Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld · Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld Barneveld, 4...
Transcript of Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld · Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld Barneveld, 4...
![Page 1: Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld · Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld Barneveld, 4 juli 2016 – 30 december 2016 . "Loneliness has been thought of in many ways as](https://reader033.fdocuments.in/reader033/viewer/2022050309/5f7183539f99a44b05580fc9/html5/thumbnails/1.jpg)
Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld
Barneveld, 4 juli 2016 – 30 december 2016
. "Loneliness has been thought of in many ways as a chronic stressor - a socially painful
situation that can last for quite a long time." Jaremka
Drs. DA
Jaspers
Huisarts
Alinda Docter-Koot
Henrieke Anker-
Maljaars
Praktijkverpleegkundigen
de Burgt
Dr. R. van Pagee
Specialist
Ouderengeneeskunde
en kaderarts GRZ
Annelies Dormans
Diëtist
Patricia Schulte
Fysio
Mevr K. Runhaar ELAN
Maatschappelijk werk
![Page 2: Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld · Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld Barneveld, 4 juli 2016 – 30 december 2016 . "Loneliness has been thought of in many ways as](https://reader033.fdocuments.in/reader033/viewer/2022050309/5f7183539f99a44b05580fc9/html5/thumbnails/2.jpg)
Inhoudsopgave Samenvatting .............................................................................................................................. 3
1. Aanleiding/ Inleiding .......................................................................................................... 4
1. Literatuuronderzoek. ........................................................................................................... 5
2. Doelstelling ......................................................................................................................... 8
3. Methode/Plan van aanpak. .................................................................................................. 9
4. Resultaten .......................................................................................................................... 10
5. Conclusies/aanbevelingen ................................................................................................. 14
6. Nawoord. ........................................................................................................................... 16
7. Literatuur ........................................................................................................................... 16
8. Bijlages ............................................................................................................................. 17
![Page 3: Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld · Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld Barneveld, 4 juli 2016 – 30 december 2016 . "Loneliness has been thought of in many ways as](https://reader033.fdocuments.in/reader033/viewer/2022050309/5f7183539f99a44b05580fc9/html5/thumbnails/3.jpg)
Samenvatting
Eenzaamheid kan worden beoordeeld als een risicofactor voor gezondheidsproblemen. Door
de zorgverleners van de stichting OWZ de Burgt werd verondersteld dat eenzaamheid onder
ouderen een groot probleem is in Barneveld. Om deze hypothese te toetsen is er onderzoek
gedaan onder de patiëntenpopulatie van huisartsen de Burgt waarbij er een onderscheid
wordt gemaakt in het soort gevoel van eenzaamheid: emotionele (subjectief ervaren gemis
van een emotioneel hechte band en/of een intieme relatie meteen partner of hartsvriend(in)
en sociale eenzaamheid (subjectief ervaren gemis van betekenisvolle relaties met een
bredere kring van mensen zoals kennissen, buren, collega's, mensen die dezelfde interesse
delen in hobby of sport)
Als inclusiecriteria zijn alle alleenwonende mensen van 75 jaar en ouder genomen van de
patiëntenpopulatie van Huisartsen de Burgt (272 personen). De eenzaamheidstest van de
Jong Gierman is per post verstuurd waarbij er 151 zijn geretourneerd (59%). Als resultaat van
deze enquête is dat er sprake is van een matige eenzaamheid (3.61 totale eenzaamheidscore)
waarbij de gemiddelde emotionele eenzaamheid (2.16) hoger scoort dan de gemiddelde
sociale eenzaamheidsscore (1,60). De literatuur geeft aan dat pas na 85 jaar de emotionele
eenzaamheid hoger scoort dan de sociale. Het zou kunnen zijn dat de gemiddelde leeftijd
meespeelt bij de geretourneerde enquêtes echter dit is niet onderzocht. Door de toevoeging
van alleenwonende zou je een hogere score verwachten echter dat is niet het geval waardoor
de eenzaamheidservaring binnen Barneveld niet als ernstig wordt ervaren in tegenstelling tot
dat wat de zorgverleners verwachten.
Beperkend in dit onderzoek is het aantal deelnemers, de extra selectiecriteria van
alleenwonenden toe te voegen en in dit onderzoek is er geen indeling gemaakt per persoon
in enigszins/matige/ernstige eenzaamheid waardoor de cijfers niet goed vergelijkbaar zijn
met landelijke cijfers of andere onderzoeken en slechts een indicatie geven.
Aanbevelingen vanuit dit onderzoek zijn deskundigheidsbevordering bij zorgprofessionals
door gebruik maken van screeningsinstrumenten voor gezondheid, het opstellen en
uitwisselen van een ecogram tussen hulpverleners waardoor ingespeeld kan worden op
oorzaken en interventies. Een goede sociale kaart waardoor de zorgverlener op de hoogte is
van de lokale initiatieven in het sociale domein en zo nodig iemand vanuit dit domein
toevoegen aan het multidisciplinair overleg als er sprake is van eenzaamheidsproblematiek.
