiwn.html [ημερομηνία προσπέλασης

19.11.2014]

Αναστασίου, Α. (2008). Αγορά φαρμάκου: Νέα δεδομένα από τη βιοτεχνολογία, διαθέσιμο στο

http://www.hrima.gr/article.asp?view=456&ref=447 [ημερομηνία προσπέλασης 12.2.2015]

Αραμπατζής, Τ. (2009) Πως θα γίνει μια επιχείρηση επιτυχημένη; Μέρος Β – Στρατηγική

Τοποθέτηση, διαθέσιμο στο http://epixeirein.gr/2009/06/18/stratigiki-topothetisi/ [ημερομηνία


Γεωργιακώδης, Ν. (2013) Online αγορές: Τα κορυφαία e-shops στο Διαδίκτυο. in2life.gr,

διαθέσιμο στο http://www.in2life.gr/indulgence/buy/article/303579/online-agores-ta-koryfaia-

e-shops-sto-diadiktyo.html [ημερομηνία προσπέλασης 23.1.2015]

Δούνας, (2014). [online] διαθέσιμο στο:

http://www.pharmamanage.gr/uploads/file/%CE%97%20%CE%BA%CF%81%CE%AF%CF

%83%CE%B7%20%CF%84%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CE%B3%CE%BF%CF%81

%CE%AC%CF%82-%CE%94%CE%BF%CF%8D%CE%BD%CE%B1%CF%82.pdf

[ημερομηνία προσπέλασης 30 Οκτωβρίου 2014].




ΕΕΦΑΜ, Ελληνική Εταιρεία Φαρμακευτικού Μάρκετινγκ, 2010 [online] διαθέσιμο στο:

www.eefam.gr/index.php?section=772 [ημερομηνία προσπέλασης 12.2.2015]

Ελληνική Φαρμακευτική Εταιρεία (2014). [online] διαθέσιμο στο:

http://www.efe.org.gr/index.php/el/2013-11-27-09-12-27/istorikianadromi [ημερομηνία

προσπέλασης 30 Οκτωβρίου 2014].

Έρευνα της Deloitte: Οι Ελληνες θα μειώσουν αρκετά τα δώρα των Χριστουγέννων λόγω

κρίσης, διαθέσιμο στο iefimerida.gr http://www.iefimerida.gr/news/180276/ereyna-tis-

deloitte-oi-ellines-tha-meiosoyn-arketa-ta-dora-ton-hristoygennon-logo-

krisis#ixzz3PpIrpYYP [ημερομηνία προσπέλασης 25.1.2015]

Κάτσαρης, Ν. (2010) Συνέντευξη με τον φαρμακοποιό Νίκο Κάτσαρη, διαθέσιμο στο

http://www.pharmacorner.gr/pharmacy-marketing/101-sinenteuksi-nikos-katsaris.html


Λιακοπούλου, Θ. (2007) Δυναμική ανάπτυξης στην αγορά μη συνταγογραφούμενων

φαρμάκων. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, διαθέσιμο στο

http://www.kathimerini.gr/277351/article/oikonomia/ellhnikh-oikonomia/dynamikh-

anapty3hs-sthn-agora-mh-syntagografoymenwn-farmakwn [ημερομηνία προσπέλασης

24.1.2015]

Λουράντος, Κ. (2013) Χαράτσια και φαρμακοβιομηχανίες "γονατίζουν" τα φαρμακεία της

Αθήνας, διαθέσιμο στο http://www.reporter.gr/Eidhseis/Epicheirhseis/health/item/228464-

Charatsia-kai-farmakobiomhchanies-gonatizoyn-ta-farmakeia-ths-Athhnas [ημερομηνία


Μιχαλοπούλου, Ι. (2014) Καθυστερήσεις πληρωμών: Αλλαγές στο Ευρωπαϊκό νομικό

καθεστώς. Pharma Journal, διαθέσιμο στο http://www.pmjournal.gr/kathisteriseis-plirwmwn/


Νεγκής, Α. (2011). «Βαρύ» το Μνημόνιο στον Κλάδο των Φαρμάκων. Περιοδικό Χρήμα.

Ομιλία Διοικητή τράπεζας της Ελλάδος στην 79η Γενική συνέλευση μετοχών 24.4.12

Ποια είναι τα νέα ποσοστά κέρδους σε φαρμακοποιούς – χονδρέμπορους, διαθέσιμο στο

http://www.e-dimosio.gr/dimosio/pia-ine-ta-nea-pososta-kerdous-se-farmakopious-

chondremporous/ [ημερομηνία προσπέλασης 18.11.2014]




Σινάπης, Γ. (2014) Μάκαρης για ΠΕΔΥ: «Δεν υπάρχει ολοκληρωμένη πρωτοβάθμια

φροντίδα υγείας» ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ διαθέσιμο στο

http://www.eleftheriaonline.gr/koinonia/health/item/48356-makaris-pedy [ημερομηνία


ΦΕΚ 64/2014, διαθέσιμο στο http://air.euro2day.gr/cov/ti/timologisi-teliko.pdf [ημερομηνία