Aangezien gezondheid niet meer alleen een domein is van de zorgprofessional maar van ons
allemaal, is goede samenwerking nodig om de patiënt goed te kunnen ondersteunen.
![Page 4: Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld · Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld Barneveld, 4 juli 2016 – 30 december 2016 . "Loneliness has been thought of in many ways as](https://reader033.fdocuments.in/reader033/viewer/2022050309/5f7183539f99a44b05580fc9/html5/thumbnails/4.jpg)
1. Aanleiding/ Inleiding
De doelen van het project Eenzaamheid ouderen komen voort uit de doelen die eerder zijn
opgesteld in het plan van aanpak van OWZ de Burgt.
- Het zo goed mogelijk in kaart brengen van onze (kwetsbare) ouderen waardoor we
vroegtijdig aandoeningen kunnen signaleren, behandelen of begeleiden. Waardoor
multidisciplinair zoveel mogelijk achteruitgang in functionaliteit kan worden
voorkomen.
Vanuit de brainstormsessie avonden georganiseerd door stichting OWZ de Burgt i.v.m. de
kwetsbare ouderen is vanuit het ‘hulpverlenersprofiel’ de hypothese gelanceerd dat sprake is
van veel eenzaamheid binnen deze groep binnen de gemeente Barneveld, echter niemand kon
dit met cijfers beargumenteren. Doormiddel van een steekproef willen we inzicht krijgen over
de mate en soort eenzaamheid die er is bij alleenstaande 75+ers. Daarbij hebben we getracht
de haalbaarheid te vergroten door de doelgroep specifiek en concreet te maken.
De definitie van eenzaamheid volgens de Jong Gierman luidt:
‘Het subjectief ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van)
bepaalde relaties.’ In de definitie staat centraal dat het bij eenzaamheid om een subjectief
oordeel over de sociale relaties gaat, en dat negatieve gevoelens of ervaringen daarbij
centraal staan. Wat de relaties betreft, gaat het zowel om de kwantiteit als kwaliteit daarvan.
Incidentele gevoelens van eenzaamheid zijn niet altijd een probleem, maar langdurige
eenzaamheid kan een negatieve impact op iemands leven hebben.
Aangezien de WHO-definitie van gezondheid (Machteld Hubert 2014) is veranderd van
ervaren fysieke klachten naar “een vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren,
in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven” is gezondheid
niet langer meer strikt het domein van de zorgprofessionals, maar van ons allemaal. Het gaat
immers om het vermogen om met veranderende omstandigheden om te kunnen gaan.
De werkgroep die het overleg vormgegeven heeft, bestaat uit een huisarts,
praktijkverpleegkundige, Specialist Ouderenzorg, maatschappelijk werker en diëtist. De groep
is ontstaan vanuit de brainstormsessie kwetsbare ouderen georganiseerd door OWZ de Burgt.
De genoemde professionals hebben de taak op zich genomen om in kaart te brengen waar de
behoefte aan ouderenzorg in Barneveld ligt. Inzicht te krijgen in de problematiek eenzaamheid
rondom de ouderen in Barneveld. Rond dit thema is nog geen onderzoek gedaan in de
gemeente Barneveld.
Als we beter inzicht hebben in de aard en omvang van de eenzaamheid kunnen we beter
bepalen of er noodzaak is voor specifieke programma’s voor eenzaamheid. Daarbij is de inzet
van de informele zorg (Welzijn, gemeente) onontbeerlijk. Kennis uitwisselen en samen werken
kan bijdragen om de gezondheid van de eenzame inwoners van Barneveld te verbeteren. Dat
zou een mooi streven zijn! Zoals gezegd: gezondheid is niet meer alleen het domein van de
zorgverleners, er is veel meer dat onze gezondheid waarde geeft!
![Page 5: Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld · Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld Barneveld, 4 juli 2016 – 30 december 2016 . "Loneliness has been thought of in many ways as](https://reader033.fdocuments.in/reader033/viewer/2022050309/5f7183539f99a44b05580fc9/html5/thumbnails/5.jpg)
1. Literatuuronderzoek.
Gevoelens van eenzaamheid kunnen leiden tot gezondheidsproblemen. Bron Filosofe Anja
Machielse, 2016. Veel medische consumptie door ouderen berust op
eenzaamheidsproblematiek, (Bron: uitspraak Rob van der Sande van de V&VN: artikel Dokter
ik ben zo eenzaam, medisch contact juli 2016).
Ongeveer 4% van de Nederlandse bevolking van 15 jaar en ouder voelde zich sterk eenzaam,
terwijl ruim 58% zich matig eenzaam voelde in 2015.
De cijfers tussen 2012 en 2015 omtrent eenzaamheid veranderen nagenoeg niet. Wel wordt
er een relatie met leeftijd en geslacht gevonden. De mate van eenzaamheid neemt toe met
de leeftijd en mannen voeler zich meer eenzaam dan vrouwen. In de groep 75 jaar en ouder
geeft aan 66% enigszins eenzaam te voelen en 7 % sterk eenzaam (CBS-rapport Eenzaamheid
in Nederland, Jacqueline van Beuningen Susanne de Witt, September 2016)
Eenzaamheid kan leiden tot meer gezondheidsklachten waarbij de relatie met chronische
stress een impact heeft op de immuunrespons. Onderzoekers vonden dat mensen die zich
eenzaam voelen meer kans hebben op een re activatie van een latent herpesvirus en
produceren meer inflammatoir gerelateerde cytokines en Tumor Necrosis Factor op acute
stress dan mensen die zich meer sociaal verbonden voelen. (Loneliness predicts pain,
depression, and fatigue: understanding the role of immune dysregulation. Jaremka LM,
Psychoneuroendocrinology. 2013 Aug;38(8):1310-7.)
Eenzaamheid functioneert als een chronische stressor die een slecht gecontroleerde
immuunreactie uitlokt. Deze verhoogde aantallen proteïnes worden vonden bij ontstekingen.
Chronische ontstekingen worden geassocieerd met diverse aandoeningen zoals HVZ, DM
type II, artritis en Alzheimer evenals de kwetsbaarheid en verlies van functies die ontstaan
gaan met het ouder worden.
Er zijn aanwijzingen dat (langdurige) eenzaamheid gerelateerd is aan depressies en
hartaandoeningen (Cacioppo et al., 2006; Thurston en Kubzansky, 2009). Onderzoek toont
bovendien aan dat eenzaamheid de kans op vroeg overlijden vergroot (Penninx et al., 1997).
Van Tilburg en De Jong Gierveld (2007) maken onderscheid naar verschillende typen van
eenzaamheid, waarbij zij zich baseren op het onderscheid dat Weiss maakte tussen emotionele
en sociale eenzaamheid [1973J:
Bij emotionele eenzaamheid is sprake van een subjectief ervaren gemis van een
emotioneel hechte band en/of een intieme relatie meteen partner of hartsvriend(in).
Bij sociale eenzaamheid is er sprake van een subjectief ervaren gemis van betekenisvolle
relaties met een bredere kring van mensen zoals kennissen, buren, collega's, mensen
die dezelfde interesse delen in hobby of sport etc.
Onderzoek laat zien dat emotionele eenzaamheid zwaarder weegt voor mensen dan sociale
eenzaamheid; het is moeilijker om mee te maken en mogelijk ook moeilijker op te lossen. Een
combinatie van emotioneel en sociaal beleefde eenzaamheid is het meest ernstig; in feite is er
dan sprake van meervoudige eenzaamheidsproblematiek.
![Page 6: Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld · Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld Barneveld, 4 juli 2016 – 30 december 2016 . "Loneliness has been thought of in many ways as](https://reader033.fdocuments.in/reader033/viewer/2022050309/5f7183539f99a44b05580fc9/html5/thumbnails/6.jpg)
Oorzaken van eenzaamheidsgevoelens kunnen liggen op verschillende niveaus:
In de persoon zelf (microniveau): het ontbreken van essentiële sociale vaardigheden,
weinig zelfvertrouwen en negatief zelfbeeld, gezondheidsproblemen, immobiliteit door
fysieke of materiele beperking. De persoon is niet (voldoende) in staat om relaties aan
te gaan of te onderhouden
In de omstandigheden (mesoniveau): het tekort aan contact met andere mensen of
intieme relatie o.a. door overlijden, verhuizing, scheiding, immigratie.
In de maatschappij (macroniveau): individualisering, afname van traditionele sociale
verbanden, toename van arbeidsparticipatie van o.a. vrouwen, langer doorwerken,
verzakelijking van de zorg- en dienstverlening waardoor er minder contactmomenten
zijn.
Gezondheidsmonitor 2012. GGD en RIVM en CBS
Uit de gezondheidsmonitor van 2012 zie we bij de 85+ het percentage emotioneel eenzamen
toenemen in vergelijk met de sociaal eenzaam. Terwijl bij de 75-84 het percentage sociaal
eenzaam duidelijk hoger ligt. Alleenstaanden geven in 6 % ernstig eenzaam te voelen en 62%
enigszins, hierbij is geen onderscheid gemaakt tussen leeftijd.
In het rapport Kwetsbare ouderen (Sociaal en Cultureel planbureau, Den Haag 2011) is geraamd
dat dat het aantal kwetsbare 65-plussers zal stijgen van bijna 700.000 in 2010 tot meer dan1
miljoen in 2030. Er is specifiek naar de leefvorm van de kwetsbare ouderen gekeken. De
conclusie is we dat deze toename van 300.000 kwetsbare ouderen voor twee derde bestaat uit
alleenwonenden.
![Page 7: Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld · Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld Barneveld, 4 juli 2016 – 30 december 2016 . "Loneliness has been thought of in many ways as](https://reader033.fdocuments.in/reader033/viewer/2022050309/5f7183539f99a44b05580fc9/html5/thumbnails/7.jpg)
Alleenwonende ouderen zijn een belangrijke doelgroep van beleid. Zij zijn vaker kwetsbaarder
dan samenwonenden. Deze bevinding sluit aan bij eerder onderzoek vanuit SCP waaruit bleek
dat alleenwonenden een lagere levensverwachting hebben, zich minder gezond voelen en
vaker lichamelijke beperkingen hebben. Uit de meting van kwetsbaarheid blijkt dat
alleenwonenden vaker meervoudige en complexe problematiek hebben. Lichamelijke en
psychosociale problemen stapelen zich op met een groot risico op opname in een instelling of
overlijden binnen drie jaar.