Φυντανίδου, Ε. (2001) Φαρμακεία βαράνε κανόνι. ΤΟ ΒΗΜΑ, διαθέσιμο στο

http://www.tovima.gr/society/article/?aid=434239 [ημερομηνία προσπέλασης 24.1.2015]

Φυντανίδου, Ε. (2014) Λουράντος: Μεγάλες ελλείψεις σε φάρμακα και παιδικά εμβόλια. ΤΟ

ΒΗΜΑ, διαθέσιμο στο http://www.tovima.gr/society/article/?aid=643981 [ημερομηνία





10. Παραρτήματα

Πατησίων 76, 104 34 Αθήνα / Τηλ.: 6947 941 147 / Φαξ: 210 8223 802 / E-mail: [email protected]

ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΕΙΑ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ

ΤΟΥΣ ΠΙΘΑΝΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ

ΟΔΗΓΟΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ

1. Σκοπός της παρούσας έρευνας

Το παρόν ερωτηματολόγιο αποτελεί μεθοδολογικό εργαλείο για τη διεξαγωγή έρευνας από το Εργαστήριο

Επιχειρησιακής Επικοινωνίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (πρώην ΑΣΟΕΕ). Η έρευνα αυτή έχει ως

βασική επιδίωξη της την μελέτη των εμπειριών καθώς και των απόψεων και στάσεων των Ελλήνων φαρμακοποιών,

οι οποίοι είτε είναι ιδιοκτήτες είτε εργάζονται ως στελέχη φαρμακείων, σχετικά με την επίδραση της τρέχουσας

οικονομικής κρίσης στην λειτουργία των ελληνικών φαρμακείων, καθώς και τους πιθανούς τρόπους για την αντιμετώπισης

της.

2. Επιχειρήσεις και στελέχη στα οποία απευθύνεται η παρούσα έρευνα

Η παρούσα έρευνα απευθύνεται σε φαρμακεία που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα. Για την αποστολή του παρόντος

ερωτηματολογίου ζητήθηκε η βοήθεια της ΟΣΦΕ (Ομοσπονδία Συνεταιριστικών Φαρμακαποθηκών Ελλάδος), η

οποία απέστειλε το ερωτηματολόγιο στις Φαρμακαποθήκες μέλη της, κι αυτές με την σειρά τους στα φαρμακεία με τα

οποία συνεργάζονται. Τα στελέχη που καλούνται ν’ απαντήσουν το ερωτηματολόγιο είναι (α) φαρμακοποιοί

ιδιοκτήτες φαρμακείων και (β) φαρμακοποιοί εργαζόμενοι σε φαρμακείο με υπαλληλική σχέση.

3. Τρόποι αποστολής των απαντημένων ερωτηματολογίων

Στην παρούσα έρευνα οι απαντήσεις μπορούν να αποσταλούν με τους ακόλουθους τρόπους:

1) Μέσω fax στον αριθμό 210 8223 802 υπ' όψιν κ. Διονύση Σκιαδόπουλου.

2) Επιστρέφοντας το έντυπο του συμπληρωμένου ερωτηματολογίου σε κλειστό φάκελο στον υπάλληλο της

φαρμακαποθήκης που σας το έδωσε.

3) Η επιλογή του τρόπου απάντησης εξαρτάται αποκλειστικά από τον ερωτώμενο, ανάλογα με το ποιος τρόπος τον

διευκολύνει περισσότερο.

mailto:[email protected]




4. Ερευνητική δεοντολογία

Η ερευνητική δεοντολογία επιβάλει την πλήρη ανωνυμία των απαντήσεων οι οποίες θα συγκεντρωθούν. Ο υπεύθυνος

της έρευνας του Εργαστηρίου Επιχειρησιακής Επικοινωνίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Ανδρέας

Ευαγγελάτος και ο ερευνητής κ. Διονύσης Σκιαδόπουλος σας διαβεβαιώνουν ότι τα αποτελέσματα και οι απαντήσεις της

έρευνας είναι απολύτως εμπιστευτικά και σε καμία περίπτωση δεν θα γίνει γνωστή η ταυτότητα της επιχείρησης ή του

στελέχους που απαντά. Μετά την ολοκλήρωση της ανάλυσης των δεδομένων και της εξαγωγής συμπερασμάτων, σε

όσους το επιθυμούν, θα αποσταλούν τα συμπεράσματα της έρευνας.

Σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων για την συνεργασία σας.

Για οποιαδήποτε διευκρίνηση ή συμπληρωματική πληροφορία, ή αν επιθυμείτε να επιστρέψετε το ερωτηματολόγιο

ηλεκτρονικά (μέσω email) παρακαλούμε επικοινωνήστε με τον κύριο Διονύσιο Σκιαδόπουλο στο 6947941147.

Με εκτίμηση

Ο διευθυντής του Εργαστηρίου Σταθακόπουλος Βλάσης

Ο υπεύθυνος της έρευνας

Ανδρέας Ευαγγελάτος Ο ερευνητής

Διονύσιος Σκιαδόπουλος

Αν. Καθηγητής

Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών

ΕΔΙΠ, Στέλεχος

Εργαστηρίου Επιχειρησιακής Επικοινωνίας


Συνεργάτης/Ερευνητής

Εργαστηρίου Επιχειρησιακής

Επικοινωνίας


ΑΘΗΝΑ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014

Για την συμπλήρωση του παρόντος ερωτηματολογίου, αφού μελετήσετε προσεκτικά κάθε μια από τις ερωτήσεις απαντήστε

αυτό το οποίο αντιπροσωπεύει ή συμφωνεί περισσότερο με τις απόψεις και την εμπειρία σας. Για παράδειγμα:

Στην ερώτηση 1 αν θεωρείτε την καθυστέρηση πληρωμών του ΕΟΠΥΥ ως το σημαντικότερο πρόβλημα του κλάδου αλλά εσάς σας επηρεάζει λίγο, αλλά τη μείωση της ρευστότητας (δυσκολία δανειοδότησης) και τη μείωση του τζίρου τα επόμενα σε σημασία προβλήματα που εσάς όμως σας επηρεάζουν το ένα πολύ και το άλλο πάρα πολύ, σημειώστε όπως φαίνεται στην εικόνα 1 κατωτέρω:

1. Κατατάξτε τα προβλήματα που αντιμετωπίζει γενικά ο κλάδος των φαρμακείων και τα οποία παρατίθενται κατωτέρω. Σημειώνοντας στην πρώτη στήλη δεξιά (σημαντικότητα προβλήματος) το περισσότερο σημαντικό πρόβλημα με νούμερο 1 έως το λιγότερο σημαντικό με νούμερο 15. Επίσης, δίπλα σε κάθε πρόβλημα σημειώστε σε ποιο βαθμό το πρόβλημα αυτό έχει επηρεάσει το φαρμακείο σας:

Ση

μα

ντικ

ότη

τα

προ

βλή

μα

τος

Επίδραση του προβλήματος

στο φαρμακείο

Κα

θό

λο

υ/

Ε

λά

χισ

τα

Πο

λύ

λίγ

ο

Λίγ

ο

Μέτ

ρια

Πο

λύ

Πά

ρα

Π

ολύ

Πλή

ρω

ς

1. Μείωση του κύκλου εργασιών (μείωση τζίρου). _3_ Χ

2. Μείωση της ρευστότητας. _2_ Χ

3. Καθυστέρηση πληρωμών δημοσίου (ΕΟΠΥΥ). _1_ Χ

Εικόνα 1: Ένα παράδειγμα απάντησης της 1ης ερώτησης.

Στην ερώτηση 2 αν για παράδειγμα τον τελευταίο χρόνο παρατηρήσατε στο φαρμακείο σας μικρή (λίγη) μείωση των πελατών, αλλά όχι νέων σημειώστε όπως φαίνεται στην εικόνα 2 κατωτέρω:

2. Παρακαλώ σημειώστε ποιες από τα κατωτέρω τάσεις έχετε παρατηρήσει να συμβαίνουν στο δικό σας φαρμακείο, τον τελευταίο χρόνο (2013) σε σχέση με τον προηγούμενο (2012), ανεξάρτητα από αυτά που συμβαίνουν γενικά στον κλάδο. Επίσης, δίπλα σε κάθε γεγονός σημειώστε σε ποιο βαθμό το γεγονός αυτό έχει επηρεάσει το δικό σας φαρμακείο:

ΠΑΡΑΤΗΡΟΥ-

ΜΕΝΗ ΤΑΣΗ

Επίδραση της παρατηρούμενης

τάσης στο φαρμακείο

ΝΑ

Ι

ΟΧ

Ι

Κα

θό

λο

υ/

Ε

λά

χισ

τα

Πο

λύ λ

ίγο

Λίγ

ο

Μέτ

ρια

Πο

λύ

Πά

ρα

Πο

λύ

Πλή

ρω

ς

1. Μείωση του αριθμού των πελατών που επισκέπτονται το φαρμακείο. 1 0 Χ

2. Μείωση του αριθμού των νέων πελατών (δηλαδή μικρής ηλικίας). 1 0

Εικόνα 2: Ένα παράδειγμα απάντησης μιας παραμέτρου της 4ης ερώτησης.




Στην ερώτηση 3 ζητείται να ιεραρχήσετε τις πιθανές λύσεις που μπορείτε να εφαρμόσετε, προκειμένου ν’ αντιμετωπίσετε την κρίση. Με ένα αξιολογείστε αυτήν που σας ταιριάζει και θα ήταν πιθανότερο να εφαρμόσετε και με τέσσερα αυτήν που θα είχε τις λιγότερες πιθανότητες να εφαρμόσετε:

3. Λαμβάνοντας υπόψη σας (α) την γενικότερη οικονομική κρίση (β) τις επιπτώσεις της κρίσης στο φαρμακείο σας και (γ) τα γεγονότα που έχετε εντοπίσει ότι συμβαίνουν στο φαρμακείο σας, ιεραρχείστε (δηλαδή κατατάξτε) τις κατωτέρω στρατηγικές με τις οποίες πιστεύετε ότι μπορεί να αντιμετωπιστεί καλύτερα η υπάρχουσα κατάσταση στο φαρμακείο σας (1 η καλύτερη, 4 η πιο ακατάλληλη):

ΚΑ

ΤΑ

ΤΑ

ΞΗ

Σ

ΤΡ

ΑΤ

ΗΓ

ΙΚΩ

Ν

1. Περιορισμός του κόστους (ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΗΓΕΣΙΑΣ ΚΟΣΤΟΥΣ). Προσπάθειες για δραστική μείωση του κόστους του φαρμακείου, ώστε να έχει περιθώριο να μειώσει τιμές και …

_1_

2. Ανάπτυξη (ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ). Προσπάθειες για αύξηση του κύκλου εργασιών (του τζίρου) του φαρμακείου, ώστε ακόμα κι αν μειωθεί το ...