Uit een onderzoek naar het taboe op eenzaamheid van het nationaal ouderenfonds (2016)
bleek eerder al dat acht op de tien ouderen het lastig vinden hun isolement te bespreken. Dit
is een risicofactor wat we meenemen aangezien dit van invloed kan zijn op de respons.
Fokkema en van Tilburg (2006) geven drie oplossingsrichtingen in de aanpak van eenzaamheid;
Netwerkontwikkeling: verhogen van het aantal maar vooral van de kwaliteit van de
relaties, door nieuwe relaties aan te gaan dan wel bestaande relaties te intensiveren of
te verbeteren.
Normverlaging: het bijstellen van de wensen en verwachtingen die men heeft van
relaties, bijvoorbeeld het idee los te laten dat je per se een partner nodig hebt om
gelukkig te zijn of dat de kinderen dagelijks langs moeten komen of moeten bellen,
etc.
Leren omgaan met gevoelens van eenzaamheid; door relativering, afleiding, of
berusting.
De eerste richting wordt het vaakst toegepast in de zorg- en welzijnsinstellingen, door het
aanbieden van activiteiten, afleggen van huisbezoeken, stimuleren van contacten. Dat heeft
onder ander ook te maken met het participatiebeleid van onder andere de WMO. De tweede
![Page 8: Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld · Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld Barneveld, 4 juli 2016 – 30 december 2016 . "Loneliness has been thought of in many ways as](https://reader033.fdocuments.in/reader033/viewer/2022050309/5f7183539f99a44b05580fc9/html5/thumbnails/8.jpg)
en derde oplossing ligt meer op het terrein van de individuele hulpverlening zoals het
maatschappelijk werk of geestelijke gezondheidszorg.
Er zijn een vijftal interventiemogelijkheden te onderscheiden om eenzaamheidsgevoelens te
voorkomen of aan te pakken (Onderzoeksbureau CMO Groningen 2010):
Van belang is een planmatig aanpak bij eenzaamheidsbestrijding of het voorkomen ervan. Dus:
inventariseren wat er allemaal al gebeurd op dit gebied in de wijk of regio; een sociale kaart.
Zoeken van samenwerkingspartners die deskundig zijn en toegang hebben tot de doelgroep.
Analyseren wat nodig is om eenzaamheid te voorkomen en te bestrijden. Een structurele
inbedding van de activiteiten in de organisaties.
2. Doelstelling
Doelstelling opgesteld door werkgroep ‘eenzaamheid ouderen’ Stichting OWZ de Burgt
- Inventarisatie van de beleving van eenzaamheid bij alleenstaande 75+’ers binnen de
patiëntenpopulatie van stichting OWZ de Burgt. Gemeten door een gevalideerde
eenzaamheidstest waarbij inzicht wordt gegeven in de soort eenzaamheid (emotioneel of
sociaal) maar ook de mogelijkheid wordt gegeven om oplossingen aan te dragen om de
eenzaamheid te kunnen verminderen. De respons is 60% en de resultaten zijn verwerkt
voor eind december 2016.
![Page 9: Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld · Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld Barneveld, 4 juli 2016 – 30 december 2016 . "Loneliness has been thought of in many ways as](https://reader033.fdocuments.in/reader033/viewer/2022050309/5f7183539f99a44b05580fc9/html5/thumbnails/9.jpg)
3. Methode/Plan van aanpak.
Doelgroep.
We richten ons op de 75-plussers binnen huisartsen de Burgt daarin hebben wij ons gericht op
de alleenstaanden. Deze zijn onder te verdelen in twee groepen:
- Verweduwd en alleenwonend: personen van wie de partner overleden is en die niet
samenwonen zoals hierboven omschreven.
- Anders alleenwonend: personen die niet samenwonen en niet verweduwd zijn, zoals
hierboven omschreven.
Werkgroep.
De werkgroep komt op afspraak bijeen en pakt dan taken op die bijdragen aan de doelen en
ambities. Deze doelen en ambities zijn gezamenlijk opgesteld. In dit document is ook een
tijdschema opgenomen waarin de acties staan uitgeschreven.
Enquête.
Om de eenzaamheid te meten hebben we gekozen voor de eenzaamheidsschaal van de Jong
Gierveld. Deze schaal is uitgebreid gevalideerd voor wetenschappelijk onderzoek naar
eenzaamheid. De schaal van De Jong Gierveld kan als een valide meetinstrument beschouwd
worden die zowel de sociale als emotionele eenzaamheid aangeeft en samenhangt met
partnerstatus, netwerkomvang, ontvangen van steun (De Jong Gierveld & Van Tilburg, 2007).