_4_

Εικόνα 3: Ένα παράδειγμα απάντησης δυο παραμέτρου της 3ης ερώτησης.

Στην ερώτηση 4 (ανάλογα και στην 5) σημειώστε σε κάθε δήλωση πόσο συμφωνείτε ή θα διαφωνείτε ότι θα μπορούσατε να την εφαρμόσετε ώστε ν’ αντιμετωπίσετε την κρίση. Αν για παράδειγμα δεν μπορείτε να κάνετε απόλυση προσωπικού, αλλά θα μπορούσατε να κάνετε μειώσεις μισθών (αντιμετωπίζοντας βέβαια αντιδράσεις, κλπ.) σημειώστε:

4. Ανεξάρτητα από την στρατηγική που προτιμάτε σημειώστε τον βαθμό στον οποίο συμφωνείτε ή διαφωνείτε ότι θα μπορούσατε να εφαρμόσετε τις κατωτέρω ενέργειες, για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στο φαρμακείο σας:

Δια

φω

νώ

π

λή

ρω

ς

Δια

φω

νώ

α

ρκ

ετά

Δια

φω

νώ

λίγ

ο

Είμ

αι

ουδέ

τερο

ς

Συμ

φω

νώ

λίγ

ο

Συμ

φω

νώ

αρκ

ετά

Συμ

φω

νώ

πλή

ρω

ς

2. Μείωση του υπάρχοντος προσωπικού. Χ

3. Μείωση των μισθών του υπάρχοντος προσωπικού. Χ

Εικόνα 4: Ένα παράδειγμα απάντησης δυο παραμέτρων της 4ης ερώτησης.

Με ανάλογο τρόπο προς την ερώτηση 4 απαντήστε και τις 5 και 24.

Στις ερωτήσεις των ενοτήτων Γ (δημογραφικά στοιχεία φαρμακοποιού) και Δ (δημογραφικά στοιχεία φαρμακείου), απαντήστε επιλέγοντας από τις δυνατές απαντήσεις μια, αυτήν που είναι πιο κοντά στα δικά σας χαρακτηριστικά ή της επιχείρησης σας.

Α. ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΩΝ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΩΝ ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ

1. Κατατάξτε τα προβλήματα που αντιμετωπίζει γενικά ο κλάδος των φαρμακείων και τα οποία παρατίθενται κατωτέρω. Σημειώνοντας στην πρώτη στήλη δεξιά (σημαντικότητα προβλήματος) το περισσότερο σημαντικό πρόβλημα με νούμερο 1 έως το λιγότερο σημαντικό με νούμερο 15. Επίσης, δίπλα σε κάθε πρόβλημα σημειώστε σε ποιο βαθμό το πρόβλημα αυτό έχει επηρεάσει το φαρμακείο σας:

Ση

μα

ντικ

ότη

τα

προ

βλή

μα

τος

Επίδραση του προβλήματος

στο φαρμακείο Κ

αθό

λο

υ/

Ε

λά

χισ

τα

Πο

λύ λ

ίγο

Λίγ

ο

Μέτ

ρια

Πο

λύ

Πά

ρα

Π

ολύ

Πλή

ρω

ς

1. Μείωση του κύκλου εργασιών (μείωση τζίρου). ___

2. Μείωση της ρευστότητας. ___

3. Καθυστέρηση πληρωμών δημοσίου (ΕΟΠΥΥ). ___

4. Αύξηση χρεών προς προμηθευτές. ___

5. Αλλαγές τιμών των φαρμάκων. ___

6. Προβλήματα συνεργασίας με φαρμακαποθήκες. ___

7. Προβλήματα συνεργασίας με φαρμακευτικές εταιρείες. ___

8. Προβλήματα συνεργασίας με Τράπεζες. ___

9. Αλλαγές ωραρίου (αύξηση ωρών λειτουργίας φαρμακείου). ___

10. Πίεση στις τιμές του παραφαρμάκου εξ αιτίας του διαδικτύου (πωλήσεις καλλυντικού/παραφαρμάκου μέσω e-Shops) ___

11. Αύξηση της καθυστέρησης πληρωμών από ιδιώτες (αύξηση χρεωστούμενων).

___

12. Διάθεση των μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων (OTC) και από άλλα κανάλια (π.χ. supermarkets). ___

13. Μείωση του περιθωρίου κέρδους των φαρμακοποιών. ___

14. Είσοδος μεγάλων αλυσίδων φαρμακείων του εξωτερικού στην ελληνική αγορά.