De individuele toepasbaarheid ervan is niet voldoende uitgetest en hebben deze dus ook
anoniem verwerkt. De schaal bestaat uit elf vragen waarin het woord eenzaamheid niet
genoemd wordt. We hebben wel de mogelijkheid toegevoegd voor opmerkingen dan wel
oplossingen waardoor ouderen zelf mee kunnen denken in mogelijke vervolgacties.
Huidige situatie Obstakels Kortetermijndoelstelling
1. Brainstormsessies
over korte termijn
doelstelling(en).
2. Inzicht krijgen in
eenzaamheid bij
ouderen. Deze
aanschrijven en in
kaart brengen.
1. Niet inzichtelijk
wat Welzijn
Barneveld al op
schrift heeft m.b.t.
dit onderwerp
2. Is er budget voor
financiering
project vanuit
OWZ
3. Goedkeuring
bestuur
Inventarisatie naar
eenzaamheid en
mogelijke oorzaken
onder de 75+ populatie
van stichting OWZ de
Burgt.
![Page 10: Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld · Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld Barneveld, 4 juli 2016 – 30 december 2016 . "Loneliness has been thought of in many ways as](https://reader033.fdocuments.in/reader033/viewer/2022050309/5f7183539f99a44b05580fc9/html5/thumbnails/10.jpg)
Q3 2016
Q4 2016 Q1 2017
- Iom Welzijn/Raedelijn
en literatuuronderzoek
een diagnostische
eenzaamheidstest
kiezen om te versturen
- Selecteren doelgroep
binnen Huisartsen de
Burgt
- Begeleidend schrijven
opstellen
- Printen
brieven/enveloppen en
voor 15 aug opsturen
- 1e week September
2016 brieven retour
- Eind oktober 2016
resultaten
beschrijven voor
Achmea + evt.
doel beschrijven
voor 2017
- 8 november
voorlopige
resultaten
presenteren
tijdens algemene
vergadering OWZ
- Project afronden
voor eind dec
2016
- Rapport rondsturen
aan Welzijn
Barneveld en Elan,
Stimenz voor
eventueel vervolg
interventie
mogelijkheden.
4. Resultaten
Respons en uitkomsten eenzaamheidsschaal van de Jong Gierveld en Kamphuis
We hebben in augustus 2016 een enquête verzonden naar 272 alleenstaande 75+ers. We
hebben 151 ingevuld retour gekregen (59%), 9 stuks niet ingevuld of niet meegenomen na
overleg huisarts.
![Page 11: Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld · Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld Barneveld, 4 juli 2016 – 30 december 2016 . "Loneliness has been thought of in many ways as](https://reader033.fdocuments.in/reader033/viewer/2022050309/5f7183539f99a44b05580fc9/html5/thumbnails/11.jpg)
![Page 12: Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld · Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld Barneveld, 4 juli 2016 – 30 december 2016 . "Loneliness has been thought of in many ways as](https://reader033.fdocuments.in/reader033/viewer/2022050309/5f7183539f99a44b05580fc9/html5/thumbnails/12.jpg)
Vraag Uitkomsten vragen enquête eenzaamheid Ja Nee Min of
Meer
1. Er is altijd wel iemand in mijn omgeving bij wie ik met mijn
dagelijkse problemen terecht kan
71% 16% 18%
2. Ik mis een goede vriend of vriendin 16% 67% 16%
3. Ik ervaar leegte om mij heen 16% 60% 23%
4. Er zijn genoeg mensen op wie ik in geval van narigheid
kan terugvallen
67% 9% 23%
5. Ik mis gezelligheid om mij heen 18% 56% 28%
6. Ik vind mijn kring van kennissen te beperkt 11% 68% 19%
7. Ik heb veel mensen op wie ik volledig kan vertrouwen 56% 16% 25%
8. Er zijn voldoende mensen met wie ik mij nauw verbonden
voel
73% 14% 12%
9. Ik mis mensen om mij heen 17% 64% 18%
10. Vaak voel ik me in de steek gelaten 9% 79% 11%
11. Wanneer ik daar behoefte aan heb kan ik altijd bij mijn
vrienden terecht
64% 9% 26%
![Page 13: Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld · Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld Barneveld, 4 juli 2016 – 30 december 2016 . "Loneliness has been thought of in many ways as](https://reader033.fdocuments.in/reader033/viewer/2022050309/5f7183539f99a44b05580fc9/html5/thumbnails/13.jpg)
Van de diverse scores op de vragen zijn de gemiddelden berekend:
Gebaseerd op de vragen 2,3,5,6,9,10
Gemiddelde Emotionele
eenzaamheidsscore
2,16
Missende gemiddelde Emotioneel
eenzaamheidsscore
0,07
Gebaseerd op de vragen 1,4,7,8,11 Gemiddelde Sociale eenzaamheidsscore 1,60
Missende gemiddelde Sociale
eenzaamheidsscore
0,05
Totale eenzaamheid 3,76
De eenzaamheidsscore kan worden ingedeeld in:
Niet eenzaam (score 0,1 of 2)
Matige eenzaamheid (score 3 t/m 8)
Sterke eenzaamheid (score 9 of 10)
Zeer sterke eenzaamheid (score 11)
De resultaten op individueel niveau zijn niet getest; alleen de totalen op de betreffende vragen.
Oplossingen die de geënquêteerden zelf aandragen:
- Het zou leuk zijn als er af en toe iemand langs zou komen voor een kop koffie. Ik ben
95 en heb niet veel kennissen en familie meer
- Meer naar buiten gaan, bijvoorbeeld wandelmiddagen
- Soms is het moeilijk om recepten aan te vragen, dat komt omdat ik dan niemand
persoonlijk aan de lijn krijg. Kan daar niet een uurtje voor uitgetrokken worden?
- Relevante vragen zouden zijn: Is de tv uw beste vriend?, Geeft de kerk steun?, Kunt
overweg met de computer?
- Stuur eens een kaartje voor verjaardag, vakantie, bijzonderheden, met feestdagen.
- Iemand die mij helpt of bij staat om bijvoorbeeld een betere scootmobiel te kunnen
krijgen, Iemand die de wegen weet bij zaken waar ik zelf niet uit kom.
Opmerkingen die geënquêteerden hebben meegegeven
- Tot nu toe ben ik mobiel en kan mij goed redden, komt daar verandering in dan wordt
het anders
- Ik heb maar 1 persoon die ik volledig kan vertrouwen en dat is mijn dochter die ook
mijn mantelzorger is.
- Ik heb een fijne vriendin, wij gaan regelmatig een dagje weg en ik heb ook goed contact
met mijn kinderen
- Deze uitslag geeft misschien een verkeerd beeld, ik ben 76 jaar en kern gezond heb
nooit hulp nodig maar geef vaak nog hulp. Heb veel familie en kinderen om mij heen
en weet dat dit ook anders kan. Heb al 3 vriendinnen en 2 jongere zussen door de dood
verloren. Ik ben wel een dankbaar en zeer bevoorrecht mens.
![Page 14: Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld · Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld Barneveld, 4 juli 2016 – 30 december 2016 . "Loneliness has been thought of in many ways as](https://reader033.fdocuments.in/reader033/viewer/2022050309/5f7183539f99a44b05580fc9/html5/thumbnails/14.jpg)
- Ik mis mijn echtgenote
- Ik ervaar veel zorg van de HDS
- Alle eer voor Nebo Plus wat al veel voor de bejaarde doet. Ook deze zorg voor en om
ouderen stellen wij zeer op prijs. Ga zo door!
- Beste dokter: Ondanks dat ik mij niet eenzaam voel heb ik soms een unheimisch gevoel
- Waar kan je een vriend van in de 80 of wat jonger vinden? 1 die alert is, bereidwillig
met begrip en liefde, maar zeker ook zich geborgen weet bij God, er blij om is want Hij
laat ons nooit in de steek. Samen muziek luisteren en desnoods zingen en dankbaar
zijn voor alles wat je nog hebt. Ik wens jullie sterkte en wijsheid toe.
- Uiteindelijk moet je het toch zelf doen. Er zijn goede momenten en ook vervelende
ogenblikken, dat je je man erg mist en dat missen wordt niet minder.
- Door mijn leeftijd worden mijn vrienden en kennissenkring kleiner i.v.m. overlijden.
- Je moet nooit verhuizen als je boven de 80 bent (naar een andere plaats)
- Ik heb gezegd dat ik als eenling hier ben gekomen en voel mij nog steeds een eenling.
Ik wist dat dat komen zou
- Ik heb geen vrienden meer, die zijn overleden. Ook geen broers en zussen meer.
- Nu kan ik nog boodschappen doen, fietsen en naar de kerk gaan maar als dit niet meer
gaat zal ik wel eenzaam worden want mijn vrienden zijn al zo oud (84 jaar)
- Wat wordt er gedaan met mijn antwoorden? En wat merk ik daarvan?
- Ik woon in een aanleunwoning van Nebo plus. Er wordt veel georganiseerd en daar kan
ik ook aan deelnemen. Daardoor hoef ik mij niet te vervelen en ik heb genoeg
aanspraak
- Niet zeuren gewoon doorgaan
- Geweldig die betrokkenheid voor ouderen
- Kunt u de oproep over 1 jaar herhalen? dan kan alles weer anders zijn. Ik ben 88,5 jaar
en veel van mijn vrienden zijn ook ‘redelijk’ in leeftijd gevorderd
- Ik voel mij niet eenzaam alhoewel ik wel dagen heb dat ik de hele dag niemand zie.
5. Conclusies/aanbevelingen
De berekeningen zijn gedaan m.b.t. de 151 ingevulde formulieren die zijn geretourneerd, dit is
59% en dus 1% minder dan de doelstelling. We zijn echter van mening dat 151 wel voldoende
in aantal is om uitslagen te interpreten.