___

15. Μείωση της εμπορικής αξίας των φαρμακείων. ___

16. Αλλαγές σε πληθυσμιακά. ___




17. Άλλο (αναφέρατε) .....................................………………… ___

2. Παρακαλώ σημειώστε ποιες από τα κατωτέρω τάσεις έχετε παρατηρήσει να συμβαίνουν στο δικό σας φαρμακείο, τον τελευταίο χρόνο (2013) σε σχέση με τον προηγούμενο (2012), ανεξάρτητα από αυτά που συμβαίνουν γενικά στον κλάδο. Επίσης, δίπλα σε κάθε γεγονός σημειώστε σε ποιο βαθμό το γεγονός αυτό έχει επηρεάσει το δικό σας φαρμακείο:

ΠΑΡΑΤΗΡΟΥ-

ΜΕΝΗ ΤΑΣΗ

Επίδραση της παρατηρούμενης

τάσης στο φαρμακείο

ΝΑ

Ι

ΟΧ

Ι

Κα

θό

λο

υ/

Ε

λά

χισ

τα

Πο

λύ λ

ίγο

Λίγ

ο

Μέτ

ρια

Πο

λύ

Πά

ρα

Π

ολύ

Πλή

ρω

ς

1. Μείωση του αριθμού των πελατών που επισκέπτονται το φαρμακείο.

1 0

2. Μείωση του αριθμού των νέων πελατών (δηλαδή μικρής ηλικίας).

1 0

3. Αύξηση του αριθμού των πελατών που ζητούν πίστωση. 1 0

4. Παράλειψη φαρμάκων από συνταγή για μείωση του κόστους. 1 0

5. Μείωση του αριθμού των εκτελούμενων συνταγών. 1 0

6. Μείωση της ποσότητας (σε αξία) των μη-συνταγογραφούμενων φαρμάκων.

1 0

7. Μείωση της ποσότητας (σε αξία) του παραφαρμάκου. 1 0

8. Κάλυψη υποχρεώσεων φαρμακείου από προσωπικά κεφάλαια.

1 0

9. Μείωση των ιδίων κεφαλαίων του φαρμακείου. 1 0

10. Μείωση των κερδών. 1 0

11. Μείωση των εσόδων. 1 0

12. Άλλο (αναφέρατε) .....................................………………… 1 0

3. Λαμβάνοντας υπόψη σας (α) την γενικότερη οικονομική κρίση (β) τις επιπτώσεις της κρίσης στο φαρμακείο σας και (γ) τα γεγονότα που έχετε εντοπίσει ότι συμβαίνουν στο φαρμακείο σας, ιεραρχείστε (δηλαδή κατατάξτε) τις κατωτέρω στρατηγικές με τις οποίες πιστεύετε ότι μπορεί να αντιμετωπιστεί καλύτερα η υπάρχουσα κατάσταση στο φαρμακείο σας (1 η καλύτερη, 4 η πιο ακατάλληλη):

ΚΑ

ΤΑ

ΤΑ

ΞΗ

Σ

ΤΡ

ΑΤ

ΗΓ

ΙΚΩ

Ν

1. Περιορισμός του κόστους (ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΗΓΕΣΙΑΣ ΚΟΣΤΟΥΣ). Προσπάθειες για δραστική μείωση του κόστους του φαρμακείου, ώστε να έχει περιθώριο να μειώσει τιμές και να γίνει περισσότερο ανταγωνιστικό. Παραδείγματα τέτοιων προσπαθειών είναι απόλυση προσωπικού, η μείωση μισθών προσωπικού, η αύξηση των ωρών εργασίας του προσωπικού χωρίς αύξηση της αμοιβής του, η μείωση του ενοικίου του καταστήματος, η αλλαγή της θέσης του καταστήματος με μείωση του ενοικίου, η προσπάθεια μείωσης του κόστους πρώτων υλών, οι μαζικές αγορές προϊόντων σε συνεργασία με άλλα φαρμακεία, κλπ. Μέρος των χρημάτων που εξοικονομούνται μεταφέρονται στον καταναλωτή με την μορφή εκπτώσεων (π.χ. εκπτώσεις σε συγκεκριμένες κατηγορίες παραφαρμάκων).

___

2. Ανάπτυξη (ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ). Προσπάθειες για αύξηση του κύκλου εργασιών (του τζίρου) του φαρμακείου, ώστε ακόμα κι αν μειωθεί το περιθώριο κέρδους, ν’ αυξηθούν τα καθαρά κέρδη. Παραδείγματα τέτοιων προσπαθειών είναι αύξηση των τετραγωνικών (του μεγέθους) του καταστήματος, η αύξηση των ωρών λειτουργίας του καταστήματος, η τοποθέτηση νέων προϊόντων στα ράφια, η αλλαγή της θέσης του καταστήματος (μεταφορά σε κεντρικότερη θέση), η αύξηση του προσωπικού, κλπ.