Er is binnen de steekproef sprake van een matige totale eenzaamheidsscore. Opgemerkt dient
te worden dat de steekproef gehouden is onder alleenstaanden (een risicogroep) en de cijfers
gepresenteerd door CBS is voor de gehele populatie van 75 jaar en ouder wel of niet
alleenstaand. De verwachting zou dan toch zijn dat de cijfers in de steekproef nog hoger
zouden zijn dan de landelijke cijfers. Bij de cijfers van CBS voor alleenstaanden is er geen
onderscheid gemaakt in leeftijd en wijken de percentages niet veel af van de algehele
bevolking (6 % ernstig en 62% enigszins).
Een mogelijke verklaring voor de lage eenzaamheidsscores kunnen zijn een hoge sociale
samenhang die er in Barneveld is en een overwegend harmonische belevingswereld (wijkscan
Raedelijn 2014).
Afzonderlijk scoren de gemiddelde emotionele en sociale eenzaamheid met 2,16 en 1,6 niet
hoog waardoor ze afzonderlijk niet een groot probleem lijkt binnen de geënquêteerden. Wel
![Page 15: Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld · Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld Barneveld, 4 juli 2016 – 30 december 2016 . "Loneliness has been thought of in many ways as](https://reader033.fdocuments.in/reader033/viewer/2022050309/5f7183539f99a44b05580fc9/html5/thumbnails/15.jpg)
dient opgemerkt te worden dat de emotionele eenzaamheid (sprake van een subjectief ervaren
gemis van een emotioneel hechte band en/of een intieme relatie met een partner of
hartsvriend(in)) hoger scoort dan de sociale eenzaamheid. De landelijke cijfers laten juist zien
dat de sociale eenzaamheid pas hoger scoort dan de sociale eenzaamheid bij 85+ers. Een
verklaring zou kunnen zijn dat er meer 85+ers deel hebben genomen aan de enquête, echter
we hebben de enquêtes anoniem laten invullen dus kunnen dit niet aantonen dan wel
verwerpen. Voor een volgend onderzoek zou dit wel een aanvulling kunnen zijn om meerdere
determinanten toe te voegen zoals leeftijd, geslacht en woonverband. De percentages die in
de literatuur worden beschreven door de landelijke cijfers van het CBS: 66% enigszins en 7%
ernstig eenzaam kunnen wij niet reproduceren aangezien wij alleen de gemiddelde van de
vragen hebben berekend maar niet per persoon een score hebben berekend. Hierdoor kunnen
we helaas onze cijfers niet goed vergelijken met de landelijke cijfers. Dit zou in een groter
onderzoek buiten deze steekproef van meerwaarde kunnen zijn. Wij kunnen dus niet aantonen
hoe groot de groep is met ernstige eenzaamheidsgevoelens binnen de steekproef.
De matige totale score van 3,76 ondersteunt niet onze hypothese dat eenzaamheid een grote
factor is binnen de patiëntengroep van Stichting OWZ de Burgt. Echter de matige respons van
de enquêtes kan hierbij toch een vertekend beeld geven en men dient alert te zijn op
eenzaamheidsklachten bij ouderen aangezien dit gezondheidsschade met zich mee brengt
maar dit dus op individueel niveau. Onderscheid tussen emotionele en sociale eenzaamheid is
van belang in de te kiezen interventie.
Het feit dat er door de deelnemers veel opmerkingen zijn toegevoegd geeft aan dat zij
betrokken zijn en deze opmerkingen zouden ook onderdeel van een interventie kunnen zijn.
Zoals in de literatuur wordt aanbevolen is de diagnostiek/screening te verbeteren bij
zorgverleners zou als aanbeveling kunnen gelden door gebruikt te maken van het
screeningsinstrument van Machteld Huber; Mijn positieve gezondheid.
MijnPostieveGezondheid test zou een goed score instrument kunnen zijn om de gezondheid
van kwetsbare ouderen in kaart te brengen waarbij ook mogelijke eenzaamheidsproblematiek
aan het licht komt en het dus maatwerk betreft.
Tevens kan een ecogram bijdragen aan het in kaart brengen van het netwerk van de patiënt
en mogelijk inzetbaar voorde interventie van eenzaamheid. Hierbij lijkt het vanzelfsprekend
dat indien er al een overzicht is van het netwerk van de patiënt door een andere organisatie
dat deze met elkaar gedeeld kan worden. Het aanschuiven van deze medewerkers van het
sociale domein bij een multidisciplinair overleg kan een goede aanvulling zijn als eenzaamheid
een rol speelt op de gezondheid van een patiënt.
De mogelijkheden van het sociale domein en informele inzet dienen bekend te zijn bij de
zorgverleners en verdere ontwikkeling en verspreiding van sociale kaart (tevens project
waaraan OWZ de Burgt deelneemt) onder de zorgverleners zodat zij gerichter kunnen
verwijzen naar de juiste instelling/domein waardoor de gezondheid van de patiënt niet
achteruit gaat.
![Page 16: Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld · Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld Barneveld, 4 juli 2016 – 30 december 2016 . "Loneliness has been thought of in many ways as](https://reader033.fdocuments.in/reader033/viewer/2022050309/5f7183539f99a44b05580fc9/html5/thumbnails/16.jpg)
6. Nawoord.
De werkgroep spreekt haar dank uit naar iedereen die hieraan heeft meegewerkt en is van
mening dat het uitvoeren van gezamenlijke onderzoeken bijdraagt een betere samenwerking.
Op deze manier kunnen problemen goed in kaart worden gebracht en ook breder worden
gekeken naar oplossingen. Dit rapport wordt aangeboden aan Welzijn Barneveld, Elan en
Stimenz die mogelijk dit ter ondersteuning kunnen gebruiken voor eventuele interventies voor
eenzaamheids-problematiek. Dit rapport is vrij om doorgestuurd te worden naar derden die
belangstelling hiervoor hebben. Er kunnen geen rechten worden ontleend aan dit rapport.
7. Literatuur
Rapport kwetsbare ouderen Sociaal cultureel planbureau SCP 2011,
Rapport Kwetsbaar alleen Sociaal cultureel planbureau SCP-juli 2011
Artikel Dokter ik ben zo eenzaam, medisch contact juli 2016
Voltooid leven, Commissie-Schnabel, okt 2016
Filosofe Anja Machielse, 2016
Eenzaamheidsschaal van de Jong Gierveld en Kamphuis (1985)
Positieve Gezondheid, Machteld Huber (2014)
Loneliness predicts pain, depression, and fatigue: understanding the role of immune
dysregulation. Jaremka LM, Psychoneuroendocrinology. 2013 Aug;38(8):1310-7.)
CBS-rapport Eenzaamheid in Nederland, Jacqueline van Beuningen Susanne de Witt,
September 2016)
Wijkscan Barneveld (Raedelijn 2014)
Je hebt iemand nodig… Onderzoeksbureau CMO Groningen (2010)
![Page 17: Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld · Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld Barneveld, 4 juli 2016 – 30 december 2016 . "Loneliness has been thought of in many ways as](https://reader033.fdocuments.in/reader033/viewer/2022050309/5f7183539f99a44b05580fc9/html5/thumbnails/17.jpg)
8. Bijlages
8.1 Bijlage 1. Toelichting Eenzaamheidsschaal van de Jong Gierveld en Kamphuis (1985)
De schaal is ontwikkeld voor gebruik in wetenschappelijk onderbouwd vragenlijstonderzoek.
Het gebruik van de scores in dit soort onderzoek is bijvoorbeeld gericht op het berekenen
van een gemiddelde score over honderden of duizenden ondervraagden. Hoewel de
instrumenten zorgvuldig zijn ontworpen en veel onderzoek is verricht naar hun bruikbaarheid
is niet bekend of ze ook toepasbaar zijn voor het bepalen van het al dan niet eenzaam zijn
van afzonderlijke personen. Daarom is het niet toegestaan deze instrumenten voor zo'n
toepassing te gebruiken
Stap 1
Tel het aantal neutrale en positieve antwoorden ("min of meer", "ja",) op de items 2, 3, 5, 6, 9,
10. Dit is de emotionele eenzaamheidsscore.
Tel het aantal keren dat niet geantwoord is op de items 2, 3, 5, 6, 9, 10. Dit is de missende
emotionele eenzaamheidsscore.
Tel het aantal neutrale en negatieve antwoorden ("min of meer", "nee",) op de items 1, 4, 7, 8,
11. Dit is de sociale eenzaamheidsscore.
Tel het aantal keren dat niet geantwoord is op de items 1, 4, 7, 8, 11. Dit is de missende
sociale eenzaamheidsscore.
Stap 2
Berekende de totale eenzaamheidsscore als de optelling van de emotionele
eenzaamheidsscore en de sociale eenzaamheidsscore.
Stap 3
De totale eenzaamheidsscore is alleen geldig wanneer de optelling van de missende
emotionele eenzaamheidsscore en de missende sociale eenzaamheidsscore 0 of 1 is.
De sociale eenzaamheidsscore is alleen geldig wanneer de missende sociale
eenzaamheidsscore 0 is.
De emotionele eenzaamheidsscore is alleen geldig wanneer de missende emotionele
eenzaamheidsscore 0 is.
Stap 4
Desgewenst kan de totale eenzaamheidsscore nader ingedeeld worden naar vier niveaus: niet
eenzaam (score 0, 1 of 2), matige eenzaamheid (score 3 t/m 8), sterke eenzaamheid (score 9 of
10) en zeer sterke eenzaamheid (score 11).
8.2 Bijlage 2. CBS Eenzaamheid in Nederland, kerncijfers
https://www.cbs.nl/nl-nl/achtergrond/2016/38/eenzaamheid-in-nederland
![Page 18: Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld · Rapport Eenzaamheid Ouderen in Barneveld Barneveld, 4 juli 2016 – 30 december 2016 . "Loneliness has been thought of in many ways as](https://reader033.fdocuments.in/reader033/viewer/2022050309/5f7183539f99a44b05580fc9/html5/thumbnails/18.jpg)
8.3 Bijlage 3. Positieve gezondheidsthema’s volgens Machteld Huber