___

3. Εξειδίκευση (ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗΣ). Προσπάθειες για εξειδίκευση του φαρμακείου σε έναν ή περισσότερους τομείς (π.χ. φυτοθεραπεία, ομοιοπαθητικά, κλπ.) ώστε ν’ αυξηθεί η πελατεία του εξ αιτίας της ικανοποίησης εξειδικευμένων αναγκών. Παραδείγματα τέτοιων προσπαθειών είναι η κατασκευή και η πώληση εξειδικευμένων προϊόντων όπως τα

___




ομοιοπαθητικά, η παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών όπως η φαρμακοεπαγρύπνηση, η συνεργασία με εξειδικευμένους συνεργάτες, η δημιουργία ειδικού χώρου στο κατάστημα (π.χ. διαβητική γωνιά), κλπ.

4. Συντήρηση (ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ). Προσπάθειες για διατήρηση της λειτουργίας του φαρμακείου αποδεχόμενοι ότι θα υπάρξει περιορισμός των εσόδων. Σε αυτή την κατεύθυνση αποδεχόμαστε ότι στο φαρμακείο προσπαθούμε να διατηρήσουμε την υπάρχουσα κατάσταση αλλάζοντας όσο το δυνατόν λιγότερα αναμένοντας τη λήξη της επαγγελματικής δραστηριοποίησης εξ αιτίας συνταξιοδότησης, επιδιώκοντας την πώληση του καταστήματος, κλπ. Η βασική διαφορά Συντήρησης και Περιορισμού κόστους, είναι ότι στην Συντήρηση οι εξοικονομήσεις δεν οδηγούν σε εκπτώσεις στους πελάτες.

___




Β. ΠΡΟΤΙΜΩΜΕΝΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

4. Ανεξάρτητα από την στρατηγική που προτιμάτε σημειώστε τον βαθμό στον οποίο συμφωνείτε ή διαφωνείτε ότι θα μπορούσατε να εφαρμόσετε τις κατωτέρω ενέργειες, για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στο φαρμακείο σας:

Δια

φω

νώ

π

λή

ρω

ς

Δια

φω

νώ

α

ρκ

ετά

Δια

φω

νώ

λίγ

ο

Είμ

αι

ουδέ

τερο

ς

Συμ

φω

νώ

λίγ

ο

Συμ

φω

νώ

αρκ

ετά

Συμ

φω

νώ

πλή

ρω

ς

1. Παροχή εκπτώσεων (στα παραφάρμακα) στους πελάτες.

2. Μείωση του υπάρχοντος προσωπικού.

3. Μείωση των μισθών του υπάρχοντος προσωπικού.

4. Μείωση του ενοικίου.

5. Μεταφορά του καταστήματος για την μείωση του ενοικίου.

6. Μείωση του κόστους προϊόντων.

7. Αύξηση της πίστωσης από τους προμηθευτές.

8. Μείωση της πίστωσης προς τους πελάτες.

9. Ενίσχυση των ιδίων κεφαλαίων της επιχείρησης από δικά σας χρήματα (προσωπικά, της οικογένειας σας, κλπ.)

10. Ενίσχυση των ιδίων κεφαλαίων της επιχείρησης από χρήματα συνεταίρου.

11. Ενίσχυση των ιδίων κεφαλαίων της επιχείρησης από τραπεζικό δάνειο.

12. Αύξηση διαφορετικών προϊόντων (διαφορετικών κωδικών) στα ράφια.

13. Αύξηση των τετραγωνικών του καταστήματος.

14. Μεταφορά του καταστήματος σε πιο κεντρικό σημείο.

15. Πωλήσεις και μέσω διαδικτύου (δημιουργία e-shop).

16. Ανακαίνιση (βελτίωση της ατμόσφαιρας) του καταστήματος.

17. Προώθηση και διαφήμιση του καταστήματος μέσω διαδικτύου (ηλεκτρονική διαφήμιση, παρουσία σε social media, κλπ.).

18. Αγορά συμβουλευτικών υπηρεσιών, για να οργανώσετε και να διοικήσετε καλύτερα το φαρμακείο σας.

19. Εξειδίκευση σε παραφάρμακο (καλλυντικά, προϊόντα υγιεινής διατροφής, κλπ.).

20. Εξειδίκευση σε ομοιοπαθητικά/ φυτοθεραπείες/ εναλλακτικά φάρμακα.

21. Προμήθεια ειδικού εξοπλισμού για την παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών (π.χ. πελματογράφος σε φαρμακείο με εξειδίκευση το ορθοπεδικό παπούτσι).

22. Ένταξη του καταστήματος σε ιδιωτική αλυσίδα φαρμακείων.

23. Ένταξη του καταστήματος σε συνεταιριστική αλυσίδα φαρμακείων.

24. Βελτίωση της μηχανογράφησης του καταστήματος ώστε να είναι εύκολα διαθέσιμες πληροφορίες πωλήσεων.

25. Άλλο (εξηγείστε): …………………………………………………………………………………………….




5. Στην περίπτωση που η νομοθεσία το επέτρεπε και μια φαρμακαποθήκη αγόραζε πλειοψηφικά μερίδια ιδιοκτησίας σε φαρμακεία, για να δημιουργήσει μια ισχυρή αλυσίδα λιανικής, σημειώστε πως θα αντιμετωπίζατε την συγκεκριμένη ενέργεια σε σχέση με την επιβίωση στο περιβάλλον που έχει διαμορφώσει η τρέχουσα οικονοιμκή κρίση. Σημειώστε το βαθμό διαφωνίας η συμφωνίας με τις κατωτέρω προτάσεις: Δ

ιαφ

ωνώ

π

λή

ρω

ς

Δια

φω

νώ

α

ρκ

ετά

Δια

φω

νώ

λίγ

ο

Είμ

αι

ουδέ

τερο

ς

Συμ

φω

νώ

λίγ

ο

Συμ

φω

νώ

αρκ

ετά

Συμ

φω

νώ

πλή

ρω

ς

1. Μια τέτοια λύση για να είναι ενδιαφέρουσα θα πρέπει να γίνει αντικειμενική εκτίμηση της εμπορικής αξίας κάθε φαρμακείου.

2. Μια τέτοια λύση για να προχωρήσει θα πρέπει τα κριτήρια επιλογής φαρμακείων να είναι τέτοια ώστε ν’ αποκλειστούν φαρμακεία που σήμερα δεν είναι βιώσιμα.

3. Μια τέτοια λύση, θα εξασφαλίσει οικονομικά τους φαρμακοποιούς που θα πουλήσουν μέρος του ποσοστού ιδιοκτησίας τους.

4. Μια τέτοια λύση θα δώσει σιγουριά επιβίωσης στο μέλλον στα φαρμακεία που θα συμμετάσχουν.

5. Μια τέτοια λύση θα μετατρέψει τον φαρμακοποιό από αφεντικό σε υπάλληλο του καταστήματος του.

6. Μια τέτοια λύση θα ήταν ενδιαφέρουσα αν ο φαρμακοποιός ελέγχει την εμπορική πολιτική του καταστήματος.

7. Σε μια τέτοια λύση είναι μια χαρά ο φαρμακοποιός να έχει την επιστημονική ευθύνη και τον έλεγχο της ορθής εφαρμογής των διαδικασιών.

8. Η εμπορική πολιτική ενός καταστήματος καλό είναι να βρίσκεται στα χέρια στελεχών με επιχειρηματικές δεξιότητες.

9. Μια τέτοια λύση θα επέτρεπε στα φαρμακεία της αλυσίδας να επωφεληθούν από τις σχέσεις της φαρμακαποθήκης με τη φαρμακοβιομηχανία.

10. Σε μια τέτοια λύση τα φαρμακεία της αλυσίδας θα έχουν πλεονέκτημα σε εκπαίδευση, συμβουλευτική, υπηρεσίες μάρκετινγκ και πωλήσεων από την σχέση τους με την φαρμακαποθήκη.

11. Σε μια τέτοια λύση τα φαρμακεία της αλυσίδας λόγω της σχέσης τους με την φαρμακαποθήκη θα μπορούν να εξασφαλίσουν πολύ καλύτερες τιμές από την φαρμακοβιομηχανία.

12. Σε μια τέτοια λύση τα φαρμακεία της αλυσίδας λόγω της σχέσης τους με την φαρμακαποθήκη θα μπορούν να δημιουργήσουν και να προωθήσουν δικές τους σειρές προϊόντων.

Γ. ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΥ

6. Φύλο:

Άνδρας 1

7. Ηλικία:

25 < 25 - 30 31 - 40 41 - 50 51 - 60 61 - 65 65 <

Γυναίκα 2 1 2 3 4 5 6 7

8. Παντρεμένος /η:

Ναι 1 1

9. Παιδιά:

0 1 2 3 4 ή περισσότερα

Όχι 0 2 0 1 2 3 4

10. Ποιο είναι το υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσής σας; Πτυχίο Φαρμακευτικής

1

Μεταπτυχιακά 2

Διδακτορικό 3

11. Χρόνια εμπειρίας/δουλειάς σε

φαρμακείο:

Λιγότερα από

1

1 2 3 - 5 6 - 10 11 - 15 15 - 20 21 ή

περισσότερα

0 1 2 3 4 5 6 7




Δ. ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ

12. Το φαρμακείο είναι ιδιόκτητο;

ΝΑΙ 1

ΟΧΙ 0

13. Το φαρμακείο βρίσκεται εγκατεστημένο (σημειώστε ένα ή περισσότερα – αυτά που ταιριάζουν – από τα κατωτέρω):

1 1. Σε κεντρικό σημείο τοπικής αγοράς (δηλαδή υπάρχουν γύρω του πολλά παρακείμενα μαγαζιά).

2 2. Σε περιμετρικό σημείο (σε κάποιο σημείο στην άκρη) της τοπικής αγοράς.

3 3. Σε κεντρικό σημείο γειτονιάς (δηλαδή σε περιοχή κατοικιών με μεγάλη διέλευση πεζών έμπροσθεν του φαρμακείου).

4 4. Σε εσωτερικό σημείο γειτονιάς (δηλαδή σε περιοχή κατοικιών με μέτρια ή χαμηλή διέλευση πεζών έμπροσθεν του

φαρμακείου).

5 5. Σε κεντρική λεωφόρο (δηλαδή σε σημείο με μεγάλη διέλευση οχημάτων).

6 6. Κοντά σε νοσοκομείο ή κλινική.

7 7. Κοντά σε υπηρεσία πρωτοβάθμιας περίθαλψης (ΙΚΑ, ΠΕΔΥ, κλπ.).

8 8. Κοντά σε ασφαλιστικό ταμείο.

9 9. Σε σταθμό μέσων μαζικής επικοινωνίας (metro, τραμ, κλπ.)

14. Στη περιοχή στην οποία είναι εγκατεστημένο το φαρμακείο και σε απόσταση 150 μέτρων:

0 1. Δεν υπάρχει άλλο ένα φαρμακείο.

1 2. Υπάρχει άλλο ένα φαρμακείο.

2 3. Υπάρχουν άλλα δύο φαρμακεία.

3 4. Υπάρχουν άλλα τρία φαρμακεία.

4 5. Υπάρχουν άλλα τέσσερα φαρμακεία.

5 6. Υπάρχουν άλλα πέντε φαρμακεία.

6 7. Υπάρχουν έξι ή περισσότερα φαρμακεία.

15. Ο αριθμός των κατοίκων της περιοχής στην οποία είναι εγκατεστημένο το φαρμακείο:

1 1. Μειώνεται, καθώς οι κάτοικοι εγκαταλείπουν την περιοχή.

2 2. Παραμένει σταθερός.

3 3. Αυξάνεται, καθώς νέοι κάτοικοι έρχονται στην περιοχή.

16. Το εισόδημα των κατοίκων της περιοχής στην οποία είναι εγκατεστημένο το φαρμακείο:

1 1. Μειώνεται, καθώς οι μειώσεις μισθών και η ανεργία έχουν επηρεάσει πολύ τους κατοίκους.

2 2. Παραμένει σταθερό.

3 3. Αυξάνεται καθώς οι κάτοικοι φαίνεται να ευημερούν.

17. Μηνιαίος κύκλος εργασιών φαρμακείου:

15.000 € ή λιγότερο

15.001 - 30.000 €

30.001 - 45.000 €

45.001 - 60.000 €

60.001 - 75.000 €

75.001 - 90.000 €

90.001 € ή περισσότερα

1 2 3 4 5 6 7




18. Τετραγωνικά μέτρα φαρμακείου:

50 – 60 m2 61 – 75 m2 76 – 100 m2 101 – 150 m2 151 – 200 m2 201 – 300 m2 301 m2 ή

περισσότερα

1 2 3 4 5 6 7

19. Ποιος είναι συνολικά ο αριθμός των

εργαζομένων στο φαρμακείο;

1 2 3 4 5 6 - 7 8 - 9 10 - 15 15 ή περισσότεροι

1 2 3 4 5 6 7 8 9

20. Ποιος είναι ο μέσος αριθμός αποδείξεων της ταμειακής μηχανής του φαρμακείου σε μια συνηθισμένη ημέρα; Νο: …………..

21. Το φαρμακείο έχει παρουσία στο διαδίκτυο (δηλαδή website);

ΝΑΙ 1

ΟΧΙ 0

22. Το φαρμακείο έχει ηλεκτρονικό κατάστημα στο διαδίκτυο (δηλαδή έχει e-Shop);

ΝΑΙ 1

ΟΧΙ 0

23. Το φαρμακείο έχει παρουσία σε κοινωνικά δίκτυα (δηλαδή page σε Facebook, Twitter, LinkedIn, κλπ.);

ΝΑΙ 1

ΟΧΙ 0

24. Παρακαλούμε σημειώστε την απόδοση του φαρμακείου στους παράγοντες

που ακολουθούν, σημειώνοντας με Χ αυτό που ταιριάζει καλύτερα την

εκτίμηση σας.

Κα

θό

λο

υ

ικα

νοπ

οιη

τικ

ή

Πο

λύ

λίγ

ο

ικα

νοπ

οιη

τικ

ή

Λίγ

ο

ικα

νοπ

οιη

τικ

ή

Μέτ

ρια

ικ

ανο

πο

ιητι

κή

Πο

λύ

ικ

ανο

πο

ιητι

κή

Πά

ρα

πο

λύ

ικ

ανο

πο

ιητι

κή

Απ

ολύ

τω

ς

ικα

νοπ

οιη

τικ

ή

1. Όγκος πωλήσεων 1 2 3 4 5 6 7

2. Κερδοφορία 1 2 3 4 5 6 7

3. Μερίδιο αγοράς 1 2 3 4 5 6 7

4. Αποδοτικότητα ιδίων κεφαλαίων 1 2 3 4 5 6 7

RESEARCH ON THE EFFECTS OF THE ECONOMIC CRISIS IN GREEK PHARMACIES AND THE POSSIBLE WAYS TO ADDRESS...

Marketing

Transcript of RESEARCH ON THE EFFECTS OF THE ECONOMIC CRISIS IN GREEK PHARMACIES AND THE POSSIBLE WAYS TO ADDRESS...